Programi nacional PËr

REPUBLIKA E MAQEDONISË 

MINISTRIA E 

ARSIMIT DHE SHKENCËS 

PROGRAMI NACIONAL PËR 

ZHVILLIMIN E ARSIMIT NË 

REPUBLIKËN E MAQEDONISË 

2005 - 2015 ME DOKUMENTET 

S H O Q Ë R U E S E P R O G R A M O R E

REPUBLIKA E MAQEDONISË 

MINISTRIA E ARSIMIT DHE 

SHKENCËS 

Programi nacional PËr 

zhvillimin e arsimit nË 

rePublikËn e maqedonisË 

2005 - 2015 me dokumentet 

shoqËruese Programore

Programi nacional për zhvillimin e arsimit në Republikën e Maqedonisë 2005-2015 

Botues: 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës 

e Republikës së Maqedonisë 

Dizajnimi dhe përgatitja: 

Koma lab 

Shtypi: 

Maniko Grafiks 

Ekzemplarë: 

250 

Përkthimi nga gjuha maqedone: 

Lumnie Ajdari 

Kreshnik Ajdini 

Lekturimi: 

Lejlane Rushiti 

Përgjegjës për botimin shqip: 

Agim Rushiti 

Përkrahur financiarisht nga: 

Fondacioni Instituti shoqëria e hapur - Maqedoni

PËRMBAJTJA 

PARATHËNIE 5 

PROGRAMI NACIONAL PËR ZHVILLIMIN E ARSIMIT 

NË REPUBLIKËN E MAQEDONISË 2005 - 2015 9 

PROGRAMI PËR ZHVILLIMIN E EDUKIMIT 

DHE ARSIMIMIT PARASHKOLLOR 61 

PROGRAMI PËR ZHVILLIMIN E ARSIMIT FILLOR 89 

PROGRAMI PËR ZHVILLIMIN E ARSIMIT TË MESËM 

DHE ARSIMIT PAS TË MESËM 145 

PROGRAMI PËR ZHVILLIMIN E ARSIMIT TË LARTË 239 

PROGRAMI PËR ZHVILLIMIN PROFESIONAL TË 

KUADRIT SHKOLLOR 293 

PROGRAMI PËR SIGURIMIN DHE KONTROLLIN 

E CILËSISË NË ARSIM 343 

PROGRAMI PËR ZHVILLIMIN E PËRKRAHJES 

INSTITUCIONALE TË REFORMAVE NË ARSIM 371 

PROGRAMI 

PËR ZHVILLIMIN E TIK NË ARSIM 391 

PROGRAMI PËR ARSIMIM TË TË RRITURVE NË 

REPUBLIKËN E MAQEDONISË NË KONTEKST 

TË MËSIMIT TË PËRJETSHËM 431

Programi nacional për zhvillimin e arsimit në Republikën e Maqedonisë 2005-2015

PARATHËNIE 

Të nderuar, 

Sikurse në botë ashtu edhe te ne, në dekadën e fundit të shekullit të kaluar 

dhe në fillim të këtij shekulli, në sistemin arsimor ndeshen inovacione të shumta që 

nxiten nga ndryshimet e mjedisit që i rrethon. Nga njëra anë u paraqitën ndryshime 

të thella në humanizëm dhe në rregullimet shoqërore, kurse nga ana tjetër zhvillimi 

tekniko-teknologjik përjeton ekspansion deri në kufij të paparashikueshëm. Këto 

trende i diktojnë subjektet ekonomike, më saktësisht ndërmarrësit dhe menaxhuesit 

e tyre. 

Nga shkenca kërkohen zgjidhje të reja. Vlera e e përdorshme e njohurisë në disa 

lëmi është vetëm disa vite. Shpejtësia e transmetimit së informatave vazhdimisht 

rritet. Përthellohet ndarja ndërmjet shteteve të zhvilluara dhe atyre të pazhvilluara në 

botë, si dhe ndërmjet të pasurve dhe të varfurve në një shtet. Procesi i globalizimit 

promovohet në të gjitha sferat. Në kushte të atilla ndryshohen sistemet e vlerave, 

kurse me të edhe mënyra e të jetuarit. 

Kjo periudhë për gjeneratat e reja karakterizohet me rritjen e dëshirës për cilësi 

më të mirë të jetesës dhe krijimit të të mirave të reja, të dëshirës së njohjes së botës 

dhe avanturizmit të theksuar, vetëdije më të lartë ekologjike, dëshirë për argëtim 

dhe jetë të lirë, pavarësi dhe individualitet më të madh. Por, gjithashtu hasen edhe 

disa dukuri negative, siç janë varshmëria nga duhani, alkooli dhe droga; sjellje të 

pakulturuara dhe të pahijshme në vendet publike; raporte më liberale në shkollë 

gjatë orëve dhe midis tyre; jomotivim për disa aktivitete të dobishme jashta mësimit; 

krizë e vlerave dhe moralit. 

Në rrethana të tilla, shkollat nuk arrijnë të gjenden në mënyrë më adekuate. 

Përshtatja drejt kërkesave të reja realizohet me vështërsi, me ndjenjë se ndryshimet i 

rrënojnë “konceptet e tyre të mira të vjetra” e që i takojnë “kohërave të mira të vjetra”. 

Ajo është në thelb arsyeja për ndryshimet e realizuara me ngadalësi. Mënyra e vjetruar 

e punës, shpie deri tek ajo që të produkohen kuadro të cilët nuk janë të përgatitur në 

mënyrë adekuate t’i përgjigjen nevojave të tregut të punës. Si imperativ i filozofisë 

së vendosur për mësim të përjetshëm, imponohet nevoja për institucionalizimin e 

sistemit për arsimim të vazhdueshëm dhe arsimim të të rriturve.


E gjithë kjo kërkon vendosje të re të organizimit të shkollave dhe zhvillim të 

sistemit të institucioneve për përkrahje dhe zhvillim të arsimimit në nivel qendror. 

Në atë kontekst, para menaxhuesit të shkollës parashtrohen kërkesa të zakonshme 

të reja, kurse ai merr rol të ri. Në vend të kënaqjes të deritanishme të funksionit 

udhëheqës pedagogjik dhe, më shumë ose më pak, administrator, drejtori i shkollës 

merr përgjegjësi më të madhe shoqërore si udhëheqës, i cili i krijon, promovon, 

realizon dhe evaluon ndryshimet në shkollë. 

Procesi i edukimit të njeriut paraqet nxënie të njohurive, shkathtësive dhe aftësive 

për zotërimin me mënyrat për përmbushjen e nevojave (komponenta arsimore) dhe 

fitimin e përvojave jetësore dhe të punës, formimin e qëndrimeve, zhvillimin kritik 

ndaj punës, të mirës, vlerave botërore rreth tij (komponenta edukative). 

Qasja bashkëkohore është se në arsimim duhet shikuar sikurse në investim 

(kjo është theksuar në dokumentin e OECD dhe publikuar në vitin 1986). Nevoja 

dhe mënyra për të arritur në rezultatet më të mira nga investimi në arsim, vetëm 

e promovon dhe afirmon tezën për domosdoshmëri të zhvillimit të menaxhimit në 

shkollë. Përveç kësaj, anëtarët në shkollë - nxënësit dhe arsimtarët, posedojnë nevoja, 

interese, vlera, besime, të pritura të ndryshme, stile të sjelljes, stile të komunikimit. 

Roli i menaxhimit në shkollë, në atë kontest, është që të “sendërtojë ura” ndërmjet 

këtyre daljeve të ndryshme konceptuale. 

Sot në botë ekziston tendencë e fuqishme për krijimin e shoqërisë ndërmarrëse, 

sikurse në vendet e zhvilluara ashtu edhe në vendet në tranzicion. Baza e secilës 

shoqëri ndërmarrëse është krijimi i vetëdijes dhe kulturës ndërmarrëse te secili 

individ dhe shoqërisë në përgjithësi. Evidente është se në vendet në tranzicion, e në 

veçanti në shtetin tonë, ekziston sistem i aftësuar i dobët për trajnim dhe arsimim, 

si një ndër aspektet e potencialit njerëzor. Institucionet arsimore kanë problem me 

ballafaqimin me nevojat në rritje, por edhe me numrin dhe llojllojshmërinë e grupeve 

në shenjestër. Njëra nga shkaqet për këtë është mungesa e madhe e fleksibilitetit dhe 

adaptibilitetit në strukturat e këtyre institucioneve dhe qasja e tyre drejt ndryshimeve. 

Vijëzimi i tyre i pengon edhe në riaftësimin dhe riformulimin e kurikulumeve. Sistemet 

arsimore akoma tentojnë të vendosin theks tej mase ndaj njohurive akademike. 

Në këtë kontekst, duhet të afirmohet qasja e mësimit të përjetshëm. Në kuadër 

të Unionit Evropian, afirmimi i kësaj qasjeje kërkon zhvillim të kulturës për mësim në 

nivel individual dhe institucional, në të gjitha sferat, në jetën publike dhe atë private. 

Kjo paraqet përparësi kulmore, për arsye të dy shkaqeve vijuese: 

1. Evropa tenton drejt krijimit të shoqërisë dhe ekonomisë që bazohet në 

njohuri. Qasja deri te informatat dhe njohuritë aktuale, bashkarisht me motivimin 

dhe gjindshmërinë për shfrytëzimin sofistikues të këtyre resurseve, mbetet çelës për 

cilësinë e përgjithshme të jetës dhe punës së njerëzve.

2. Bota në të cilën sot jetojnë evropianët, është shoqërisht dhe politikisht e 

ndërlikuar dhe komplekse. Shumica e njerëzve dëshirojnë ta planifikojnë jetën e 

tyre dhe presin të kontribuojnë në mënyrë aktive në shoqëri, dhe për këtë duhet 

të mësojnë që të jetojnë me dallimet kulturore, etnike dhe gjuhësore. Arsimimi, 

kuptuar në mendim më të gjërë të fjalës, është çelësi për mësim dhe kuptim, me 

qëllim të përgjigjes së këtyre cytjeve. Të vetëdijshëm për këto cytje dhe në nivel të 

shtetit tonë, nevoja për përshtatjen e diverzitetit real të shoqërisë edhe në sistemin 

shumëgjuhësh të arsimit, është dhe do të mbetet lëndë e zhvillimit të përditshëm të 

shoqërisë demokratike te ne dhe në Evropë. 

Këto dy karakteristika të ndryshimeve bashkëkohoro shoqërore dhe ekonomike 

janë të lidhura mes veti. Ato paraqesin dy qëllime të njësishme të filozofisë ndaj 

mësimit të përjetshëm, e ato janë: promovimi i individit në shoqëri, si qytetar aktiv 

dhe promovimi i mundësive për punësim. 

Duke u nisur nga paraprakja, në sferën e arsimit promovohen disa trende të 

reja. Njëra prej tyre është edhe ajo e arritjes së shkathtësive të reja për të gjithë 

ose qasja universale dhe e vazhdueshme deri te mësimi, me qëllim të fitohen dhe 

të përmirësohen shkathtësitë e nevojshme për participimin në shoqëri, në të cilën 

dituria është me rëndësi të veçantë. Këto shkathtësi të reja elementare përfshijnë 

punë në kompjuter, gjuhë të huaja, kulturë teknologjike, ndërmarrje dhe shkathtësi 

sociale. 

Investimi më i madh në resurset njerëzore ose ngritja e theksuar e nivelit të 

investimeve në resurset njerëzore është me qëllim që të vendosë përparësi mbi 

vlerën më të rëndësishme të Evropës – njerëzit. Njëra nga mënyrat do të ishte që të 

kërkohet pajtueshmëri mbi partnerët social me të cilën kompanitë do të parashtrojnë 

qëllime për aftësim të vazhduar ose kontinual. Inovimet në procesin mësimor dhe të 

nxënit ose zhvillimi i metodave efektive të të nxënit dhe të mësuarit kontinum të të 

nxënit për gjatë tërë jetës, mbeten çelës për suksesin. Sistemet për mësim doemos 

të adaptohen drejt mënyrës së ndryshueshme të jetesës. Para së gjithash, kjo dmth. 

revizion i përgjithshëm dhe reformë e arsimimit inicial dhe aftësimit për vendin e 

punës, si dhe aftësimit të atyre që i mbajnë kurset, gjegjësisht arsimtarët. Roli i tyre 

është akoma më shumë në drejtim të jenë mentorë, udhëheqës dhe mediatorë. 

Vlerësimi i të nxënit të mësimit ose përmirësimi i mënyrave në të cilat kuptohet 

pjesëmarrja e nxënësve dhe arsimtarëve në procesin e të nxënit dhe rezultatet nga ai, 

dhe si ato të vlerësohen, fiton në rëndësi. 

Diplomat, çertifikatat dhe kualifikimet paraqesin referencë të rëndësishme, si 

për punëdhënësit, ashtu edhe për individët, edhe atë si në tregun e punës ashtu 

edhe në organizatat. Sipas kësaj, modernizimi i sistemit nacional të çertifikimit për 

ekonomitë e reja si dhe kushtet e reja shoqërore, mbetën moment i rëndësishëm në 

të gjitha pjesët e UE.


Afrimi i të nxënit ose sigurimi i mundësive për mësim aq sa është e mundur më 

afër kandidatëve në bashkësitë e tyre, dhe me përkrahje të kapaciteteve të pajisura 

me kompjutor, është gjithashtu trend botëror. Për pjesën më të madhe të njerëzve , 

nga mosha e hershme e deri në pleqëri, të nxënit e njohurive ndodh në nivel lokal. 

Autoritetet lokale dhe rajonale janë ato që e sigurojnë infrastrukturën e qasjes deri te 

mësimi i përjetshëm, duke përfshirë mbrojtjen e fëmijëve, transportin dhe shërbimet 

sociale. 

Në botë tani më është vendosur paradigma: nga shoqëria që mëson, në shoqëri 

që din. Bëhet fjalë për shoqëri të qytetarëve proaktiv dhe qytetarëve ndërmarrës. Në 

këtë kontekst, arsimi fiton rol kyç. Njëherësh, në shkollat tona duhet të edukohen 

individë të cilët do të jenë të aftë që të ballafaqohen me sfidat e kohës në të cilën do të 

jetojnë dhe punojnë. Procesi interaktiv i të mësuarit që nga fëmijët do të krijojë, ashtu 

siç prejudikoi në mënyrë metaforike filozofi i njohur Edgar Moren, “kokë që mendon 

e jo kokë që mban mend”, do të duhej të jetë thelbi i reformave të përgjithshme në 

arsim, jo vetëm te ne por edhe më gjërë. 

Duke patur parasysh gjithë këtë, Ministria e Arsimit dhe Shkencës e Republikës 

së Maqedonisë miratoi vendim të rëndësishëm, e kjo ishte që të përgatitet Programi 

nacional për zhvillimin e arsimit, si dokument strategjik i cili duhet t’i vërtetojë drejtimet 

e zhvillimit të arsimit deri në vitin e 2015. Ky projekt i rëndësishëm i Ministrisë është 

realizuar me mbështetje financiare nga Instituti shoqëria e hapur – Maqedoni dhe ajo 

që është më e rëndësishme për të njejtën, është sigurimi i mënyrës transparente të 

hartimit të Programit, me pjesëmarrjen e të gjitha subjekteve të interesuara në vend. 

Ministër i Arsimit dhe Shkencës 

Dr. Azis K. Pollozhani

Programi nacional PËr 

zhvillimin e arsimit nË 

rePublikËn e maqedonisË 

2005 - 2015 >>>>>>>>>>>>>> 

grupi nacional i ekspertëve: 

dr. tale geramitçioski, koordinator 

dr. zoran vellkovski 

dr. zoran t. Popovski 

dr. emilija simovska 

dr. Xheladin murati 

dr. snezhana adamçeska 

agim rushiti 

mr. laste spasovski 

dr. hasan Jashari 

aspasija haxhishçe 

suzana kiranxiska 

mr. shefqet zekolli 

latif ismaili 

trajçe gjorgjijevski


0

PROGRAMI NACIONAL PëR 

zhVILLIMIN E ARSIMIT 

Në REPUBLIKëN E MAQEDONISë 

2005-2015 

Arsimimi për të ardhmën tonë më të mirë 

Programi nacional i përkushtohet zhvillimit dhe përparimit të diturive dhe 

përforcimin e kulturës së të jetuarit të qytetarëve të Republikës së Maqedonisë. 

Ajo mëton të jap kontribut të plotë pë realizimin e zhvillimit të qëndrueshëm dhë 

përmirësim të shoqërisë dhe afirmimin e saj si anëtor i barbartë dhe i respektuar 

në qarqet evropiane dhe botërore. 

Programi nacional për zhvillimin e arsimit ndihmon për zhvillimin efektiv 

të sistemit arsimor, që disponon mekanizma të përgatitjes së të rinjëve dhe të 

rriturve për të gjitha cytjet dhe ndryshimet me të cilat do të ballafaqohen me të 

nesërmen që vjen. 

Programi nacional duhet të rezultojë me arkitekturë arsimore të bazuar në 

vlera adekuate për drejtimet kryesore zhvillimore, karakteristike për botën bashkëkohore 

dhe të mjaftueshme që të kontribuojë për plotësimin e nevojave urgjente 

dhe të rëndësishme të shoqërisë, por që me këtë rast mos të margjinalizohet 

obligimi për mbrojtjen e kulturës dhe traditës nacionale. Standardet e larta në 

arsim do të kontribuojnë për zhvillimin e mendimit të lirë, diturisë, inovacioneve 

dhe kreativitetin si baza të shoqërisë, zhvillimin e saj dhe mirëqenien e çdo anëtari 

të saj. 

Kuvendi i Republikës së Maqedonisë

Programi nacional për zhvillimin e arsimit në Republikën e Maqedonisë 2005-2015

I. QËLLIMI I PROGRAMIT 


e Republikës së Maqedonisë ka 

përgjegjësi shoqërore të krijojë kushte 

për përparimin e arsimit dhe mundësinë 

e rritjes së mirëqenies së qytetarëve. 

Pasojat e aktiviteteve që i ndërmerr Ministria janë afatgjate të fuqishme dhe 

ndikojnë drejtëpërdrejt në jetën e çdo qytetari. Kushtet dhe mundësitë për 

preventivë dhe kompensim që Ministria i ofron në planin e arsimimit dhe trajnimit, 

hulumtimeve, zhvillimit dhe afirmimit të vlerave kulturore, janë me domethënie 

thelbore për përcaktimet jetësore të të rinjëve dhe të rriturve. 

Programi nacional për zhvillimin e arsimit i anticipon nevojat afatgjate të 

shtetit në planin e arsimit dhe implikon gatishmëri që garanton se vizioni, idetë 

dhe vlerat që i përmban do të realizohen. Vlera strategjike e këtij dokumenti, 

për çdo qytetar dhe pjesëmarrës në arsimim, është mundësia që qëllimet dhe 

përcaktimet e tyre të mund të realizohen. 

Programi i parashikon ndryshimet e ardhshme në sferat vendore, ndryshimet 

në Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës, ndryshimet në shoqëri dhe ndryshimet në 

rrethin ndërkombëtar, duke nxjerrë në pah qëllimet e rëndësishme që duhet të 

sendërtohen. 

Programi, gjithashtu, është i fokusuar në administrim dhe udhëheqjen me 

zhvillimin. Kjo është e domosdoshme që të vërtetohen trendet dominante të 

zhvillimit në rrethin e ngushtë dhe të gjerë si dhe ndikimi i tyre mbi zhvillimin dhe 

organizimin e monitoringut të vendimeve dalëse. Karakteristikat dhe efikasiteti 

i organizatës janë kyçe për orvajtjet që ndërmirren për arritjen e qëllimeve të 

pritura. 

II. CyTJET 

Arsimi është e drejta fundamentale e njeriut. Ai 

u mundëson fëmijëve, të rinjve dhe të rriturve 

forcë që në mënyrë kritike të mendojnë, të bëjnë 

zgjedhje dhe të përmirësojnë jetën. Rrethin e 

mbyllur të varfërisë e thyen dhe është rrethanë 

kyçe e zhvillimit socialo ekonomik . 

(EFA, UNESKO) 

Ngjarjet nga gjysma e dytë e shekullit 20, shkaktuan disa cytje kyçe me 

të cilat ballafaqohet njerëzimi në fillim të shekullit 21. zhvillimi i teknologjisë 

kompjuterike, sistemet bashkëkohore të informatave, shkaktuan revolucion 

në sferën e punës dhe jetës së njerëzve. Ekonomitë, nga prodhimi manuel i 

standardizuar, u transformuan në prodhim të nduarnduarshëm dhe në njohuri 

të bazuara në shërbime dhe të mira. Falë zhvillimit të sistemeve komunikuese 

dhe mobilizimit të njerëzve, arritëm te një proces të afrimit kulturor të popujve 

të botës. Përforcimi i marrëdhënieve interaktive dhe bashkëpunuese, para se 

gjithash ekonomike, e përshpejtojnë procesin e integrimit politik. Globalizimi 

politik, kulturor dhe ai ekologjik, u bënë përcaktues të zhvillimit të vendeve në 

botë.


Kjo arkitekturë e re planetare implikon iniciativa që kanë për qëllim zgjidhjen 

e çështjeve të popujve në botë. Në nivelin më të lartë ndërkombëtar, sot 

flitet për transformime politike, procese integruese, intelektualizim të profesionit 

dhe punës; shkallë të lartë të papunësisë, shtim të varfërisë, luftë për të drejtat 

e njeriut (mbrojtje të fëmijëve, të përbuzurve, të grupeve të margjinalizuara 

dhe diskriminauara të njerëzve etj.); multikulturalizëm, mbipopullim; çështje në 

sferën e mbrojtjes sociale dhe shëndetësore, bilinguizëm dhe multilinguizëm si 

nevojë për ofrim dhe mirëkuptim të ndërsjellë, çështje në sferën e mbrojtjes së 

ambientit jetësor; afirmimi i dimensionit ekonomik të njohurisë etj. 

Globalizimi ekonomik, politik, arsimor dhe ekologjik, nga njëra anë, dhe 

përcaktimi i Republikës së Maqedonisë për integrim në proceset e bashkëpunimeve 

evropiane dhe botërore, nga ana tjetër, i nxisin kapacitetet e shtetit, ato 

njerëzore dhe materiale, si një nga parakushtet për arritjen e këtyre qëllimeve. 

Sistemi arsimor, hulumtimet dhe risitë dhe zhvillimi i të mirave dhe njohurive 

të bazuara në aftësi, manifestohen si elemente përbërëse të kësaj kompetence. 

Suksesi nacional dhe ai ndërkombëtarë i Republikës së Maqedonisë, drejtëpërdrejt 

është i determinuar nga qenia e standardeve të larta në arsim, përparimi i 

hulumtimeve dhe përforcimi i kreativitetit dhe risive, kultivimit të specifikave në 

dallimet kulturore dhe përdorimi i teknologjisë bashkëkohore komunikative dhe 

informative. 

Në periudhën e ardhshme, Republika e Maqedonisë do të ballafaqohet me 

zgjidhjen e një varg çështjesh të rëndësishme, siç janë: përforcimi i zhvillimit 

ekonomik, përparimi i kompetencave dhe procedurave për sjelljen e vendimeve, 

forcimin e bashkëpunimit ndëretnik në fushën e kulturës si dhe sendërtimin e 

qëllimeve lidhur me proceset integruese politiko-ekonomike. Qëllimi parësor, 

në rastin tonë, do të jetë përforcimi i kompetivitetit të shtetit, si cilësi që do 

të mundësojë zgjidhjen optimale të çështjeve në fjalë si dhe përfshirjen e të 

rinjve dhe të të rriturve në proceset arsimore dhe hulumtimet shkencore, në 

bashkëpunim me vendet e Unionit Evropian dhe vendet tjera në botë. Pjesëmarrja 

aktive e Republikës së Maqedonisë në proceset globale integruese, nënkupton 

marrjen mbi vete të përgjegjësisë për plotësimin e politikës globale në sferën e 

arsimit. Në këtë drejtim, Ministria për Arsim dhe Shkencë do ta merr mbi vete 

përgjegjësinë për realizimin e qëllimeve, parimeve dhe porosive që janë të 

theksuara në dokumentet ndërkombëtare për zhvillimin e arsimit në Evropë dhe 

botë. Programi Arsimimi për të gjithë, i UNESKO-s, Qëllimet mijëvjeçare të KB dhe 

Procesi i Bolonjës, janë kornizë referente që përmbajnë pjesën më të madhe të 

qëllimeve që Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të orvatet t’i realizojë përmes 

Programit nacional për zhvillimin e arsimit në Republikën e Maqedonisë. 

Krahas rritjes së internacionalizimit të bashkëpunimit dhe zhvillimit, Republika 

e Maqedonisë, gjatë procesit të ndryshimeve të saja, bën përpjekje ndryshimet t’i

sendërtojë në frymën e pluralizmit dhe ndryshimeve të vlerave. Përpjekjet e saja 

vërehen në orvajtjet për sendërtim të barazisë dhe tejdukshmërisë në veprim, 

me kultivim të theksuar të frymës për bashkëjetesë, demokraci dhe cilësi. Për 

këtë qëllim, bëhen përpjekje të ndërtohen mekanizma të qarta për bashkëpunim 

nacional dhe internacional dhe arkitekturë e re vlerash që do të duhej t’i kënaq 

kërkesat e proceseve të zhvillimit dhe bashkëpunimit ndërkombëtar, nga njëra 

anë, ndërkohë që do të ndihmojë në zgjidhjen e brendshme të çështjeve shtetërore, 

nga ana tjetër. Nga këto orvajtje, do të duhej të rezultoj sendërtimi i një hapësire 

të gjërë ofertash që do të siguronin mundësi për zgjedhje të shumënduarshme të 

çdo qytetari për përparim në karierë në përputhje me përcaktimet e tija jetësore. 

Ndërkaq, në rastin me fëmijët dhe të rinjtë, duhet theksuar domosdo se do 

t’u ofrohet arsimim që do t’i kultivojë kapacitetet e tyre, do t’i respektojë interesat 

dhe prirjet e tyre dhe do t’u ofrojë mundësi të bëjnë zgjedhjen dhe të vijnë në 

shprehje përmes proceseve edukativo-arsimore. 

Ndryshimet në strukturën e moshës së popullatës në Republikën e 

Maqedonisë, flasin se numri i foshnjeve të lindura bie çdo vit, pavarësisht nga 

përkatësia nacionale. Përjashtim bëjnë disa grupe të veçanta etnike (romët), ku 

numri i foshnjeve të lindura është në rritje. Në të ardhmen, numri i popullatës së 

re pritet të zvogëlohet në relacion me numrin e të rriturve dhe të moshuarve. Ky 

trend, në mënyrë të dukshme përcakton krijimin e politikës arsimore në shtet, 

veçanërisht sa i përket rrjetit që ofrojnë shërbimet arsimore dhe ndikimi i tyre 

grumbullues, si dhe specifitetet dhe karakterin e mundësive arsimore që do të 

duhej t’i zbatojë shteti në të ardhmen. Papunësia dhe zvogëlimi i mundësive për 

participim në punësimin e të rinjve, gjithashtu, ndikon në strukturimin e nevojave 

arsimore. 

Një nga cytjet kyçe për kreatorët e politikës arsimore dhe sistemet arsimore 

në tërësi, në periudhën e ardhshme do të jetë ngritja e nivelit të arsimimit të të 

rinjëve dhe të rriturve, me theks të veçantë të rritjes së cilësisë së kompetencave 

profesionale dhe sociale. Objektivizmi i konceptit për mësim të përjetshëm 

dhe trajnim duhet të ndihmojë në rivendosjen e një lidhjeje dinamike të arsimit 

me tregun e punës dhe ndryshimet shoqërore. Ofrimi i kushteve për rritje të 

vazhdueshme, ndryshim dhe freskim të kompetencave të të rinjëve dhe të 

rriturve do të implikojë pozita më të mira startuese gjatë kalimit nga mësimi në 

punë, ruajtja ose ndërrimi i vendit të punës si dhe pjesëmarrja aktive në proceset 

vendimmarrëse demokratike. 

Parakushti themelor për sendërtim të këtij qëllimi është ngritja e cilësisë 

dhe fuqisë së atyre që ofrojnë shërbime arsimore, kulturore dhe sportive dhe 

ndërtim mekanizmash për veprim efektiv të tyre në përforcimin e kapaciteteve 

dhe përparimin e cilësisë të jetës individuale dhe shëndetit psiko-fizik i të rinjëve 

dhe të rriturve.


Në pajtim me strategjitë afatgjate për zhvillim ekonomik në nivel shtetëror, e 

nevojshme është të ndërtohen strategji veç e veç për zhvillim ekonomik në nivel 

regjional. Me një rast të tillë do të definohen projeksionet për zhvillim të kuadrove 

dhe zvogëlimin e papunësisë. Në funksion të rritjes së mundësive për punësim, 

është e nevojshëm zbatimi paralel i ndryshimeve në sferën e arsimit. Me një rast 

të tillë, punësimi do të jetë i përcaktuar, jo vetëm nga hapat e rritjes ekonomike 

dhe oferta e tregut të punës, por edhe nga efikasiteti i sendërtimit të politikës 

arsimore në nivel të rajonit. zhvillimi ekonomik dhe kulturor i secilit rajon dhe atij 

shtetëror në tërësi, do të varen nga statusi i njohurive dhe cilësive profesionale 

të shkollës me përparësi të vlerave në rajon dhe shtet. Ata duhet ta kenë statusin 

e faktorit vendimtar për zhvillim të suksesshëm ekonomiko-kulturor, përkundër 

nepotizmit dhe favorizimit partiak. Vetëm në atë mënyrë mund t’i bëjmë ballë 

kërkesave të ekonomisë globale dhe të pafrenueshmes teknologjike informatike 

dhe ndikimit të tyre ndaj strukturës së profesioneve dhe profileve dhe frytit të 

njohurive, punë e bazuar në të gjitha fushat. 

zhvillimi i shpejtë dhe zbatimi i shpeshtë i teknologjisë informatike në të 

gjitha fushat e manifestimeve të njeriut, janë disa nga karakteristikat themelore 

të dekadave të fundit të shekullit tonë. Me përmasa të gjera planetare në të gjitha 

format e veprimtarisë së njeriut, zhvillimi i industrisë informatike, e veçanërisht 

teknologjia kompjuterike, në masë të madhe e aktualizon çështjen për promovimin 

e shkrim-leximit informatik, si njëra nga kompetencat kyçe me të cilat duhet 

të disponojë i riu dhe i rrituri. 

Republika e Maqedonisë, në planet e veta zhvilluese, duhet të rrumbullaksojë, 

jo vetëm instalimin e ri të teknologjisë informatike në të gjitha sektoret e 

veprimit, por edhe: rritjen e potencialit kadrovik nga informatika në vend, përforcimin 

e arsimimit informatik dhe trajnimin në të gjitha sektoret e veprimit, aftësimin 

funksional ose shkrim-leximin kompjuterik të të rinjëve dhe të rriturve 

për sektorët e ngopura në teknologjinë e re informatike, përparimin e arsimimit 

informatik të detyruar dhe arsimimit postdetyruar, dhe përdorimin e TIK në funksion 

të rritjes së frytshmërisë të sistemit arsimor. Në këtë drejtim, njohja dhe 

puna me TIK paraqet pjesën thelbore të kompetencave të të rinjve dhe të rriturve 

dhe kusht për frytshmërinë e manifesimit në sferën e punës dhe të jetës politikoshoqërore. 

Në periullën e ardhshme, Republika e Maqedonisë duhet të sigurojë stabilitet 

fundamental të ekonomisë nacionale. Kjo nënkupton sendërtimin e rritjes 

ekonomike, përforcimin e kompetencës të sektorit publik dhe atij privat, sajimin 

e frytshëm ligjvënës dhe mekanizmat për sigurim dhe efektivitetin e proceseve 

ekonomike. Arritja e këtyre qëllimeve, drejtëpërdrejtë është përcaktuar nga shteti, 

si përcaktim për përkrahjen e arsimimit dhe trajnimit, implementimi i teknologjisë 

së lartë dhe përdorimi i saj efektiv, zmadhimi i efikasitetit në sektorin publik dhe 

të praktikuarit e standardeve dhe vlerave të larta. Cilësia duhet të jetë bazë e

shquar e daljes nga vështirësitë. Prandaj, shteti duhet të bëjë revizion të sistemit 

për financimin e zhvillimit të të mirave njerëzore, përkatësisht shqyrtim të atyre 

ekzistuese dhe burimeve alternative për financim dhe të ndërtojë mekanizma për 

ndarje efektive e funksionale të mjeteve për arsim dhe hulumtim. 

Duke marrë parasysh zvogëlimin permanent të mjeteve për arsim dhe 

hulumtim nga ana e shtetit, duhet mbajtur llogari për aktivitetet/projektet që i 

zbatojnë fondacionet e vendit dhe fondacionet ndërkombëtare dhe organizatat 

në sferën e arsimit dhe hulumtimit. 

Që të kompensohet mungesa dhe në funksion të realizimit të frytshëm të 

përcaktimeve programore të shtetit, domosdo duhet të bëhet një koordinim 

në realizimin e aktiviteteve mes shtetit, nga njëra anë, dhe sektorit joqeveritar 

ndërkombëtar, nga ana tjetër. është me rëndësi të sigurohet shkallë e lartë e përputhshmërisë 

mes aktiviteteve të organizatave joqeveritare dhe ndërkombëtare, 

me prioritetet e caktuara shtetërore në sferën e arsimimit. Në atë mënyrë, do të 

kemi shfrytëzim të frytshëm të investimeve në arsim dhe kompenzim të mjeteve 

të pamjaftueshme. Në këtë drejtim, është e domosdoshme që në periudhën e 

rradhës, të vërtetohet cilat dhe çfarë shërbime do të jep sektori publik, privat 

dhe ai joqeveritar, dhe në çfarë relacione do të jenë ato shërbime me përcaktimet 

strategjike të qeverisë. 

Vështirë mund të prognozojmë dhe të shpresojmë se në të ardhmen financimi 

në sektorin publik do të rritet, pa marrë parasysh gjendjen në ekonominë nacionale. 

Duke marrë parasysh rritjen e kërkesës për mjete për financimin e përkujdesit 

shëndetësor, pensionimi dhe ndërhyrja investive në sferën ekonomike, në 

pritje është që mjetet e buxhetit për financim të arsimit në mënyrë permanente 

të zvogëlohen. Nga pikëpamja e planifikimit të mjeteve buxhetore për financimin 

e arsimit dhe zbulimin e burimeve alternative për financim, me rëndësi të posaçme 

është të vërtetohet çfarë ekonomie dhe veprimtarie shërbyese do të zhvillohen 

në vetëqeverisjet vendore. zhvillimi i vendit në periudhën e ardhshme, e 

bashkë me të edhe arsimi, në masë të madhe do të përcaktohet nga ajo se çfare 

raportesh do të zhvillohen në mes pushtetit qëndror dhe pushtetit rajonal dhe 

çfarë modele dhe mekanizma për financim do të ndërtohen. Inkluzioni social dhe 

participimi i të rinjve dhe të rriturve në proceset e vendosjes, do të jetë çështje me 

rëndësi për Republikën e Maqedonisë. Në periudhën e rradhës duhet të përshpejtohen 

orvajtjet për promovim të të gjitha formave dhe aktiviteteve që kanë për 

qëllim afirmimin e të rinjve dhe të të rriturve në sferën sociale. Kjo nënkupton përforcimin 

e angazhimit volonter, i objektivizuar përmes promovimit të aktiviteteve 

kulturore dhe sportive dhe aktiviteteve të ndryshme rinore. Aktivitetet volontere 

duhet të mundësojnë inkluzion social, të ndikojnë në zhvillimin dhe përparimin 

e vlerave qytetare dhe t’i aftësojnë të rinjtë për rregullimin dhe qeverisjen me 

jetën e tyre. Nga pikëpamja e inkluzionit social dhe participimit të të rinjëve në


proceset e vendimmarrjes, roli i institucioneve arsimore është i madh. Prandaj, 

Qeveria si dhe të gjitha subjektet në arsim, duhet t’i përshpejtojnë orvajtjet për 

përmbajtje të projekteve që i përfshijnë aktivitetet e volunterëve, nga njëra anë, 

dhe institucionet arsimore, nga ana tjetër. 

Në funksion të inkluzionit dhe participimit social, i domosdoshëm është 

forcimi i iniciativës që vepron në sektorin joformal, veçanërisht të atyre që kanë 

për qëllim trajnimin për ngritjen arsimore dhe kulturore të popullatës të të rinjve 

dhe të rriturve, me theks të veçantë ndaj popullatës me arsimim të hendikepuar. 

Pritet që iniciativat e këtilla të rezultojnë me krijimin e mundësive, përmes 

kanaleve vepruese jashtë institucionale dhe jashtë politike, të formohen dhe të 

përparojnë kompetencat e të rinjëve dhe të rriturve për participim më të madh 

dhe ndikim në procese për vendimmarrje në nivel vendor dhe shtetëror. 

Programi nacional për zhvillimin e arsimit duhet të mundësojë kompatibilitet 

më të madh të standardeve nacionale me standardet e Unionit Evropian dhe më 

gjërë, zhvillimin demokratik dhe përparimin e shoqërisë qytetare si dhe zhvillim 

të integruar dhe bashkëkohor të tregut ekonomik të vendit. Kushti themelor për 

realizimin e frytshëm e një koncepcioni të këtillë, paraqet angazhim plotësues për 

krijimin e klimës dhe kulturës për administrim, që do të etablojë arsimin si faktor 

dhe gjenerator të rëndësishëm të zhvillimit në të gjitha sferat e shoqërisë dhe do 

ta tejkalojë mendimin sipas të cilës arsimi trajtohet si sektor konsumues. 

Që andej, imponohet nevoja e domosdoshme për përputhshmëri të 

përpjekjeve të Qeverisë së Republikës së Maqedonisë në tërësi, e jo vetëm 

e Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës, me bashkësitë vendore, organizatat 

joqeveritare dhe të subjekteve tjera të vendit dhe atyre ndërkombëtare. 

III. VIZIONI 

Republika e Maqedonisë është shoqëri ku arsimi dhe trajnimi, kultura 

dhe shkenca, janë faktorë kyç për mirëqenien e qytetarëve dhe forcimit të 

ekonomisë. 

Republika e Maqedonisë orvatet të jetë anëtare e barabartë e respektuar në 

rrethin Evropian dhe atë Botëror, ky është orientimi i përhershëm i saj. Ajo është 

shumë e vendosur të shkojë pas hapave të rregullimit bashkëkohor shtetëror, 

aty ku arsimi dhe trajnimi, kultura, shkenca dhe inovacionet janë faktorë kyç për 

mirëqenien e qytetarëve dhe forcimit të ekonomisë nacionale.

IV. MISIONI 

Programi nacional për zhvillimin e arsimit ka misionin që, përmes zhvillimit 

të sistemit edukativo-arsimor, të ndihmojë Republikën e Maqedonisë në orvajtjet 

e saja për pjesëmarrje të barabartë dhe të respektuar në proceset botërore, para 

se gjithash në proceset evropiane politiko-ekonomike integruese dhe të krijojë 

kushte për prevencë dhe shfrytëzim të frytshëm të fryteve nga globalizimi i 

arsimit, politikës, kulturës dhe ekonomisë. 

Një mision të këtillë, Programi nacional për zhvillim të arsimit bën përpjekje ta 

sendërtojë me ndihmën e një orientimi afatgjatë të dëshmuar dhe intervenimeve 

të frytshme në këto fusha kyçe-strategjike: 

1. Arsimim për të gjithë / sigurim i arsimimit të barabartë. 

2. Përparimi i kulturës së të jetuarit. 

3. Rritja e participimit social. 

4. Rritja e kompetencës arsimore, kulturore dhe ekonomike të shoqërisë në 

Maqedoni. 

5. Forcimi dhe përparimi i bashkëpunimit ndërkombëtar. 

6. Udhëheqja me ndryshimet. 

V. VLERAT DHE PARIMET MBI TË CILAT MBËSHTETET PROGRAMI 

NACIONAL 

Si pjesë e Qeverisë së Republikës së Maqedonisë, Ministria e Arsimit dhe 

Shkencës është përgjegjëse për zhvillimin e arsimit, shkencës dhe sportit dhe 

bashkëpunimit ndërkombëtar në këto fusha. Korniza ideore e Ministrisë është 

koncepti për mësim të përjetshëm, që përpiqet ta sendërtojë përmes promovimit 

të arsimit, krijimit të kushteve të përshtashme për prodhimtari dhe diseminacion 

të diturive, përforcim të kompetencave të të rinjëve dhe të rriturve për inkluzion 

social dhe participim, përkrahje e iniciativave të qytetarëve, vënja e balansit 

mes sektorit formal e jo formal dhe participimi i përgjithshëm në proceset për 

sendërtimin e idesë për mirëqenien e çdokujt. 

Mirëqenia sociale, kulturore, fizike dhe intelektuale e qytetarëve të 

Republikës së Maqedonisë, janë vlera të përgjithshme në të cilat mbështetet 

Programi nacional për zhvillim të arsimit në Republikën e Maqedonisë. Mirëqenia 

e qytetarëve njëkohësisht d.m.th. edhe mirëqenia e shtetit në tërësi, dhe 

anasjelltas. Në këtë drejtim, zhvillimi i qytetarit të orientuar kompetent, kreativ 

dhe i kapitalit njerëzor të ndërtuar mbi parimet etike, të kuptuar si faktor kyç që 

ndikon në zhvillimin politiko-social dhe ekonomik të shtetit dhe kompetencës së 

tij ndërkombëtare, është qëllimi parësor i këtij programi.


0 

Programi nacional kujdeset që, në frymën e vlerave qytetëruese bashkëkohore, 

siç janë: dituria, demokracia, drejtësia, toleranca dhe njerëzorja, t’i krijojë 

drejtimet themelore për zhvillimin e arsimit në Republikën e Maqedonisë. Gjatë 

kësaj, në kuadër të qëllimeve të nënvizuara për realizim, orvatet me përpikëri t’i 

respektojë principet gjenerale mbi të cilat bazohet zhvillimi i arsimit në Republikën 

e Maqedonisë, siç janë parimet: cilësi, përgjegjësi qytetare, lidhja me tregun 

e punës, ekonomizimi, të qenët i drejtë, transparenca dhe integrimi. 

VI. LËMITË KyçE PËR NDËRHyRJE 

1. ARSIMIMI PËR TË GJITHË 

Qëllimet: 

 

Republika e Maqedonisë do të merr masa për garantim për mundësi të barabarta 

në arsim për secilin qytetar, pa dallim nga mosha, gjinia, aftësitë, përkatësia 

etnike dhe përcaktimi religjioz. Qeveria dhe Ministria e Arsimit dhe Shkencës 

janë përgjegjëse për sigurimin e kushteve të barabarta për qasje në të gjitha 

format e arsimimit të secilit qytetar. 

Zhvillim për mundësi arsimore 

për të gjithë 

Qëllimi i politikës arsimore i çdo 

vendi është të sigurojë mundësi për 

arritjen e nivelit të arsimit përkatës 

për çdo njërin dhe për të gjitha grupet 

e të rriturve dhe të sigurojë se të 

gjithë zotërojnë njohuri, shkathtësi 

dhe qëndrime që janë në pajtim me 

kërkesat e shoqërisë dhe të tregut të 

punës. Pikërisht për këtë, arsimimi 

duhet të jetë i kapshëm për secilin 

që jeton në truallin e Republikës së 

Maqedonisë, pavarësisht nga mo- 

» 

» 

» 

» 

Në Republikën e Maqedonisë jetojnë 2.022.547 

banorë nga të cilët 1.015.377 janë të gjinisë 

mashkullore (50,22%), kurse 1.007,170 janë të 

gjinisë femërore (49,80%). 

Karakteristikë e përgjithshme e lëvizjes së 

popullatës në Republikën e Maqedonisë është 

zvogëlimi i vogël i shtimit së popullatës. Shkalla 

natyrore e shtimit së popullatës, e cila me vitin 

1990 ishte 9.70, në vitin 2002 u zvogëlua në 

4.80. 

Në dekadën e fundit paraqitet zvogëlimi i shkallës 

së shtimit së fëmijëve. Nga 34.608 të foshnjeve të 

lindura me 1989, ky numër u zvogëlua në 27.761 

fëmijë në vitin 2002. 

Popullata me moshë më se 65 vjeçare, në vitin 

1991 ka marrë pjesë në numrin e përgjithshëm 

me 8,15%, kurse në vitin 2002 ajo bën pjesë me 

10,57% dhe pritet që me vitin 2015 të jetë afër 

14%. 

sha, gjinia, përcaktimi religjioz, gjendja shëndetësore, përkatësia etnike dhe 

gjendja socialo-financiare. Gjithashtu, arsimi dhe stërvitja duhet t’i ketë të gjitha 

kushtet për efektshmëri dhe efikasitet, që të jenë në gjendje që të gjithëve t’u 

ofrojnë arsim të përgjithshëm dhe profesional. 

Arsimin duhet ta karakterizojë strukturë e caktuar dinamike dhe fleksibile, 

që do të mundësojë moblizim të nxënësve, studentëve dhe kuadrove të

mësimdhënësve pa pengesa horizontale dhe vertikale, që do të funksionojnë me 

mekanizma të qarta që do të mundësojnë adaptimin dhe gatishmërinë e tij për 

ballafaqim me kërkesat për ndryshime të individëve dhe shoqërisë në përgjithësi. 

Gjithashtu, arsimi duhet t’i tejkalojë çështjet dhe t’i eliminojë faktorët që nxisin 

apstinencë arsimore dhe vërshim të shfrytëzuesve të shërbimeve të arsimit. 

Mundësia e kushteve të njëjta për arsimim në truallin e Republikës së Maqedonisë, 

në periudhën e rradhës, do të kushtëzohet me balansim të dallimeve që 

ekzistojnë mes mjediseve urbane dhe atyre rurale, si dhe mes rajoneve të zhvilluara 

dhe të pazhvilluara. Veçanërisht duhet pasur kujdes për dallimet që do të 

manifestohen në sferat e: cilësisë së mësimdhënësve, kushteve për të mësuar, 

infrastrukturës adekuate, posedim me kuadër përkatës dhe qasja fizike në institucionet 

arsimore. 

Për këtë qëllim, në periudhën e ardhshme do të miren masa për përmirësimin 

e kushteve për të mësuar dhe infrastrukturës në rajonet rurale, përfshirjen 

sa më e madhe të fëmijëve nga vendet më pak të zhvilluara në të gjitha nivelet 

e shkollimit, ndërtimi i beneficioneve gjatë procesit të punësimit për kuadrin arsimor 

i cili do të punonte në këto mjedise, përforcimi i sistemit për përsosmëri 

profesionale të kuadrit të tashëm arsimor dhe tejkalimi i problemeve me qasjen 

fizike në institucionet arsimore, përmes zgjidhjes së çështjes së shërbimit të 

transportit të nxënësve. 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të ndërtojë zgjidhje sistemore për krijimin 

e mundësive të njëllojta dhe qasje në arsimim për fëmijët me nevoja të 

veçanta. Për këtë qëllim, duhet të përputhen orvajtjet për inkluzim të fëmijëve 

me pengesa në zhvillim. Kjo nënkupton koordinimin e ndërhyrjes dhe përputhshmërisë 

të komponentës programore, ofrimi i kushteve (kadrovike dhe infrastrukturale) 

në institucionet edukativo-arsimore dhe trajnim plotësues i kuadrove të 

tashme për punë me kategorinë e këtillë të fëmijëve. 

 

Decentralizimi në arsim 

Analizat e gjertanishme për gjendjen në arsim (sidomosnë atë parashkollor, 

fillor dhe e të mesëm) flasin se njëra nga çështjet kyçe në këtë sferë,është centralizimi 

i theksuar. Gjendja e këtillë gjeneronte numrin e madh të problemeve, si: 

vënja e ashpërt e sistemit, margjinalizimi i veçantive që dalin nga specifikat e rajonit/vendi 

ku vepron enti arsimor, veçanërisht sa i përket mundësisë për t’i bërë 

bashkëkohore kurikulumet, ekzistimi i procedurave të ndërlikuara burokratike 

gjatë marrjes së vendimeve, ngathtësia e sistemit që t’i adaptohet dinamikës së 

ndryshimeve, si në sferën e arsimit, ashtu edhe në ndryshimin që rrjedh nga zhvillimi 

ekonomiko-social i shetit dhe komunave, procedurat e zgjedhjes së kuadrit 

arsimor dhe administrativ ishin të fokusuara në një qendër të vendosjes – Ministri, 

çka ndikoi në dominimin partiak, etnik dhe të interesit personal në zbatimin e 

procedurës zgjedhore dhe margjinalizimi i profesionalizmit dhe cilësisë si kriter


zgjedhor; margjinalizim i interesit, por edhe i përgjegjësisë së shkollës, prindërve 

dhe bashkësisë vendore për funksionim të frytshëm; mundësitë për përpunimin 

dhe zbatimin e planit zhvillimor shkollor ishte i limituar me procedura të ndërlikuara 

byrokratike, me mundësi të zvogëluara për gjetjen e burimeve alternative 

për financim; vendosja centraliste kontriuboi për funksionimin e politikës 

jokonsistente, pa mbështetje programore, për ndarjen e mjeteve financiare, që 

në masë të madhe udhëhiqej nga motive voluntariste; procesi i lidhjes së arsimit 

dhe punës pengohej me zvogëlimin e ingerancave të enteve arsimore që të vendosin 

pavarësisht për sendërtim me subjekte ekonomike përkatëse vendore e 

regjionale, si dhe me pamundësinë e subjekteve ekonomike të kenë ndikim më 

të madh në përpilimin e kurikulumeve në entet arsimore, përkatësisht me pamundësinë 

për sendërtimin e intereseve të tyre; vendosja centraliste e zgjedhjes 

së teksteve shkollore rezulton me formimin e monopoleve gjatë përpunimit të 

tyre, shtypjes dhe distribuimit në nivel shtetëror, me ç’rast drejtëpërdrejtë cënohen 

parimet pedagogjike për korelacion të burimit të të mësuarit me specificitetet 

e konsumuesit dhe hapësirës ku zbatohet procesi i të mësuarit. Me vendosjen 

centraliste të sistemit arsimor, entet arsimore erdhën në pozitë që të luajnë rolin 

e sendërtuesit të tërthortë të politikës arsimore, me pamundësi ta zbatojnë edhe 

rolin e kreatorëve të tërthortë të veprimtarisë vetijake. 

Në përiudhën e ardhshme, do të merren masa të tejkalohen problemet që 

ishin si pasojë e vendosjes të theksuar centraliste të arsimit në Republikën e 

Maqedonisë. Me decentralizim, në arsim do të bëhet redistribuimi i përgjegjësisë 

për çështjet kryesore në arsim (përmirësimi i cilësisë së arsimimit, përforcimi 

profesional i mësimdhënësve, financimi) në tri shkallët e sistemit arsimor-qëndror, 

vendor dhe shkollor. Përgjegjësitë do të rriten në nivel vendor dhe shkollor, në 

llogari të koncentrimit të përgjegjësive në nivel qëndror. Këto përshtatje do të 

përmbajnë: 

» 

» 

» 

» 

» 

riorganizim të administratës arsimore dhe menaxhimi përmes ligjeve të reja 

për vetëqeverisje vendore dhe financim i vetëqeverisjes vendore, 

të përmirësuarit e menaxhimit dhe administrimit me arsimin, duke përfshirë 

koncepte dhe kapacitete strategjike në nivel qëndror, 

zhvillim të sistemit më të frytshëm të planifikimit financiar, alokacione dhe 

menaxhim financiar (formula per – kapita e përmirësuar), 

të përmirësuarit e menaxhimit në nivel vendor dhe atij shkollor, si dhe i profesionalizmit 

dhe efikasiteti i të punësuarve në shkolla dhe vetëqeverisjen 

vendore, 

definimi preciz dhe restrukturimi i rolit dhe përgjegjësive të enteve administrative 

në të tri nivelet,

» 

ndërtimi i sistemit të vetëqeverisjes shkollore dhe sigurimi i trajnimit për 

menaxhues të shkollës për drejtorët e shkollës, 

» evalvim – shfrytëzim të kapaciteteve të institucioneve administrative për 

monitorim dhe vlerësim të shkollave.1 

Një operacionalizim i këtillë i decentralzimit inicon, ndërtimin e një qëndrimi 

të qartë se në cilën pjesë të sferës arsimore qeveria do ta merr përgjegjësinë, e në 

cilën pjesë përgjegjësia do t’i bie subjekteve vendore. Për funksionim të frytshëm 

të këtij qëndrimi, veç mbështetjes ligjore të procesit të decentralizimit, duhet 

të ndërtohen indikatorë, mekanizma dhe instrumente për kontroll të cilësisë, si 

kriter themelor që do ta determinojë statusin e entit arsimor si dhe përgjegjësitë 

dhe beneficionet e saja të normuara në nivel shtetëror. Organet shtetërore do të 

jenë përgjegjës për kontrollin ekstern të cilësisë së enteve arsimore, ndërkohë 

që subjektet vendore, para së gjithash entet arsimore dhe autoritetet vendore, 

do të jenë përgjegjës për sigurim të kushteve për cilësi më të lartë në pajtim me 

standardet nacionale për cilësi në arsim. 

Ndarja e fuqisë dhe përgjegjësisë prej asaj shtetërore në atë vendore dhe në 

nivel regjional, duhet të jetë e fokusar në: 

transmetimi i përgjegjësisë komunave për themelimin e shkollave fillore dhe 

atyre të mesme, që nënkupton se ata do të jenë pronar të pasurisë shkollore, 

do t’i definojnë planet financiare vjetore të shkollave dhe do të miratojnë 

bilancin përfundimtar, do të ndikojnë në zgjedhjen e drejtorëve të shkollave 

përmes përfaqësuesve të tyre në këshillat e shkollës, do të emërojnë kandidatin 

e zgjedhur dhe me rrjedhën e kohës do të jenë përgjegjës për rrjetin 

shkollor, me fjalë tjera ata do të kenë të drejtën e hapjes dhe mbylljes së 

shkollave, 

transmetimi i përgjegjësive për mbajtjen e enteve arsimore nga ana e vet 

entit dhe autoriteteve vendore, 

transmetimi i përgjegjësisë për financim të pjesërishëm të arsimit nga buxheti 

vendor, 

transmetimi i përgjegjësisë për monitoring permanent dhe kontroll intern të 

cilësisë të procesit arsimor mbi entet arsimore, këshillave prindore dhe autoritetet 

vendore, 

ofrimi i kushteve dhe mundësive për hyrje në arsim të kapitalit privat, 

ofrimi i kushteve dhe mundësive për participim më të madh në krijimin e 

kurikulumit vendor, nga ana e të gjithë subjekteve të interesuara shkollore 

dhe vendore, 

 

dhënia e lirisë më të madhe enteve arsimore gjatë punësimit të mësimdhënësve, 

administratorëve, kuadrit udhëheqës dhe atij ndihmës, në mënyrë 

1 The Education Modernization Project and Strategie Priorities in the Education System, World 

Bank, 2004.


 

 

që participimi i subjekteve vendore, para së gjithash prindërve, gjatë këtij 

procesi duhet të jetë e detyrueshme, 

ofrimi i mundësive për respektimin e rregullave të tregut të hapur gjatë përpunimit, 

shtypjes dhe distribuimit të teksteve shkollore dhe mjeteve mësimore, 

transmetimi i përgjegjësisë për trajnimin e kuadrit të mësimdhënësve dhe 

atij udhëheqës, në kushte të tregut të gjërë të shërbimeve arsimore, që funksionon 

në bazë të programeve të akredituara për trajnim të mësimdhënësve, 

drejtorëve dhe bashkëpunëtorëve profesional. 

Këtë kompetencë dhe përgjegjësi, komunat do ta zbatojnë në bazë të 

publikimit të përgatitur “Doracak për kompetencat e komunave në sektorin 

arsimor, në pajtim me dispozitat ligjore ekzistuese”. 

Në kushte të arsimit të decentralizuar, qeveria duhet t’i merr ingerencat dhe 

përgjegjësit për: 

legjislativën, 

 

 

 

 

 

 

financimin e pjesërishëm, në bazë të ndarjes të mjeteve për arsim nga buxheti 

qëndror i komunave në formë të blok dotacioneve. Financimi i këtillë 

si kriter themelor do t’i ketë: numrin e nxënësve, gjendjen e infrastrukturës, 

cilësinë e punës arsimore të vërtetuar përmes kontrollit ekstern dhe mobilizimin 

vertikal të nxënësve, 

kontrollin ekstern të cilësisë së punës të entit arsimor, 

zbatimin e pjesës eksterne dhe kontrolli i pjesës interne të provimit të maturës 

dhe atij përfundimtar, 

përpunimin e standardeve në arsim, përkatësisht indikatorëve për entin 

efektiv arsimor, 

akreditimin e programit për trajnim të kuadrit të mësimdhënësve, udhëheqësve 

dhe atij profesional, 

licencim të kompetencave, veprimtarive dhe titujve të mësimdhënësve dhe 

të drejtorëve, 

vendosjen e interesit shtetëror, përkatësisht i kurikulumit, të cilin çdo ent 

arsimor domosdo duhet ta respektojë, 

 

financimi publik. 

zbatimi i proceseve të decentralizimit nuk do të thotë vetëm ndarje të fuqisë, 

por edhe përcaktim të përgjegjësive. Kjo do të thotë se decentralizimi do të reflektojë 

ndryshime edhe në statusin dhe rolin e qendrave të fuqisë administrative, 

atyre vendore dhe politiko regjionale.

Marrja e përgjegjësisë mbi vete në arsim d.m.th. marrja e përgjegjësisë edhe 

për financim të tij. Financimi paraqet njërin nga çështjet kyçe që administrimi 

vetëqeverisës vendor në të ardhmen duhet ta zgjidhë. 

Tentimi për dobësimin e participimit financiar nga ana e shtetit, mundëson 

që barra më e madhe në zhvillimin e rajoneve, pra edhe arsimit, të bie mbi buxhetet 

vendore. Në ç’masë buxhetet vendore do të mbajnë presionin zhvillimor 

të konkurencës, do të varet nga cilësia e planeve zhvillimore të tyre, forcimi i 

ekonomisë vendore dhe zbatimi korrekt i politikës tatimore. Decentralizimi do 

të sfidojë që përgjegjësia e fuqisë punuese dhe e dhënësit të shërbimeve gradualisht 

të demetizohet nga pushteti qëndror, vendor dhe ai rajonal. Ndërkohë 

që, kjo do të nxitë marrjen e përgjegjësisë edhe për pasojat nga debalansi mes 

fuqisë punuese dhe ofertës punuese vendore dhe mundësive për arsim që do t’i 

kenë në dispozicion të rinjtë dhe të rriturit. Në disa raste, të rinjtë dhe të rriturit 

mund të kenë probleme serioze me mundësitë për zgjedhje në sferën e arsimimit 

dhe të punësimit. Këto çështje, vallë do të jenë më të vogla apo më të mëdha, do 

të varet para së gjithash nga forca e rajonit dhe kapacitetet e saja për t’i kënaq 

interesat e të rinjëve dhe të të rriturve që rëndojnë në atë rajon. Ndërkohë që, 

kjo mund të sfidojë rritjen e dallimeve mes rajoneve dhe qeverisë, jo vetëm në 

pikëpamjen e ofertës arsimore dhe punuese, por edhe në pikëpamje të zhvillimit 

të gjithëmbarshëm ekonomiko-kulturor. Në këtë drejtim, një nga qëllimet 

parësore të shtetit në periudhën e rradhës, do të jetë krijimi i rrjetit të efektshëm 

të dhënësve të shërbimeve arsimore, kulturore dhe rekrativo-sportive, si parakusht 

për zhvillimin e rajoneve në shtetet me decentralizimit të suksesshëm në 

arsim. Mirëpo zhvillimi i rajonit, nuk varet vetëm nga përforcimi i kapaciteteve 

industriale, por edhe nga përparimi dhe shfrytëzimi i efektshëm i rezultateve të 

hulumtimeve dhe risive, cilësisë së bashkëpunimit mes arsimit dhe ekonomisë, 

përdorimit të teknologjisë informatiko-komunikuese, resurseve që disponojmë 

dhe cilësive të kapaciteteve njerëzore. 

Qasja ndaj instituteve publike arsimore, kulturore dhe sportive, do të sigurohet 

përmes mekanizmave dhe instrumenteve precize të vërtetuara në bashkëpunim 

në nivel vendor dhe nacional. Në ç’masë qasja do të jetë e siguruar, do 

të varet nga konsekuenca e autoriteteve vendore për zbatimin e obligimit të tyre 

për mbrojtjen dhe bashkëkohësimin e rrjetit arsimor, sportiv dhe kulturor dhe 

kryerjen e përgjegjësisë në mënyrë të denjë nga ana e shtetit për përgatitjen dhe 

zbatimin e ligjvënies dhe të sistemit financiar. Korrektësia dhe qëndrueshmëria 

e ligjëvënies janë me rëndësi të posaçme sepse ajo i garanton parimet e barazisë, 

kurse efektshmëria e ekonomisë vendore dhe nacionale e cakton nivelin e 

të ardhurave publike. 

Po qe se këto dy kushte plotësohen, atëherë do të ketë kushte dhe mundësi 

për qasje të hapur ndaj dhënësve të kushteve publike dhe udhëheqje pa pengesa


dhe inkurajim të nxënësve/studentëve për bërjen e zgjedhjeve, kompletimin e 

arsimimit të tyre dhe marrje të kualifikimeve. 

Nxitja e madhe për sistemin arsimor, për një kohë të shkurtë, do të jetë 

ofrimi i një tregu të gjerë i dhënësve të shërbimeve arsimore për persona të rritur. 

Plotësimi permanent i kërkesave që rrjedhin nga sferat e punës dhe jeta 

shoqërore, ofron pozicionim të qartë, përkatësisht sjellje të ligjvënies për arsimim 

të të rriturve dhe mbështetjen e iniciativës për sendërtimin e programeve 

për arsimim të të rriturve. 

 

Financimi 

Investimi në arsim, trajnim, 

shkencë dhe hulumtim, gjithmonë 

janë investim i pagueshëm dhe faktor 

më i sigurtë i kompetencës dhe 

konkurencës nacionale, e me të edhe 

të zhvillimit të vendit. Kjo, pikërisht, 

paraqet financim të sigurtë të Ministrisë 

së Arsimit dhe Shkencës dhe 

përkrahje adekuate buxhetore. 

» 

» 

» 

» 

Gjendja: 

Për vitin 2003, buxheti i arsimit, si përqindje 

nga BDP, arrin 3,49%. 

Për periudhën 1996 - 2003, buxheti për arsim 

si % nga BDP shënoi rënie për 0,77%. 

Nga buxheti i përgjithshëm, për arsimin fillor 

janë ndarë - 59,15%, për arsimin e mesëm 

- 22,66%, për arsimin e lartë - 12,46%, për 

standard të nxënsësive - 1,92% dhe për 

standard të studentëve - 3,81%. 

Nga mjetet të cilat i kanë marrë shkollat, afër 

80% janë për rrogat, kurse në arsimin e lartë 

kjo përqindje arrin afër 90%. 

(Burimi: Ministria e financave 2004) 

Kur dihet se ky sektor gati kryesisht 

financohet me mjete publike, përgjegjësia për këto investime pa dyshim 

i takon sektorit publik. Me që pritet presion plotësues për ndarje të mjeteve për 

arsim dhe trajnim të të rriturve dhe hulumtimeve publike, nevoja për revidim dhe 

rritje të buxhetit të Ministrisë së Aarsimit dhe Shkencës si dhe gjetja e burimeve 

alternative për financim, do të paraqet domosdoshmëri në periudhën e ardhshme. 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të orvatet që me ndihmën e aplikimit 

dhe të koordinimit më të madh në implementimin e aktiviteteve, zvogëlimin e 

shpenzimeve të panevojshme, bashkëpunimit me autoritetet vendore, bashkëpunimit 

me fondet ndërkombëtare dhe institucionet dhe pajtueshmërisë të aksioneve 

të përbashkëta, bashkëpunim me sektorin joqeveritar, duke u mbështetur 

në kapacitetet ekspertësh, të sigurojë derdhje më të madhe financash në arsim 

dhe ndarje më korrekte të mjeteve. 

Me rëndësi të posaçme është të definohet sistemi i qartë i financimit në 

kushtet e decentralizimit të arsimit. Edhe pse financimi i arsimit në rajonet rurale që 

janë më pak të banuara është më i madh, nuk duhet të arsyetohet kompromitimi i 

cilësisë së arsimit dhe trajnimit dhe cungimi i të drejtës së natyrshme për shkollim 

të secilit. Në këtë drejtim, ndarja e mjeteve do të zhvillohet me efektshmëri, në 

mënyrë profitabile dhe të drejtë dhe në pajtim me përparësitë e shtetit, duke 

mbajtur llogari për fuqinë reale financiare të komunave dhe popullatës, sidomos

për grupet margjinale të popullatës, e verifikuar përmes kritereve objektive. Në 

këtë drejtim, duhet përforcuar mbikëqyrjen në zbatimin e politikës tatimore dhe 

sociale dhe respektimi i ligjeve në sektorin ekonomik për çdo komunë në veçanti. 

Kjo nënkupton largimin e mënyrës lineare për ndarje të mjeteve dhe zbatim 

të sistemit për financim, që do të stimulojë cilësinë dhe do të dënojë punën 

jocilësore dhe manipulimet në entet arsimore. 

Gjatë këtij veprimi, ndarja e mjeteve financiare duhet domosdo të respektojë 

logjikën e përparësisë të prioriteteve shtetërore. 

Financimi i pjesërishëm do të zhvillohet në bazë të ndarjes së mjeteve për 

arsim nga buxheti qëndror i komunave në formë të bllok dotacioneve. Financimi 

i këtillë, si kreter themelor do të ketë: numrin e nxënësve, gjendjen e infrastrukturës, 

cilësinë e punës arsimore të verifikuar nga kontrolli ekstern dhe mobilizimi 

vertikal i nxënësve. 

 

Ngritja e nivelit arsimor të popullatës 

Një nga sfidat kyçe në periudhën e ardhshme do të jetë ngritja e nivelit arsimor 

i të gjithë të rinjëve dhe të rriturve, me theks të veçantë për zvogëlimin e 

cilësisë të kompetencave të tyre profesionale, punuese dhe sociale. 

Analizat e strukturës arsimore e popullatës në Republikën e Maqedonisë, 

flasin se numri i përgjithshëm i personave mbi 15 vjeç, gati gjysma (49,39%) 

disponojnë ose nuk disponojnë fare arsimim të ulët (analfabet, me shkollë fillore 

të pa kryer). 

Po qe se këtij grupi i shtojmë persona që kanë kryer 3 apo 4 klasë shkollim, 

gjendja është edhe më alarmante në strukturën arsimore të popullatës në 

Maqedoni. Një gjendje e këtillë nuk ofron ndjenjën e optimizmit për zhvillimin 

ekonomik dhe social të vendit. 

Popullata – përgatitja shkollore Gjithsej % 

Gjithsej 1579500 100 

Pa arsimim 60700 3,85 

Shkollë fillore të pa kryer 170200 10,77 

Arsimim fillor 549200 34,77 

3 vjet arsimim i mesëm 168000 10,64 

4 vjet arsimim i mesëm 465100 29,45 

Arsimim i lartë 51200 3,24 

Arsimim sipëror 

Burimi: Vjetori statistikor 2004 

114900 7,28 

Numri më i madh i të papunësuarve në Maqedoni janë pikërisht ata që 

kanë nivel të arsimimit të ulët. Nëse kësaj i shtojmë popullatën ekonomikisht jo 

aktive, në të cilën 62,05% janë të gjinisë femërore, e nga të cilat 67,57% ka nivel 

arsimor gjer në shkollim fillor të kryer, atëherë gjendja është edhe më e keqe. 

Nga ana tjetër, përpjekjet e shtetit për përshpejtimin e inkluzimit dhe participimit 

të popullatës në proceset e vendimmarrijes dhe ndikim në nivel vendor dhe


nacional, në rrethana me popullatë me arsim të hendikepuar në numër të madh, 

tingëllon më shumë si deklaratë se sa mundësi reale për realizimin e saj. 

Të papunësuar - përgatitja shkollore Gjithsej % 

Gjithsej 315900 100 

Pa arsimim 3700 1,17 

Shkolltë fillore të pa kryer 16700 5,29 

Arsimim fillor 112600 35,64 

3 vjet shkollë të mesme 49100 15,54 

4 vjet shkollë të mesme 108400 34,31 

Arsimim i lartë 7700 2,44 

Arsimim sipëror 17.700 5,61 

Shkaqe për gjendjen jo të mirë me strukturën arsimore të popullatës ka 

shumë, por si më dominuese janë: përfshirja jo e kënaqshme e nxënësve/ 

studentëve, derdhja e nxënësve në arsimin fillor dhe arsimin e mesëm, dominimi 

i vlerave tradicionale që e margjinalizojnë vlerën e arsimimit e shprehur te disa 

grupe etnike, niveli i zhvillimit teknologjik që ende vazhdon të tolerojë punëtorë 

me nivel të ulët të arsimimit, zvogëlimi i mundësive financiare të popullatës, 

përfshirja e dobët arsimore e grupeve 

margjinale etj. 

Gjendja - derdhja e nxënësve: 

Në periudhën e ardhshme, Ministria 

e Arsimit dhe Shkencës do të merr masa 

për eliminimin e derdhjes së numrit të 

fëmijëve që janë jashtë institucioneve të 

arsimit. 

Shkapërderdhja e përgjithshme në 

arsimimin fillor dhe atë të mesëm përfshinë 

18,32%, që d.m.th. se çdo vjet ky 

numër në mënyrë të vazhdueshme rritet. 

Nëse shikohet kalueshmëria vertikale e 

nxënësve në arsimim fillor dhe të mesëm, 

në nivel të gjeneratës, të dhënat janë edhe 

më dëshpëruese. Kështu p.sh., nga gjenerata 

që është regjistruar në arsim fillor 

më vitin 1994/95 (34.935), në 2001/2003 

vetëm 89% kanë kryer arsimim fillor. Gjendja 

në arsimin e mesëm është edhe më 

brengosëse. Kjo flet haptas se, çështja me 

produkcionin permanent të popullatës me 

nivel të ulët dhe, nga pikëpamja e kërkesave 

të punës bashkëkohore dhe inklozi- 

Shkapërderdhja 

vjetore në arsimin fillor 

arrin 1,42%. 

Ndërprerje 

vjetore e shkollimit në arsimin 

fillor - 0,29%. 

Shkapërderdhje 

më të madhe ekziston 

nga kalimi i arsimit fillor në atë të mesëm 

- 16,55%. 

Shkapërderdëdhja 

vjetore në arsimin e 

mesëm arrin 2,84%. 

Ndërprerja 

vjetore e shkollimit në arsimin 

e mesëm arrin 0,88. 

Shkapërderdhja 

më të vogël gjatë shkollimit 

kemi te maqedonasit, kurse më të 

madhe te romët. 

Vetëm 

88,47 % të gjeneratës që është 

regjistruar në vitin 1997/98, ka pasur 

sukses ta mbarojë arsimin fillor në afatin 

e paraparë. 

Gjendja 

në arsimin e mesëm është identike 

me arsimin fillor. Gjenerata që ka kryer 

në vitin 2002/03, paraqet 89,24% nga 

nxënësit që janë regjistruar në shkolla të 

mesme para 4 viteve, por vetëm 69,03% 

janë nga gjenerata e cila është regjistruar 

në arsimin fillor para 12 viteve. 

(Burimi: ESHS, 2002/04)

onit social, me nivel të pakënaqshëm të 

arsimimit, urgjentisht duhet të tejkalohet. 

Prandaj, kjo çështje duhet të vihet në krye 

të listës prioritare të intervenimeve në arsim 

në periudhën e rradhës. Kjo nënkupton 

rritjen e efektshmërisë dhe cilësisë të 

enteve arsimore dhe ndërtimit të mekanizmave 

për dedektim të fëmijëve të cilët janë 

jashtë institucionit të sistemit dhe kyçjen 

apo mobilizimin e tyre të sërishëm. Në 

periudhën e ardhshme aktivitetet duhet të 

fokusohen në sendërtimin e dy qëllimeve globale: 

 

 

Gjendja (2002): 

Shkapëderdëhjja 

vjetore në arsimin fillor 

dhe bruto përfshierja e fëmijëve në arsimin 

parashkollor - 18,67%. 

Përfshierja 

në vitin e parë para shkuarjes 

në shkollë fillore- 83,23%. 

Bruto 

përfshierja në arsimin fillor- 97,1% 

Bruto 

përfshirja në arsimin e mesëm. 

Numri 

i studentëve për 100.000 banorë 

është 2212. 

(Burimi: ESHS,2002) 

ngritjen e nivelit arsimor i të rinjëve dhe të të rriturve të cilët janë jashtë sistemit 

arsimor dhe përforcimi i kompetencave të tyre profesionale dhe sociale, 

eliminimin e mundësive për krijimin e gjeneratave të reja të individëve arsimisht 

të hendikepuar. 

Qëllimi i parë flet për nevojën e zbatimit të aktiviteteve të drejtuara në: 

Ngritjen e vetëdijes te popullata e të rinjëve dhe të rriturve për vlerën e 

arsimit, aplikimin aktiv të sektorit formal dhe joformal në aksionet për ngritjen 

e nivelit arsimor dhe të kompetencave të popullatës, oferta e lehtësimeve 

financiare për ata që do të kyçen në aksion, aktivizim i formave alternative me 

të cilat disponojmë gjer tani për financimin e programeve që kanë për qëllim 

arsimim dhe trajnim të popullatës të papunë. 

Qëllimi i dytë nënkupton marrjen e masave për eleminimin e të gjitha 

pengesave që arsimin e bëjnë të posaçëm ose nxisin braktisjen e mësimit nga 

nxënësit/studentët. 

Një nga masat preventive që duhet të zbatohet është përforcimi i përfshirjes 

së fëmijëve të moshës parashkollore. Përfshirja e ulët flet se shumica e fëmijëve 

kanë përgatitje të dobët për përfshirje në sistemin e rregullt shkollor. Nëse i 

respektojmë rezultatet e analizave të suksesit të nxënësve, mund të konstatohet 

se, ata fëmijë që kanë qenë të përfshirë në edukim parashkollor, kanë rezultate 

më të mira në arsimimin e mëtutjeshëm dhe nuk e lanë shkollimin. Kjo masë 

është veçanërisht e rëndësishme për përgatitjen e efektshme të fëmijëve – fëmijët 

e grupeve etnike, që shumë pak përfshihen në format e ndryshme të edukimit 

parashkollor, ndërkohë që në mënyrë dominuese përbëjnë numrin e fëmijëve që 

nuk e vazhdojnë shkollimin. 

Paralelisht me përpjekjet për zmadhimin e përfshirjes, Ministria e Arsimit 

dhe Shkencës do të marrë masa për integrimin e edukatës parashkollore në 

sektorin e vet. Në periudhën e ardhshme, në bashkëpunim me Ministrinë e punës 

dhe politikës sociale, do të mirren aktivitete për përforcimin e cilësisë së enteve 

parashkollore dhe rritjen e atraktivitetit të tyre.


0 

Në këto përpjekje, do të mbahet llogari për implementimin e shembujve të 

mirë/modele nga praktika, të cilat në periudhën e shkuar dhanë rezultate të mira, 

pa marrë parasysh a dalin nga fusha formale apo joformale e intervenimeve. zhvillimi 

i hershëm i fëmijës do të jetë njëra nga përparësitë e Ministrisë së Arsimit 

dhe Shkencës. Ndihma e sektorit joqeveritar për sendërtimin e këtij qëllimi do 

të jetë shumë i vlershëm. Në periudhën e ardhshme, me rëndësi do të jetë rritja 

e përfshirjes së të rinjve dhe të rriturve në arsimin e lartë. Me 2212 studentë në 

100.000 banorë, Republika e Maqedonisë gjendet kah fundi në grupin e vendeve 

të Evropës. Në periudhën gjer më vitin 2015, Ministria e Arsimit dhe Shkencës do 

të merr masa për rritjen e përfshirjes në arsim të lartë dhe arritjen e numrit 3500 

studentë në 100.000 banorë, që të mundemi të arrijmë minimumin që e kanë 

vendet e zhvilluara evropiane. 

