Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Stare srpske knjige su bile lepe, okovane u srebru i zlatu, pisane krupnim čitkim<br />
kaligrafski ispisanim slovima, ukrašavane ornamentima, inicijalima i zastavicama, ponekad i<br />
minijaturama. Zato je razumljivo što su raznete po Evropi i što ih više ima sačuvanih u<br />
evropskim prestonicama nego u zemlji nastanka. Drugo evanđelje po vremenu nastanka,<br />
Vukanovo, nalazi se u Sankt Petersburgu. U Londonu u Britanskom muzeju nalazi se<br />
evanđelje iz 1355. godine sa portretom mitropolita Jakova, zatim u Sankt Petersburgu u<br />
Državnoj javnoj biblioteci nalazi se i četvorojevanđelje koje je, početkom XV veka, uradio<br />
slikar Radoslav. Psaltir Đurđa <strong>Branko</strong>vića, koji je najlepše i najbogatije opremljen<br />
minijaturama, danas se nalazi u Državoj biblioteci u Minhenu, u Nemačkoj, 61 itd.<br />
Razvoj srpskoga jezika je umnogome bio uslovljen prevođenjem i citiranjem<br />
Svetoga pisma. Za prepise se koristilo najbolje što se imalo: zlato, kobalt, pergamentna hartija,<br />
prepisivači su bili majstori svoga zanata, a rukopis je potom okivan u srebro i zlato, neretko i u<br />
drago kamenje. Sam čin prepisivanja je trajao godinama, a na jednom tekstu je radilo više<br />
ljudi. Tako su se sticale rukopisne knjige koje su predstavljale pravo blago. Poznat je podatak<br />
da je porodica slabo poznatog i ne mnogo značajnog kralja Vladislava 1281. godine imala čak<br />
trideset rukopisnih knjiga. Među njima je bilo nekoliko evanđelja u teškim kožnim koricama,<br />
okovanih u srebro. Takve knjige su se nazivale tabule (tabulae). Na naslovnim stranicama su<br />
se nalazili mali reljefi i bile su ukrašene dragim kamenjem. 62 Kada je ovaj kralj imao takva<br />
blaga možemo se zapitati kakve su biblioteke bile drugih srpskih kraljeva i careva? Kraljica<br />
Jelena Anžujska, udovica Uroša Prvog je čak organizovala prepisivanje na dvoru, a tako<br />
proizvedene knjige je kasnije poklanjala. Korice njenih knjiga su izrađivane u Kotoru, kod<br />
zlatara, i imale su Hristov lik u srebru i zlatu.<br />
Evanđelja su već spolja, davala utisak svete knjige koja se čuvala i gledala sa<br />
poštovanjem. Na jednom evanđelju, koje je pripadalo županu Desi, sinu kralja Vladislava, u<br />
zlatu je bio urađen reljef raspeća. Despotica Jelena (ćerka ćesara Voihne, gospodara grčke<br />
oblasti Drama, koja se posle smrti svoga muža despota Uglješe Mrnjavčevića, zamonašila u<br />
dvadeset prvoj godini i postala čuvena monahinja Jefimija) je bila naručilac Psaltira, bez koga<br />
nijedna plemićka porodica nije bila. Pretpostavlja se da je despot Stefan Lazarević, i sam<br />
pisac, u vreme svog despotstva u ranom XV veku (od 1402. godine), posedovao biblioteku sa<br />
više desetina knjiga. U njoj su se nalazila jevanđelja ukrašena minijaturama, psaltiri okovani i<br />
ukrašeni, Lestvica Jovana Lestvičnika, Tumačenje jevanđelja od Teofilakta, Svetska hronika<br />
od Jovana Zonare, O budućim vremenima od Lava Mudrog, Tumačenje knjige o Jovu od<br />
Olimpijadora Aleksandrijskog, Šestodnev Jovana Zlatoustog itd. Despot je 1418. godine dao<br />
da se prepišu Jevanđelje i četiri starozavetne knjige o carevima. Na tome je radio učeni monah<br />
Dositej. Kasnije je Dositej prepisivao (i prevodio) Mojsijevo Petoknjižje. Knjigu Isusa Navina,<br />
Knjigu o Sudijama i ponovo Četiri knjige o carevima - otprilike celu prvu polovinu Staroga<br />
zaveta. Konstantin Filozof je u XV veku posebnu pažnju posvećivao tumačenju Pesme nad<br />
pesmama, koju je napisao Teodor Kriski, pa je zato preveo na srpski jezik. Ipak, i pored sve<br />
lepote i značaja kojeg je srpska prevodilačka i prepisivačka književnost imala u prva tri veka<br />
srednjeg veka, tužna je i jadna sudbina mnogih srpskih rukopisa.<br />
O lepoti srednjevekovnih rukopisnih knjiga svedoči i sudbina tzv. "Pariskog<br />
četvoroevanđelja", koje je nastalo negde u vreme vladavine Kraljevića Marka. Danas se nalazi<br />
u Francuskoj, gde krasi Parisku nacionalnu bibilioteku. Prepisivač ovog evanđelja zvao se<br />
Ravul (drugo njegovo poznato delo danas se nalazi u Istorijskom muzeju u Moskvi, treće je<br />
izgorelo u našoj Narodnoj biblioteci 6. aprila 1941. godine).<br />
61 Ka{anin, Milan: SRPSKA KWI@EVNOST U SREDWEM VEKU, Prosveta,<br />
Beograd, 1990. godine, fototipsko izdawe iz 1975. godine<br />
62 prema K. Jire~eku: ISTORIJA SRBA, druga kwiga, Zmaj, Beograd, 1990. godine<br />
34
Change language