Në këtë drejtim, do të mirren iniciativa për rritjen atraktive dhe efikase të 

shkollimit të lartë, do të pasurohet kapaciteti i rrjetit universitar në shtet, do të 

përkrahet iniciativa private në arsimin e lartë, do të kompletohet rregullativa ligjore 

dhe do të definohen normativat dhe standardet për hapjen e institucioneve 

të larta arsimore, do të stimulohet bashkëpunimi ndërkombëtar dhe mobilizimi i 

studenteve dhe mësimdhënësve për nivel nacional dhe internacional. Vëmendje 

e posaçme do t’i kushtohet procesit arsimor që të jetë bashkëkohor në arsimin e 

lartë-sipëror dhe zbatimi i IKT në mësim. Në bashkëpunim me universitetetet në 

vend, do të stimulohen aktivitetet arsimore, kulturore dhe sportive. Përgjegjësi 

parësore dhe qëllimi kryesor i Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës, në periudhën 

e ardhshme, do të jetë mbështetja, nxitja dhe lehtësimi i implementimit të parimeve 

të dala nga procesi i Bolonjës në arsimin sipëror në Republikën e Maqedonisë: 

 

Zgjatja e arsimimit të detyrueshëm 

Proceset globalizuese dhe dinamika e përshpejtuar e ndërrimeve, përkatësisht 

bashkëkohësimi i angazhimit dhe punës, nxisin tendenca të theksuara për rritjen 

e nivelit arsimor të popujve në botë. 

Përgjegjësia e shteteve në planin e përfshirjes të popullatës në arsim, shtohet 

gjithnjë e më tepër. Për momentin, rrjedhë e përgjithshme në botë është që 

gjatësia e arsimit të obliguar, si formë më e theksuar e përgjegjësisë së shtetit, 

vazhdimisht të rritet. Po qe se në të kaluarën limiti i sipërm i arsimit të obliguar 

ishte i vënë në fund të elementares dhe të nivelit më të ulët të arsimimit të mesëm, 

në ditët tona ai gjithnjë e më tepër vendoset në nivele më të larta dhe plotësisht e 

përmbledh arsimin e mesëm. Llogaritet se arsimi i mesëm është limiti i poshtëm 

i të arsimuarës dhe të kualifikuarës, që çdo qytetar do të duhej të posedojë që 

të mund në mënyrë aktive të bashkangjitet në jetën shoqërore dhe punuese. Për 

këtë shkak, në vendet më të zhvilluara në botë, arsimimi i obliguar mund të haset 

me 9, 10, 12, bile edhe me më tepër kohëzgjatje. Kohëzgjatja dhe struktura

e arsimimit të obliguar, kryesisht varet 

nga forca ekonomike e shtetit, karakteri i 

çështjeve të vendit dhe vizioni i politikës 

arsimore. 

Përveç tendencave globale të theksuara, 

si shkak për rritjen e zgjatjes së 

kohës të arsimimit të obliguar në Republikën 

e Maqedonisë do t’i rendisim edhe 

këto: 

Struktura jo e mirë arsimore e popullatës, 

përfshirja e vogël dhe përqindja 

e madhe e derdhjes së nxënësve në klasat e rregullta të arsimit, dhe nevoja 

për përforcimin e kompetencave për inkluzion punues dhe social të popullatës. 

Siç duket, problemi më i madh është përfshirja e nxënësve në vitin para nisjes në 

shkollë (një numër i madh i fëmijëve e fillojnë shkollimin me njohuri dhe aftësi të 

ulëta në start, që më vonë reflektohen me sukses të dobët, derdhje ose apstenim 

prej arsimimit të mëtutjeshëm) dhe kalimi prej arsimit fillor në arsim të mesëm, 

përkatësisht përfshirja e zvogëluar e nxënësve për 16,65%. Kjo dukuri shkakton 

shtypje të përhershme në tregun punues nga individ që kanë vetëm arsim fillor 

dhe janë pa kurfarë përgatitje kualifikuese. Kjo strukturë ndikon në mënyrë dominante 

në rritjen e numrit të të papunësuarve. 

Në periudhën e ardhshme do të bëhen aktivitete për kohëzgjatjen e arsimimit 

të obliguar edhe në Republikën e Maqedonisë. Për këtë qëllim, Ministria 

e Arsimit dhe Shkencës do të aplikojë arsimim të obliguar 9-vjeçar. 2 Rritja do 

të bëhet në atë mënyrë që, viti para shkuarjes në shkollë, do të hyjë në sistem 

për arsim të obliguar. Strukturalisht, kjo d.m.th. që parashkollorja dhe grupet e 

mëdha të kopshteve do të bëhen të detyrueshme për të gjithë fëmijët. 

» 

» 

» 

Me zmadhimin e arsimimit të obliguar, pritet që: 

përfshirja e gjertanishme prej 83,23% gjatë vitit para shkuarjes në shkollë, 

të rritet në 100%, 

të përmirësohet struktura arsimore e popullatës, 

të përforcohet arsimimi bazik, 

Gjendja: 

» Në Republikën e Maqedonisë, arsimimi i 

detyruar përputhet me arsimimin fillor dhe 

zgjatë 8 vjet. 

» Kjo është e ndarë në dy cikle: mësim klasor 

dhe ai lëndor, me zgjatje nga 4 vjet. 

» Ekziston diskontunitet në strukturën 

» 

programore. 

Ekziston përputhje në mes të mësimit lëndor 

dhe atij të mesëm. 

» 

Me mbarimin e arsimit të detyruar, nxënësit 

nuk marrin kualifikime punuese. 

2 Në punën e tyre, Grupi i ekspertëve ka shqyrtuar mundësinë për aplikimin e arsimimit të 

obliguar 10 vjeçar. Të dhënat flasin se ky model është më i përshtatshëm dhe do të ishte 

zgjidhje e efektshme për çështjet me të cilat ballafaqohet arsimi në Republikën e Maqedonisë. 

Mirëpo, për dallim nga arsimi i obliguar 9-vjeçar, ky model është më i shtrenjtë dhe kërkon 

investime më të mëdha, veçanërisht në sferën e infrastrukturës, kuadrit të mësimdhënësve 

dhe paisjes së shkollës. U soll përfundimi se, ideja për shkollë 10 vjeçare mos të asgjësohet, 

por të jetë lëndë për shqyrtim në momentin kur kushtet për implementimin e tij do të 

piqen.


» 

» 

» 

» 

të rriten mundësitë për orientim profesional, 

të lehtësohet dhe bëhet më e efektshme kalimi në arsim të mesëm, 

të zbatohet sukcesiviteti programor, 

të shfrytëzohen më mirë kapacitetet arsimore në rajonet rurale. 

Çfarë sistemi të arsimimit të obliguar nëntëvjeçar do të zbatohet, përkatësisht 

a do të zbatohet modeli 3+3+3, 5+4 ose 6+3, do të varet nga gjendja e tashme në 

arsim në vend (Resurset materiale që disponojmë) dhe karakteret e problemeve 

që pritet të tejkalohen. Mënyra e implementimit e këtij modeli të arsimit të 

obliguar do të vendoset me vendim plotësues të MASh. 

2. Avansimi i kulturës së të jetuarit 

Për arsimin që kultivon kulturën e të jetuarit dhe zhvillon di-çfarë aftësish, kultura 

dhe sporti paraqesin faktor esencial të cilat e determinojnë/zhvillojnë mësimin e 

pavarur, administrimin me jetën, sendërtimin dhe zhvillimin vetijak, e me këtë edhe 

mirëqenien intelektuale dhe fizike të qytetarëve të Republikës të Maqedonisë. 

Ndryshimet permanente në rrumbullaksimin më të ngushtë e më të gjerë social e 

promovojnë konceptin për mësim të përjetshëm dhe zhvillimin vetijak të të rinjëve 

dhe të rriturve. 

Qëllimet: 

 

Përforcimi i ngritjes intelektuale 

Përgjegjësia më e madhe e përforcimit të ngritjes intelektuale qëndron në 

arsimin dhe trajnimin, aktivitetet kulturore dhe sportive. Të përshpejtuarit e aktiviteteve 

në këto fusha të manifestimit njerëzor, jep garancë se individi do të jetë 

me sukses i përgatitur për jetë punuese aktive dhe ndikim social dhe participim. 

Individi i pajisur me dituri dhe shkathtësi nga lëmia e kulturës punuese të të 

jetuarit, disponon me aftësi për analizë permanente në rrumbullakësimin më të 

ngushtë e më të gjërë social, situim real dhe relevant vetjak në te dhe gatishmëri 

për participim aktiv dhe kontribut për zhvillimin e vendit. 

Shkolla, përmes aktiviteteve të saja dhe përmbajtjeve arsimore, ofron 

arritjen e instrumenteve për administrim të mëtutjeshëm me jetën personale dhe 

mundësitë për zhvillim individual. Aktivitetet kulturore, sportive dhe artistike, 

ofrojnë mundësi për njohje dhe përqafim të vlerave të ndryshme që e përforcojnë 

në mënyrë plotësuese dhe e pasurojnë zhvillimin individual dhe inkluzionin 

social. Në këtë drejtim, në periudhën e ardhshme. me rëndësi të veçantë është

të mbështeten dhe të ndihmohen iniciativat për organizim arsimor, inovator, kulturor, 

sportiv dhe aktivitete artistike për të rinjtë dhe të rriturit. 

 

Promovim i efektshëm i entit edukativo - arsimor 

Republika e Maqedonisë është sigurt e përcaktuar t’i përcjell rekomandimet 

për krijimin e botës sipas përmasës së fëmisë. E drejta e arsimimit është e drejtë 

më e lartë të cilën Ministria e Arsimit dhe Shkencës dhe shteti në tërësi kanë për 

obligim ta respektojnë dhe sigurojnë. 

Në periudhën e ardhshme duhet të merren masa, të cilat do të mundësojnë: 

përjetësimin e angazhimeve dhe të obligimete që dalin nga dokumentet nacionale 

dhe ndërkombëtare dhe zhvillim të mëtutjeshëm të cilësisë dhe re-levancës 

të arsimimit, përmes: (a) përvetësimit të standardeve të shkollave miq të fëmijëve 

dhe të rinjëve të cilat e definojnë shkollën fillore dhe të mesme si të sigurtë, 

stimulative ,rrumbullakësim nxitës i cili ofron mësim cilësor dhe dituri aftgjate 

dhe relevante, qëndrime dhe shkathtësi; (b) përforcimit të diturisë së pranishme, 

shkathtësive dhe qëndrimeve për arritjen e kulturëns së të jetuarit nga ana e 

fëmijëve dhe të rriturve në arsimin fillor dhe të mesëm Kultura e të jetuarit paraqet 

proces të ndërrimit të cilësisë jetësore përmes përvojës personale dhe kolektive, 

nevojave dhe intereseve të individit dhe marrëdhënieve aktive drejt vlerave 

jetësore. Në këtë kontekst, shkollat fillore dhe të mesme kanë për obligim që 

fëmijëve dhe të rriturve t’iu ofrojnë zhvillim dhe nxitje në stilet jetësore të cilat 

përshtaten me nevojat dhe intereset e tyre personale, si vlera jetësore dhe përfitime 

civilizuese. 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës, në 

bashkëpunim me autoritetet lokale, do të 

zhvillojë mekanizma për monitorimin dhe 

gjendjen me fëmijët në dhe jashtë sistemit 

arsimor dhe pjesëmarrjes aktive të të gjitha 

subjekteve në detektim dhe mobilizim 

të fëmijëve, të cilët asnjëherë nuk janë regjistruar 

ose të cilët janë i janë shmangur 

sistemit arsimor. 

Ndërtimi i shkollës efektive paraqet 

vendosjen e punës së përgjithshme nën një 

kriter – cilësinë. Kjo nënkupton ndërtim të 

indikatorëve të suksesit dhe efikasitetit të 

institutit në tërësi. Këto indikatorë duhet t’i 

përfshijnë fushat kryesore, siç janë: infrastruktura 

shkollore, mësimi, mësimdhënësit, 

Gjendja: 

» Procesi i tranzicionit, në masë të madhe, 

ndikon negativisht mbi arsimin. 

» Mjetet për arsim, në mënyrë permanente 

zvogëlohen. 

» Më të shprehura janë efektet negative 

të procesit të tranzicionit mbi vlerat 

dhe normat e sjelljes në mjedisin më 

të gjërë, e cila, për fat të keq, shprehet 

edhe mbi vlerat, qëndrimet dhe 

» 

shprehitë e nxënësve. 

Vetë fëmijët, prindërit dhe arsimtarët, 

shpesh ballafaqohen me forma të 

ndryshme të dhunës, por edhe me 

kriminalitet, në shkollë dhe rreth saj, 

rritja e dozës së konsumimit të alkoholit 

dhe supstancave psikotropike. 

» 

Në kushte të tilla, një numër i madh i 

fëmijëve mund të trajtohen si fëmijë në 

rrezik. 

udhëheqja dhe bashkëpunimi me bashkësinë lokale. Indikatorët e njejtë do të


shërbejnë edhe për kontrollim intern dhe ekstern të cilësisë në punën e institucionit 

arsimor. 

Shkolla efektive: i praktikon, promovon dhe ndihmon që të monitorohen të 

drejtat dhe mirëqenia e Të GJIThë fëmijëve në bashkësi; në mënyrë aktive i kërkon 

dhe i gjen fëmijët që janë jashta sistemit arsimor dhe iu ndihmon të regjistrohen 

në shkollë dhe të njejtën rregullisht ta vizitojnë; senzitive është ndaj gjinisë dhe 

promovon barazi në përfshirjen dhe të arriturat e vajzave dhe djemve; e ka në fokus 

fëmijën – nxit pjesëmarrjen e fëmijëve dhe të mësuarit aktiv, njëherit vendos 

përparësi në nevojat e fëmijës; e hapur për bashkëpunim – i bashkon të gjitha 

të arriturat pozitive nga projektet që zbatohen në Republikën e Maqedonisë; në 

mënyrë fleksibile i respekton dallimet, iu përshtatet kushteve dhe nevojeve të 

ndryshme të fëmijëve (gjinisë, kulturës, nevojave sociale, në kuptim të aftësive); 

e promovon përvetësimin dhe zhvillimin e shkathtësive jetësore (zgjidhja e problemeve, 

mendim kritik, kreativitet ). 

Rezultatet që priten nga promovimi i shkollës efektive janë të mëdha dhe të 

njejtat shikohen para së gjithash në: 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

 

Sigurim i të ariturave të larta dhe suksesit; 

Përmirësim i shëndetit dhe gjendjes së mirë të fëmijëve; 

Rritjen e përfshierjes në shkollim dhe shkalla e mbarimit të tyre; 

Ngritjen e moralit dhe motivimit të mësimdhënësve; 

Garantim të sigurisë dhe mjedisit të sigurtë për fëmijët 

Sigurim i përkrahjes nga bashkësia lokale 

Inkurajim i inkluzionit social dhe participimit 

Përparimi i mësimit dhe të të mësuarit 

Analiza e mësimit dhe të mësuarit flet për jokonsekuencë rrjedhimore, të 

cilat i rekomandojnë përpjekjet për modernizim ose i përshpejtojnë iniciativat për 

inovimin e tyre dhe janë karakteristike për të gjitha nënsitemet arsimore. Vendosja 

e plan-programeve mësimore, në masë të madhe e favorizon enciklopedizmin 

dhe faktografinë, diturinë kundrejt njohurisë. 

Mësimdhënësit janë të fokusuar në qëllimet dhe detyrat e programeve 

d.mth. me vemendje janë të koncentruar në realizimin e përmbajtjeve paraprakisht 

të dhëna, të cilat transformohen në qëllime dhe detyra, d.m.th. mësimdhënësi 

është orientuar drejt programit dhe përmbajtjes së tij dhe jo kah nxënësi/ 

studenti. Vëmendja e tij është e përqëndruar në atë se si do ta realizojë njësinë 

mësimore, e jo drejt asaj se si njësia mësimore ndikon te nxënësi/studenti, çfarë 

efekte paraqet tek ata në planin e përvetësimit të diturisë, zhvillit të shkathtësive 

dhe ndërtimit të qëndrimeve, si nxënësit/studentët i arrijnë ato njohuri dhe 

shkathtësi të reja, aktivitetet, të cilat i marrin gjatë përvetësimit të tyre dhe ngjaj-

shëm. Vëmendje më e vogël i përkushtohet asaj se si nxënësit i zbatojnë diturit e 

arritura, shkathtësitë dhe qëndrimet në situata reale jetësore. 

Intervenimet e deritanishme të rastësishme ose jo të mjaftueshme, i japin 

kuptim transformimeve në procesin mësimor dhe në të mësuarit. Si proces të 

realizimit ata mbeten pothuajse të pandryshueshme: dominimi i stilit ligjërues 

në punën me nxënësit/studentët, përkujdesje dhe nxitje e memorimit në vend 

të të mësuarit me kuptim dhe/ose të mësuarit përmes zgjidhjes së problemeve, 

dëgjueshmëri në vend të kritikës, pasivitet në vend të kreativitetit dhe aktivitetit, 

punë frontale në vend të interaksionit, përdorim i pamjaftueshëm i mjeteve 

bashkëkohore mësimore, përdorim i pamjaftueshëm i sistemeve informative dhe 

ngjajshëm. 

Sistemi i verësimit i punës së mësimdhënësve dhe nxënësve/studentëve e 

ka barrën më të madhe për këtë situatë. Mësimdhënësi dhe puna e tij vlerësohen 

vetëm përmes bazës realizuese programore edhe atë normative, duke mos u 

mbajtur llogari vallë a ka arritur ai sukses që t’i realizoj qëllimet dhe a ka nxitur 

ndryshime të caktuara te nxënësit/studentët, d.m.th. pa u mbajtur llogari se sa 

secili prej tyre ka arritur dituri dhe shkathtësi dhe çfarë efekte kanë paraqitur 

dituria dhe shkathtësia tek ai. Suksesi i arsimtarit matet me të arriturat e 

nxënësve/studentëve. Në realitet, sistemi i vlerësimit mban llogari vetëm për 

mundësitë dhe aftësinë e nxënësve – studentëve që t’i “rifigurojnë“përmbajtjet 

nga programi dhe është dominant i varur nga vlerësimi i lirë i arsimtarit. 

Qasja e tillë paraqet gjendje në të cilën jo mjaftueshëm përcillet, kontrollon 

dhe vlerëson aftësinë e nxënësve /studentëve për zbatimin e diturive përvetësuese 

në situata të reja, përkatësisht në situatat reale jetësore. Rrallë herë kontrollohen 

dhe vlerësohen aftësitë, interesat, qëndrimet, bindja dhe karakteristikat tjera 

personale të nxënësit/studentit. Në këtë mënyrë, vlerësimi i përgjithshëm i 

të arriturave të nxënësit/studentit, reduktohet vetëm në realizimin e detyrës 

materiale të mësimit, kurse lihet pas dore puna funksionale dhe edukative. 

Në periudhën e ardhshme, Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të merr 

masa për revidimin e plan-programeve mësimore dhe do të përqëndrohet që në 

to të imlementohet koncepcioni i daljes arsimore ( learning out comes) e bazuar 

në standardet e kompentencave nga njëra anë dhe do të tentoj ta përkrahë 

dhe promovojë modernizimin e mësimit dhe të mësuarit nga ana tjetër. Kjo 

nënkupton: 

» 

» 

» 

revidim i programeve mësimore varësisht nga disciplinat shkencore dhe 

lëmitë mësimore; 

disejnim i programit mësimor me orientim qëllimor; 

diferencim i qartë i diturive të përgjithshme, diiturive specifike dhe informacioneve;


» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

 

» 

» 

» 

» 

precizim i kompetencave dhe 

shkathtësive që pritet nxënësi/ 

studenti t’i përvetësojë në kuadër 

të programit mësimor . Në atë rast 

duhet të mbahet llogari të largohen 

të gjitha përsëritjet e panevojshme 

dhe informatat që plotësisht 

e ngarkojnë arsimtarin dhe 

nxënësin/studentin; 

realizim i kolaborativitetit dhe 

sukcesivitetit mes të gjitha programeve 

mësimore; 

ndërtim i sistemit përkatës për notim, 

me mënyra dhe mjete për notim 

të qartë dhe preciz; 

definim i aktiviteteve specifike që 

do të përdoren për evidentim të 

nivelit të të arriturave të nxënësit/ 

studentit; 

vendosja e sistemit për kontrollim 

të cilësisë në mësim dhe të mësuarit; 

Gjendje: 

parashtrim i proceseve arsimore në parimet e mësimit interaktiv, me dominim 

të mësimit kreativ, të menduarit kritik , zgjidhja e problemeve dhe përdorimi 

i teknologjisë bashkëkohore arsimore; 

vendosja e njohurive të nevojshme për praktikën dhe jetën e përditshme. 

Koncepti kështu i parashtruar do të mundësojë: 

proces efektiv i definimit të vlerësimit të kurikulumeve të përhershëm dhe 

dizajnim i notimit përkatës; 

proces permanent dhe sistematik i redisejnimit të kurikulumeve, varësisht 

nga strategjitë e definuara dhe nevojat momentale; 

vendosja e bazave të tilla që do të mundësojnë kalim kurikular dhe instruktiv 

prej ligjerimit kah të mësuarit ( thekset në mësim më pak t’i jepet arsimtarit 

dhe ligjerimit të tij, d.m.th. “përfshierje e materialit”, kurse sa më 

shumë të praktikohet të mësuarit e përmbajtjeve dhe shkathtësive nga ana 

e nxënësve/studentave); 

baraspeshim dhe sukcesivitet mes programeve; 

 

 

Dominimi i qasjeve tradicionale në procesin 

mësimor. 

Favorizimi i faktografisë dhe enciklopedizmit 

të diturive. 

Dominimi i strategjive mësimdhënëse. 

 

Dominimi i vlerësimit sumativ, në vend të 

përcjelljes në kontinuitet dhe përcjelljes 

zhvillimoro-analitike të përparimit të nxënësve. 

Mungesë e mësimit me orientim qëllimor. 

 

 

 

 

 

Statusi dhe pozita pasive e nxënësit në 

mësim. 

Mungesë e standardeve për shkollë efektive 

dhe mësim cilësor. 

Mungesë e strategjisë globale për evaluimin 

e efekteve nga proceset projektuese në arsimin 

fillor. 

Qëndrueshmëri e pamjaftueshme e inovimeve 

. 

Përkrahje e pamjaftueshme teknologjike e 

procesit mësimor, si dhe histori e pamjaftueshme 

e IKT në proceseset e mësimit dhe 

të mësuarit . 

 

Kushte jo të barabarta për mësim.

» 

» 

» 

» 

» 

 

vendosja e lidhjeve të rëndësishme mes programeve me përforcim optimal 

i përmbajtjeve dhe shjathtësive në më shumë se një lëndë, duke iu shmangur 

në atë rast përsëritjes dhe tepricës së panevojshme; 

qasje komplekse në procesin e të mësuarit të nxënësve/ studentëve; 

përgatitje efikase e nxënësve/studentëve për jetë cilësore dhe aftësi dhe 

shprehi të arritura për arsimim të përjetshëm; 

mundësi për zhvillim të aftësive për krijim të pavarur dhe mendim kritik dhe 

kreativ dhe gjykim te nxënësit/studentët; 

nivel më i lartë i inkuadrimit të fëmijëve, të rinjve dhe të rriturve në arsim dhe 

nivel më i lartë i kalimit dhe mbarimit të arsimit. 

Përforcim i sistemit për trajnime iniciale dhe përkujdesja profesionale e 

kuadrit mësimdhënënës dhe udhëheqës 

Nevoja për përmbushjen e standardeve për kompatibilitet, modernizim dhe 

efikasitet të praktikës arsimore, e aktualizon pyetjen për paramendim shkencor 

dhe qasje globale në këtë sferë. Ngritja e cilësisë në punë, veçanërisht cilësisë në 

procesin mësimor, në mënyrë imperative i parashtron drejtimet e reja në të cilat 

duhet të ecë krijimi i politikës arsimore në vendin tonë. Në atë kuptim, të gjitha 

kuadrot pedagogjike, e në veçanti arsimtarët, gjenden në qendër të përpjekjeve 

bashkëkohore për përmirësimin e cilësisë dhe ngritjen e efikasitetit të punës 

pedagogjike. Në këtë rast, kërkesat të cilat dalin nga vendi dhe roli i arsimtarit, në 

plan të parë e cekin kualifikimin e tij, d.m.th. aftësim për respektim, njohje dhe 

aplikim të njohurive bashkëkohore nga sfera e teorisë dhe praktikës edukativoarsimore. 

Duke e pasur parasysh faktin se arsimi formal certifikues, me vështërsi mund 

ta përcjellë dinamikën e nevojave dhe ndryshimeve të reja, si dhe duke i pasur 

parasysh vjetërsimin e shpejtë të njohurive (të arritura gjatë kohës së shkollimit 

formal), është evidente nevoja për arkitekturë të re të sitemit për trajnim inicial 

dhe sistemit për përkryerje profesionale të arsimtarëve. Në këtë kuptim, pritet 

që cilësia dhe suksesi i punës së arsimtarëve gjithnjë e më pak do të paraqesë 

eliminim të kualifikimit të tyre sertifikativ, e gjithnjë e më tepër të jetë produkt 

i aftësimit të tyre real, d.m.th. kualifikim dhe përgatitje për mobilizim arsimor 

permanent. 

Përmbushja e nevojave për: rritjen e cilësisë së mësimdhënësve dhe realizimi 

i mobilizimit të tyre arsimor në kontinuitet, krijimi i kushteve për shansë të dytë për 

arsimtarët e papunësuar, aftësitë dhe njohuritë e të cilëve, duke pasur parasyshë 

pauzën punuese, në masë të madhe janë të reduktuar dhe nivelizimi i kualifikimit 

sertifikues, personal dhe punues në domenin e arsimit inicial të arsimtarëve 

, paraqet një nga detyrat prioritare të Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës në 

periudhën e ardhshme. Kjo ka detyrë me përgjegjësi që profesionin e arsimtarit ta


bëjë sa më tërheqës, mes tjerash 

edhe përmes përmirësimit të statusit 

shoqëroro-ekonomik të arsimtarëve. 

Në periudhën e ardhshme, 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës do 

t’i definojë indikatorët për suksesin 

në zbatimin e punës së arsimtarëve, 

d.m.th. sete të kompetencave 

adekuate dhe profesionale, të cilat do 

të parqesin kornizë në të cilën do të 

zhvillohet arsimimi inicial i arsimtarëve 

për arsimim parashkollor, fillor 

dhe të mesëm dhe përkryerje e tyre 

profesionale. Një standard i tillë do të 

ofrojë mundësi për certifikim/ licencim 

të thirjes arsimtar që do ta kryejë 

institucioni i specializuar. Licenca që 

çdo arsimtarë duhet ta posedojë, do 

të jetë shprehje e kompentencave të 

tij. Për atë qëllim, është e nevojshme 

të formohet një rreth i gjërë i ofruesve 

Gjendja: 

Në Republikën e Maqedonisë nuk ekziston 

sistem për përkryerje adekuate dhe profesionale 

të arsimtarëve . 

Byroja për Zhvillimin e Arsimit është kompetente 

për aftësim adekuat kontinuitiv profesional 

të arsimtarëve në arsimin parashkollor, 

fillor dhe të mesëm. 

Arsimimi dhe trajnimi i arsimtarëve , në masë 

të madhe, janë të përforcuara me inkuadrimin 

e fondacioneve dhe institucioneve ndërkombëtare, 

para së gjithash, FIOOM dhe UNICEF 

në arsimin fillor. 

Në arsimin e mesëm, këtë rol e ka marrë FARE 

dhe KARDS programi. Për shkak të përfshierjes 

së vogël, një numër i mirë i arsimtarëve 

akoma nuk kanë trajnim plotësues profesional 

dhe pedagogjik. 

USAID dhe FOSIM realizojnë trajnim profesional 

për arsimtarët e shkollave të mesme 

nga lëmia e teknologjisë informatike. 

 

Sistemi për arsimim dhe trajnim profesional 

për arsimtarët e arsimit të lartë nuk ekziston. 

të akredituar të shërbimeve arsimore që do të ofrojnë mundësi për përkryerje 

profesionale të kuadrit arsimor në arsimin fillor dhe të mesëm. Ndihma dhe 

kontributi i sektorit joqeveritar dhe inciativave private dhe ndërkombëtare në 

plotësimin e kësaj detyre, do të jenë të çmueshme. 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës, për nevojat e përmirësimit të cilësisë të 

punës së mësimdhënësit, kryen ndryshime dhe plotësime në ligjet për arsimin 

fillor dhe të mesëm, me çka do të vendoset rend më i madh, transparencë 

dhe sistematizim në kryerjen e detyrës-mësimdhënës. Kështu për shembull, 

çështja për vlerësimin e mësimdhënësve do të merr formë qartë të definuar dhe 

mekanizma për zbatimin e tyre sipas indikatorëve të qartë të efikasitetit; zgjedhja 

e mësimdhënësve do të zhvillohet sipas procedurës së definuar precize si dhe 

kontrollimi i kompetencave të arsimtarëve të ardhshëm, kështu që përkryerja 

profesionale do të merr kornizë sistemore, kurse përparimi i arsimtarëve do të 

merr bazë ligjore. 

Në funksion të përfocimit të motivimit të mësimdhënësve nga arsimi i 

mesëm dhe fillor, Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të bëjë ndyshime ligjore, 

me çka do të promovohet sistemi për përparim në karierë, si sistem vendimarrës 

në shtet. Ky sistem duhet të paraqesë motivim plotësues për arsimtarët pasi që 

bën distinkcion të qartë, jo vetëm në kuptim të titullit (asistent arsimtar, arsimtar,

arsimtar mentor) që arsimtarët do t’i posedojnë, por edhe në shumën e pagës që 

do ta marrin. Çdo titull do të nënkuptojë edhe nivel më të lartë të kompetencave 

profesionale, që nënkupton dinamikë të rritur në planin e mobilizimit arsimor të 

arsimtarëve dhe arsimimit të tyre në kontinuitet. 

Pritet, me përforcimin e procesit të decentralizimit të arsimit, të jepet mundësi 

më e madhe për dinamizim të punës mësimdhënës. Në këtë rast pritet përgjegjësi 

më e madhe dhe angazhim nga pushteti lokal për çështjet e lidhura me 

cilësinë e punës së shkollave, e me atë edhe cilësia e kryerjes nga ana e kuadrit 

arsimor. 

Në periudhën e ardhshme, trajnimi inicial dhe përkryerja profesionale e 

kuadrit udhëheqës të shkollave (drejtorëve), do të paraqesë një nga aktivitetet e 

Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës. Si për mësimdhënësit, ashtu edhe për drejtorët, 

do të hartohen indikatorë për sukses të pozitës së drejtorit. Në bazë të 

indikatorëve të suksesit, do të krijohet trajnim inicial dhe aftësim profesional të 

këtij kuadri. Për këtë qëllim, duhet të bëhet një zgjedhje e madhe e dhënësve të 

shërbimeve arsimore, të fokusuara në ngritjen e kompetencave profesionale të 

drejtorëve të shkollave, të cilët do të punojnë sipas programeve akredituese të 

kësaj veprimtarie. Një masë e tillë pritet ta eliminojë mundësinë e paraqitjes të 

monopoleve në trajnimin inicial dhe përkryerjen profesionale të drejtorëve dhe 

është në pajtim me angazhimet për sigurimin e mundësive për zgjedhje nga ana 

e atyre që dëshirojnë t’i arrijnë kompentencat e kërkuara. Kompentencat e arritura 

do të verifikohen dhe do t’i nënshtrohen licencës nga ana e trupit shkencor. 

Vetëm ai person që ka licencë zyrtate për kryerjen e funksionit të drejtorit do të 

ketë mundësi të zgjedhet në atë vend pune. 

 

Sigurimi dhe kontrolli i cilësisë 

Në periudhën e ardhshme, Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të ndërmerr 

masa për sigurim permanent dhe kontrollë të cilësisë në sistemin arsimor në Republikën 

e Maqedonisë. Rolet kryesore në këtë proces do t’i kenë Inspektoriati 

Shtetëror Arsimor (ISHA), Enti Pedagogjik i R.M, tani Byroja për Zhvillimin e Arsimit 

(BZhA) dhe Qendra Shtetërore për Provime (QShP). 

Me procesin e decentralizimit, roli i inspektoriatit arsimor do të ketë rëndësi 

të veçantë në objektivizimin, përcjelljen dhe kontrollin, zbatimit të vendimeve 

ligjore në sferën e arsimit. Përgjegjsia 

e saj direkte do të paraqes: mbrojtjen e 

të drejtave të fëmijës në sferën e arsimit 

dhe e drejta për arsimim për të gjithë, 

prezencë dhe korrektësi në zbatimin 

e interesave nacionale/shtetërore 

dhe dispozitave ligjore në arsim nga 

ana e institucioneve arsimore në nivel 

Gjendja: 

» 

» 

» 

Mungesë e sistemit koherent për kontrollë 

të cilësisë në nivel qëndror. 

Mungesë e trupit të pavarur kompetent 

për kontrollim të cilësisë. 

Mungesë e profesionalistëve të trajnuar 

për notim dhe kontrollim të cilësisë.


0 

lokal, rajonal dhe nacional. Në kuadër të IShA do të bëhet edhe kontrollë 

shtetërore e cilësisë në arsimin parashkollor, fillor dhe të mesëm. Për këtë pjesë 

të aktiviteteve do të angazhohen një pjesë e punonjësve në EP (tani BzhA). Në 

atë funksion, Ministria në periudhën e ardhshme do të ndërmerr aktivitete për 

arsimim plotësues dhe trajnim të kuadrit që do ta zbatojë kontrollin e cilësisë në 

arsimin parashkollor, fillor dhe të mesëm. 

Inspektoriati shtetëror arsimor në mënyrë indirekte do të bashkëpunojë me 

Entin Pedagogjik në RM (tani, Byroja për zhvillimin e Arsimit). Ky bashkëpunim 

do të shprehet në veçanti në kontrollin e vendosjes së normativës ligjore dhe 

cilësisë së zbatimit të kurikulumit nacional në institucionet edukativo-arsimore 

të Republikës së Maqedonisë. 

Enti Pedagogjik i RM-së ( tani, Byroja për zhvillimin e Arsimit), në bashkëpunim 

me Qendrën shtetërore për provime, në ingerencat e veta do ta merr përsipër 

kujdesin për ndërtimin e standardeve nacionale për sigurim dhe mirmbajtje 

të cilësisë. BzhA-ja në mënyrë direkte do të bashkëpunojë me shkollat dhe autoritetet 

lokale në definimin e indikatorëve hyrës dhe procesor të cilësisë, përderisa 

indikatorët dalës do të jenë në kompetencat e IASh dhe QShP. 

Në arsimin e lartë këtë rol do ta ndërrmer Agjencia për evaluim dhe Këshilli 

për akreditim. 

Kontrollimi i cilësisë në arsim do të zbatohet në dy nivele: shtetërore dhe 

lokale. 

Niveli shtetëror i kontrollimit do të bëhet përmes trupave nacional për 

evaluim të cilësisë (IASh dhe QShP), përmes kontrollit bashkëkohor të punës 

në shkollë, d.m.th. përmes kontrollimit të shkallës të plotësimit të standardeve 

nacionale për cilësi dhe përmes vlerësimit ekstern të nxënësve, mësimdhënësve 

dhe personelit udhëheqës. 

Kontrollimi lokal i cilësisë do të jetë pjesë përbërëse e aktiviteteve të 

Pushtetit lokal dhe institucioneve arsimore. Këto do ta marrin përgjegjësinë për 

përcjellje, sigurim, mirëmbajtje dhe përparim të cilësisë në shkollat fillore dhe të 

mesme , me ndihmën e mekanizmave preciz të vërtetuar dhe instrumenteve për 

matjen e indikatorëve të suksesit. Në kontekst të decentralizimit të arsimit dhe 

ridistribuimit të përgjegjësive nga niveli qendror në atë lokal, në interes të madh 

të shkollave dhe para se gjithash autoritetet lokale në mënyrë konsekuente do të 

jenë realizues konsekuent të këtij obligimi. Në këto rrethana, cilësia, efikasiteti, 

dhe efektiviteti i procesit arsimor dhe suksesi i nxënësve bie nën përgjegjësinë 

e tyre direkte. Përgjegjësia për zhvillimin e rajonit, në këtë rast do të jetë direkt 

e determinuar nga plotësimi konsekuent i përgjegjësisë për cilësinë në arsim. 

Prandaj, realizimi i vetevaluimit dhe caktimi i cilësisë së arsimit do të paraqet 

detyrë permanente për shkollat dhe pushtetin lokal. Bashkëpunimi me Entin

Pedagogjik të RM-së ( tani, Byroja për zhvillimin e Arsimit (BzhA)), veçanërisht 

me qendrat e saja komunale për zhvillim dhe sigurim të cilësisë, do të jetë e 

detyrueshme edhe sipas mekanizmava të caktuara preciz për bashkëpunim. Kjo 

do të objektivizohet përmes afrimit të ndihmës profesionale dhe këshilldhënëse, 

shkollave dhe arsimtarëve dhe bashkëpunimit permanent me shërbimet 

pedagogjiko-psikologjike në shkollë, kurse në funksion të sigurimit të cilësisëstandardeve 

nacionale përkatëse për cilësi në arsim. 

Kontrolli intern i cilësisë në arsimin e lartë do të jetë nën ingirencat e vet 

univerziteteve. 

Lidhshmëria e arsimit formal, joformal dhe informal 

është e pamundur të pritet përgjegjësia e tërësishme për përforcimin e 

kapaciteteve intelektuale të shtetit, aftësimin e të rinjëve dhe të rriturve për punë 

efikase dhe inkluzion social dhe participim në procesin e sjelljes së vendimeve 

dhe udhëheqje, t’i lihet vetëm arsimit formal. Prandaj, në periudhën e ardhshme 

do të ndërmerren masa për përforcimin e bashkëpunimit mes istitucioneve për 

arsim formal dhe institucioneve dhe formave të arsimit joformal. Në këtë kontest , 

supozim i rendësishëm do të jetë ndërtimi i lidhjes efikase me sektorin jo qeveritar 

dhe promovimi i tij si partner kyç në zhvillimin e arsimit dhe vendit në tërësi. 

Për këtë qëllim, duhet të ndërtohen mekanizma dhe të realizohet 

bashkëpunim dinamik dhe ndarje e përgjegjësive dhe aktiviteteve në pajtim me 

prioritetet e shtetit, mes Qeverisë dhe sektorit joqeveritar. 

Lidhjet e të mësuarit formal me atë joformal, në mënyrë permanente po rriten. 

Duhet të respektohet fakti se njerëzit, përveç arsimit formal dhe të organizuar, 

mësojnë edhe në vendin e punës, në shtëpi, përmes hobit të tyre dhe aktiviteteve 

vullnetare etj. Përforcimi i kësaj lidhjeje kontribuon për përparimin e aftësive për 

udhëheqje të jetës personale , ngritja intelektuale dhe mirëqenie. Sistemi formal 

arsimor do të jetë ashtu i zhvilluar që do të mundësojë kuptim më të madh të 

arsimit informal. 

 

Promovim i të mësuarit të përjetshëm 

Qëllimi i të mësuarit të përjetshëm duhet ta mbajë dhe ruajë qasjen pozitive 

dhe aktive ndaj të mësuarit, në të gjitha moshat, gjatë tërë jetës. Në periudhën 

e ardhshme, Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të tentojë të krijojë atmosferë 

pozitive për të mësuar në kontinuitet dhe vetëzhvillim për të gjitha grupet e 

popullatës. Kjo nënkupton rritjen e mundësive për mobilizim arsimor të të rinjve 

dhe të rriturve dhe realizim të bashkëpunimit dinamik mes institucioneve arsimore 

dhe nevojave që dalin nga sfera e punës dhe jeta shoqërore. Në këtë kontekst, 

i rëndësishëm do të jetë mobilizimi këtyre grupeve të popullatës, të cilëve, 

për shkak të arsyeve të ndryshme, njohuritë iu janë vjetëruar, nuk posedojnë


kompetenca adekuate ose kanë ngelur në kuptim arsimor të hendikepuar për 

shembull: të papunësuarit, analfabetët dhe grupet margjinale. 

Bashkëpunimi mes subjekteve të ndryshme në arsim, sektorin publik dhe 

privat, organizata joqeveritare dhe shoqata vullnetare, do të jetë veçanërisht e 

rëndësishme për realizimin e mobilizimit arsimor të përshpejtuar të të rinjëve dhe 

të rriturve. Në atë kuptim, do të jepet përkrahje e fortë e aktiviteteve joqeveritare 

dhe aktiviteteve vullnetare në fushën e të mësuarit të përjetshëm. 

Për realizim të sukseshëm të 

konceptit për të mësuarit e përjetshëm, 

është e nevojshme që fëmijët dhe të 

rriturit që nga arsimimi i tyre bazik të 

përvetësojnë aftësi dhe shprehi për të 

mësuarit në kontinuitet. 

 

Arsimimi i të rriturve 

Shikuar nga aspekti i punës 

kompetente dhe konkurente, realizimit 

të kohezionit social dhe përparimit 

të cilësisë së jetesës, me rëndësi 

është të mirëmbahen, kondicionohen 

dhe ngriten në nivel më të lartë 

kompentencat punese dhe sociale 

të të rriturve. Duke e marrë parasysh 

dinamikën e ndryshimeve që e 

përfshijnë punën bashkëkohore dhe 

eksplozimin e vendeve pune të bazuara në dituri dhe nevojave për inkluzion efikas 

social dhe participim të të riturve, si dhe përmbajtjen funksionale plotësuese të 

kohës së tyre të lirë, më tepër se e nevojshme është të vendoset rrjet i gjërë të 

dhënësve formal dhe joformal të shërbimeve arsimore. Njëkohësisht, kjo don të 

thotë afirmim permanent dhe potencim të rëndësisë të arsimimit për punën dhe 

jetën bashkëkohore. 

» 

» 

» 

» 

» 

Në periudhën e ardhshme do të merren masa që të mundësohet: 

zvogëlim i shkallës së analfabetizmit te të rriturit, në veçanti disparitetit 

ndërmej shkallës së analfabetizmit të meshkujt dhe femrat; 

ekspanzion i arsimit bazik te të rriturit; 

Nryshime: 

mundësi për marrje të diturisë, shkathtësive dhe vlerave nga ana e të rriturve, 

që kërkohen për përmirësimin e cilësisë së jetësës; 

rritja e mundësive për zgjedhje arsimore ; 

 

 

 

 

 

Ashtu siç zvogëlohet grupi i të rinjve, rëndësia 

dhe pjesa e popullatës më të rritur në zhvillimin 

e shtetit do të rritet. 

Produktiviteti dhe efikasiteti do të rritet në 

dituritë bazuar në punë. 

Puna bashkëkohore do të ketë nevojë për dituri 

dhe aftësi, për adaptim dhe ballafaqim 

me ndryshimet, kapacitetet dinamike për 

të mësuarit dhe mbindërtim të diturive dhe 

shkathtësive. 

Puna bashkëkohore do të parqesë zvogëlim 

të forcës punuese dhe do ta promovojë 

rëndësinë e arsimimit dhe trajnimit të të 

gjitha grupeve të të rriturve. 

Arsimimi dhe trajnimi do të vendosen në 

shërbim të preventimit, ekskluzionit te të 

gjitha grupet e të rriturve. 

 

Koha e lirë do të zgjatet, por me këtë edhe 

rëndësia e kornizës së saj përmbajtësore. 

zhvillimi i arsimit të të rriturve i cili do të jetë në funksion të kohezionit 

shoqëror;

» 

» 

zhvillimi i mundësive për arsimim dhe trajnim të cilat përkatësisht i përshtaten 

të priturave, aspiratave dhe nevojave të grupeve të ndryshme nga forca 

punuese ekzistuese potenciale; 

arsimim dhe trajnim të të rriturve për ndryshimet dinamike në sferën e punës 

dhe jetës. 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të fokusohet në zbatimin e aktiviteteve 

dhe dhënien e përkrahjes të të gjitha iniciativave që janë të orentuara drejt 

pengimit të punës dhe ekskluzionit social. Duke e promovuar të mësuarit e 

përjetshëm dhe sigurinë e vendit të punës, njëkohësisht do të promovohet edhe 

gjendja e mirë mes popullatës. 

3. RRITJA E PARTICIPIMIT SOCIAL 

Suksesi i zbatimit të proceseve demokratike në çdo shoqëri, varet nga suksesi i 

participimit të qytetarëve të vet. Shoqëria demokratike bashkëkohore ofron sofër 

të gjërë të mundësive për inkluzion dhe participim të çdo individi apo grupi. Nga 

dinamika dhe cilësia e inkluzionit, do të varet edhe gjendja e mirë sociale e çdo 

individi. Qëllimi themelor i Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës, në periudhën e 

ardhshme, përmes intervenimeve në sistemin arsimor dhe përkrahjeve të formave 

joformale të arsimimit, është që të krijojë mundësi për inkluzion social të 

pandërprerë dhe participim të të rinjëve dhe të të rriturve. 

Qëllimet: 

 

Qytetërim aktiv 

Qytetërim aktiv d.m.th. mundësitë e krijuara për ndikimin e qytetarëve 

në shoqëri janë kusht themelor për mirëqenie dhe përforcim të demokracisë. 

Përforcimi permanent i fuqisë së qytetarëve për participim aktiv dhe ndikim në 

vendimet administrative është pjesë përbërëse e demokracisë dhe përforcim i 

zhvillimit të çdo shoqërie. 

Faktor kyç në promovimin e qytetërimit aktiv janë: arsimimi, kultura dhe 

aktivitetet sportive. Në këtë drejtim, Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të 

intervenojë që të sigurohet se arsimimi do t’i ekipoj të rinjtë me dituri dhe aftësi 

për qytetërim aktiv. Me këtë rast, do të eliminohet mundësia që vlera qytetruese 

të përvetësohet nga ana e fëmijëve dhe të rriturve përmes aktiviteteve dhe 

përmbajtjeve të drejtpërdrejta të distancuara dhe të thata. zbatimi i vlerave të 

qytetarëve do të paraqet aktivitet përcjellës shkollor dhe jashtë shkollor, e cila 

do të jetë e inkorporuar në kurikulumin e arsimit parashkollor, fillor, të mesëm 

dhe të lartë. 

Socializimi është segment që duhet të jetë pjesë e strategjisë për arsimim, 

para se gjithash për shkak të nevojës të përcjelljes të planifikuar, kanalizuar 

dhe kontrolluar të vlerave të caktuara. Kjo paraqet operacionalizim të parimeve


të caktuara, deri në nivel të hartimit të të gjitha përmbajtjeve me të cilat kryhet 

mësimi , metodologjia për përdorim të tyre, kritere për evaluim etj. Qasje e këtillë 

do të ishte, jo vetëm në funksion të socializimit të planifikuar dhe të kontrolluar, 

por edhe do të kontribuojë në kthimin e statusit të humbur të shkollës si agjentë 

internacionale dominante e kreativitetit 

dhe përcjelljes së vlerave. 

Procesi duhet të fillojë nga arsimi 

parashkollor, nga kontakti me grupet e 

para dhe krijimi i vlerave të para grupore 

dhe t’i përfshijë dimensionet vijuese: 

Dimensioni kurikular, gjegjësisht 

vetpërmbajtjet mësimore, parasëgjithash 

librat, në të cilat socializimi 

duhet të jetë një nga kriteret themelore 

që parasheh se gjatë notimit dhe 

vlerësimit të librave dhe literaturës 

tjetër shkollore , në vend të koncentrimit 

veçanërisht në kriteret krijuese dhe 

estetike, të dominojnë analizat e vlerave 

të plasuara. Gjatë zgjedhjes së literaturës 

duhet të përdoret masë përkatëse 

për vlerësim nga aspekti i: llojit, 

numrit të tyre dhe përshtatshmërisë me moshën e grupeve që iu është dedikuar. 

Literatura plotësuese duhet të jetë në funksion të vlerave që në libër mungojnë. 

Në kontekst të mundësive për zgjedhjen e librave të ndryshëm, literatura 

plotësuese duhet t’i kompenzojë vlerat e prezentuara në alternativë. Të përdoren 

të gjitha mjetet plotësuese për plasim të vlerave (ilustrime, diskutime, praktikë). 

është e domosdoshme, me analizë permanente, t’i kushtohet vëmendje e 

veçantë vlerave politike, se si shkolla do ta kishte kthyer pozitën dominante në 

burim dhe agjensë të vlerave politike. 

Gjithë procesi do të ecë në drejtim të afirmimit në gjetjen e emëtimit të përbashkët 

mes supkulturave ekzistuese, si bazë e vetme e amzës vlerësuese. Kjo 

d.m.th.: cekje dhe respekt ndaj dallimeve subkulturore dhe shenjave të veçanta, 

por jo në llogari të dimensionit koheziv në transmisionin kulturor. 

Tradita në këtë proces mund të jetë vetëm një segment, kjo d.m.th. prezentim, 

njohje dhe informata vlerësuese për historinë dhe traditën, por në orientim 

kah proceset integruese globale bashkëkohore. 

» 

Dimensioni ekstrakurikular- praktikimi i vlerave; 

» 

» 

» 

» 

» 

Shoqëria e R. së Maqedonasë zhvillohet dhe 

është e zhvilluar në bazë të pluralitetit dhe 

dallimin e vlerave. 

Tradita paraqet burim të rëndësishëm të 

vlerave. 

Faktorët lokal, nacional, etnik dhe religjioz 

edhe në të ardhmen do të manifestohen si 

kundërshtime të rëndësishme të globalzimit. 

Liria e të rinjve të bëjnë dallim në stile të 

ndryshme të jetës, pa aftësi të fituara me 

arsimim, mund të shkaktojnë probleme në 

udhëheqjen me jetën dhe të sjellin deri te 

ekskluzioni. 

Aktivitetet vullnetare ofrojnë mundësi të 

rëndësishme për inkluzion, participim dhe 

ndikim. Ato mundësojnë mjete për arritjen 

e shkathtësive qytetare, ripërtrirjene e demokracisë, 

ndërtimin e indentitetit personal 

, udhëheqje me jetën personale. 

zbatimi i aktiviteteve, përmes të cilave formohen vlera të caktuara përmes 

praktikës që e formon realitetin.

» 

 

Vendosja e metodologjisë së re e 

cila garanton internacionalizim të 

sukseshëm të vlerave. 

Krijimi i kushteve për aktivitete 

vullnetare 


do t’i përkrahë iniciativat në sektorin 

formal dhe joformal që kanë për qëllim 

arritjen dhe zbatimin e aktiviteteve 

sportive dhe kulturore. Vëmendje e 

veçantë do t’i kushtohet formave dhe 

aktiviteteve të karakterit multikulturor 

që promovojnë kohezion social dhe bashkim. Në atë kuptim, multikulturalizmi 

dhe shkëmbimi mes kulturave do të jenë të përkrahura. 

Organizimi dhe realizimi i aktiviteteve qytetare do të jenë të mbrojtura. Veçanërisht 

është me rëndësi, në nivel shtetëror, të sillet regullativa për këtë lloj të 

aktiviteteve, me të cilën do të pengohen anomalitë që mund të paraqiten në nivel 

rajonal. Duhet të propagohet rëndësia e këtyre aktiviteteve dhe të zhvillohet 

ndjenja e pushtetit lokal për rëndësinë e këtyre aktiviteteve, për përforcimin e 

mirëqenies sociale të të rinjëve dhe të rriturve. 

 

Pengimi i ekskluzionit 

Gjendja: 

Volontimi akoma paraqet stereotip negativ, 

diçka që duhet t’i largohet, në qoftë se është 

e mundur, ose të sillet në minimum. 

Pengesat për këtë gjithsesi janë në mosgjendjen 

e kuptimit të angazhimit i cili na shpie 

në profit direk personal, që pjesërisht është 

rezultat i vlerave jo përkatëse të prezentuara 

gjatë segmentit edukativ të shkollimit, 

Te një numër i madh i të rriturve, ekziston 

dëshira për participim përmes organizatave 

joqeveritare, por jo edhe njohuri si dhe ku të 

inkuadrohen. 

Kriza sociale dhe ekonomike që po thellohet dhe shtresimi sa më i madh i 

shoqërisë, e zmadhon shkallën e ekskluzionit social në disa grupe të caktuara 

qytetare. Njëherit, zmadhohet edhe numri i këtyre grupeve. Rinia (si në procesin 

e shkollimit, ashtu edhe papunësimi), për shkak të jozhvillueshmërisë të 

formave sociale të organizatave sociale, por edhe mungesës së vetiniciativës, 

është sa më shumë e larguar nga proceset shoqërore dhe formave të participimit 

aktiv. Mundësitë që mundet t’i ofrojë sektori civil në këtë sferë, në Maqedoni 

janë ende të kufizuara dhe jo shumë të popullarizuara. Edhe përkrah numrit të 

madh të organizatave joqeveritare dhe relativisht numri i madh i projekteve që 

ato i realizojnë, ky lloj i bashkimit nuk është pjesë përbërëse e përmbajtjeve që 

ofrohen gjatë arsimimit. Drejt tyre, përveç mosnjohjes, ekziston mosbesim ose 

skepsë në raport me përshtatshmërinë dhe efektet. 

Në llogari të kategorive të mëparshme, sfera e vetme të cilën të rinjtë 

e llogarisin për të hapur, është angazhimi politik (rinia e partisë, politizim 

i organizatave të të rinjëve etj.). Prandaj, kufiri i moshës së të rinjëve që janë 

participient politik po zvoglohet , në llogari të hapësirës sa më të ngushtë për 

ngjallim të shoqatave qytetare, organizatave joqeveritare etj. 

» 

» 

»


Në periudhën e ardhshme, do të ndërmerren masa që të mundësohet 

zmadhim dhe përmirësim të inkluzionit social, përmes formave vijuese: 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

afirmim i angazhimit social si vlerë, përmes përmbajtjeve të procesit mësimor; 

afirmim dhe njoftim me sektorin civil dhe mundësitë që i ofrojnë organizatat 

joqeveritare përmes procesit të arsimit; 

praktikë e domosdoshme në sektorin joqeveritar gjatë shkollimit; 

stimulim i organizimit social; 

depolitizim i formave ekzistuese të organizimit rinor dhe orientimi i tyre kah 

vlerat e përshtatshme për moshën dhe karakterin e grupit; 

stimulim i punës vullnetare, në mënyrë që të mos jetë i kuptuar si keqpërdorim, 

por si mekanizëm për kontribut dhe përmirësim të gjendjes në bashkësinë 

më të gjërë; 

inicim i projekteve në të cilët të rinjtë në sistemin arsimor, por edhe rinia e 

papunësuar do të jenë partner të organizatave joqeveritare dhe jo objekt i 

vëzhgimit. 

Në kontekst të arsimit, është e domosdoshme zmadhimi i particimimit të të 

rinjëve në proces, që është faktor më i rëndësishëm në zvoglimin e ekskluzionit 

të këtij grupi. Stimulimi i participimit të nxënësve dhe studentëve në tërë 

procesin arsimor, gjetja e formave për pjesëmarrjen e tyre aktive në vendimarrjet 

e rëndësishme për shkollim, pjesëmarrja e evaluimit të përmbajtjeve mësimore 

dhe kuadrit mësimor, duhet të bëhet pjesë e zgjidhjeve të ardhshme juridike. 

Arsimi ka përgjejgësi t’i pajisë të rinjtë dhe të rriturit me dituri dhe aftësi 

për udhëheqjen dhe struktruimin e jetës së tyre. Mësimi dhe aktivitetet shkollore 

duhet ta forcojnë ndjenjën për përkatësi të institucionit arsimor dhe bashkësisë 

në tërësi. Pritet, me përforcim të inkluzionit në sferën arsimore, në mënyrë të 

suksesshme të preventohet ekskluzioni. Parashtrimi i këtillë ka nevojë për 

zhvillimin e bashkëpunimit mes sektorit publik dhe organizatave joqeveritare 

dhe volenetere. Rritja e numrit të fëmijëve dhe të rinjëve të përfshirë me punë 

aktive volenetere, do të paraqes një nga detyrat e sektorit formal dhe joformal 

në të ardhmen. 

Vëmendje e veçantë do t’i kushtohet eliminimit të ekskluzionit që paraqitet 

gjatë mosrregullsisë të nxënësve, gjatë kalimit prej arsimit më të ulët në më të 

lartë dhe gjatë kalimit prej arsimit në punë. 

Fëmijët me nevoja të veçanta do të jenë të mbrojtur nga ekskluzioni arsimor 

dhe paralelisht me atë nga edha ai social. Do të merren masa për inkluzion të tyre 

në të gjitha nivelet e arsimit. Një nga detyrat e institucioneve arsimore do të jetë 

angazhimi permanent për detektim dhe “tërheqje” të kësaj kategorie të fëmijëve 

nga shtëpitë e tyre dhe inkuadrim i tyre aktiv në procesin formal edukativo-

arsimor. Për këtë nevojë intensifikohen përpjekjet për trajnim të kuadrit arsimor 

për punë me këtë kategori të fëmijëve. 

Në të ardhmen, do të ndërmerren masa për rritjen e mundësive për të gjitha 

grupet e të rriturve, pa marrë parasyshë gjininë, gjendjen sociale, gjendjen 

shëndetësore dhe përkatësinë etnike, për vetrealizim në kuadër të aktiviteteve 

arsimore, kulturore dhe sportive. 

4. RRITJA E KOMPETITIVITETIT TË SHOQËRISË 

MirëqenIa ekonomike dhe sociale e Republikës së Maqedonisë varet nga 

dinamika dhe produksioni si dhe cilësia e aplikacionit të diturive të reja. 

Zmadhimi i kompetencës dhe konkurencës së shoqërisë së R. Maqedonisë 

në korniza ndërkombëtare, objektivizohet në katër procese kyçe: ngritja e 

fuqisë së arsimit, zhvillimi i shkencës, kujdesje dhe deseminim të kulturës dhe 

vlerave kulturore dhe stimulimi i hulumtimit dhe inovacionet. Në periudhën e 

arrdhshme, Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të ndërmerr masa për stimulim 

dhe përkrahje të iniciativave që janë të fokusuara për zhvillim të këtyre fushave 

kyçe. 

Qëllime: 

 

Përforcim dhe hulumtim i sistemit inovues 

Investimet në rritjen e kreativitetit dhe inovacionet janë çdo herë investime 

të paguara. Përpjekjet politike për zbutjen e ekonomisë së vendit dhe përforcimin 

e kompetencës së saj në procesin global integrues, do të rezultojnë me mosukses 

nëse nuk janë të pëkrahura nga energji të fuqishme kreative nga vendi që do 

ta agjensojë atë zhvillim. Republika e Maqedonisë është shtet i vogël dhe 

ekonomikisht i dobët që nuk mund të inportojë tru dhe inovime. Prandaj, ajo 

është e detyruar të mbështetet fuqishëm në kapacitetin e vet dhe të udhëheq 

politikë aktive për stimulim të tyre. 

Investimi në arsim, ngritja e nivelit arsimor tek popullata, zhvillimi i 

hulumtimeve shkencore dhe stimulimi i kreativitetit dhe inovimeve nuk guxojnë 

të kuptohen vetëm si ndarje plotësuese nga buxheti, por duhet tu jepet rëndësi 

investimeve strategjike dhe zhvillimore në ardhmërinë e këtij vendi. 

Me përforcimin e sistemit inovues, zmadhohen mundësitë për arritjen e 

suksesit nacional në ekonominë globale. Prandaj, është e nevojshme të bëhen 

përpjekje plotësuese për zmadhimin e financimit për hulumtim dhe zhvillim. 

Në periudhën e ardhshme, Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të merr masa 

për krijimin e sistemit të balansuar dhe fleksibil të bashkëpunimit në mes të 

partnerëve kyç në hulumtim dhe zhvillim. Krahas kësaj, të bëhen përpjekje për 

zmadhimin e participimit në hulumtimet internacionale, dhe rrjetat inovuese 

dhe përforcimin e infrastrukturës hulumtuese. Financimi publik, që do të jetë i


kanalizuar nëpërmjet të Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës, do të jetë e lidhur 

me kërkesat për cilësi më të lartë dhe aplikueshmëri, varësisht nga prioritetet 

e shtetit. Në prioritetet e Ministrisë, njëlloj do të stimulohen edhe hulumtimet 

nga lëmia e artit, kulturës dhe të njejtat do të llogariten si faktor të rëndësishëm 

strategjik për përforcimin e kopentencave të shtetit dhe pasurimin e bazës 

inovuese shoqërore. 

 

Lidhshmëria e arsimit dhe hulumtimit me tregun e punës 

Arsimi dhe hulumtimi duhet të komunikojnë me kërkesat e ndryshueshme në 

sferën e punës. Këto kërkesa, në masë të madhe, do të determinojnë karakterin 

dhe përmbajtjen arsimore dhe planifikimin e arsimit dhe trajnimit në periudhën e 

ardhshme. Lidhja e arsimit dhe hulumtimit me tregun e punës do të përmirësohet 

me instalimin e mekanizmave për 

zmadhimin e bashkëpunimit me 

biznesin dhe industrinë. 

Sistemi arsimor do të vendosë 

strukturë dhe organizim i cili do të 

mundësojë lidhshmëri funksionale 

të tij me tregun e punës. Gjatë kësaj, 

sitemi arsimor nuk guxon edhe më tej 

të vazhdojë me praktikën të kujdeset 

vetëm për përgatitjen e fuqisë së 

re punuese dhe kujdesi i tij për 

Gjendja: 

» 

» 

» 

Kriza ekonomike solli deri te rëniamë drastike e 

mundësive për zbatimin e shkencës në zhvillimin 

e ekonomis së vendit. 

Kjo gjendje shkaktoi zvogëlim të bashkëpunimit 

në planin shkencoro- hulumtues midis univerzitetit. 

institucioneve shkencore dhe subjekteve 

ekonomike. 

Puna shkencoro-hulumtuese në masë të madhe 

realizohet në kushte modeste dhe me mjete 

minimale. 

participientët e vet nuk guxon të ndalet në momentin braktisjes të institucioneve 

arsimore nga ana e tyre. Parashtrimi bashkëkohor i sistemit arsimor duhet t’i 

respektojë parimet e fleksibilitetit, fuksionalitetit dhe transparencës. Kujdes i tij 

duhet të jenë participientët e rregullt arsimor, të punësuarit, të papunësuarit dhe 

të gjithë ata që kanë nevojë për ngritje arsimore. Dinamika e ndryshimeve në 

sistemin arsimor, do ta përcjellë dinamikën e ndryshimeve në kompentenca të 

duhura, të cilat do t‘i diktoj tregu i punës. 

Funksionimi i sistemit arsimor në kuadër të vendosjes të propozuar 

medoemos duhet të jetë i përcjellur nga redisejnimi i planeve dhe programeve 

arsimore. Funksioni themelor i planeve arsimore, duhet të jenë realizimi dhe 

efektuimi i bashkimit ndërmjet: nxënësit, njohurive të përgjithshme, njohurive 

profesionale relevante, njohurive profesionale specifike, të rrumbullaksuara me 

standarde të kompentencave për profesione ose profile të caktuara. 

Nevojat aktuale të ekonomisë, nuk mund të zgjidhen asnjëherë me sistem 

arsimor të izoluar. Shërbimet arsimore duhet t‘i ikin botës të standardeve dhe 

normativave formale, të dalin jashtë nga bankat shkollore dhe të lidhen me botën 

që i nevojiten ato shërbime arsimore.

Zhvillim i shoqërisë informatike 

Në periudhën e ardhshme do të tentohet të krijohen kushte për zhvillimin 

e shoqërisë informatike. Teknologjia e re informatiko-komunikative duhet të 

hyjë në të gjitha poret e jetës shoqërore. Nga ajo pritet të mundësojë balanc të 

sukseshëm mes zhvillimit teknologjik nga njëra anë, dhe zhvillimit intelektual 

nga ana tjetër. 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të tentojë t’i forcojë inkuadrimet e 

teknologjisë së re informatike në sistemin arsimor, që të sigurojë: aftësim 

funksional d.m.th. aftësim për punë me komjutorë të të rinjëve për bashkësi të 

ngopur me teknologjinë e re informatike, përparim të arsimit, veçanërisht të 

sistemit për grupe speciale të vizituesve, zmadhim i efikasitetit të sistemit arsimor 

dhe ndërtimi i vetëdijes politike të qytetarëve. 

Në periudhën e ardhshme, do të merren masa që të forcohet qasja deri te 

sistemet informatike bashkëkohore, ndërkombëtare e nacionale dhe bazat e 

të dhënave. Për atë qëllim, do të ndërmerren masa për pajisje të volitshme të 

institucioneve arsimore me teknologji informatike bashkëkohore dhe lidhje me 

sistemin informatik. Njëkohësisht, do të përkrahen inticiativat për krijimin e bazës 

së të dhënave gjithpërfshirëse dhe transparente për Republikën e Maqedonisë, 

zhvillim i servisit arsimor dhe transferim të trashëgimisë kulturore përmes 

mediave të reja. 

5. PËRPARIMI I BASHKËPUNIMIT NDËRKOMBËTAR 

Orientimi zhvillimor i Republikës së Maqedonisë është i drejtuar kah inkuadrimi 

i shtetit në procesin e integrimit global, në nivel evropian dhe botëror. Qëllimi 

kryesor në periudhën e ardhshme, do të jetë që të ndërtohet baza e përbashkët e 

vlerave për drejtimin e problemeve zhvillimore të kyçura në globalizim. Orientimi 

i shtetit për kyçje në BE, do të hapë nje varg mundësish për bashkëpunim. Cilësia 

dhe intenziteti i bashkëpunimit do të varet, para së gjithash, nga përgatitja dhe 

aftësia e shtetit që t’i përcjellë standardet dhe kriteret për cilësi që janë kushte 

themelore për realizimin e këti bashkëpunimi. Në realizimin e asaj kompetence dhe 

konkurence në tregun evropjan dhe botëror, arsimi ka rol kyç. 

 

Arsim i qëndrueshëm dhe demokratik 

Relacioni ynë me shtetet e tjera vazhdimisht lind provokime të reja në arsim, 

mobilizim dhe kulturë. Njohja e Republikës së Maqedonisë në korniza ndërkombëtare 

do të jetë e siguruar, mes të tjerash, me qasjen e saj aktive dhe pozitive 

në zhvillimin e arsimit, shkencës dhe kulturës. Ndërtimi i koncepteve të këtilla 

zhvillimore ka për qëllim ta afirmoj dhe konsoludoj pozitën e Maqedonisë si shtet 

me përgjegjësi.


0 

Përforcimi dhe modernizimi i sistemit arsimor dhe themelimi i parimeve dhe 

vlerave demokratike në të, është kushti i parë që duhet të plotësohet. Duke e 

zmadhuar fuqinë e saj për ndeshje dhe zgjidhje të problemeve globale nacionale 

dhe internacionale, dhe duke e respektuar atë që është i arritshëm dhe i hapur, 

fleksibil dhe i gatshëm për bahkëpunim në të gjitha lëmitë, Republika e Maqedonisë, 

jo që do të krijoj bazë për koncentrim permanent të kompetitivitetit, por 

edhe do të kontribuojë në krijimin e fotografisë për vete dhe njohjes në korniza 

botërore. 

Në periudhën e ardhshme, qëllimi i Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës do 

të jetë edhe përforcimi i bashkëpunimit ndërkombëtarë në nivel institucional dhe 

projektues. Inkuadrimi i shkollave dhe univerziteteve në shkëmbimin ndërkombëtar 

të nxënësve/studentëve dhe arsimtarëve dhe realizimi i projekteve 

ndërkombëtare, është me rëndësi vitale për përforcimin e kapaciteteve të tyre, 

afirmimin e “prodhimit” të vendit dhe internacionalizimin e vlerave të procesit 

global dhe integrativ. 

Përfocimi i arsimit të lartë 

Arsimi i lartë është element përbërës dhe i pandarë i zhvillimit të çdo 

shteti dhe një nga përbërësit më të fuqishëm për njohje të një shteti në korniza 

ndërkombëtare, për shkak të së cilës paraqitet nevoja për transformim të shpejtë 

të parashtrimit të saj të tërësishëm dhe vendosje të cilësisë së përshtatshme për 

nevojat e shtetit, transparente dhe konkurente në korniza ndërkombëtare. Tejkalimi 

i ricidivave të së kaluarës dhe implementimi i parimeve dhe standardeve të 

pranuara ndërkombëtare është imperativ në zhvillimin e arsimit të lartë në periudhën 

e ardhshme. Vetëm në atë mënyrë, ajo në tërësi do ta kryejë misionin e saj 

në nivel nacional dhe internacional. 

Në të kaluarën, univerzitetet 

shtetërore ishin ata që i plotësonin 

nevojat e tregut të punës për kuadro 

me arsim të lartë. Megjithatë, proceset 

e globalizimit në masë të madhe 

e prishën atë marrëdhënie. Sot, tregu 

i punës vendos relacione dhe marrëdhënie 

të reja, duke i tejkaluar kornizat 

e ngushta nacionale dhe e zgjeron perfshirjen 

e vet në rrafsh internacional. Për 

shkak të dinamikës që e zhvillon, tregu 

i punës ka nevojë për ofertë arsimore, 

fleksibile dhe dinamike, të cilat mund 

t’i plotësojnë vetëm institucionet arsimore 

fleksibile dhe dinamike. Prandaj 

Gjendja : 

» Në Republikën e Maqedonisë ekzistojnë 

tri universitete shtetërore: “Shën Kirili dhe 

Metodi” në Shkup, “Shën Kliment Ohridski” 

në Manastir dhe Universiteti shtetëror në 

Tetovë. 

» Përveç univerziteteve shtetërore, funksionojnë 

edhe një univerzitet privat –Univerziteti i 

Evropës Juglindore në Tetovë. 

» 

Përveç këtyre katër univerziteteve, në Republikën 

e Maqedonisë ka filluar edhe procesi 

i themelimit të institucioneve të larta shkollore 

private, më shpesh të formuara si pjesë 

e universiteteve më të zhvilluara botërore, 

të cilat merren me produksionin e profileve 

të ngushta nga lëmia e Informatikës, menaxhimit 

administrativ, arsimimimit humanitar 

etj.

institucionet e larta arsimore shtetërore duhet ta tejkalojnë mbylljen në brendi 

dhe jofleksibilitetin, dhe duhet të zhvillojnë strukturë të re dhe parashtrim organizativ, 

e cila do të jetë kompatibile me ndryshimet e përgjithshme në tregun e 

punës. 

Proceset e brendshme transformuese dhe proceset e globalizmit, në nivel 

planetar, u shprehën fuqishëm në ridisejnimin e strukturës së përgjithshme të 

shoqërisë, me çka u paraqit nevoja për bashkëpunim nacional dhe internacional 

dhe kompatibilitet të sistemit, me atë edhe inovim të rolit të strukturës së arsimit 

të lartë, si faktor i rëndësishëm në realizimin e atij kompatibiliteti. 

Nevoja për qasje strategjike në transformimin e arsimit të lartë, nuk paraqet 

vetëm implikim nga ndryshimet që ndodhin në nivel nacional, por ajo është implikim 

edhe nga ndikimi i të ashtuquajturave faktorë të jashtëm, d.m.th. globale, 

të përgjithshme, të ndikimit që e determinojnë arsimin e lartë edhe në shtetet e 

tjera në botë. 

Më 19 shtator 2003, Republika e Maqedonisë u bë anëtare e barabartë e 

familjes evropiane të shteteve që obligohen t’i përcjellin dhe realizojnë rekomandimet 

nga procesi i Bolonjës dhe orientimi i përbashkët për krijimin e hapësirës 

së vetme evropiane të arsimit të lartë. 

Marrja e obligimeve nga ana e shtetit, e vë arsimin e lartë para një provokimi 

në transformimin e tij të mëtejshëm. Përkundër tentimeve të rregullta për rritjen 

e cilësisë të studimeve dhe efikasitetit të tyre, arsimi i lartë ndeshet edhe me 

obligimin për disejnim personal strukturor, organizativ dhe programor, që do të 

jenë transparente, konkurente, kompatibile dhe të njohur në tregun evropian në 

shërbimet akademike dhe më gjërë. Gjendja e këtillë e re, domethënë respektim 

konsekuent i dispozitave të shënuara që janë vendosur në Deklaratën e Bolonjës 

dhe jetësimit të tyre. 

Iniciativa për ndërtim të një hapësire të përbashkët evropiane të arsimit të 

lartë, i vendosin institucionet e larta arsimore para një riprovimi personal dhe iu 

japin impuls plotësues për të dhënë mund drejt rrugës së tyre kah anëtarësimi në 

familjen e univrziteteve evropane dhe arritjen e statusit të dhënësve respektibil 

të shërbimeve arsimore në tregun e gjërë akademik evropian. 

Si një nga nënshkrueset e Deklaratës së Bolonjës, Republika e Maqedonisë, 

e me atë edhe Ministria e Arsimit dhe Shkencës, mori obligim në dhjetëvjetorin 

e parë të shekullit XXI, ta përshtatë politikën e saj që të mundësojë realizim të 

qëllimeve që kanë dalur nga Procesi i Bolonjës, e që janë me rëndësi primare për 

krijimin e hapësirës evropiane të arsimit të lartë: 

1. 

Miratimi i sistemit të shkallëve të lehtësueshme të njohura dhe krahasuese 

dhe aplikimi i diplomës shtesë (diploma suplement), që të mundësohet 

rrjedhë e punësimeve të qytetarëve evropian dhe konkurentë ndërkombëtare 

në sistemin evropian të arsimit të lartë.


2. Miratimi i sistemit i bazuar në dy cikle kryesore – diplomë dhe pasdiplomike. 

Qasja drejt ciklusit tjetër është kushtëzuar me përfundimin e suksesshëm të 

ciklusit të parë të studimeve, i cili doemos duhet të zgjasë më së paku 3 vite. 

Shkalla e arritur pas 3 vitesh, llogaritet si shkallë e nevojshme e kualifikimit 

në tregun evropian të punës. Ciklusi i dytë do të shpie drejt magjistraturës 

dhe ose doktoraturës, siç është në shumë vende të botës. 

3. Aplikimi i kredi sistemeve, sig është ECTS, si mjet i qëlluar për promovimin 

e këmbimeve më të gjëra të studentëve. Kreditë mund të merren edhe jashta 

arsimit të lartë shkollor, duke përfshirë edhe mësimin e përjetshëm, me 

kusht që t’i njohë universiteti i cili i pranon studentët. 

4. Promovimi i mobilitetit me tejkalimin e pengesave për lëvizje të lirë, veçanërisht 

të; studentëve: t’iu jepet rast për të mësuar, t’iu mundësohet çasje deri 

te studimet dhe shërbimet relevante; arsimtarëve, hulumtuesve dhe personelit 

administrativ: t’iu njihet dhe valorizohet koha që kanë kaluar në Evropë 

gjatë hulumtimit, ligjërimit ose mësimit, pa prejudikime të të drejtave të tyre 

statutore. 

5. Promovimi i bashkëpunimit evropian në sigurimin e cilësisë përmes zhvillimit 

të kritereve krahasuese metodologjike. 

6. Promovimi i dimensionit të nevojshëm evropian në arsimin e lartë, veçanërisht 

në zhvillimin e programeve lëndore, bashkëpunimit ndërinstitucional, 

skemave të mobilitetit dhe programeve studimore integruese, trajnimit dhe 

hulimtimit. 

Realizimi i këtyre qëllimeve, që duhet të kryhet me respektim të përgjithshëm 

të dallimeve kulturore, gjuhësore, sistemet nacionale të arsimit dhe autonomia 

e univerziteteve, duhet të mundësojnë ndërtim të hapësirës evropiane të arsimit 

të lartë. Nga aspekti i arsimit të lartë në Republikën e Maqedonisë, ajo duhet të 

rezultojë me: 

» efikasitet të zmadhuar në studim; 

» lëvizshmëri të studentëve dhe kuadrit akademik; 

» cilësi të përmirësuar të procesit arsimor; 

» rol aktiv të studentëve në sigurimin e cilësisë; 

» zmadhimin e mundësisë për punësim të kuadrit të diplomuar në tregun nacional 

dhe evropian të punës; 

» shpejtim për punë shkencoro-kërkimore; 

» 

konkurencë dhe kompatibilitet të siguruar për tregun akademik evropian 

dhe botëror. 

Në periudhën e ardhshme, në përputhje me përgjegjësinë e vet, Ministria e 

Arsimit dhe Shkencës, në bashkëpunim me univerzitetet në vend do të përpiqet 

të krijojë kushte për implementim pa pengesa të parimeve dhe rekomandimeve

të dalura nga procesi i Bolonjës në arsimin e lartë në Republikën e Maqedonisë, 

nëpërmjet të realizimit të këtyre qëllimeve: 

» Përshtatshmëri strukturale e sistemit tercial arsimor të procesit të Bolonjës. 

» 

» 

Pajtueshmëri e rregullativës ligjore me parimet dhe rekomandimet e procesit 

të Bolonjës. 

Pajtueshmëri e normativave dhe standardeve për arsimin e lartë. 

» Ndërtim i sistemit efikas të bursës, i cili studentëve dhe arsimtarëve do t’iu 

mundësojë mobilizim të përforcuar arsimor. 

» Promovim i bashkëpunimit evropian në sigurimin e cilësisë, përmes zhvillimit 

të kritereve dhe metodologjisë krahasuese. 

» Përforcim i sistemit te evaluimit ekstern të cilësisë në arsimin e lartë. 

» Definim dhe respektim i rreptë i standardeve për themelimin dhe akreditimin 

e institucionit privat të arsimit të lartë. 

» zhvillim i sistemit efikas për financimin e arsimit të lartë dhe alokacioni i 

resurseve financiare. 

» Përmirësim i kapaciteteve strategjike dhe menaxhuese. 

» zhvillim i strategjive shkencoro - teknologjike. 

» Financim transparent të veprimtarisë shkencoro - hulumtuese. 

» Vendosja e bazës për sisteme nacionale për inovime në sektorin e arsimit 

të lartë. 

 

Promovimi i identitetit kulturor 

Proceset integruese globale dhe dinamika e mobilizimit, në plan të parë i 

theksojnë veçoritë e identitetit kulturor. Një pjesë e këtij identiteti është shkalla 

e implementimit të vlerave dhe parimeve demokratike të respektimit të të 

drejtave të njeriut, tolarancës, transperencës së vlerave kulturore dhe cilësisë së 

kohezionit social. 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të krijojë arsimim që në fokusin e saj 

do të ketë individin, zhvillimin e pandërprerë të tij, zhvillimin e identitetit të 

tij kulturor individual, të definuar në ambient multikulturor dhe i ndërtuar në 

kontekstin global nacional dhe mbinacional. 

Qëllimet dhe detyrat e veçanta të arsimit do të orientohen drejt përkujdesjes 

dhe zhvillimit të karakteristikave individuale të personalitetit, përmes proceseve 

të njohjes, mirëkuptimit dhe respektimit të kulturave të huaja, në nivel nacional 

dhe ndëkombëtar, në funksion të zhvillimit të individualitetit, interesave të saj, 

qëndrimeve dhe motiveve. 

Ky proces duhet të ngritet në shkallë të vetëarsimimit dhe aktivitetit të individit, 

që identeteti individual të jetë në gjendje të ndërtohet vetvetiu, në botën e 

rrethit më të ngushtë dhe më të gjërë social dhe punues.


Duke pasur parasysh mobilizimin ndërkombëtar i cili e thekson rëndësinë e 

tolërancës dhe kulturën e mirëkuptimit, me rëndësi të madhe është që, së pari të 

kuptohemi mes veti, që të mund pastaj t’i kuptojmë edhe të tjerët. 

 

Integrimi në Bashkimin Evropian 

Funksionimi i Bashkimit Evropin është thellë i bazuar në produktivietetin e 

njohurive dhe di - çfarë aftësish. Sfidë për Republikën e Maqedonisë dhe dëshira 

e saj për të hyrë në Bashkimin Evropian, do të jetë pasqyrë për atë se çfarë ndryshime 

do të bëj në sistemin arsimor, çfarë politike zhvillimore do të ndërtojë në 

sferën e kulturës, si do ta definojë dhe realizojë politikën e të rinjve, me çfarë 

shpejtësie do të rrjedh zhvillimi i shoqërisë informatike dhe politikës strukturore, 

veçanërisht efikasiteti i sistemit të finansimit. 

Qëllimet e parashtruara nga Ministria e Arsimit dhe Shkencës, për implementimin 

e ndryshimeve në arsimin në Republikën e Maqedonisë, duhet patjetër 

të jenë të siguruara, ndërsa efektet të qëndrueshme. 

Kjo nënkupton bashkëpunim midis të gjithë sektorëve të Qeverisë dhe të 

gjithë subjekteve relevante në arsim, në planin nacional, dhe të gjithë trupave 

relevante ndërkombëtare dhe institucioneve arsimore për zhvillim, në planin 

ndërkombëtar. 

 

Përforcimi i bashkëpunimit rajonal dhe evropian 

Në rrugën e vet të integrimit në proceset globale, Republika e Maqedonisë 

patjetër duhet të intensifikojë bashkëpunimin evropian dhe rajonal. 

Bashkëpunimi ballkanik në lëminë e arsimit, hulumtimit dhe kulturës, duke 

pasur parasysh afërsinë hapësinore, barierat e vogla gjuhësore, lidhshmëritë 

tradicionale dhe ndikimi i ndërsjell, paraqet qëllim të rëndësishëm në periudhën 

ardhshme. 

Iniciativat për zhvillimin a arsimit në Republikën e Maqedonisë, duhet të 

nënkuptojnë edhe marrëdhënie më të afërta me fqinjët, veçanërisht në planin 

e këmbimit të njohurive dhe ekspertizave, mobilizimin e nxënësve/studentëve, 

ndërtimin e programeve studimore,vendosjen e rrjeteve rajonale, hulumtimeve të 

përbashkëta shkencore dhe këmbim të shembujve të mirë nga praktika. 

Më pas, zhvillimi i marrëdhënive fqinjësore dhe bashkëpunimi nuk duhet t’i 

margjinalizojë iniciativat për bashkëpunim dhe lidhshmëri më të gjërë. 

Suksesi dhe vëllimi i bashkëpunimit ndërkombëtar në nivel shtetëror, rajonal 

dhe institucional, drejtpërsëdrejti janë të kushtëzuara, jo vetëm nga gatishmëria 

për të hyrë në këto procese, por edhe nga gadishmëria që të respektohen 

marrëveshjet, afatet dhe standardet e cilësisë që ky lloj i bashkëpunimit 

i nënkupton. Identifikimi dhe atraktiveti i shtetit në proceset e bashkëpunimit 

të ngushtë dhe të gjërë rajonal, në masë të madhe do të varen nga shkathtësia 

e saj për plotësimin e obligimeve ndërkombëtare që i ka marrë. Kjo nënkup-

ton plotësim të tërësishëm të obligimeve të marra të një numri të madh të dokumenteve 

ndërkombëtare, siç janë p.sh. Deklarata e Bolonjës, Arsimim për të 

gjithë, Deklarata universale për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve dhe shumë 

dokumente të tjera, ku vendi ynë është anëtare dhe nënshkruese. 

Në këtë kuptim, në periudhën e ardhshme, Ministria e Arsimit dhe Shkencës 

do të marrë masa për implementimin e të gjitha dokumenteve relevante dhe 

marrëveshjeve me karakter ndërkombëtar për të cilat ka marrë obligim se do t’i 

realizojë. 

6. UDHËHEQJE ME NDRySHIMET 

 

Qëllimet: 

Përforcimi i kapaciteteve të Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës është realizator i përpiktë i programit 

qeveritar për zhvillim të fokusar në sektorin e veprimit të tij. Faktorët kyç prej 

Angazhimet për integrim evropian, zhvillimi i përshpejtuar ekonomik,social dhe 

kulturor, e vënë Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës para sfidave të rëndësishme 

për ndryshimin e bazës së saj institucionale dhe përforcimin e kapaciteteve të 

saja. Në periudhën e ardhshme, menaxhimi me ndryshimet në arsim, varësisht 

nga qëllimet, do të zhvillohet në sektor dhe do të mbështet me bazë përkatëse 

legjislative. Aktivitetet e Ministrisë, në periudhën e ardhshme do të zhvillohen 

sipas prioriteteve dhe forcës reale për realizimin e tyre. 

të cilëve varet efikasiteti në punën e ministrisë, janë të ndërtuar në sektorin e 

regullativës normative, menaxhimin me aktivitetet të bazuara në rezultatet e 

parashtruara dhe menaxhimin e bazuar në informata. 

Intervenimet në sferën e arsimit do të jenë boshe dhe nuk do të jenë 

frytdhënëse nëse nuk përcjellen me rregullativë normative të përgjithshme dhe 

të saktë. 

Në këtë drejtim, MASh do të ndërmerrë aksione për lidhshmëri më të ngushtë 

të rregullativës normative, me programin për zhvillimin e arsimit. Më pas, cilësia 

e ligjeve patjetër duhet të jetë e garantuar. 

Do të ndërmerren masa për intesifikimin e lidhjeve midis financimit, 

prioriteteve strategjike dhe menaxhimit me ndryshimet e planifikuara. Menaxhimi 

me ndryshimet patjetër duhet të jetë i bazuar në rezultatet e parashtruara.Qëllimi 

është që të ngritet efikasiteti i menazhimit me ndryshimet, përmes vendosjes 

më efikase të qëllimeve (rezultatet e parashtruara), monitorimit, kontrollit dhe 

evaluimit. Transperenca dhe shpallja permanente e informatave do të shfrytëzohet 

për implementimin më efikas të programit nacional për zhvllimin e arsimit në 

Republikën e Maqedonisë.


Në periudhën e ardhshme, Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të instalojë 

trupa profesional të cilët do të jenë të obligueshëm për zbatimin e aktiviteteve 

konkrete të bazuara në rezultatet qëllimore dhe do të shërbejë për zbatim cilësor, 

monitorim, kontroll dhe evaluim të ndryshimeve. Efikasiteti dhe suksesi në 

zbatimin e aktiviteteve, në Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës është në lidhje 

të drejtpërdrejtë me cilësinë dhe profesionalizmin e kuadrit. Funksionimi i Ministrisë 

patjetër duhet ti respektojë marrëveshjet e ndërsjella të kontraktuara: 

cilësor, ekspertizë, transperencë, bashkëpunim, përgjegjësi dhe orientim drejt 

ardhmërisë. Në këtë drejtim, Ministria do të zbatojë aktivitete për përforcimin e 

kompetencave të kuadrit të saj dhe do të kujdeset për zhvillimin e tyre. 

Qëllimi i Ministrisë në periudhën e ardhshme do të jetë që të përforcohen 

kapacitetet e sektoreve të saj,përmes sektorëve ekzistuese për ekspertizë,sektorit 

hulumtues,si dhe përcjella dhe evaluimi i punës së tyre. Një nga elementet përcjellëse 

prej të cilave varet cilësia e punës së Ministrisë, është ekzistimi i sistemit 

efikas informativ dhe baza e pasur e të dhënave, si midis sektorëve ashtu 

edhe midis Ministrisë dhe bazës (dhënësit të shërbimeve arsimore, kulturore dhe 

sportive). 

Në këtë drejtim, përcjellja permanente e reagimeve dhe marrja e reagimeve 

kthyese të punëtorëve të arsimit, nxënësve, studentëve, qytetarëve dhe të gjithë 

palëve dhe partnerëve të involvuar për rrjedhën e implementimit të programit për 

zhvillimin e arsimit dhe aktiviteteve të përgjithshme të Ministrisë së Arsimit dhe 

Shkencës, do të jetë e domosdoshme. 

Rikomponimi i institucioneve qendrore arsimore 

Duke pasur parasysh gjendjen ekzistuese të institucioneve qëndrore 

arsimore pas përfundimit të procesit të decentralizimit, ndërsa në funksion të 

menaxhimit efikas me ndryshimet në sferën e arsimit si dhe në funksion të rritjes 

të cilësis së saj ,MASh dhe Qeveria e Republikës së Maqedonisë do të ndërmarrë 

masa për etablimin e institucioneve të ardhshme arsimore në nivel shtetëror. 

1. 

2. 

3. 

4. 

Inspektorati shtetëror arsimor (IShA) 

Qendra shtetërore për provime (QShP) 

Enti pedagogjik i R.M.(EP) (tani, Byroja për zhvillimin e arsimit(BzhA)) 

Qendra për arsim të mesëm profesional(QAMP) 

Inspektorati shtetëror arsimor (ISHA) do të paraqes institucion qëndror 

arsimor, i cili do të jetë i obliguar për respektimin e ligjshëmërisë në lëminë e 

arsimit dhe kontrollit sistematik të cilësisë së procesit arsimor. Kjo nënkupton 

evaluim institucional të institucioneve arsimore, por edhe evaluim individual 

të kaudrit arsimor dhe udhëheqës, në funksion të sigurimit të cilësisë dhe 

konkurrencës. 

Për ta realizuar misionin e këtillë të pritur,në IShA do të angazhohen individ 

të shquar nga sfera juridike ose pedagogjike.Emërimi i tyre duhet të bazohet,

kryesisht, në rezultatet e arritura në arsim dhe në bazë të shumë kritereve 

rigoroze, të cilat do t’i kenë parasysh suksesin,stazhin dhe rekomandimet nga 

autoritetet përkatëse.Emërimin e inspektorëve shtetëror arsimor do ta bëj organi 

përkatës shtetëror. 

Punën e saj,ndërsa në funksion të efikasitetit dhe efektivitetit, IShA do ta 

realizojë përmes punës të më shumë njësive sektoriale të locuara në nivel nacional 

dhe lokal. Funkcionin e vet, këto njësi do ta realizojnë përmes indikatorëve të 

saktë definues përmes të cilëve do të bëhet mbykëqyrja e institucioneve arsimore. 

Këto indikatorë tërësisht do të korespondojnë me indikatorët e ngjajshëm të 

Bashkimit Evropian. 

Inspektimin do ta zbatojnë ekipe të përbëra nga inspektor për kontrollin e 

sferës ligjore e normative dhe inspektor për kontroll profesional. 

IShA aktivitetin e vet të rregullt në terren do ta realizojë në bazë të dinamikës 

së vërtetuar interne, por edhe në mënyrë të jashtëzakonshme, me kërkesë të EP 

(BzhA e tanishme)ose QShP, me kërkesë të këshillit të prindërve në shkolla,me 

kërkesë të autoriteteve lokale dhe personave tjerë të interesuar të cilët do të 

tregojnë për parregullsitë e pranishme ose cilësisë së dobët në punën e institucionit 

konkret arsimor ose individit. 

Ingerencat e IShA në kontrollin e respektimit të ligjshmërisë në arsimin e 

lartë, do të rregullohen me ligj të posaçëm. 

IShA nuk ka kompetenca në arsimin e lartë. Kjo plotësisht do të bie në kompetencë 

të Këshillit për evalim dhe akreditim dhe shërbimeve profesionale të 

Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës. 

Qendra shtetërore për provime (QShP) paraqet organ profesional shtetëror 

me subjektivitet juridik, që do të zbatojë kontrollim periodik të njohurive të 

nxënësve, përmes organizimit të provimeve përfundimtare, pas klasës së katërt 

dhe të tetë, dhe përmes dhënies së 

provimit të maturës shtetërore dhe të 

provimit përfundimtar profesional në 

arsimin e mesëm profesional. 

Këto lloje të provimeve, si tregues 

të përbashkët e kanë eksteritetin i cili 

do të sigurojë zgjuarsi të përhershme 

të kuadrit arsimor dhe udhëheqës.Kjo 

veçanarisht ka të bëjë me drejtorët e 

shkollave, të cilët përmes vetevaluimit 

do të duhej t’i pamundësojnë dukuritë 

e vlerësimit joobjektiv,faljen e notave 

në fund të vitit shkollor etj. 

Gjendja: 

» Ekziston ngjashmëri evidente e kompetencave 

dhe zbatimi joefikas i funksioneve nga an e Byros 

për zhvillimin e arsimit (BZHA). 

» Shërbimi pedagogjik (SHP) dhe Inspektorati 

shtetëror arsimor (ISHA), si organe në përbërje 

të Minitrisë së Arsimit dhe Shkencës (MASH). 

» Kompetencat e BZHA nuk korespondojnë me 

kapacitetet e këtij institucioni. 

» ISHA nuk është në gjendje ti kryej ingerencat të 

cilat i janë dhënë me ligjin ekzistues për inspektoratin 

shtetëror arsimor. 

» 

Shërbimi pedagogjik ka vetëm kompetenca 

teknike lidhur me tekstet shkollore.


Transperenca në shpalljen e rezultateve, në masë të madhe do ta përforcojë 

përgjegjësinë e të gjithë participientëve në arsim. 

Atributet kryesore të QShP do të jenë sekreti dhe objektiviteti. 

Plotësimi i këtyre kushteve kërkon kushte përkatëse kadrovike dhe 

teknike. 

Në QShP do të angazhohen persona me cilësi të lartë profesionale dhe personale. 

Për shkak të vëllimit dhe specifikës së punëve dhe nevojës së sekretit dhe 

sigurisë,do të sigurohen edhe kushte përkatëse hapësinore dhe teknike për 

punë. 

Kjo nënkupton objekt me regjim të veçantë të mbrojtjes, shtypshkronjë të 

vogël për botimin e testeve të verifikuara të njohurive,mbështetje të fuqishme 

informatike etj. 

Enti pedagogjik i RM (tani, Byroja për Zhvillimin e Arsimit (BZHA)) do të 

paraqesë organ profesional shtetëror me subjektivitet të veçantë juridik dhe do 

t’i ndërmarrë kompetencat për zhvillimin dhe përparimin e arsimit në shtet. Në 

kompetencë të saj do të jenë aktivitetet e ardhshme në arsimin parashkollor,fillor 

dhe të mesëm: 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

zhvillimi i planprogrameve mësimore; 

ndërtimi dhe mirëmbajtja e standardeve të njohurive dhe normativave dhe 

standardeve për shkollë efektive; 

hartimi i koncepcionit për hartimin e teksteve shkolloredhe metodologjia 

për vlerësimin e tyre; 

pjesëmarrja në vlerësimin e adekuatshmërisë së teksteve shkollore dhe librave 

ndihmës, konform me qëllimet dhe programin mësimor; 

përgatitja e programit për zhvillimin profesional të arsimtarëve; 

ndërtimi i programeve për aktivitete jashtmësimore dhe edukative të të 

rinjve në shkollat dhe institucionet shkollore; 

përforcimi i shërbimit pedagogjiko-psikologjik në shkolla,me përkufizim të 

qartë të ingerencave të kuadrit dhe fokusimi i tyre në sferën zhvillimore; 

ofrim i ndihmës profesionale të shkollave në sigurimin e cilësisë i cili duhet 

të jetë në pajtueshmëri me standardet nacionale për cilësi; 

mbështetja e projekteve të cilat kanë për qëllim përmirësimin e cilësisë në 

arsim dhe e tërë kjo në pajtim me prioritet shtetërore; 

vendosja e sistemit për habilitim të kuadrit arsimor; 

bashkëpunimi me sektorin joqeveritar; 

komponenta hulumtuese-zhvillimore e arsimit.

Obligimet e këtilla, para Entit pedagogjik të R.M. (tani, Byroja për zhvillimin 

e Arsimit (BzhA)), në mënyrë imperative e imponojnë nevojën për ekipim të tyre. 

Në të do të mund të punojnë kryesisht punëtorë të dëshmuar pedagogjik të 

cilët profesionalisht do të kryejnë veprimtarinë e tyre. Pjesën përbërëse të Entit 

Pedagogjik (BzhA e tanishme) do të paraqesin njësitë e saja rajonale, të cilat do 

të kenë statutin e qendrave ndërkomunale për zhvillim dhe sigurim të cilësisë në 

arsim. 

Qendra për arsim të mesëm profesinal (QAMP) do t’i ndërmarrë kompetencat 

për zhvillim dhe përparim të arsimit të mesëm profesional dhe sigurimin e 

cilësisë në të njëjtin. QAMP do t’i përqëndrojë aktivitet e saja në përforcimin e 

punësimit të të rinjëve dhe të rriturve dhe krijimin e kushteve për punën e pandërprerë 

të tyre dhe inkluzionit social. 

Fushat në të cilët ai e objektivizon veprimtarinë e vet janë arsimimi i mesëm, 

pas i mesëm dhe arsimimi i të rriturve. Në kuadër të kompetencave të saja, QAMP 

do t’i realizoj këto aktivitete: 

» bashkëpunimi me ekonominë, biznes sektorin dhe sektorin joqeveritar, 

» ndërtimi dhe mirëmbajtja e standardeve të njohurive dhe normativeve dhe 

standardeve për shkollë efektive, 

» hartimi i koncepcioneve për hartimin e teksteve shkollore dhe metodologjisë 

për vlerësimin e tyre, 

» pjesëmarrja në vlerësimin e adekuatshmërisë të teksteve shkollore dhe librave 

ndihmës konform qëllimeve dhe programit mësimor, 

» ofrim i ndihmës profesionale të shkollave në sigurimin e cilësisë, i cili duhet 

të jetë në pajtueshmëri me standardet nacionale për cilësi, 

» përpilimi i koncepteve për llojet e ndryshme të arsimit të mesëm dhe të lartë 

profesional, 

» përpilimi i sistemit të kualifikimeve profesionale, 

» përpunimi i standardeve për profesione, 

» definimi i rajoneve të punës,vërtetimi dhe propozimi i profileve arsimore për 

nivele të ndryshme të kualifikimeve profesionale, 

» zhvillimin dhe inovimin e planprogrameve mësimore për arsimim të mesëm 

profesional dhe ofrimi i ndihmës përkatëse profesionale për implentimin e 

tyre, 

» arsimimi dhe stërvitja e arsimtarëve, 

» vërtetimi i normativave dhe standardeve për mësim teorik dhe praktik, 

» përcjellja e tregut të punës dhe hulumtimi i nevojave arsimore, 

» 

informimi dhe orientimi profesional i të rinjëve,


0 

» 

» 

mbështetja e projekteve të cilët kanë për qëllim përparimin e cilësisë në arsim 

dhe tërë kjo në pajtueshëmri me prioritet shtetërore 

shkollimi dhe stërvitja (parakualifikimi dhe rikualifikimi) i të rinjëve dhe të 

rriturve 

Duke pasur parasysh vëllimin e gjërë dhe karakterin e aktiviteteve që QAMP 

do t’i realizojë, ajo afirmohet vetvetiu si qendër për zhvillim profesional i të rinjve 

dhe të rriturve dhe paraqet lidhje kyçe midis institucioneve arsimore dhe tregut 

të punës. Nga aspekti i zgjerimit dhe mirëmbajtjes të kompetencave të punës të 

të rinjëve dhe të rriturve, vendosja e lidhjes me tregun e punës dhe ngritja e kompetencave 

të fuqisë punëtore në shtet, QAMP do të ketë rëndësi të veçantë. 

* * * 

Programit për zhvillimin e arsimit në Republikën e Maqedonisë do të 

paraqesë kornizë sipas së cilës do të realizohet aktiviteti i Ministrisë së 

Arsimit dhe Shkencës, deri në vitin 2015. Pjesë përbërëse e këtij Programi janë 

programet për: arsim parashkollor dhe fillor, arsim të mesem dhe pas të mesëm, 

arsim të lartë, arsimim të të rriturve, IKT në arsim, finansimi, legjislativa dhe 

zhvillimi profesional.Programi për zhvillim do të përsoset vazhdimisht, pa marrë 

parasysh ndërrimin e politikës së pushtetit. Programi për zhvillimin e arsimit do 

të jetë obligim për çdo qytetar në Republikën e Maqedonisë.

Programi PËr zhvillimin e 

edukimit dhe arsimimit 

Parashkollor >>>>>>>>>>>> 

grupi punues: 

suzana kiranxhiska, koordinatore 

liljana samarxhiska - Panova 

mr. Florina shehu 

dr. lena damovska 

dr. tatjana atanasovska

Programi nacional për zhvillimin e arsimit në republikën e maqedonisë 2005-2015 

62

PROGRAMI PËR ZHVILLIMIN 

E EDUKIMIT DHE ARSIMIMIT 

PARASHKOLLOR 

1. MISIONI I E EDUKIMIT DHE ARSIMIMIT PARASHKOLLOR 

Misioni e edukimit dhe arsimimit parashkollor në Republikën e Maqedonisë 

është qasja e barabartë dhe përfshirja maksimale e fëmijëve të moshës 

parashkollore, me forma dhe programe nga më të ndryshmet, të dizenjuara 

sipas trendeve bashkëkohore dhe njohurive më të reja shkencore nga fusha e 

zhvillimit të fëmijëve. 

Nënsistemi për edukim dhe arsimim parashkollor paraqet një pjesë nga 

sistemi global edukativ-arsimor në Republikën e Maqedonisë, veprimtaria bazë 

e të cilit është edukimi dhe arsimimi i fëmijëve prej moshës 8-mujore deri në 

fillim të shkollimit. Njohuritë më të reja nga teoria e zhvillimit të trurit, flasin për 

rëndësinë e madhe të viteve të hershme nga fusha e zhvillimit të fëmijëve. 

Me programet e ndryshme për fëmijë të moshës parashkollore duhet që 

çdo fëmije t’i mundësohen kushte më të volitshme për zhvillimin e tërësishëm 

të potencialeve të tij. Në periudhën vijuese do të angazhohemi për përfshirje 

maksimale të fëmijëve të moshës 3 deri në 6-vjeçare me qëllim që të mundësojmë 

kushte për fillim të barabartë në shkollën fillore dhe lidhje funksionale me nënsistemin 

e ardhshëm – arsimin fillor. Duhet të sigurohet përfshirje maksimale me 

forma të ndryshme të edukimit parashkollor të fëmijëve nga grupet e lëndueshme 

(fëmijë që jetojnë në rajone ekonomikisht të pazhvilluara, fëmijë nga familje 

socialisht të rrezikuara, fëmijë romë, fëmijë me pengesa në zhvillimin psiko-fizik 

etj.). 

2. TRENDET BASHKËKOHORE NË EDUKIMIN 

DHE ARSIMIMIN PARASHKOLLOR 

Dhjetë vitet e fundit, edukimi dhe arsimimi parashkollor, në numrin më të 

madh të vendeve të botës, është ngritur në nivel të prioritetit kombëtar në kuadër 

të sistemeve globale edukative-arsimore. 

Programi për zhvillimin e 


parashkollor 

63 

I


64 

Qasja e hershme deri te ndonjë formë të edukimit dhe arsimimit parashkollor 

dhe efektet afatgjate në këtë participim arsimor lënë shenjë të suksesit në 

shkollimin e përgjithshëm vijues mbi çdo individ. 

Gjithashtu, krahas procesit të socializimit, që në mënyrë parësore e 

mundësojnë të gjitha programet parashkollore, mbetet fakti se fëmijët edukimi 

i të cilëve ka filluar në fëmijërinë e hershme, kanë qasje pozitive ndaj shkollës 

dhe është e vogël mundësia se ata do ta lëshojnë shkollimin para kohe. Fillimi 

i hershëm i arsimimit ofron mundësi të barabarta arsimimi dhe tejkalim të 

pengesave fillestare të cilat i sjell mjedisi i pavolitshëm social dhe kulturor nga 

i cili vijnë fëmijët, zhvillohet një person pozitiv, aktiv, kreativ dhe human, i cili 

beson në vetvete dhe i respekton të tjerët. 

Pikërisht për këtë arsye, në kuadër të sistemit global edukativ-arsimor, në 

pjesën më të madhe të vendeve të botës, edukimi dhe arsimimi parashkollor 

merr trajtim dhe rëndësi të barabartë me nënsistemet tjera. 

Në punën edukative arsimore me fëmijët, gjithçka u nënshtrohet mundësive 

dhe nevojave zhvillimore çdo fëmije individualisht. Në pajtim me qëllimet 

e edukimit dhe arsimimit në sistemin edukativ-arsimor në Maqedoni dhe të 

mundësive zhvillimore dhe moshatare të fëmijës, kurikulumet kombëtare 

përmbajnë qëllime dhe obligime globale të cilat më vonë operacionalizohen, 

varësisht nga nevojat konkrete të fëmijës, kushtet dhe nevojat në mjedisin lokal. 

Mjedisi lokal duhet të sigurojë kushte për zhvillim dhe mësim të sigurt për çdo 

fëmijë. Gjithashtu, është e domosdoshme që të respektohen besimet kulturore, 

gjuhësore dhe religjioze të fëmijëve. 

Në periudhën vijuese në kuadër të edukimit dhe arsimimit parashkollor, 

krahas qëndrimit tërëditor të fëmijëve në kopshte, në nivel lokal do të ishte 

mirë që të promovohen forma të shkurtëra të përfshirjes, varësisht nga nevojat 

ekzistuese, mundësitë dhe interesat në mjedisin lokal. Këto forma të përfshirjes 

do të mund të jenë institucionale, jashtinstitucionale dhe alternative të përfshirjes 

së fëmijëve parashkollor. Kjo tanimë është edhe normativisht e rregulluar me 

Ligjin për ndryshime dhe plotësime të Ligjit për mbrojtjen e fëmijëve nga viti 2004 

(neni 20) dhe ka të bëjë me „fëmijët prej tre deri në gjashtë vjet nga vende të 

varfëra ose demografikisht të rrezikuara”. 

Këto do të ishin me kohëzgjatje të ndryshme dhe do të kishin të bëjnë 

me aspekte të ndryshme nga zhvillimi i personalitetit fëmijëror apo në mënyrë 

integrale si model i programit të shkurtuar për fëmijët parashkollor, përsëri, në 

pajtim me nevojat e mjedisit lokal. 

Varësisht nga nevojat dhe mundësitë lokale, kopshtet mund të ofrojnë 

kurikulume autentike lokale dhe programe individuale, të cilat kanë të bëjnë me 

një kategori të caktuar fëmijësh, me qëllime dhe obligime të caktuara saktësisht. 

Kjo strategji hapë perspektiva dhe qasje për fëmijët me nevoja të posaçme, për

fëmijët jashtëzakonisht të talentuar, për grupet e lëndueshme të fëmijëve dhe të 

gjithë ata fëmijë të cilëve u nevojitet ndihmë dhe përkrahje. 

Mjedisi lokal dhe kushtet konkrete në të do të diktojnë cilat nga format e 

lartëpërmendura të përfshirjes së fëmijëve parashkollor mund të jetësohen dhe 

të funksionojnë suksesshëm në komunën. 

Vendosja e këtillë e sistemit të edukimit dhe arsimit parashkollor në mjediset 

më të vogla, në start jep mundësi për rritjen e përfshirjes së fëmijëve parashkollor 

me ndonjë formë të shkurtër të edukimit dhe arsimimit parashkollor. Gjithashtu, 

format e shkurtëra të përfshirjes domosdo do t’i promovojnë grupet me moshë 

të përzier si tendencë bashkëkohore në metodikën e edukimit dhe arsimimit 

parashkollor. 

Në kuadër të edukimit dhe arsimimit parashkollor, kalimi i kompetencave 

nga niveli qendror në atë lokal, duhet ta ngrejë vetëdijen për shfrytëzim maksimal 

të kapaciteteve ekzistuese në mjedisin lokal për realizim të suksesshëm të 

veprimtarisë edukative-arsimore. Gjithashtu, në kuadër të komunave të caktuara, 

duhet të promovohen të gjitha mundësitë për përfshirje më të madhe të fëmijëve 

të moshës parashkollore, jo vetëm në kapacitetet ekzistuese, por edhe krijimi i 

kushteve për hapjen e formave të tjera institucionale (qoshqe zbavitëse, edukimi 

i prindërve, i fëmijëve dhe prindërve, i fëmijëve), forma jashtinsitucionale (kopsht 

udhëtues, forma sezonale të përfshirjes etj.) apo forma alternative të përfshirjes 

së fëmijëve. Kjo do të thotë mobilizim i liderëve lokal, bashkësive afariste dhe 

partnerëve të mundshëm për zhvillim. 

Krahas institucioneve ekzistuese të sistemit, partnerë duhet të kërkohen 

edhe në sektorin privat, sektorin e OJQ, i cili nëpërmjet projekteve më të ndryshme 

edhe sot është i pranishëm në të gjitha nivelet e arsimit. Kjo sidomos ka të bëjë 

me edukimin dhe arsimimin parashkollor (modelet e punës edukative-arsimore 

„Hap pas hapi”, „Mozaik” etj.). Mundësitë për ofrimin e modeleve të ndryshme 

të punës edukative-arsimore, si dhe modelet kompenzuese të punës me fëmijët 

parashkollor, te ne duhet të kërkohet në sektorin joqeveritar. 

Njëri nga faktorët kryesorë për realizim të suksesshëm të cilit do program 

dedikuar fëmijëve parashkollor është kyçja e prindërve në program. Prezenca e 

tyre në program është supozimi se përkrahja arsimore e fëmijëve do të vazhdojë 

edhe në shtëpinë e prindërve. Pikërisht për këtë arsye, bashkëpunimi me 

prindërit, animimi i tyre, sidomos në programin për fëmijët parashkollor është 

një nga faktorët për realizim të suksesshëm të çdo programi. Shembull i mirë 

për këtë janë të gjitha programet kompenzuese, sidomos programi më i vjetër 

kompenzues, HEAD-START. Në të prindërit kyçen vullnetarisht, me dëshirën e vet, 

e ndonjëherë fitojnë edhe mjete financiare. Efektet e bashkëpunimit të këtillë 

janë të vërejtshme, sidomos për fëmijët prindërit e të cilëve janë vullnetarë në 

program. 



parashkollor 

65 

I


66 

Në disa modele për punë edukative-arsimore, prindërit marrin pjesë edhe në 

procesin e planifikimit dhe realizimit të disa përmbajtjeve programore. Përvojat 

e deritanishme nga bashkëpunimi me prindërit janë pozitive për fëmijën, për 

prindërin dhe gjeneralisht, për realizimin e suksesshëm të programit. 

Në kurikulumin kombëtar te ne, bashkëpunimi me prindërit, edhe krahas 

përpjekjeve, si obligim programor shpesh është realizuar vetëm deklarativisht. 

Në këtë drejtim, duhet të bëhen ndryshime thelbësore. Kyçja e prindërve në 

aktivitetet e përditshme është veçanërisht e rëndësishme për fëmijët të cilëve u 

nevojitet përkrahje dhe ndihmë specifike. 

Iniciativa për këtë lloj bashkëpunimi duhet të dalë nga çerdhja (kopshti) i 

fëmijëve. Për ngritjen e kulturës pedagogjike të prindërve të fëmijëve të kyçur në 

kopsht, por edhe të fëmijëve të tjerë nga komuna, çerdhja, krahas formave tani 

më të përdorura, mund të organizojë këshillimore pedagjogjike-psikologjike për 

prindërit. 

3. SFIDAT E EDUKIMIT DHE ARSIMIMIT PARASHKOLLOR 

Ngjarjet dhe ndryshimet rrjedhëse të shoqërisë ndikojnë mbi përcaktimin 

e sfidave të edukatës parashkollore në Republikën e Maqedonisë, duke sjellë 

e duke krijuar në kontinuitet veprimin dhe determinimin e tyre të përbashkët. 

Vendosja e sotme e edukimit parashkollor në sistemin e tërësishëm arsimor në 

vend, si dhe inovacionet dhe reformat në fushën e decentralizimit të shoqërisë 

përballë trendeve botërore bashkëkohore në edukatën parashkollore, domosdo 

e inicojnë nevojën nga ndryshimet cilësore dhe thelbësore të cilat do të mund 

të japin përgjigje në mënyrë të suksesshme dhe gjithëpërfshirëse mbi kërkesat, 

nevojat dhe kushtet e vendosura. Rritja e përfshirjes të të gjithë fëmijëve me 

edukatë parashkollore paraqet kusht themelor për ngritjen e cilësisë dhe 

mobilitet vertikal të gjeneratave në sistemin arsimor, si edhe ndaj përpjekjeve 

për mësim të përjetshëm. 

Me edukimin dhe arsimimin parashkollor, fëmijët i pasurojnë përvojat dhe 

në mënyrë sistematike përgatiten për fillim të suksesshëm në shkollën fillore. 

Krahas socializimit primar, në kopshtin e fëmijëve parashkollor u sigurohen 

kushte për zhvillimin e potencialeve të tyre të përgjithshme dhe për fitimin 

e diturive themelero për botën që i rrethon. Ky nënsistem është sidomos i 

rëndësishëm për fëmijët që vijnë nga meset e deprivuara kulturore dhe sociale, 

sepse ndihmon që të nivelizohen pozitat fillestare të këtyre fëmijëve gjatë nisjes 

në shkollën fillore. Shumë hulumtime shkencore në botë dhe te ne, bëjnë të ditur 

se nxënësit të cilët paraprakisht kanë vizituar kopsht për fëmijë tregojnë sukses 

më të mirë gjatë shkollimit të mëtejmë. Gjasat për largimin e mëvonshëm nga 

sistemi shkollor, gjithashtu zvogëlohen. Prandaj, duhet të fillohet me ngritjen e

vetëdijes për rëndësinë e edukimit dhe arsimimit parashkollor jo vetëm në vitin 

para nisjes në shkollë, por edhe me një trajtim më serioz shoqëror të zhvillimit të 

hershëm fëmijëror, i cili do të duhej ta ngrejë si prioritet. 

Rrjeti i edukimit parashkollor 

Në edukimin parashkollor përfshihen fëmijë prej moshës 7-8-mujore deri 

në moshën 6-vjeçare, gjegjësisht pas përfundimit të periudhës së paraparë të 

pushimit të lindjes për prindërit, deri në fillimin e klasës së parë të arsimit fillor. 

Rrjeti i edukimit parashkollor përfshin 52 organizata punuese, me gjithsej 

180 objekte. 

Organizatat parashkollore Viti Numri 

Numri i tërësishëm i organizatava parashkollore 2004 52 

Numri i përgjithshëm i objekteve të 52 O.P. 2004 180 

Kapaciteti i tërësishëm i projektuar (numri i fëmijëve) 2004 24 724 

Kapaciteti i tërësishëm i shfrytëzuar (numri i fëmijëve 2004 20 910 

Kapaciteti i paplotësuar nëpër kopshtet është kryesisht në qytetet në brendi 

të Republikës. Kjo e dhënë tregon se ekziston mundësi për përfshirje më të madhe 

të fëmijëve deri në moshën 6-vjeçare me plotësimin e kapaciteteve ekzistuese. 

Në objektet ekzistuese të kopshteve, me format e shkurtëra të përfshirjes, do të 

mund të përfshihen edhe rreth 6% nga numri i përgjithshëm i fëmijëve. Për një 

përfshirje edhe më të madhe të fëmijëve të moshës parashkollore do të nevojitet 

shfrytëzimi apo adaptimi i objekteve ekzistuese në mjedisin lokal (pallate të 

kulturës, shtëpi të pionerëve, bashkësi lokale etj.). 

Organizatat parashkollore janë koncentruar në vende të banuara qytetare, 

e rrallë herë në vende më të mëdha të banuara fshatare (vetëm në tre fshatra). 

Prandaj, përfshirja e fëmijëve parashkollor në rajonet fshatare deri tani bëhej me 

grupet e çerdheve në shkollat fillore, vetëm vitin në para nisjes në shkollë fillore. 

Në të ardhmen, në rast se ekziston kapacitet i pashfrytëzuar në disa shkolla 

fillore, atje do të mund të përfshihen fëmijët e moshës më të vogël. Përfshirja e 

fëmijëve parashkollor në këto mjedise mund të rritet me përdorimin e formave 

të tjera alternative të punës edukative-arsimore (kopshte udhëtuese, forma 

jashtinstitucionale etj.). 

Përfshirja e fëmijëve në edukim parashkollor 

Në Maqedoni, në vitin 2004, në edukim parashkollor u përfshinë gjithsej 

36.177 fëmijë deri në 7 vjet, apo 20.517 në organizatat parashkollore dhe 15.660 

në çerdhet në shkollat fillore (tabela nr.1). Kjo paraqet rreth 20,43% të numrit të 

përgjithshëm të fëmijëve - 177.050 në moshë deri në 6 vjet. 



parashkollor 

67 

I


68 

Përfshirja e fëmijëve në vitin para nisjes në shkollë, në vitin 2004 ishte 

82,23%. Në pjesën më të madhe të vendeve të Evropës, përfshirja e fëmijëve në 

vitin para nisjes në shkollë është 99,9-100%. 

Tabela nr . 1. 

Numri i grupeve dhe fëmijëve të përfshirë në veprimtarinë e arsimimit parashkollor 

në 2004/2005 

Përfshirja e fëmijëve Numri i grupeve Numri i fëmijëve 

Foshnjore 282 2 707 

Kopshte 729 14 564 

Çerdhe në kuadër të kopshteve 

165 3 246 

Çerdhe në sh.f. 847 15 660 

GJITHSEJ 2 023 36 177 

(Burimi: MPPS dhe MASh tetor 2004) 

Tabela nr. 2 

Numri i grupeve për fëmijë të moshës parashkollore, në çerdhet në kuadër të shkollave 

fillore, sipas gjuhës në të cilën realizohet veprimtaria 

Gjuha e realizimit 

të veprimtarisë 

Grupet 

2003/04 

Përfshirja 

e fëmijëve 

2003/04 

% 

2003/04 

Grupet 

2004/05 

Përfshirja 

e fëmijëve 

2004/05 

% 

2004/05 

maqedonisht 521 9 154 62.62 556 9 667 61.73 

shqip 228 5 146 35.20 260 5 482 35.00 

turqisht 15 244 1.68 26 433 2.74 

serbisht 5 74 0.50 5 78 0.50 

GJITHSEJ 769 14 618 100 847 15 660 100 

Sa i përket përfshirjes së fëmijëve në moshë parashkollore në grupet e çerdhes 

në kuadër të shkollave fillore sipas gjuhës në të cilën realizohet veprimtaria, 

mund të konstatohet se viti shkollor 2004/2005 ka rritje të numrit të grupeve të 

çerdheve dhe numrit të fëmijëve, siç vijon: në maqedonisht rritje e grupeve për 

35 dhe e fëmijëve për 513; në shqip rritje e grupeve për 32 dhe e fëmijëve për 

336; në turqisht rritje e grupeve për 11 dhe e fëmijëve për 189. Njëra nga arsyet 

e rritjes së grupeve dhe fëmijëve në grupet e çerdheve në kuadër të shkollave 

fillore janë ndryshimet e Ligjit për arsim fillor (Gazeta zyrtare e RM, nr. 63/2004), 

që parasheh përfshirje të fëmijëve të moshës gjashtëvjeçare. Gjithashtu, për këtë 

kontribuuan edhe ndryshime të tjera ligjore nga fusha e mbrojtjes së fëmijëve 

dhe vetadministrimit lokal.

Decentralizimi 

Decentralizimi në edukimin dhe arsimimin parashkollor, gjeneralisht do të 

thotë kalimi gradual i kompetencave dhe ingerencave nga niveli qendror në atë 

lokal. 

Më konkretisht, kjo do të thotë kalimi i kompetencave sa i përket përgjegjësisë 

për formimin e kopshtit për fëmijë, kalimi i kompetencave për mirëmbajtjen e 

kopshteve të fëmijëve, përgjëgjësi për financim të pjesërishëm nga buxheti lokal, 

krijimi i kushteve për hyrje të kapitalit privat, krijimi i kushteve për krijimin e 

kurikulumit lokal sipas nevojave të të gjitha subjekteve të interesuara, liri më 

të madhe gjatë punësimit të kuadrit profesional, administrativ, ndihmës dhe 

udhëheqës etj. 

Gjithashtu, në nivel lokal duhet të krijohen të gjitha kushtet për zhvillim 

të drejtë psiko-fizik të të gjithë fëmijëve që nuk janë përfshirë me ndonjë formë 

institucionale të organizuar të përfshirjes. Çdo komunë duhet të krijojë kushte të 

volitshme për organizimin e formave të tjera jashtinstitucionale dhe alternative 

në përfshirjen e fëmijëve parashkollor. Kjo drejtpërdrejtë do të kushtëzohet nga 

nevojat dhe mundësitë konkrete të komunës. 

Financimi 

Financimi i edukimit dhe arsimimit parshkollor është nën ingerenca të 

Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale dhe është rregulluar me Ligjin për 

mbrojtjen e fëmijëve. 

Financimi i edukatës parashkollore, gjegjësisht organizatat parashkollore, 

parashihet në Programin për mbrojtjen e fëmijëve dhe sipas tij në vitin 2005 

parashihen mjete në lartësi prej 718.351.000,00 denarë (apo 55,84%), për 

veprimtarinë e kopshteve të fëmijëve dhe pushimoreve për fëmijë. 

Sa u përket pagave, qirave dhe kompenzimeve, Ministria e Punës dhe 

Politikës Sociale për vitin 2005 do të ndajë 658.801.000,00 denarë. Në pikën e 

mjeteve të ndara për edukatë parashkollore nuk parashihen asçfarë mjetesh për 

përsosje profesionale të kuadrit edukativ-arsimor, ndërsa 7% janë paraparë për 

rikonstruim dhe pajisje. 

Demokracia dhe rregullativa ligjore 

Sa u përket ndryshimeve dhe plotësimeve ligjore nga sfera e edukimit 

parashkollore duhet të sigurohet demokratizim cilësor dhe transparent, 

decentralizim dhe liberalizim të edukimit parashkollore, si pjesë integrale e 

sistemit arsimor. Gjithashtu, nevojitet tejkalimi i ndarjes së ingerencave mes 

MPPS dhe MASh. Në fakt, financimi i veprimtarisë së institucioneve parashkollore 

është nën kompetenca të MPPS dhe rregullohet me Ligjin për mbrojtjen e fëmijëve, 



parashkollor 

69 

I


70 

ndërsa MASh është përgjegjëse për programet për punën edukative-arsimore 

dhe mbikëqyrjen profesionale të realizuesve të këtyre programeve. Për shkak 

të ndarjes së ingerencave, ndonjëherë ndodhë jokoordinim mes dy ministrive 

dhe dallim sa u përket prioriteteve për zhvillimin dhe avancimin e edukimit dhe 

arsimimit parashkollor. 

Vendosja programore 

Në sferën e edukatës parashkollore janë bërë inovacione të rëndësishme 

në vendosjen programore të edukimit dhe arsimimit parashkollor. Si më të 

rëndësishme veçohen: „Hap pas hapi”, projekt metodik, i cili filloi në vitin 1994 

dhe i cili realizohet në të gjitha institucionet parashkollore në gjithsej 650 grupe 

edukative-arsimore, „Inkluzion i fëmijëve me nevoja të posaçme”, i cili filloi në 

vitin 1998 dhe „Edukata qytetare”, Crighton J (1996), Republic of Macedonia – 

Education rehabilitation project identification, World Bank; Ministria e Arsimit dhe 

Kulturës Fizike (1998) etj. Efektet e projekteve janë inkuadruar në dokumentet 

e reja programore të hartuara nga Ministria e Arsimit dhe Shkencës, gjegjësisht 

Byroja për zhvillim të arsimit. 

Integrimi evropian 

Trendet të cilat sjellin deri te afrimi i vendeve të Bashkimit Evropian kanë të 

bëjnë me: 

 

 

 

 

 

 

 

 

përmirësimin dhe afrimin maksimal të cilësisë së edukimit parashkollor; 

përfshirjen më të madhe të fëmijëve të moshës parashkollor, me theks mbi 

fëmijët prej 3 deri 6-vjeçar; 

rritjen e cilësisë së trajnimit inicial të edukatorëve dhe bashkëpunëtorëve 

profesional; 

përmirësimin e pajisjes së tërësishme të kopshteve (mobilje, didaktikë, 

mjete teknike etj.); 

hapjen e kopshteve ndaj familjeve dhe bashkësisë lokale; 

inkuadrimin e fëmijëve me nevoja të posaçme arsimore; 

vendosjen e sistemit për përsosje të vazhdueshme profesionale të kuadrit; 

licencimin dhe sertifikimin edhe të institucionit edukativ-arsimor edhe të 

kuadrit edukativ-arsimor.

4. PARIMET THEMELORE PËR ZHVILLIMIN E EDUKIMIT DHE 

ARSIMIMIT PARASHKOLLOR 

Decentralizimi dhe liberalizimi 

Në periudhën vijuese, përgjegjësia për çështjet kryesore arsimore do të rritet 

në nivel loakl dhe ne nivelin e kopshteve për fëmijë, në llogari të koncentrimit të 

përgjegjësisë në nivel qendror. Kështu, rindarja e fuqisë dhe përgjegjësisë nga 

shteti në nivel lokal do të fokusohet në: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

kalimin e përgjegjësisë për krijimin e kopshteve për fëmijë; 

kalimin e përgjegjësisë për financim të pjesërishëm nga buxhetet lokale dhe 

mirëmbajtja e kopshteve nga ana e vetë institucioneve dhe autoriteteve lokale; 

krijimin e kushteve për formimin e kopshteve private; 

kalimin e përgjegjësisë për ndjekje të vazhdueshme dhe kontroll intern të 

këshillave prindëror dhe autoriteteve lokale; 

dhënien e lirisë më të madhe kopshtit të fëmijëve gjatë punësimit të edukatorëve, 

kuadrit administrativ, shërbimit profesional dhe kuadrit udhëheqës, 

kështu që do të ketë pjesëmarrje të rëndësishme të subjekteve të interesuara 

lokale, sidomos të prindërve; 

krijimin e mundësive për përgatitje, shtypje dhe distribuim të mjeteve didaktike; 

kalimin e përgjegjësisë për trajnimin e edukatorëve dhe kuadrit udhëheqës 

në bazë të programeve të akredituara për trajnimin e kuadrit edukativ-arsimor. 

Vendosja e formave joformale dhe jashtinstitucionale si forma të barabarta 

të arsimit parashkollor; 

dhënia e obligimit për arsimim parashkollor shkollave në rajonet rurale, ku 

nuk ka kopshte (zhvillimi i hershëm fëmijëror, trajnimi i prindërve, forma të 

shkurtëra, grupe të përziera); 

shfrytëzimi dhe adaptimi i objekteve të tjera në mjedisin lokal. 

Në këto kushte shteti do t’i ketë ingerencat dhe përgjegjësitë për: legjislativën; 

financimin e pjesërishëm; kontrollin ekstern të cilësisë së punës së kopshteve 

për fëmijë; akreditimin e programeve për trajnim të kuadrit edukativ-arsimor dhe 

udhëheqës; licencimin e kompetencave, veprimtarinë dhe titujt e edukatorëve 

dhe drejtorëve; caktimin e kurikulumit shtetëror të cilin i cili duhet ta respektojë 

çdo kopsht për fëmijë; financimin publik. 

Kopshtet e fëmijëve duhet t’i përforcojnë aktivitetet e veta për ndikim më të 

madh dhe më efikas në rrethin e vet më të ngushtë dhe më të gjerë social. 



parashkollor 

71 

I


72 

Parimet e cilësisë 

Përpjekje e përbashkët e institucioneve profesionale, organizatave dhe 

shoqatave në shtetin tonë edhe më tej do të jetë edukim dhe arsimim parashkollor 

cilësor për të gjithë. Duhet të punohet mbi ngritjen dhe mirëmbajtjen e edukimit 

dhe arsimimit parashkollor cilësor dhe efikas, që nënkupton: 

1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

6. 

programe cilësore për punë edukative-arsimore; 

realizim efikas dhe cilësor i programeve edukative-arsimore në grupet me 

fëmijë parashkollor; 

sigurimi i kushteve optimale për realizimin e punës edukative-arsimore; 

përmirësimi i edukatës iniciale i kuadrit edukativ-arsimor; 

përsosje profesionale e vazhdueshme dhe cilësore e kuadrit ekzistues edukativ-arsimor; 

përgatitja e standardeve dhe indikatorëve për: edukimin dhe arsimimin 

parashkollor për fëmijët e çdo moshe zhvillimore, për edukator efikas dhe 

për kopsht efektiv të fëmijëve. 

Parimet e përgjegjësisë qytetare 

Fëmija në grupin edukativ është në qendër të vëmendjes, respektohet si 

person dhe inkuadrohet si subjekt në procesin edukativ-arsimor. Respektimi 

i tjetrit është baza e raporteve demokratike në procesin edukativ-arsimor. 

Respektimi i personalitetit të fëmijës nënkupton vetërespektim të edukatorit dhe 

respektim të njerëzve të tjerë dhe mirëkuptim dhe respekt të faktit zhvillimor se 

fëmija bëhet person në bazë të asaj që të tjerët (prindërit, edukatorët) e llogarisin 

si të tillë dhe veprojnë në pajtim me këtë. 

Duke e respektuar parimin e demokracisë, edukatori do t’i lejojë fëmijës 

të zgjedhë aktivitete të ndryshme. Edukatori duhet të planifikojë aktivitete të 

ndryshme, të përdorë metoda të ndryshme të punës, me theks mbi metodat e 

mësimit aktiv. Është i domosdoshëm edhe fleksibiliteti në organizimin hapësinor 

dhe orar të jetës dhe punës në grup. 

Nëpërmjet situatave të ndryshme të organizuara dhe jetësore, fëmija takon 

dhe fiton përvoja të ndryshme të drejtpërdrejta jetësore dhe nuk është vetëm i 

mësuar. Ai mëson nëpër jetën dhe për jetën. 

Parimet e barazisë 

Nevojitet sigurimi i kushteve të barabarta për zhvillim optimal të fëmijës së 

moshës parashkollore. Gjithashtu, nevojitet krijimi i gjerë dhe fleksibil i kushteve 

për indkuadrimin e fëmijëve me nevoja të posaçme në grupet e rregullta dhe 

individualizim në planifikimin dhe realizimin e punës edukative-arsimore.

Duhet të respektohen dallimet gjinore, prejardhja sociale dhe kulturore. 

Gjithashtu, gjatë zgjedhjes së aktiviteteve, mjeteve dhe materialeve, duhet të 

respektohen dallimet dhe multikulturalizmi, që fëmijëve u mundëson kultivimin 

e identitetit të vet dhe fitimin e përvojave dhe diturive për dallimin e njerëzve dhe 

kulturave. 

Parimet e transparencës 

Që të sigurohet zhvillimi i fëmijës në kontekst të jetës, duhet të sigurohet që 

procesi edukativ-arsimor të jetë i hapur ndaj të gjitha institucioneve në të cilat 

fëmija jeton, zhvillohet dhe komunikon. Duke e respektuar familjen si faktor të 

parë edukues, ai duhet në mënyrë parësore të jetë i hapur ndaj saj, si edhe ndaj 

rrethit në përgjithësi, me të gjitha specifikat e veta. 

Në kushte të decentralizimit, nga ana tjetër, kopshti i fëmijëve do të vendosë 

bashkëpunim aktiv me të gjitha subjektet lokale dhe me aktivitetet e veta do të 

marrë pjesë në ngritjen e atraktivitetit dhe renomesë së komunës. 

Kontribut të madh sa i përket kësaj problematike kishte fillimi i realizimit 

të projektit „Hap pas hapi”, edhe atë nëpërmjet: edukimit të bashkëpunëtorëve 

profesional, edukatorëve dhe drejtorëve, botimi i literaturës dhe materialeve 

profesionale, angazhimi i prindërve si asistentë të edukatorëve (duke inkuadruar 

këtu edhe trajnimin e tyre, që më vonë e zgjeronin te prindërit tjerë). Efektet nga 

projektet në këtë fushë janë inkuadruar edhe në dokumentet e reja konceptuale 

dhe programore në nivel kombëtar. 

Mbetet që në programet e Fakultetit Pedagogjik dhe Institutit të Pedagogjisë 

të inkuadrohet një lëndë e re, për bashkëpunimin me prindërit. 

Parimet e integrueshmërisë 

Në aktivitetet e veta, fëmija merr pjesë me të gjitha aspektet e personalitetit 

të vet. Ai e mbikëqyrë botën në tërësinë e tij, që në mënyrë imperative e 

imponon nevojën e veprimit edukativ-arsimor mbi tërësinë e personalitetit të 

tij, e jo vetëm mbi aspektet zhvillimore të mëvetësishme. Në funksion të kësaj, 

programet për punë edukative-arsimore dhe realizimi i tyre do të mbështeten mbi 

integrueshmërinë e qëllimeve dhe përmbajtjeve. 

Për efikasitet më të madh të edukimit dhe arsimimit te ne, është e 

domosdoshme një lidhje më e fuqishme e edukimit dhe arsimimit parashkollor 

dhe fillor në të gjitha nivelet: lidhje programore, bashkëpunim i kuadrit edukativ 

dhe arsimor, këmbim të informatave zyrtare dhe shfytëzim të dosjes së fëmijës 

në emër të ndjekjes permanente dhe objektive në zhvillimin dhe arritjen e çdo 

fëmije gjatë kalimit në shkollën fillore. 



parashkollor 

73 

I


74 

FUSHA KYÇE PËR INTERVENIM, INSTRUMENTE 

DHE REZULTATE TË PRITURA 

Në pajtim me përpjekjet për sigurimin e barazisë arsimore të të gjithë 

qytetarëve të Republikës së Maqedonisë, pa dallim të moshës, gjinisë, përcaktimit 

fetar, përkatësisë etnike, gjendjes shëndetësore dhe gjendjes sociale dhe 

financiare, në kuadër të edukimit dhe arsimimit parashkollor duhet: 

Të identifikohen faktorët të cilët sjellin deri te apstenimi arsimor i fëmijëve 

parashkollor dhe sigurimi i kushteve për rritje maksimale të përfshirjes së 

fëmijëve të grupave të moshave më të vogla (tre deri në pesë vjet). Bruto 

përfshirja e fëmijëve në edukimin parashkollor në RM – 20,43%. Kjo ka të 

bëjë kryesisht me fëmijët nga dy deri në pesë vjet. (Burimi: ESHS, 2002). 

Të krijohen kushte të barabarta për realizim të suksesshëm të procesit edukativ-arsimor 

në kopshtet e fëmijëve, pa dallim të lokacionit të kopshtit (komuna 

të zhvilluara – të pazhvilluara; mjedise urbane – rurale); 

Të bëhet përpjekje maksimale për rritjen e numrit të fëmijëve parashkollor 

në kopshtet të cilat gjenden në mjedise më pak të zhvilluara (ka të bëjë 

në mënyrë të njëjtë, për lagjet e varfëra të qytetit, lagjet fshatare dhe lagjet 

rome); 

Të sigurohet logjistikë përkatëse: adekuatshmëri të infrastrukturës, disponimi 

me kuadër përkatës, qasje fizike deri te kopshtet, sidomos në mjediset 

rurale (ka të bëjë me mjedise ku kjo është fare e pamundshme). 

Të përmirësohet cilësia e kuadrit edukativ-arsimor – e edukatorëve, njëkohësisht 

duke siguruar beneficione të caktuara për të gjithë edukatorët të 

cilët do të pranonin punë në rajone të pazhvilluara dhe më pak të zhvilluara. 

Numri më i madh i të punësuarve në kopshte janë me arsim të mesëm. 

Gjithashtu, si zvogëlohet mosha e fëmijëve, ashtu zvogëlohet edhe niveli i 

arsimit të kuadrit. (Kjo ka të bëjë me kuadrin edukativ-arsimor i cili punon 

me fëmijë të moshës 8 deri në 24-muajshe). Nevojitet që të rritet përfaqësimi 

i bashkëpunëtorëve profesional (muzikor, pedagogë të artit figurativ, bashkëpunëtorë 

të tjerë profesional, sepse numi i tyre është tejet i vogël). 

 

të sigurohen kushte për inkluzion të fëmijëve me nevoja të posaçme në kopshtet 

ekzistuese për fëmijë (sigurimi i ekipit profesional, organizim adekuat 

hapësinor dhe kohor të procesit edukativ-arsimor).

AVANCIMI I NGRITJES INTELEKTUALE DHE TË NXËNIT E MËSIMIT 

Promovimi i institucionit edukativarsimor efektiv 

Promovimi i institucionit efektiv edukativ-arsimor duhet të fillojë që nga 

institucionet parashkollore edukative-arsimore. Nevojitet që çdo institucion 

edukativ-arsimor të përpiqet t’i arrijë dhe t’i realizojë karakteristikat e institucionit 

efektiv edukativ-arsimor. Prandaj çdo institucion edukativ-arsimor duhet të 

krijojë: 

 

 

 

Mision, qëllimet, vlera dhe besime dhe përgjegjësi të ndara mbi tërë kolektivin 

për sukses të institucionit të tyre edukativ-arsimor 

Klimë pozitive e cila kontribuon për mësim – mjedis stimulativ për mësim, 

mundësi për mësim aktiv, përgjegjësi, sjellje pozitive, inkuadrim të familjes 

dhe bashkësisë lokale 

Pritje të larta për të gjithë – si në raport të kërkesave që janë vendosur para 

fëmijëve, ashtu edhe në kërkesat e kuadrit edukativ-arsimor, kolegjialitet, 

përsosje e vazhdueshme profesionale dhe mësim i përjetshëm, përgatitje që 

të ndërmerren rreziqe, vlerësim i vazhdueshëm i zhvillimit fëmijëror. 

Avancimi i punës edukativearsimore 

Institucioni cilësor edukativ-arsimor nuk mund të paramendohet pa kuadër 

cilësor dhe përgjegjës edukativ-arsimor dhe udhëheqës. Vetëm me besim të 

fuqishëm në përmirësimin e vazhdueshëm të punës së vet, gatishmëri për 

pranimin e rreziqeve dhe ndryshimeve, hulumtim i vazhdueshëm dhe pranim i 

metodave të reja të cilat janë treguar në praktikë, punë ekipore, sinqeritet dhe 

të qenit në disponim për nevojat e shfrytëzuesve, gatishmëri për bashkëpunim 

dhe sinqeritet ndaj bashkësisë më të afërt dhe më të gjerë, mund të arrihet deri 

te avancimi i punës edukative-arsimore. 

Kuadri i cili punon me fëmijët e moshës parashkollore duhet të jetë 

profesionalisht i aftësuar për detyrat që i kryen. Ai gjithashtu duhet vazhdimisht 

të përsoset dhe të aftësohet për përmbajtje dhe metoda të reja për punë me 

fëmijët. Kuadri edukativ-arsimor në organizatat parashkollore, shkollat fillore, 

si dhe personat profesional të cilët praktikojnë forma të tjera të përfshirjes së 

fëmijëve të moshës parashkollore, duhet t’i kenë si pikënisje parimet vijuese: 

Përgjegjësi – që nënkupton obligim të vazhdueshëm të fëmijëve që t’u 

krijohen kushte sa më të mira për zhvillimin e tyre të tërësishëm. 

Cilësi – aspiratë të vazhdueshme për përmirësimin e kushteve për mësimin 

dhe zhvillimin e fëmijëve 

Iniciativë – si tipar i cili bashkë me kreativitetin dhe dëshirën për vendosjen 

e risive, duhet të jenë shtytësit e vazhdueshëm drejt përmirësimit të punës 



parashkollor 

75 

I


76 

edukative-arsimore dhe gjatë kësaj ekzistojnë mundësi për shfrytëzim maksimal 

të potencialeve kreative të çdo personi. 

Përveç këtyre tipareve, të cilat janë parakusht për avancimin e punës 

edukative-arsimore, nevojitet që të vendoset edhe një sistem i ndjekjes dhe 

vlerësimit të vazhdueshëm të punës së institucioneve edukative-arsimore, 

nëpërmjet: evaluimit, supervizionit dhe evaluimit ekstern. 

Ndarja e deritanishme e ingerencave për edukimin dhe arsimimin 

parashkollor mes Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale dhe Ministrisë së 

Arsimit dhe Shkencës linte shumë hapësirë për lënien pas dore të cilësisë. Me 

vendosjen e sistemit për ndjekje të vazhdueshme do të vendosen kushte për 

avancim të vazhdueshëm të institucionit edukativ-arsimor. 

Përforcimi i sistemit për trajnim inicial dhe përsosje profesionale të 

kuadrit arsimor dhe udhëheqës 

Planet dhe programet e fakulteteve të cilat e përgatisin kuadrin edukativarsimor, 

nuk i plotësojnë në tërësi kërkesat e sistemit bashkëkohor të edukimit 

dhe arsimimit. Përveç në përjashtime të rralla, arsimi i kuadrit edukativ-arsimor 

mbështetet në praktikën tradicionale pedagogjike. Për shkak të kësaj, nevojitet 

ndryshimi i planeve dhe programeve arsimore të këtyre fakulteteve dhe metodave 

të punës të cilat përdoren gjatë realizimit të këtyre planeve dhe programeve. 

Përqindja e punës praktike të studentëve, në mënyrë të dukshme është më e 

vogël në raport me punën praktike të studentëve në vendet e zhvilluara në Evropë 

dhe në botë, ku përqindja e punës praktike arrin edhe 50%. Nevojitet lidhje 

shumë më e madhe e këtyre institucioneve të arsimit të lartë me institucionet 

parashkollore, sidomos gjatë vitit të fundit të studimeve (përqindja e punës 

praktike në disa vende në vitin e fundit të studimeve është 70%). 

Pas marrjes së diplomës universitare, para se të punësohet çdo edukator 

duhet domosdo të kalojë një vit nëpër fazën e stazhimit apo inkuadrimit në 

punë. 

Përsosja e vazhdueshme profesionale e kuadrit edukativ-arsimor dhe 

udhëheqës, duhet të kuptohet si proces i cili për qëllim përfundimtar të vetin 

ka përmirësimin e edukimit dhe arsimimit për të gjithë fëmijët. Diploma një 

herë e fituar s’guxon të jetë garancë për punësim të përhershëm, por nevojitet 

zgjerim i diturisë një herë të fituar me përvoja dhe informata të reja, të cilat do të 

ndihmojnë në zhvillimin e qasjes cilësore dhe kuptimit të praktikës edukativearsimore. 

Prandaj, nevojitet:

Përsosja e vazhdueshme profesionale të bëhet pjesë integrale e sistemit të 

arsimit në Republikën e Maqedonisë; 

Të shfrytëzohen modelet e mira të cilat në periudhën e kaluar zbatoheshin 

nga më shumë organizata ndërkombëtare dhe të vendit, si dhe materialet e 

shkruara të cilat u zhvilluan gjatë këtyre trajnimeve; 

Definimi i obligimeve të kuadrit edukativ-arsimor dhe udhëheqës sa i përket 

përsosjes së vazhdueshme profesionale (numër minimal dhe maksimal të 

orëve të trajnimit); 

Vendosja e sistemit të akreditimit të programeve dhe institucioneve të cilat 

do të sigurojnë trajnim 

Vendosja e procesit të sertifikimit dhe resertifikimit të kuadrit edukativ-arsimor 

dhe udhëheqës; 

Vendosja e rrjetit të qendrave për trajnim, ku do të bëhej trajnimi i kuadrit 

edukativ-arsimor dhe udhëheqës; 

Vendosja e procesit të licencimit të kuadrit edukativ-arsimor. 

Sigurimi i kontrollit të cilësisë 

Të gjitha vendet të cilat kujdesen për cilësinë e punës edukative-arsimore, 

në sistemin e vet të arsimit kanë vendosur standarde në të cilat qartë definohen 

të priturat në kuptimin e cilësisë së shërbimeve arsimore: cilësia e institucioneve 

edukative-arsimore, standardet e realizimit efikas dhe cilësor të programit 

edukativ-arsimor, standardet për kuadrot edukative-arsimore dhe standardet sa 

u përket arritjeve të fëmijëve. 

Duhet të krijohen kushte sistemore për përmirësimin e cilësisë së praktikës 

edukative-arsimore me vendosjen e standardeve për realizimin e programit 

edukativ-arsimor, të definuara në mënyrë plotësuese, me indikatorë/tregues 

specifik, me të cilat do të mund të kontrollohet cilësia e praktikës edukativearsimore. 

Çdo institucion shtetëror apo privat që do të merret me realizimin e 

praktikës edukative-arsimore me fëmijë të moshës parashkollore, do të duhet t’i 

plotësojë standardet e programit, të cilat do të kenë të bëjnë me: 

 

 

 

 

 

 

Planifikimin i cili do të niset nga karakteristikat dhe interesat zhvillimore të 

fëmijëve; 

Raportin mes edukatorit dhe fëmijëve; 

Bashkëpunimin me familjen dhe bashkësinë lokale; 

Përdorimin e metodave aktive të cilat u përshtaten fëmijëve; 

Mjedisin stimulativ për mësim; 

Shëndetin dhe sigurinë. 



parashkollor 

77 

I


78 

Standardet për kuadrin edukativ-arsimor duhet të vendosen me qëllim që 

kuadrit edukativ-arsimor t’i jepen kahje cilësore për realizimin e praktikës së 

përditshme. Standardet duhet t’i mbulojnë fushat vijuese: 

 

 

 

 

 

 

 

Individualizimin; 

Mjedisin për mësim,; 

Pjesëmarrjen e familjes; 

Strategjinë për fitimin e diturive të përhershme dhe të zbatueshme; 

Planifikimin dhe vlerësimin; 

Zhvillimin e vazhdueshëm profesional; 

Inkluzionin social. 

Ekzistimi i standardeve të këtilla është parakusht për realizimin e evaluimit 

në praktikën edukative-arsimore. Evaluimi mund të bëhet në disa nivele: 

 

 

 

vetë kuadri edukativ-arsimor mund të bëjë vetevaluim të punës së vet; 

evaluimi i institucioneve edukative-arsimore; 

evaluimi i jashtëm. 

Duhet të krijohen metoda për licencimin dhe sertifikimin e institucionit 

edukativ-arsimor dhe të kuadrit edukativ-arsimor. 

NGRITJA E PARTICIPIMIT SOCIAL 

Qytetërimi aktiv 

Drejtimi gjeneral i zhvillimit të shoqërisë në Republikën e Maqedonisë është 

në drejtim të ndërtimit të një shoqërie të shëndoshë qytetare, e cila mbështetet 

mbi funksionimin e principeve të demokracisë. Vërtetim për këtë drejtim të 

lëvizjes janë iniciativat, projektet dhe ligjet e shumta shoqërore, të cilat paraqesin 

përpjekje që shoqëria të mbështetet në shembujt e demokracive të zhvilluara. 

Promovimi i shoqërisë qytetare, por edhe praktikimi i tij fillon që nga sistemi 

parashkollor i edukimit dhe arsimimit, kështu që në masë të madhe ndiqen 

trendet evropiane dhe botërore në këtë drejtim. Sistemi parashkollor, duke u 

mbajtur me pjesën e vet të përgjegjësisë sa i përket ndërtimit të demokracisë 

dhe shoqërisë qytetare edhe sipas mënyrës në të cilën funksionon me mundësi 

ligjore, dyert e tij të jenë të hapura për bashkëpunim me të gjitha faktorët relevant 

të cilët në mënyrë të caktuar praktikojnë iniciativë aktive qytetare, por edhe sipas 

indikatorëve të tjerë, ka sukses të madh sa i përket edukimit të fëmijëve në frymën 

e qytetërimit aktiv dhe ndërtimit të botës demokratike. 

Në pjesën e aktiviteteve të cilat e promovojnë qytetërimin aktiv dhe 

kontribuojnë në ndërtimin e vetëdijes qytetare është edhe realizimi i projektit të 

titulluar: Arsimimi qytetar – rrugë drejt shoqërisë qytetare, i cili që nga viti shkollor

2000/2001 filloi të realizohet në kuadër të edukimit dhe arsimimit parashkollor. 

Me të janë përfshirë grupet e mëdha dhe ato të çerdheve në kopshtet e fëmijëve 

dhe grupet edukuese me qëndrim gjysmëditor në shkollat fillore. Nëpërmjet 

realizimit të katër koncepteve në fakt realizohen qëllime të cilat kanë të bëjnë 

me vendosjen e bazave të vetëdijes qytetare te fëmijët e vegjël. Për këtë qëllim 

është hartuar edhe literaturë përkatëse profesionale, material punues për fëmijët 

dhe për edukatorët. Pas kalimit të disa viteve nga implementimi i këtij projekti 

nga ana e bartësve të tij: CRS dhe Byroja për zhvillimin e arsimit në Republikën 

e Maqedonisë, është konstatuar se qëllimet realizohen në nivel të kënaqshëm, 

me vërejtje se dobësi të caktuara janë vërejtur në pjesën e zhvillimit të aftësive 

interaktive, që është një indikator i cili duhet seriozisht të merret parasysh. 

Konceptet të cilat janë pjesë e këtij programi fëmijët i drejtojnë kah vlerat e 

caktuara të përgjithshme njerëzore, i inkuadrojnë në të ndryshmen dhe nevojën 

e respektimit të saj, si dhe njohjen e të drejtave të tyre, por edhe obligimeve. 

Sa i përket trajnimit inicial të kuadrit edukativ për realizimin e koncepteve 

të parapara, mund të thuhet se në Fakultetin Pedagogjik në Manastir ekziston 

një lëndë e veçantë e cilat titullohet “Arsim qytetar me metodikë”, që paraqet 

mbulim të drejtëpërdrejtë të punës edukative-arsimore me përgatitjen teorike 

dhe metodike të kuadrit edukues. Në institucionet tjera të arsimit të lartë, të cilat 

përgatisin kuadër edukativ, nuk ekziston një zgjidhje e tillë, por aftësimi mbetet në 

domenin e fushave të tjera metodike dhe pikave teorike të kësaj problematike. 

Perspektivat dhe planifikimi 

Konceptet të cilat deri më tani ishin pjesë e punës praktike edhe më tej 

mbeten pjesë e saj, me atë që lihet mundësia për praktikimin e qasjeve të tjera 

në realizimin e drejtpërdrejtë të asaj që do të thotë vetëdije qytetare. Vëmendje 

të veçantë duhet t’i kushtohet tejkalimit të dobësive të vërejtura sa i përket nivelit 

të pamjaftueshëm të zhvillimit të aftësive për bashkëpunim, tolerancë, respektim 

të mendimit të tjetrit etj. Në këtë plan, do të ishte shumë e rëndësishme që të 

gjenden forma të përsosjes profesionale të kuadrit edukativ nëpërmjet të të cilit 

do të hulumtohen qasje në përforcimin e kësaj komponente të punës. 

Në kuadër të arsimit inicial të kuadrit arsimues është e domosdoshme të 

përkushtohet vëmendje më e madhe në inkuadrimin e më shumë përmbajtjeve 

në program, të cilat i trajtojnë problemet e paqes, të drejtat e njeriut, të drejtat 

e fëmijës, dallimet kulturore mes fëmijëve, inter-kulturaliteti, multikultura. Kjo 

duhet të ndiqet me përgatitje përkatëse metodike, përgatitje praktike, e cila për 

edukatorët do të jetë e dobisë më të madhe. 

 

Në bazë të kësaj, në periudhën vijuese duhet: 

të formohen relacione partnerike mes vetadministrimit lokal, MASh, BZhA 

dhe OJQ, për shkak të aksioneve të koordinuara në fushën e arsimit qytetar 

në sistemin parashkollor; 



parashkollor 

79 

I


80 

 

të realizohen dokumentet programore në të cilat janë inkuadruar qëllimet 

dhe përmbajtjet e arsimit qytetar. 

Krijimi i kushteve për aktivitete vullnetare 

Volontimi si formë e participimit shoqëror i njerëzve në Republikën e 

Maqedonisë, fatkeqësisht nuk ka traditë dhe nuk ka formë masovike, siç është 

rasti me vendet me traditë të pasur demokratike. Ky konstatim vlen edhe për 

prezencën e tij në kuadër të sistemit në edukimin dhe arsimimin parashkollor, 

edhe pse ai ofron një mundësi të realtë që volontimi të bëhet pjesë e punës së tij 

të përditshme. 

Perspektiva dhe planifikime 

Periudha që vijon duhet t’i përkushtohet qasjes ndaj realizimit praktik të 

mundësive ligjore për realizimin e aktiviteteve vullnetare në institucionet e 

sistemit parashkollor në edukim dhe arsimim. Mbulesa ligjore e aktiviteteve 

të tilla është siguruar me sjelljen e ndryshimeve dhe plotësimeve të Ligjit për 

mbrojtjen e fëmijëve, me të cilin parashihet që të mundësohet hyrje në këtë 

lloj aktivitetesh të cilat do të realizoheshin nga ana e njerëzve kompetent. 

Njëkohësisht, kjo do të thotë se në këto institucione është mundësuar ligjërisht 

që në avancimin e punës edukative-arsimore do të mund të marrin pjesë njerëz 

të cilët më parë kanë punuar si edukatorë. Këtë mund ta bëjnë studentë të cilët 

krahas obligimeve për kryerjen e rregullt të pjesës praktike të ligjeratave, në 

kuadër të këtyre institucioneve, me hyrjen në trendet e reja të studimit sipas 

kredi-transfer sistemit, munden në bazë vullnetare të realizojnë aktivitete në 

to. Gjithashtu, si vullnetarë do të mund të inkuadrohen persona me status të 

praktikantit, si edhe persona të cilët dëshirojnë të fitojnë përvojë praktike në 

këtë drejtim, e nuk janë të punësuar. Edhe më e rëndësishme është se në rolin e 

vullnetarit mund të paraqiten edhe prindër të cilët në mënyra të ndryshme mund të 

inkuadrohen në pasurimin e punës së institucioneve. Në kuadër të aktiviteteve të 

Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale, është miratuar Programi për zhvillimin 

dhe realizimin e mbrojtjes së fëmijëve, në të cilin gjithashtu thuhet se për arritjen 

e këtyre qëllimeve do të ndërmerren aktivitete programore të cilat propozojnë 

shfrytëzimin e të gjitha mjeteve dhe formave të mundshme, duke e inkuadruar 

edhe vullnetarizmin, në kuadër të bashkëpunimit të organizatave joqeveritare, 

personave juridik dhe fizik. Në këtë mënyrë, planifikohet që të realizohet njëri 

aspekt i vullnetarizmit, i cili do të thotë hapje e këtyre institucioneve ndaj rrjedhave 

shoqërore, gjatë së cilës fiton edhe sistemi parashkollor, por edhe shoqëria. Në 

periudhën e cili vijon, planifikohet që të sillet rregullativë ligjore me ndihmën e të 

cilës do të rregullohen aktivitetet qytetare, me të cilën do të pengohet mundësia 

e manipulimeve dhe keqpërdorimeve të mundshme, të cilat janë të mundshme

gjatë praktikimit të këtij lloji të aktiviteteve. Kjo sidomos është e rëndësishme për 

shkak të faktit se të gjitha këto iniciativa duhet të vijnë nga ana e vetadministrimit 

lokal, i cili me ndihmën e kësaj rregullative do të sigurojë mbrojtje dhe cilësi. Që 

të sigurohet aktivizimi i vullnetarëve në aktivitetet e përditshme në kopshtin e 

fëmijëve, nevojitet harmonizimi i të gjitha akteve ligjore të ministrive kompetente 

për realizimin e aspekteve të ndara të punës së kopshteve. 

 

 

 

Për realizimin e kësaj do të duhet: 

Arritja e përfishrjes më të madhe në sistemin e edukimit dhe arsimimit 

parashkollor të sa më shumë fëmijëve, nëpërmjet zhvillimit dhe disperzionit 

të aktiviteteve programore, të cilat vijnë nga ana e sektorit të OJQ, në kuptimin 

e organizimit të aktiviteteve edukative programore; jetësimi i formave 

joformale të ofertave për fëmijët dhe për prindërit; formë e shkurtuar e përfshirjes 

në kuadër të shkollave fillore; forsimi i formave jashtinstitucionale të 

aktiviteteve edukative 

Qasje ndaj organizimit të sistemit i cili do t’i përfshijë aktivitetet vullnetare, 

të shoqëruar me rregullativën ligjore 

Hapja e institucioneve të sistemit parashkollor për aktivitete vullnetare në 

to, për shkak të përmirësimit të cilësisë së punës edukative-arsimore në to. 

Pengimi i ekskluzionit 

Gjendja dhe proceset 

Problemi me ekskluzionin e fëmijëve me nevoja të posaçme është një 

sfidë serioze për të gjitha shoqëritë, duke e inkuadruar edhe tonën. Zgjidhja e 

tërësishme e problemit me ekskluzion social të kategorive të caktuara të njerëzve 

në një shoqëri, si dhe vendosja e bazave të participimit social të karakterit aktiv, 

te pjesa më e madhe e popullatës duhet të fillojë që në sistemin parashkollor 

të edukimit. Sigurimi i inkluzionit arsimor i fëmijëve me nevoja të posaçme në 

kuadër të sistemit të edukimit dhe arsimimit parashkollor është një nga qëllimet 

prioritare të sistemit edukativ-arsimor parashkollor. Në modelin e Maqedonisë të 

arsimit inkluziv, me termin fëmijë me nevoja të posaçme nënkuptohet: fëmijë me 

pengesa në zhvillimin psiko-fizik; fëmijë të verbër dhe me të shikuarit e dobët; 

fëmijë të shurdhër dhe me të dëgjuarit e dëmtuar; fëmijë me pengesa në të folurit; 

me invaliditet trupor; me sëmundje kronike; me pengesa në sjellje; me vështirësi 

në mësim; me probleme emocionale; pa prindër; nga familje me marrëdhënie të 

ngatërruara; nga familje kulturalisht të deprimuara; fëmijë të cilët nuk e njohin 

gjuhën në të cilën udhëhiqet puna edukative-arsimore; fëmijë të refugjatëve dhe 

personave të zhvendosur dhe fëmijë të talentuar. 

Në kuadër të sistemit parashkollor, inkluzioni i këtyre grupeve të fëmijëve 

ka vendosje të vet normative në ndryshimet dhe plotësimet e Ligjit për mbrojtjen 



parashkollor 

81 

I


82 

e fëmijëve. Për këtë qëllim është paraparë që me ta të punojnë persona 

profesionalisht të aftësuar, duke siguruar cilësi në punë. Gjithashtu, është dhënë 

bazë ligjore edhe sa i përket prishjes së barrierave sa i përket gjuhës, me atë që 

me ligj është garantuar e drejta e pjesëtarëve të bashkësive të tjera etnike të cilët 

janë përfaqësuar në përqindje të konsiderueshme, të cilëve maqedonishten nuk 

e kanë gjuhë amtare, punën edukative-arsimore duhet ta ndjekin në gjuhën e vet 

amtare. 


Duke patur parasysh faktin se tanimë kemi praktikë pozitive në sistemin 

tonë edukativ-arsimor sa i përket inkuadrimit të fëmijëve me nevoja të posaçme 

dhe kemi përvoja konkrete pozitive, në të ardhmen do të duhet të punohet në 

tejkalimin e dobësive të paraqitura, si dhe në avancimin e praktikës. Aktivitetet 

në të ardhmen do të duhet të drejtohen kah inkuadrimi më i madh dhe më i 

hershëm (deri në moshën pesëvjeçare të jetës) dhe kah ngritja e vetëdijes së 

prindërve për nevojat e përfshirjes së kësaj kategorie të fëmijëve. Veçanërisht 

do të duhet të punohet me prindërit e fëmijët të bashkësive etnike, nga mjediset 

etnike, ku ende një përqindje e madhe e tyre nuk ka asçfarë forme të përfshirjes 

për fëmijët parashkollor në përgjithësi. Mundësitë ligjore të cilat i jep Ligji për 

vetadministrim lokal e imponojnë nevojën e ndihmës nga ana e Ministrisë së 

Arsimit, si dhe të Byrosë për zvhillimin e arsimit, pushteteve lokale në pjesën e 

përgatitjes profesionale në aktivitetet programore të cilat i planifikon pushteti 

lokal nëpërmjet trupave të tij profesionale. Vetadministrimi lokal do të duhet të 

gjejë mënyrë që ta zgjerojë dhe ta zhvillojë rrjetin e institucioneve në të cilat do të 

pranohen fëmijët e moshës parashkollore, me shfrytëzimin e të gjitha kapaciteteve 

në disponim, me qëllim që përqindje sa më e madhe e fëmijëve parashkollor të 

inkuadrohen në sistemin e edukimit dhe arsimimit parashkollor. Me këtë do të 

mundësohet edhe qasje më e madhe e fëmijëve me nevoja të posaçme, të cilët në 

këtë mënyrë do të fitojnë ndihmë dhe përkrahje, zhvillim maksimal të mundshëm 

të potencialeve të tyre, kështu që te ta do të krijohet ndjenja e inkuadrimit të 

tërësishëm në jetën shoqërore, në vend të ndjenjës së braktisjes dhe lënies 

anash. Gjithsesi, bashkëpunimi i institucioneve profesionale dhe personave nga 

Ministria e Shëndetësisë do të duhet të jetë prioritet, me qëllim që të sigurohet 

identifikimi me kohë dhe trajtimi i hershëm i këtyre fëmijëve. 

Me inkuadrimin e këtyre fëmijëve në sistemin e edukimit dhe arsimimit 

parashkollor, fëmijët e tjerë do të mësohen dhe do t’i pranojnë këta fëmijë të 

tillë siç janë, do të mësohen t’u ndihmojnë, por edhe të bashkëpunojnë me ta 

dhe të jenë tolerant. Kjo do të kontribuojë më vonë që si qytetarë të rritur të mos 

sillen para kësaj kategorie të njerëzve me pabesim dhe me paragjykime dhe në 

mënyrë të drejtë t’i edukojnë fëmijët e vet. Për këtë qëllim do të duhet që deri në 

maksimum të shfrytëzohen mundësitë të cilat i jep angazhimi vullnetar, sektori

joqeveritar, përkrahja e prindërve, personave dhe institucioneve profesionale, 

të cilat do të ndihmojnë në realizimin e programeve cilësore, por edhe forma të 

ndryshme të përfshirjes së fëmijëve parashkollor të cilët kanë nevoja të posaçme 

arsimore. 

Në dokumentet e reja programore për arsim dhe edukim parashkollor 

janë inkuadruar edhe efekte pozitive nga projekti „Arsimi inkluziv”. Aksioni 

i përbashkët i institucioneve parashkollore, sektorit joqeveritar, shërbimeve 

profesionale të cilat merren me trajtimin e një lloji të caktuar të nevojave të 

posaçme te fëmijët, si dhe krijimi i lobit të fuqishëm të prindërve me aktivitete 

të cilat do të mundësojnë që të qaset drejt zgjerimit të kësaj iniciative arsimore. 

Në këtë mënyrë, do të arrihet përfshirja e dëshiruar, do të hartohen programe 

cilësore për punë, do të edukohen prindërit, do të angazhohen të gjithë faktorët 

në disponim dhe do të kursehen mjete dhe do të ngrihet niveli i vetëdijes për 

nevojat e edukimit dhe arsimimit sistematik të këtyre fëmijëve, që në periudhën 

parashkollore. Fëmijët do ta forcojnë vetëbesimin dhe do të lirohen nga ndjenjat 

e shumta negative të cilat i pengojnë më tej në jetë që të bëhen anëtarë aktiv në 

jetën shoqërore. 

Kuptohet se e tërë kjo duhet të shoqërohet me inkuadrimin e kuadrit 

edukativ në sistemin e përsosjes profesionale i cili do t’i aftësojë në mënyrë 

metodike për realizimin e aktiviteteve me këto fëmijë. Për këtë ekziston vërtetim 

nga ana e Byrosë për zhvillimin e arsimit, e cila i ndjek aktivitetet e deritanishme 

projektuese prej ku vijnë njohuri se te edukatorët tanimë nuk ekzistojnë qëndrimet 

paraprake negative sa i përket kësaj praktike dhe se një pjesë e madhe e tyre do 

të inkuadroheshin në to në rast se aftësohen në mënyrë përkatëse profesionale. 

Krahas kësaj, duhet të mendohet edhe për inkuadrimin e ndryshimeve të caktuara 

në arsimin inicial të kuadrit arsimor, me atë që gjatë kësaj do të inkuadroheshin 

përmbajtje, por edhe trajnim praktik, i cili do t’i afronte specificitetet e këtij lloji 

të punës. 

Me rëndësi të veçantë është rritja e përfshirjes së fëmijëve të cilët janë 

në kategorinë e fëmijëve me nevoja të posaçme, të cilët maqedonishten nuk e 

kanë gjuhë amtare, me qëllim që t’u sigurohet fillim i barabartë në procesin e 

edukimit, gjegjësisht kur të hyjnë në arsimin e obligueshëm, të mos i ndjejnë 

pasojat negative për shkak të mosnjohjes së gjuhës maqedonase. Programet e 

ndryshme arsimore me kohëzgjatje të ndryshme kohore, të cilat do të projektohen 

për mjediset në të cilat nuk ka institucione parashkollore, e në të cilat fëmijët 

e moshës parashkollore nga rradha e nacionaliteteve është edhe një detyrë 

prioritare, të cilën duhet ta realizojnë ekipet profesionale të vetadministrimit 

lokal me ndihmën e Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës, Byrosë për zhvillim të 

arsimit, prindërit, OJQ-sektori dhe të gjithë personat dhe institucionet e tjera që 

mund të japin kontributin e vet në këtë. 



parashkollor 

83 

I


84 

Për këto qëllime nevojitet të shfrytëzohen mundësitë ligjore për organizimin 

e ndonjë forme të përfshirjes me kohëzgjatje dhe intenzitet të ndryshëm kohor, 

në objektet të cilat do të adaptoheshin për këtë dedikim, por edhe mundësia 

për organizimin e të ashtuquajturave aktivitete jashtinstitucionale, të cilat 

organizohen nga kopshti i fëmijëve dhe realizohen nga edukatorët dhe personat 

e tjerë profesional. 

 

 

 

 

 

 

 

Aktivitetet në periudhën vijuese duhet të fokusohen në: 

disperzionin e formave të përfshirjes deri te një numër sa më i madh i fëmijëve 

në mjedise të ndryshme, për shkak të përfshirjes së fëmijëve të përkatësisë 

së ndryshme fetare dhe etnike; 

aktivitete propagandistike për shkak të ngritjes së vetëdijes nga nevoja për 

përfshirjen e fëmijëve me nevoja të posaçme në sistemin e edukimit dhe 

arsimimit parashkollor të rregullt 

puna sistemore me prindërit e fëmijëve me nevoja të posaçme nëpërmjet 

ndërtimit të sistemit për edukimin e tyre; 

kalimi nga aktivitetet projektuese në aktivitete të cilat do të ishin pjesë integrale 

e punës së sistemit të rregullt të edukimit dhe arsimimit parashkollor; 

aftësim profesional i kuadrit edukativ për punën me fëmijët me nevoja të 

posaçme në nivel të arsimit inicial, si dhe përsosjes profesionale të tij; 

zhvillimi i bashkëpunimit sistemor mes institucioneve të sistemit parashkollor 

dhe institucioneve profesionale të cilat ofrojnë ndihmë në punën me 

fëmijët me nevoja të posaçme, për shkak të zbulimit të tyre me kohë dhe 

dhënien e ndihmës profesionale; 

zhvillimi i formave dhe programeve të ndryshme të përfshirjes të cilat do të 

bashkëveprojnë me nevojat e ndryshme të fëmijëve me nevoja të posaçme. 

INKUADRIMI I IKT NË KUADËR TË SISTEMIT PARASHKOLLOR 

Gjendja dhe proceset 

Mbajtja e hapit me trendet botërore e imponon nevojën që mjetet e IKT të 

fillojnë të shfrytëzohen që në periudhën parashkollore, me qëllim që të mos 

humben mundësitë e vlefshme të cilat i ofron kjo periudhë e zhvillimit të njeriut. 

Në vendin tonë, pajisja e institucioneve parashkollore me mjetet e IKT është 

në nivel minimal. Kjo do të thotë se në këto institucione nuk ekziston mundësia 

që ato të shfrytëzohen në procesin e edukimit dhe arsimimit. Bazat teorike në 

pedagogjinë parashkollore tërheqin vëmendjen mbi mundësinë dhe nevojën e 

inkuadrimit të mjeteve të IKT në kuadër të sistemit parashkollor edhe si mjete për

përkrahje teknologjike të punës edukative-arsimore, por edhe si objekt i studimit 

të mënyrës së funksionimit të tyre. Ajo që në një dozë të caktuar mungon është 

aftësimi metodologjik i kuadrit edukativ veç të punësuar për shfrytëzimin e tyre 

në procesin edukativ-arsimor. 


Gjatë muajit korrik 2002, Kuvendi i Republikës së Maqedonisë miratoi 

deklaratë - Rekomandime për zhvillim të shpejtuar të shoqërisë informatike dhe 

ekonomisë digjitale në R.M., me të cilën imponohet nevoja e arsimimit informatik 

në kontinuitet të populatës tonë. Kur janë në pyetje iniciativat në kuadër të 

edukimit dhe arsimimit parashkollor, duhet të tërhiqet vëmendja e hulumtimit të 

mënyrave me të cilat fëmijët mësojnë me ndihmën e këtyre mjeteve, për shkak të 

asaj se kjo ende nuk është qartësuar deri në fund dhe kërkon studim bazor. 

Aktivitete që duhet të vijojnë në periudhën vijuese në kuadër të edukimit 

dhe arsimimit parashkollor në funksion të vendosjes së bazës së shoqërisë 

informatike, do të jenë: 

 

 

 

 

 

 

 

Aksion i koordinuar shoqëror në bashkëpunim me të gjitha institucionet, 

shoqatat, të cilat mund të ndihmojnë në pajisjen e institucioneve të sistemit 

parashkollor me mjetet e IKT; 

Bashkëpunimi me sektorin joqeveritar në shfrytëzimin e mundësive për 

shfrytëzimin e mjeteve të IKT, me të cilat disponon ai në institucionet e sistemit 

parashkollor; 

Zhvillimi i programeve për edukim dhe arsimim parashkollor në të cilat do 

të inkuadrohej aspekti i arsimimit elementar informatik, si dhe inkuadrimi 

i përmbajtjeve të cilat do t’i njohtojnë këta fëmijë me mjetet e IKT, do t’u 

ndihmojnë që të zhvillojnë shkathtësi për shfrytëzimin e tyre, e njëkohësisht 

imponojnë shfrytëzimin në procesin e fitimit të diturisë me ndërmjetësimin 

e tyre; 

Intervenimi në kuadër të arsimimit inicial të kuadrit edukativ me sjelljen e 

standardeve dhe kompetencave në të cilat do të inkuadrohen edhe kompetencat 

për shfrytëzim të drejtë të këtyre mjeteve në punën edukative-arsimore; 

Zhvillimi i sistemit të përsosjes profesionale të kuadrit edukativ në trajnimin 

e të cilit do të hyjë edhe ky aspekt; 

Përgatitja e softverit edukativ, i cili do të shfrytëzohet për nevojat e fëmijëve 

në këtë moshë me përmbushjen dhe kontrollin e standardeve dhe normave 

të cilat duhet të respektohen gjatë përgatitjes së tij; 

Vendosja e bashkëpunimit më të afërt me prindërit, për shkak të fitimit të 

përkrahjes dhe mirëkuptimit të tyre për rëndiësinë që e ka ky aspekt i punës 

me fëmijët; 



parashkollor 

85 

I


86 

KONKLUZIONE PËRMBYLLËSE 

1. Duke patur parasysh rëndësinë e edukimit dhe arsimimit parashkollor, 

imponohet nevoja që në të ardhmen në Republikën e Maqedonisë çdo fëmijë 

të jetë i përfshirë në ndonjë lloj edukimi dhe arsimimi parashkollor. 

Zgjidhjet e mundshme duhet të gjenden siç vijon: 

1.1. Shfrytëzim i tërësishëm i hapësirës dhe kuadrit ekzistues në kopshtet e 

fëmijëve. 

Me marrjen e kuadrit i cili do të punojë një vit përgatitor (nga shtatori i vitit 

2006) mund të pritet se disa grupe do të kalojnë në lokalet e shkollave fillore, e 

me këtë do të ketë më shumë lokale të lira në kopshtet. 

1.2. Respektim i tërësishëm i rregullativave ligjore për përfshirje të 

obligueshme të fëmijëve gjashtëvjeçar në vitin përgatitor. 

1.3. Shfyrtëzim i tërësishëm i hapësirës dhe kuadrit ekzistues në shkollat 

fillore. 

1.4. Organizim i formave të ndryshme të përfshirjes me programe të shkurtuara 

të programit edukativ-arsimor për fëmijë prej dy deri në gjashtë vjeçarë 

në kopshtet dhe programet e shkurtuara për vitin përgatitor në shkollat 

fillore në rajonet malore. 

1.5. Organizimi i kopshteve “udhëtuese” në vende më të vogla dhe në 

rajonet malore. 

1.6. Organizimi i institucioneve alternative me qëllim të programit gjysmëditor 

(shfrytëzimi i shtëpive të shprazëta të kulturës, shtëpive kooperative dhe 

institucioneve të ngjashme të mjedisit lokal, të cilat do të riadaptoheshin 

për përfshirjen e fëmijëve të moshës parashkollore nga ai mjedis me 

forma të ndryshme të edukimit dhe arsimit parashkollor). 

1.7. Organizimi dhe realizimi i programeve të shkurtuara të punës edukativearsimore 

me fëmijët të cilët janë në shërim më të gjatë shëndetësor. 

1.8. Në rast se ekzistojnë kushte për përfshirje të organizuar me cilën do 

formë të edukimit dhe arsimimit parashkollor në rajonet malore që të 

organizohet trajnim i prindërve të fëmijëve të moshës parashkollore, 

në drejtim të qëndrimit pozitiv për rëndësinë e arsimimit të të gjithë 

fëmijëve (sidomos vajzave) dhe ngritja e kulturës pedagogjike të 

prindërve. 

2. Në kopshtet e fëmijëve të organizohen aktivitete jashtinstitucionale – 

programe të shkurtëra me kohëzgjatje prej tri orëve në ditë, të cilat mund 

të përfshijnë: lojëra, aktivitete lojtore, punëtori kreative, punëtori fëmijërore 

nga fusha e kulturës dhe artit, aktivitete sportive etj.

3. Duhet që vazhdimisht të punohet në përsosjen permanente profesionale të 

kuadrit edukativ-arsimor. 

4. Në periudhën vijuese nevojitet inkuadrim më i madh i prindërve në kopshtet 

e fëmijëve dhe grupeve përgatitore në shkollat fillore. 

5. Vendosja e standardeve për realizimin e punës edukative-arsimore. 

6. Licencimi i kuadrit edukativ-arsimor. 

7. Përforcimi i bashkëpunimit të kopshtit me shkollat fillore, institucionet dhe 

shoqatat në mjedisin konkret lokal. 

8. Në kopshtet ekzistuese të fëmijëve të organizohen këshillimore pedagogjikepsikologjike 

(për çka ekzistojnë kushte hapësinore dhe kadrovike) për 

të gjithë prindërit e fëmijëve të moshës parashkollore, të cilët nuk janë 

inkuadruar në cilën do formë të edukimit dhe arsimit parashkollor, e jetojnë 

në komunën konkrete. 

9. Inkuadrim më i madh i vullnetarëve në punën e kopshteve të fëmijëve, që 

është rregulluar me rregullativën më të re ligjore. 



parashkollor 

87 

I


88

Programi PËr zhvillimin 

e arsimit Fillor >>>>>>> 

grupi punues: 

dr. emilija simoska, koordinatore 

dr. snezhana adamçeska 

dr. Xheladin murati 

mitre velanoski 

dr. goran ajdinski 

dragan neddelkoviq 

dr. lupço kevereski

Programi nacional për zhvillimin e arsimit në Republikën e M\aqedonisë 2005-2015 

90

PROGRAMI PËR ZHVILLIMIn 

E ARSIMIT FILLOR 

Një prej përcaktimeve strategjike e lidhur për zhvillimin e Republikës së Maqedonisë 

është ngritja e nivelit arsimor të popullatës, e posaçërisht të fëmijëve dhe 

të rinjëve. Në kontekstin ekonomik në Republikën e Maqedonisë resursi njerëzor 

është ndoshta faktori më i rëndësishëm me ndihmën e të cilit mund të kyçemi 

në proceset e zhvillimit global. Njëherit reputacioni ndërkombëtar i Republikës 

së Maqedonisë është drejtpërdrejt i determinuar nga vendosja e standardeve 

të larta në arsim, përforcim i kreativitetit dhe risive, kultivimin e specifikave në 

dallimet kulturore si dhe përdorimi i teknologjisë informative dhe komunikative 

bashkëkohore. 

Arsimi fillor në këtë proces është i rëndësishëm parasegjithash për atë se 

bëhet fjalë për kontekstin e parë të rëndësishëm (jashtë familjes) ku arrihet raporti 

kah njohuria, përgjegjësia dhe shprehive të punës si dhe socializohet në 

shpirtin e vlerave shoqërore. Asnjë shkallë më e lartë arsimore nuk mundet që në 

tërësi t’i kompenzojë lëshimet dhe gabimet të bëra në kuadër të shkollës fillore. 

Ndryshimet si trend botëror në arsimin fillorë tek ne kuptohen dhe pranohen 

si domosdoshmëri e kushtëzuar nga nevojat për hapje dhe korrespondimin 

e arsimit tonë në atë të vendeve të zhvilluara. Kjo do të thotë tejkalim i një sistemi 

të pa standardizuar, stereotip, tradicional, përgjithësisht autoritar dhe përplot 

me akademizëm. Sistem i cili kultivon stil të punës në të cilin nxënësit kryesisht 

mbajnë mend por nuk kuptojnë, dijnë por nuk munden. 

Sfida të posacme për momentin, në raport me arsimin fillorë dalin nga organizimi 

i ri territorial dhe procesit të decentralizimit. Do të thotë rrjeti shkollorë, 

numri i nxënësve, transporti, konviktet e nxënësve e ngjajshëm janë çështje të 

cilat nuk mund të trajtohen në këtë dokument me saktësi, për atë se ndarja e re e 

komunave do të jepë pasqyrë të re statistikore e cila është parakusht themelor për 

planifikim. Në këtë kuptim disa zgjidhje janë trajtuar vetëm në nivel të aspirimit 

ndërsa kah operacionalizimi i tyre do të mund të arrihet pas marrjes së të dhënave 

të reja. 

Programi për zhvillim të arsimit fillor bazohet në të gjitha dokumentet e rëndësishme 

politike, ideore dhe profesionale tek ne dhe në botë. Ky program në 

Programi për zhvillimin 

e arsimit fillorII 

91


92 

tërësi korrespondon me specifikat e shtetit, dhe momentin aktual të zhvillimit në 

të cilin ai gjendet. Duke u udhëhequr nga qasja integrale e cila është aplikuar, 

në këtë dokument janë të theksuar dy momente kyce të cilat duhet ti sublimojnë 

të gjitha përpjekjet e shtetit dhe partnerëve të tjerë në sferën e arsimit fillorë në 

periudhën e ardhshme (2015): 1) Rritjen e kohëzgjatjes së arsimit të domosdoshëm 

si dhe 2) Promovim të arsimit fillorë efektiv. Pritet që me realizimin e këtyre 

qëllimeve do të tejkaloheshin një sërë problemesh të cilat paraqiten në arsimin e 

domosdoshëm dhe fillor (si pjesë përbërëse e tij) me çka do të arrihej kontribut i 

madh për mirëqenien e qytetarëvë, zhvillimin e vendit si dhe kyçjen e sukseshme 

të saj në proceset integruese evropiane.

1. MISIOnI I ARSIMIT FILLOR 

 

 

 

 

 

 

 

 

Zhvillim të personalitetit i cili do të mund të merr mbi vete përgjegjësi individuale, 

qytetare dhe familjare; 

Arsimim i cili i respekton dhe zhvillon nevojat individuale, interesat si dhe 

afinitetet e personalitetit; 

Zhvillim të kulturës për jetesë, arritje të njohurive, shkathtësive, aftësive, 

qëndrimeve dhe vlerave për botën e ndryshueshme të punës dhe jetës 

shoqërore; 

Arsim që do të mundësojë zhvillim të personalitetit të pavarur, të hapur, kritik 

si dhe personalitet demokratik me shkathtësi dhe kompetenca për aksion; 

Zhvillim të demokracisë dhe shoqërisë qytetare; 

Arsim i cili e përforcon ndjenjën për përkatësi ndaj bashkësisë; 

Socializim në frymën e vlerave të përkrahura shoqërore dhe idealeve me kultivimin 

e trashigimisë shpirtërore, kulturore dhe historike; 

Zhvillim të përgatitjes dhe vetëdijes për arsimim të përjetshëm. 

2. QËLLIMET E ARSIMIT FILLOR 

Qëllimet e arësimit fillorë universal janë në përputhje me rregullat e rekomanduara 

nga raporti i FBE-së i cili paraqet korrnizë orientuese me të cilën u 

pajtuan vendet e botës. Qëllimet e arsimit fillor janë: 

Qasje deri te shkollat fillore 

 

 

Arsimi fillor është i hapur dhe mundëson qasje për të gjithë fëmijët pa marrë 

parasysh gjuhën, gjininë, religjionin apo pengesat mentale dhe fizike. 

Arsimi fillor duhet të sigurojë ndihmë plotësuese për të gjithë nxënësit me 

nevoja të posaçme. 

Përmirësimi i të arriturave në mësim 

 

 

Arsimi fillor ofron qasje më të mirë drejt shkollës së mesme dhe mësimit të 

vazhdueshëm. 

Arsimi fillor i përgatit fëmijët për pjesëmarrje në shoqërinë informative. 



93


94 

Trajnim për shkathtësitë thelbësore jetësore; 

 

 

 

Arsimi fillor mundëson zhvillim të kompetencave kyce të secilit nxënës të 

domosdoshme për shoqërinë informative. 

Arsimi fillor e respekton zhvillimin individual dhe socializimin e përgjithshëm 

të fëmijëve përmes procesit të tërësishëm edukativo-arsimor. 

Arsimi fillor e kultivon vetëbesimin dhe e përparon demokracinë dhe harmoninë 

ndërpersonale. 

Arsimi fillor siguron kulturë të jetesës 

 

 

 

 

Arsimi fillor i shërben nevojave të shekullit 21. 

Arsimi fillor e zhvillon vetërespektin dhe respektin ndaj kuturave të të 

tjerëve. 

Arsimi fillor e promovon lirinë intelektuale, tolerancën dhe krijon forma të 

mira të bashkëpunimit mes arsimtarëve dhe fëmijëve si dhe mes shkollave 

dhe familjes. 

Arsimi fillor është i liruar nga droga dhe dhuna. 

Realizimi i këtyre qëllimeve duhet të mundësojë që nxënësi i cili do ta kryejë 

shkollën fillore: 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

Të jetë i aftë të shprehet dhe shkruaj në gjuhën amëtare; 

Të jetë i aftë të shprehet dhe shkruaj në gjuhën maqedone; 

T’i njohë dhe pranojë vlerat e përgjithshme dhe të veçanta shtetërore që të 

jetë i aftë për jetë në shoqërinë pluraliste demokratike; 

Të ketë mendim kritik dhe aftësi për zgjidhjen e problemeve; 

Të disponojë me shkathtësi për komunikim; 

Të jetë i njoftuar me kulturat dhe civilizimet e tjera dhe ti zotërojë dy gjuhë 

të huaja prej të cilave njëra është anglishtja; 

Ta njeh rëndësinë e shkencës dhe teknologjisë në shoqërinë bashkëkohore; 

Të ketë njohuri themelore për lëmi të ndryshëm shkencor; 

Të ketë aftësi elementare informatike; 

Të ketë ndjenjë të zhvilluar për shprehje në lëmin e arteve në përputhje me 

afinitetet dhe mundësitë personale; 

Të ketë aftesi të zhvilluara motorike përmes lojrave dhe aktiviteteve sportive, 

duke kuptuar përgjegjësinë për shëndetin personal, mënyrën e shëndoshë 

të jetesës si dhe mjedisit të shëndoshë jetësor.

3. PARIMET E ARSIMIT FILLOR 

Në realizimin e misionit, qëllimeve dhe detyrave arsimi fillorë si shkallë e 

parë e arsimit bazohet në rrespektimin e këtyre parimeve themelore: 

Cilësi 

Karakteri i domosdoshëm i arsimit fillor e imponon nevojën e mekanizmave 

për krijim të vazhdueshëm të standardeve dhe implementimit të metodologjisë 

konzistente për ndjekje analitike zhvillimore të indikatorëve kyç të suksesit dhe 

cilësisë së arsimit fillorë. 

Përfshirje 

Arsimi fillor do të funksionojë me përfshirje maksimale të gjeneratave me 

qëllim që të krijohen parakushte themelore për arsimim të mëtutjeshëm si dhe 

përgatitje të të rinjve për arritjen e kulturës themelore të angazhimit punues si 

dhe shprehive punuese për kyçje në proceset e punës. 

Për këtë qëllim është i nevojshëm kujdes i vazhdueshëm i pushteteve komunale 

për animim arsimor të familjes, prindërve dhe mjedisit në të cilin rritet 

fëmija-nxënës për formimin e vetëdijes për vlerat e arsimit dhe ndjenjës për nevojë 

individuale për arsim. Kjo posaçërisht ka të bëjë me mjediset rurale mes 

popullatës femërore dhe në mjedise me ndikim të theksuar të paragjykimeve dhe 

tradicionalizmit. 

Barazi, barabarsi 

Arsimi fillor si shkallë e garantuar kushtetuese domosdo aplikon trajtim të 

njëjtë të të gjithë fëmijëve, pa dallim të përkatësisë së tyre etnike, fetare dhe 

gjinore, gjuhës, statusit socialo-ekonomik dhe vendit të jetesës dhe aftësive / 

pengesave në zhvillim/mësim. Arsimi fillor është i vetëm dhe pa pagesë, realizon 

qëllime të njëjta dhe detyra të njëjta të drejtuara kah bartja e vlerave shoqërore të 

përkrahura. Obligueshmëria e arsimit fillor bazohet në barazinë e secilit individ 

në bashkësinë shoqërore.. 

Qasje 

Arsimi fillor është i kapshëm për të gjithë qytetarët në kushte të barabarta 

dhe të njëjta, ai është i hapur për nevojat e zhvillimit individual të secilit individ, 

i afërt për të gjithë në raport me qëllimet e definuara dhe parakusht për përparim 

arsimor të të gjithë qytetarëve në shoqëri gjatë tërë jetës. 



95


96 

4. LËMITË kyÇE PËR nDËRHyRjE 

QËLLIMI 1. RRITjA E kOHËZGjATjES SË ARSIMIT TË DETyRUESHËM 

Në botë nuk ekziston model i përbashkët i arsimit të detyrueshëm e as 

model i vecantë i shkollave , me të cilat në tërsi do të përmbushin nevojat e popullsisë 

dhe të shtëetit. Në realitet , kjo nuk është e mundur. 

Çdo ndryshim në arsimin e detyrueshëëm doemos duhet të ketë parasysh dy 

aspekte të dukurisë: 1) trendet në vendet e botës, para së gjithash ato evropiane, 

dhe 2) specifikat e vendit ( fuqia ekonomike e shtetit, rrjeti shkollor , kapaciteti, 

kuadrot etj.). 

Arsimi i detyrueshëm (2000) 

VEnDI Vitet 

Holanda 13 

Belgjika 13 

Gjermania 13 

B.Madhe 12 

Moldavia 11 

Franca 11 

Norvegjia 11 

Malta 11 

Spanja 11 

Suedia 10 

Çekia 10 

Slovakia 10 

Irlanda 10 

Finlanda 10 

Luksemburgu 10 

Hungaria 10 

Danimarka 10 

Zvicrra 9 

Estonia 9 

Polonia 9 

Portugalia 9 

Austria 9 

Litvani 9 

Italia 9 

Sllovenia 

Burimi: Eurostat 2003 

9

Trend i përgjithshëm në botë është kohëzgjatja e arsimimit fillor, si formë 

më e shprehur e përgjegjësisë së shtetit, që vazhdimisht të rritet. (Aneks 1). Në të 

kaluarën shtetet përpiqen që përgjegjësinë e tyre dhe obligimin ndaj popullsisë 

ta rrumbullakësojnë me kohëzgjatjeje më të vogël të arsimit të detyrueshëm, sot 

të motivuar nga angazhimet për ngritjen e nivelit të arsimimit të popullsisë dhe 

përforcimi i kompativitetit të tyre punuesdhe shoqëror, arsimimi i detyrueshëm 

karakterizohet me kohëzgjatje akoma më të madhe. Nëse në të kaluarën limiti i 

sipërm i arsimit të detyrueshëm ishte i vendosur në arsimin fillor dhe në nivelin 

më të ulët në arsimin e mesëm, sot ai akoma më shumë vendoset në shkallët 

më të larta dhe në tërësi e përfshien arsimin e mesëm. 

Për këtë arsye, në vendet më të zhvilluara në botë , arsimi i detyrueshëm 

mund të jetë me 9,10,12, edhe me më shumë vite. 

Me ndryshimet më të reja në Ligjin për arsimin fillor (Gazeta zyrtare e 

R.M., nr. 63, 2004) është paraparë vendosja e vitit përgatitor si pjesë e arsimit 

nëntëvjeçar të domosdoshëm. Me këtë, arsimi i detyrueshëm i gjertanishëm 8 

vjeçar, bëhet 9 vjeçar. 

Gjendja dhe shkaqet 

Përfshierja, shkapëderdhja dhe 

kalueshmëria: Përveç tendencave të 

përgjithsshme të theksuara, si shkaqe 

për rritjen e kohëzgjatjes së arsimit të detyrueshëm 

në Republikën e Maqedonisë 

mund të theksohen si në vijim: struktura 

e jo e volitshme e arsimimit të popullsisë; 

përfshirja e vogël dhe përqindja e lartë e 

shkapëderdhjes së nxënësve në shkallët 

e rregullta të arsimimit; dhe nevoja nga 

përforcimi i kompetencave për inkluzioninin 

punues dhe social të popullsisë. Si 

duket problem më i madh është përfshi- 

Përfshierja dhe shkapëderdhja 

- 2001/ 2002: 

erja e nxënësve në vitin para shkuarjees në shkollë,gjegjësisht në vitin përgatitor 

(një numër i madh i fëmijëve shkollimin e fillojnë me aftësi dhe dituri të vogla 

fillestare, tëcilat më vonë reflektohen me sukses të dobët, shkapërderdhje ose 

apstenimi nga arsimi i mëtutjeshëm) dhe kalimi nga arsimi fillor në atë të mesëm 

dmth. rreth 16% e nxënësve nuk e vazhdojnë arsimin e mesëm. Këta persona 

janë pa kurfar kualifikimi dhe së bashku me ata të cilët nuk kanë arsimim ose 

janë me arsimim jo të plotë, janë forcë më konkuruese në tregun e punës. 

Problemi me përfshierjen dhe shkapëderdhjen e nxënësve në arsimin fillor 

më së shumti paraqitet në mjediset rurale malore si dhe tek grupe e caktuara 

» 

» 

» 

» 

Bruto përfshierja në arsimin fillor arrin 

97,1%. 

Neto përfshierja në arsimin fillor arrin 

92,5% 

Përqindja vjetore e shkapëderdhjes në 

arsimin fillor arrin 1,71%. 

Në numrin e përgjithshëm të nxënësve në 

arsimin fillor, maqedonasit marrin pjesë 

me 56,39%, shqiptarët me 33,18%, 

turqit me 4,20%, romët me 3,49%, sërbët 

me 1,00%, vllehët me 0,18%, dhe të 

tjerët me 1,55%. 



97


98 

etnike (mësë shumti te romët ), pa marrë parasysh vendlindjen e tyre. Shkaqet 

për këtë dukuri janë të shumta, por më me ndikim janë: 

 

 

 

 

 

 

 

 

Statuti i pavolitshëm social i mjediseve familjare nga të cilat rrjedhin fëmijët 

, të cilët e lëshojnë shkollimin. Varfëria me të drejtë prodhon nivel të ulët 

të arsimit , kurse e njejta në mënyrë retroaktive vepron ndaj gjenerimit të 

varfërisë . 

Qasjet inerte dhe jofleksibile të institucioneve arsimore drejt nevojave për 

arsimim të fëmijëve dhe të rinjëve . 

Fillim jo i barabartë arsimor i fëmijëve para shkuarjes në klasën e parë. Afër 

12% e nxënësve të cilët regjistrohen në klasën e parë, nuk kanë vizituar institucion 

parashkollor që në masë të madhe i bënë “të hendikepuar arsimor“ 

dhe me kompetenca më të vogla fillestare, përkundër atyre fëmijëve të cilët 

kanë arsimim parashkollor. 

(Mos)qasja në institucionet arsimore, si problem paraqitet gjatë kalimit nga 

mësimi klasor në mësimin lëndor dhe nga arsimi fillor në atë të mesëm. 

Ekzistojnë vende malore, ku nxënësit për të arritur në shkollë duhet të udhëtojnë 

një kohë të gjatë, ose të qëndrojnë në konvikt/internat, që është e 

palakmueshme për zhvillimin e tyre, duke pasur parasysh moshën e tyre - 

10-14 vjet. 

Gjuha në të cilën ndjeket mësimi. Një pjesë e fëmijëve mësimin klasor e 

ndjekin në një gjuhë, kurse më pas (nuk)kalojnë në mësimin lëndor ose 

shkollën e mesme ku mësimin duhet ta ndjekin në gjuhë tjetër (maqedone 

ose shqipe ). 

Mungesa e institucioneve publike ose private parashkollore në vendet rurale, 

të cilat do ti kishin përgatitur fëmijët për nismë të suksesshme në arsimin 

fillor ; 

Ndikimi i vlerave dhe besimeve tradicionale (paragjykimet dhe stereotipet) 

sipas të cilëve rëndësia e arsimimit margjinalizohet, veçanërisht për gjininë 

femërore . 

Financimi i arsimit fillor. Për vitin2003, Buxheti për arsim, si përqindje 

nga PBV, arrin 3,49%. Sipas të dhënave, Buxheti për arsim shënon rënie, 

në periudhën nga viti 1996 (4,26%) deri në vitin 2003, për 0,77%. Sipas 

shpërndarjes, në vitin 2003 për arsimin fillor janë ndarë 59,154%, për arsimin 

e mesëm 22,66%, për arsimin e lartë 12,46%, për standardin e nxënësit 

1,92% dhe standardin e studentit 3,81% nga buxheti i përgjithshëm për arsim. 

1 Nga mjetet të cilat shkollat fillore i fitojnë, 80% shkojnë në rroga. Kjo 

mungesë e mjeteve financiare në masë të madhe e zvogëlon fuqinë e shkollave 

për përmirësimin e kushteve dhe rritjen e cilësisë së arsimit, kurse me 

këtë edhe për zvogëlimin e shkapëderdhjes te nxënësit . 

1 Burimi: Ministria e financave

Angazhimi që të arrihet 100% përfshierje 

në arsimin fillor dhe të zvogëlohet 

shkapërderdhja dhe shmangia e shkollimit 

të nxënësve, deri më tani është 

manifestuar me: 

 

 

 

Zbatimin e masave ndëshkuese 

në rregullativën zgjedhore për 

prindëri,të cilët nuk i lëshojnë fëmijët 

e tyre në shkollë dhe shkolla 

ku kjo dukuri manifestohet. Edhe 

përkundër kësaj që kjo dispozitë 

është ende në fuqi, për shkak të 

mungesës të evidencës së saktë 

dhe mungesës së mekanizmave të kontrollit, kjo nëtërësi nuk praktikohet. 

Përmirësimi I kapaciteteve infrastrukturore. Duke patur parasysh investimet 

e vogla të cilat ndërrmerren në këtë sferë dhe shpenzimet e shpeshta joracionale 

të mjeteve financiare për këtë dedikim, gjendja me kapacitetet infrastrukturore 

në shtet janë përfundimisht alarmante. 

Përkryerja profesionale e kuadrit mësimor, aktivitet, të cilin përveç BZHA, 

në të shumtën e rasteve e zbatojnë edhe organizatat joqeveritare dhe ndërkombëtare. 

Ky angazhim duhej të rezultojë me modernizimin e procesit edukativo- 

arsimor dhe zbatimin e modeleve bashkëkohore të mësimit, të cilat 

do ta eliminojnë pozitën e procesit të mësimit të nxënësit mesatar dhe do 

t’i marrin parasysh interesat dhe kapacitetet individuale të nxënësve. Për fat 

të keq për shkak të mungesës të qasjes sitemore (mekanizmave për ndjekje 

dhe vlerësim, motivimit të dobët, mungesës së stimulimit financiar etj.), kjo 

masë nuk i ka dhënë rezultatet e pritura. 

Shmangia e parakohshme nga shkolla është trend i cili një kohë të gjatë 

është i pranishëm në shtet. Nëse ndiqet ecuria vertikale e nxënësve në arsimin 

fillor, do të shihet se nga gjenerata e cila është e regjistruar në arsimin fillor në 

vitin 1991/92, në klasën e pestë shkollimin e kanë vazhduar vetëm 95,52% , 

përderisa arsim fillor kanë kryer vetëm 88,32%. Kjo dmth. se 11,67% nga kjo 

gjeneratë janë “humbur” diku gjatë këtyre 8 viteve. Thjeshtë, këtë numër në 

pjesë më të vogël e përbëjnë përsëritësit, kurse një pjesë më të madhe ata të 

cilët janë shmangur nga shkollimi . 2 

Shkalla e njohjes së shkrim/leximit në Republikën e Maqedonisë për vitin 

2002 arrin 96,38%. Sipas të dhënave në shtet ka 63.562 (3,62%) persona analfabet 

më të vjetër se 15 vjet, që paraqet zvogëlimin e shkallës së analfabetizmit 

e konstatuar në regjistrimin e vitit 1994, kur numri i popullsisë analfabete arrinte 

87,749 ose 5,96%. Shkalla e analfabetizmit te maqedonasit arrin 2,33%, te sër- 

2 Enti shtetëror për statistik , 2003 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

Rrjeti shkollor i shkollave fillore mundëson 

pothuajse përfshierje të plotë të popullsisë 

me arsimim të detyrueshëm. 

Shkollat qendrore fillore kanë statut juridik 

. 

Shkollat rajonale (vendet me numër më 

të vogël të banorëve ), nuk kanë statut 

juridik dhe janë në përbërje të ndonjë 

shkolle qendrore . 

Shkolla fillore - 1010; 

Shkolla qendrore fillore - 342, 

Shkolla rajonale - 668. 

Në 505 shkolla rajonale, mësimi organizohet 

prej klasës së parë deri në të 

katërtën. 



99


100 

bët 3,79%, te shqiptarët 4,80%, te turqit 7,34%, ndërsa më e madhe është te 

romët 20,63%. 3 

Në vitin 2002, në vend ka patur 170.200 ose 10,77% persona me arsim 

jo të plotë fillor. Për një numër të madh të tyre, me saktësi mund të supozohet 

se janë analfabet, duke patur parasysh procedurën e regjistrimit e cila kërkon 

vetëm prononcim/deklaratë, kurse jo mbikqyrje në dokumentacion dhe/ ose 

kontroll të alfabetizmit /njohjes së shkrim / leximit. 

Masat 

Që të mund zgjatja e arsimimit të detyrueshëm ta tregojë arsyen e vet, nuk 

është e mjaftueshme që vetëm mekanikisht të përfshihen ato fëmijë, të cilët nuk 

ndjekin arsimin parashkollor dhe të “vihen” në sistemin e rregullt shkollor. 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës dhe Pushteti vendor, në kuadër të kompetencave 

që koncepti i decentralizimit u preferon dhe mundëson,do t’i realizojnënë 

këto masa: 

1. 

2. 

3. 

. 

5. 

6. 

7. 

8. 

9. 

Promovimi i idesë për arsim të detyrueshm / debat publik 

Ndryshime në rregullativën ligjore 

Përpilimi i ri dhe adaptimi i dokumentacionit ekzistues pedagogjik : 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

Dokumentacioni administrativ shkollor 

Dokumentacioni profesional shkollor 

Rregullore për rregullimin e veprimtarisë 

Planet dhe programet mësimore (kornizë) 

Programet mësimore për klasën e parë 

Normativi për kuadrin mësimor për realizimin e programit 

Koncepcioni për hartimin e teksteve shkollore dhe materialeve tjera 

Udhëzime për disejnimin e kurikulumit lokal 

» Plane dhe programe për arsimimin e të rriturve 

Ndryshimi i kurikulumit në arsimin e detyrueshëm 

Sistematizimi i vendeve të punës për drejtorë, arsimtarë dhe bashkëpunëtorë 

profesional 

Implementimi i modelit për përparimin e arsimtarëve 

Zbatimi i hulumtimeve aksionale në disa pilot shkolla 

Trajnimi i kuadrit shkollor për rolin e ri 

Implementimi i ndryshimeve 

3 Regjistrimi i popullsisë , amvisërisë dhe banesave në RM, 2002

Programi për arsim të detyrueshëm nëntëvjeçar mund të fillojë më herët në 

vitin shkollor 2006/2007 edhe atë në klasën e parë. Implementimi do të kishte 

rrjedhur me sukses vit pas viti. kjo do të thotë se përfshierja e plotë e gjeneratëës 

së parë sipas programit të ri do të mbarojë në vitin 2015. 

Paralelisht me realizimin e këtyre aktiviteteve, do të ndërrmeren edhe këto 

masa: 

MASH dhe Pushteti vendor do të aplikojnë beneficione financiare (fonde 

shtetërore dhe lokale, bursa) për fëmijët të cilët rrjedhin nga familje të rrezikuara 

sociale. 

MASH dhe Pushteti vendor do të sigurojnë nga ana e të gjitha shkollave 

kryerjen konsekuente të obligimeve dhe detyrave që dalin nga rregullativa 

zgjedhore për përfshierjen e të gjithë fëmijëve në territoret ku veprojnë dhe 

do të aplikojnë mekanizma për kontrollin e tyre, evidencën dhe përfshierjen 

e tyre në arsimin fillor ; 

Qeveria do të merr zbatimin e masave stimuluese, por në disa raste edhe 

masa ndëshkuese për të gjithë prindërit, të cilët nuk e respektojnë ligjin dhe 

nuk i shpiejnë që fëmijët e tyre të shkollohen; 

MASH dhe Pushteti vendor në periudhën e ardhshme do t’i përforcojë paralelet 

e kombinuara në të gjitha mjediset ku ka mungesë të institucioneve arsimore; 

MASH dhe Pushteti vendor do të aplikojnë transport të organizuar për nxënësit 

në ato mjedise ku institucioni arsimor nuk mirëmbahet në mënyrë racionale 

ose ku fare nuk ekziston institucion arsimor ; 

MASH, përmes formave formale dhe joformale të arsimit, do t’i qaset 

mundësimit, gjegjësisht krijimit të zgjidhjeve kadrovike dhe mundësive për 

organizim të mësimit në gjuhën amtare, e deri atëherë do ta përforcojë mësimin 

e gjuhës maqedone për ata fëmijë, pjesëtarë të grupeve etnike, të cilët 

mësimin e ndjekin në gjuhën amtare në mësimin klasor kurse gjuha e të cilëve 

nuk është gjuhë mësimore në klasat më të larta ose shkallët e arsimimit; 

MASH në bashkëpunim me Pushtetin vendor dhe sektorin joqeveritar, do të 

aplikojë forma/ modele të arsimit parahkollor në ato vende ku nuk ekzistojnë 

institucione parashkollore publike ose private. 

MASH, Pushteti vendor dhe sektori joqeveritar do të zbatojnë fushatë të organizuar 

dhe aktivitet për popullarizimin e diturive/arsimit, në veçanti në mjediset 

të cilat karakterizohen me paragjykime të theksuara dhe stereotipe në 

raport me rëndësinë e arsimit. 

 

MASH dhe Pushteti vendor do të sigurojnë rritjen e mjeteve financiare për 

arsimin fillor posaçërisht në pjesën për sanim, rikonstruim dhe përmirësimin 



101


102 

e kapaciteteve infrastrukturore . 

Të priturat: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Me rritjen e arsimit të detyrueshëm pritet: 

Aplikimi i arsimit universal fillor; 

Përfhierja e deritanishme prej 83,23% në vitin para shkuarjes në shkollë të 

rritet në përfshirje 100%; 

Të përmirësohet struktura arsimore e popullsisë; 

Të përforcohet arsimi bazik ; 

Të rriten mundësitë për orientim profesional; 

Të lehtësohet dhe të ketë efekt kalimi në arsimin e mesëm; 

Të krijohen mundësi për nxënien e minimum kualifikimit profesional për ata 

të cilët nuk e vazhdojnë arsimimin ; 

Të realizohet sukcesiviteti programor; 

Racionalisht të shfrytëzohen kapacitetet arsimore në mjediset rurale. 

QËLLIMI 2. PROMOVIMI I SHkOLLËS FILLORE EFEkTIVE 


bën përpjekje për ndjekjen e rekomandimeve 

për krijimin e shkollës sipas 

masës së fëmijëve. E drejta për arsim 

është e drejtë më e lartë të cilën ministria 

dhe shteti në tërësi kanë obligim ta 

respektojnë dhe sigurojnë. 

Kultura e të jetuarit paraqet proces 

të ndërtimit të jetës cilësore përmes 

përvojave kolektive personale të njohura, 

si dhe të nevojave dhe interesave të 

individit dhe të raportit aktiv kah vlerat 

e jetës. Në këtë kontekst shkollat fillore 

kanë obligim që fëmijëve dhe të rinjëve 

tu mundësojë zhvillim dhe nxitje të stileve 

jetësore të cilat korrespondojnë me 

nevojat dhe interesat e tyre individuale 

si vlera jetësore dhe arritje civilizuese. 

Rezultatet nga promovimi i shkollës 

fillore efektive janë të mëdha dhe ato shihen parasegjithash përmes : 

 

Sigurimit të arriturave dhe sukseseve të larta; 

Gjendja 

» Arsimi fillor trajtohet si shpenzuese publike, 

e jo si investim për gjeneratat e 

reja. 

» Mjetet për arsim në mënyrë permanente 

po zvogëlohen .. 

» Efektet negative të procesit të tranzicionit 

mbi vlerat dhe normat e sjelljes në rrethin 

më të gjërë, që për fat të keqë po reflektojnë 

edhe mbi vlerat, qëndrimet, sjelljet 

dhe shprehitë e nxënësve. 

» Vetë fëmijët, prindërit dhe arsimtarët 

shumë më shpesh po ballafaqohen me 

forma të ndryshme të dhunës por edhe 

me kriminalitet rreth dhe në vetë shkollën. 

» Rritet shkalla e konsumimit të alkoholit 

dhe i substancave psikotropike. 

» Shkolla fillore shumë më tepër po përjetohet 

si detyrim dhe ,,domosdoshmëri”. 

» 

Në këso kushtesh numri më i madh i 

fëmijëve mund të trajtohen si fëmijë nën 

rrezik.

Përmirësimit të shëndetit dhe mirëqenies së fëmijëve; 

Rritjes së përfshirjes në shkollim dhe përqindjes së mbratim të së saj; 

Rritjes së moralit dhe motivimit të arsimtarëve; 

Garantimit të rrethit të sigurtë dhe mbrojtës për fëmijët; 

Sigurimit të përkrahjes nga bashkësia lokale; 

Inkurajimit të inkluzivitetit social dhe participimit. 

Kjo qasje ka parasegjithash bazë metodologjike, sepse paraqet pranim dhe 

afirmim të të gjitha përvojave pozitive të arritura përmes përvojës, dhe njëkohësisht 

dhe implementim i gjithë asaj që llogaritet si risi e vlefshme e vërtetuar dhe 

e përzgjedhur në jetën e përditshme shkollore. 

Parimet e shkollës fillore efektive 

Parim i përgjithshëm: ARSIMIM PËR TË GJITHË 

 

Shkolla fillore efektive duhet të sigurojë arsim i cili nënkupton: sigurim të 

kualitetit në arsim, qasje të njëjtë për të gjithë dhe arsimim i adaptuar për 

nevojat individuale dhe sociale. 

Parime të veçanta 

 

 

 

 

 

 

 

SHFE është e ngritur mbi parimet e solidaritetit, demokratizimit, tolerancës, 

pluralizmit, drejtësisë dhe lirisë; 

SHFE e respekton dhe realizon të drejtën e fëmijëve për arsim dhe përkujdesje; 

SHFE e stimulon dhe e përkrah rolin arsimor të familjes; 

SHFE i definon përmbajtjet, metodat dhe organizimin e arsimit në përputhje 

me aftësitë psiko-fizike dhe potencialeve të shkollës; 

SHFE siguron përkujdesje pedagogjiko-psikologjike dhe forma speciale të 

punës didaktike; 

SHFE krijon mundësi për mësim për fëmijët me nevoja të veçanta dhe për 

fëmijët e papërshtatur social; 

SHFE siguron kalim të suksesshëm në shkollat e mesme. 

Karakteri human i arsimit 

 

SHFE i respekton pçrparësitë e pergjithshme te vlerave të përgjithshme humane, 

jetën dhe shëndetin, zhvillimin individual të lirë, përkujdesjen e nxënësve, 

krijimin e frymës qytetare dhe dashurisë ndaj atdheut. 



103


104 

Inkluzioni 

 

SHFE praktikon forma fleksibile të mësimit përmes inkluzionit të fëmijëve me 

nevoja të veçanta. 

Participimi 

 

 

Hapje 

 

 

SHFE i inkurajon nxënësit për bashkëpunim në kuadër të aktiviteteve shkollore 

dhe për raport aktiv në jetën e bashkësisë lokale; 

SHFE mban lidhje të afërta me familjet, bashkësinë lokale dhe shoqatat jo 

qeveritare që merren me çështje të arsimit. 

SHFE është e kapshme për secilin i cili ka nevojë për arsim, pa marrë parasysh 

moshën, gjininë, përkatësinë etnike dhe fetare.; 

SHFE vendos lidhje të forta interaktive me bashkësinë lokale, institucionet 

lokale si dhe me institucionet e sistemit. 

Transparencë 

 

Puna e SHFE është transparente dhe e gatshme për ndryshime të përhershme 

në përputhje me determinimin e mbrendshëm dhe të jashtëm. 

Decentralizimi 

 

SHFE e zhvillon dhe realizon kurikulumin e saj në bashkëpunim me autoritetet 

lokale. 

Shkolla fillore efektive përfshinë 

 

 

 

 

 

 

Zhvillim profesional të kuadrove të saj, posaçërisht arsimtarëve; 

Shkallëzim të zhvillimit profesional të arsimtarëve; 

Përkryerje profesionale të arsimtarëve për mentorim dhe tutorim të kolegëve 

të tyre, të arsimtarëve –praktikantë si dhe të arsimtarëve të ardhshëm (studentë 

të fakuteteve arsimore); 

Kushte hapësinore, teknike dhe kushte të llojeve të ndryshme për hospitim 

shkollor; 

Zbatimi i risive; 

Paramendimi i formave dhe modeleve për punë ekipore dhe bashkëpunim 

në ekipet projektuese në shkollë.

Shkolla fillore efektive 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Rejtingun e saj e ndërton në bazë të aspiratave të larta, qëllimeve të qarta 

dhe të arriturave të dukshme; 

Paraqet shembull për vendosje organizative të mirë; 

Realizon mësim cilësor; 

Krijon klimë të përshtatshme socio-emocionale për mësim dhe punë; 

I pranon dhe i zgjidh problemet në mësim; 

Nxitë avancim individual të fëmijëve me sfida specifike në zhvillim; 

I respekton mundësitë e ndryshme te fëmijëve; 

Nxitë mësim krijues,garë dhe krijon klimë të kënaqësisë nga të arriturat; 

E mat suksesin nga të arriturat e fëmijëve; 

I pranon sfidat. 

Shkolla fillore efektive tregon senzibilitet ndaj 

 

 

 

 

 

 

Problemeve familjare, mes gjeneratave dhe mes atyre të të njëjtës moshë; 

Nevojave të fëmijëve me sfida specifike në zhvillim; 

Dilemat personale, paragjykimet dhe qëndrimet e fëmijëve; 

Përmbajtjet e kohës së lirë të fëmijëve; 

Realizimit të të drejtave dhe nevojave kulturore të fëmijës; 

Kënaqësi nga dituria si fitore personale dhe e përbashkët. 

Implementimi i modelit të shkollës fillore efektive në Republikën e Maqedonisë 

nënkupton marrje të masave dhe aktiviteteve konkrete, të cilat do ta mundësojnë 

këtë proces. Ato janë: 

QËLLIMI 2.1. Zhvillimi i planeve dhe programeve mësimore 

Gjendja: Përveç numrit të madh të intervenimeve në arsimin fillor në vitet 

e kaluara, struktura themelore e planit mësimor në shkollën fillore nuk ka 

ndryshuar më shumë se dy dekada. Kjo ka të bëjë edhe me përfaqësimin e lëminjve 

programorë, me raportin e tyre jo cilësor,organizimin e brendshëm dhe 

specifikave tjera. 

Struktura dhe përmbajtja e arsimit fillor në Republikën e Maqdonisë është e 

determinuar nga miratimi i Koncepcionit të arsimit fillor e cila parmban: 

 

 

mësim (të detyrueshëm, zgjedhor, lëndë fakultative, mësim plotësues dhe 

shtues), 

aktivitete jashtëmësimore (aktivitete të lira për nxënës, seksione, gara 

për nxënës, bashkësia e nxënësve, prodhimi dhe puna tjetër e dobishme 

shoqërore, ekskurzionet e nxënësve), 



105


106 

 

 

 

 

 

kujdesi për shëndetin e nxënësve, 

bashkëpunimi me mjedisin lokal, 

ndjekja, vlerësimi dhe përparimi i punës arsimore, 

planifikimi i veprimtarisë arsimore i shkollës fillore, dhe 

Përkryerja profesionale dhe pedagogjike e kuadrit arsimor . 

Programet mësimore në shkollën fillore janë të strukturuara sipas disa lëmenjëve: 

 

 

 

 

 

 

 

Gjuhë dhe letërsi (përmbajtje nga gjuha amtare, gjuha maqedonishte dhe 

gjuhët e huaja); 

matematikë dhe informatikë; 

shkencat natyrore (përmbajtje nga natyra dhe shoqëria, natyra, biologjia, 

fizika dhe kimia); 

shkencat shoqërore (përmbajtje nga natyra dhe shoqëria, shoqëria, historia, 

me përmbajtje për shoqërinë qytetare dhe gjeografia) 

arsimi teknik (përmbajtje nga natyra dhe shoqëria, matematika, arsimi figurativ, 

arsimi teknik) 

Arsimi fizik dhe shëndetësor 

Arsimi artistik (përmbajtje nga arsimi muzikor, arsimi figurativ. Në realizimin 

e arsimit artistik përfshihen edhe aktivitete dhe përmbajtje të caktuara nga 

arsimi fizik, matematika, shkencat natyrore, arsimi teknik, etj.) 

Lëndët mësimore, sipas statutit, studiohen si te detyrueshme, zgjedhore 

dhe fakultative. 

Dobësitë 

1. Qasja centraliste gjatë përpilimit dhe miratimit të planit dhe programeve 

mësimore në arsimin fillor; 

2. Shkarkim i pamjaftushëm i planit dhe programeve mësimore; 

3. Aplikimi i planit dhe programeve të reja mësimore nuk ështe përcjellur me 

arsyet themelore pse janë marë ndryshimet, cilat janë përfitimet dhe qëllimet; 

4. Për arsimtarët nuk ka qenë i mjaftueshëm sqarimi se çka pritet nga ato në 

realizimin e këtyre programeve; 

5. Prania e tradicionalizmit në mësim. Përpilimi dhe aplikimi i planit të ri mësimor 

nuk i ka marrë parasysh gjendjet reale të potencialeve kadrovike; 

6. 

Nuk është zbatuar qasja metodologjike konzistente në përpilimin e planit 

4 Përmbajtjet themelore arsimore dhe organizimi i veprimtarisë edukativo-arsimore, MAKF 

dhe EPM, Shkup viti 1996.

7. 

8. 

9. 

10. 

11. 

të ri e as diferencimi i qartë midis përmbajtjeve, aktiviteteve për mësim dhe 

rezultateve nga mësimi / daljet arsimore; 

Nuk u është kushtuar kujdes i mjaftueshëm specifikave (materiale, kadrovike, 

institucionale) të shkollave; 

Mungesa e strategjisë e të mësuarit e cila e aftëson nxënësin se si të mësohet, 

gjegjësisht i fut në teknika edhe procedurat e mësimit me kuptim; 

Mësim qëllimor i orientuar shumë rrallë praktikohet; 

Aplikimi i programeve të reja mësimore sipas Konceptit të Learning Outcomes 

nuk është ndjekur edhe me vendosjen e sistemit të ri të notimit. Vlerësimi i 

suksesit të nxënësve nuk është zhvilluar sipas Learning Outcomes të përfshira 

në programet mësimore, por është zhvilluar sipas asaj se sa nxënësi i 

ka zotëruar përmbajtjet të cilat gjenden në tekst; 

Mësimi akoma nuk është fokusuar në nxënësin dhe zhvillimin e tij. 

Mund të konstatohet se dobësitë themelore të programeve të reja mësimore 

në arsimin fillor në Republikën e Maqedonisë qëndrojnë në zbatimin e tyre praktik. 

Mosekzistimi i konceptit të qartë për zhvillimin dhe përparimin e arsimit në 

nivel të shtetit, mosekzistimi i sistemit cilësor të notimit, si i nxënësve ashtu edhe 

i arsimtarëve, i cili do të ishte kompatibil me programet mësimore dhe organizimin 

e punës në shkollë dhe i cili do të bazohej në konceptin e Learning Outcomes 

si rrjedhojë përfundimtare nga procesi arsimor, tradicionalizmit të pranishëm në 

mësim dhe kompetencave diskutabile didaktike të arsimtarëve, ekipimi i keq i 

shkollave me kushte hapësinore dhe mjete bashkëkohore didaktike, stimulim i 

dobët material i arsimtarëve, numri i madh i nxënësve në klasë dhe dobësitë në 

menaxhimin e shkollë, paraqesin shkaqe themelore për kontestin dhe mosbarazinë 

në transformimin e arsimit fillor në Republikën e Maqedonisë. 

Masat dhe aktivitetet 

 

Implementimi i koncepcionit të Rezultateve të mësimit (Learning Outcomes) 

në përpilimin dhe realizimin e planit dhe programit mësimor në arsimin 

fillor 

Aktivitetet: 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës, gjegjësisht Byroja për zhvillimin e arsimit, në 

pajtim me Ligjin e Byrosë për zhvillimin e arsimit përmes punës së organizuar 

ekipore, në drejtim të tendencave bashkëkohore arsimore do të qaset drejt zhvillimit, 

modernizimit dhe përputhjes të planit mësimor dhe programeve përmes 

shkarkimit të planit mësimor dhe programeve me Konceptin e daljes arsimore. 

Kjo do të zhvillohet përmes shkarkimit të planit mësimor dhe programeve, duke 

e përfshierë edhe përputhjen modulare të programeve mësimore. 



107


108 

 

konstituimi i sistemit efikas dhe efektiv i vlerësimit të të arriturave të nxënësve 

Në sistemin ekzistues të vlerësimit nuk ekzistojnë parametra të qartë të cilët 

do t’iu ndihmojnë nxënësve që vetë ta caktojnë nivelin e arritjes së tyre, e as parametrat 

e qartë të definuar sipas të cilave arsimtari do të mund objektivisht dhe 

në mënyrë korrekte ti masë të arriturat e nxënësit. Sistemi i vlerësimit shpihet në 

tregues kuantitativ të të arriturave të nxënësve. Nota është qëllimi përfundimtar, 

e jo shkalla e cilësisë së diturive, shkathtësive dhe aftësitve të fituara. 

Roli i arsimtarit gjatë procesit të kontrollit dhe vlerësimit të arriturave të 

nxënësve është dominante. Arsimtarët kanë rol të dyfishtë: ato e kontrollojnë 

dhe vlerësojnë nxënësin dmth. e masin suksesin e nxënësve dhe , pastaj, vetë i 

konfirmojnë instrumentet me ndihmën e të cilëve do ta masin atë sukses. Kështu 

ndodh që nxënësi të merr notë më të lartë të njohurisë, të cilat në grupë tjetër 

ndoshta do të jetë në nivel të njohurive të mesme, pikërisht për arsye të nivelit 

të ulët të suksesit të grupit të cilit i takon. Gjendja e tillë jo vetëm që është karakteristike 

ndërmjet grupeve, por paraqitet edhe në relacion ndërmjet shkollave. 

Aktivitetet: 

 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës nëpërmjet punës organizative ekipore, përmes 

Qendrës shtetërore për provime do të ndërtojë sistem efikas për vlerësim/notim 

të të arriturave të nxënësve. 

Ky sistem i vlerësimit do të përputhet në kriteret e qarta verifikuese, të cilat 

përveç vlerësimit kuantitativ, do ta marrin parasysh edhe mbikëqyrjen cilësore, 

me definim të qartë të rezultateve dhe nivelin e të mësuarit. Kriteret e njejta për 

vlerësim të të arriturave të nxënësve duhet të jenë të zbatuara, si në vlerësimin 

intern, poashtu dhe në atë ekstern. 

ndërtimi i procesit të lartë të organizuar, permanent dhe sistematik të kontrollit 

dhe zhvillimi i planeve dhe programeve mësimore në varshmëri nga 

strategjitë e definuara dhe nevojave momentale 

Kjo masë kërkon aktivitet permanent në planin e vlerësimit të suksesit të 

kurikulumit dhe zhvillimit të tij. Përpjekjet e tilla duhet të lëvizin në kuadër të 

strategjive të definuara, por edhe të nevojave momentale. Duke patur parasysh 

se definimi qendror i kurikulumit është shumë i ngadalshëm dhe nuk mund në 

kohë të duhur të reagojë, gjatë nevojave të sapondodhura dhe dinamikës së 

jetës bashkëkohore është i nevojshëm “lëshimi“ i procesit të përpunimit të tij 

dhe disejnimit në nivel të shkollës dhe bashkësisë lokale. Në kuadër të kurikulumit 

nacional të definuar i cili duhet të arrijë 75 % nga vëllimi i përgjithshëm, 

edhe kurikulumit lokal me 25% nga vëllimi i përgjithshëm, duhet të realizohet

autonomia dhe iniciativa e shkollave dhe bashkësive lokale. Rregullativa ligjore 

në Republikën e Maqedonisë ende nuk lejon një qasje të këtillë në përpilimin e 

kurikulumit për arsimin fillor. 

Aktivitetet 

 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të miratojë kurikulum nacional, i cili do të 

paraqesë kornizë obliguese dhe do të shprehë interesin nacional, përparësitë e 

vendit, dhe të cilin të gjitha shkollat fillore do të duhet ta respektojnë. 

Aplikimi i mësimit qëllimor - të orientuar dhe të mësuarit në arsimin fillor 

Është e nevojshme vendosja e bazave të këtilla, të cilat theksin në mësim do 

ta vejnë te arsimtari dhe ligjërimi i tij, kurse sa më shumë do të praktikohet nxënia 

e diturive, shkathtësive dhe sendërtimit të qëndrimeve nga ana e nxënësve. 

Aktivitetet: 

 

1. Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të formojë ekip ekspertësh, të cilët duhet 

profilin përfundimtar në arsimin fillor ta operacionalizojnë në matricën e qëllimeve 

(njohuri, shkathtësi, qëndrime) dhe aktivitete të cilat duhet që secila 

shkollë t’i realizojë. 

2. Ministria e Arsimit dhe Shkencës, përmes Byrosë për zhvillimin e arsimit, do 

të organizojë dhe zbatojë aktivitete për zhvillim profesional të kuadrove edukativo 

arsimore dhe udhëheqëse për realizimin e mësimit qëllimor të orientuar. 

Ekuilibrimi dhe sukcesiviteti midis programeve (lëndëve dhe lëmenjve 

mësimore), të cilat kanë qëllim përkatës dhe të cilat janë gjithpërfshirëse, 

koherente të ekuilibruara dhe me përmbajtje mirë të organizuar. 

Edhe përkundër asaj se janë bërë një sërë ndërhyrjesh për shkarkimin e 

programeve në periudhën e kaluar, sërish rezultatet nuk janë të lakmueshme. 

Shpeshherë ajo bëhet mekanikisht, me shmangien e pjesëve nga përmbajtjet, 

të cilat për fat të keq shpesh janë sqarimet e dukurive që duhet të studjohen 

dhe mbahen fakte të zbehta. Kjo qasje është problemi më i madh dhe faktor që 

shkakton favorizimin e memorjes, faktografisë dhe enciklopedizmin nga ana e 

nxënësve në arsimin fillor. 

Zgjidhja e problemit është në pyetjen: Çka i nevojitet një nxënësit, të moshës 

së caktuar, me potenciale dhe interesa të dhëna, të njohë dhe të dijë të bëjë, që 

të mund me sukses ta realizojë zhvillimin e vet fizik, emocional, kognitiv dhe 

social dhe me sukses ta vazhdojë shkollimin e tij? Vetëm me vendosjen e qëllimeve 

dhe parametrave të saktësuar të cilat do të tregonin në atë se çka është 



109


110 

e nevojshme të dijnë nxënësit, mund të arrihet shkarkim thelbësor edhe ajo të 

jetë në pajtueshmëri me karakteristikat zhvillimore të moshës përkatëse. 

Përmbajtjet dhe aktivitetet e parapara në programet mësimore nuk janë të 

diferencuara sipas vëllimit dhe nivelit të rëndësisë. Kështu, kemi situatë që programet 

mësimore në arsimin fillor, për shkak të vëllimit të tyre, drejtpërsëdrejti 

të ndikojnë ndaj vëllimit dhe rëndësisë së programeve mësimore në arsimin e 

mesëm, kurse indirekt edhe ndaj programeve mësimore në arsimin e lartë, që në 

planin e sukcesivitetit krijon probleme të mëdha. 

Aktivitete: 

 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës, përmes Byrosë për zhvillimin e arsimit, në bazë 

të kritereve saktë të definuara dhe matricës së përpunuar të kompetencave që 

nxënësit duhet t’i nxëjnë, do ti vërtetojë nevojat për zhvillimin e planeve dhe programeve 

mësimore në arsimin fillor. Ky aktivitet duhet të mundësojë shkarkim 

thelbësore e jo mekanike të planeve dhe programeve mësimore dhe sukcesivitet 

në nivelet dhe shkallët më të larta të arsimit. 

Shkarkimi i programeve mësimore dhe definimi i niveleve të të arriturave 

të nxënësve 

Kjo masë është reflektim i drejtpërdrejtë nga ajo paraprake. Sistemi i orëve 

lëndore sipas të cilit realizohet mësimi në arsimin fillor në Republikën e Maqedonisë 

nuk nënkupton lidhje të ndërtuara dhe efikase interaktive midis programeve 

dhe e pamundësojnë bashkërenditjen në punën e arsimtarëve. Shpesh ndodhë 

që disa njohuri ose aktivitete të cilat duhet të zhvillojnë disa shkathtësi tek 

nxënësit të përsëriten në më shumë programe. Në këtë mënyrë humbet shumë 

kohë në përsëritjen nga ana e arsimtarit në llogari të kohës e cila është e nevojshme 

që nxënësit të mësojnë dhe ushtrojnë. Ndodh që nxënësit dy ose më shumë 

herë të notohen nga arsimtarë të njejtë ose të ndryshëm për të njejtat dituri ose 

shkathtësi në suaza të programeve të ndryshme. Në këtë mënyrë krijohet situatë 

paradoksale në të cilën, një nxënës i njejtë është ndryshe i notuar për të njejtin 

nivel të të arriturave, ose ndryshe është i notuar për nivele të ndryshme të të 

arriturave. 

» 

» 

Që të tejkalohet ky problem është e nevojshme që të përgjigjet në pyetjet : 

Cilat informaciione presim nxënësit t’i mësojnë dhe / ose cilat kompetenca 

t’i zhvillojnë? 

Cilat aktivitete duhet ata t’i ndërmarrin per t’na demonstruar sa shumë dhe 

sa mirë kanë mësuar?

1. 

Kjo kërkon saktësim të dy lloj aktiviteteve: 

aktivitete me ndihmën e të cilave nxënësit do të nxëjnë dituri dhe do të 

zhvillojnë shkathtësi, dhe 2. aktivitete që nxënësit duhet t’i ndërmarrin për 

të demonstruar si dhe sa kanë mësuar. 

Aktivitete: 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës përmes zhvillimit të programeve mësimore, do 

të sigurojë nxitje të aftësive dhe shkathtësive të nevojshme dhe të dukshime. 

Ky aktivitet duhet të rezultojë me definimin e niveleve të të arriturave të nxënësve 

gjatë shkollimit të tyre dhe implementimit të qasjes integrale në mësim 

dhe aktiviteteve komplekse në të cilat nxënësit do t’i dokumentojnë njohuritë dhe 

shkathtësitë e nxëna në situata komplekse. 

QËLLIMI 2.2. Përdorimi i teksteve cilësore 

Tekstet shkollare dhe literatura plotësuese për arsim fillor lejohen në nivel 

shtetëror. Ato duhet të jenë të përpunuara në pajtim me planet dhe programet 

mësimore dhe koncepcioniot për tekst shkollor, kurse vlerësohen me metodologji 

të veçantë për vlerësimin e teksteve shkollore. Hartimi i teksteve shkollore 

dhe doracakëve për realizimin e programit mësimor, realizohet jashtë shkollës 

d.m.th. jashtë nga shfrytëzuesit e fundit. 

Padyshim është se, zhvillimi i planeve dhe programeve mësimore do të inicojë 

proces të operacionalizimit pedagogjik dhe transformimit të statutit të teksteve 

shkollore në statut të vetëm një burimi të mundshëm të mësimit (realizimit 

të qëllimeve), së bashku me : CD informative dhe interaktive, materiale punuese 

– mbikëqyrëse, doracak për nxënës dhe arsimtarë dhe literaturë tjetër ndihmëse. 

Realizimi i këtij procesi do të jetë i mundur vetëm nëse realizohen këto kushte 

vijuese: 

» 

» 

» 

» 

Ekzistimi i konceptit të definuar dhe dedikim i materialit/burimit mësimor; 

Ekzistimi i standardeve të definuara për përpilimin e fletoreve të punës/teksteve 

ndihmëse – burime; 

Ekzistimi i pakove të përpiluara didaktike (tekst, materiale punuese të 

rëndësishme në nivel të ndryshëm peshues për nxënësit dhe doracak për 

punë dhe realizim për arsimtarët; 

Ekzistimi i teksteve të harmonizuara veçanërisht për klasat fillestare, me 

aktivitete jashtëmësimore, procedura hulumtuese dhe punë të pavarur të 

nxënësve. 



111


112 

Aktivitetet: 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të definojë standarde për cilësinë e teksteve 

shkollore në arsimin fillor bazuar në Koncepcionin e Rezultateve nga mësimi 

(Learning Outcomes). 

Ministeria e Arsimit dhe Shkencës do të definojë procedura transparente për 

zgjedhjen e teksteve shkollore dhe materialit tjetër mësimor. 

QËLLIMI 2.3. Përparimi i të mësuarit dhe të nxënit 

Ndërhyrjet e deritanishme në planin e modernizimit të procesit mësimor 

dhe mësimit në arsimin fillor, në mënyrë të pamjaftueshme i kanë paramenduar 

transformimet në procesin arsimor. Si segment ai ka mbetur thuajse i pandryshueshëm: 

stili ligjërues i punës me nxënësit, kultivimi dhe nxitja e memorisë 

në vend të mësimit me kuptim dhe /ose mësim sipas mënyrës së zgjidhjes së 

problemit, dëgjueshmëri në vend të kritikës, pasivitet në vend të aktivitetit, punë 

frontale në vend të interaktivitetit, përdorimi i pamjaftueshëm i mjeteve bashkëkohore 

mësimore, përdorimi i pamjaftueshëm i TIK teknologjisë etj. 

Në mësim, dominojnë teknika tradicionale të cilat në masë të madhe i 

pasivizojnë nxënësit, në llogari të rolit dominues të arsimtarit. Lloji autokratik 

i udhëheqjes dhe ligjërimit janë teknikat më frekuentuese të cilat përdoren në 

mësim,që kontribuon që proceset interaktive dhe mësimi aktiv i nxënësve gjatë 

mësimit të jenë realitet i rrallë. Kërkesat bashkëkohore e theksojnë procesin e të 

nxënit të mësimit, për çka janë të domosdoshme ndryshime serioze të atmosferës 

në klasë, në të cilën interaksioni i nxënësit duhet të ket rol udhëheqës, përmes 

nxitjes së mësimit të mvetësishëm dhe kritik, punës individuale dhe partnere, 

mësimit në drejtim të zgjidhjes së problemeve, stuhi idesh dhe debate grupore, 

mësim projektues, hulumtim i pavarur, shkathtësi për zhvillimin e më shumë 

burimeve të diturive, studimeve të rastit, hartimin e eseve/prodhim/operim lëndor, 

organizimi i sesioneve për vendosjen e qëllimeve, prezentimi vizuel, skenimi 

i ideve dhe notimi, shfrytëzimi i metaforave figurative dhe simboleve grafike, përdorimi 

i procedurave në variante, përdorimi i TIK teknologjisë dhe sistemeve dhe 

ngjashëm. 

Në veçanti e rëndësishme për përparimin e të mësuarit dhe të nxënit është 

që të limitohet madhësia e klasës. Sipas përvojave botërore, për këtë moshë klasa 

nuk mund të ketë më shumë se 30 nxënës. Një vendim i këtillë, duke i pasur 

parasysh kushtet në Republikën e Maqedonisë do të duhet të ketë plotësim: të 

mundësohet formimi i klasës deri më 35 nxënës, por jo sipas rregullës, por sipas 

përjashtimit, me vendim të veçantë të Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës.

Aktivitetet: 

 

 

 

 

Minisria e Arsimit dhe Shkencës, përmes sistemit të kontrollit të cilësisë së 

arsimtarëve, të nxënit dhe të mësuarit do t’i favorizojë strategjitë bashkëkohore 

të nxënit dhe të mësuarit dhe këto do të jenë të detyrueshme për secilën 

shkollë dhe arsimtar. 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të hartojë Rregullore për normativet dhe 

standarde lidhur me kryerjen e veprimtarisë edukativo-arsimore në arsimin 

fillor, të cilat do të jenë ne pajtim me standardet evropiane për mësim dhe 

të nxënë efektiv; 

Minisria e Arsimit dhe Shkencës, përmes ekipit të ekspertëvë të pavarur, në 

mënyrë permanente do të kryej evaluimin e të gjitha aktiviteteve projektuese 

në arsimin fillor, që ta verifikojnë rezultatin dhe kontributin e tyre në kuadër 

të angazhimeve shtetërore për përparimin e të mësuarit dhe të nxënit. 

Ministria e Arsimi dhe Shkencës do të intizivoj vendosjen e e-shkollës në 

shkollën fillore. 

QËLLIMI 2.4. Përparimi i resurseve kadrovika 

Arsimtarë: 

Arsimimin e arsimtarëve duhet ta mbështesë zhvillimi profesional gjatë të 

gjitha fazave dhe aktiviteteve nga kariera e tyre profesionale : 

 

 

 

 

 

 

Arsimimi inicial i arsimtarëve; 

rekrutimi/punësimi; 

arsimimi i arsimtarëve gjatë kohës së punës; 

arsim i mëtutjeshëm / përkryerje profesionale; 

pjesëmarrje në zhvillimin e shkollës; 

punë hulumtuese. 

Aktivitetet: 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të sigurojë gatishmëri të vazhdueshme 

profesionale të arsimtarëve përmes: 

 

 

përsosjes së arsimit inicial të arsimtarëve; 

reformimit të kurikulumit unevrsitar për profilet e arsimtarëve, në përputhje 

me strukturën e re të arsimit të detyrueshëm. 



113


114 

Programet për trajnim inicial të arsimtarëve duhet të jenë dinamike, të 

ndryshueshme dhe të jenë në zhvillim të vazhdueshëm. Ato duhet t’i përgatisin 

arsimtarët e ardhshëm për marrjen më progresive dhe proaktive të obligimeve 

profesionale me ç’rast duhet të përfshijë: 

Ekspertizë të lartë në një ose më shumë lëndë specifike (arsim akademik); 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Posedim i njohurive stabile dhe kuptimi nga lëmi/lëmitë/dhe për të cilat ai/ 

ajo është përgjegjës/e; 

Plotësimi i ekspertizave të veta lëndore me aftësi pedagogjike, përfshirë 

edhe motivimin për mësim, kreativitetin , bashkëpunimin, kuptimin e kontekstit 

social të arsimit (veçanërisht arsimtarët lëndor); 

Kuptim për potencial pedagogjik të teknologjisë (veçanërisht TIK) zhvillimi i 

aftësive për ta integruar në procesin e mësimit dhe të mësuarit.; 

Aftësi për integrimin e parimeve të mësimit të përjetshëm në procesin e të 

mësuarit dhe të nxënit; 

Të arriturat e standardeve ndërkombëtare (evropiane) në zhvillimin e mësimit; 

Njohuri dhe dituri të zgjeruara dhe të balansuara i karakteristikave themelore 

të arsimit në kontekst shumë të ndryshëm; 

Aftësi për vendosjen dhe mbajtjen e argumentit të paramenduar për çështje 

arsimore, në mënyrë të qartë dhe koherent; 

Raport për kontributin kah arsimimi i fëmisë ose të riu, dhe marrja e përgjegjësisë 

profesionale për zhvillimin e personalitetit, talentit dhe atributeve mentale, 

shpirtërore dhe fizike të secilit fëmijë ose personalitetit të ri; 

Njohuri, kuptim dhe gatishmëri për përfshierje në rrjedhat e çështjeve arsimore 

dhe dhënia e kontributit në proceset e zhvillimit të kurikulumeve (veçanërisht 

në nivel lokal), zhvillimin profesional të të punësuarve dhe zhvillimin 

e përgjithshëm shkollor; 

Aftësi për zbatimin e strategjive të ndryshme në mësim, duke përfshirë zbatimin 

përkatës të teknologjisë informatiko-komunikative (TIK); 

Aftësim dhe përkushtim për promovimin e mundësive të barabarta në 

shoqërinë inkluzive dhe marrjen aktive të hapave për eliminimin e diskriminimit 

; 

Mvetësimi intelektual dhe angazhimi i treguar kritik; 

Njohuri dhe aftësi për përparimin e mësimit të atyre nxënësve, te cilët kanë 

probleme/bariera në mësim, 

Njoftimi i prindërve për suksesin dhe përparimin e nxënësve; 

Aftësi për zbatimin e hulumtimeve;

Sjellja profesionale ndaj arsimtarëve tjerë dhe kolegëve të profesioneve 

tjera, para/profesionist dhe agjencione të cilat janë të angazhuar në ofrimin 

e mbështetjes të nxënësve dhe nxënies së përvojës në bashkëpunim me 

ato; 

Kryerja e detyrave administrative sipas kërkesave të shkollës; 

Marrja e obligimit dhe angazhimeve për vetë-mbikëqyerje dhe vetë-evaluim 

të praktikës individuale profesionale. 

Duhet të theksohet se këto kompetenca kyçe duhet të zbatohen në praktikë, 

në rrethana të ndryshme sociale, kulturore, gjuhësore dhe arsimore. 

Akreditimi i Programeve për trajnim inicial të arsimtarëve duhet të kuptohet 

në kontekst të: 

 

 

Sistemit ekstern të lejimit dhe /ose akreditim të programeve për arsimimin 

e arsimtarëve 

Sistemit të jashtëm për certifikimin e kualifikimeve profesionale të arsimtarëve. 

Ky sistem i jashtëm për certifikim duhet ta vërtetojë përkatësinë e programit 

për arsimim të arsimtarëve dhe mundësia e tij është të përgatitet për detyra 

profesionale dhe për rolin e profesionit arsimtar. Në këtë kuptim, programet për 

arsimim të arsimtarëve duhet të plotësojnë disa kushte: 

 

 

 

 

Të udhëhiqen nga ana e institucioneve të cilat përfshijnë partnerë të ndryshëm 

të njohur shoqëror dhe të cilat disponojnë me kuadro përkatës dhe 

cilësor arsimor, 

Të udhëhiqen nga ana e institucioneve të cilat me sukses e kanë kaluar procesin 

e evaluimit të brendshëm dhe të jashtëm (sipas mundësisë, nga institucionet 

evropiane), 

Të udhëhiqen nga institucionet të cilat i plotësojnë standardet për evaluimin 

e programeve për arsimimin e arsimtarëve. 

Hartimi i Katalogut të programeve për aftësim profesional të arsimtarëve 

dhe akreditimit të tyre; 

Përkryerja profesionale e arsimtarëve gjatë karierës së tyre profesionale do 

të realizohet në kontekst të modelit të shkallëzimit të zhvillimit profesional dhe 

në bashkëpunim me rrethin më të gjërë të dhënësve të akredituar të shërbimeve 

arsimore. 

Realizimi i suksesshëm i kësaj mase do mbajë llogari për atë se vallë programet 

për përkryerje profesionale të arsimtarëve janë parashtruar në bazë të 

kërkesës që dalin nga: 



115


116 

 

 

 

 

 

 

 

 

Rolet profesionale që arsimtari duhet ti realizojë në arsimin fillor dhe në kontekstin 

më të gjërë shoqëror, 

Detyrat punuese të arsimtarit në shkollë (edukimi, evaluimi, administratë, 

këshillim dhe inovacione), 

Niveli përkatës kualifikues për realizim kompetent të roleve dhe detyrave 

profesionale. 

Formimi i Agjencisë autonome për licencimin e arsimtarëve 

Kjo organizatë profesionale do ta merr përgjegjësinë për: 

Licencimin e arsimtarëve në bazë të indikatorëve të sendërtuar për cilësi, 

Garancë dhe ngritje e cilësisë të shërbimëve profesionale të arsimtarëve, 

Bashkëpunim me MASH dhe partnerët tjerë social në përmirësimin dhe 

akreditimin e programëve për trajnimin e arsimtarëve. 

Ndërtimi i modelit shkallzor për përparim në karierë për arsimtarët në 

shkollat fillore 

Përvojat e deritanishme flasin për pranim dhe përkrahje nga ana e arsimtarëve 

të aktiviteteve të cilat janë të orjentuara në modernizimin e procesit edukativo-arsimor. 

Shprehitë e vjetra të komoditetit, nostalgjia didaktike të më shumë stileve 

të miratuara dhe të përpunuara të punës, kanë krijuar shumëllojshmëri të raporteve 

drejt aktiviteteve projektuese/stërvitjeve – që kanë të bëjnë më rezistenca 

të fshehura deri te befasitë për të mirë, prej pranimit me lehtësi të risisë deri te 

kundërshtitë që të kuptojnë kërkesa të reja. 

Përditshmëria mësimore, në përgjithësi, mbeti e njëjtë, me intervenime të 

përkohshme projektuese të cilat nuk kanë kontinuitet, nuk janë paramenduar në 

mënyrë sistematike dhe janë larg përcaktimeve shtrategjike. Shkaqet pjesërisht 

qëndrojnë edhe në motivimin jo të mjaftueshëm të arsimtarëve të cilët si realizues 

të aktiviteteve projektuese për të njëjtën rrogë punojnë më gjatë. 

Mungesa e qasjes sistematike në implementimin e projekteve dhe shprehitë 

e vjetra për baraspeshimin të statusit dhe shpërblimit, te numri më i madh 

i arsimtarëve, pa marrë parasysh që posedojnë njohuri dhe aftësi për mësim 

bashkëkohor, ka krijuar rezistencë ndaj obligimeve profesionale, me ç’rast edhe 

implementimi i strategjive bashkëkohore në mësim përjetohet si angazhim i 

përkohshëm dhe shpesh herë plotësues. Për këtë kontribuojnë edhe selektiviteti 

në implementimin dhe mosekzistimi i evaluimit objektiv. 

Është e dukshme se modernizimi i mësimit dhe të mësuarit është e pa 

mundur të bëhet deri sa në mënyrë sistematike nuk bëhet ndryshimi i statusit 

të shpërblimit të arsimtarëve, me ç rast do të shmangeshin situatat në të cilat 

të gjithë arsimtarët kanë status të njëjtë dhe vlerësohen (shpërblehen) njëjtë pa

marrë parasysh cilësinë që e posedojnë, qasjet të cilat i praktikojnë në mësim 

dhe rezultatet të cilat i arrijnë gjatë punës me nxënësit. 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës në mënyrë sistematike do të krijojë model 

për përparim në karierë për arsimtarët në shkollën fillore dhe do t’i fusë në rregullativën 

ligjore. 

Ky model i avansimit në karierë për arsimtarët duhet të mundësojë qasje të 

shkallëzuar në statusin e arsimtarëve (arsimtar- praktikant/asistent, arsimtar, arsimtar-mentor) 

që do të nxitet në mënyrë adekuate përmes qasjes së shkallëzuar 

në shpërblim (arsimtar asistent-8O% rrogë, arsimtar-1OO% rrogë dhe arsimtar 

mentor-12O% rrogë) në pajtim me marrëveshjen kolektive. 

Përzgjedhja e titullit më të lartë do të realizohet në bazë të indikatorëve preciz 

për kompetencat e arritura, përvojës, cilësisë së treguar/ suksesit në mësim 

dhe të mësuar të nxënësve, risive si dhe aktiviteteve shkollore dhe jashtëshkollore. 

(Aneksi 2) 

Drejtorët 

Deri në rrumbullaksimin e procesit të decentralizimit drejtorët e shkollave 

fillore në Republikën e Maqedonisë zgjedheshin nga rradhët e arsimtarëve dhe 

kuadrit profesional të shkollës dhe drejtëpërsëdrejti emëroheshin nga ana e 

ministrit të arsimit. Roli dhe fuqia e vendosjes të të punësuarve në shkollë dhe 

këshillit të prindërve, edhe pse përfshiheshin në rregulloren e procedurës për 

zgjedhje ishin në tërësi të margjinalizuar nga ana e së drejtës akredituese të ministrisë 

që të merr vendimin definitiv për zgjedhje. Kështu drejtorët e emëruar, 

përvojën e tyre dhe kompetencat për kryerjen e këtij roli i kanë arritur kryesisht 

gjatë punës në shkollë që do të thotë tërthorazi. Me fillimin e procesit të decentralizimit 

dhe aktiviteteve të ndërmarura për përmirësimin e gjendjeve në arsimin 

fillor, janë ndërmarrë masa për depolitizimin dhe zbatimin cilësor të procedurave 

për zgjedhjen e drejtorëve në shkollat fillore. 

Intencë themelore është se vendi- drejtor i shkollës fillore duhet të profesionalizohet, 

ta kryejë person i cili e ka kryer trajnimin për drejtorë dhe kompetencat 

për kryerjen efektive të detyrave punuese janë të vërtetuara me dhënien e provimit 

për drejtor. 

Aktivitete: 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të përkryejë sistem për trajnim të drejtorëve 

shkollor dhe të vendos trup profesional për kontrollin e të arriturave përmes 

provimit për drejtor. 

Programet për trajnim të drejtorëve të shkollave duhet të ngriten në bazë të 

standardit të definuar dhe të pranuar të kompetencave të cilat në tërësi do ta re- 



117


118 

flektojnë këtë profil. Programet për trajnim duhet të organizohen dhe realizohen 

nga ana e institucioneve të cilat janë të verifikuara dhe akredituara për kryerjen e 

kësaj veprimtarie me nxitje permamente, promovimin dhe afirmimin e modeleve 

për participim aktiv të drejtorëve në jetën shkollore. 

Shërbimi pedagogjik- profesional: Detyrë themelore e shërbimit pedagogjiko-profesional 

është që të ofrojë përkrahje dhe ndihmë pedagogjike e profesionale 

për funksionim efikas dhe efektiv të shkollës fillore. 

Funksionimi i deritanishëm i këtij shërbimi karakterizohet me disharmoni të 

theksuar në rregullim dhe kryerjen e detyrave të punës nga ana e bashkëpunëtorëve 

profesional të cilët e përbëjnë (pedagogu, psikologu dhe në disa raste defektologu, 

sociologu dhe punëtori social). Është theksuar: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Mungesë e statusit të definuar dhe qëllimi i shërbimit pedagogjiko-profesional 

në shkollën fillore, 

Mosekzistim i sistematizimit të qartë të vendeve të punës apo të kompetencave 

të saktësuara dhe në mënyrë funksionale të selektuara- detyra të 

punës, obligime si dhe beneficione për secilin bashkëpunëtor profesional 

në veçanti. 

Mungesë e udhëzimeve të sakta për punë ekipore. 

Mungesë e mundësive për promovim institucionalo-profesionale. 

Mungesë e aktiviteteve shkencore-profesionale dhe analitike hulumtuese. 

Kushte të pakënaqshme teknike, hapësinore, pedagogjike dhe kushte 

tjera. 

Mungesë të sistemit për zhvillim efikas profesional dhe përparim të bashkëpunëtorëve 

profesional. 

Kjo gjendje kontribuon që në shkollë të paraqiten edhe dobësi konkrete. 

Përzierje të kompetencave; të shpeshta janë rastet kur detyrat e punës të cilat 

duhet t'i kryejë pedagogu kryehen nga ana e psikologut i cili për të njëjtat 

detyra nuk është trajnuar gjatë kohës së arsimit inicial dhe e kundërta: pedagogu 

të kryejë detyra pune të cilat sipas karakterit të tyre duhet të realizohen 

nga ana e psikologut. I njëjtë është rasti edhe për detyrat e punës të cilat 

duhet ti kryejnë bashkëpunëtorët e tjerë profesional. Kjo dukuri në masë 

të madhe është e kushtëzuar me mospasje të konceptit të qartë nga ana e 

shtetit dhe shkollës për pozitën e punëtorëve profesional dhe mangësive 

në punësim. I shpeshtë është rasti ku për shkak të racionalizimit të kuadrit 

shkollor, në shërbimin profesional punësohet nga një bashkëpunëtor profesional, 

pa menduar paraprakisht se në kuadër të kompetencave të tij nuk 

mund t'i realizojë të gjitha detyrat të cilat priten nga shërbimi profesional. 

Humbje e autoritetit profesional në kuadër mozaikut të përditshëm administrativo-teknik 

të detyrave dhe aktiviteteve. I shpeshtë është rasti që punëtorët 

profesional të ngarkohen me kryerje të aktiviteteve administrativo-

teknike të cilat dalin jashtë nga detyrimet e tyre, gjë që shkakton humbje të 

kohës dhe margjinalizim të rolit të tyre në shkollën fillore. 

Devalvim i kompetencave profesionale. Numri më i madh i trajnimit të arsimtarëve 

në periudhën e kaluar nuk nënkuptonin kyçjen e bashkëpunëtorëve 

profesional. Në rastet kur ata kyçeshin, shpesh ndodhte që të trajnohen 

bashkëpunëtorë profesional të cilët në shkollë nuk ishin kompetentë për 

kryerjen e detyrave për të cilët ishin trajnuar në aktivitetet projektuese. Në 

atë mënyrë drejtëpërsëdrejti ndikohet mbi qëndrueshmërinë e intervenimeve. 

Nuk ekziston qasje sistematike në përkryerjen e bashkëpunëtorëve 

profesional në shtet. 

Aktivitete: 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të përpunojë program për punën e shërbimit 

pedagogjikoprofesional në arsimin fillor, të definuar në rregullativën ligjore. 

Kusht themelorë për realizim të suksesshëm të këtij programi është që në 

rregullativën ligjore dhe aktet nënligjore në mënyrë saktë të theksohen: 

qëllimi i shërbimit profesional, 

detyrat e punës (përgjegjësi dhe kompetenca të definuara dhe të dhëna në 

mënyrë grupore), 

mënyrat e punës, 

përbërja (vallë në radhët e shërbimit profesional do të hyjnë të gjitha profilet: 

pedagogu, psikologu, defektologu, sociologu, bashkëpunëtori social 

dhe punëtori shëndetësor), 

punësimi dmth. kur dhe nën cilat kushte shërbimi profesional mund të ketë 

numër më të madh/më të vogël të anëtarëve. 

Ky program ka për qëllim të bëjë ndarje të qartë të kompetencave të anëtarëve 

të shërbimit pedagogjiko-profesional dhe pozicionimin e detyrave të punës 

të cilat në mënyrë ekipore duhet të realizohen. Ky program duhet të përmbajë indikatorë 

të qartë të suksesshmërisë/ efektivitetit të cilat do të lidhen në mënyrë 

funksionale me kompetencat kyce të të gjithë anëtarëve të këtij shërbimi. 

Nga aspekti i shkollës efektive, anëtarët e shërbimit pedagogjiko-profesional 

në shkollën fillore duhet ti realizojnë obligimet e tyre profesionale dhe aktivitetet 

në bazë të modeleve të punës ekipore dhe koordinimit të orientuara drejt: 

krijimit të ambientit të tërësishëm pedagogjik në shkollë; 

njohjes të parakohshme, identifikim dhe vendosje të trajtimit edukativ të 

fëmijëve të talentuar dhe të fëmijëve me vështirësi në mësim. 

 

aplikimit të rezultateve nga risitë pedagogjiko-psikologjike; 



119


120 

 

 

 

 

 

 

 

 

evaluimit intern i procesit mësimor dhe funksionim i tërësishëm pedagogjik 

i shkollës; 

orientimit profesional i nxënësve; 

sigurimit të klimës pedagogjike përkatëse për zhvillimin dhe integrimin e 

nxënësve me kapacitete të ndryshme arsimore; 

ngritjes së përkryerjes interne pedagogjiko-profesionale të kuadrit mësimor 

përmes ndjekjes së trendeve bashkëkohore; 

disejnimit të aktiviteteve të lira të nxënësve në shkollë dhe të kohës së lirë 

të nxënësve; 

programit për ngritjen e nivelit edukativ të prindërve; 

parandalimit të dukurive socio-patologjike; 

hulumtimit të përhershëm i gjendjeve në shkollë. 

Për kryerje të suksesshme të këtyre obligimeve është e nevojshme, në 

mënyrë të saktë, të definihen dhe të theksohen kompetencat kyçe dhe autorizimet 

e bashkëpunëtorëve profesional në rregulloren për punën e shërbimit profesional 

në shkollën fillore. (Aneks 3) 

QËLLIMI 2.5. ndërtimi i sistemit për sigurim dhe kontrollë të 

cilësisë 

Praktika e deritanishme ka treguar se sigurimi dhe kontrolli i cilësisë në 

shkollën fillore zhvillohet stihikisht, në mënyrë jo sistematike dhe jashtë suazave 

të subjekteve të interesuara-nxënësve dhe prindërve. Në mungesë të kontrollit 

ekstern të cilësisë dhe specificitetit të procedurave për regjistrim në shkollën e 

mesme, është shkaktuar garë e vërtetë për notat e larta e cila jo rallë nuk paraqet 

ekuivalent të vërtetë të njohurive të nxënësve. 

Aktivitete: 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës: 

 

 

Do të ndërtojë sistem për sigurim dhe kontrollë të cilësisë në shkollat fillore; 

Arsimim dhe trajnim të kuadrit i cili do ta kryejë kontrollin e cilësisë në 

arsimin parashkollor, fillor dhe të mesëm. 

Sigurimi i cilësisë 

Qeveria/MASH përmes krijimit dhe përmirësimit të kushteve elementare 

(infrastrukturës, paisjeve,TIK lidhjes,rritjes së cilësisë së arsimit inicial të 

arsimtarëve,rregullimit të proceseve,përpunimit të indikatorëve, standardeve për

cilësi, finansimit shtetëror dhe dislokimit të këshilltarëve nga BZHA nga kontrollues 

në persona të cilët në mënyrë profesionale do t’ iu ndihmojnë shkollave në 

realizimin e standardeve të nevojshme për cilësi) do ta përmbush obligimin e vet 

të siguruesit të cilësisë në shkollën fillore. 

Pushteti vendor përmes krijimit dhe përmirësimit të kushteve (mirëmbajtjes 

së objekteve, investimit për pajisje infrastrukturore dhe arsimore, afirmimit të arsimimit 

në mjedis dhe familje, finansimit lokal dhe ndihmës profesionale përmes 

departamentit të vet për arsim), duhet ta përmbushë rolin e vet si sigurues të 

cilësisë në shkollat fillore. 

Shkolla fillore – përmes realizimit konsekuent të regullativës ligjore dhe normativeve 

dhe standardeve për cilësi,investimit në përkryerjen profesionale, ngritjes 

së iniciativave dhe ideve për rritjen e efektivitetit dhe realizimit konsekuent 

të rolit të vet në bashkësinë lokale dhe shtet, bashkëpunimi me bashkësinë lokale 

dhe prindërit, duhet që të përmbush obligimin e vet si sigurues të cilësisë. 

Bashkëpunimi me BZHA në drejtim të promovimit të cilësisë në arsim do të jetë i 

obligueshëm dhe sipas mekanizmave saktësisht të vërtetuara për bashkëpunim. 

Prindërit –përmes pjesmarrjes nëpër këshillat e prindërve, gjegjësisht këshillit 

shkollor, do të kenë obligime që të përkujdesen për sigurimin e cilësisë nëpër 

shkollat fillore në kuadër të ingerencave të tyre. 

Byroja për zhvillimin e arsimit, në bashkëpunim me qendrën shtetërore 

të provimeve, në ingerencat e saj do ta merr kujdesin për ndërtimin e standardeve 

nacionale për sigurimin dhe mbajtjen e cilësisë. BZHA në mënyrë direkte 

bashkëpunon me shkollat dhe pushtetet lokale për definimin e indikatorëve hyrës 

dhe procesor për cilësi. 

kontrolli i cilësisë 

Qeveria/MASH kryen kontrollin ekstern të cilësisë. Përmes IASH dhe QSHP, 

MASH do të kryejë kontrollë të punës së shkollës fillore nga aspekti i respektimit 

të rregullativës ligjore dhe respektimit të standardeve për shkollë efektive si dhe 

të mbrojtjes të të drejtave të fëmijëve në sferën e arsimit si dhe të drejtës për 

arsimim të të gjithëve përfaqësimit dhe korrektësisë në realizimin e interesave 

kombëtare / shtetërore në arsim nga ana e enteve shkollore në nivel lokal dhe nacional, 

suksesit të nxënësve dhe cilësinë e punës së kuadrove shkollore etj. IASH 

rolin e saj e kryen në bashkëpunim me BZHA, përmes kontrollit administrativ dhe 

mbykqyrjes në teren nga ana e ekipeve të përziera, inspektorëve për punë materialofinanciare 

dhe punë ligjdhënëse si dhe inspektorëve për çështje pedagogjikoprofesionale. 

QSHP është përgjegjëse për evaluimin ekstern të të arriturave 

të nxënësve ( njohurive dhe diturive) të objektivizuara përmes vlerësimit ekstern 

të nxënësve në disa cikle gjatë arsimit fillor. 

Vetëqeverisja lokale dhe shkolla fillore kryejnë kontrollë intern të cilësisë. 

Ato do ta marrin përgjegjësinë për ndjekje / kontroll të cilësisë me ndihmën e 



121


122 

mekanizmave të përcaktuara në mënyrë të saktë dhe instrumenteve për matjen e 

indikatorëve të suksesit. 

Prindërit dhe këshillat shkollore në mënyrë permanente do të marrin pjesë 

në aktivitetet e përditshme të shkollës,do të marrin pjesë në analizat e të arriturave/realizimin 

e standardeve të cilësisë dhe do të marrin pjesë në miratimin e 

vendimeve , në mënyrë të barabartë me organet e tjera të shkollës dhe përfaqsuesve 

të vetëqeverisjes lokale. Detyrë e tyre do të jetë që të marrin pjesë aktive 

në vlerësimin e punës së arsimtarëve, shërbimeve profesionale dhe të drejtorëve 

të shkollave fillore. 

QËLLIMI 2.6. Sigurimi i qasjes kah grupet e ndjeshme. 

Përveç aktiviteteve të përfshira në projekte individuale, në arsimin fillor nuk 

ekziston koncept i cili do të mundësojë qasje efektive kah fëmijët të cilët rrjedhin 

prej grupeve të ndjeshme të popullatës. Për shkak të kësaj dukurie, numri më i 

madh i fëmijëve të cilët kanë vështirësi në mësim e braktisin shkollimin, përparojnë 

me tempo të ngadalësuar apo edhe fare nuk kyçen në arsimin fillor, janë 

pikërisht nga ajo kategori e fëmijëve. 

Aktivitete: 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës, në bashkëpunim me autoritetet lokale: 

 

 

 

Do të zhvillojë mekanizma për vëzhgim të gjendjes së fëmijëve në dhe 

jashtë sistemit të arsimit, 

Të zhvillojë koncept për punë me fëmijë të cilët i takojnë grupeve të 

ndjeshme, 

Do t iu sigurojë beneficione për shkollim kësaj kategorie të fëmijëve. 

Masat e këtilla nënkuptojnë senzibilitet më të madh nga ana e shkollave dhe 

vetëqeverisjes lokale kah grupet e ndjeshme në të cilat bëjnë pjesë: 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

Fëmijë nga viset e pa zhvilluara; 

Fëmijë me vështirësi në mësim; 

Fëmijë me tempo të ngadalësuar të përparimit në mësim; 

Fëmijë të cilët rrjedhin prej familjeve me status të pavolitshëm social; 

Fëmijë të prindërve me kujdesje nga njëri prind; 

Fëmijë të familjeve me raporte të përkeqësuara; 

Fëmijë të familjeve me paragjykime dhe stereotipe të theksuara; 

Fëmijë me sëmundje kronike të cilat shfaqen në rregullshmërinë dhe 

mundësitë për ndjekje të mësimit. 

Fëmijë gjuha e mësimit e të cilëve nuk është gjuhë amtare.

» 

» 

» 

» 

Shkolla fillore në bashkëpunim me vetëqeverisjen lokale do të duhet: 

Që këta fëmijë ti evidentojë, ndjek dhe përkrahë në mësim; 

Të formojë ekipe për ndihmë dhe bashkëpunim; 

Të ndërmjetësojë me ndihmën e organeve dhe institucioneve adekuate; 

Të krijojë klimë të kuptimit, pranimit dhe përkrahjes nga ana e shokëve të 

tyre dhe prindërve; 

QËLLIMI 2.7. Inkluzioni dhe participimi arsimor i nxënësve me nevoja 

të veçanta arsimore 

Arsimi fillor rolin e tij mund ta përmbush në tërësi vetëm po që se i respekton 

parimet e hapjes për nevojat dhe kushtet e fëmijëve me probleme në zhvillim 

dhe nevoja të veçanta arsimore në frymën e konventave dhe standardeve ndërkombëtare. 

Aktivitete: 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të krijojë kushte dhe do të përgatitë koncept 

dhe program për punë me fëmijë me probleme në zhvillim dhe fëmijë me 

nevoja të veçanta. Kjo nënkupton: 

 

 

 

 

 

 

Ndjekje të të arriturave të fëmijëve (mësim kooperues dhe burime të pasura 

dhe të përshtatura për mësim); 

Pasurimin e trajnimit, ritrajnimit dhe përparimit të arsimtarëve të cilët në 

arsimin e rregullt punojnë me fëmijë me nevoja të posacme arsimore; 

Qasje arkitektonikohapsinore deri te institucionet arsimore; 

Në bashkëpunim me vetqeverisjen lokale do të merr pjesë në krijimin e 

rrjetit të paraleleve në shkolla për fëmijë me nevoja të veçanta 

Sigurim të mjeteve audiovizuele sipas lloit dhe shkallës së pengesës së 

fëmijëve me nevoja të veçanta arsimore; 

Standardizim të terminologjisë teorikeshkencore dhe ligjore e cila i përket 

kësaj lëmie si dhe saktësimin e saj dhe përputhshmërinë me standardet 

ndërkombëtare; 

Qasja kah këto fëmijë në tërësi do ta respektojë llojin dhe shkallën e problemit 

të tyre zhvillimor në ambientin i cili do t’i kënaqë dëshirat e fëmijës dhe 

familjes dhe kërkesave për: 

Zbatim konsekuent të parimit të inkluzivitetit; 

 

Përgatitje profesionale kadrovike, teknikohapësinore të shkollave për pranimin 

e fëmijëve me nevoja të posaçme arsimore ; 



123


124 

 

Vazhdimin me punë të shkollave të posaçme për përkujdesje dhe arsimim të 

fëmijëve me pengesa më të rënda. 

Në zhvillimin e ardhshëm në këtë plan, rol të theksuar duhet të ketë shërbimi 

profesional (defektologët, pedagogët, psikologët) të cilët do ta ndjekin përparimin, 

adaptimin, mësimin dhe komunikimin, si dhe përkrahjen e arsimtarëve, 

nxënësve dhe prindërve. 

Bashkëpunimi mes shërbimeve dhe institucioneve përkatëse duhet të mundësojë 

detektim, diagnostifikim dhe intervenim të hershëm. 

Puna me këto fëmijë duhet të jetë rreptësisht e individualizuar, e udhëhequr 

nga defektologët dhe ekipit profesional nëpër shkolla, për çka është e nevojshme 

kyçje e obligueshme e defektologëve në sistemin e rregullt arsimor dhe/ edhe në 

departamentet për arsimim pranë vetëqeverisjes lokale, në ato shkolla / mjedise 

ku ka paraqitje të shpeshtuar të kësaj kategorie të fëmijëve. 

Nëse fëmija edhe përskaj krijimit të të gjitha kushteve të nevojshme nuk 

mund të ndjekë arsimimin e regullt kyçet në arsimimin e veçantë, rrespektivisht 

në klasë të veçantë pranë shkollës së rregullt apo në shkollë të veçanta. Shkollat 

për fëmijë me nevoja të veçanta janë në kompetenca të MASH (nivelit qendror). 

QËLLIMI 2.8. Qasja kah nxënësit e talentuar 

Në arsimin fillor në Republikën e Maqedonisë nuk ekziston sistem për detektim 

të hershëm dhe punë me nxënës të talentuar. Më së shpeshti zbulimi i talentëve 

bëhet nga ana e arsimtarëve dhe në varshmëri nga ambicja dhe përgatitja 

e arsimtarit që këto nxënës në mënyrë plotësuese të stimulohen që ti zhvillojnë 

talentet e tyre. Këso lloj iniciativash shpesh hasin në pengesë nga ana e rregullativave 

ligjore duke shkaktuar dekurajim të arsimtarit dhe prindërve, dëshprim 

tek fëmijët dhe shuarje të potencialeve te këta fëmijë. Përskaj dëmit që e pësojnë 

këta nxënës si dhe arsimtarët/prindërit dëm më të madh pëson shteti pasi që 

dëshmohet se nuk di që t’i shfrytëzojë resurset intelektuale të tij dhe t’i vejë në 

funksion të zhvillimit të tij. 

Aktivtete: 

Ministria e Aarsimit dhe Shkencës: 

 

 

 

Do të përgatitë program për zbulim të hershëm dhe punë me nxënës të 

talentuar dhe nxënës me prirje, 

Do të intervenojë në ligjin për arsim fillorë me çrast do të fusë mekanizma 

dhe procedura për stimulimin e përparimit të nxënësve të talentuar dhe 

atyre me prirje. 

Do ta shqyrtojë mundësinë për hapjen e qendrave për zbulimin e fëmijëve 

të talentuar.

Me këto masa pritet që arsimi fillor të arrijë standardizim nacional për zbulim 

të hershëm dhe punë me nxënës të talentuar dhe me prirje. Elementet e këtij 

koncepti perfshijnë: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Tejkalimin e paradigmës për barazi të të gjithë nxënësve dhe aplikimit të 

qasjeve identike lineare dhe modeleve për mësimdhe studim; 

Metodologji për zbulim të hershëm të nxënësve të talentuar, me prirje dhe 

kreativ; 

Programe për punë me nxënës të talentuar në kuadër të mësimit të rregullt 

dhe aktiviteteve jashtë mësimore; 

Operacionalizim i procedurës për përparim më të shpejtë (formal, procesor 

dhe përmbajtësor); 

Edukim të kuadrit mësimorë për detektim dhe identifikim; 

Pjesëmarrje të nxënësve të talentuar në gara shtetërore dhe ndërkombëtare 

dhe stimulim adekuat përmes benificioneve (bursave dhe kredive etj.); 

Kyçjen e nxënësve të talentuar në rrjetin ndërkombëtarë për kultivimin e talentëve; 

Definimin e terminologjisë për nxënës të talentuar sipas standardeve 

ndërkombëtare; 

Respektimi i dokumenteve ndërkombëtare në rapor me trajtimin e nxënësve 

të talentuar dhe me prirje. 

QËLLIMI 2.9. Roli i këshillave shkollore dhe shoqërisë civile 

Jeta bashkëkohore shumë më tepër e thekson nevojën e interaksionit funksional 

të shkollës dhe këshillave shkollore, posaçërisht në kontekst të decentralizimit 

të sistemit arsimor si dhe të ndryshimit të sistemit të vlerave në familje dhe 

shoqëri. Praktika e deritanishme e anëtarësimit formal nëpër trupe dhe organe 

shkollore duhet që të zëvendësohet dhe të modernizohet. 

Aktivitete: 

 

 

 

 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të përgatisë program për pjesmarrje të 

këshillave shkollore në funksionimin e shkollës fillore. 

Kjo masë nënkupton rol aktiv të këshillave shkollore përmes: 

Participimit në procesin mësimorë në rolin e burimit të njohurive, bashkëbiseduesve 

dhe bashkëpunëtorëve, 

Forma të partneritetit me arsimtarët, 

Mbështetje të fëmijëve /nxënësve me probleme në mësim, 

Pjesmarrje vullnetare në aktivitetet jashte mësimore dhe jashtëshkollore, 



125


126 

 

 

 

 

 

 

 

Pjesëmarrje në organizimin e manifestimeve të karakterit lokal, 

Ndërmjetësim me pushtetet vendore dhe bashkësinë, 

Krijimin e klimës së besimit dhe kuptimit për dallimet mes fëmijëve, posacërisht 

të fëmijëve me nevoja të posacme arsimore dhe fëmijëve të përkatësisë 

tjetër etnike, 

Promovim i modeleve për participim aktiv të këshillave shkollore në jetën 

shkollore dhe afirmimi i tyre si partner në mësim dhe mësimnxënie. 

Stimulim i fëmijëve /nxënësve për mësim në mjedisin familjar; 

Realizim të programeve të ndryshme kompenzuese 

Pjesëmarrje në vlerësimin e arsimtarëve, bashkëpunëtorëve profesional dhe 

drejtorëve të shkollave 

Me masat ligjore ekzistuese dhe standardeve është dimensionuar pjesëmarrja 

e prindërve në organet e shkollës por ato duhet që detaisht të operacionalizohen 

QËLLIMI 2.10. krijimi i mundësive për 

themelimin e shkollave fillore private 

Gjendja/shkaqet: Në Republikën e Maqedonisë nuk ekziston mundësi për 

themelimin e shkollave private fillore edhe përveç asaj që kjo masë realizohet 

me sukses në më shumë shtete dhe paraqet bazë për konkurrencë në arsimin fillorë 

si dhe paraqet agjens për përforcimin e cilësisë në arsim si dhe mundësi për 

përfshierje më të madhe të nxënësve. Në Republikën e Maqedonisë kjo çështje 

ende nuk është hapur. 

Shteti në pajtueshmëri me përcaktimin për racionalizim të rrjetit shkollorë 

është ndeshur edhe me nevojën për rritjen e kapaciteteve në rajone të caktuara, 

parasëgjithash në mjediset urbane. Në llogari të kësaj numri i shkollave, 

posaçërisht shkollave rajonale në mjediset rurale në mënyrë permanente po 

zvogëlohet. 

Në përpjekje për kushte më të mira 

jetësore një pjesë e popullatës rurale po 

shpërngulet nëpër qytete me çka shkollat 

nëpër fshatra po përfshinë numër më 

të vogël të nxënësve. Kështu p,sh. Në 

komunën e Kriva Pallankës, 19 shkolla 

rurale apo përafërsisht gjysma e numrit 

të përgjithshëm ishin mbyllur më vitin 

1995. Trend i njëjtë është prezent edhe 

në mjediset e tjera rurale në Republikën 

e Maqedonisë, posaçërisht në pjesën 

qëndrore dhe lindore të saj. 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

Viti 2001/2002 

Gjithsej shkolla fillore të rregullta - 1010. 

Gjithsej nxënës - 242707. 

Gjithsej paralele - 10094. 

Gjithsej arsimtarë - 13508. 

Gjithsej arsimtarë me kohë të plotë pune 

- 12912. 

Numri i nxënësve sipas klasave - 24.04. 

Një arsimtari - 17.97nxënës . 

Një arsimtari me orar të plotë pune - 18.80 

nxënës .

Rrjeti shkollor, edhe përskaj asaj që në mënyrë statistike i kënaq nevojat 

për përfshirje të nxënësve, as për së afërmi nuk e tregon forcën e njëjtë poqese 

merren parasysh standardet për mësim dhe mësimnxënie bashkëkohore. Numri 

më i madh i objekteve shkollore janë ndërtuar para më shumë dekadave, janë 

mirëmbajtur dobët si dhe shumë pak i kënaqin standardet themelore për realizimin 

e procesit edukativo-arsimor cilësorë. Kjo situatë është karakteristike për 

Maqedoninë qëndrore dhe lindore, me manifestim 

dominant në mjediset rurale. 

Forca finansiare e shtetit për ndërtimin e rrjetit 

optimal dhe bashkëkohor të shkollave fillore është 

e dobët dhe nuk jep optimizëm se se shpejti do 

të përmirësohet gjendja në këtë plan .Kjo gjendje 

në masë të madhe e aktualizon nevojën për mundësimin 

e iniciativës private në arsimin fillor. 

Viti Shkolla 

1996/97 1045 

1997/98 1043 

1998/99 1041 

1999/00 1036 

2001/02 1010 

2002/03 1020 

Decentralizimi imponon nevojën e marrjes së më shumë obligimeve nga ana 

e vetëqeverisjes lokale. Në pyetjen se në çfarë shkalle komunat dhe cilat do të 

kenë forcë, jo vetëm që t’i mirëmbajnë por edhe t’i rrisin dhe modernizojnë objektet 

shkollore si dhe ti vendosin në listën prioritare të aktiviteteve të tyre, është 

vështirë të gjendet përgjigje. Më tepër se e dukshme është se në periudhën e 

ardhshme mund me siguri të priten investime të vogla në shkollat fillore nga ana 

e vetëqeverisjes lokale që në mënyrë alarmante e parashtron pyetjen për gjetjen 

e burimeve të reja financiare apo të formave të reja të pronësisë në arsimin fillorë. 

Kjo praktikë do të mund ta shkarkojë buxhetin lokal dhe shtetëror dhe do 

të krijojë kushte dhe beneficione më të volitshme për ata fëmijë/nxënës të cilët 

për shkak të mungesës së finansave nuk janë në gjendje që ta vizitojnë ose për 

shkak të arsyeve të njëjta e braktisin shkollimin që të mund të përfitojnë arsim fillorë 

pa pagesë. Realizimi i mundësisë për themelimin e shkollave fillore private, 

nga aspekti i decentralizimit, është më tepër se një nevojë. 

Përvoja e themelimit të shkollave të mesme private në Republikën e Maqedonisë 

në aspekt të konkurrencës, aplikimit të standardeve evropiane dhe ngritjes 

së cilësisë të punës shkollore, afirmimit të modeleve të mira nga praktika si 

dhe motivimi i arsimtarëve dhe nxënësve tregon se është e nevojshme e njëjta të 

bëhet edhe në arsimin fillor, gjegjësisht përvojat pozitive nga vendet më të afërta 

të cilët e aplikuan dhe – ose e praktikojnë këtë zgjidhje janë dëshmi më e fortë 

se edhe në vendin tonë duhet të ndërrmerret ky hap. 



127


128 

Aktivitete: 

1. 

2. 

3. 

4. 

 

 

 

MASH dhe Qeveria e Maqedonisë do ta zgjërojnë rrjetin e shkollave fillore 

përmes intervenimit në rregullativën zgjedhore; 

MASH do t’I rekomandojë Qeverisë së RM shqyrtimin dhe krijimin e mundësive 

për themelimin e shkollave fillore private 

MASH dhe Qeveria e RM do të mundësojnë partneritet privatpublik dhe 

mundësi, për koncension në shkolla fillore, me intervenime në rregullativën 

ligjore. 

Kjo masë nënkupton intervenim në disa sfera dhe atë: 

Intervenim në rregullativën ligjore, me saktësim të qartë të obligimeve të 

cilat i ka shkolla private dhe procedurat shtetërore dhe aktet të cilat ajo 

duhet t’i respektojë. 

Definimi i kor-kurikulumit i cili do ta shprehë interesin e shtetit dhe të cilin 

secila shkollë fillore shtetërore dhe private duhet ta respektojë. 

Saktësim i qartë të kompetencave që do t’i ketë IASH, BZHAM, dhe QSHP 

gjatë punës së shkollës private. 

Regullimin e bashkëpunimit të shkollave private me ato shtetërore fillore 

dhe të mesme.

AnEkS 1 

Modeli i arsimit 

të detyrueshëm 

SHEMBUJ TË MODELEVE: 

Vendi 

Arsimi i 

detyrueshëm 

Arsimi 

fillor 

Prej-deri 

kohë- 

zgjatja 

kohëz. 

Shqipëria 6-13 8 4 

Bullgaria 7-14 8 4 

Rumania 7-14 8 4 

SMZ 7-14 8 4 

Maqedonia 7-14 8 4 

Austria 6-14 9 4 

Italia 6-14 9 5 

Greqia 6-14 9 6 

Portugalia 6-14 9 6 

Kroacia 7-15 9 4 

Latvia 7-15 9 4 

Lituania 7-15 9 4 

Estonia 7-15 9 6 

Polonia 7-15 9 6 

Zvicra 7-15 9 6 

Slovenia 7-15 9 4 

Rusia 6-15 10 3 

Slovakia 6-15 10 4 

Çekia 6-15 10 5 

Monako 6-15 10 5 

Luksemburg 6-15 10 6 

Japonia 6-15 10 6 

Irlanda 6-15 10 8 

Hungaria 7-16 10 4 

Lihtenshtajni 7-16 10 5 

Danimarka 7-16 10 6 

Finlanda 7-16 10 6 

Suedia 7-16 10 6 

Malta 5-15 11 6 

Belorusia 6-16 11 4 

Moldavia 6-16 11 4 

Franca 6-16 11 5 

Andora 6-16 11 6 

Spanja 6-16 11 6 

Islanda 6-16 11 7 

Norvegjia 6-16 11 7 

UK 5-16 12 6 

Ukraina 6-17 12 4 

SHBA 6-17 12 6 

Gjermania 6-18 13 4 

Belgjika 6-18 13 6 

Holanda 6-18 13 6 

Global Education Digest 2005, UNESCO, 2005 



129


130 

AnEkSI 2 

Matrica e përgjithshme e kompetencave të arsimtarëve 

1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

6. 

7. 

8. 

9. 

A. Fokusimi në zhvillimin e nxënësit 

10. 

11. 

12. 

13. 

14. 

15. 

16. 

17. 

18. 

19. 

20. 

21. 

22. 

23. 

Çdo ditë përkujdesi ndaj fëmijëve; 

Di dhe kupton se si nxënësit mësojnë dhe zhvillohen; 

I angazhon nxënësit të nxëjnë njohuri,përvoja përkatëse, të cilat e ndihmojnë 

zhvillimin e tyre; 

I inkurajon nxënësit të ndërmarrin përgjegjësi për mësimin individual; 

Këmbëngulës është në nxitjen e motiveve dhe dëshirave të nxënësve që të 

mësojnë dhe të arrijnë rezultate më të mira 

Këmbëngulës është në përpjekjet që nxënësit të ndjejnë kënaqësi nga 

rezultatet e arritura 

I nxit më pak nxënësit e suksesshëm; 

Zhvillon shkathtësi për studimin e nevojave dhe interesat e çdo nxënësi; 

I respekton dallimet ndërmjet nxënësve dhe mban llogari për zhvillimin e 

tyre, i kushtëzuar nga mundësitë individuale; 

E ndan suksesin dhe mossuksesin e çdo nxënësi; 

Krijon atmosferë në të cilën zhvillon bindje te çdo nxënës se suksesi i arritur 

është rezultat personal i angazhimeve të tija; 

Kultivon stil të punës, i cili e nxit njohurinë kurreshtare të çdo nxënësi; 

Te çdo nxënës krijon bindje se suksesi i arritur është rezultat i përvojës së 

tij të arritur dhe interesat personale; 

Siguron aktivitete të cilat janë përkatëse të zhvillimit personal të çdo nxënësi; 

Mban llogari për zhvillimin fizik, social, emocional dhe kognitiv të çdo 

nxënësi; 

Krijon strategji për ndikim energjik mbi nxënësit të lënë edukativ; 

Punon me nxënësit që kanë probleme me të mësuarit ; 

Punon me nxënës që kanë vështirësi në zhvillim; 

I respekton dhe vepron sipas të drejtave të fëmijës - nxënësit; 

E respekton personalitetin dhe mendimin e çdo nxënësi; 

Krijon kushte dhe nxit dialog ndërmjet nxënësve; 

Kultivon kushte për formimin e qëndrimeve të nxënësve dhe ndërtimin e 

argumentit për përforcimin e tyre ; 

Siguron mundësi për angazhim aktiv dhe shfrytëzim të të gjitha ideve të 

nxënësve;

24. 

25. 

26. 

27. 

28. 

29. 

30. 

I respekton interesat dhe afinitetet e çdo nxënësi 

Krijon kushte në të cilat nxënësit mësojnë njëri me tjetrin; 

Krijon kushte për marrëdhënie kultivuese të tolerancës dhe respektim 

reciprok të nxënësve; 

E nxit mendimin kritik të nxënësve; 

E përcjell përparimin e çdo nxënësi; 

Krijon kushte për vetëvlerësim dhe vlerësim reciprok të nxënësve; 

I analizon dhe përpiqet t’i tejkalojë (jo)ndodhitë familjare si një nga kushtet 

që ndikojnë në përparimin e nxënësit.. 

B. Disejni, menaxhimi dhe zhvillimi i mjedisit për mësim 

1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

6. 

7. 

8. 

9. 

10. 

11. 

12. 

13. 

14. 

15. 

16. 

17. 

18. 

19. 

Zhvillon bashkësi nxënësish në të cilën nxënësit besojnë dhe pranojnë 

përgjegjësi për rolin personal në të.; 

Te nxënësit kultivon përgjegjësi kolektive dhe personale për vlerat në bashkësinë 

e nxënësve; 

E shfrytëzon motivimin individual dhe kolektiv dhe sjelljen që të krijojë 

mjedis për mësim të cilën e nxit interaksionin social ndërmjet nxënësve; 

Krijon klimë për zhvillimin e përgjegjësisë qytetare ne klasë dhe shkollë; 

Ka qëndrim për përkujdesje dhe promovon marëdhënie pozitive interpersonale 

në klasë dhe në shkollë në përgjithësi; 

Së bashku me nxënësit vendos dhe mban procedura , rezultate përmes 

të cilave sigurohet mjedis i sigurtë dhe motivues për mësim dhe marrje e 

rreziqeve intelektuale; 

Kultivon motivim të brendshëm te nxënësit; 

Zhvillon marrëdhënie të kooperativitetit dhe partneritetit në mësim; 

Zhvillon marrëdhënie të besimit reciprok dhe respekt ndërmjet nxënësve; 

Krijon atmosferë respekti ndaj bashkëbiseduesit me mendim të ndryshëm; 

Promovon atmosferë në të cilën angazhimi aktiv i çdo individi paraqet kriter 

për përparimin e tij; 

Kultivon marrëdhënie bashkëpunimi me nxënësit; 

Vetvetiu promovohet si partner me përvojë më të madhe në mësim; 

Pyet dhe pret të pyetet; 

Nxit dialog njohurish ndërmjet nxënësve; 

Kultivon interaksion social përmes punës grupore të nxënësve; 

E nxitë iniciativën e nxënësit për parashtrimin e qëllimeve, zgjedhje të 

mjeteve dhe mënyra pune; 

Nxitë atmosferë të vetëorganizimit të nxënësve në punën e tyre; 

I respekton kriteret dhe argumentet për vlerësimin dhe vetëvlerësim të çdo 

individi në klasë; 



131


132 

20. 

Kujdeset për marrëdhëniet cilësore të mocanikëve dhe bashkëpunimi i 

nxënësve edhe jashtë klasës. 

c. Respektimi i dallimeve individuale të nxënësve 

1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

6. 

7. 

8. 

9. 

10. 

11. 

12. 

13. 

14. 

15. 

Tregon kujdes dhe simpati për të gjithë nxënësit duke i respektuar dallimet 

e tyre; 

Zhvillon marrëdhënie miqësore me të gjithë nxënësit dhe mirëkuptim për 

çdo nxënës -individ; 

I respekton dhe kupton dallimet ndërmjet nxënësve, qëndrimet e tyre dhe 

qasjet në mësim; 

I harmonizon qasjet e punës kah secili nxënës; 

Kultivon stil të punës në të cilin instruksionet, përcjellja dhe vlerësimi i 

angazhimit të çdo nxënësi kushtëzohen nga mundësitë e tija dalluese dhe 

aftësitë; 

Tregon gatishmëri t’i ndihmojë çdo nxënësit dhe krijon kushte që ai të 

gëzohet në të arriturat individuale; 

Krijon atmosferë të vetëbesimit dhe bindjes se secili mund të mësojë dhe 

të arrijë rezultate; 

Tregon fleksibilitet në harmonizimin e instruksioneve dhe të priturat nga 

secili nxënës ndaras; 

Krijon kushte për zhvillimin e stileve të ndryshme të mësimit nga 

mundësitë dhe potencialet e ndryshme të nxënësve; 

Organizon situata dhe njohuri përkatëse mësimore për të arritura të suksesshme 

të nxënësve me nevoja të veçanta dhe cytje në zhvillim; 

Di t’i parashikojë vështërsitë në të cilat mund të gjejnë nxënës me mundësi 

dhe aftësi të ndryshme; 

Shpreh ndjenjë përgjegjësie kah të arriturat e pamjaftueshme të disa prej 

nxënësve; 

Ofron dhe jep përkrahje të fuqishme nxënësve me vështërësi në mësim, 

me të kuptuar të ngadalshme dhe moskuptueshmëri në mësim; 

Siguron burime të ndryshme për mësim të cilat përkatësojnë në stilet e 

ndryshme dhe rezultatet në mësim; 

Zhvillon dhe ofron programe të veçanta për të arritura më të mëdha të 

nxënësve me njohuri, aspirata dhe mundësi më të mëdha 

ç) Komunikimi në klasë 

1. 

Posedon dhe shfrytëzon njohuri, aftësi dhe shkathtësi për teknologji 

komunikative efektive verbale, joverbale dhe teknologji komunikative të 

mediave në klasë;

2. 

3. 

4. 

5. 

6. 

7. 

8. 

9. 

10. 

11. 

12. 

13. 

14. 

15. 

16. 

17. 

18. 

19. 

20. 

21. 

22. 

Kultivon procedura aktive hulumtuese të kushtëzuara nga bashkëpunimi 

dhe komunikimi interpersonal i nxënësve; 

Krijon klimë të hapur të problemeve dhe cytjet përmes komunikimit mes 

nxënësve; 

Kultivon bashkëpunim parteriteti dhe grupor në klasë; 

Tregon kujdes dhe dëgjim aktiv të dialogjeve dhe diskutimeve të nxënësve 

në klasë; 

Promovon ndjenjshmëri personale dhe profesionale drejtë formave verbale 

dhe joverbale të komunikimit në klasë; 

E nxit dhe zhvillon vetëshprehje të nxënësve; 

Afirmohet si dëgjues aktiv dhe bashkëbisedues të nxënësve; 

Me nxënësit komunikon qartë, jodykuptimëshe dhe logjikshëm; 

E nxit dhe zhvillon të shprehurit gojor dhe me shkrim të nxënësve; 

E zhvillon aftësinë për komunikim simbolik të nxënësve; 

Kultivon dhe kërkon respektimin e standardeve gjuhësore në komunikimin 

me shkrim të nxënësve; 

Kultivon stil të punës i cili e nxit kulturën e komunikimit verbal dhe joverbal 

ndërmjet nxënësve; 

Kujdeset për kultivimin e vlerave artistike të shprehjes gojore; 

Kujdeset për përdorimin e gjuhës letrare nga ana e nxënësve; 

Kujdeset për zhvillimin e aftësive për gjuhë të shkruar krijuese të nxënësve; 

E nxit krijimtarinë gjuhësore të nxënësve; 

Insiston në të folurit të saktë në të gjitha lëmitë programore; 

Kujdeset për zhvillimin e shkathtësive për gjuhë të qartë, rrjedhshëm dhe 

të theksuar në bisedimet e nxënësve; 

Krijon kushte, për të cilat nxënësit mund mes veti të komunikojnë në 

mënyrë aktive; 

Në mënyrë aktive e përcjell zhvillimin e shkathtësive komunikative të nxënësve; 

Shkallën e zhvillueshmërisë të shkathtësive komunikative e trajton si komponentë 

të rëndësishme në evaluimin e përparimit të secilit nxënës. 

D. Planifikimi i mësimit 

1. 

2. 

3. 

4. 

Planifikon qëllime afatshkurtër,afatmesëm dhe afatgjatë; 

Planifikon aktivitete mësimore, jashtëmësimore dhe jashtëshkollore; 

Planifikon qëllime reale të cilat nxënësit i kuptojnë; 

Planifikon qëllime, të cilat janë në përputhje me mundësitë dhe aftësitë e 

nxënësve; 



133


134 

5. 

6. 

7. 

8. 

9. 

10. 

11. 

12. 

13. 

14. 

15. 

16. 

17. 

18. 

19. 

20. 

Planifikon dhe zhvillon programe për nxënësit me nevoja të veçanta; 

Planifikon dhe zhvillon programe për nxënësit me vështërësi në mësim; 

I planifikon aktivitetet personale dhe angazhimin e nxënësve; 

I planifikon të priturat nga të arriturat e nxënësve; 

Bën krahasimin ndërmjet të arriturave të planifikuara dhe atyre të realizuara 

dhe bën analizë të shkaqeve për mënjanimet; 

Planifikon llojin dhe vëllimin e aktiviteteve të nxënësve; 

Planifikon qëllime, aktivitete, mjete dhe përmbajtje, të cilat korrespondojnë 

me programet mësimore sipas lëndëve përkatëse; 

Planifikon lloje të përkrahjes teknologjike të proceseve të mësimit dhe 

studimit; 

Planifikon strategji për realizimin e qëllimeve të parashtruara; 

Kultivon pluralizëm metodik, polimorfitet dhe polivalencë të proceseve të 

studimit; 

Planifikon strategji të dallimeve nga stilet e të mësuarit dhe burime të 

ndryshme të njohurisë; 

E planifikon rrjedhën dhe fazat e mësimit dhe studimit; 

Planifikon strategji për përcjellje dhe evaluim të cilësisë së mësimit; 

Planifikon strategji për vlerësim të qasjeve për vetëmësim dhe mësim 

kooperativ; 

I planifikon rezultatet e mësimit dhe studimin e llojit të prodhimeve, të cilat 

paraqiten si efekte të atyre proceseve; 

E planifikon llojin/llojet e instrumenteve për përcjellje dhe vlerësim të 

efekteve nga puna e nxënësve. 

Dh) Përgatitja e koncepteve për mësim 

1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

6. 

7. 

8. 

I kupton dhe respekton llojet e ndryshme të mësimit , mjeteve hulumtuese 

dhe strukturat e diturisë dhe në bazë të tyre i ndërton përvojat e njohurive 

të nxënësve; 

Di t’i lidhë njohuritë e reja me përvojat e fituara paraprake të nxënësve; 

Di t’i lidhë idetë kryesore dhe shembujt veç e veç; 

Krijon kushte për mësim me kuptim; 

Shfrytëzon prezantime mëshumë të shkurtuara, shembuj dhe sqarime; 

Kërkon shembuj konkret nga nxënësit dhe insiston në lidhshmërinë e tyre 

me idetë kryesore; 

Qëndron në atë se njohuritë e fituara të nxënësve t’i lidhin dhe vlerësojnë 

në jetën e përditshme; 

Përpiqet që aftësitë dhe shkathtësitë fituara nxënësit t’i zbatojnë dhe 

përkryejnë në jetën e përditshme;

9. 

10. 

11. 

12. 

13. 

14. 

15. 

16. 

17. 

18. 

Organizon njohuri situatash me punë të pavarur të nxënësve; 

Siguron kushte për organizim ekipor të nxënësve në proceset e mësimit; 

Siguron njohuri të integruara dhe përvoja interdisiplinore me çrast te nxënësit 

zhvillon kuptime holistike për realitetin; 

Krijon kushte për fitim të njohurisë përmes angazhimit indirekt të nxënësve; 

I përmend nxënësit në përvojën mësimore; 

Krijon kushte për mësim hulumtues; 

Krijon kushte për mësim përmes zgjidhjes së problemeve; 

Kultivon atmosfera të marrëdhënieve kritike të nxënësve drejtë fakteve të 

verifikuara të njohurive; 

Krijon kushte për zbatimin dhe shfrytëzimin e procedurave alternative në 

mësim; 

Krijon kushte për zbatimin dhe analizë të fakteve dhe njohurive të fituara 

përmes shfrytëzimit të burimeve të ndryshme. 

E. Mësimi i nxënësve 

1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

6. 

7. 

8. 

9. 

10. 

Mundëson shfrytëzim të strategjive të ndryshme të mësimit; 

E nxitë mendimin logjik të nxënësve; 

Siguron përvoja, të cilat i aftësojnë nxënësit në vendosjen e qëllimeve, 

zgjedhje të detyrave, planifikimin e punës, zbatimin dhe vlerësimin e cilësisë 

së punës 

Disejnon hulumtim aktiv të nxënësve duke u ndihmuar të parashtrojnë dhe 

zgjedhin probleme; 

Krijon kushte që nxënësit të vijnë deri te konkluzionet përfundimtare 

përmes zgjedhjes së burimeve të njohurive dhe shjfrytëzimi i informatave, 

zbatimi i tyre dhe kundërvënia; 

Tregon variabilitet metodik të rolit individual në punë me nxënës, të cilët 

kanë interesa , afinitete dhe aftësi të ndryshme (orientues, ndihmës, bashkëveprues, 

instruktor, trajner, publikë); 

I harmonizon instruksionet, të cilat janë kushtëzuar nga nevojat e nxënësve 

dhe specifikat e përmbajtjeve programore; 

I zhvillon aftësitë , shkathtësitë e nxënësit për sjelljen e vendimeve dhe 

marrja e qëndrimeve; 

I zhvillon shkathtësitë e nxënësit për punë me të tjerët në grup; 

I përkrah nxënësit me nxënie të sigurisë dhe këmbëngulësisë në mësim 



135


136 

Ë. Vlerësimi 

1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

6. 

7. 

8. 

9. 

Kupton dhe shfrytëzon strategji të ndryshme për vlerësimin e zhvillimit të 

vazhdueshëm, intelektual, socio-emocional të nxënësve; 

2Krijon kushte në të cilat nxënësit mund të parashtrojnë qëllime të mësimit 

të tyre; 

I inkuadron nxënësit në aktivitete të ndryshme për vetëvlerësim; 

Nga prindërit, arsimtarët tjerë dhe vetë nxënësit kërkon dhe shfrytëzon 

informata për përvojat e tyre për mësimin, për sjelljen dhe nevojat e tyre; 

Vazhdimisht e përcjell, vëzhgon dhe analizon përparimin e nxënësve; 

Udhëheq vërejtje të hollësishme për ndryshimet në mësim,sjellje dhe komunikimin 

e cdo nxënësi; 

Formon bazën e të dhënave për përparimin dhe të arriturat e cdo nxënësi; 

Komunikon dhe bashkëpunon me prindërit dhe me kolegët e tij për t i kontrolluar 

indikatorët e vërejtjeve të tyre; 

kultivon vetëdije të lartë profesionale për përgjegjësinë individuale në 

vlerësimin e të arriturave të nxënësve. 

F. Raporti profesional ndaj punës 

1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

6. 

7. 

8. 

9. 

10. 

11. 

Paraqet interes permanent për zhvillimin e tij personal dhe profesional; 

të merr iniciativa për standarde më të larta në zhvillimin individual profesional; 

Vazhdimisht të punojë në kompetencat e tija profesionale; 

mer pjesë në forma të ndryshme të organizuara për zhvillimin profesional të 

arsimtarëve; 

e sendërton autoritetin e tij përmes profesionalizmit dhe kompetencave të 

larta në punë; 

E afirmon profesionin e tij në mjedisin e vet dhe bashkësinë më të gjërë; 

e promovon misionin shoqëror dhe përfitimet civilizuese të shkollës dhe arsimit 

në përgjithësi; 

Përvojën e nxënë metodologjike e shfrytëzon për rikontrollimdhe hulumtim 

të praktikës mësimore të tij dhe punës me nxënësit; 

I njeh dhe i respekton rregullat dhe procedurat e shkollës si bashkësi organizative 

dhe mjedis punues; 

I njeh dhe i respekton dispozitat ligjore dhe sipas tyre i harmonizon të drejtat 

e tija personale dhe profesionale dhe obligimet; 

Sjelljen e tij personale dhe profesionale e harmonizon sipas normave të verifikuara 

dhe të pranuara në bashkësinë shoqërore .

G. Bashkëpunimi me prindër 

1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

6. 

7. 

8. 

9. 

10. 

11. 

12. 

E afirmon statusin e partneritetit të prindërve; 

e nxit dhe organizon praninë e prindërve në shkollë dhe klasë; 

E disejnon participimin profesional dhe të përvojës së prindërve në procesin 

mësimor; 

I viziton familjet e nxënësve; 

Inicon forma për bashkëpunim të organizuar midis prindërve dhe nxënësve; 

Rregullisht i informon prindërit për përparimin e fëmijëve të tyre; 

Organizon takime të përbashkëta me prindërit dhe ofron përmbajtje të 

shoqërimit të tyre; 

Mban komunikim dhe lidhje të vazhdueshme me anëtarët e familjeve të nxënësve 

; 

Punon me nxënës, të cilët rrjedhin nga familje me krizë, bashkësi të ndara 

bashkshortore fëmijë të prindërve para shkurorëzimit, fëmijë-viktimë e dhunës 

familjare, fëmijë të prindërve të varur etj.; 

Zhvillon dhe realizon programe për të drejtat, përgjëgjësitë e fëmijëve në 

familjet e tyre; 

Zhvillon dhe realizon programe për prindër të përgjegjshëm dhe jetë cilësore 

familjare; 

Punon me prindërit për zhvillimin e vetëdijes dhe përgjegjësisë ndaj të drejtave 

të fëmijëve dhe obligimeve të prindërve dhe familjes. 



137


138 

AnEkSI 3 

kompetencat dhe autorizimet kyçe të bashkëpunëtorëve profesional 

Përforcimi i shërbimit profesional në shkollë me përkufizim të qartë të ingerencave 

të kuadrit dhe vatërzimit të tyre në sferën zhvillimore, nënkupton edhe 

definimin e kompetencave kyce të tyre, të vendosura në mënyrë funksionale në 

varshmëri nga detyrat e punës të cilat duhet t’I kryejnë: 

Pedagogu i shkollës: Bashkëpunëtorët themelor profesional në shkollat, 

të cilat merren me edukim dhe arsimim. Në vendet evropiane përvec me emrin 

pedagog ky profil paraqitet edhe si: drejtor për mësim, bashkërendues arsimor, 

këshilltar arsimor, etj. Puna e tyre në shkolla është e vatërzuar në disa lëmi. 

 

 

 

 

Planifikim dhe programim, 

Puna me nxënës, 

Puna me mësues/arsimtar, 

Punë me prindër. 

Planifikimi dhe programimi përfshin: planifikim të përkryerjes individuale 

dhe profesionale dhe përkryerjes profesionale të mësuesve/arsimtarëve, Planifikim 

të punës në shkollë, punë në këshillin e arsimtarëve, dhe pjesëmarrjeje 

në përgatitjen e planit dhe programit vjetor të shkollës. Në punën e tij pedagogu 

bashkëpunon me drejtorin e shkollës dhe bashkëpunëtorët tjerë profesional 

(psikologun, defektologun). Në bashkëpunim me entet lokale për punësim pedagogu 

përgatitë plan dhe program për informim profesional. Planin për punë më 

fëmijët me nevoja të vecanta pedagogu e përpunon në bashkëpunim me psikologun 

dhe defektologun nëse ata janë në shkollë. 

Pedagogu përpunon plan për mbrojtje shëndetësore, sociale dhe ekologjike 

të nxënësve në bashkëpunim me ambulancën e shkollës/personin mjekësor 

nëse ato janë në shkollë. 

Pedagogu ka për detyrë që të përgatitë plan për aktivitet kulturor dhe publik 

të shkollës dhe rregullimin e dokumentacionit pedagogjik. 

Pedagogu i organizon punëtorit e nxënësve dhe mësimin shtues, organizon 

ligjërata edukativo-arsimore për nxënësit, kurse disa edhe vetë i organizon, kurse 

në bashkëpunim me psikologun e shkollës (nëse ka) e organizon dhe zbaton 

“provimin e pjekurisë” për regjistrimin e fëmijës në klasën e parë. 

Pedagogët realizojnë një pjesë nga informimi profesional në bashkëpunim 

me entet për punësim dhe japin informata për programet e shkollave të mesme. 

Në ekipin e ekspertëve me psikologun dhe defektologun i zbatojnë programet 

për nxënësit me nevoja të veçantadhe/ose nxënësit me pasoja të veçanta 

në zhvillim, kurse në bashkëpunim me psikologun e realizojnë programin për 

nxënës të talentuar.

Në punën me mësuesit, pedagogët e përcjellin/kontrollojnë realizimin e 

mësimit dhe të mësuarit ( rregullshmërinë, realizimin e strategjive mësimore, realizimin 

e qëllimeve të programeve etj) Ato i analizojnë rezultatet e shkollës nga 

aspekti i suksesit, sjelljes, riprovimeve etj., i realizojnë me shkollat tjera në nivel 

lokal dhe shtetëror dhe rekomandojnë për përmirësimin e tyre. 

Pedagogët organizojnë punë hulumtuese në shkollë, përkryerje profesionale 

të mësuesve, si dhe punë edukativo-arsimore me prindërit. 

Pedagogu detyrat e veta punuese i realizon me anë të kontakteve të shpeshta 

me mësuesit/arsimtarët, nxënësit, prindërit, bashkëpunëtorët tjerë dhe 

bashkëpunëtorët jashtë shkollës (persona shëndetësor, qendrat për punë sociale, 

psikologë në entet për punësim, persona profesional nga profesionet tjera, 

sektori për arsim në pushtetin vendor, Qendra shtetërore për provime, Qendra 

për arsim të mesëm profesional etj) 

Përveç kryerjes cilësore të punëve të tyre , obligim i pedagogëve është vazhdimisht 

të përkryhen në mënyrë profesionale. 

Psikologu i shkollës: Bashkëpunëtor profesional, i cili është kompetent 

për detektim, korrigjim dhe përparim të aspekteve psikologjike në punën e shkollës. 

Si profil në shkollë më shumë është i pranishëm në SHBA përderisa në Evropë 

dhe në disa vende paraqitet në shkollë, në disa fare nuk ekziston, kurse në disa 

punë punon në pushtetin vendor dhe mbulon një numër të madh shkollash. 

Psikologët e shkollave kryesisht janë të fokusuar në intervista dhe testime të 

nxënësve dhe vlerësimit të problemeve dhe burimeve të tyre ndaj vështirësisë në 

mësim. Në bashkëpunim me prindërit dhe arsimtarët i planifikojnë mënyrat se si 

t’iu ndihmohet fëmijëve që kanë vështërsi në mësim dhe sjellje. 

Psikologët e kontollojnë atmosferën psikologjike në klasë dhe marrin pjesë 

në detektimin dhe zgjidhjen e situatave konfliktuoze. Në bashkëpunim me pedagogët 

merren me përparimin e metodave të studiuese dhe vlerësimi i të arriturave 

të nxënësve, informimin dhe këshillimin profesional të nxënësve. 

Në ekipin e ekspertëve me pedagogun dhe defektologun i realizojnë programet 

për nxënësit me nevoja të veçanta dhe/ose nxënësit me cytje të veçanta 

në zhvillim kurse në bashkëpunim me pedagogun e realizojnë programin për 

nxënësit e talentuar. 

Psikologët realizimin e detyrave të tyre punuese sipas rregullave i bazojnë 

në të dhënat e mbledhura empirike, vëzhgimit sistematik të sjelljes së nxënësve 

dhe arsimtarëve në rrethana të ndryshme. Përmes bazës së analizës ata sjellin 

përfundime për nxënës/arsimtarë, supozojnë procedura terapeutike për tejkalimin 

e problemeve. 

Defektologu i shkollës: Bashkëpunëtor profesional i cili i zbulon, studion 

dhe aftëson nxënësit me nevoja të veçanta dhe nxënësit me cytje të veçanta në 

zhvillimin e tyre. Përveç si defektolog në vendet tjera paraqitet me emrin peda- 



139


140 

gog special. Si profil shkollor më së shumti është i përfshirë në SHBA dhe në disa 

vende evropiane. Në më shumë vende të botës nuk paraqitet si profil shkollor. 

Detyrat punuese të defektologut kryesisht janë të vatërzuara/fokusuara në 

preventivën, zbulimin, diagnostifikimin, trajtimin, procesimin dhe kujdesin për 

nxënësit me nevoja të veçanta/nxënës me pengesa në zhvillimin psikofizik, nëse 

i ka shkolla. 

Punon në mënyrë individuale dhe në ekip në bashkëpunim me pedagogun 

dhe psikologun. Puna e tij në veçanti është e rëndësishme në planin e përkrahjes 

(këshillim dhe edukim) të arsimtarëve dhe prindërve për mësim më efikas dhe 

mësim në raste kur shkolla ka fëmijë me nevoja të veçanta. Rëndësia e tyre vjen 

në shprehje më shumë në shkollat speciale. 

Duke marr parasysh specifikat e moshës së nxënësve, numrit dhe përfshierjes 

së fëmijëve me nevoja të veçanta në arsimin fillor dhe funksioni kryesor i 

ishkollës fillore, profil më i preferuar të defektologut, i cili do të mund të jetë anëtar 

permanent i shërbimit profesional në shkollën fillore është profili: defektolog i 

përgjithshëm – drejtimi logopedia dmth. person profesional për komunikim fonetiko-verbal. 

Detyrat e tija punuese, përveç punës me fëmijë me nevoja të veçanta 

do të ishte preventiva, diagnostifikimi dhe trajtimi i nxënësve që kanë probleme 

folëse dhe nxënësit që kanë probleme në të shkruarit dhe në lexim. 

Sociologu, punëtori social dhe mjeku i fëmijëve janë punëtor profesional 

që mund secili sipas nevojës të inkuadrohet si anëtar i shërbimit profesional 

në shkollë fillore. Detyrat e tyre punuese në masë të madhe do të ishin fokusuar 

në analiza të gjendjes dhe punës me prindërit/familjet. Mjeku i fëmijëve do të 

kishte punë permanente në planin e preventivës/mbrojtjes nga pasojat e padëshirueshme 

në shëndetin e fëmijëve. 

Definimi i detyrave punuese dhe funksioneve të bashkëpunëtorëve profesional 

duhet të implikojë ndryshime në arsimin inicial të këtyre profileve. Institucionet, 

të cilat merren me edukimin e këtyre profileve doemos duhet t’i marrin 

parasysh kompetencat e kërkuara/të nevojshme për realizimin efikas të detyrave 

punuese të çdo profili dhe në pajtim që këto të vendosin programe studiuese, 

të cilat do t’i plotësojnë këto kushte. Njëkohësisht, kompetencat e nevojshme 

doemos të jenë bazë për përcjellje dhe vlerësim të punës së bashkëpunëtorëve 

profesional shikuar nga prizma e suksesit të tyre.

AnEkSI 4 

kualifikimet profesionale të arsimtarëve të cilët 

realizojnë mësim në arsimin e detyrueshëm 

nr. Lënda mësimore klasa kualifikimet profesionale 

1. Gjuhë amtare 

Të kryer arsimin e lartë; 

I-IV Fakulteti Filozofik (Instituti për pedagogji) 

1.1. Gjuhë maqedone 

Fakultet Pedagogjik (drejtimi mësimi klasor në 

gjuhën maqedone) 

1.2. Gjuhë shqipe 

Të kryer arsimin e lartë ; 


I-IV gjuhën shqipe) 

1.3. Gjuhë turke I-IV Të kryer arsimin e lartë; 


gjuhën turke) 

2. Gjuh maqedone për III / IV Të kryer arsimin e lartë; 

nxënësit e bashkësi- Fakulteti Filozofik (Instituti për pedagogji); 

ve tjera 


gjuhën maqedone) 

2.1. Gjuhë maqedone V-IX Të kryer arsimin e lartë. 

për nxënësit e bash- Fakulteeti Filologjik (dreejtimi mëssimor)-Gjuhë 

kësive tjera 

maqedonishte dhe letërsi 

3. Gjuhë angleze III / IV Të kryer arsimin e lartë /gjuhë angleeze + specializim 

në lëminë pedagogjike 

3.1. Gjuhë angleze V-IX Të kryer arsimin e lartë / gjuhë angleeze + sspecializim 


4. Gjuhë e dytë e huaj V-IX Të kryer arsimin e lartë / drejtimi përkatës + specializim 


5. Matematikë I,II,III,IV Të kryer arsimin e lartë + sspecializim në lëminë 

pedagogjike 

Fakulteti Filozofik (Instituti për pedagogji); 

Fakulteti Pedagogjik (drejtimi mësimi klasor në 

gjuhëën maqedonishte, shqipe dhe turke) 

5.1. Matematikë V-IX Të kryer arsimin e lartë /drejtimi prkatës + specializim 


6. Natyrë dhe shoqëri I-III Të kryer arsimin e lartë ; 




7. Natyrë IV Të kryer arsimin e lartë ; 


 





141


142 

8. Shoqëri IV Të kryer arsimin e lartë; 




9. Kulturë figurative IV Të kryer arsimin e lartë; 



gjuhën maqedonishte, shqipe dhe turke) 

9.1. Kulturë figurative V-IX Të kryer arsimin e lartë , drejtimi përkatës + specializim 


10. kulturë muzikore IV Të kryer arsimin e lartë + specializim në lëminë 

pedagogjike ; 




10.1. Kulturë muzikore V-IX Të kryer arsimin e lartë përkatës + specializim 

në lëminë pedagogjike ; 

11. Kulturë fizike IV Të kryer arsimin e lartë ; 




11.1. Kulturë fizike V-IX Të kryer arsimin e lartë + specializim në lëminë 

pedagogjike; 

Fakulteti për kulturë fizike (drejtimi mësimor) 

12. Hyrje në histori V Të kryer arsimin e lartë + specializim në lëminë 

pedagogjike ; 

13. Historia e përgjith- VI Të kryer arsimin e lartë + specializim në lëminë 

shme 

pedagogjike ; 

14. Historia e kulturave VII Të kryer arsimin e lartë + specializim në lëminë 

dhe relegjioneve 

pedagogjike ; 

15. Historia kombëtare VIII Të kryer arsimin e lartë + specializim në lëminë 

pedagogjike ; 

16. Arsimi qytetar IX Të kryer arsimin e lartë + specializim në lëminë 

pedagogjike ; 

17. Hyrje në gjeografi VI Të kryer arsimin e lartë + specializim në lëminë 

pedagogjike ; 

18. Gjeografia e Maqe- VII Të kryer arsimin e lartë + specializim në lëminë 

donisë 

pedagogjike ; 

19. Gjeografia evropiane VIII Të kryer arsimin e lartë + specializim në lëminë 

pedagogjike ; 

20. Gjeografia botërore IX Të kryer arsimin e lartë + specializim në lëminë 

pedagogjike ; 

21. Biologjia V i VI Të kryer arsimin e lartë + specializim në lëminë 

pedagogjike ; 

22. Kimia VII i VIII Të kryer arsimin e lartë + specializim në lëminë 

pedagogjike ; 

23. Fizika VIII-IX 

Të kryer arsimin e lartë + specializim në lëminë 

pedagogjike ;

24. Informatika IV Të kryer arsimin e lartë + specializim në lëminë 

pedagogjike ; 

24.1. Informatika V-IX Të kryer arsimin e lartë + specializim në lëminë 

pedagogjike ; 

25. Etika VIII Të kryer arsimin e lartë + specializim në lëminë 

pedagogjike ; 

26. Kultura e komuni- IX Të kryer arsimin e lartë + specializim në lëminë 

kimit 

pedagogjike ; 

27. Teknologjia dhe 

disejni 

 

Profile të ndryshme 



143


144


e arsimit tË mesËm 

dhe Pas tË mesËm >>>>> 

grupi punues: 

dr. laste spasovski, koordinator 

dr. cvetko smilevski 

dr. elena açkovska - leshkovska 

agim Fazliu 

lidija kondinska 

mr. nikola savev 

trajçe gjorgjievski

Programi për zhvillimin e arsimit të 

mesëm dhe pas të mesëm 

145 

III

pROGRAMI pËR ZHVILLIMIN E 

ARSIMIT TË MESËM 

DHE pAS TË MESËM 

1. MISIONI DHE VIZIONI I ARSIMIT TË 

MESËM DHE pAS TË MESËM 

1.1. Vizioni 

Republika e Maqedonisë bën orvatje që të formojë një rrjet racional për shkollat 

e arsimit të mesëm dhe pas të mesëm, të përshtatur me nevojat e tregëtisë, 

tregun e punës dhe politikën e punësimit, i cili shpejt dhe në mënyrë efikase do 

të përshtatet në ndryshimet lokale dhe ato globale. Shkollat për arsim të mesëm 

dhe pas të mesëm duhet ti plotësojnë standardet evropiane, duke i respektuar 

parimet e decentralizimit, mundësitë arsimore të barabarta per të gjithë, cilësitë, 

transparencën, integrativitetin dhe përgjegjësinë qytetare. 

1.2. Misioni 

Misioni global i arsimit të mesëm dhe pas të mesëm, për të cilin angazhohet 

ky Program, nënkupton vendosje të një sistemi të hapur dhe efikas i cili do 

sigurojë qasje të barabartë për të gjithë shfrytëzuesit dhe zhvillim individual 

të personit nëpërmjet përfitimit të kompetencave të domosdoshme për punë 

të suksesshme, arsimim të mëtutjeshëm dhe jetë në shoqëri demokratike, në 

pajtim me mundësitë shoqëroro-ekonomike lokale dhe globale, interesë dhe 

nevoja. Përveç struktuimit përkatës të sistemit formal të arsimit të mesëm, misioni 

nënkupton edhe krijim të kushteve për arsim formal dhe joformal dhe një 

lidhje më të fortë ndërmjet tyre. Ky program duhet të mundësojë kompatibilitet 

më të madh me standardet e vendeve të Bashkësisë evropiane. 

Sistemi i arsimit të mesëm pas të mesëm i vendosur në këtë mënyrë, pritet 

të realizohet me ndihmën e intervencave afatgjata dhe efikase të vërtetuara më 

parë, të cilat sigurojnë: 



147 

III


148 

 

 

 

 

 

mundësi të barabarta për kyçje në arsim të mesëm dhe zgjedhje të rrugëve 

të ndryshme për t’i arritur qëllimit të njëjtë, si dhe ndalimin e marginalizimit 

të pjesëtarëve të grupeve të veçanta; 

arsim fleksibil sa i takon strukturës, zgjedhjes së programeve dhe profileve, 

metodave, organizimit, etapeve dhe vendit të realizimit të arsimit; 

arsim profesional më të përgjithsuar me të cilin do arrihen kompetenca për 

natyrën e ndryshueshme të punës, për jetën shoqërore dhe kulturore; 

arritje të shkathtësive jetësore të domosdoshme në shoqërinë informatike 

bashkëkohore dhe afrimin e arsimit kah biznesi; 

përdorim të standardeve bashkëkohore të arsimit dhe standarde të profesioneve; 

përdorim të planeve dhe programeve mësimore të përsosura, moduleve dhe 

kurseve, si dhe vendosje të një barazpeshe optimale ndërmjet arsimit të 

përgjithshëm dhe atij profesional, teorisë dhe praktikës; 

 

promovim të kulturës për vetevaluim dhe për planifikimin zhvillimor të shkollës. 

Nëse arsimi i mesëm dhe pas të mesëm e kryejnë misionin e tyre, ajo do të 

jetë një përkrahje e fortë për ngjallavitjen e ekonimisë, zhvillimin të demokracisë 

dhe për integrimin ndërkombëtar të vendit. 

2. TRENDE BASHKËKOHORE DHE SFIDA NË ZHVILLIMIN E 

ARSIMIT TË MESËM DHE pAS TË MESËM 

2. 1. Trende bashkëkohore në arsimin e mesëm dhe pas të mesëm 

Nga fundi i viteve të 80-ta dhe fillimi i viteve të 90-ta të shekullit të XX, në 

botë filloi reforma e re e shkollave, qëllim i të cilës ishte ndërtim i sistemeve 

arsimore më efikase dhe më konkurente. Programet në postsistemin e arsimit 

të mesëm dhe pas të mesëm janë inicuar nga proceset aktuale në plan shoqëroro-politik, 

ekonomik dhe teknologjiko-teknik: integrimi dhe globalizimi, ekspanzioni 

i teknikës dhe teknologjisë komunikativo-informatike, orjentimi kah 

ekonomija e tregut, nevojat dhe trendet në sferën e punësimit, konkurenca dhe 

kompetitiviteti. 

Duke e pasur parasysh se arsimi i mesëm është pjesa më e rëndë dhe më e 

diversifikuar e sistemit arsimor, është rëndë të veçohen ndryshime karakteristike 

të cilat janë të përbashkëta për të gjitha vendet. Megjithatë, ka disa trende që 

janë të pranishme të cilat mund të shërbejnë si kahje në krijimin bashkëkohor 

të sistemit arsimor të mesëm. Ato vlejnë kryesisht për dy segmentet kyçe të këtij 

nënsistemi arsimor: strukturës dhe organizimit të mësimit.

Struktura më e pranishme në vendet e Evropës lindore përfshin arsim fillor 

6-vjeçar, arsim 3-vjeçar të mesëm të ulët dhe arsimim 3-vjeçar të mesëm të lartë. 

Numri më i madh i vendeve kanë arsim të domosdoshëm 9-vjeçar, por ekziston 

tendenca në levizjen e këtij kufiri më lart. Në vendet në tranzicion ende është 

dominate struktura 8+4. Arsimimi i mesëm i lartë zgjat 3 gjer më 5 vjet, kurse 

varësisht nga lloji, shkollat mund të ndahen në: 

 

 

 

 

Gjimnaze (3-4 vjeçare) në kuadër të të cilave mësohen lëndë zgjedhore dhe 

fakultative të obligueshme, dhe mbarojnë me provim të maturës i cili mundëson 

ecshmëri kah arsimimi i lartë. 

Shkolla teknike (3-4 vjeçare) të cilat kanë dalje kah fakultetet ose mundësojnë 

punësim në profesion. 

Shkolla profesionale (zejtare), (2-3 vjeçare) me të cilat fitohet shkallë më e 

ulët e kualifikimit profesional (zeje). 

Shkolla artistike (4 vjeçare) me tre drejtime (figurativ, muzikor dhe balet). 

Tendencë e përgjithshme e tërë shkollave të mesme është afrimi programor 

nëpërmjet deprofesionalizimit të arsimit profesional dhe profesionalizimit të arsimit 

të përgjithshëm. Në atë kuptim duhet të vërehet trendi kah hapja e gjimnazeve 

profesionale dhe artistike, me se edhe ritet depërtimi kah institucionet e 

larta arsimore. 

Influenca e shtetit në vërtetimin e planeve dhe programeve mësimore është 

e pranishme në të gjitha vendet, por ekzistojnë dallime në shkallën e asaj influence. 

Sillet një kurikulum nacional bazik i cili parasheh autonomi të shkollave në 

realizimin e tij, por edhe definim të standardeve të larta arsimore. 

Organizimi i mësimit bashkëkohor në këtë nënsistem përfshin disa pika 

kyçe: 

1. Diferencim dhe individualizim të arsimit, me se mundësohet udhëzimi i 

nxënësve në pajtim me aftësitë dhe interesat e tyre, si dhe tempo individuale 

të përparimit. Ajo arrihet nëpërmjet të: zgjedhshmërisë të mësimit, 

programeve mësimore fleksibile, teknikave arsimore të cilat janë përshtatur 

stileve të ndryshme të të menduarit tek nxënësit, si dhe mundësi për avancim 

të shpejtuar për nxënësit e talentuar dhe të zellshëm. 

2. Arsim multikulturor dhe multilingvistik, me se përforcohet bashkëpunimi 

mes shteteve evropiane. 

3. Pjesëmarrje më të madhe të nxënësve, prindërve dhe subjekteve të tjera të 

interesuara për udhëheqjen e shkollës. 

4. Zgjerim të bashkëpunimit dhe lidhje më të ngushta mes shkollave dhe 

tregut të punës, si dhe ngritja e vetëdijes për sipërmarrje. 

5. 

Krijim të parakushteve për qasje në arsimin e mesëm dhe trajnim të grupeve 

të marginalizuara. 



149 

III


150 

6. 

7. 

 

 

 

 

Pregaditje të sistemit për evaluim dhe vetevaluim të nxënësve, me çka 

mundësohet vlerësim i një numri më të madh aktivitetesh, si dhe zhvillim 

të pergjegjësisë tek nxënësit për nxënien personale. 

Pregaditja e standardeve për evaluim të arsimtarëve dhe ndërtim të metodologjisë 

përkatëse për përcaktimin e rejtingut të shkollës. Në lidhje të 

ngushtë me këtë është edhe përmirësimi i arsimit dhe trajnimit të arsimtarëve. 

1 

përfitimet nga ndryshimet e këtilla strukturore dhe programore janë: 

Përmirësim i cilësisë dhe efikasitetit të arsimit të mesëm, në pajtim me kërkesat 

e reja të shoqërisë dhe skemat e ndryshuara për arsim dhe nxënie; 

Të mundësuarit e qasjes në të gjitha llojet e arsimit të mesëm dhe arsimit të 

mesëm për të rritur dhe trajnime, në pajtim me parimet për nxënie të përjetshme, 

kushte të njëjta për të gjitha grupet sociale dhe nxitja e punësimit dhe 

ndërtimi i karierës; 

Sistemi për arsim të mesëm dhe trajnim të jetë i hapur më gjërë në botë, në 

pajtim me sfidat që paraqiten si rezultat i globalizimit. 

Fitimi i njohurive etike që do të mundësojnë ndërtimin e autonomisë morale 

të .personalitetit 

2.2. Sfidat e zhvillimit të arsimit të mesëm dhe pas të mesëm 

Nëse në bazën e arsimit të mesëm është ndërtuar klimë për nxënie të përjetshme, 

depërtim të lartë, kualifikim në përputhshmëri me tregun e punës dhe 

respektim të standardeve të vendosura, atëherë për realizim të detyrave qëllimore 

duhet të bëhen një sërë ndryshimesh. Ndryshimet duhet të jenë rezultat i 

sfidave që janë prezente në Republikën e Maqedonisë. 

2.2.1. Trende demografike 

Republika e Maqedonisë shtrihet në sipërfaqe prej 25 713 km 2 , prej të cilave 

79% janë terene kodrinore-malore, 19,10% janë terene rafshinore dhe 1,90% 

janë sipërfaqe ujore. 

1 Ky aspekt është i përpunuar më detalisht te grupi punues I cili e trajton cilësinë në arsim.

Tabela 1. 

Popullata sipas regjistrimeve (“R. e Maqedonisë në numër”, 2003, fq.6) 

Viti Gjithsej Meshkuj Femra 

Numri i 

meshkujve në 

1000 femra 

(maskulinitet) 

1921 808 724 401 468 407 256 986 

1931 949 958 478 519 471 439 1 015 

1948 1152986 584 002 568 984 1 026 

1953 1304514 659 861 644 653 1 024 

1961 1 406 003 710 074 695 929 1 020 

1971 1 647 308 834 692 812616 1 027 

1981 1 909 136 968 143 940 993 1 029 

1991 2 033 964 1) 1 027 352 1) 1 006 612 1) 1 042 

1994 1 945 932 2) 974 255 2) 971 677 2) 1 021 

2002 2 022 547 1 015 377 1 007 177 1 008 

1) Popullatë e regjistruar dhe e vlerësuar. 

2) Gjithsej popullatë e regjistruar dhe e vlerësuar në përputhshmëri me definicionin 

e Regjistrimit të vitit 1994 i cili dallohet nga definicioni i përdorur në 

regjistrimet e kaluara. 

Në tabelën 1. është e dhënë struktura numerike e popullatës në Republikën 

e Maqedonisë, e cila ka rëndësi të madhe për madhësinë, strukturën dhe tempon 

e zhvillimit të prodhimit në sferën e reprodukcionit shoqëror të përgjithshëm. 

Mundet të vërehet edhe struktura biologjike demografike e popullatës sipas gjinisë. 

Kjo strukturë është e rëndësishme për arsye se reprodukcioni i popullatës 

së përgjithshme nvaret nga popullata femërore, kurse sipas numrit të popullsisë 

mashkullore është e caktuar sasia e forcës të punës. 

Lëvizja e popullatës mund të jetë: natyrore (lindje dhe vdekje) dhe mekanike 

(shpërngulje, gjegjësisht zhvendosje teritoriale e popullatës). 

140 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

@ivorodeni 

Të lindur të gjallë 

Umreni Të vdekur 

Priroden Rritje natyrore prirast 

Umreni Fosmnje doen~iwa të vdekura në na 1000 të ìvorodeni 

lindur të gjallë 

1948 1953 1971 1981 1991 1994 1995 1996 1997 1998 1999 

Dijagrami 1.: 

Lëvizje natyrore e popullatës 

(“Vjetori statistikor 1999”, fq. 111 dhe “Vjetori statistikor 2000”, fq. 99, 100) 



151 

III


152 

Numri i fëmijëve të lindur në 1000 banorë u zvogëlua më 40,7 në vitin 1948 

më 13,5 në vitin 1999, ndërsa numri i personave të vdekur prej 14,4% në 8,3%, 

ndërsa numri i foshnjave të vdekura në 1000 të foshnja të gjalla është zvogëluar 

prej 116,7 në 14,9. 

Kjo rezulton me zvogëlimin e ritjes natyrore të popullsisë prej 26,3 në 5,2 më 

1000 banorë. Rënia e vdekshmërisë shkaktoi që kohëzgjatja e jetës të arrijë 70,1 

vjet për burat dhe 74,4 për gratë. Në Republikën e Maqedonisë është e pranishme 

shkalla e ulët e natalitetit karakteristike për maqedonasit, dhe shkallë e lartë 

e natalitetit karakteristike për shqiptarët, romët dhe turqit. Në vitin 1994 shkalla 

e natalitetit te maqedonasit ka qenë 12,1 më 1000 banorë, kurse te shqiptarët 

25,1, te romët 29,1 dhe te turqit 19,8. 

Lëvizjet migruese të popullatës në Republikën e Maqedonisë janë shumë 

intenzive , si rezultat i zhvillimit të shpejtë ekonomik, demografik dhe politik në 

vend. Në periudhën prej vitit 1981 – 1994 migracioni i jashtëm në Republikën e 

Maqedonisë ka tregues negativ të migracionit prej 128 000 perona, që paraqet 

6,2 % nga popullata e përgjithshme. 

Me diagramin shtyllor 2 është dhënë shpërndarja e popullatës sipas tre grupeve 

moshore më të mëdha, si vijon: prej 0 gjer më 14 vjet, prej 15 gjer më 59 vjet 

dhe prej 60 e më tepër vjet. Në fillim të procesit të tranzicionit është dominante 

prezenca e popullatës së re, kurse në fund prezenca e popullatës së moshuar. 

Dijagrami 2. 

Popullata sipas grupeve moshore 

(“Prezentim dhe studime nr. 85”, Shkup 1997, fq. 32) 

Kjo strukturë mvaret nga: nataliteti, mortaliteti, ritja natyrore, lëvizjet migrative, 

krizat ekonomike, luftërat, epidemitë dhë katastrofat natyrore. 

Struktura arsimore e popullatës i përfshinë strukturat e pjesërishme sipas 

aftësisë për shkrim lexim, pregaditja shkollore dhe karakteristikat e tjera arsimotre. 

Ndryshimet në strukturën arsimore në Republikën e Maqedonisë tregojnë se 

popullata në periudhën mes viteve 1953 – 1994 ka arrirë shkallë të lartë në zhvillimin 

e arsimit. Është zvogëluar pjesëmarrja e popullsisë analfabete prej 33,7% 

në 5,4%. Në vitin 1994 pjesëmarrja e popullatës pa pregaditje arsimore ka qenë

6,6% , me arsim fillor 33,3%, me arsim të paplolotë 18,4%, me arsim të mesëm 

32,3%, arsim të lartë dhe superior 8,7%. Nga të dhënat mund të konstatohet 

se në Republikën e Maqedonisë përqindja e popullatës që nuk din shkrim-lexim 

është zvogëluar mjaft. 

Mospërcjellja e mësimit në shkollat fillore është 1,42% në vit, kurse në shkollat 

e mesme dy herë më shumë - 2,84%. Mospërcjellja e mësimit është edhe më 

e madhe në periudhën nga hyrja gjer te dalja e arsimit të mesëm – 11,76% (e 

dhënë që i përket gjeneratës të maturantëve të vitit shkollor 2002/03). 

Krahasuar, në arsimin e mesëm të Republikës të Maqedonisë, në vitin shkollor 

2002/03 janë regjistruar 95 352 nxënës nga viti i parë gjer te i katërti, të shpërndarë 

në 3 037 paralele në 90 shkolla të mesme. Në vitin e ri shkollor 2003/04 

numri është rritur në 95 842 nxënës në 3 108 paralele në 91 shkolla të mesme. 

Që dmth., vetëm për një vit shkollor numri i nxënësve është rritur për 0,52%. 

Tabela 2. 

Nxënës në arsimin e mesëm të rregullt sipas deklarimit për përkatësinë kombëtare 

dhe sipas gjinisë (“Enti shtetëror për statistikë – Shkolla fillore dhe të mesme në fund 

të vitit shkollor 2002/03, faq.39) 

Viti shkollor 

2001/2002 

Gjithsej 

% 

nxënëse 

2002/2003 

Gjithsej 

% 

nxënëse 

Nga ato 

në shkolla 

private 

Gjithsej 

Nxënës 

2005/2006 

gjithsej 

% 

nx[nës 

Gjithsej Maqedon 

92060 

100 

45008 

93526 

100 

45449 

848 

332 

96121 

100 

43292 

69783 

75,8 

35371 

69728 

74,6 

35223 

282 

134 

66560 

69,3 

32507 

Shqiptarë 

16691 

18,1 

7308 

18080 

19,3 

7893 

321 

111 

21019 

21,9 

8188 

Turq Romë Vlleh Serb Të tjerë Nuk janë 

deklaruar 

1785 

1,9 

755 

1973 

2,1 

840 

176 

62 

2246 

2,4 

735 

569 

0,6 

213 

637 

0,7 

236 

1 

/ 

1250 

1,3 

494 

208 

0.2 

120 

252 

0.3 

128 

1 

/ 

358 

0.4 

150 

1296 

1,4 

571 

1050 

1,1 

458 

8 

4 

1120 

1,2 

461 

1731 

1,9 

666 

1782 

1,9 

665 

59 

21 

2675 

2,8 

757 

2 

0,0 

1 

24 

0,0 

6 

/ 

/ 

E panjohur 

Nga tabela 2 është evidente se se në arsimin e mesëm është rritur përfshirja 

e nxënësve me përkatësi etnike shqipëtare, rome dhe turke, ndërsa për niansë 

është zvogëluar përfshirja e nxënësve maqedonas. Ky trend është prezent 

veçanërisht te popullata femërore. Të dhënat që e praqesin gjendjen e përmendur 

kanë të bëjnë me kalimin e vitit shkollor 2001/02 kah viti shkollor 2002/03. 

/ 

/ 

3 

0,0 

3 

/ 

/ 

/ 

/ 

/ 

/ 

/ 



153 

III


154 

Marrë parasysh gjendjen demografike në Republikën e Maqedonisë, institucionet 

arsimore për arsim të mesëm dhe pas të mesëm, është e nevojshme: 

 

 

 

t’i ndihmojnë Republikës së Maqedonisë në zvogëlimin e migrimit të jashtëm 

dhe stimulimit të migrimit të brendshëm duke ndërtuar sistem arsimor 

fleksibil i cili do të mundësojë kalueshmëri horizontale dhe vertikale; 

t’i angazhojë nxënësit e shkollave të mesme në aktivitete për t’iu dhënë ndihmë 

personave të moshuar; 

ta risë nivelin arsimor të të rinjëve, veçanërisht të popullatës femërore dhe t’i 

risë kompetencat profesionale të të rriturve. 

2.2.2. Demokracia dhe regullativa ligjore 

Arsimimi për të gjithë është motoja për të arritur demokraci më të madhe 

dhe zgjidhje ligjore më cilësore në legjislaturën në të gjithë shkallët dhe llojet e 

arsimit. 

Në arsimin e mesëm dhe pas të mesëm, të cilët edhe pse nuk janë të obliguar, 

krijohen kushte për arsimim për të gjithë bile edhe në kuptim material, 

përmes zgjidhjeve të ndryshme institucionale ose ndihmë nga fondacionet joqeveritare. 

Ligji për arsim të mesëm dhe ligji i posaçëm për arsim dhe trajnim 

profesional, i cili është në procedurë për sjelljen e tij, sipas normave garantojnë 

barazi për të gjithë nxënësit pa marrë parasysh përkatësinë etnike, fetare, gjinore 

dhe përkatësitë e tjera. 

Megjithatë, aktet ligjore të përmendura nuk i regullojnë të gjitha çështjet në 

lidhje me punën dhe jetën në institucionet për arsim të mesëm dhe pas të mesëm. 

Prandaj, disa çështje ende të pasqaruara duhet të zgjidhen me akte nënligjore, 

përmes kurikulave interne cilësore edhe përmes bashkëpunimit ndërmjet shkollave 

dhe partnerëve të tyre. 

Njohja dhe aplikimi i të drejtës është shumë kategori suptile për shkak të 

ndryshimeve të shpeshta në regullativën ligjore dhe në strukturat administrative. 

Qytetarët nuk janë të njoftuar sa duhet, me institucionet e reja të sistemit, me të 

drejtat dhe liritë veta, si dhe me obligimet e tyre, të realizojnë participim aktiv në 

marrdhëniet e përgjithshmëe shoqërore. Për qytetarët është me rëndësi të veçantë 

t’i njohin institucionet arsimore, strukturën dhe mekanizmin e funksionimit 

të sistemit arsimor. Në shkollat për arsim të mesëm bëhen përpjekjet e para për 

inkuadrim të prindërve dhe bashkësisë në tërësi për realizim të drejtë të aktiviteteve 

edukativo-arsimore. Me projekte të caktuara jepet përkrahje e veçantë për 

aktivite të prindërve në shkollë. Vendoset komunikim më i afërt prind-arsimtar, 

por ende pjesëmarrja e prindërve në udhëheqjen e shkollave në kuptim cilësor 

është në nivel të ulët.

Si edhe vendet e tjera në tranzicion ashtu edhe Republika e Maqedonisë ka 

nevojë për zhvillim të demokracisë dhe për forcim të shteëtit ligjor, për të cilën 

është e domozdoshme: 

 

 

 

 

 

përsosja dhe përforcimi i strukturave dhe mekanizmave të reja demokratike 

në nivel qendror dhe lokal; 

zhvillimi i formave të decentralizimit dhe dekoncentrimit të qeverisjes në 

funkcion të afrimit të saj kah qytetari; 

vendosje e mekanizmave demokratike përmes të cilave qytetari do të mundet 

t’i manifestojë dhe prezantojë nevojat dhe interesat e veta dhe të realizojë 

ndikim mbi qendrat për sjellje të vendimeve, në drejtim të plotësimit të 

këtyre nevojave dhe intereseve; 

arritja e nivelit të atillë të përpunimit të parimit për sundim të së drejtës, që 

do të sigurojë siguri ligjore të qytetarit dhe mbrojtje të të drejtave elementare 

dhe lirive të njeriut; 

aftësim të qytetarit për participim aktiv në implementimin e ligjeve: ligji për 

arsim të mesëm, ligji për arsim profesional, ligji për vetëqeverisje lokale dhe 

një sërë akte nënligjore që i regullojnë marrdhëniet në sferën e arsimit. 

2.2.3. Ekonomia e tregut dhe papunësia 

Struktura ekonomike-sociale e popullatës e pasqyron strukturën ekonomike 

në Republikën e Maqedonisë. Ajo i perfshin strukturat e pjesërishme sipas 

aktivitetit ekonomik, veprimtarisë, profesionit, pozitës në profesion, sektorit të 

pronësisë, ndarjes së epopullatës në qytetare, e përzier dhe fshatare, ndarjes së 

amvisërive sipas burimeve dhe nivelit të të ardhurave, etj. Më poshtë janë paraqitur 

të dhënat për disa struktura të pjesërishme, burim i të cilave është “Maqedonia 

në numra, 2003” (faq.17-21). 

Tabela 3. 

Popullata e moshës mbi 15 vjet sipas aktivitetit ekonomik 

Viti 2001 Viti 2002 

Të punësuar 561341 545108 

Të papunësuar 263 483 315868 

popullatë aktive 824 824 860976 

popullatë joaktive 742129 718474 



155 

III


156 

Diagrami 3. 

Të papunësuar sipas gjatësisë të papunësimit, 

viti 2003 

Tabela 4. 

Shkalla për aktivitet të popullatës në moshë mbi 15 vjet, viti 2003 

Shalla e 

aktivitetit 1) 

Shkalla e 

punësimit 2) 

Shkalla e 

pepunësimit 3) 

15 - 19 15,4 5,1 66,6 

20 - 24 55,3 19,1 65,5 

25 - 29 75,8 37,3 50,8 

30 - 34 79,3 45,2 43,0 

35 - 39 80,8 54,4 32,7 

40 - 44 79,8 59,0 26,1 

45 - 49 76,0 59,4 21,9 

50 - 54 64,8 50,2 22,6 

55 - 59 48,1 36,9 23,2 

60 - 64 22,6 19,3 14,3 

65 i pove}e 5,3 5,2 2,1 

vkupno 54,5 34,5 36,7 

1) Pjesëmarrja e fuqisë punëtore në popullatën e përgjithshme mbi 15 vjet; 

2) Pjesëmarrja e numrit të të punësuarve në popullatën e përgjithshme mbi 15 

vjet; 

3) Pjesëmarrja e numrit të të papunesuarve në fuqinë e përgjithshme punëtore. 

Dijagrami 6. 

Të papunësuar sipas moshës dhe gjinisë, viti 2003 

Të punësuar Punë 

dhënës 

I punësuar 

për llogari 

personale 

Punetor 

familijar i 

papaguar 

Diagrami 4. 

Të punësuar sipas statusit ekonomik, 

viti 2003

Tabela 5. 

Të papunësuar sipas përgaditjes arsimore 

2001 2002 

Pa arsimuar 4 714 3 679 

Arsim fillor të pakryer 12 609 16 737 

Arsim fillor 95 792 112 594 

Arsim të mesëm 3 vjeçar 37 890 49 093 

Arsim të mesëm 4 vjeçar 92 941 108 408 

Arsim të lartë 6 022 7 688 

Arsim superior 13 515 17 669 

Gjithsej 263 483 315 868 

 

 

 

 

Sipas të dhënave mund të shihet: 

zmadhim i papunësimit; 

numër më i madh i të papunësuarve që presim 4 vjet e më tepër; 

papunësim më i madh i personave me arsim të mesëm; 

shkallë më e lartë e papunësimit tek personat në moshë prej 20 – 29 vjet. 

Papunësia në Republikën e Maqedonisë është aktuale disa dekada, me tendencë 

për ritje të përhershme. Si shkaqe për papunësi mund të veçohen: 

 

 

 

 

 

 

 

procesi i privatizimit, me të cilin u ndërpre puna te ndërmarrjet e mëdha, dhe 

u formuan ndërrmarje të vogla dhe të mëdha; 

pritja për punësim në punë me kohëzgjatje të pacaktuar; 

jopajtueshmëria mes ofertës dhe kërkesës të fuqisë punëtore, sidomos te 

disa profesione të caktuara. Shkak më i shpeshtë për atë është zhvillimi 

tekniko-teknologjik; 

karakteri sezonal i disa profesioneve (bujqësi, turizëm, etj.). 

Papunësia mund të tejkalohet me: 

iniciativë më të madhe të ndërmarrësve dhe aftësimi i vetëpunësimit; 

përshtatjen e ofertës nga ana e institucioneve arsimore për arsim të mesëm 

dhe arsim të mesëm për të rritur me kërkesën e fuqisë punëtore; 

përcjellje të zhvillimit tekniko-teknologjik nga ana e institucioneve arsimore 

për arsim të mesëm dhe pas të mesëm. 



157 

III


158 

2.2.4. Decentralizimi dhe liberalizimi 

Sistemi arsimor aktual për arsim të mesëm dhe pas të mesëm në Republikën 

e Maqedonisë është i centralizuar. Në atë nivel janë caktuar: qëllimet, struktura, 

formimi dhe ndërprerja e institucioneve arsimore, plan-programet mësimore, 

puna edukativo-arsimore, notimi dhe provimet, pozita e nxënësit, arsimtari dhe 

bashkëpunëtorët, përsosja dhe ngritja profesionale e arsimtarit dhe bashkëpuntorëve 

profesional, udhëheqja dhe mbikqyrja (profesionale dhe administrative). 

Për shkak të ndryshimeve të shpejta në ekonomi, prodhimtari, teknologji, 

sasi dhe strukturë të diturisë, nuk mund të mbahet planifikimi qendror i arsimit. 

Decentralizim më i madh do të thotë udhëheqje me përmbajtjet arsimore të një 

mënyre të re dhe më fleksibile. Me këtë vjen gjer te zhvendosja e ingerencave prej 

nivelit shtetëror kah ai shkollor, me se vjen në shprehje profesionalizmi në punë 

dhe në përgjegjësi të institucioneve arsimore dhe bashkësisë lokale. 

Me programin për zhvillimin e arsimit të mesëm dhe atij pas të mesëm planifikohet 

të merren masa me të cilat do të ndihmohet që në periudhën e adaptimit 

(deri në fund të 2007) të decentralizimit të këtij nënsistemi arsimor. 

Decentralizimi në nënsistemin për arsim të mesëm dhe pas të mesëm 

është trend botëror, dhe me atë edhe sfidë për Republikën e Maqedonisë. Me 

programën për zhvillim të arsimit të mesëm dhe pas të mesëm planifikohet të 

ndërrmeren masa për orjentimin e këtij nënsistemi arsimor kah një strukturë e 

decentralizuar. 

Decentralizimi paraqet marrdhënie demokratike më të mëdha. Ajo nënkupton 

pjesëmarrje më të madhe të komunës, qytetarëve dhe prindëve në aktivitetet 

e institucioneve arsimore për arsim të mesëm dhe pas të mesëm. Të gjithë vendimeve 

do t’i paraprijnë bisedime dhe konsultime ndërmjet institucioneve arsimore 

nga njëra anë dhe punëdhënësit si dhe organet qeveritare nga ana tjetër, 

për shkak të vendosjes të një nënsistemi i cili garanton funkcionim adekuat dhe 

finansim të duhur. 

Në Republikën e Maqedonisë duhet të gjindet një sistem i decentralizimit i 

cili do jetë barazpeshë ndërmjet qeverisjes qendrore dhe asaj lokale, ndërmjet 

përgjegjësive politike dhe atyre profesionale. Decentralizimi medoemos duhet të 

jetë i lidhur me qëllime të qarta siç janë: 

institucionet për arsim të mesëm dhe pas të mesëm ti bëjë fleksibile dhe 

të afta që në kohë t’i pranojnë risitë dhe si nënsistem stabil ta përcjellin 

dinamikën e ndryshimeve. Ajo do të ndihmojë në zgjedhjen e mënyrës adekuate 

për struktuim të programeve arsimore dhe respektim të standardeve 

themelore të cilat ato duhet t’i plotësojnë; 

 

krijimi i kushteve të reja për udhëheqje, reorganizim të administratës dhe 

ndryshin të bazës ligjore të të njëjtës, si dhe të atyre që drejtojnë dhe udhëheqin 

me institucionet arsimore;

përcjellje të vazhdueshme të ndryshimeve në tregun e punës, e cila do të 

krijojë kushte për arsim të vazhdueshëm; 

trjnim të arsimtarëve për mësim aktiv, me qëllim të ngritjes të profesionalizmit 

dhe zhvillim të inicijativës për nxënie të përjetshme; 

ulje të harxhimeve shtetërore, dhe rritje të pjesëmarrjes të qytetarëve në finansimin 

e arsimit. 

Është e nevojshme të ceket se decentralizimi nuk siguron automatikisht 

plotësim të qellimeve. Ajo jep vetëm kornizë, ose, më mirë të themi, krijon ambient 

të volitshëm për përdorimin e regullativave dhe mekanizmave me të cilat në 

praktikë do të plotësohen këto qëllime. 

2.2.5. Finansimi 

Kur u fillua me sistemin arsimor të decentralizuar në Republiken e Maqedonisë, 

mendohej dhe merreshin masa edhe për mënyrën e finansimit. 

Në periudhën e adaptimit të decentralizimit të arsimit, në sferën e finansimit 

të nënsistemit për arsim të mesëm dhe pas të mesëm, e nevojshme është që të 

përkryhet: 

teknika e finansimit në nivel qendror si dhe indikatorët për vërtetimin e sasisë 

të mjeteve; 

autonomia finansiare në nivel lokal; 

 

autonomia finansiare në nivel të një institucioni arsimor për arsim të mesëm 

dhe pas të mesëm. 

2.2.6. Kohezioni social, identiteti nacional dhe qytetar, 

multikultura dhe interkultura 

Institucionet arsimore për arsim të mesëm dhe pas të mesëm duhet t’i mundësojnë 

secilit nxënës në nënsistemin të fitojë dieni, aftësi dhe vlera karakteristike 

për shoqërinë të cilës i takojnë. Nëpërmjet të procesit të socijalizimit, 

nxënësi krijon lidhje me njerëzit që janë reth tij. Ky proces inkuadron veprimtarë 

të ndryshëm në periudha të ndryshme të jetës. Në adoleshencë, pos familjes, rol 

të madh kanë edhe shokët, shkolla, mjetet për komunikim masovik, feja etj. 

Socijalizimi vazhdon gjatë tërë jetës. Nëpërmjet të socijalizimit njerëzit aftësohen 

për përballje me problemet që i sjell jeta shoqërore, para së gjithash, 

prezenca e dallimeve sociale dhe kulturore. Identiteti kulturor i secilit individ i 

mundëson ta njohë vetveten dhe të ndjehet si pjesëtar i një kulture. 

Në Republikën e Maqedonisë ekziston multikulturalizëm, për funksionim të 

së cilës është e domosdoshme të respektohen parimet e barabartësisë, tolerancës, 

shkëmbimit dhe bashkëpunimit mes kulturave. Janë të mundshme edhe pro- 



159 

III


160 

cese garuese dhe konkurencë, që ndonjëherë i vështirësojnë marrëdhëniet edhe 

mes kulturave të ngjajshme. 

Institucionet arsimore për arsim të mesëm dhe pas të mesëm ne Republikën 

e Maqedonisë duhet ti kushtojnë kujdes: 

 

 

Dallimeve në statusin social dhe ekonomik të popullsisë. Barabarsia e 

pjesëmarrësve ne arsimin e mesëm dhe pas të mesëm shihet në dhënien 

e mundësive të barabarta në pranimin e diturive cilësore dhe praktike në 

institucionet arsimore. Me privatizimin, rritet reziku për polarizim ekonomik 

të qytetarëvë. Prandaj, me sistemin e stipendimit të nxënësve të talentuar 

ose fondeve të veçanta për ndihmë personave të rezikuar social, duhet të 

zvogëlohet ai dallim dhe të sigurohen kushte për përmirësim të standardit. 

Kohezioni social. Institucionet arsimore duhet të ndërmarrin aksione përkatëse 

për zhvillim të vetëdijes për lidhshmëri të ndërsjelltë, varshmëri dhe 

solidaritet tek të gjithë pjesëmarrësit në nënsistemin për arsim të mesëm 

dhe pas të mesëm, pa marrë parasysh identitetin e tyre kulturor, etnik dhe 

gjinor. 

2.2.7. Integrimi evropian 

Me integrim në sistemin evropian, arsimi i mesëm dhe pas të mesëm në Republikën 

e Maqedonisë do bëhet kompatibil me atë të vendeve të BE-së. Pa bërë 

krahasime me sistemet evropiane nuk ka mundësi ta kuptojmë nivelin tonë për 

zhvillim. Temë e asaj analize komparative duhet të jetë: menaxhimi me shkollat, 

cilësia e mësimit, motivimi i nxënësve, bashkëpunimi me partnerët socialë dhe 

ngjajshëm. 

Procesi për integrimin e Republikës të Maqedonisë me BE në sferën e arsimit, 

sjell nevojën për aplikimin e standardeve si në strukturën fillore të institucioneve 

arsimore (numri i nxënësve në paralele, pregaditja, shkalla e teknologjisë 

arsimore), ashtu edhe në evaluimin e rezultateve të arritura në shkollë. 

 

 

 

 

 

Përcaktimi për integrim evropian në arsim do të thotë: 

pregaditje të kuadrove të cilat do kyçen me sukses në tregun evropian të 

punës; 

vendosje të standardeve arsimore kompatibile me ato evropiane dhe kontrollim 

i jashtëm i tyre; 

t’i jepet arsimit dimension evropian nëpermjet të përshtatjes të qëllimeve 

dhe përmbajtjeve arsimore, dhe procesit arsimor; 

këmbim të informatave nëpërmjet të teknologjisë informatiko-komunikativedhe 

sistemeve të internetit dhe bashkëpunim me institucionet arsimore 

nga Evropa dhe bota; 

sigurim të lëvizjes më të madhe të nxënësve dhe kuadrove arsimore në Evropë 

dhe më gjërë.

2.2.8. Ambienti jetësor 

Problemet për mbrojtjen e ambientit jetësor në Republikën e Maqedonisë 

nuk janë të reja. Ato janë të pranishme me zhvillimin industrial dhe me urbanizimin. 

Një nga qëllimet e institucioneve për arsim të mesëm dhe pas të mesëm 

duhet të jetë mbrojtja e ambientit jetësor. Në Republikën e Maqedonisë, vitet 

e fundit janë duke u realizuar disa projekte të rëndësishme në kuadër të kësaj 

sfere. Ndërmjet tyre fitohen shprehi, aftësi dhe tradita për mbrojtjen e të vlefshmes 

dhe të bukurës. Vetëdija e re për një mjedis të këndshëm ekologjik duhet t’i 

homogjenizojë nxënësit në përpjekjet për të ruajtur, mirëmbajtur dhe regulluar 

shkollën si shtëpinë e vet. E njëjta marrdhënie duhet të ndërtohet edhe kah mjedisi 

më i gjërë, sidomos rrallësitë dhe bukuritë natyrore. 

Në një numër të madh shtetesh, ku bën pjesë edhe Republika e Maqedonisë, 

sot ekzistojnë edhe ministri të posaçme për mbrojtjen e mjedisit jetësor. 

Përveç asaj, formohen edhe asociacione të cilat ndërmarrin sërë aktivitetesh për 

ngritjen a vetëdijes ekologjike, si dhe për të marrë masa për mbrojtje të mjedisit 

jetësor. 

Që të mbrohet mjedisi jetësor nga ana e institucioneve arsimore për arsim të 

mesëm dhe pas të mesëm, duhet: 

 

 

 

të stimulohet zhvillimi i vetëdijes për nevojën e mbrojtjes të mjedisit jetësor; 

t’i inicojë dhe tërheqë nxënësit e edukuar t’i përcjellin dienitë e tyre tek 

qytetrimi më i gjërë përmes organizatave rinore, organizatave joqeveritare, 

klubeve të ndryshme dhe asociacione; 

të stimulohen marrdhënie për besim të dyanshëm, punë kreative dhe ekipore, 

udhëheqje të plotë dhe autoritative të shkollës, si dhe parashikime për 

një ambient jetësor dhe punues të shëndoshë. 



161 

III


162 

3. pARIME THEMELORE pËR ZHVILLIMIN E ARSIMIT TË MESËM 

DHE pAS TË MESËM 

3. 1. Cilësi 

Cilësia është kërkesa themelore 

e çdo veprimtarie në botën e zhvilluar. 

Me plotësimin e standardeve të larta 

arsimore, arsimi do bëhet faktor i rëndësishëm 

në zhvillimin socio-ekonomik 

të Republikës të Maqedonisë. 

Cilësia e procesit edukativo-arsimor 

varet nga cilësia e: programeve 

arsimore, kuadrit arsimor, mësimit, 

organizimit të udhëheqjes të punës 

nëpër shkolla dhe evaluimit të punës 

edukativo-arsimore. 

Që të sigurohet cilësi e lartë në 

të gjitha segmentet e sistemit arsimor 

është e domosdoshme: 

1. Të ndërtohen standarde arsimore 

për: programet mësimore, procesit 

mësimor, organizimin dhe 

udhëheqjen institucionet edukativo-arsimore, 

arritje të nxënësve, 

trjnimin e kuadrit arsimor dhe 

ngjajshëm. Në perputhje me ato 

standarde duhet: 

 

 

të bëhen rivlerësime të programeve 

mësimore ekzistuese dhe të njëjtat 

të ndryshohen sipas mangësive të 

Gjendja: 

Për shkak të madhësisë të programës, dienia 

e fakteve u bë njësi matëse për suksesshmërinë 

e nxënësit. Nga ana tjetër, kuptimi 

dhe përdorimi i dienisë të arritur në situata 

të panjohura, e treguar me kërkime të ndryshme 

(pjesëmarrje në testime ndërkombëtare: 

PISA, TIMSS), janë në nivel të ulët. 

Përveç madhësisë të programeve, arsye për 

situatën e këtillë janë edhe format dhe metodat 

arsimoretë të cilat përdoren në punën me 

nxënësit. Në fakt, mbizotëron forma frontale 

si mënyrë e punës dhe metoda e monologut 

kur në orë zhvillohen materje të reja. Në 

orët për përforcim shpeshherë kërkohet reprodukcion 

i fakteve ose punim i detyrave të 

ngjajshme. 

Aktivitet i vetëm i vlerësimit është notimi 

sumativ i nxënësve nga ana e arsimtarit, i 

cili zakonisht është vlerësim tradicional i 

përgjigjeve gojore, detyrave me shkrim dhe 

sjelljes të nxënësve gjatë procesit arsimor. 

Mënyra e tanishme për notim përmban reproduksion 

verbal të përmbajtjeve të shprehura 

në prezentimet e arsimtarit ose në libër. 

Si rezultat i kësaj paraqitet mësimi për notë, 

e jo mësimi për dieni. 

Në nënsistemin tonë të tanishëm për arsim 

të mesëm dhe arsim të mesëm për të ritur, 

nuk ekzistojnë standarde për përcjellje dhe 

vlerësim të cilësisë të aktiviteteve arsimore 

dhe daljeve të tyre dhe për cilësinë e kushteve 

në të cilat realizohet procesi arsimor. 

vërejtura, që të mundet të ecin me hapin e zhvillimit të shoqërisë dhe arritjeve 

shkencore. Gjatë kësaj duhet të mbahet llogari që çdo ndryshim të 

mundësojë plotësim të kërkesave individuale të nxënësve, zhvillim të integrimit 

ndërlëndor dhe të japë ekonomitet në punë; 

të punohet në edukimin dhe edukimin plotësues të kuadrit arsimor, i cili do 

të jetë i prgaditur për realizim të arsimit cilësor. 

Gjatë pregaditjes të standardeve duhet të meren parasysh shikimet 

bashkëkohore botërore për cilësi të segmenteve të veçanta të procesit edukativo-arsimor, 

për të cilat tek ne ekzistojnë të dhëna profesionale, por jo edhe përvoja 

praktike të mjaftueshme. 

» 

» 

»

2. 

 

 

Të ndërtohen procedura të standardizuara për matjen dhe vlerësimin e 

arritjeve në standardet arsimore. Për realizimin e atij qëllimi ëshë i nevojshëm: 

formim i një qendre nacionale për standarde dhe vlerësime arsimore për 

shkak të sigurimit të organizimit profesional dhe cilësor dhe realizim të 

hulumtimeve aksionale (duke inkuadruar edhe pjesëmarrje në testime 

ndërkombëtare) dhe provime eksperte. Poashtu, duhet t‘iu jepet përkrahje 

arsimtarëve në përvetësimin e procedurave, mënyrave dhe instrumenteve 

për notim të arritjeve të nxënësvë, si edhe të punës personale (vetevaluim) 

në pajtim me standardet arsimore; 

aftësim i shkollës të kryejë evaluim dhe vetevaluim. Kjo nënkupton pregaditjen 

e konceptit për evaluim shkollor, trajnim të drejtorit, arsimtarëve dhe 

shërbimit profesional për evaluim dhe vetevaluim dhe pregaditje të doracakëve 

për evaluim dhe vetevaluim. 

Sistemi i evaluimit, si pjesë përbërëse e sistemit arsimor, duhet të sigurojë 

përcjellje të vazhdueshme dhe ritje të cilësisë të institucioneve arsimore, procesit 

mësimor dhe daljeve nga arsimi. Ai sistem duhet të jetë: autonom në marrdhënie 

me interesat politike, i integruar, koherent, efikas, demokratik, i drejtë dhe i 

përshtatur me konventat ndërkombëtare relevante dhe kapacitete të vërteta profesionale 

dhe materiale të arsimit në Republikën e Maqedonisë. 

Përveç funksionit sigurim i cilësisë, sistemi i evaluimit duhet ta përkrahë 

procesin e reformave të aspekteve të tjera të nënsistemit për arsim të mesëm dhe 

pas të mesëm (demokratizim, decentralizim), të sigurojë që i njejti të zhvillohet 

në kontinuitet në pajtim me nevojat dhe mundësitë e shoqërisë dhe të ndikojë në 

sigurimin e cilësisë dhe qasje në arsim për të gjithë. 

Ky sistem duhet të jetë i lidhur me sistemin informativ në arsim dhe të mundësojë 

përdorim shumëkahësh të informatave relevante për cilësi. 

3. 

Të formohen institucione private për arsim të mesëm dhe arsim të mesëm 

për të rritur me se do të plotësohet nevoja për konkurencë në lëminë e arsimit. 

Kjo është një nga mënyrat që të rritet cilësia në arsim. Për atë është e 

duhur: 

3.2. Përgjegjësia qytetare 

Pranimi i vlerave elementare politike, sundim i ligjit, të drejtat e njeriut, por 

edhe obligimet që e determinojnë relacionin qytetar – qytetar, qytetar – komunë 

dhe qytetar – shtet, si elemente të kulturës politike, janë vendimtare për kohezion 

dhe mbijetesë të bashkësisë. Prandaj, është i domozdoshëm integrim i tyre 

në mësim dhe në aktivitetet arsimore, por edhe në vendosjen e formave të reja të 

aktivitetve jasht mësimit të rregullt në këtë drejtim. 



163 

III


164 

Gjatë konceptimit të strategjisë 

arsimore, qëllim strategjik duhet të 

jetë procesi i planifikuar dhe i kontrolluar 

i të mësuarrit dhe përkrahja e vlerave 

humane dhe shoqërore. Mënyrat e 

ndryshme të edukimit qytetar janë një 

nga mekanizmt më të rëndësishëm 

për përvetësimin e shkathtësive nga 

ana e qytetarëve për participim aktiv 

në institucionet arsimore dhe ngritjen 

e vetëdijes kritike në marrëdhënie me 

gjërat nga përditshmëria. 

Kjo duhet të kontribojë në ndërtimin 

e qytetarrit i cili do të posedojë 

njohuri dhe aftësi, do t‘i përdorë të 

njëjtat në jetën përditshme, do të 

formojë qëndrime për bashkëpunim, 

për tolerancë dhe për komunikim të 

ndërsjelltë. 

Duke u nisur nga kjo, një nga qëllimet 

e e arsimit të mesëm dhe pas të 

mesëm është ndërtimi i përgjegjësisë 

qytetare, si parim themelor në procesin 

e arsimit. 

Në lidhje me parimin e përgjegjësisë 

qytetare nevoitet : 

 

 

 

 

të punohet në edukimin e kuadrit 

arsimor që të jetë i aftë për për- 

dorimin e formave dhe metodave bashkëkohore për punë gjatë realizimit të 

përmbajtjeve arsimore nga arsimi qytetar; 

të bëhen rivlersime detale të programev mësimore ekzistuese dhe të bëhen 

ndryshime përkatëse që të munden të njejtat të ecin në hap me zhvillimin 

arritjeve shoqërore dhe shkencore; 

formim i standardeve për arsim qytetar në shkollat e mesme; 

» 

» 

» 

Gjendja: 

Në fushën e arsimit qytetar (vë një kuptim 

më të gjërë të nocionit) aktiviteti i organizatave 

joqeveritare bëhet jashtëzakonisht i 

rëndësishëm. Ato janë të kyçura polidimensionalisht 

në arsimin qytetar joformal dhe në 

mbrojtjen e të drejtave dhe lirive themelore 

të qytetarëve në kufijtë e mundësive dhe 

kompetencave të tyre. Realizojnë programe 

në lëminë e arsimit dhe marrin pëlqim që 

ti realizojnë ato në një numër të caktuar 

të paraleleve në disa shkolla shtetërore. 

Shumica e këtyre programave i përfshijnë 

temat e zgjidhjeve të konflikteve, tolerancës 

ndëretnike, të drejtave të njeriut, zvogëlimin 

e paragjykimeve dhe ngjajshëm.Programet 

kanë veprimtari të kufizuar të realizimit, në 

përputhshmëri me perspektivën hapsinore 

dhe kohore. 

Në Republikën e Maqedonisë janë bërë fillimet 

e arsimit qytetar në shkollat për arsim 

të mesëm dhe arsim të mesëm për të rritur. 

Në arsimin e mesëm profesional dhe gjimnazistlëndë 

mësimore për arsim qytetar 

(arsim qytetar, kulturë qytetare, kulturë dhe 

mbrojtje, mbrojtje, paqe dhe tolerancë) me 

programe mësimore, mjete ndihmëse arsimore 

dhe edukim i arsimtarëve, si parakusht 

i duhur për realizimin e mësimit. 

Për lëndët Sociologji, Sistem politik dhe të 

drejtat e njeriut, Drejtësi, Ekonomi, Histori 

lëndë në lëminë humanistike-shoqërore të 

arsimit gjimnazist, janë pregaditur programe, 

me qëllim dë definuar paraprakisht që ti përshtaten 

kërkesave të arsimit qytetar. 

kontrollim i tërthortë i arsimtarëve përmes kontrollimit të diturive dhe shkathtësive 

të nxënësve përmes kontrollit ekstern.

3. 3. Lidhshmëria me tregun e punës 

Ekonomia e ngarkuar me problemet e saja, nuk tregoi interesim në pjesën 

e krijimit të nevojës për profile, për formimin e tyre dhe trajnimin e tyre. Kjo solli 

deri te gjendja që institucionet arsimore për arsim të mesëm, në bazë të shiqimeve 

personale, të kryejnë ndryshime. Gjatë kësaj dituritë e fituara nuk mund të 

përdoren menjëherë, kështuqë humbet kuptimi themelor i arsimit profesional që 

i përket pregaditjes cilësore dhe kyçjes të drejtpërdrejtë në procesin e punës. 

Navojat akktuale të ekonomisë nuk mund të zgjidhen ,me nënsiteme të izoluara 

për arsim të mesëm dhe pas të mesëm. Shërbimet arsimore medoemos duhet 

ta lënë botën e standardeve dhe normativave të formalizuara, të dalin jashtë nga 

bankat shkollore dhe të lidhen me botën të cilës i duhen ato shërbime arsimore. 

Nënsitemi për arsim të mesëm dhe pas të mesëm duhet të ndërtojë strukturë 

dhe organizim specifik, e cila do të mundësojë lidhshmëri funksionale me tregun 

e punës. Institiucionet arsimore të këtij nënsistemi, në kuadër të punës arsimore 

të saj, nuk guxon të kujdesen vetëm për përgaditjen e forcës së re punëtore dhe 

nuk guxon kujdesin për participientët e tyre ta ndërpresë në momentin e largimit 

të tyre nga institucionet arsimore.Vendosja bashkëkohore e arsimit të mesëm 

dhe pas të mesëm duhet t’i respektojë parimet për fleksibilitet, funksionalitet 

dhe përgjegjësi. Do të thotë nën kujdes të tij duhet të jenë participientët e regullt 

arsimor, të punësuarrit, të papunësuarrit, dhe gjithë ata që kanë nëvojë për 

ngritje arsimore. 

Partneri social duhet të jetë prezent në të gjitha segmentet e ndryshimeve. 

Ato, përmes institucioneve të tyre, do të sigurojnë definim të qartë të nevojave 

për profile, standardizim të diturive të nevojshme si kërkesa që do të realizohen 

në procesin arsimor. Procesi i trajnimit është përgjegjësi e përbashkët e subjekteve 

arsimore dhe private, të cilët ju sigurojnë sigurojnë përvrtësim të diturive të 

nevojshme. 

Decentralizimi në lëminë e arsimit të mesëm dhe pas të mesëm dhe inkuadrimi 

i partnerëve social duhet të krijojë kushte të volitshme që, arsimi profesional 

dhe arsimi i arritur në gjimnazet profesionale, të orientohet kah nevojat e 

punës që kanë karakter ndërkombëtar. 

Aktivitetet kryesore drejt të cilave duhet të lëvizin ndryshimet në këtë nënsistem 

arsimor, duhët të fokusohen në: 

 

» 

vendosjen e formave të punës modulare të cilat do të mundësojnë fleksibilitet 

të nënsistemit dhe ngritje të aftësive të tij me kohë t‘i përgjigjet dhe të 

adaptohet në të gjitha ndryshimet e përgjithshme të jetës shoqërore, si në 

mikro ashtu edhe në makro plan, kjo do të thotë: 

procesi arsimor të organizohet më ndryshe (ndryshime në planin arsimor për 

të gjitha llojet e arsimit të mesëm dhe pas të mesëm, zvogëlim të numrit të 

nxënësve në paralele); 



165 

III


166 

» 

» 

» 

 

» 

» 

» 

të redefinohen dituritë e përgjithshme që të rinjtë i përfitojnë në arsimin profesional 

dhe të identifikohen kombinimet e vërteta mes transferit të përgjithshëm, 

teorik dhe praktik të diturive, që do të mundësojë pregaditje më të 

mirë për tregun e punës; 

të inovohen planet dhe programet mësimore, veçanërisht të lëndëve teorike 

profesionale dhe trajnim praktik sipas nevojave të veprimeve ekonomike 

dhe shërbyese, si edhe të futet forma e re e punës (punë në grupe, mësim 

interaktiv, punë projektuese, zgjidhje e problemeve, etj.); 

të inovohet paisja dhe materiali arsimor. 

Kyçje të subjekteve ekonomike në grupë të subjekteve që e dizajnojnë arsimin 

e mesëm dhe arsimin e mesëm për të rritur dhe i verifikojnë efektet 

arsimore, me çka do të ritet fleksibiliteti dhe dhe funksionaliteti i sistemit arsimor. 

Vërejtje me kohë, të dhëna nga subjekte ekonomike, për ndryshimet 

që ndodhin në sferën e tyre, mundet të jenë të vlefshme për planifikimin e: 

arsimit dhe trajnimit të forcës të ardhshme punuese; 

trajnimit permes parakualifikimit të të rriturve (të cilët nuk kanë kualifikim 

ose janë të papunësuar për një kohë më të gjatë) dhë parakualifikim të të 

punësuarve në ndërmarrjet e mëdha shtetërore; 

ngritjes profesionale të kuadrit arsimor në lëndët profesionale-teorike dhe 

trajnim praktik 

Kompetenca për trajnim dhe paratrajnim nuk mund të jetë e fokusuar vetëm 

në një ministri. Për këtë segment kompetencat duhet të jenë në më shumë ministri: 

Ministria për Arsim dhe Shkencë, Ministria për Punë dhe Politikë Sociale, 

Ministria e Finansave dhe Ministria për Ekonomi. 

3. 4. Barazia 

Mësimi i përjetshëm e potencon nevojën për qasje deri në gjithë shkallët e 

arsimit, për tërë anëtarët e shoqërisë me kushte të barabarta, pa dallim të gjinisë, 

moshës, përkatësisë etnike, pozitës socio-ekonomike dhe faktorë të tjerë social. 

Në atë mënyrë ndërtohet shoqëri me kushte të njëjta për të gjithë, gjë që është e 

rëndësishme jo vetëm për zhvillimin e tij demokratik, por është kusht për shfrytëzim 

optimal të resurseve njerzore në drejtim të zhvillimit shoqëror dhe personal. 

Parimi i barazisë në arsim nuk nënkupton vetëm barazi në mundësitë por 

edhe si sigurim i kushteve të nevojshme që çdo njëri ta realizojë maksimumin e 

vet arsimor. Ashtu siç arsimi po bëhet i domosdoshëm për individin, ashtu edhe 

shteti kushtëzohet të sigurojë kushte që secili individ t’i realizojë potencialet e 

veta arsimore. 

Individi është përgjegjës për arsimin e vet por bashkësia duhet t’i mundësojë 

përkrahje të plotë në tentimet e tij. Në të kundërtën arsimi i përjetshëm mund 

të shpjerë gjer në “pabarazi të përjetshme”. Barazia në arsim realizohet në kon-

tekst të parimeve të tjera, siç janë parimi i qasjes, kalimit, fleksibilitetit, individualizmit, 

këshillimit, zhvillimit të përkrahjes së klimës shkollore dhe përkrahjes 

finansiare të nxënësve në procesin arsimor, gjendja materiale e të cilëve është 

faktor që e kufizon vazhdimin e arsimimit. Me këtë, në një mënyrë kompenzohen 

pasojat nga pozita e pabarazisë socio-ekonomike të familjes. 

Qasja e nxënësve në arsimin e mesëm dhe pas të mesëm, rritet edhe me 

afërsinë e vendit ku mësohet me vendin ku jetohet ose me vendin ku punohet, 

përkatëse sipas moshës. Në këtë kontekst edhe nxënia në shtëpi paraqet një 

formë të nxënies prej së largu e cila cila arsimin e bën të arritshëm, prandaj, duhet 

të pranohet si formë e barabartë e arsimit formal. 

 

 

 

Që të arrihet barazia në arsimin e mesëm dhe pas të mesëm duhet: 

të meren parasysh nevojat individuale të çdo nxënësi, veçanërisht të atyre 

me vështirësi në zhillimin psiqik dhe fizik, si edhe për nxënësit e talentuar 

në procesin arsimor; 

arsimi t’i përshtatet nevojave të grupeve të ndryshme qëllimore, gjatë së 

cilës veçanërisht duhet merren parasysh anëtarët e grupit potencialisht të 

diskriminuar në baza gjinore, etnike, 

socio-ekonomike, teritoriale 

ose cilado bazë tjetër; 

arsimi t’i përshtatet nevojave të 

ndryshueshme të individëve dhe 

shoqërisë në tërësi, me qëllim potencialet 

e çdo individi të realizohen 

sa më shumë. 

3. 5. Transparenca 

Nënsistemi i arsimit të mesëm 

dhe arsimit të mesëm për të rritur duhet 

të jetë i qartë dhe i kuptueshëm për 

nxënësit, prindërit dhe punëdhënësit. 

Kjo do të thotë: 

 

 

ekzistim i standardeve të qarta dhe 

të njohura për çdo lloj të arsimit të 

mesëm dhe pas të mesëm; 

strukturë e kuptueshme e programeve 

mësimore dhe rrugë për 

kalueshmëri horizontale dhe vertikale, 

që qëndrojnë pas çdo sertifikati 

dhe diplome; 

» 

» 

» 

» 

Gjendja: 

Ekzistojnë diskutime për ndryshimet në këtë 

nënsistem të arsimit por praktikisht ato gjenden 

në mesin e opinionit profesional, ashtu 

që subjektet e tjerë të interesuar (prindërit, 

nxënësit, punëdhënësit) nik janë të njoftuar 

dhe të inkuadruar sa duhet me ato. 

Ekzistojnë aktivitete për sigurimin e transparencës 

më të madhe nga ana e sektorit 

për vlerësim përmes raporteve nga projektet 

e realizuara (matura, pjesëmarre në matje 

ndërkombëtare të arritjeve të nxënësve dhe 

ngjajshëm); 

Disa shkolla që janë të kyçura në projekt, 

duke e ndjerë nevojën për të informuar për 

cilësi të punës së tyre, filluan të pregadisin 

broshura informative përindërit me të dhëna 

elementare për punën e shkollës, numri i tyre 

është shumë i vogël për shkak të mungesës 

së mjeteve; 

Institucionet arsimore për arsim të mesëm 

dhe pas të mesëm janë të mbyllura për 

prindërit dhe punëdhënësit dhe ata nuk 

kanë mundësi drejtpërdrejt të njoftohen me 

procesin arsimor. Disa ndryshime të vogla 

në tejkalimin e gjendjeve të këtilla bëhen 

përmes formimit të këshillit të prindërve (që 

është risi në vendimet ligjore nga viti 1995) 

dhe formim të asociacionit të prindërve në 

nivel shtetëror. 



167 

III


168 

 

njohje të vlerave që i kanë sertifikatet 

dhe diplomat në tregun e 

punës. 

Transparenca në arsimin e mesëm 

dhe pas të mesëm do të rritet nëse: 

 

 

 

 

 

 

standardet nacionale të pregaditura 

të jenë të arritshme për të gjithë 

të interesuarit; 

të ritet vlera e sertifikateve për 

shkallë të kryer në arsim përmes 

vendosjes të standardeve të qarta 

për provime përfundimtare dhe 

kushtëzim të të gjithëve që e kryejnë 

shkallën përkatëse të arsimit, 

për dhënien e provimit; 

u ndërtua sistem i notimit ekstern 

nacional që do të mundësojë informata 

relevante për arritje të 

nxënësve; 

kontrollohet cilësia në bazë të 

standardeve të qarta, dhe treguesit 

për cilësi të jenë në qasje për shfrytëzuesit e shërbimeve arsimore; 

institucionet arsimore janë të hapura për ndikim nga ana e shfrytëzuesve të 

shërbimeve; 

janë vendosur sisteme dykahëshe të informimit, e kjo don të thotë se informacionet 

që i ka grumbulluar Ministria e Arsimit dhe Shkencës nga lemia e 

arsimit duhet të jetë e arritshme për opinionin më të gjërë. 

3. 6. Integrativiteti 

Gjendja: 

» Në kuadër të më shumë projekteve jepen 

broshura ose informatorë për aktivitetet e 

tyre, por edhe ato arrijnë vetëm deri te shkollat, 

dhe jo gjer të opinioni më i gjërë. 

» Nxënësit nuk janë mjaftueshëm të informuar 

për mundësitë për punësim, kualifikimet e 

duhura, si dhe rrugët dhe mënyrat që çojnë 

drejt atyre. Ajo është rezultat i mosekzistimit 

të një sistemi për informim dhe komunikim 

mes institucioneve arsimire, mungesë e aktivitateve 

dhe interesit të fermave të kuadrit 

profesional që ende është në procesin arsimor. 

Mendohet se arsyeja për atë është se 

tregu i punës është i stërngopur si dhe vjetërsimi 

i sistemit për këshillim profesional dhe 

udhëheqje të shkollave. 

» 

Ndryshime në arsimin gjimnazist, FARE dhe 

VET3 projektin në arsimin e mesëm profesional, 

të cilat përfaqësojnë mënyra për 

tejkalimin e informimit jo të mjaftueshëm të 

punëdhënësve për vlerën e diplomave dhe 

sertifikateve dhe të përmbajtjeve mësimore, 

si dhe kyçja e tyre në provimet përfundimtare. 

Në funksion të parimit për integrativitet, është e nevojshme që programet 

mësimore sipas lëndëve në arsimin e mesëm dhe pas të mesëm të përpunohen 

dhe realizohen duke u mbështetur në integrimin e mbrendshëm (lënda) dhe të 

jashtëm (mes lëndëve, mes teorisë dhe praktikës, gjegjësisht mes asaj që mësohet 

dhe asaj që punohet) të qellimeve dhe përmbajtjeve. Nevoja për parimin e 

integrativitetit në sferën e nënsistemit për arsim të mesëm dhe pas të mesëm 

është veçanërisht e rendësishme nga aspekti i punës, për të cilën duhet të sigurohet 

nxënie dhe përvojë e integruar, krijim i kushteve për arritje të kualifikimeve 

transfere, kualifikimeve për gjuhë, multikualifikime nga lëmia e elektronikës, 

kompjutorëve, kualifikimeve menaxhuese në finansa, marketing, produktivitet 

dhe ngjajshëm.

Duke u nisur nga kërkesat e këtilla të punës bashkëkohore, mund të vërehet 

nevoja për përshtatjen e shkathtësive dhe diturive të konsumuesve momental të 

shkollave dhe të “gjurmuesve të ardhshëm për punësim” me atë që i preferojnë 

punëdhënësit. 

Ndryshimet që po ndodhin vitet e fundit në vendin tonë, veçanërisht ato nga 

lëmia e ekonomisë, teknologjisë, privatizimit dhe punësimit e imponon nevojën 

për zgjerimin e arsimit gjimnazor. 

Në pajtim me prezencën e së 

njëjtës është i mundur zgjerim i këtij 

lloji të arsimit me futjen e gjimnazevde 

profesionale që do t’i pregadisin nxënësit 

për vazhdimin e arsimit, por edhe 

për karierë profesionale. Njëkohësisht 

në arsimin profesional po bëhen përpjekje 

dhe do të bëhen për lidhshmëri 

të ndërsjelltë të arsimit të përgjithshëm 

dhe profesional, me qëllim që profilet arsimore dhe kualifikimet profesionale të 

kenë plasim në tregun e punës. 

Parimi i integrativitetit në arsimin e mesëm dhe pas të mesëm do të arrihet 

me: 

 

 

 

 

» 

» 

Gjendja: 

Në strukturën e tanishme në nënsistemin të 

arsimit të mesëm dhe pas të mesëm, arsimi 

gjimnazist është i përfaqësuar vetëm 38%. 

Në këtë moment, në arsimin profesional, 

gjatë realizimit të qëllimeve të projektit, 

projektet GTZ dhe VET3 orvaten për afrim të 

nevojave të tregut të punës dhe zmadhim të 

gjasave për punësim të popullatës së re. 

rivlerësimin detal të programeve mësimore në krahasim me integrimin (e 

mbrendshëm dhe të jashtëm) të qëllimeve dhe përmbajtjeve; 

edukimi të kuadrit arsimor për punë ekipore, realizim të mësimit ekipor 

dhe ngjajshëm që do të mundësojë integrim të qëllimeve, përmbajtjeve në 

lëndën dhe meslëndëve, mes pjesës teorike dhe praktike të planit mësimor 

në kuadër të një viti; 

pjesëmarrje të subjekteve ekonomike – punëdhënësve në krijimin e ofertave 

arsimore për realizim të kompatibilitetit ndërmjet produktit arsimor dhe 

kërkesave të vendit të punës; 

krijim të marrdhënieve funksionale mes arsimit të përgjithshëm dhe profesional, 

që do të jetë parim themelor gjatë programimit, si të arsimit të 

pargjithshëm, ashtu edhe të arsimit profesional. Në atë mënyrë do të hapen 

shtigjet e gjëra dhe mundësitë për kalim horizontal dhe vertikal, prej arsimit 

të përgjithshëm kah arsimi profesional, prej njërit lloj në llojin tjetër arsimor. 



169 

III


170 

4. FUSHAT KYÇE pËR INTERVENIME, INSTRUMENTET DHE RE- 

ZULTATET E pRITURA NË ARSIMIN E MESËM DHE pAS TË 

MESËM 

4.1. Fushat kyçe për intervenime, të përbashkëta për arsimin e mesëm 

dhe pas të mesëm 

4.1.1. Arsimim për të gjithë 

a) Zhvillimi i mundësive arsimore 

për të gjithë 

Kontesti nacionl i arsimit të mesëm 

dhe pas të mesëm nuk është produktiv, 

nëse shmangesh nga bota dhe nga 

rrethi. Çdo komb ka më shumë raste 

për afirmim të vlerave të veta pozitive 

nëse në mënyrë të barabartë inkuadrohet 

në botë ose në proceset globale, 

duke i pranuar disa karakteristika të 

jetës në shekullin XXI: shkëmbimi i 

shpejtë i informatave, dëshira për punë si pjesë e kulturës së përgjithshme, jeta 

në shoqërinë pasindustriale, përgatitja për jetë në civilizimin i cili edukon, etj. 

Programi për zhvillimin e arsimit të mesëm dhe pas të mesëm ka për qëllim 

që të sigurojë barazi arsimore për të gjithë qytetarët e Republikës së Maqedonisë, 

pa dallim moshe, gjinie, përcaktimi religjioz, përkatësie etnike, gjendjes 

shëndetësore e sociale dhe pozitës financiare të tyre. 

 

 

 

 

Për ta arritur këtë qëllim, është e nevojshme që: 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

Gjendja: 

Zvogëlim i shtimit të popullatës. 

Prezencë e shtuar e njerëzve të moshës prej 

65 vjet e sipër, në krahasim me popullatën 

e përgjithshme. 

Dallime mes mjediseve urbane dhe rurale, si 

dhe mes komunave të zhvilluara dhe të pazhvilluara 

Dallime në cilësinë e arsimtarëve. 

Dallime në kushtet për mësim. 

Dallime në qasjen fizike të institucioneve 

arsimore. 

të identifikohen shkaqet për të cilat nxënësit me shkollim fillor nuk e kanë 

vazhduar arsimin e mesëm; 

të sigurohen kushte (rrjet adekuat i shkollave për arsim të mesëm dhe pas të 

mesëm, si dhe rrjet i konvikteve për nxënësit e shkollave të mesme etj.) për 

inkuadrimin maksimal në institucionet arsimore për shkollim të mesëm; 

secili individ, i cili është inkuadruar në këtë nënsistem për mësim, të aftësohet 

për përpunim të shpejtë të informatave, të teknikave për vlerësim dhe 

vetëvlerësim. Do të thotë, pedagogjia e studimit do të duhet të zëvendësohet 

me pedagogjinë e mësimit; 

institucionet arsimore për shkollim të mesëm dhe pas të mesëm të përgatisin 

programe arsimore në nivel institucional, të cilat do të mund t’u përgjigjen 

nevojave të tregut të punës, standardet e të cilave do t’i caktonte punëdhënësi;

të formohen kriteriume sipas të cilave shteti do t’u japë mbështetje financiare 

nxënësve të talentuar dhe nxënësve të cilët për shkaqe materiale ose të 

tjera nuk mund ta vazhdojnë arsimin pas arsimit të obliguar; 

të sigurohen kushte për aftësimin e personalitetit të nxënësit me: aftësi komunikative, 

aftësi për hetimin e shpejtë të problemit dhe miratimit të vendimeve, 

gjindshmëria në situata konfliktuoze, aftësi për të menduarit kritik 

dhe i hapur për bashkëpunim, ndjenja e përgjegjësisë për cilësi dhe siguri, 

ta zotërojë informatikën dhe vlerat e përgjithshme etike, të cilat do t’i ndihmojnë 

gjatë forcimit të konkurrencës së tregut të punës; 

të përmirësohet cilësia e kuadrit arsimor dhe të sigurohen beneficione të 

caktuara për kuadrin arsimor, i cili do të pranonte të punojë në rajonet e 

pazhvilluara ose më pak të zhvilluara. 

b) Decentralizimi i arsimit të mesëm dhe pas të mesëm 

Decentralizimi në arsim është një nga çëstjet kyçe të reformave të ardhshme 

të arsimit të mesëm dhe pas të mesëm. Procesi i decentralizimit do të realizohet 

gradualisht, në disa faza, dhe në pajtim me Ligjin për vetëqeverisje lokale. 

Fushat kryesore në të cilat do të 

zbatohet decentralizimi janë: 

 

 

 

 

 

administrim me shkollën, që do të 

thotë definimi i përgjegjësive në 

nivel të komunës për udhëheqjen 

me institucionet për arsim të 


përpilimi dhe realizimi i programeve, 

do të mundësojë inkuadrimin 

e nevojave specifike të komunës 

dhe mes komunave; 

politika e regjistrimit, që do të 

mundësojë forcimin e bashkëpuni - 

mit me komunën dhe do të ndikojë 

në plotësimin e nevojave të komunës 

dhe mes komunave në arsimin 

e mesëm dhe të lartë; 

financimi i arsimit të mesëm dhe 

pas të mesëm; 

kontrolli i udhëheqjes me institucionet 

arsimore. 

» 

» 

» 

» 

Gjendja: 

Menaxhimi në arsimin e mesëm dhe të 

lartë është i siguruar me Ligjin për arsim të 

mesëm të vitit 2004. Në një sistem të tillë, 

përgjegjësinë e madhe dhe kryesore për realizimin 

e arsimit të mesëm e ka Ministria e 

Arsimit dhe Shkencës. 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës është 

themelues i shkollave shtetërore për arsim të 

mesëm dhe të lartë, vendos për hapjen dhe 

mbylljen e tyre, vendos drejtorë në shkollat, 

miraton plane dhe programe mësimore për 

të gjitha profilet dhe fushat e punës, të cilat 

janë të vetme për gjithë territorin e Republikës 

së Maqedonisë, e miraton realizimin e 

projekteve në arsim. 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës e miraton 

planin për regjistrimin në secilën shkollë, 

për çdo vit shkollot, dhe me vendime plotësuese 

mund ta rrisë numrin e nxënësve, të 

cilët mund të regjistrohen në secilën shkollë 

të mesme. Po ashtu, është përgjegjëse për 

financimin, i cili realizohet kryesisht nëpërmjet 

buxhetit shtetëror. 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës është 

përgjegjëse për legjislativën në sferën 

shoqërore dhe për zbatimin e rregullave ligjore 

në institucionet arsimore shtetërore. 



171 

III


172 

Harmonizimi i arsimit të mesëm dhe të lartë me nevojat e komunës do të jetë 

një qasje e re. Për ta plotësuar këtë kërkesë, është e nevojshme që: 

 

 

 

përgatitja e politikës fleksibile dhe sipas nevojave të ekonomisë politikë e 

konceptuar për regjistrim; 

pranimi i ndryshimit të shpejtë teknologjik në profile të caktuara arsimore; 

sigurimi i verifikimit dhe vlerësimit të diturisë së nxënësit dhe të përmbajtjeve 

programore, në bazë të efikasitetit profesioal dhe të kërkesave të 

vendit të cakuar të punës. Procesi i vlerësimit të diturisë së nxënësit dhe të 

përmbajtjeve programore do të jetë element kyç në arritjen e arsimit cilësor 

të mesëm dhe pas të mesëm. 

Decentralizimi, si çështje kyçe e hapave reformuese të arsimit, hap shumë 

çështje strategjike të cilat duhet të zgjidhen në afat sa më të shkurtë me: 

 

 

 

 

 

 

vendosjen e politikës komunale në arsimin e mesëm dhe pas të mesëm; 

definimin e kriteriumeve për vendosjen e rrjetit të institucioneve për arsim të 


definimin e nomenklaturës së profesioneve dhe profileve në nivel shtetëror; 

forcimin e funksionit menaxhues në institucionet arsimore; 

forcimin e lidhjes mes institucioneve arsimore dhe vetëqeverisjes lokale; 

rritjen e rëndësisë komunale dhe ndërkomunale të institucioneve arsimore 

(lidhshmëri më e madhe me ekonominë, institucionet kulturore dhe të tjera 

në nivel komunal dhe ndërkomunal). 

Në bazë të përvojave të vendeve të zhvilluara dhe vendeve në tranzicion, 

propozohen katër nivele të mundshme të menaxhimit në fushën e arsimit të 

mesëm dhe pas të mesëm: 

 

 

 

 

në nivel shtetëror, 

në nivel ndërkomunal, 

në nivel komunal dhe 

në nivel të shkollave. 

Në planin e aksionit për arsimin e mesëm dhe pas të mesëm do të definohen 

qartë ingjerencat dhe vëllimi i aktiviteteve në kuadër të secilit nivel të përmendur 

të menaxhimit. 

c) Ngritja e nivelit kualifikues të popullatës 

Arsimi i mesëm dhe pas i mesëm në Republikën e Maqedonisë, ka dy funksione 

kryesore: funksion kompensues dhe funksion të arsimit të vazhdueshëm. 

Funksioni kompensues në plotësimin e ngecjen arsimore të popullatës së rritur, 

e cila u paraqit për shkak të lëshimeve arsimore në rini. Funksioni i arsimit të 

vazhdueshëm mundëson inkuadrimin në rrjedhat e reja, siç është teknologjia informativo-komunikuese.

Përveç orientimit strategjik të 

programit për zhvillimin e arsimit të 

mesëm dhe pas të mesëm është vendosja 

i komunikimit, me të cilin të 

gjithë anëtarët e institucioneve arsimore, 

si dhe përfaqësuesit e shoqërisë 

dhe ekonomisë, do të mund t’i ndajnë 

burimet dhe shërbimet arsimore. Do të 

thotë, është e nevojshme që të krijohen 

kushte ku teknologjia informativo-komunikuese 

do të paraqesë pjesë 

përbërëse të nënsistemit për arsim të 

mesëm dhe pas të mesëm, si një lloj 

mbështetje për të gjitha aktivitetet e 

saja, duke mundësuar qasje në ato. 

Ndikimi i teknologjisë informativo-komunikuese 

të arsimit është komplekse. Ekzistojnë shumë çështje të 

cilave duhet dhënë përgjigje, në pajtim me rrethanat ekzistuese shoqërore. Është 

e nevojshme që të formohen grupe ekspertësh, të cilët do të merren me çështjet 

siç janë: 

 

 

 

teknologjia informativo-komunikuese lidhur me aktorët e procesit arsimor, 

teknologjia informativo-komunikuese lidhur me mënyrën e organizimit të 

mësimit, 

teknologjia informativo-komunikuese lidhur me organizimin e përgjithshëm 

të procesit arsimor etj. 

Treguesit, të cilët kanë të bëjnë me gjendjen e teknologjisë informative-komunikuese 

në institucionet tona për arsim të mesëm dhe të lartë, në mënyrë të 

qartë tregojnë se ekzistojnë nevoja për planifikim dhe financim të sistemit informativo-komunikues 

dhe teknologjisë arsimore. 

Nevojitet trajnim bashkëkohor për teknologjinë, struktura dhe zbatimi i së 

cilës do të akomodohet sipas nevojave të shfrytëzuesve të ardhshëm dhe atyre 

potencialë. 

Nga ekipet e ekspertëve pritet të kontribuojnë në arritjen e qëllimeve në vijim: 

 

 

 

» 

» 

Gjendja: 

Në Republikën e Maqedonisë nga numri i 

përgjithshëm i personave mbi 15 vjetë, afër 

gjysma (49,39%) janë persona pa arsim 

formal ose me nivel të ulët të arsimit (analfabetë, 

me shkollë të pakryer fillore dhe me 

shkollë fillore). 

Në procedurë është krijimi i fondit të veçantë 

për zhvillimin e shkollave, i cili do të dedikohet 

për plotësimin e nevojave të institucioneve 

arsimore. Me projektin “Modernizimi 

i arsimit”, qëllimi i të cilit është dhënia 

e granteve për projekte të shkollave, gjatë 

gjysmëm së parë të vitit 2004 dhe janë përfshirë 

10 pilot shkolla, ndërsa nga gjysma e 

dytë e vitit 2004 ishte planifikuar që të përfshihen 

të gjitha shkollat fillore dhe të mesme 

nga Republika e Maqedonisë. 

ndërtimi i sistemit shkollor, i cili do të jetë i aftë të shfrytëzojë burime dhe të 

japë shërbime arsimore nëpërmjet Internetit; 

paisja e shkollës me teknololgji informativo-komunikuese bashkëkohore; 

trajnimi i arsimtarëve dhe nxënësve për përdorimin e teknologjisë informativo-komunikuese; 



173 

III


174 

 

 

 

ngritja e nivelit të arsimimit të përgjithshëm digjital dhe ndërtimi i shkathtësive 

të cilat janë të domosdoshme për jetë në shoqëri informative; 

ngritja e përmbajtjeve arsimore multimediale; 

promovimi i kulturës me shkëmbimin e të mirave intelektuale, të cilat kanë 

të bëjnë me arsimin (dituria, përvoja, zgjidhjet më të mira praktike, përmbajtjet 

multimediale etj.) 

Arritja e qëllimeve kërkojnë plan të qartë global për të siguruar informatat 

e nevojshme për institucionet arsimore të arsimit të mesëm dhe pas të mesëm, 

si dhe organizimi dhe kuptimësimi i mënyrave adekuate, në të cilat teknologjia 

mëtej do të përshtatet me nevojat specifike të shkollave. 

 

 

Qëllimi i fondit shkollor do të jetë: 

krijimi i mjedisit stimulativ për procesin mësimor dhe të mësuarit; 

aftësimi i kuadrit shkollor për të pasur rol aktiv në ngritjen e cilësisë së 

mësimit, senzibilitetin e shkollës për nevojat e veta dhe për përgjegjësinë 

ndaj bashkësisë lokale. 

Kjo do të realizohet nëpërmjet fondeve për aktivitete, të caktuara si prioritare 

në planet zhvillimore shkollore. Mjetet do të dërgohen drejtpërdrejt në shkollë, 

që të realizohen disa nga ato aktivitete prioritare. 

Nevoja për ndryshimet e sipërpërmendura në arsimin e mesëm dhe të lartë 

në Republikën e Maqedonsië, paraqet pjesë të synimeve për ngritjen e nivelit kualifikues 

të popullatës, si dhe rritje e mobilitetit të tij. Gjatë kësaj, duhet të merret 

parasysh se pjesa thelbësore e arsimit nuk është vetëm kualifikimi, por zhvillimi 

i individit dhe integrimi i tij i suksesshëm në shoqëri nëpërmjet miratimit të vlerave 

të përbashkëta, transferimi i trashëgimisë kulturore, sigurimi i vetëbesimit 

dhe mbështetja në aftësitë personale. 

Theksohet veçanërisht nevoja për ndërtimin e shkallës shumë më të lartë 

të korelacionit dhe koordinimit mes politikës së arsimit të mesëm dhe pas të 

mesëm, politika e tregut të punës dhe politika e punësimit, siç është rasti në 

vendet e zhvilluara. Në kuadër të kësaj, ëhstë e nevojshme që t’i vihet theks më i 

madh arsimit dhe përsosjes së vazhduar të të rriturve, veçanërisht të punësuarve 

(e siguruar dhe financuar nga ana e punëdhënësit), si dhe tepricës teknologjike 

dhe të papunësuarve (e siguruar dhe financuar/kredituar nga punëdhënësi, sipas 

nevojave të tregut të punës). Kjo do të arrihet edhe nëpërmjet zhvillimit të 

mekanizmave të partneritetit social mes institucioneve të tregut të punës dhe 

institucioneve arsimore, më mbështetje të shtetit.

4.1.2. Avancimi i zhvillimit individual dhe të mësuarit 

Progresi në një shoqëri varet nga aftësia profesionale dhe kultura e ndërtuar 

e jetës dhe qytetarëve të saj. Që këtu, paraqitet nevoja, në kuadër të formave 

institucionale dhe joinstitucionale të arsimit, diturisë dhe aftësive që të promovohen 

si vlera parësore. Fakti se resurset njerëzore janë pasuria më e madhe do 

të thotë se secila shoqëri duhet të krijojë kushte, ku qytetarët e saj tërësisht do t’i 

zhvillojnë kapacitetet e veta intelektuale dhe do të vetëaktualizohen. 

Duke i ndjekur përvojat e vendeve me sistem të zhvilluar arsimor, Programi 

për zhvillimin e arsimit të mesëm dhe pas të mesëm në Republikën e Maqedonisë 

angazhohet për avancimin e zhvillimit dhe të mësuarit indivudla të nxënësve 

nëpërmjet: promovimit të institucioneve 

efektive për arsim të mesëm dhe të 

lartë, avancimin e procesit mësimor 

dhe të mësuarit, sigurimin e cilësisë së 

mësimit dhe kontrolli i tij, lidhja e arsimit 

formal, joformal dhe informal, si 

dhe promovimi i konceptit për mësim të 

përjetshëm. 

a) promovimi i shkollave efektive 

për arsim të mesëm 

Në bazë të treguesve të cekur të 

situatës së tanishme, angazhimi i Programit 

për zhvillim të mesëm dhe pas 

të mesëm në Republikën e Maqedonisë 

është: 

 

Vendosja i strandardeve për shkollë 

cilësore, që nënkupton shkollë 

të sigurtë në rrethimin stimulativ, 

e cila ofron mësim për arritje akademike 

në nivele më të larta arsimore, 

ose u mundëson dëshminë 

e diturive profesionale dhe ngitjen 

e shkathtësive për inkuadrim kompetent 

në procesin e punës. Standardet 

e vendosura nuk e pengojnë 

lirinë e drejtorive të shkollave për 

ndërtimin e strategjisë personale 

për arritjen e tyre. Përcaktimet 

strategjike të shkollave do të inkorporohen 

në planet zhvillimore, të 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

Gjendja: 

Analiza e situatës aktuale në shkollat tona 

për arsim të mesëm tregon se ende janë 

prezente dobësitë të cilat e apmundësojnë 

atë të kualifikohet si “shkollë sipas masës 

së nxënësit”. 

Cilësia e mësimit nuk siguron shkallë të mjaftueshme 

të miratimit të diturive të përhershme 

dhe të zbatueshme, ndërsa roli edukativ 

i shkollës është margjinalizuar, që tërheq 

prezencën e shpeshtuar të sjelljeve asociale 

dhe joetike te nxënësit, si dhe shkalla e lartë 

e sjelljes rrezike (konsumimi i alkoolit dhe 

substancave psikotrope). 

Shkollat dhe rrethimi i tyre i drejtëpërdrejtë 

nuk paraqesin vend të mjaftueshëm të sigurtë 

për rritje të papenguar të adoleshentëve, 

të cilët kalojnë nëpër periudhë shumë sensitive 

të zhvillimit socio-ekonomik. 

Lidhja me bashkësinë lokale është e dobët 

ose kurrfare, e nuk lejohet as bashkëpunimi 

me prindërit edhe krahas inkuadrimit të tyre 

formal në organet adekuate në shkollë. 

Shkollat disponojnë me plane dhe programe 

zhvillimore ose ato nuk i janë të njohura 

shfrytëzuesve të shërbimeve arsimore, që 

e vështirëson vendimin gjatë zgjedhjes së 

shkolllës për arsim të mesëm. 

Roli i shërbimeve profesionale në shkollat për 

arsim të mesëm është devalvuar për shkak 

të përfaqësimit të dobët të profileve të ndryshme 

profesionale (pedagogë, psikologë, 

sociologë), për çka puna e përgjithshme 

më shpesh i lihet një personi profesionist, 

i cili jo shpesh i lë prapa obligimet e veta 

për shkak të angazhimit me aktivitete jashtë 

fushës profesionale. 



175 

III


176 

 

 

 

cilat do të përmbajnë misionin, vizionin, qëllimet, vlerat dhe hapat operative 

për realizimin e planeve. Në përpilimin e planeve zhvillimore të shkollave do 

të inkuadrohen edhe prindërit dhe përfaqësuesit relevantë të vetëqeverisjes 

lokale. Planet strategjike do të jenë transparente për shfrytëzuesit e shërbimeve. 

Shkolla të krijojë klimë për fitimin e kulturës së jetesës, që do të thotë nxitjen 

e entuziazmit për arsim dhe të mësuarit e përjetshëm nëpërmjet identifikimit 

dhe plotësimit të nevojave dhe interesave të të rinjve, por edhe plasimin 

e vlerave universale dhe përfitimeve civilizuese. 

Bashkëpunimi i shkollës me bashkësinë lokale, me çka bashkësia e shpreh 

interesimin e vet dhe i jep përkrahje arsimit cilësor. Të dy palët e involvuara 

do të kenë përfitime nga bashkëpunimi. Shkolla do të mund të realizojë një 

pjesë nga përmbajtjet arsimore jashtë ndërtesës së shkollës, në institucione 

dhe firma, të cilat mund të sigurojnë realizimin e punës praktike në kushte 

reale. Ky lloj i bashkëpunimit është veçanërisht i dobishëm për nxënësit e 

shkollave të mesme profesionale dhe të artit. Nga ana tjetër, sinqeriteti i 

bashkësisë lokale kontribuon për promovimin personal dhe afirmimin te 

anëtarët e saj. 

Ndërtimi i indikatorëve për efikasitet të institucioneve për arsim të mesëm 

dhe pas të mesëm. Duke i njohur indikatorët relevantë, institucionet arsimore 

do të kenë udhërrëfyes në ndërtimin e strategjisë për zhvillim, e njëherit do 

të mundësojë kontroll të brendshëm dhe të jashtëm të cilësisë së punës. 

b) Avancimi i procesit mësimor dhe të mësuarit 

Në dekadën e fundit në Republikën e Maqedonisë realizohen shumë projekte, 

të cilat janë në funksion të ndërhyrjeve reformuese në gjimnazet dhe shkollat 

e mesme profesionale. 

Qëllimi i tyre është modernizimi i arsimit nëpërmjet paisjes së shkollave me 

mjete bashkëkohore mësimore, trajnimin e arsimtarëve për udhëheqjen e mësimit 

aktiv me teknika bashkëkohore arsimore dhe me përdorimin e teknologjisë informativo-komunikuese, 

si dhe zbatimin e modeleve të vlerësimit të vazhdueshëm 

dhe vetëvlerësimin e nxënësve. 

Por, përvojat treguan se pas përfundimit të fazës së projektit, problem serioz 

paraqet qëndrueshmëria e inovacioneve dhe inkorporimi i tyre spontan në procesin 

mësimor. Përveç plogështisë dhe rrezistencës ndaj ndryshimeve, të cilat 

janë prezente te disa arsimtarë, me siguri një nga shkaqet për situatën e këtillë 

është edhe jokoordinimi në aktivitete të ndryshme projektesh, që kontribuon për 

ekzistimin e disonancës konjuktive te arsimtarët. 

Me qëllim që të tejkalohen dobësitë e evidentuara në projeksionet programore 

dhe praktikës mësimore në arsimin e mesëm në Republikën e Maqedonisë, 

Programi për zhvillim të arsimit të mesëm dhe pas të mesëm angazhohet për

avancimin e procesit mësimor dhe të 

mësuarit nëpërmjet: 

 

 

 

 

 

 

 

Revidimit të periodik të planeve 

arsimore dhe programeve në arsimin 

e gjimnazeve dhe arsimin e 

mesëm profesional dhe vendosjen 

e balancit optimal të diturive teorike 

dhe shkathtësive praktike; 

Koordinimin e aktiviteteve të ndryshme 

në projekte dhe inkorporimin 

e tyre në sistemin e arsimit të 


Aplikimin e teknikave të procesit 

mësimor dhe të mësuarit, të cilat 

nxisin të meduarit kreativ dhe kritik 

te nxënësit, si dhe zhvillimin e 

shkathtësive sociale; 

Përdorimin e librave shkollorë, 

doracakëve dhe mjeteve të tjera 

ndihmëse për arsimtarët dhe 

nxënësit, të cilët do t’i plotësojnë 

kriteriumet e cilësisë në kuptimin 

përmbajtësor dhe didaktik; 

Shfrytëzimin e modeleve bashkëkohore 

dhe objektive në vlerësimin 

e nxënësve; 

Përmbajtjen ndaj standardeve për 

vlerësimin e arritjeve të nxënësve; 

Kontrollin e përforcuar të cilësisë 

së mësimit me vendosjen e kriteriumeve 

adekuate; 

c) Sistemi për sigurimin e cilësisë së arsimit të mesëm dhe pas të 

mesëm 

Një nga anët më të dobëta të praktikës 

së deritanishme arsimore është 

mungesa e sistemit të kontrollit të cilësisë 

së shërbimeve arsimore, si dhe 

mungesa e personave profesionalë, të 

cilët do ta kryenin këtë kontroll. 

» 

» 

» 

» 

» 

Gjendja: 

Sot gjatë mësimit ende dominojnë qasjet 

tradicionale të mësimit, të cilat janë bazuar 

në dituritë e akumulata fotografike. Si pasojë 

e aktivimit të pamjaftueshëm të nxënësve 

në orë është e angazhimi i shtuar jashtë 

mësimit në zotërimin e përmbajtjeve, me 

çka u uzurpohet koha e lirë dhe nxitë zhvillim 

të ndjenjave negative ndaj shkollës dhe 

prezencës në orë. 

Mungesa nga libra modern shkollor dhe 

paisje tjera mësimore i lë arsimtarët në situatë 

të improvizojnë ose t’ju prezentojë nxënësve 

informata të vjetra. 

Rezultatet nga hulumtimi i zbatuar pas vendosjes 

së ndryshimeve dhe plotësimeve të 

Planit mësimor dhe programeve mësimore 

për arsimin gjimnazial në vitin shkollor 

2001/2002 tregon për një varg dobësish. 

Të gjitha subjektet e involvuara në zbatimin 

(nxënësit, arsimtarët, drejtorët, kooridnatorët, 

prindërit) u pajtuan se arsimi i reformuar 

gjimnazial është konceptualisht i 

definuar i paqartë, i stërdimensionuar për 

nga përmbajtja dhe koha (numri i madh i 

lëndëve dhe orëve mësimore), për çka u 

paraqitën vështirësi organizative dhe ndjenja 

e barrës te të gjithë nxënësit në procesin 

mësimor. Problemet e identifikuara e dhanë 

drejtimin për intervenime në Planin mësimor 

dhe programet mësimore në kuptim të shkarkimit 

të tyre, por edhe e inicuan problemin e 

tepricës së kuadrit mësimor. 

Kuadri mësimor nuk është i përgatitur metodikisht 

dhe didaktikisht për realizimin e 

programeve të reja mësimore, veçanërisht 

të atyre nga fusha e lëndëve të obligueshme 

zgjedhore. 

Gjendja: 

Mungesa e sistemit për kontroll të cilësisë 

së shërbimeve arsimore, si dhe mungesa e 

personave profesionel të cilët do ta kryenin 

këtë kontroll. 



177 

III


178 

Ky segment nga procesi arsimor është veçanërisht i potencuar në vendet me 

sisteme të zhvilluara arsimore, të cilat kanë të vendosura standarde të qarta të 

definuara për cilësi. Shkalla e plotësimit të standardeve vlerësohet me ndihmë të 

indikatorëve objektivë dhe të matshëm. Ata shërbejnë si bazë për vlerësim dhe 

vetëvlerësim të praktikës edukativo-arsimore, si dhe për liçencimin dhe çertifikimin 

e institucioneve dhe kuadrove. 

Sipas Programit për zhvillim të arsimit të mesëm dhe pas të mesëm në Republikën 

e Maqedonisë, kontrolli i cilësisë së shërbimeve arsimore të shkollave 

të mesme do të sigurohen nëpërmjet formimit të organeve shtetërore, të cilat 

do ta kryejnë këtë funksion: Inspektoriati Shtetëror Arsimor, Enti për Shkollim 

i Republikës së Maqedonisë dhe Qendra Shtetërore për Provime. Në pajtim me 

rregullativën ligjore, kontrolli do të realizohet edhe në nivel lokal, nëpërmjet institucioneve 

arsimore dhe vetëqeverisjes lokale. 

Secili institucion shtetëror ose privat, i cili merret me arsimin e mesëm ose 

të lartë, duhet t’i plotësojë tri lloje të standardeve: 1. për zbatimin e programit 

efikas dhe cilësor arsimor; 2. për cilësi të kuadrit edukativo-arsimor dhe 3. për 

arritjet e nxënësve. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Cilësia dhe efikasiteti i programit arsimor duhet të realizohet nëpërmjet: 

programeve mësimore në të cilat janë inkorporuar idetë bashkëkohore 

shkencore dhe teknike; 

zbatimit të metodave aktive të të mësuarit dhe procesit mësimor, të cilat 

sigurojnë dituri të përhershme dhe të zbatuehsme; 

aftësimit të nxënësve me arsim të kryer të mesëm dhe të lartë për themelimin 

dhe udhëheqjen e ndërmarrjes personale; 

participimit të punëdhënësve dhe të prindërve në propozimin e ndryshimeve 

dhe plotësimeve të planeve dhe programeve të ekzistuese mësimore; 

caktimi i regjistrit të standardeve me profesione për arsimim dhe trajnim 

profesional; 

ekspertiza e cilësisë së shoqatave tregtare dhe zejtarëve te të cilët do të 

kryhet trajnimi profesional i nxënësve. 

Cilësia e kuadrit edukativo-arsimor duhet të realizohet nëpërmjet: 

zhvillimit të vazhdueshëm profesional të arsimtarëve me forma të ndryshme 

të mbitrajnimit, të organizuara nga institucione shtetërore arsimore, organizata 

joqeveritare ose shoqata sindikale; 

mbitrajnimit profesional-didaktik i trajnuesve nga ndërmarrjet; 

akreditimi i institucioneve të cilat organizojnë trajnim të arsimtarëve-instruktorëve. 

Aplikimi i standardeve për arritjet e nxënësve është kërkesë, e cila është 

e determinuar nga tendenca për decentralizim të arsimit të mesëm dhe mun-

gesa aktuale nga matësit e unifikuar për vlerësimin e diturive dhe shkathtësive 

të nxënësve, që kontribuon të ekzistojnë dallime të mëdha mes komunave, por 

edhe mes arsimtarëve në kuadër të shkollës së njëjtë. 

Nënsistemi për arsim të mesëm dhe të lartë në vendet e zhvilluara njeh 

mënyra të ndryshme të kontrollit dhe vlerësimit të arritjeve të nxënësve, të cilët 

mund të sjellin dy mënyra themelore dhe kombinim të tyre. 

Dy mënyrat themelore të konotrollit dhe vlerësimit të nxënësve, të cilët duhet 

të jenë prezente në arsimin e mesëm dhe pas të mesëm janë: 

 

 

kontrolli dhe vlerësimi i brendshëm, i cili realizohet në mënyrë të vazhdueshme 

gjatë procesit arsimor, nëpërmjet interaksionit të drejtëpërdrejtë 

të arsimtarëve me nxënësit. Qëllimi i këtij lloji të kontrollit dhe vlerësimit 

duhet të jetë orientimi i arsimtarit kah planifikimi i ardhshëm i procesit mësimor 

në pajtim me nevojat e secilit nxënës dhe vëzhgimi i avancimit të secilit 

nxënës. Gjatë kësaj, kontrolli është bazë e vlerësimit, ndërsa vlerësimi është 

epilog i natyrshëm i kontrollit. Nëse kontrolli i arritjeve të nxënësve përfundon 

pa vlerësimin e tyre, atëherë vetëm kontrolli nuk ka kurrfarë kuptimi. 

Kontrolli nuk do të thotë se gjithnjë përfundon me vlerësim zyrtar, por vetëm 

me vlerësim pasues- formativ, qëllimi i të cilit është të tregohet se sa është 

shmangja nga pritjet dhe të inicohen aktivitete për korigjime të mundshme. 

Mënyrën e kontrollit të arritjeve e cakton arsimtari, duke i respektuar programet 

arsimore. 

kontrolli dhe vlerësimi i jashtëm, i cili duhet të realizohet në intervale të caktuara 

kohore, sipas rregullës, në fund të fazave të ndryshme të arsimit të 

mesëm (gjatë regjistrimit në shkollën e mesme, një herë në vit, gjatë zgjedhjes 

së drejtimit etj.), ndërsa rregullisht në fund të shkollimit të mesëm. 

Institucionet, të cilat do t’i konceptojnë, zhvillojnë, organizojnë, zbatojnë, 

drejtojnë, vëzhgojnë dhe kontrollojnë të gjitha aktivitetet për kontroll të 

jashtëm, nënkuptojnë parashtrimin e shumë pyetjeve dhe shqyrtimin sistemor 

të implikimeve (operative) të vlerave dhe praktikave. Çështjet për të 

cilat duhet të mendohet gjatë koncipimit të sistemit të mirë të kontrolleve 

të jashtme janë: 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

karakteristikat e kontrolleve të jashtme; 

funksionet e kontrolleve të jashtme; 

rëndësia e kontrolleve të jashtme; 

informata kthyese në shkollës; 

përdorimi i rezultateve si indikatorë për efikasitetin e shkollës; 

menaxhimi me kontrollet e jashtme dhe financimi i tyre. 

Do të thotë, format e vendosura të vlerësimit të jashtëm do të kërkojnë 

standarde të definuara në mënyrë të qartë për arritjet e nxënësve, të cilat duhet 

të jenë transparente dhe të arritshme për të gjithë ata që japin dhe shfrytëzojnë 

shërbime arsimore. 



179 

III


180 

ç) Lidhshmëria e arsimit formal, joformal dhe informal 

Në nënsitemin bashkëkohor të arsimit të mesëm dhe pas të mesëm, nevojitet 

prezenca e tre kategorive e të mësuarit: 

 

 

 

të mësuarit formal, i cili realizohet në institucionet për arsim të mesëm dhe të 

lartë dhe përfundon me marrjen e diplomës së pranuar dhe kualifikimeve; 

të mësuarit joformal, i cili realizohet jashtë nga ky nënsitem i arsimit dhe në 

fund nuk siguron çertifikata formale; 

të mësuarit informal (të mësuarit e përditshëm), i cili paraqet ndjekjen e 

natyrshëm të jetës së përditshme. 

Shkaqet për ekzistimin e arsimit joformal, kanë të bëjnë me dy nevoja kryesore 

të shoqërisë bashkëkohore. E para, ka të bëjë me përgatitjen e suksesshme 

të të punësuarve për punësim dhe të punësuarve për ruajtjen e vendit të punës 

ose avancimit. Nevoja e dytë, është me rëndësi universale, karakteristike për 

shoqëritë, të cilat zhvillimin e tyre të përgjithshëm e bazojnë në zhvillimin shkencoro-teknologjik 

dhe plotësimin e nevojave për secilin individ për cilësi më të 

madhe në punë dhe në jetë. 

Sistemi ekzistues i arsimit formal jep arsimim të përgjithshëm dhe profesional 

të profileve, që është bazë për kryerjen e detyrave të punës në një ose 

më shumë profesione të afërme. Janë përfshirë gjeneratat e reja, me qëllim që 

të përgatiten për jetë dhe punë. Do të thotë, arsimi formal duhet të jetë arsimim 

themelor, i përgjithshëm dhe profesional, i cili para se të punësohen, dhe më 

vonë, gjatë aktivitetit profesional, duhet të konkretizohet ose plotësohet me 

përmbajtje, të cilat janë të harmonizuara me kërkesat aktuale të tregut të punës. 

Diploma nga arsimi formal është e mjaftueshme për kandidimin në vende të caktuara 

pune. Për inkuadrimin në procesin e punës, e më vonë, gjatë punës, duhet 

të ketë plotësime të diturive të marra të përgjithshme dhe profesionale, vëllimi 

dhe përmbajtja e të cilit varen nga kërkesat dhe kushtet konkrete të punës. 

 

 

 

 

 

 

Nevojat nga arsimi joformal kanë të bëjnë me: 

aftësimin e personave, të cilët nuk kanë profesion ose janë pa punë, me 

ndërlikueshmëri të vogël në fusha të caktuara; 

aftësimin e të papunësuarve me shkollim fillor ose të mesëm jo të plotë, për 

arritjen e profesionit konkret në shkallë të caktuar; 

inovimin e diturisë në kuadër të po atij profesioni; 

rikualifikimin për profesione nga shkalla e njëjtë, më e ulët ose më e lartë e 

aftësisë profesionale; 

aftësimin e praktikantëve për punë të pavarur në profesionin ose vendin 

konkret të punës; 

specializimin për kryerjen e detyrave të punës me ndërlikueshmëri të madhe, 

në kaudër të profesionit të njëjtë ose profesion nga kategoria më e lartë 

e ndërlikueshmërisë;

arsimimin e kandidatëve të talentuar për punë shkencoro-hulumtuese; 

arsimimin e personave me nevoja të posaçme për shkak të akomodimit dhe 

harmonizimit të tyre për forma adekuate të punës etj. 

Arsimi joformal deri më tani është realizuar në kuadër të institucioneve të 

ndryshme: organizatat shkollore, qendrat për arsim profesional, në ndërmarrje, 

univeristete të punës, entet për punësim etj. 

Arsimi joformal nuk është përpiluar në mënyrë pedagogjike si duhet: plani, 

programi, teknologjia arsimore, verifikimi etj., por gjatë realizimit u lihet liri realizatorëve 

që vetë ta formojnë procesin arsimor. 

Mungesa e normave dhe standardeve të caktuara për përpunimin dhe realizimin 

e programit si dhe vlerësimi i çertifikatës për trajnim të përfunduar ka 

mundësuar improvizim në të gjitha fazat, duke filluar nga planifikimi, zgjedhja 

e realizatorëve dhe pjesëmarrësve, deri në kontrollin përfundimtar të aftësimit. 

Kjo do të tejkalohet me vendosjen e standardeve të diturisë dhe sistemin për 

verifikim. 

Arsimi formal dhe joformal nuk janë në kundërshtim, por janë të ndërlidhur 

dhe së bashku paraqesin një tërësi, e cila i përfshin të gjitha aspektet e arsimit të 

nevojshëm të shoqërisë bashkëkohore. 

Në pasqyrën e deritanishme tradicionale të të mësuarit, ka munguar dhe 

të mësuarit e përditshëm, që ka ekzistuar dhe është realizuar, por pa vlerësim. 

Zhvillimi i teknologjisë informative, veçanërisht komjuterëve, ka treguar se ky lloj 

i të mësuarit ka rëndësinë e vet. Të mësuarit e përditshëm sot bëhet rezervuar i 

të mësuarit dhe mund të jetë burim i inovacioneve dhe metodave bashkëkohore 

të të mësuarit. 

Duke e shpaluar këtë, nënsistemi i arsimit të mesëm dhe të lartë, do të përpiqet 

që të mësuarit gjatë gjithë jetës së individit ta përfshijë të mësuarit formal, 

joformal dhe të përditshëm. 

d) promovimi i të mësuarit të përjetshëm 

Angazhimi i të mësuarit të përjetshëm është inkuadruar në të gjitha konceptet 

bashkëkohore për arsim, ndërsa është inicuar nga këto shkaqe: 

 

 

 

arsimi formal nuk mund të ecë në hap me risitë në shkencë dhe teknikë; 

diplomat e marra gjatë arsimit formal nuk kanë rëndësi universale dhe 

jashtëkohore, për shkak se nuk garantojnë sukses në vendin e punës dhe 

adaptim fleksibil ndaj kushteve të ndryshuara për punë dhe jetë; 

kompleksiteti i shoqërisë bashkëkohore kërkon individë të arsimuar, të cilët 

do të gjenden dhe në mënyrë aktive do të marrin pjesë në ndërtimin e tij, me 

çka do t’i mundësojnë edhe mirëqenie personale. 



181 

III


182 

Duke u nisur nga kjo fotografi reale, Programi për zhvillimin e arsimit të 

mesëm dhe pas të mesëm në Republikën e Maqedonisë, angazhohet për promovimin 

e konceptit për mësim të përjetshëm nëpërmjet këtyre aktiviteteve: 

 

 

 

 

 

disejnimi i procesit të mësimit, i cili nuk do të përqëndrohet vetëm në miratimin 

e diturisë faktografike, i cili shpesh herë vjetërsohet, por edhe në aftësimin 

e nxënësve për të ardhur vetë deri te informatat aktuale dhe shfrytëzimin 

e tyre; 

aplikimi i atmosferës pozitive për internacionalizimin e konceptit të të mësuarit 

të përjetshëm te nxënësit dhe te arsimtarët, si parakusht për zhvillim 

personal dhe profesional; 

institucionalizimi i arsimit për të rriturit, që do të mundësojë avancimin e diturisë 

dhe shkathtësive te të rinjtë, të cilët e kanë braktisur arsimin e mesëm, 

si dhe rikualifikimi i të papunësuarve (të cilët e kanë humbur vendin e punës 

ose gjatë kohë nuk kanë mundur të gjejnë punësim në drejtimin primar); 

organizimi i trajnimeve të kuadrit arsimor për shkak të përsosjes së tyre të vazhdueshme, 

në pajtim me trendet bashkëkohore dhe standardet arsimore; 

bashkëpunimi me institucionet nga sektori joqeveritar, të cilat mund të marrin 

një pjesë nga trajnimet për të rriturit dhe akreditimi i tyre. 

4.1.3. Rritja e mundësive për participim 

a) Arsimi demokratik dhe i qëndrueshëm 

Një nga dimensionet e rëndësishme përmbajtësore të arsimit të mesëm dhe 

pas të mesëm është zhvillimi i vetëdijes demokratike dhe sjellja. Prandaj, në arsimin 

e mesëm dhe pas të mesëm duhet të krijohen kushte adekuate për praktikimin 

e demokracisë. Me fjalë të tjera, secili sistem demokratik politik duhet 

të kërkojë aktivitete të shkollës, nëpërmjet të cilave do t’u ndihmojë nxënësve 

që të fitojnë kualifikimet themelore demokratike për përjetimin dhe avancimin e 

demokracisë në jetën e tyre të përditshme shkollore. Në këtë mënyrë, nxënësit 

nuk do ta shohin shkollën si institucion i cili është jashtë nevojave të tyre, por si 

institucion i tyre personal, ku do të mund ta shprehin personalitetin e tyre. 

Demokracia meriton të jetë rezultat-pasojë e jetës së përgjithshme shkollore, 

nga arsimi i padukshëm ose nga të ashtuquajturit “programe të fshehta 

arsimore”, si dhe pjesëmarrja e nxënësve në avancimin, respektivisht në vendosjen 

për arsimin. 

Arsimi demokratik dhe i qëndrueshëm mund të realizohet në arsimin e 

mesëm dhe pas të mesëm nëpërmjet: 

 

qasjes deri te arsimi i mesëm dhe pas i mesëm, që jep mundësi të barabarta 

për të gjitha kategoritë e të rinjve dhe të rriturve ta fitojnë arsimin e dëshiruar 

të përgjithshëm dhe profesional në etapa të ndryshme të jetës së tyre;

aportit nxënës-arsimtar, që duhet ta nxisë zhvillimin e krijimtarisë së raporteve 

të tyre të ndërsjella në procesin arsimor; 

realizimit të programit, që do të thotë aplikimi i formave të reja në organizimin 

e mësimit, sisteme të reja të kontrollit dhe vlerësimit, me çka do të 

mundësohet zvogëlimi i formave tradicionale të programeve të njëjta; 

raportit arsimtar-prindër, që fiton rëndësi të veçantë dhe rëndësi në hapjen 

e mëtejshme të arsimit të mesëm dhe të lartë të Republikës së Maqedonisë 

ndaj komunës dhe nevojave të saja. Prindi duhet të bëhet partner dhe bashkëpunëtor 

në shkollë dhe të interesohet për zhvillimin e përgjithshëm të 

shkollës. Në raportet e tilla të reja, roli i prindit nuk është vetëm të marrë 

pjesë në punën e këshillave të shkollës, por edhe në krijimin e procesit të 

përgjithëshëm mësimor; 

hapja e e shkollës ndaj mjedisit, që do të thotë reforma e arsimit të mesëm 

dhe pas të mesëm në Republikën e Maqedonisë do të orientohet nga hapja 

e tij, sipas nevojave, mundësive dhe specifikave drejt komunës. 

Shkollim demokratik dhe të qëndrueshëm në arsimin e mesëm dhe pas të 

mesëm në Republikën e Maqedonisë nuk krijon dhe zbaton vetëm Ministria e 

Arsimit dhe Shkencës dhe ekspertët, por edhe të gjithë ata pjesëmarrës të cilët 

janë të interesuar dhe të inkuadruar në procesin arsimor. Gjatë kësaj, ata mund 

të marrin pjesë në: 

 

 

 

 

forcimin dhe modernizimin e nënsistemit arsimor dhe vënien e themeleve të 

parimeve dhe vlerave demokratike në të; 

forcimi i aftësisë për bashkëpunim në nivel shtetëror, institucional dhe projektues; 

inkuadrimi i shkollës në shkëmbimin ndërkombëtar të nxënësve të shkollave 

të mesme dhe arsimtarëve; 

realizimi i projekteve ndërkombëtare për shkak të forcimit të kapaciteteve, 

afirmimi i prodhimeve nga vendi dhe internacionalizimi i vlerave të proceseve 

globale integruese. 

b) promovimi i identitetit kulturor 

Zhvillimi i identitetit personal dhe fotografisë për vehten, si proces social, 

duhet të fillojë në fëmijërinë e hershmen dhe të kultivohet e mbindërtohet gjatë 

gjithë procesit arsimor. Kuptimi i botës sociale dhe kuptimi i vetëvehtes te të rinjtë 

duhet të ndërtohen në mënyrë reciproke, me ndikim dhe kufizim të ndërsjellë. 

Në institucionet për shkollim të mesëm dhe të lartë është e nevojshme që të 

krijohet arsimim, ku në fokusin e tij do ta ketë individin, zhvillimin e tij të papenguar, 

zhvillimin për identitetin e tij individual dhe kulturor, i definuar në ambient 

të rrethimit multikulturor dhe që gjendet në kontekstin global nacional. 



183 

III


184 

Në vend që të krijohen dhe kultivohen kushte për jetë njëri afër tjetrit, grupet 

e ndryshme kulturore duhet të nxiten gjatë arsimit të mesëm dhe pas të mesëm 

të njohjes dhe respektimit të ndërsjellë, por jo edhe kultivimin e marrëdhënieve 

të bashkëpunimit të ndërsjellë. 

Kjo në institucionet për shkollim të mesëm dhe pas të mesëm do të mund të 

arrihet nëpërmjet: 

 

 

 

 

 

Participimit në kultivimin dhe mbrojtjen e dallimeve kulturore te të rinjtë, 

nga ana e të gjitha subjekteve të institucioneve arsimore; 

Kultivimin e qasjes pozitive ndaj dallimeve (kulturore, etnike, nacionale etj.) 

të personalitetit nëpërmjet aktiviteteve të njohjes, kuptimit dhe respektimit 

të dallimeve; 

Krijimin e kushteve për ekzistencë dhe manifestimin e dallimeve të personalitetit; 

Participimin në manifestimin dhe promovimin e prezencës së multikulturës; 

inicimin dhe kultivimin e raporteve të bashkëpunimit. Faktor i rëndësishëm 

për zhvillimin e bashkëpunimit social në procesin arsimor është krijimi i 

kushteve dhe ofrimi i ndihmës në ndërtimin e ndjenjës së identitetit grupor 

te të rinjtë, i cili paraqet kontribut të përhershëm ndaj zhvillimit të tyre demokratik 

dhe krijimit të klimës në institucionet arsimore për interaksion të 

ndërsjellë, si dhe definimit të përbashkët i parametrave kulturor. 

c) Krijimi i kushteve për aktivitet vullnetar 

Që të arrihet zhvillimi në arsimin e mesëm dhe pas të mesëm, si nënsistem 

i sistemit arsimor, është e nevojshme vendosja dhe mirëmbajtja e parimit të arsimit 

të përjetshëm, për shkak të dy arsyeve kryesore dhe atë: 

Evropa zhvillohet dhe ecë drejt shoqërisë dhe ekonomisë të cilat bazohen në: 

dituri dhe mësim; qasje në teknikën dhe dituritë informative bashkëkohore; 

motivimi dhe shkathtësitë të cilat bëhen çelës për forcimin e konkurrencës 

evropiane dhe përmirësimi i punësimit dhe adaptimi i fuqisë së punës. 

 

Sot jetohet në një botë të ndërlikuar shoqërore dhe politike dhe individët 

më shumë se kurdoqoftë dëshirojnë ta planifikojnë jetën e tyre, në mënyrë 

aktive kontribuojnë në shoqëri, të mësojnë, të jetojnë bashkë me dallimet 

kulturore, etnike dhe gjuhësore. 

Këto dy shkaqe në mënyrë të drejtëpërdrejtë veçojnë detyrë të rëndësishme 

të arsimit të përjetshëm, e me këtë krijohen kushte për participim të arsimit të 

mesëm dhe pas të mesëm në promovimin e qytetarëve aktiv. 

Kur bëhet fjalë për qytetarë aktivë do të thotë: nëse edhe si qytetarët mund 

të marrin pjesë në të gjitha sferat e jetës shoqërore dhe ekonomike, gjatë kësaj

cilat janë mundësitë dhe rreziqet me të cilat përballen dhe cila është pjesëmarrja 

e tyre si anëtar i shoqërisë. 

Nxënësit nëpërmjet arsimit të mesëm dhe pas të mesëm duhet: 

të përsosen në miratimin e vendimeve për jetën personale, si dhe të bëhen 

të aftësohen për të ndikuar tek rrethi i tyre i drejtëpërdrejtë; 

ta zhvillojnë aftësinë e tyre që të veprojnë në mënyrë kompetente tek aktivitetet; 

të aftësohen për vlerësimin e mundësive të tyre kur veprojnë të pavarur ose 

në grup; 

të zhvillojnë komponentën-entuziazëm dhe inkuadrimin e nxënësve. Nuk 

është e mjaftueshme që të kenë dituri të dobishme për fushën ku punohet, 

nëse mungon entuziazmi ose dëshira që të përdoret kjo dituri. Gjatë kësaj, 

motivimi duhet të mbrohet dhe të kultivohet nga nxënësit, të cilët përpiqen 

t’i përcjellin dituritë e tyre nëpërmjet aktiviteteve. 

Do të thotë, nëpërmjet arsimit duhet t’u ndihmohet të rinjve që të bëhen të 

vetëdijshëm dhe në mënyrë aktive të inkuadrohen në jetën qytetare. Arsimi mund 

ta arrijë këtë qëllim nëpërmjet përpilimit programor të tre fushave për punë: 

dhënia e diturive, aftësimi për mësim dhe zgjidhja e problemeve; 

zhvillimi i aftësive për vlerësimin e lidhjeve politike, kulturore dhe ekonomike; 

përgatitja për pjesëmarrje aktive në mjedisin social. 

Programet sistemore, intensive dhe ekstenzive arsimore do të participojnë 

në përvehtësimin e njohurive, aftësive, qëndrimeve dhe shkathtësive, atëherë 

kur këto programe do të fillojnë: 

ta nxisin interaksionin në mes të nxënësve në klasë; 

të vendosin përmbajtje që inkuadrojnë trajtim adekuat për çështjet publike; 

të kërkojnë inkuadrimin e personave me përvojë nga jashtë për zgjerimin e 

diskutimeve dhe aktiviteteve në orët për punë me paralelet; 

të entuziazmohen nga drejtoria e shkollës dhe nga udhëheqësitë tjera arsimore; 

 

ta inicojnë nevojën nga përsosja e vazhdueshme e kuadrit. Kjo në mënyrë 

të natyrshme ndikon mbi rolin aktual të arsimtarit. Arsimtari duhet të jetë në 

pozitë që ta plotësojë rolin si këshilltar, e më shumë, të jetë në sistuatë nga 

përvoja dhe talenti i tij personal, që t‘i shohë problemet e të sotmes nga aspekti 

interdisiplinar. Kjo do të jetë nxitja kryesore për trajnimin e arsimtarëve 

në të ardhmen (si gjatë shkollimit, ashtu edhe në edukimin e vazhduar pas 

punësimit). 



185 

III


186 

 

 

 

 

t‘i kushtojnë vëmëndje të madhe formave dhe aktiviteteve me karakter multikulturor, 

prej të cilave pritet promovimi i kohezionit social dhe shoqërimi; 

ta përkrahin multikulturalizmin dhe shkëmbimin mes kulturave; 

ta mbrojnë organizatën dhe realizimin e aktiviteteve qytetare; 

të miratojnë rregullativë adekuate për këtë lloj të aktivitetit, me çka do të 

mundësohet pengimi i anomalive, të cilat mund të paraqiten në nivel komunal. 

ç) Socializimi politik 

Në kuadër të Programit për zhvillimin e arsimit të mesëm dhe pas të mesëm, 

mes tjerash, është e domosdoshme që të fillojnë aktivitete adekuate, të cilat do 

të shkojnë drejt zhvillimit social të çdo qytetari të Republikës së Maqedonisë 

dhe aftësimi për veprim për arritjen e qëllimeve për jetë më të mirë, pa dallim 

të përkatësisë së tij religjioze, etnike ose nacionale, dhe e gjithë kjo do të thotë 

socializim politik i secilit person. 

Gjatë participimit të socializimit në arsimin e mesëm dhe pas të mesëm 

duhet të vazhdohet me aftësimin për: 

 

 

 

të rinjtë duhet kuptuar, gjegjësisht zhvillimi i komponentës për idenë e mendimeve 

dhe ndjenjave të të tjerëve; 

bashkëpunimi social dhe komunikimi, interaksioni nxënës-nxënës, nxënësarsimtar; 

formimi i shoqërisë me moshatarët, si dhe përzierja e moshave dhe vlerave 

të mësimit të nxënësit nga nxënësi. 

Në këtë drejtim, është e nevojshme që të ndërmerren intervenime, të cilat do 

të mundësojnë mobilizim social të nxënësve në institucionet për arsim të mesëm 

dhe pas të mesëm, dhe atë: 

 

 

 

socializimi të mundësojë transferimin me plan, të kanalizuar dhe të kontrolluar 

të vlerave të caktuara, në atmosferë të komunikimit të hapur. Në atë 

rast mund të pritet që të zhvillohet interaksion i sinqertë, i cili do të kontribuojë 

për ndërtimin e bashkëpunimit të ndërsjellë. Miqësia mbetet raport 

më racional, nëse janë prezente vlera të përbashkëta, interese të ngjashme, 

sjellje dhe qëndrime, në shkollë dhe aktivitete shkollore; 

socializimi duhet të jetë një ndër kriteriumet themelore për: librat shkollorë, 

literaturën plotësuese – e cila është në funksion të vlerave të cilat mungojnë 

në librat shkollorë dhe mjetet plotësuese të shfrytëzuara për plasimin e vlerave 

(ilustrime, diskutime, praktikë); 

zbatimi i aktiviteteve nëpërmjet metodologjisë së re për punë, e cila garanton 

politikë të suksesshme socializimi të pjesëmarrësve në procesin arsimor;

trajnim i vazhdueshëm i kuadrit 

arsimor për realizimin e lidhjes 

mes njohurive teorike të të 

drejtave të njeriut dhe zbatimin 

e tij në praktikën konkrete 

shoqërore. 

d) pengimi i eksluzionit 

Eksluzioni, si dukuri e 

mosinkuadrimit dhe braktisjes së 

procesit arsimor të grupeve të caktuara 

të nxënësve, dëshmohet me 

analizën e bërë për vitin shkollor 

2003/2004, gjatë regjistrimit të nxënësve 

nga arsimi fillor në të mesëm, 

si dhe braktisja e tyre gjatë arsimit të 

mesëm për çdo vit. 

Programi për zhvillimin e arsimit 

të mesëm dhe pas të mesëm 

në Republikën e Maqedonisë, ka 

për qëllim zvogëlimin e eskluzionit 

të grupeve të caktuara të nxënësve, 

që është rezultat i krizës sociale dhe 

ekonomike. 

Për eskluzionin me rëndësi të 

madhe është relacioni me inkluzionin. 

Arsimi inkluziv, si komponentë 

integrale e arsimit të përgjithshëm 

arsimor, përfshin zhvillimin e praktikës 

ku është prezent respektimi i 

dallimeve, që do të reflektohet me 

reduktimin e ekskluzionit. 

Sostojba: 

» klasën e VIII e kanë përfunduar 30.095 nxënës, 

prej të cilëve në vitin I janë regjistruar 25.999 nxënës, 

që do të thotë 4096 nxënës (13.61%) nuk 

kanë vazhduar në arsimin e mesëm; 

viti 

I II III IV 

të regjistruar 

e kanë 

braktisur 

25 999 24 080 23 585 18 862 

shkollën 

gjatë vitit 

2002/03 

që 

484 221 105 89 

përsërisin 

[ % ] 

1,86% 0,92% 0,45% 0,47% 

» Rinia sa shkon e më shumë është përjashtuar 

nga proceset dhe format shoqërore të participimit 

aktiv, për shkak të moszhvillimit të formave 

specifike të organizimit social, por edhe mungesa 

e vetëiniciativës. 

» Në Republikën e Maqedonisë ende janë të kufizuara 

dhe jo aq të popullarizuara aktivitetet, të 

cilat mund t’i ofrojë sektori joqeveritar në këtë 

sferë. 

» Përkundër numrit të madh të organizatave joqeveritare 

dhe numrit të madh të projekteve të 

cilat ato i realizojnë, ky lloj i shoqërimit të rinjve 

nuk është në korelacion me përmbajtjet të cilat 

ofrohen gjatë arsimit; 

» Sfera e vetme të cilën të rinjtë e llogarisin si të 

hapur është angazhimi politik (rinia partiake, 

politizimi i organizatave rinore etj.) 

» 

Dekada e romëve-filloi realizimi i projekteve me 

qëllim që të rritet numri i fëmive të përkatësisë 

rome në sistemin arsimor. 

Me Programin për zhvillimin e arsimit të mesëm dhe pas të mesëm planifikohet: 

afirmimi i angazhimit social, si vlerë nëpër përmbajtjet e procesit mësimor; 

afirmimi dhe njohja me sektorin civil dhe mundësitë, të cilat i ofrojnë organizatat 

joqeveritare nëpër procesin e arsimit; 

praktika e obliguar në sektorin joqeveritar gjatë arsimit dhe mbindërtimit 

arsimor; 

stimulimi i organizimit social; 



187 

III


188 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

depolitizimi i formave ekzistuese të organizimit të të rinjve dhe orientimi i 

tyre drejt vlerave në pajtim me moshën dhe karakterin e grupit; 

stimulimi i punës vullnetare në mënyrë që nuk do të kuptohet si keqpërdorim, 

por si mekanizëm për kontributin dhe përmirësimin e gjendjeve në 

bashkësinë më të gjerë; 

inicimi i projekteve adekuate në të cilat të rinjtë në sistemin arsimor, si dhe 

rinia e papunësuar, do të jenë partnerë të organizatave joqeveritare, e jo 

objekt për vëzhgim; 

stimulimi i participimit të nxënësve të shkollave të mesme në gjithë procesin 

arsimor, gjetja e formave adekuate për pjesëmarrjen e tyre aktive në miratimin 

e vendimeve të rëndësishme për shkollimin e tyre, pjesëmarrjen në 

vlerësimin e përmbajtjeve mësimore dhe kuadrit mësimor duhet të bëhen 

pjesë e zgjidhjeve të drejta të ardhshme; 

pasurimi i të rinjve dhe të rriturve me dituri dhe aftësi për avancimin dhe 

strukuimin e jetës së tyre; 

bashkëpunimi mes sektorit publik dhe organizatave joqeveritare dhe vullnetare, 

si dhe rritja e numrit të të rinjve të përfshirë me punën aktive vullnetare 

me sektorin formal dhe joformal në të ardhmen; 

gjetja e procedurave adekuate për zbulimin e ekskluzionit, e cila paraqitet 

gjatë kalimit nga arsimi më i ulët në më të lartë dhe gjatë kalimit nga arsimi 

në punë, si dhe procedura për pengimin e saj; 

trajnimi i kuadrit mësimor për pengimin e ekskluzionit; 

marrja e masave për rritjen e mundësive për të gjithë grupet e rritura, pa 

dallim të gjinisë, pozitës sociale, gjendjes shëndetësore dhe përkatësisë 

etnike, për inkuadrimin në kuadër të aktiviteteve arsimore, kulturore dhe 

sportive. 

4.1.4. Avancimi i bashkëpunimit ndërkombëtar në arsimin e mesëm dhe 

pas të mesëm 

a) Lidhshmëria e arsimit me tregun e punës 

Nga gjendja e përgjithshme mund të sillet përfundim se arsimimi i kuadrove 

dhe zhvillimi ekonomik janë në korelacion të drejtëpërdrejtë. Prandaj po aktualizohen 

qëllimet e procesit arsimor, të cilat janë në korelacion me nevojat që i imponon 

jeta e përditshme, puna dhe tregu i punës. Nënsistemi i arsimit të mesëm 

dhe të mesëm për të rritur në Republikën e Maqedonisë, duhet të zhvillohet në 

pajtim me nevojat dhe intereset e zhvillimit ekonomik. Fazat e zhvillimit dhe marrëdhëniet 

popullatë-ekonomi duhet të ndiqen nga ana e arsimit të mesëm dhe të 

mesëm për të rritur, i cili duhet të tregojë fleksibilitet të madh në aftësimin e vet 

ndaj nevojave për zhvillim, të cilat njëkohësisht i nevojiten edhe fuqisë së punës,

e cila konkurron për punësim në ekonomi, e rastet e saja për inkuadrim në proceset 

prodhuese jashtëzakonisht do të varen nga njohuritë dhe aftësia e tyre. 

 

 

 

 

 

 

 

 

Në pajtim me këtë, arsimi i mesëm dhe pas i mesëm duhet të mundësojë: 

plotësimin e kërkesave të ekonomisë nga aspekti i aftësimit të punëtorëve 

për fitimin e diturive të reja, aftësive 

dhe shkathtësive; 

mënyra të reja të lidhjes së arsimit 

me tregun e punës, si dhe krijimin 

e lidhjeve fleskibile; 

përsosja e mëtejshme e planeve 

dhe programeve arsimore, e kjo 

do të thoshte edhe modernizimin 

e organizatës; përpilimin e programeve 

të reja, kurseve; definimin 

e trajnimeve praktike në një lloj 

tjetër; vendosjen e barazapeshës 

mes arsimit të përgjithshëm dhe 

atij profesional; 

krijimi i kushteve për përsosje të 

vazhdueshme profesionale të arsimtarëve. 

sigurimi i kushteve për marrjen e 

çertifikatave, diplomave dhe kualifikimeve 

të harmonizuara me standardet 

evropiane; 

racionalizimi dhe harmonizimi i rrjetit 

të institucioneve arsimore për 

shkollim të mesëm dhe të mesëm 

për të rritur me nevojat e ekonomisë, 

tregut të punës dhe politikës 

së punësimit; 

zhvillimi i sistemit të standardeve 

për: institucione arsimore, arsimtarët 

dhe programet për shkollim; 

sigurimi i cilësisë së arsimit dhe 

vëzhgimi i vazhdueshëm dhe 

vlerësimi i rezultateve, si të nxënësve 

dhe arsimtarëve, ashtu edhe 

të shkollës në përgjithësi; 

Gjendja: 

» Periudha e tranzicionit shkaktoi dridhje të 

theksuara në planin ekonomik dhe dukuri të 

papunësisë masive. Ajo që ishte brengosëse 

ishte përfaqësimi i të papunëve te të rinjtë. 

Nga numri i përgjithshëm i të papunëve 

pjesëmarrja e popullatës deri më 30 vjetë 

në vitin 2003 ishte 47,01%. Situata e këtillë 

është tregues për nevojën nga ndryshime të 

shpejta dhe themelore. Por, këto ndryshime 

sot duhet të ndiqen edhe me ndryshime adekuate 

në sferën e arsimit të mesëm dhe pas 

të mesëm dhe trajnimin. 

» Një nga shkaqet më serioze të papunësisë 

është vazhdimi i arsimit pas klasës së tetë 

dhe përsëritja e vitit e nxënësve gjatë shkollimit 

të tyre të mesëm. Kjo popullatë, për 

shembull në vitin shkollor 2002/2003 ka 

qenë 15%, që paraqiste ndikim plotësues 

mbi rritjen e numrit të papunëve. Gjatë kësaj, 

nëse dihet se ekonomia moderne edhe më 

shumë po karaketrizohet me intelektualizimin 

e profesionit dhe punës, atëherë fati 

i popullatës e cila ka e braktisur arsimin e 

mesëm, nga më parë është e dënuar në papunësi 

afatgjate. 

Gjendja: 

» 

Nga numri i përgjithshëm i nxënësve të shkollave 

të mesme në vitin shkollor 2003/2004, 

40,24% kanë qenë të inkuadruar në arsimin 

gjimnazial, derisa 58,82% kanë qenë 

të inkuadruar në arsimin profesional dhe 

0,95% në arsimin artistik. Nga shkollat e 

mesme profesionale, më atraktivet janë 

shkolla e mesme e mjekësisë (13,19% nga 

numri i përgjithshëm i nxënësve të shkoll-ave 

të mesme) dhe drejtimi ekonomiko-juridik 

(17,89% nga numri i përgjithshëm i nënësve 

në shkollat e mesme). Gjatë kësaj ky trend 

nuk vazhdon në arsimin e lartë. Në arsimin 

e lartë shkollor më atraktive janë shkencat 

shoqërore (68,17% në vitin 2003/2004), derisa 

shknecat natyrore janë më pak atraktive 

(28,20%). 



189 

III


190 

 

sigurimi më i mirë i depërtimit vertikale dhe horizontale të nxënësve në 

kuadër të arsimit të mesëm dhe pas të mesëm dhe jashtë tij. 

Që arsimi i mesëm dhe pas i mesëm në Republikën e Maqedonisë të mund 

ta mundësojë këtë, është e nevojshme që ta ndjekë: 

 

 

lëvizjen e punësimit dhe strukturën e popullatës, si burim i fuqisë së punës 

nga të gjitha fushat, por edhe si element për aftësimin e procesit arsimor 

dhe të mësuarit gjatë punës; 

korelacioni mes zhvillimit tekniko-teknologjik dhe nevojat kadrovike të vendit, 

si dhe nevoja nga transformimi i fuqisë së punës dhe popullatës nën 

ndikimin e zhvillimit ekonomik dhe procesi tekniko-teknologjik; 

format dhe metodat e shfrytëzimit racional të potencialeve njerzore që janë 

në disponim me të gjitha karakteristikat, veçanërisht ato cilësore, të cilat 

janë bazë të zhvillimit më të shpejtë dhe gjetja e materialeve adekuate stimulative 

dhe trajtimi shoqëror i kuadrove profesionale; 

nevojat kadrovike të shoqërisë, në nivel ndërkomunal dhe komunal dhe 

rikualifikimi e riorientimi në kohë në pajtim me nevojat nga ndryshimet 

teknologjike; 

zgjedhja e formave për aftësimin e kuadrove, në pajtim me nevojat e tregut 

të punës; 

zhvillimi i kuadrove personal dhe angazhimi i tyre në të gjitha fazat e zhvillimit; 

aplikimi i bazës dokumentuese për vëzhgimin e kuadrove dhe ndryshimeve 

te ata. 

Gjatë kësaj do të ketë angazhime nga ana e Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës 

dhe institucioneve përkatëse në Republikën e Maqedonisë në gjetjen e 

indikatorëve adekuat që të përcillen dukuritë dhe të propozohen zgjidhje për 

zhvillimin e mëtejshëm të nënsistemit shkollor për arsim të mesëm dhe pas të 

mesëm. 

Si indikatorë më të rëndësishëm për lidhshmërinë e arsimit të mesëm dhe 

të mesëm për të rritur me tregun e punës në Republikën e Maqedonisë mund të 

veçohen disa,të cilët zbatohen në shumë vende, si: 

madhësia optimale e institucioneve arsimore, nënëkupton përcaktimin e 

madhësisë së shkollave, të cilat do të mundësojnë proces racional dhe efikas 

arsimor nga të gjitha aspektet; 

numri i arsimtarëve dhe bashkëpunëtorëve që do ta realizojnë procesin 

mësimor caktohen sipas kriteriumeve të dhëna më parë; 

 

përcaktimi i kohëzgjatjes mesatare të arsimit të mesëm dhe pas të mesëm, 

që angazhohen për afat më të shkurtë t’i aftësojë të rinjtë dhe të rriturit për 

profesionet e tyre të ardhshme;

harmonizimi programor i përmbajtjeve nga planet dhe programet arsimore 

me kërkesat bashkëokohore të ekonomisë dhe veprimtarive tjera, nënkupton 

vendosjen e arritjeve më të mëdha botërore në të gjitha fushat shkencore 

dhe harmonizimin e përmbajtjeve sipas shkallës së arsimit, etj.; 

investime në arsim, pa të cilat nuk mund të modernizohet dhe t’i ndjekë arritjet 

botërore në të gjitha fushat shkencore. 

zhvillimi dhe harmonizimi i rrjetit të institucioneve arsimore për shkollim të 

mesëm dhe pas të mesëm, me strukturën e ekonomisë në nivel ndërkomunal 

dhe komunal. 

planifikimi i profesioneve dhe kornizës së kualifikimeve, sipas zhvillueshmërisë 

ekonomike dhe strukturës ekonomike dhe ngjashëm. 

Në suksesin dhe cilësinë e sistemit arsimor ndikojnë edhe faktorë të tjerë 

të shumtë, siç është teknologjia arsimore, statusi material i nxënësve, materiali, 

procesi social dhe arsimor i prindërve, traditat etj. 

b) Integrimi në Unionin Evropian nëpërmjet tregut të punës 

Gjenerata e re, e cila sot arsimohet, hynë në një botë e cila përjeton ndryshime 

në të gjitha sferat e saja: ekonomi, kulturë, shkencë, teknologji, marrëdhënie 

shoqërore. Që t’u përgjigjet kërkesave të reja, arsimi i mesëm dhe pas i mesëm, 

duhet të mundësojë: 

fitimin e diturisë së duhur, shkathtësi profesionale, të cilat sa më shumë 

janë të sofistikuara me ndryshimet teknologjike në procesin e punës; 

kompetenca të gjera të kuadrit punues, të cilat janë të nevojshme në prodhimtarinë 

bashkëkohore dhe në sferën e shërbimeve; 

dhënia e përkrahjes vetë të punësuarve dhe forcimi i produktivitetit. 

Pasiqë teknologjia komjutoristike bëhet përditshmëri e secilit njeri, të çdo 

sistemi menaxhues, të çdo procesi prodhues, të çdo procesi teknologjik, domosdo 

parashtrohet obligimi edhe në procesin arsimor, duke filluar nga arsimi fillor e 

deri në format më të larta të aftësimit, që të vendoset hulumtimi i këtyre teknologjive 

dhe aftësimi për punë me atë. 

Sipas kësaj, angazhimet për ndryshime në këtë fushë duhet të zhvillohen 

në drejtim të: 

rritjes së vëllimit të përmbajtjeve mësimore nga fusha e informatikës në të 

gjitha shkallët e arsimit; 

paisja e institucioneve arsimore me paisje bashkëkohore, e domosdoshme 

për sundimin e mësimit; 

 

organizimi i të gjitha formave për aftësimin për teknologji informatike, (ushtrime, 

kurse, seksione, gara etj.), të cilat do ta plotësojnë mësimin bazik dhe 

do ta afirmojnë këtë fushë në të ardhmen; 



191 

III


192 

 

 

përsosja, rikualifikimi dhe mësimi i vazhdueshëm i qytetarëve të punësuar 

në mënyrë paralele me punën, pasiqë ndryshimet në teknologji ndodhin 

shumë shpejtë dhe kërkojnë nga të punësuarit njohuri të reja, fleksibilitet 

dhe në instancë të fundit kulturë të re të punës; 

përpunimi i programeve të reja dhe formave adekuate për rikualifikim, kualifikimin 

plotësues dhe përtëritjen e diturisë. 

c) përforcimi i bashkëpunimit rajonal dhe evropian në fushën e tregut të 

punës 

Pasiqë sistemi arsimor në Republikën e Maqedonisë do të ndërtojë strukturë 

dhe organizim, i cili do të mundësojë lidhshmërinë e tij funksionale me tregun 

e punës, ai në rrugën e vet drejt integrimit në proceset globale duhet t’i intensifikojë 

bashkëpunimet evropiane, e më shumë edhe ato ndërkomunale në fushën 

e tregut të punës, nëpërmjet nënsistemit për shkollim të mesëm dhe pas të 

mesëm. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

» 

Në pajtim me këtë, arsimi i mesëm dhe pas i mesëm në këtë fushë duhet: 

të sigurojë sistem për zbulimin, vëzhgimin dhe nxitjen e nxënësve dhe 

kuadrove të talentuar; 

t’i përkrahë dhe ideojë ato lidhje dhe bashkëpunime, të cilat ofrojnë interes, 

progres dhe avancim të veprimtarisë shkencoro-teknike dhe arsimore te ne, 

të mundësojë arsimin dhe aftësimin e kuadrove të ndryshme, të cilat pastaj 

do të inkuadrohen me sukses në bashkëpunimin ndërkomunal dhe evropian 

në fushën e tregut të punës; 

të formojë nënsistem modern sipas standardeve botërore. 

të vendosë konkurrencë në arsim dhe të krijojë treg të arsimit, 

të përsosë rrjet të institucioneve arsimore i cili do të mundësojë organizim 

më komplekse dhe më ekonomik të tyre dhe në nivel shtetëror të definohen 

kriteriumet për vendosjen e tyre. 

të sigurojë fleksibilitet vertikal dhe horizontal në kuadër të arsimit të mesëm, 

me çka do të mundësojë: të drejta të barabarta në aftësimin e vet dhe përparimin 

dhe zhvillimin profesional, realizimin e parimeve të arsimit të përjetshëm 

dhe dalja e individit në botën e përmbushjes cilësore të obligimeve 

dhe kthimin nga ajo botë të arsimit, për përtëritjen e diturive dhe aftësive të 

veta në pajtim me zhvillimin teknologjik dhe informativ; 

të sigurojë orientim profesional, që bëhet pjesë nga kërkesat parësore. 

të bëhet diversifikimi i planeve dhe programeve arsimore, përmbajtjeve dhe 

metodave arsimore. 

Në këtë proces është e rëndësishme të sigurohet: 

barazpeshë e mjaftueshme mes arsimit të përgjithshëm dhe atij profesional;

» 

» 

» 

 

depërtim vertikal dhe horizontal brenda planeve dhe prigrameve arsimore 

në kuadër të një ose më shumë fushave të punës; 

aplikimi i parimit modulor të punës, qoftë në tërësi të arsimit të mesëm, 

qoftë në rajone të punës ose në kuadër të shkollave të caktuara profesionale 

dhe institucioneve arsimore; 

lidhshmëria me arsimin pas të mesëm dhe mundësimi i depërtimit drejt arsimit 

të lartë. 

të lidhet me partnerët social, do të thotë: lidhja me komunën (menaxhimi, 

politika investuese, format plotësuese të punës, finansimi, planifikimi), lidhja 

me ndërmarrjet ekonomike, lidhja me asociatat profesionale, lidhja me 

sipërmarrësit dhe asociatat e tyre, lidhja me institucionet dhe arsimin joformal. 

4.2. Fushat kyçe për intervenime në nivelet dhe lloje të veçanta 

të arsimit të mesëm dhe pas të mesëm 

4.2.1. Nevojat dhe shkaqet për ndryshime në arsimin 

e mesëm dhe pas të mesëm 

Zhvillimi shoqëroro-ekonomik si determinantë sintetike e sistemit të përgjithshëm 

shkollor, me gjithë intensitetin e vet të përqëndruar në dhjetë vitet e fundit 

si prapavijë e të gjitha nevojave dhe shkaqeve për ndryshime të gjithanshme në 

arsimin e mesëm. Si shkak kryesor për ndryshime, nga klasteri i përgjithshëm i 

faktorëve, mund të identifikohet shkalla e lartë e dallimit mes asaj që pritet nga 

arsimi i mesëm dhe asaj që merret, nga ana tjetër, edhe ajo që i nevojitet dhe atë 

që e merr nga shoqëria arsimi i mesëm, që t’u përgjigjet obligimeve të veta, nga 

ana tjetër. Ky dallim manifestohet në kuadër të grupeve të nevojave që vijojnë për 

ndryshime në arsimin e mesëm: 

a) Strukturimi përmbajtësor dhe organizativ i arsimit të mesëm për t’i plotësuar 

nevojat e tregut të punës në suaza të orientimit të përgjithshëm të tregut të 

ekonomisë dhe veprimtarive përcjellëse. Me siguri, në këto suaza nuk pritet 

që arsimi i mesëm ta zgjidhë problemin e papunësisë, por ajo që mund ta 

bëjë është që tregut të punës t’i ofrojë kuadër kompetent për numrin më 

të madh të funksioneve punuese të punëdhënësve dhe me këtë në mënyrë 

të dukshme t’i reduktojë përpjekjet plotësuese dhe të panevojshme nga 

rikualifikimi dhe kualifikimi plotësue, si kusht për harmonizimin e ofertës 

dhe kërkesës së tregut të punës. Në vetë filozofinë dhe modelet mentale që 

duhet të formohen te kuadri i ardhshëm, vendin e vet duhet ta gjejë edhe 

filozofia e punës dhe klienti si kriterium i rëndësishëm për cilësinë e cilësdo 

punë në hallkën e plotësimit të nevojave të veta. 



193 

III


194 

b) Paralelisht me zhvillimin e ekonomisë së lirë dhe sipërmarrëse të tregut, në 

vend zhvillohet demokracia parlamentare si sistem shoqëror me qytetarin 

në qendër të shoqërisë civile. Që këtu del se grupi i ardhshëm i nevojave për 

transformimin përmbajtësor, e veçanërisht procesor të arsimit të mesëm në 

realizimin e funksionit të vet shoqëror është që t’i përgatisë qytetarët e ardhshëm 

për jetesë dhe veprimtari me përgjegjësi dhe kompetencë shoqërore. 

c) Republika e Maqedonisë është përcaktuar me konsenzus për integrimin në 

Unionin Evropian. Ky përcaktim, bashkë me trendin prezent të globalizimit 

të ekonomisë botërore paraqet jo vetëm të drejtë, por edhe kompetencë për 

konkurrencën e kuadrove, jo vetëm të firmave të vendit, por edhe lëvizshmëri 

për punësim dhe vazhdimin e studimeve jashtë kufinjve të shtetit. Kompetencat 

gjuhësore, kompjutoristike dhe përmbajtësore, paraqiten si ndryshim 

i domosdoshëm në përmbajtjet dhe stilin e realizimit të arsimit të mesëm. 

ç) Orientimi i tregut të veprimtarisë nuk ka të bëjë vetëm me subjektet ekonomike. 

Edhe vetë organizatat arsimore kanë nevojë nga pranimi dhe ushtrimi 

i asaj filozofie të kthimit ndaj klinetit të vet – nxënësit. Kjo e thekson urgjencën 

e nevojës nga ndryshime organizative, normative, stilore dhe ndërpersonale, 

me të cilat nxënësi do të vendoset në qendrën e krijimit të të gjitha 

zgjidhjeve në arsimin e mesëm. 

d) Depërtimi eksponencial i teknologjive të reja informativo-komunikative në 

punën e përditshme të një numri të madh të profesioneve, e artikulon nevojën 

e inkorporimit urgjent të atyre teknologjive dhe si lëndë e hulumtimit, 

por më shumë si infrastrukturë racionale për racionalizimin e veprimtarisë 

së përgjithshme të arsimit të mesëm. 

Nevojat për ndryshime hapin hapësirë për zhvillimin e përhershëm të arsimit, 

pasi që mundësojnë, që: 

 

 

 

 

arsimi i mesëm dhe pas i mesëm të hapet dhe aftësohet për akomodim të 

shpejtë dhe efikas në kushtet e ndryshuara dhe të ndryshueshme; 

hapësirë për përmirësim dhe përsosje të përhershme; 

krijimin e mekanizmave për reagim në kohë dhe me cilësi të nevojave të 

sapokrijuara; 

realizimi i integrimit funksional të inovimeve në sistem koherent dhe efikas. 

Arsimi i mesëm duhet të bazohet në filozofinë e mësimit të përjetshëm, që 

nënkupton: 

 

 

arritshmëri të plotë dhe të përhershme në arsimin e mesëm për të gjithë 

anëtarët e shoqërisë; 

mësimi në kushte dhe mënyra, të cilat janë në pajtim me nevojat dhe 

mundësitë reale të atyre që mësojnë dhe me mundësitë dhe nevojat e mjedisit;

zgjerimi i mundësive për të mësuar në pluralizimin institucional, programor 

dhe organizativ në realizimin e arsimit dhe lidhshmëria e arsimit formal dhe 

joformal; 

sigurimi i cilësisë dhe profesionalizmit në realizimin e arsimit, që nënkupton 

verifikim shoqëror të normave dhe standardeve për programe arsimore dhe 

për institucionet. 

Në kuadër të ndryshimeve të arsimit të mesëm dhe pas të mesëm, si sistem 

i hapur i distribuimit të diturisë, shkathtësive dhe aftësive për kryerjen e punës 

adekuate dhe vazhdimin e arsimit, duhet të krijohen kushte për: 

 

 

 

hyrje, dalje dhe përsëri kthim në sistem, në pajtim me nevojat e individit ose 

tregut të punës; 

depërtim vertikal dhe horizontal; 

integrimi dhe lidhshmëria e programeve të ndryshme arsimore dhe aftësimi. 

Në këtë mënyrë do të mundësohet krijimi i tempos dhe rrugës personale në 

zhvillimin e kompetencave dhe fitimin e diturisë, që është një nga hapat e rëndësishme 

drejt demokratizimit të arsimit dhe arsimit cilësor. 

 

 

 

 

Që t’u përgjigjet kërkesave të këtilla, arsimi profesional duhet të sigurojë: 

relevancë të programeve arsimore dhe daljeve arsimore; 

harmonizim me nevojat e tregut të punës; 

efektivitet në arsimin e kuadrove me cilësi të lartë, të cilët kërkohen në tregun 

e punës, që duhet të mundësojë shfrytëzimin më të mirë të resurseve në 

disponim dhe punësim të shpejtë; 

mundësi të barabarta për të gjithë individët dhe grupet. 

Në bazë të kësaj që u tha, drejtimet themelore të zhvillimit të arsimit të 

mesëm dhe pas të mesëm në Republikën e Maqedonisë janë: 

 

 

 

 

 

plotësimi i kërkesave të ekonomisë në pikëpamje të aftësimit të kuadrove 

për marrjen e kompetencave të reja; 

lidhshmëria e arsimit dhe tregut të punës dhe krijimi i lidhjeve më fleksibile; 

përsosja e planeve dhe programeve arsimore, aplikimi i programeve të reja 

arsimore dhe plotësimi i barazpeshës mes arsimit të përgjithshëm dhe profesional; 

sigurimi i kushteve për marrjen e çertifikatave dhe diplomave të harmonizuara 

me standardet evropiane; 

racionalizimi dhe harmonizimi i rrjetit të shkollave të mesme profesionale 

me nevojat e ekonomisë, tregut të punës dhe politikës së punësimit; 



195 

III


196 

 

 

 

 

 

zhvillimi i sistemit të standardeve për programe arsimore, arsimtarët dhe 

institucionet; 

sigurimi i cilësisë së arsimit profesional dhe vëzhgimi e vlerësimi i përhershëm 

i rezultateve të nxënësve, arsimtarëve dhe institucioneve arsimore në 

tërësi; 

sigurimi i depërtimit më të mirë të brendshëm horizontal dhe vertikal; 

krijon kushte për përsosje profesionale të vazhdueshme të arsimtarëve; 

rritja e investimit financiar dhe inkuadrimi i burimeve të ndryshme të financimit. 

4.2.2. Rëndësia, funksioni dhe karaketristikat kryesore të arsimit të 

mesëm dhe arsimit pas të mesëm 

Arsimi i mesëm edhe formalisht edhe thelbësisht gjendet në mjedisin e sistemit 

global arsimor. Në këtë nivel të sistemit arsimor fillon diferencimi sistemor 

i rrugëve për avancimin e mëtejshëm, si në arsim ashtu edhe në zhvillimin profesional. 

Këtu ndërlidhen, harmonizohen dhe optimohen ndikimet e pesëmarresve 

kryesorë të arsimit, si funksion kryesor shoqëror. Pretendimi individual për arsim 

sa më të lartë dhe me atë status sa më të lartë shoqëror dhe fillim në sferën e 

punës, ndeshen me kufizimet, mundësitë shoqërore, ndarja shoqërore e punës 

dhe kërkesat për zhvillim të shkencës dhe teknologjisë. Për dallim nga kjo pjesë 

e sistemit të arsimit, arsimi themelor, si i përgjithshëm dhe i obligueshëm për të 

gjithë, përballet me dilema shumë të vogla, por ngjashëm është edhe me arsimin 

e lartë ku në tërësi është profesionale dhe mbetet të zgjidhet vetëm çështja 

e kohëzgjatjes dhe gjerësia e orientimit profesional. Nga këto shkaqe, arsimi i 

mesëm në të gjitha hapësirat, vendet dhe kohët e zhvillimit të shoqërisë, ka qenë 

dhe është objekt i ndryshimeve të shpeshta, e reformave dhe riorganizimeve. 

Që këtu, del edhe rëndësia e tij për tërësinë e sistemit global arsimor, por edhe 

funksioni i tij në plotësimin e nevojave individuale dhe shoqërore. 

Rëndësia kryesore e arsimit të mesëm del nga fakti që me fizionominë, 

përmbajtjen dhe funksionimin e tij krijohen kushte për realizimin e njërës nga të 

drejtat themelore të njeriut – e drejta për punë. Pikërisht, e drejta për punë është 

e lidhur me plotësimin e një kushti të rëndësishëm – kompetenca për kryerjen e 

një lloji të caktuar dhe ndërlikueshmërinë e punës. Pikërisht kjo kompetencë, në 

pjesën më të madhe të tij e jep arsimi i mesëm si funksion përfundimtar (arsim 

i mesëm profesional) ose e mundëson si funksion përgatitor për funksione të 

ndërlikuara profesionale dhe shoqërore (arsimi i gjimnazit si përgatitje për arsim 

të lartë). Po ashtu, arsimi i mesëm është i rëndësishëm për shkak të faktit se në të 

duhet të zgjidhet në mënyrë adekuate një nga kundërshtitë më të mëdha shoqërore: 

të drejta të barabarta të qasjes në arsim dhe punë të gjithë qytetarëve, nga 

njëra anë dhe predispozitat e ndryshme, mundësitë dhe kapacitetet, por edhe

periudha e ndryshme e pjekurisë së individëve të veçantë, nga ana tjetër. Më 

në fund, arsimi i mesëm është i rëndësishëm edhe për shkak të faktit se në këtë 

periudhë të zhvillimit individual bëhet pjekuria individuale (adoleshenca) me të 

gjitha karakteristikat e përgjithshme të vendosjes së marrëdhënieve të individit 

dhe mjedisit, por edhe veçoritë individuale të atij zhvillimi me pasojat e mëdha 

të ardhmërisë së secilit individ. 

Rëndësia e këtillë e arsimit të mesëm dhe zgjidhjet e miratuara sistemore, 

përmbajtësore, organizative dhe prcesore nga ai, e bëjnë këtë pjesë të sistemit 

global arsimor më kompleks, e me këtë edhe objekt të rishikimit dhe mbindërtimit 

të përhershëm. Prej këtu del edhe kompleksiteti i tij dhe funksioni shumë i 

diferencuar sistemor dhe shoqëror. 

Funksioni shoqëror i arsimit të 

mesëm i përmban këto komponenta: 

 

 

 

socializimi i gjithë gjeneratës 

nëpërmjet transferimit të vlerave 

të përgjithshme kombëtare, kulturore 

dhe përgatitja për kryerjen e 

obligimeve qytetare në shoqërinë 

demokratike; 

përgatitja e kuadrove kompetent 

për kërkesa me ndërlikueshmëri të 

mesme të tregut të punës; 

përfshirje sa më e gjerë e gjeneratës 

që e përfundon arsimin fillor. 

Funksioni sistemor i arsimit të 

mesëm shihet në sigurimin e lidhshmërisë 

vertikale dhe përfshirjen horizontale 

të gjitha llojeve të arsimit të 

mesëm, respektivisht: 

mbindërtimi i të gjitha llojeve të 

kirikulumeve në arsimin e mesëm 

në standard të arsimit të domsodoshëm 

nëntëvjeçar; 

 

 

Gjendja: 

» nuk ekziston sistem joformal në arsim; 

» veçimi i arsimit nga jeta, puna dhe nevojat 

e individit; 

» institucionet arsimore janë të lidhura sipas 

vertikales vetëm me anë të programeve; 

» mesatarja-masa e të gjithave është nxënësi/ 

pjesëmarrësi mesatar; 

» jodemokratike (e paarritshme, me kushte 

të njëjta, në të gjitha nivelet dhe llojet e arsimit); 

» arsimi i të rriturve nuk është inkuadruar në 

sistemin arsimor; 

» sistemi arsimor nuk është degëzuar sipas 

llojeve dhe programeve dhe nuk është 

fleksibil; 

» sistemi arsimor është rigjid-realizohet vetëm 

në bazë të programeve të shkruara, të cilat 

ngadalë ndryshohen dhe harmonizohen me 

nevojat e vërteta; 

» ndikimi i mjedisit lokal në sistemin e menaxhimit 

është modest; 

» sistemi i financimit nuk nxitë ndryshime zhvillimore; 

» 

nuk ka koncept të përpunuar për paisjen didaktiko-teknike 

të institucioneve arsimore. 

përgatitja për studim të suksesshëm 

me përfundimin e arsimit të gjimnazit dhe nën kushte të caktuara 

të llojeve të tjera të arsimit të mesëm profesional; 

plotësimi i nevojave individuale arsimore të gjitha kategorive të të rinjve 

dhe të rriturve nëpërmjet: arsimit të mesëm artistik; arsimi i nxënësve me 

nevoja të posaçme arsimore; arsimi i të rriturve; arsimi në gjuhën amtare për 

pjesëtarët e bashkësive etnike; 



197 

III


198 

 

plotësimi i nevojave arsimore të subjekteve të veçanta në tregun e punës 

dhe arsim: organizimi i arsimit të zejtarisë, organizimi i mësimit në gjuhën 

e huaj etj. 

Rëndësia dhe funskioni i cekur i arsimit të mesëm dhe pas të mesëm paraqet 

vendosje (konceptim) të sistemit të degëzuar, diferencuar, adaptues, fleksibil 

dhe transparent, i cili do të plotësojë nevojat arsimore që janë në rritje dhe 

do të kontribuojë për formimin e vlerave të fuqishme krijuese dhe intelektuale të 

personalitetit, të aftë për gjykime të lira dhe autonome dhe marrjen e përgjegjësisë 

për zhvillimin e vet dhe krijimin e botës dhe ardhmërisë më të mirë. Kjo do 

të thotë se shtetit tonë i nevojitet sistem arsimor modern i arsimit të mesëm dhe 

arsimit pas të mesëm, i cili do t’i përgjigjet kohës në të cilën jetojmë dhe kohës 

që vjen. Sistemi i tillë duhet ta përfill degëzimin e nevojave arsimore, për shkak 

të të cilave ndryshimet shkencoro-teknologjike edhe më tej do të zhvillohen. 

Sistemi i tanishëm i arsimit të mesëm, kryesisht formal dhe shumë rigjid, bëhet 

shpesh i ngushtë dhe nuk mund t’i plotësojë nevojat arsimore, që mund të ketë 

mjaft implikime negative edhe të zhvillimit shoqëroro-ekonomik dhe teknologjik 

të vendit. 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sistemi i ri i arsimit të mesëm dhe pas të mesëm duhet të mundësojë: 

lidhshmëri me sistemin joformal të arsimit, hapjen e institucioneve arsimore 

për forma joformale të arsimit dhe mundësi që institucione të tjera nga fusha 

e kulturës, sportit, shkencës dhe punës të organizojnë dhe ofrojnë programe 

arsimore; 

zhvillimi i sistemit për akreditim të arsimtarëve dhe liçencimi i institucioneve, 

programeve arsimore etj.; 

inkuadrimi i të gjitha grupeve të interesuara në planifikimin dhe miratimin e 

politikës së arsimit; 

zhvillimi i mekanizmave për zvogëlimin dhe pengimin e ngeljes së nxënësve; 

diversifikimi i programeve, shërbimeve dhe institucioneve arsimore; 

realizimi i bashkëpunimit mes institucioneve arsimore, mobiliteti i arsimtarëve 

dhe nxënësve, ekzistimi i programeve të përbashkëta dhe kombinimi 

i programeve të institucioneve të ndryshme arsimore; 

ngritja e cilësisë së arsimit nëpërmjet sigurimit të kushteve për punë, përsosja 

profesionale e arsimtarëve dhe të punësuarve të tjerë, modernizimi 

i procesit të arsimit, si dhe arritshmëria e vërtetë e arsimit për të gjithë, pa 

marrë parasysh përkatësinë etnike, gjininë, statusin social, vendbanimin, 

neveojat e posaçme etj. 

ndërrimi i shpeshtë i programeve arsimore, inovimi i tyre i përhershëm, mënjanimi 

i diturive të vjetra dhe aplikimi i të rejave;

vëzhgimi i funksionimit të të gjitha pjesëve të sistemit; 

organizimi efikas dhe menaxhimi etj. 

Sistemi i konceptuar kështu i arsimit të mesëm dhe arsimit pas të mesëm, 

duhet të bazohet në konceptin e shoqërisë, ku të mësohet përjetshëm, sepse ky 

është kusht për ekzistencë, pasiqë dituria dhe teknologjia shpejt vjetërsohen, 

ndërsa akomodimi i këtyre ndryshimeve është kushtëzuar me mësimin e përjetshëm. 

Nga kjo që u tha del se karakteristikat kryesore të sistemit të arsimit të 

mesëm dhe arsimit pas të mesëm janë: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

demokratizimi; 

vazhdueshmëria; 

fleksibiliteti, elasticiteti, transparenca; 

depërtimi në nënsistemin dhe mes nënsistemve tjera; 

diferencimi i përmbajtjes së arsimit në të gjitha nivelet (lëndët bazike, të 

obligueshme, zgjedhore, fakultative etj.); 

individualizimi dhe përfillja maksimale e aftësive, mundësive dhe nevojave 

të çdo individi); 

integrimi i jetës, punës, shkencës, kulturës dhe arsimit; 

transparenca ndaj institucioneve arsimore; 

efikasiteti i arsimit; 

orientimi ndaj daljeve të arsimit (rezultatet, efektet e arsimit); 

kualitet në arsim; 

vlerësimi i porcesit dhe rezultateve të arsimit dhe të efekteve të cilat janë 

arritur në procesin e punës pas punësimit. 

4.2.3. Qëllimet dhe detyrat e arsimit të mesëm dhe arsimit pas të mesëm 

Qasja themelore në zhvillimin dhe modernizimin e arsimit të mesëm dhe 

arsimit pas të mesëm, është relevanca e tyre socialo-ekonomike dhe indivuduale. 

Në pajtim me këtë, programet arsimore të cilat janë realizuar në arsimin e 

mesëm dhe arsimin e mesëm për të rritur duhet të orientohen drejt daljeve të cilat 

nënkuptojnë kompletin e kompetencave (njohuri të definuara qartazi, shkathtësi 

dhe aftësi) dhe potenciale që i kërkon tregu i punës, institucionet e larta arsimore 

dhe zhvillimi individual i nxënësit. 

Qëllimi i përgjithshëm i arsimit të mesëm dhe arsimit pas të mesëm është 

aftësimi i nxënëve (pjesëmarrësve): 

 

të marrin pjesë në mënyrë aktive dhe me përgjegjësi në jetën ekonomike, 

shoqërore dhe kulturore dhe të japin kontribut në zhvillimin demokratik, 



199 

III


200 

 

 

 

 

ekonomik dhe kurturor të shoqërisë, me sukses t’i plotësojnë nevojat dhe 

intereset personale, ta zhvillojnë personalitetin e vet dhe potencialet, duke 

i respektuar të tjerët, identitetin e tyre, nevojën dhe interesin, gjegjësisht 

sigurimin e mundësisë për fitimin e kompetencave për punësim, arsimin e 

mëtejshëm dhe të mësuarit. 

Detyrat e arsimit të mesëm dhe arsimit pas të mesëm janë: 

krijimi i mundësive të secilit individ për arsim dhe karierë profesionale, 

gjegjësisht fitimin e kompetencave të domosdoshme për punë në fushë të 

caktuar të punës; 

hapja e rrugëve të gjera për hyrje në arsimin e lartë; 

krijimi i mundësive për zhvillim të aftësive, potencialeve, talentit dhe zhvillimit 

personal; 

sigurimi i bazës për mësim të përjetshëm. 

4.2.4. Nivelet dhe llojet e arsimit të mesëm dhe 

arsimit pas të mesëm 

Me arsimin e mesëm dhe arsimin pas të mesëm plotësohet pjesa më e madhe 

e nevojave të kuadrove të tregut të punës. Për shkak të laramanisë dhe ndërlikueshmërisë 

së punës, në këtë nivel të sistemit të arsimit paraqitet diferencimi 

më i madh i zgjatjes së arsimit në përputhje me kërkesat e punës dhe nevojave 

të nxënësit për kompetencë adekuate, por njëkohësisht edhe për raste të hapura 

për vazhdim të mëtejshëm të arsimit. Sipas përvojës së deritanishme te ne dhe 

në vendet e Unionit Evropian, arsimi i mesëm dhe arsimi pas i mesëm duhet të 

strukturohet në këto nivele: 

1. Aftësimi profesional për punë, i cili duhet t’i plotësojë nevojat kadrovike 

të profesioneve më të thjeshta, të cilat mund të sigurohen me arsim prej dy 

viteve. 

2. Arsimi i mesëm profesional, me të cilin plotësohen nevojat kadrovike për 

numrin më të madh të profesioneve nga prodhimtaria e drejtëpërdrejtë, 

shërbimeve dhe zejtarisë, në të cilat dominojnë kompetencat e shkathtësive 

psikomotorike, kuptohet me baza adekuate shoqëruese teorike. Këto 

kompetenca prapa në një periudhë të gjatë kohore dhe në sistemet aktuale 

arsimore janë siguruar me arsimin profesional trevjeçar. 

3. 

Arsimi i mesëm teknik, i cili është i zhvilluar dhe zgjerohet akoma më tepër 

për përgatitjen e kuadrit profesional në fushën e sisteme të ndërlikuara 

teknike, proektimet, organizimi dhe mirëmbajtja e sistemeve teknike si dhe 

shërbimet e ndërlikuara. Ky arsimim kërkon kompetenca të ndërlikuara intelektuale, 

por edhe shkathtësi ekzekutive psikomotorike dhe komunikative. 

Kërkesat e tilla e kushtëzojnë këtë nivel të arsimit që të zgjatë katër vite 

shkollore.

4. 

5. 

Arsimi gjimnazor, i cili si nivel arsimor standard në të gjitha sistemet arsimore 

duhet të sigurojë gatishmëri të mjaftueshme për fitimin e kualifikimeve më 

të larta për profesionet dhe menaxhimet më të ndërlikuara, për të cilat është 

e nevojshme arsimi i lartë. Fitimi i bazës së gjerë të përgjithshme arsimore 

dhe kompetencat e posaçme për mësim individual, e përbëjnë bërthamën e 

këtij arsimi të mesëm katërvjeçar, i cili në sistemet bashkëkohore zgjerohet 

edhe me përmbajtje të tjera të përgjithshme arsimore dhe profesionale sipas 

zgjedhjes së nxënësve. 

Arsimi pas i mesëm, i cili zhvillohet si përgjigje të nxitjes për posedimin e 

kompetencave të larta të specializuara dhe vendosjes me përgjegjësi në 

situata të ndërlikuara teknologjike, socioteknike dhe sociale, e të cilat kompetenca 

dhe plotësime mund të fitohen vetëm mbi posedimin e përvojës 

për kompetenca më të thjeshta dhe arsimim plotësues teorik dhe praktik. 

Përvojat e deritanishme tregojnë se ky lloj i arsimit mund të sigurojë aftësi 

cilësore me program njëvjeçar pas arsimit të mesëm teknik dhe përvojë adekuate 

pune. 

Përveç këtyre pesë niveleve të arsimit të mesëm, për plotësimin e nevojave 

të veçanta të kategorive të posaçme të kandidatëve për arsim të mesëm, në arsimin 

e mesëm programohen dhe organizohen këto lloje të veçanta të arsimit të 

mesëm: 

a) Arsimi artistik, i cili sipas ndërlikueshmërisë së tij është si edhe arsimi i 

mesëm teknik dhe gjimnazail, por në pikëpamjen përmbajtësore, organizative 

dhe procesore i plotëson nevojat e posaçme për zhvillimin e kategorisë 

së veçantë të kompetencave krijuese (të artit, muzikës dhe baletit). Karakteri 

i zhvillimit dhe zbatimi i aftësive krijuese kërkon në programimin e këtij lloji 

të arsimit që të sigurohet barazpeshë e përgatitjes finale për realizime të 

caktuara dhe përgatitje për vazhdimin e shkollimit në nivel më të larta (arsimi 

i lartë). 

b) Arsimi i mesëm për nxënësit me nevoja të posaçme arsimore, i cili ka 

pikëpamje sipas kërkesave të posaçme siç vijojnë: 

lloji i pengesës i përcakton se cilat profile arsimore do të formohen në këtë 

kategori të nxënësve; 

 

shkalla e pengesës përcakton se, cilat nivele të arsimit të mesëm profesional 

do të ofrohen në këtë kategori të nxënësve dhe, sa do të jetë kohëzgjatja 

e procesit arsimor duke marrë parasysh vështirësitë në përballimin e kompetencave 

të caktuara. 

Sipas rregullës, ky lloj i arsimit organizohet në institucione të posaçme arsimore, 

por nuk është përjashtuar mundësia që me supozime të veçanta të krijuara 

organizative dhe kadrovike, disa nga profilet arsimore për këtë lloj të arsimit të 

realizohen edhe në shkolla të tjera për arsim të mesëm. 



201 

III


202 

c) Arsimi i mesëm për nxënës të talentuar, i cili në mënyrë organizative realizohet 

në shkollat e rregullta me qasje të posaçme në identifikimin e këtyre 

nxënësve dhe krjimimin e mundësive nëpërmjet programeve fakultative dhe 

formave të tjera administrative për avancim të shpejtuar dhe të mundësohet 

zhvillim i përgjithshëm dhe i shpejtuar dhe avancimi i këtyre nxënësve sipas 

predispozitave të tyre të identifikuara dhe të manifestuara. 

ç) Arsimi i mesëm për të rritur, i cili sipas llojit të vet arsimor duhet të realizojë 

plotësimin e dy kategorive të nevojave arsimore të kandidatëve: 

 

 

mundësimi i zgjerimit dhe thellimi i kompetenecave për kryerjen me sukses 

të punës aktuale për shkak të ndryshimeve të krijuara gjatë punës; 

mundësimi i avancimit të niveleve më të larta të arsimit të mesëm, arsimit 

të mesëm për të rritur dhe të lartë atëherë kur kandidatët do të vendosin për 

këtë. 

Me plotësimin e këtyre nevojave individuale në mënyrë të drejtëpërdrejtë 

plotësohen edhe nevojat e punëdhënësit për sigurimin e përmbaruesve më kompetentë 

të proceseve të punës, e me këtë edhe sigurimi i konkurrencës më të 

madhe të tregut. 

Specifikja e këtij lloji të arsimit është ndërtimi i infrastrukturës organizative 

për mbështetje të aktiviteteve arsimore dhe vetarsimimi i këtyre kandidatëve dhe 

aftësimi i kirikulumeve sipas nevojave të caktuara konkrete arsimore të kandidatëve 

dhe të punëdhënësve. 

4.2.5. Aftësimi profesional për punë 

Aftësimi profesional për punë 

është komponuar nga dy pjesë programore. 

Pjesa e parë ose pjesa e përbashkët 

programore ka të bëjë me arsimin 

e përgjithshëm, i cili mundëson 

komunikim pune dhe sundimin më racional 

të pjesës së dytë, asaj profesionale.Kjo 

pjesë e përgjithshme i përmban 

këto përmbajtje programore: 

 

 

 

gjuha amtare dhe komunikimet; 

bazat e njohurive matematikore 

(llogaritja); 

arsimi civil dhe përgjegjësia. 

Gjendja: 

» Arsimi dyvjeçar në Republikën e Maqedonisë, 

që nga fillimi nuk u jetësua, dhe një numër i 

vogël i nxënësve u përcaktua për profesione 

me kohëzgjatje deri më dy vjet. 

» Në drejtimet: shëndetësi, ekonomiko-juridik 

dhe tregti, aspak nuk ka profile për aftësim 

për punë. Numër më të madh të profesioneve 

ka në maqineri, elektroteknikë, drejtimin 

kimiko-teknologjik, ndërtimtarisë-gjeodezisë 

dhe drejtimit të turizmit. 

» 

Numri i përgjithshëm i profileve arsimore për 

aftësim për punë është 45. 

Vlerësohet se për këtë komponentë programore do të jenë të mjaftueshme 

150-200 orë mësimi. Komponenta profesionale për këtë arsimim duhet të realizohet 

nga nevojat konkrete të punës për punëdhënës të njohur ose të pritur. Baza 

fillestare duhet të jenë shkathtësitë e nevojshme për kryerjen e sigurtë dhe cilë-

sore të obligimeve të punës, ndërsa ato realizohen si trajnim cilësor në shkollë 

ose te punëdhënësi. Këto përmbajtje përmbajnë rreth 70% të kohës së përgjithshme 

për arsim profesional. në 30% tjera nga koha për arsim profesional duhet 

të programohen bazat teorike të domosdoshme për kuptimin dhe zhvillimin e 

sigurtë të procesit të punës, siç janë: 

 

 

 

 

njohuri për materialin; 

llojet dhe karakteristikat e veglave tipike; 

karakteristikat e procesit teknologjik, gjegjësisht atij shërbyes; 

njohja e nevojave dhe sjellja e konsumuesve për profesionet nga fusha e 

shërbimeve (frizerë, shitës, berberë etj.) 

Përmbajtjet e programeve duhet të disejnohen sipas modulit. 

Për këtë nivel të arsimit, si dhe për të gjitha nivelet tjera të arsimit të mesëm, 

supozimi është përfundimi me sukses i arsimit fillor. Kur ky nivel i arsimit organizohet 

për kandidatë e rritur, në atë mund të inkuadrohen edhe kandidatë me 

arsim të kryer fillor me obligim që paralelisht me përfundimin e këtij aftësimi të 

sundohet edhe arsimi i veçantë i programuar fillor për të rritur. 

Aftësimi profesional për punë përfundon me marrjen e çertifikatës për aftësim 

profesional për programin e dhënë arsimor. 

Kandidatët për aftësimin e kryer profesional për punë, sipas rregullës, mund 

ta vazhdojnë arsimin e vet në arsimin e mesëm profesional, ku do të lirohen nga 

pjesa profesionale teorike dhe praktike nga të gjitha përmbajtjet që i kanë mësuar 

në nivelet e aftësimit profesional dhe përvojën e vlerësuar të punës, që e kanë 

fituar nëse kjo është adekuate me programin e paraparë për trajnim praktik në 

arsimin e mesëm profesional. 

Aftësimin profesional për punë 

për programe të caktuara arsimore e 

ofrojnë të gjitha shkollat profesionale 

publike nga profesioni adekuat, por 

edhe organizatat tjera private arsimore 

dhe konsultuese dhe punëdhënësit të 

cilët me programin e ofruar dhe kushtet 

hapësinore teknike dhe kadrovike do 

të marrin akreditim nga oda adekuate 

e punëdhënësve. 

4.2.6. Arsimi i mesëm profesional 

Në programimin e arsimit të mesëm 

profesional niset nga nevojat e tregut 

si shqyrtim sintetik i punëdhënësve 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

Gjendja: 

Me strukturën programore të arsimit të 

mesëm, nga viti 1996 është paraparë edhe 

reforma në arsimit e mesëm trevjeçar profesional. 

Numri i përgjithshëm i profileve arsimore 

në arsimin trevjeçar është 91. Në drejtimin 

shëndetësor, nuk ka profile arsimore me arsimim 

trevjeçar. 

Në arsimin profesional trevjeçar, arsimi i 

përgjithshëm është i përfaqësuar me 50%, 

teoria profesionale me 30%, ndërsa trajnimi 

praktik me 20%. 

Numri i lëndëve mësimore mesatarisht, për 

një vit, është prej 13 deri më 15. 

Punëtoritë dhe paisja në të është e vjetër dhe 

jashtë përdorimit. 

Profile të ngopura arsimore. 



203 

III


204 

individual në sferë të caktuar të punës. 

Me këtë sigurohet që në programin për 

këtë lloj të arsimit vend qëndror të kenë 

kompetencat kryesore për programet e 

gjera të definuara arsimore dhe vëllimi 

i vlerësuar i arsimit të përgjithshëm 

dhe profesional teorik për atë nivel të 

arsimit. Në këtë mënyrë, kompozicioni 

programor i këtij niveli të arsimit të mesëm 

do të përmbajë: 

 

 

 

 

arsim të përgjithshëm për nivelet 

e arsimit të mesëm profesional si 

standard për të gjitha profesionet, 

të programuara dhe të miratuara 

në nivel shtetëror; 

arsim teorik profesional i përbashkët 

për gjithë fushën e punës (profesioni 

ose grup profesionesh) të 

programuara dhe të miratuara në 

nivel shtetëror; 

trajnim praktik për kompetencat 

kryesore dhe teoria e domosdoshme funksionale profesionale, të definuara 

në kornizë në nivel shtetëror, ndërsa të konkretizuara, të zgjeruara dhe të 

thelluara në nivel institucional sipas kërkesave dhe nevojave të punëdhënësve 

dhe bashkësisë lokale; 

programe fakultative për interesa dhe nevoja të veçanta të nxënësve, bashkësisë 

lokale dhe punëdhënësve. 

Dy komponentat e fundit mund të përfshijnë deri më 20% nga plani i përgjithshëm 

mësimor për program të caktuar arsimor, ndërsa i përcakton këshilli i 

arsimtarëve i shkollës si organ profesional. 

Më shqyrtimin e këtillë të formimit të përmbajtjeve të arsimit të mesëm 

profesional sigurohet gjerësi e mjaftueshme e vendeve potenciale të punës për 

punësim, vendosje relativisht e shpejtë e punës dhe arritja e kompetencës për 

kryerjen me sukses të punëve dhe fleksibilitet adekuat për ndryshime të vendeve 

të punës dhe profesioneve të përfshira me programin e gjerë arsimor. 

Modeli i përgjithshëm i strukturës programore i përbërë nga arsimi i përgjithshëm, 

arsimi teorik profesional dhe trajnimi praktik, do t’i kishte këto raporte: 

 

 

30% nga koha e përgjithshme mësimore për standard të përgjithshëm arsimor 

për arsimin e mesëm profesional; 

deri më 35% arsim teorik profesional; 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

Gjendja: 

Pilot- projekti për reforma të arsimit të mesëm 

profesional trevjeçar dhe trajnimi i GTZ filloi 

në vitin 2003, në tre drejtime, me tre profile 

arsimore, dhe atë: maqinerike, automekanik 

dhe elektroteknik në tetë shkolla në Republikën 

e Maqedonisë. 

Me pilot-projektin për reforma të arsimit të 

mesëm profesional trevjeçar GTZ bashkoi më 

shumë profile arsimore, arsim i përgjithshëm 

është i përfaqësuar me 25%, teoria profesionale 

me 25%, trajnimi praktik në shkollat me 

25% dhe trajnimi praktik në firma me 25%. 

Numri i lëndëve mësimore mesatarisht për 

çdo vi është 10 deri më 11. 

Punëtori të paisura me vende pune për çdo 

nxënës. 

Organizimi i mësimit praktik është me bllok 

javor. 

Kontrolli i aftësisë profesionale bëhet me 

meziprovim. 

Numri i nxënësve në paralele është 24. 

Numri i përgjithshëm i nxënësve të përfshirë 

me projektin është 452.

minimum 35% trajnim praktik. 

Arsimi i mesëm profesional përfundon me dhënien e provimit përfundimtar 

me çka merret diploma për arsim të mesëm profesional për programin e caktuar 

arsimor. 

Kalimi në këtë nivel sigurohet nëpërmjet provimit deferencial drejt arsimit të 

mesëm teknik dhe nëpërmjet përvojës adekuate të punës dhe programit diferencial 

në arsimin adekuat për të rritur. 

Realizimi i arsimit të mesëm profesional mund të jetë sipas dy modeleve: 

a) arsimi shkollor ku i gjithë programi (edhe mësimi teorik dhe trajnim praktik) 

realizohet në objektet shkollore; 

b) sistemi dual ku trajnimi praktik realizohet në dyqanet e zejtarëve ose te 

ndonjë punëdhënës tjetër. 

4.2.7. Arsimi i mesëm teknik 

Arsimi i mesëm teknik po ashtu 

është i programuar për programe të 

gjera arsimore. Karakteristika për këtë 

arsim është varshmëria e tij në përmbajtjet 

teorike dhe laboratorike-praktike 

me funksion të dyfishtë: 

 

 

kuptimi i gjerë i sistemeve të 

përbëra teknologjike dhe socioteknike; 

përgatitja për vazhdim efikas të 

arsimit në programe adekuate studimi. 

Për këto shkaqe, në këtë lloj të 

arsimit dominon arsimi i përgjithshëm 

dhe arsimi teorik profesional. Shkathtësitë 

e punës pët këto profesione janë 

relativisht të thjeshta dhe prandaj mund të fitohen për një kohë të shkurtë. 

Struktura programore e orientuar e arsimit të mesëm teknik, i cili i plotëson 

karakteristikat e mëparshme do të ishte: 

 

 

 

rreth 40% arsim i përgjithshëm; 

rreth 40% arsim teorik profesional; 

rreth 20% trajnim praktik. 

Në të gjitha këto tre fusha do të përfaqësohen lëndët e obligueshme zgjedhore, 

si dhe lëndët e veçanta fakultative në funskion të nevojave të veçanta të 

» 

» 

Gjendja: 

Në arsimin e mesëm teknik, sipas rregullës, 

regjistrohen nxënës me arsim të përfunduar 

fillor, por poashtu edhe me program të caktuar 

diferencial dhe kandidatë të cilët paraprakisht 

kanë përfunduar arsim të mesëm 

profesional. 

Mësimi nga lëndët e përgjithshme arsimore 

dhe lëndët në funksion të drejtimit realizohet 

në klasa ose kabinete të paisura për disa nga 

lëndët. Mësimi praktik realizohet i kombinuar: 

në kabinete shkollore, punëtori dhe laboratori, 

si dhe në ndërmarrje dhe institucione 

adekuate. Pranimi i nxënësve në institucionet 

ka qasje të ndryshme. Në një pjesë nga 

ato nxënësit i pranon person i caktuar dhe 

i orienton për kryerjen e detyrave të punës, 

derisa në pjesën nga ndërmarrjet dhe instituisonet 

kjo peocedurë është lënë pas dore. 



205 

III


206 

nxënësve të talentuar ose nevojave të 

posaçme të vetëqeverisjes lokale dhe 

punëdhënësve. 

Të gjitha lëndët e përgjithshme 

arsimore, profesionale teorike dhe trajnimi 

praktik do të përpunohen dhe do 

të miratohen në nivel shtetëror; numri 

i caktuar i lëndëve zgjedhore të përgjithshme 

arsimore dhe lëndëve teorike 

profesionale do të përpunohen në nivel 

shtetëror, ndërsa pjesa tjetër e planit 

mësimor deri më 20%, do të miratohet 

nga ana e këshillit arsimor në nivel institucional. 

Arsimi i mesëm teknik do të përfundojë 

me dhënien e maturës shtetërore, 

i cili siguron të drejtën për arsimim 

të lartë, në programin adekuat të 

studimit dhe drejt tregut të punës, ose 

me provim përfundimtar gjatë së cilës 

pajiset me diplomë për arsim të mesëm 

teknik, si dokument për të fituar të drejtën 

pë punë. 

Nxënësit e orientuar në arsimin e 

mesëm teknik gjatë regjistrimit ose pas 

përfundimit të vitit të parë, eventualisht 

vitit të dytë të shkollimit, në kushte të 

caktuara, do të mund të shkollohen 

edhe në programin për gjimnaz profesional 

që është më afër drejtimit të tyre. 

Në këtë mënyrë, pas përfundimit të gji- 

mnazit profesional, ata mund ta japin maturën shtetërore, në vend të provimit 

përfundimtar, cili do t’u mundësojë kalim në arsim të lartë. 

 

 

 

Praksa në arsimin profesional e shpreh nevojën nga: 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

Gjendja: 

Numri i drejtimeve është 23 me 63 profile 

në arsimin profesional katërvjeçarë me konceptin 

nga viti 1989. 

Në fazën e parë të FARE Programit për reforma 

të arsimit të mesëm profesional dhe trajnimi 

në Republikën e Maqedonisë u përfshinë 8 

drejtime ose grupe drejtimesh, 19 profile arsimore 

me kohëzgjatje prej katër viteve dhe 

16 pilot shkolla nga Maqedonia. 

Librat shkollorë për lëndët profesionale-teorike, 

sipas projektit për programin për reforma 

të arsimit të mesëm profesional dhe trajnim 

nuk ka; në përdorim janë librat shkollorë 

nga sistemi ekzistues i arsimit. Për lëndët 

e përgjithshme arsimore përdoren kryesisht 

librat nga arsimi gjimnazial. Problemi me 

librat shkollorë zgjidhet me shfrytëzimin e 

skriptave me karakter të brendshëm. 

Gjendja: 

Në vitet e ardhshme projekti për Reforma në 

arsimin e pmesëm profesional dhe trajnim do 

të zgjerohet në tre drejtim me tre profile arsimore, 

ndërsa nga viti shkollor 2005/2006 

vendosen plane dhe programe mësiore në të 

gjitha drejtimet dhe profilet arsimore. 

Arsimi profesional katërvjeçarë, përfundon 

me dhënien e provimit përfundimtar, i cili 

siguron të drejtën e arsimit të lartë në programin 

adekuat të studimit dhe drejt tregut 

të punës. 

Zvogëlimi i përqindjes së papunësisë me 

arsim të mesëm katërvjeçarë dhe atë nga 

35,27% në vitin 2002 në 34,32 në vitin 

2003. 

shkarkimi i planeve mësimore nga numri i madh i lëndëve mësimore, të cilat 

në disa drejtime dhe profile arsimore lëvizin deri më 15 lëndë për një vit; 

rishqyrtimi dhe riemërtimi i lëndëve të caktuara nga fusha e aktiviteve të 

obliguara dhe fusha e lëndëve të përgjithshme arsimore të përbashkëta; 

rishqyrtimi i raportit mes arsimit të përgjithshëm dhe arsimit profesional në 

dobi të rritjes së përqindjes së mësimit të praktikës;

ishqyrtimi i planeve mësimore dhe shkarkimi i programeve mësimore, si 

dhe ridefinimi i qëllimeve në ato; 

rregullimi me dispozitat ligjore në fuqitë i problemeve, të cilat paraqiten 

rreth realizimit të mësimit të praktikës në ndërmarrjet dhe institucionet; 

rishqyrtimi i rrjetit të insitucioneve për arsim profesional; 

librat shkollorë si për lëndë të përgjithshme arsimore, ashtu edhe për lëndët 

profesionale-teorike. 

4.2.8. Arsimi gjimnazial 

Veçmë u tha se edhe arsimi bashkëkohor 

gjimnazial në mënyrë dominante 

do ta mbajë funksionin e vet 

tradicional të përgatitjes për studim 

të suksesshëm në arsimin e lartë, por 

njëkohësisht do ta zgjerojë funksionin 

e vet edhe të përgatitjes për një lloj 

pune të caktuar. Duke marrë parasysh 

këto dy funskione, ndërsa njëkohësisht 

edhe kërkesën që të plotësohen parimet 

e fleksibilitetit të sistemit të përgjithshëm 

arsimor, propozohet që arsimi 

gjimnazial të realizohet në dy tipe të 

gjimnazeve: gjimnaze të përgjithshme 

dhe gjimnaze profesionale. 

Gjimnazet profesionale propozohen 

vetëm si një mundësi për rritjen e 

fleksibilitetit të sistemit arsimor, por 

aplikimi i tyre kërkon caktimin e kriteriumeve 

të fuqishme për inkuadrimin 

e tyre në rrjetin e shkollave për arsim 

të mesëm, me qëllim që të sigurohen 

rezultate nga ky tip i gjimnazeve, e që 

të neutralizohen implikimet negative 

mbi tipet dhe llojet tjera të arsimit të 

mesëm. Gjimnazet profesionale parashihen 

si zgjidhje kompensimi për 

fizionimin e disa drejtimeve ekzistuese 

(kultura fizike, arsimi artistik) ose si 

plotësim i nevojave të mjediseve të vogla 

të caktuara për kalim më të madh të 

» 

» 

» 

Gjendja: 

Në Republikën e Maqedonisë arsimi gjimnazial 

organizohet në 43 shkolla të mesme 

publike, prej të cilave në 35 realizohet mësimi 

në gjuhën maqedonase, ndërsa në 8 në 

gjuhën shqipe dhe gjuhën maqedonase. Në 

dy shkolla ka paralele gjimnazi në gjuhën 

turke. 

Nga 43 shkollat e mesme, si gjimnaze janë 

organizuar vetëm 14 shkolla (9 në gjuhën 

maqedonase dhe 5 në gjuhën shqipe), 

ndërsa të tjerat janë shkolla të mesme profesionale, 

në të cilat janë formuar paralele 

gjimnazi. 

Përveç gjimnazeve ekzistuese publike në 

Republikën e Maqedonisë, arsimi gjimnazial 

realizohet edhe në 3 gjimnaze private në 

gjuhën maqedonase, shqipe, truke dhe angleze. 

Gjendja: 

Plani mësimor për arsimin gjimnazial është 

i përpiluar me lëndët e obligueshme dhe 

zgjedhore, programet e obligueshme zgjedhore 

dhe aktivitetet e projektit. 

Lëndët e obligueshme përfshijnë prej 82% 

nga fondi i përgjithshëm javor, gjegjësisht 

vjetor të orëve në vitin e parë, deri më 55% 

në vitin e katërt. 

Zgjedhja paraqitet në vitin e dytë me një 

lëndë zgjedhore, të cilën nxënësit e zgjedhin 

nga lista prej gjashtë lëndëve. Në vitin e tretë 

nxënësit kanë mundësi të përcaktohen për 

një nga fushat me dy kombinime të ofruara 

të lëndëve zgjedhore në secilën prej tyre: 

» fusha naturore-matematikore; 

» fusha gjuhësore-artistike; 

» 

fusha shoqërore-humaniste 



207 

III


208 

disa nga drejtimet ekzistuese (drejtimi 

ekonomiko-juridik dhe tregëtar, teknik 

etj.). 

Gjimnazet e përgjithshme duhet 

të përgatiten për kalim më të gjerë të 

maturantëve, ndaj të gjitha llojeve të 

arsimit të lartë, por njëkohësisht të sigurohet 

drejtim i nxënësve drejt fushave 

të caktuara shkencore. Për këtë shkak, 

struktura programore e gjimnazeve të 

përgjithshme do të jetë: 

 

 

program i përbashkët në vitin e 

parë dhe të dytë të të gjitha gjimnazeve; 

drejtimi i nxënësve në vitin e tretë 

në tre drejtimet akademike: shoqëroro-humaniste, gjuhësore-artistike dhe 

natyroro-matematikore. 

Me Konceptin e arsimit gjimnazial, do të precizohet raporti i lëndëve obliguese 

dhe zgjedhore në këto dy tipe të arsimit gjimnazial, si dhe programe adekuate 

studimi të arsimit të lartë, nga të cilat nxënësit që përfundojnë do të kenë 

parësi gjatë regjistrimit. 

Për zgjerimin e kalimit, për plotësimin e nevojave të posaçme të nxënësve të 

talentuar, ose për përgatitjen për punë të caktuar, gjimnazet e përgjithshme do të 

mund të ofrojnë lëndë fakultative në vëllim prej katër orëve në javë, duke filluar 

nga viti i dytë. Në këtë funksion mund të vihen edhe aktivitetet e projekteve dhe 

mësimi plotësues. 

Gjimnazet e përgjithshme, do të përfundojnë me maturë shtetërore, dhe 

provim përfundimtar, i cili do t’u sigurojë dalje në tregun e punës dhe kalim drejt 

arsimit të mesëm për të rritur. 

4.2.9. Arsimi pas i mesëm 

Funksioni i arsimit pas të mësëm 

nuk duhet të pësojë ndryshime të rëndësishme 

në raport me arsimin e deritanishëm 

socialist. Ky nivel i arsimit, i 

cili kërkon mbikëqyrje të thellë në teknologjinë, 

organizimin ose udhëheqjen 

e punës operative në prodhimtari ose 

shërbime, duhet të sigurojë aftësim 

më të thellë për punë. Për këtë shkak, 

» 

» 

» 

» 

Gjendja: 

Përfundimi në arsimin gjimnazial sigurohet 

me dhënien e provimit përfundimtar, i cili e 

përfshin provimin e gjuhës amtare, një lëndë 

sipas zgjedhjes së nxënësit dhe puna indivuale 

e maturës, ose nga fushat më të gjera 

arsimore. 

Nga viti shkollor 2001/2002 deri në vitin 

shkollor 2003/2004 janë përgatitur programe 

të reja mësimore për të gjitha lëndët, 

të cilat i përmban Plani mësimor i arsimit 

gjimnazial. 

Paralelisht me inovimin e arsimit gjimnazial 

dhe përgatitja e programeve të reja mësimore, 

janë përgatitur edhe libra të rinj shkollorë 

për të gjitha lëndët e obligueshme dhe 

zgjedhore. 

Gjendja: 

Baza e organizimit të arsimit të specializuar 

në sistemin ekzistues u vërtetua shkalla V 

e ndërlikueshmërisë së numrit të caktuar të 

profesioneve në Nomenklaturën e vetme të 

profesioneve në ish-RSFJ. Për plotësimin e 

punës nga ana e ish-Entit pedagogjik u përgatit 

Koncepti për arsim të specializuar, me 

të cilin u definua funksioni dhe struktura 

programore.

me këtë arsim planifikohet marrja e 

kompetencave të ndërlikuara, miratimi 

i vendimeve operative dhe nivel më 

të lartë të përgjegjësisë personale dhe 

afariste (etika afariste). Me një fjalë, në 

këtë nivel finalizohet profesionalizmi 

më i lartë në punën e drejtëpërdrejtë 

operative. 

Varësisht nga përmbajtja dominante 

e punës së kuadrove nga ky nivel, 

arsimi i mesëm për të rritur mund 

të paraqitet në këto lloje 2 : 

 

 

 

specializimi teknologjik: arsimi pas i mesëm, i cili përgatit nxënës për operim 

me maqina komplekse teknologjike (prodhimtari procesore), ose mjete 

mobile operative (eskavatorë në xehtari, maqina të mëdha ndërtimore etj.); 

mbikëqyrje: arsimi pas i mesëm i cili përgatit për menaxhim të drejtpërdrejtë 

me ekzekutuesit në punën operative (prodhimtari dhe shërbime), i cili në 

ndarjen e punëve haset si menaxhment linear (punëtorë, mbikqyrës, shefa 

etj.); 

dy funksionet e mëparshme në zejtari janë bashkuar në pronarin e dyqanit të 

zejtarisë, i cili pas traditës së dëshmuar pozitive, paraqitet si mjeshtër i cili 

themelon dyqan, punëson ndihmës dhe pranon çirakë në trajnim. Ai i kryen 

punët më komplekse, gjegjësisht punët komplete prodhuese-shërbyese, 

duke përfshirë edhe mësimin e çirakëve. Për shkak të funskionit integrues 

dhe mënyrën e shkollimit të këtyre kuadrove, është e nevojshme që mjeshtri 

të trajtohet si lloj i posaçëm i arsimit pas të mesëm. 

Hyrja në arsimin pas të mesëm 

gjithnjë është pas përfundimit të arsimit 

të mesëm, adekuat dhe sipas rregullës, 

përvoja e caktuar e punës që do 

të definohet në çdo program arsimor 

individualisht. 

Vëllimi i programit për këtë lloj të 

arsimit do të dimensionohet në vëllim 

prej 400 deri më 800 orë mësimore të 

shpërndara në një ose dy vite shkollore. 

2 Në pjesë për trajnim inicor dhe të vazhdueshëm të kuadrove mësimore do të definohet 

arsimi i kuadrit instruktor për trajnim praktik në arsimin e mesëm, i cili, sipas shqyrtimit të 

këtij grupi, duhet të trajtohet në pjesën e arsimit të lartë profesional, që rekruton kuadro 

nga profile adekuate të arsimit të mesëm. 

» 

» 

1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

» 

» 

Gjendja: 

Në varësi nga tipi, arsimi i specializuar zgjat 

prej 400 deri 900 orë. 

Në shkollat e mesme publike organizohet 

arsimi i specializuar në drejtimet që vijojnë 

dhe profilet arsimore (profesionet): 

Drejtimi hotelierik-turistik 

Drejtimi i ndërtimtarisë 

Drejtimi elektroteknik 

Drejtimi i komunikacionit 

Drejtimi i maqinerisë 

Gjendja: 

Për inkuadrimin e profilit arsimor në arsimin 

e specializuar është e nevojshme që kandidati 

të ketë mbaruar arsim trevjeçar ose 

katërvjeçar dhe përvojë adekuate në punë 

prej 2 deri më 5 vjetë. 

Sipas të dhënave që i disponojmë në Byronë 

për zhvillimin e arsimit, në vitin shkollor 

1999/2000, numri më i madh i vizitorëve në 

arsimin e specializuar regjistrohen në drejtimin 

e maqinerisë 105; elektroteknikë 33, komunikacion 

58, dhe hotelieri 24 ose gjithsejt 

224 vizitorë. 



209 

III


210 

Në fushat e punës në të cilat definohen 

programet arsimore për arsim 

të mesëm për të rritur me hyrjen nga 

programet arsimore me kohëzgjatje 

trevjeçare dhe katërvjeçare, plani mësimor 

për arsim të mesëm për të rritur 

programohet në kohëzgjatje nga një vit 

shkollor me atë që kandidatë me arsim 

të mesëm trevjeçar definohet provimi 

diferencial si pjesë përbërëse e planit 

mësimor. 

Për programet arsimore të cilat 

parashohin inkuadrimin vetëm të kandidatëve 

me arsim paraprak trevjeçar dhe për arsimin e mesëm për të rritur për 

mjeshtër, pani mësimor definohet në vëllim prej dy viteve. Kandidatët me praksë 

adekuate mund të llogarisin pranimin prej 30% të kohës së paraparë për praksë 

specialistike. 

Pjesa kryesore nga plani dhe programi është definimi i saktë i standardeve 

të punës të shprehura nëpërmjet kompetencave kryesore, të cilat duhet të 

fitohen dhe të cilat janë bazë për kontrollin e aftësisë për atë nivel të punës së 

ndërlikuar. 

Nga ana tjetër, përmbajtjet e programeve duhet të disejnohen me modul, që 

një pjesë nga modulet të mund të pranohen si kredi në kalimin nga ky nivel në nivelin 

e arsimit të lartë profesional. Struktura programore e arsimit pas të mesëm 

do të përmbajë standarde të përgjithshme arsimore, baza të thella teorike profesionale 

për të gjitha programet arsimore nga lloji dhe fusha e caktuar e punës 

dhe disiplinat e posaçme të profiluara, nga të cilat një pjesë është e obligueshme 

për programin arsimor, ndërsa një pjesë duhet të jetë zgjedhore. 

 

 

 

Në standardin e përgjithshëm arsimor duhet të vendosen këto disiplina: 

komunikimi afarist 

etika afariste dhe 

menaxhimi dhe instruimi andragogjik. 

Arsimi pas i mesëm duhet të përfundojë 

me fitimin e diplomës pas 

provimit të dhënë paraprak specialistik 

para komisionit adekuat të jashtëm, 

ku do të participojnë të interesuar adekuat, 

para së gjithash përfaqësues të 

punëdhënësve. 

» 

» 

» 

» 

» 

Gjendja: 

Regjistrimi i vizitorëve në arsimin e specializuar 

bëhet në disa mënyra: nëpërmjet 

konkursit të shpallur të rregullt në shtypin 

e ditës në fillim të vitit shkollor, nëpërmjet 

shpalljes në marrëveshje me ndërmarrjen 

(shoqatat tregtare), e në disa institucione 

arsimore regjistrimi bëhet gjatë gjithë vitit 

shkollor. 

Arsimin e specializuar vizitorët e arrijnë me 

dhënien e provimit. Lartësia e çmimit të 

regjistrimit në programet për arsim të specializuar 

dhe dhënien e provimit e cakton 

vetë shkolla. 

Gjendja: 

Me përfundimin e arsimit të specializuar, 

kandidatët marrin çertifikatë për arsim të 

kryer specializimi nga profili/drejtimi. 

Në shkollat publike ka libër kryesor të specializimit 

dhe çertifikatë për arsim të kryer 

specializimi. 

Mënyra dhe vëzhgimi i suksesit të arritjes 

realizohet nëpërmjet kontrollit të diturisë me 

dhënien e provimit. Vëzhgimin e arritjeve e 

kryejnë arsimtarët dhe trajnuesit.

Arsimi pas i mesëm, si dhe llojet tjera të arsimit të mesëm mund të organizohen 

në institucione publike por edhe private arsimore, të cilat i plotësojnë normativat 

për realizimin e programit, veçanërisht normativave për kuadër adekuat 

të specializuar. 

Për realizim cilësor të këtij lloji të arsimit është i nevojshëm kuadri arsimor, 

krahas përvojës teorike dhe praktike nga fusha e specializimit, të posedojë arsim 

adekuat andragogjik, pedagogjiko-psikologjik dhe metodik për punë me pjesëmarrës 

të rritur në trajnim. 

4.2.10. Arsimi i mesëm artistik 

Karakteristikat e arsimit të mesëm 

artistik është nevoja nga vazhdimësia 

e aftësive të posaçme të shprehura që 

nga arsimi fillor dhe vazhdimi i zhvillimit 

të atyre aftësive qoftë gjatë punës 

me arsim të kryer të mesëm artistik, e 

veçanërisht me vazhdimin e arsimit 

artistik në nivel më të lartë arsimor. Po 

ashtu, te numri më i madh i programe- 

ve arsimore të këtij lloji ka shkallë të lartë të integrimit të teorisë dhe praksës 

profesionale që do të vijë në shprehje te cili program arsimor në veçanti. 

Për këtë shkak, parashihet që për këtë lloj të arsimit të sigurohet hapësirë 

prej rreth 30% nga koha e përgjithshme për arsimin e përgjithshëm si zhvillim i 

mëtejshëm i kulturës së përgjithshme dhe krjimin e bazave më të gjera për arsim 

profesional, derisa shpërndarja e kohës tjetër prej 70% të kohës së përgjithshme, 

si dhe mundësia e inkorporimit prej 20% nga programi në nivel institucional, 

do të kryhet për secilën nga artet, bil edhe për secilin program arsimor në veçanti 

me konceptin për këtë lloj të arsimit. 

Si edhe në rastin e arsimit të mesëm teknik edhe për arsimin e mesëm artistik 

do të përpunohet Koncepcioni i gjimnazeve artistike, me funksion parësor që 

të sigurojnë kalim më adekuat dhe më të gjerë të këtij lloji të arsimit drejt arsimit 

të lartë. 

Për hyrje në këtë lloj të arsimit, përveç arsimit të përfunduar fillor, kryhet 

kontrolli i paradispozitave për artin e caktuar, ndërsa për artin muzikor në pjesën 

instrumentale është i nevojshëm asrimi paraprak muzikor fillor. 

Nxënësit e arsimit të mesëm muzikor , në fund të arsimimit muzikor, do tì 

nënshtrohen provimit përfundimtar. 

Arsimi i mesëm artistik organizohet në kuadër të shkollave të mesme 

muzikore ose në shkollat private artistike, të cilat i plotësojnë standardet e nevojshme 

dhe do të akreditohen nga ana e Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës. 

» 

» 

Gjendja: 

Në R.Maqedonisë ekzistojnë 6 institucione 

për arsim të mesëm artistik. 

Për regjistrim në këtë lloj të arsimit, përveç 

shkollës së përfunduar fillore, bëhet kontrolli 

i paradispozitave për aftësi të caktuar, 

ndërsa për artin e muzikës, në pjesën instrumentale, 

është e nevojshme që të kenë të 

kryer arsim fillor muzikor. 



211 

III


212 

4.2.11. Arsimi i mesëm për nxënës me nevoja të posaçme arsimore 

Me inkuadrimin në procesin arsimor të nxënësve me nevoja të posaçme, 

lehtësohet zhvillimi i tyre, aktualizohen potencialet e tyre dhe aftësohen për 

inkuadrim në shoqëri, e me këtë kontribuohet në cilësinë e jetës së tyre. Gjatë 

dhjetë viteve të fundit, mjeksia, psikologjia dhe sociologjia erdhën në njohuri të 

reja për atë se si t’u lehtësohet dhe shpejtohet zhvillimi nxënësve me nevoja të 

posaçme. Por kjo, kërkon ndryshime në Koncepcioin për arsim të nxënësve me 

nevoja të posaçme. 

Nxënësit me nevoja të posaçme arsimore paraqesin grup shumë heterogjen 

të rinjve, të cilët për t’i plotësuar të drejtat dhe liritë e tyre duhet të jenë, para 

së gjithash, të pranuar dhe të kuptuar nga të tjerët. Ata kanë nevojë nga qasja 

indivudale, programe të adaptuara ose të posaçme të mësuarit. Për këtë janë 

të nevojshme specialistë për përpunimin, realizimin dhe vlerësimin e arsimit të 

nxënësve me nevoja të posaçme. 

Llojet dhe shkallët e ndryshme të nevojave të veçantë kërkojnë arsimtar 

dhe defektolog adekuat të aftë, të cilët janë posaçërisht të edukar për arsimin e 

nxënësve, të cilët kanë nevoja të tilla. Programet dhe mënyrat e realizimit të tyre 

duhet t’i kenë parasysh nevojat e tyre që në atë mënyrë programi ekzistues të 

adaptohet në nevojat e posaçme në fazën e realizimit ose edukimi zbatohet sipas 

programit të adaptuar. Nevojat e posaçme plotësohen me mësim plotësues dhe 

forma të tjera të ndihmës gjatë mësimit. 

Sot janë prezente qëndrimet për inkuadrimin e nxënësve me nevoja të posaçme 

në institucionet e rregullta për arsim të mesëm dhe arsim pas të mesëm 

për të rritur. Rekomandohet që nxënësit me nevoja të posaçme, ku është e mundur 

ta fitojnë arsimin e vet, bashkë me moshatarët e tyre në institucionet e rregullta 

për arsim të mesëm. Për një pjesë të nxënësve me nevoja më të vështira 

zhvillimore ende mbetet mundësia për arsimin në shkolla ose paralele të posaçme 

në shkollat e rregullta të mesme me ndihmën e programeve dhe formave të 

posaçme të edukimit. Gjatë kësaj, shkollat ose paralelet e posaçme dallohen nga 

shkollat e rregullta sipas paisjes, të punësuarve profesional dhe sipas numrit të 

nxënësve në paralele. Në institucionet e rregullta për arsim të mesëm duhet të 

mundësohet ndikimi aktiv i nxënësit me nevoja të posaçme, e jo vetëm prezenca 

e tij fizike në paralele. 

Numri më i madh është i nxënësve me nevoja të posaçme të cilëve vështirësitë 

u janë shprehur më pak. Ato janë fëmijët me vështirësi gjatë mësimit. Atyre u 

nevojitet vetëm ndihmë plotësuese gjatë mësimit që mund të arrihet me mësim 

të individualizuar. Ata e ndjekin shkollën me nxënësit e tjerë dhe shumë shpesh 

trajtohen në mënyrë joadekuate. Shkaku kryesor për këtë është numri i madh i 

nxënësve në paralele dhe aftësia joadekuate e arsimtarëve për t’i njohur dhe për 

punë me nxënës të tillë, si dhe sipas nevojës për bashkëpunim me defektologun.

Arsimtari përgjigjet për të gjithë nxënësit 

në paralele, e prandaj duhet të jetë 

i përgatitur dhe i aftë për bashkëpunim 

me defektologun, psikologun dhe prindërit 

e fëmijëve me nevoja të posaçme. 

Në vendet e zhvilluara vendoset praktika 

e specializimit pasdiplomik të arsimtarëve 

për punë me nxënës me nevoja 

të posaçme. 

Që të jetë i mundur inkuadrimi i 

nxënësve me nevoja të posaçme në institucionin 

për arsim të mesëm, është 

e nevojshme udhëheqja e dokumentacionit 

të plotë, mga identifikimi i parë 

i nevojave të posaçme deri te procedurat 

zbatuese arsimore dhe reultatet 

e vëzhgimit. Në vendet tjera u tregua i 

dobishëm funksioni i personit-koordinator, 

i cili bashkëpunon me arsimtarin 

dhe udhëheqësin e shkollës. Defektologu 

mendohet së është më mirë i aftësuar 

për këtë. 

Bashkëpunimi me arsimtarët dhe 

defektologët duhet të realizohet në të 

gjitha komponentat e ndihmës: gjatë 

identifikimit të nevojave të posaçme 

të nxënësve, gjatë përpunimit të programeve 

të adaptuara dhe zgjedhjes 

së procedurave për mësimit gjatë realizimit 

të mësimit individual, vlerësimi 

i programit të realizuar dhe avancimi i 

nxënësit, si dhe gjatë vendosjes të formave 

plotësuese të mësimit. Ky model 

i orientimit të nxënësve me nevoja të 

posaçme, i cili realizohet me punë ekipore 

të ekspertëve brenda dhe jashtë 

shkollës. 

Hulumtimet e reja në fushën e 

inkuadrimit të nxënësve me nevoja të 

posaçme në institucionet e rregullta për 

arsim të mesëm i identifikojnë çështjet 

Gjendja: 

» Në R.Maqedonisë ekzistojnë katër institucione 

të mesme të posaçme profesionale, 

në të cilat aftësohen nxënësit me nevoja të 

posaçme arsimore (nxënës me pengesa në 

zhvillimin psikofizik, nxënës me të dëgjuar të 

dëmtuar dhe nxënës me shikim të dëmtuar.) 

» Institucionet e paisura dhe të përgatitura me 

hapësirë, materiale dhe teknikë ofrojnë shërbime 

të ndryshme për nxënësit me nevoja të 

posaçme arsimore. Përveç kuadrit ekzistues 

profesional në vetë shkollën, sigurohet edhe 

ndihmë plotësuese nga arsimtarë plotësues 

dhe persona profesionalë nga profile të 

ndryshme të cilët ofrojnë ndihmë plotësuese 

specifike profesionale. 

» Inkuadrimi i nxënësve me nevoja të posaçme 

arsimore në institucionet për arsim të 

mesëm profesional është rastësisht, pa kurrfarë 

ndihme e organizuar profesionale nga 

institucione relevante. Suksesi i nxënësve të 

kyçur në klasat e rregullta është determinuar 

prej më shuëm aktorëve. 

Gjendja: 

» Programet për këtë lloj të arsimit përpunohen 

me adaptimin e planit dhe programeve 

për aftësim profesional për punë dhe arsim 

të mesëm profesional duke marrë parasysh 

specifikat e llojit dhe shkallës së trajnimit 

dhe obligimeve të punës, në kuadër të profilit 

adekuat arsimot ku ata do të mund të 

angazhohen. 

» Planet dhe programet mësimore sigurojnë 

aftësim profesional dhe arsim profesional në 

kohëzgjatje prej tre viteve, me çka mundësohet 

kalim i papenguar vertikal deri te institucionet 

e larta arsimore. 

» Mësimi për nxënësit me nevoja të posaçme 

arsimore në institucionet e posaçme për 

arsim të mesëm profesional e realizojnë arsimtarët 

të cilët i plotësojnë normativat sipas 

ligjit për arsim të mesëm. 

» 

Përmbajtjet edukativ-arsimore, dallohen sipas 

vëllimit dhe sipas thellësisë në varësi nga 

lloji dhe shkalla e hendikepit. Në përgjithësi, 

përmbajtjet janë grupuar në këto fusha: 

arsimi i përgjithshëm, arsimi profesional, 

mësimi praktik, aktivitete të obligueshme, 

aktivitete projektive. 



213 

III


214 

më të rëndësishme për inkuadrim të suksesshëm: përsosja e përhershme profesionale 

i arsimtarëve dhe personave tjerë profesional në shkollë (pedagogu, 

psikologu, mjeku); harmonizimi i aktiviteteve të personave të cilët punojnë me 

nxënësit me nevoja të posaçme; programimi i punës me secilin nxënës; akomodimi 

i hapësirës sipas nevojave të nxënësve. 

Përveç materialeve që mungojnë, problem tjetër paraqesin barrierat arkitektonike 

dhe mosfunksionimi i ndërtesa shkollore, që e vështirëson lëvizjen e 

nxënësve me probleme fizike. Numri i nxënësve në paralelet është tepër i madh. 

Mungojnë programe adekuate, si dhe paisje adekuate. 

Nga supozimet kadrovike më të rëndësishëm janë arsimtarët e edukuar, të 

cilët në bashkëpunim me defektologun duhet të gjejnë zgjidhje për zhvillim optimal 

të nxënësve dhe në mënyrë adekuate të bashkëpunojnë me prindërit. Janë 

të pakët edhe personat adekuat të cilët janë edukuar në mënyrë të posaçme për 

punë me nxënësit me nevoja të posaçme. 

Për shkak të asaj që përmendëm propozohen masa për avancimin e edukimit 

dhe punës me nxënësit me nevoja të posaçme: 

 

 

 

 

 

 

 

 

miratimi i ligjeve lidhur me problemin e nxënësve me nevoja të posaçme (në 

kuadër të cilave rregullohet edhe problematika e arsimit); 

përpunimi i planit për zhvillim të rrjetit të institucioneve për arsim të mesëm, 

i cili do t’i plotësojë nevojat e nxënësve me nevoja të posaçme; 

sigurimi i standardeve adekuate arsimore, para së gjithash në pikëpamke të 

numrit të nxënësve në paralele, kushtet e hapësirës, mjetet mësimore dhe 

paisja shkollore dhe kushtet e posaçme për punë krijuese; 

përpunimi i programeve të adaptuara dhe të posaçme për arsimin e nxënësve 

me nevoja të posaçme, të cilat do të sigurojnë lidhshmëri të arsimit 

me tregun e punës; 

sigurimi i sistemit të inkuadrimit të personave të rritur me nevoja të posaçme, 

rikualifikimi i tyre adekuat dhe kualifikim plotwsues sipas aftësive të 

tjera dhe nevojave të tregut të punës; 

sigurimi i mundësisë për zotërimin e një pjese të programit me anë të kursit, 

për fushën e njëjtë të punës, si dhe për kalimin vertikal, por edhe për kthimin 

e nxënësve në programin e shkallës më të ulët, nëse për këtë shfaqet 

nevoja; 

sigurimi i kuadrit adekuat arsimor, sipas llojit të nevojave të posaçme, si për 

lëndët e përgjithshme ashtu edhe për ato profesionale dhe mësimi i praktikës 

dhe përsosja e tyre për punë me nxënës me nevoja të posaçme dhe për 

bashkëpunim me prindërit; 

kompletimi dhe përsosja e ekipeve profesioniste në institucionet për arsim 

të mesëm;

sigurimi i kushteve për përsosje të përhershme të planeve dhe programeve 

mësimore, modernizimi dhe adaptimi i tyre, në veçanti të lëndëve profesionale 

dhe mësimit të praktikës, sipas nevojave të ekonomisë dhe veprimtarive 

shërbyese; 

sigurimi i sistemit mirë të vendosur për vlerësim të: programeve, organizimi i 

mësimit, format dhe metodat e punës me nxënësit për shkak të ndërmarrjes 

së masave nëse paraqiten probleme në sjelljen dhe avancimin zhvillimor 

të nxënësve me nevoja të posaçme, si individualisht ashtu edhe edhe për 

paralelen në tërësi. 

Do të thotë në këtë nënsistem duhet të respektohet parimi i miratimit të filozofisë 

së arsimit të nxënësve me nevoja të posaçme, me të cilin realizohet e drejta 

e barabartë e arsimit të adaptuar ndaj mundësive të secilit individ, krijimin e 

shkollave sipas nevojave të nxënësve. 

4.2.12. Arsimi i mesëm për nxënës të talentuar 

Puna e organizuar dhe e programuar me nxënësit e talentuar nga arsimi i 

mesëm, në kuadër të përpjekjeve të përgjithshme që secili nxënës në sistemin 

edukativo-arsimor t’i zhvillojë aftësitë e veta për arsim dhe punë të mëtejshme, 

ka detyrë specifike që të kontribuojë për formimin e ekspertëve dhe artistëve 

më të mirë, të cilët do të bëhen krijuesit 

e vlerave të reja në fushën e shkencës, 

teknologjisë, kulturës dhe artit. 

Duke u nisur nga qëllimi i caktuar 

përfundimtar, përcaktohen sistemet, 

koncepti, programet dhe format 

e punës me nxënës të talentuar. Puna 

edukativo-arsimore me këta nxënës 

duhet t’i plotësojë nevojat dhe intereset 

e tyre specifike dhe t’i respektojnë 

nevojat shoqërore nga kuadro ekspertësh 

në fusha të ndryshme. 

Në kuadër të arsimit të mesëm në 

mënyrë sistemore duhet të punohet 

në zbulimin e nxënësve të talentuar 

nga fusha të caktuara, vëzhgimi dhe 

pranimi i nxënësve të tillë nga shkolla fillore, në bazë të dosjes për zhvillimin e 

këtyre nxënësve, që (duhet ta) udhëheqë shkollën fillore. Në sistemin e zbulimit 

të nxënësve të talentuar duhet të inkuadrohen arsimtarët adekuatë (secili në fushën 

e tij), udhëheqësit e paraleleve, shërbimet pedagogjiko-psikologjike dhe 

qendrat shkollore për informim dhe orientim profesional të nxënësve, në bazë 

» 

Gjendja: 

Në Republikën e Maqedonisë, përpjekja e 

parë për vendosjen e një aktiviteti me plan, 

sistemor dhe afatgjatë, i cili përfshin identifikimin, 

orientimin dhe vëzhgimin e nxënësve 

të talentuar, është bërë në vitin 1987/88 nga 

ana e shërbimit për orientim profesional pranë 

Entit për punësim në Manastir (Vojnovski, 

P., 1989). Në fazen e parë nga ky proekt afatgjatë, 

u përfshinë 341 nxënës nga klasa e 

tetë... nga të gjitha shkollat fillore në qytet 

dhe fshatrat në komunën e Manastirit, prej 

të cilëve pedagogët e shkollave kanë propozuar 

169 si nxënës të talentuar potencial, 

ndërsa pas kontrollit plotësues më kompleks 

me instrumente psikologjike janë veçuar 15 

nxënës me rezultate të shkëlqyeshme mbi 

mesataren. 



215 

III


216 

të metodologjisë të posaçme të përgatitur. 

Në institucionet arsimore duhet të 

organizohen forma adekuate të punës 

me këta nxënës dhe t’u mundësohet 

inkuadrimi në format ndërshkollore 

dhe jashtëshkollore të punës. 

Gjatë programimit të punës me 

nxënës të talentuar duhet të kihet parasysh 

se orientimi themelor në programet 

është se si të mësohet, si të vihet 

deri te njohuritë, se sa nga ajo çfarë të 

mësohet. Prej këtu del se programet 

duhet të jenë fleksibile, të mundësojnë 

adaptimin e shpejtë dhe inkorporimin 

e ndryshimeve pa procedura të ndërlikuara 

administrative. Gjatë përpilimit 

të programeve niset nga njohuria për 

aftësitë, zhvillimin dhe interesimin e 

nxënësve, kushtet materialo-teknike 

dhe kadrovike në shkollë. 

Përmbajtjet për punë me nxënësit 

e talentuar mund të paraqesë zgjerimin 

ose thellimin e përmbajtjeve nga mësimi 

i rregullt, përmbajtjet interdisiplina- 

Gjendja: 

Për nxënësit janë përpunuar kartela të identifikimit, 

të cilat japin informata për: prejadrhjen 

sociale, kushtet e jetës, informimin 

për mundësitë për shkollim të mëtejshëm, 

interesin profesional, kohën e lirë etj. 

Këtyre nxënësve u rekomandohen Qendrat 

për arsim të mesëm, si parësore për regjistrim. 

në kuadër të projektit, identifikimi kryhet me 

instrumente psikologjike, të cilat japin diagnozë 

në 3 statuse: konjuktiv, emocional 

konativ dhe shëndetësor. Kriteriumi i talentit 

në projekt ka qenë superioriteti intelektual i 

nxënësve, i definuar si arritje mbi mesataren 

(M+1SD) në tetet e intelegjencës së përgjithshme 

dhe aftësitë e veçanta intelektuale. 

Rezultatet nga testet tjera janë përdorur për 

këshillime me orientimin profesional të nxënësve 

të talentuar dhe kontrolli i zhvillimit të 

tyre të përgjithshëm profesional. 

Në Republikën e Maqedonisë është bërë 

hulumtim në shkollat fillore dhe e njëjta ka 

treguar se akcelaracioni shkollor praktikohet 

jo shumë, si një nga format e zhvillimit të 

shpejtë të nxënësve të talentuar. Është praktikuar 

në mjediset shumë të zhvilluara të 

qyteteve. Kjo do të thotë se kjo formë, edhe 

krahas legjitimitetit të saj ligjor, në praktikë 

ende nuk po realizohet. 

re, përmbajtje të veçanta fakultative, projekte hulumtuese etj. Gjatë zgjedhjes së 

përmbajtjeve, theksi duhet vënë përmbajtjeve bashkëkohore, teorive shkencore, 

eksperimenteve, problemeve të jashtme etj. 

Theks më të madh në programet për punë duhet vënë mbi metodat dhe format 

e punës. Ato duhet të jenë fleksibile, të mos shkojnë drejt diturive të gatshme, 

por drejt: aftësimit për mësim individual dhe për shfrytëzimin e informatave; 

zhvillimin e aftësive për identifikimin, definimin e problemeve, formimin e metodave, 

shkathtësive dhe procedurave për ardhjen deri te njohuritë dhe zgjidhjet e 

reja; zhvillimin e aftësive divergjente; nxitjen e kërshërisë dhe fantazisë. 

Programet për punë me nxënësit e talentuar duhet t’i përgatisë institucioni 

arsimor në bashkëpunim me institucionet adekuate profesionale dhe shkencore, 

sipas standardeve të miratuara për programimin e tyre (që i përgatitë Byroja për 

Zhvillim të Arsimit). 

Organizata e punës me nxënës të talentuar duhet të jetë e degëzuar dhe të 

mundësojë që në mënyra të ndryshme të kultivohet talenti. 

Puna e organizuar me nxënësit e talentuar në shkollë duhet të realizohet 

nëpër: 

» 

» 

»

mësimin e rregullt, me anë të individualizmit, 

gjegjësisht puna e 

diferencuar me aftësi të theksuara; 

mësimi në grup, me grupe nxënësish 

të formuara veçmas (10-15) 

përafërisht me dijeni, aftësi dhe 

interesim të njëjtë; 

aktivitete të lira shkencorohulumtuese 

dhe kulturoroartistike 

të nxënësve, me anë të individualizmit 

të punës, gjatë së cilës nxënësit 

do të drejtohen nga aktivitete 

më të ndërlikuara; 

mësim konsultativ për nxënës të 

talentuar që dëshirojnë të përparojnë 

më shpejtë; 

paralele, shkolla ose paralele 

ndërshkollore të specializuara, 

për nxënës të talentuar në fusha të 

caktuara; 

inkuadrimi i nxënësve në forma të 

specializuara ndërshkollore për 

punë me nxënës të talentuar, siç janë: shkolla verore dhe dimërore, gara, 

takime, seminare, tribuna, konkurse, aktivitete hulumtuese etj. 

Me nxënësit e telantuar duhet të punojnë arsimtarët më të mirë dhe më të 

interesuar, të cilët vetë duhet të jenë inovativ. Përveç arsimtarëve të rregullt në 

shkollë, në varësi nga lloji i talentit dhe formave të punës, në punë me nxënësit 

e talentuar duhet të inkuadrohen edhe ekspertë nga shkenca, ekonomia, artistë, 

studentë etj. 

4.2.13. Arsimi i mesëm dhe pas i mesëm 

Gjendja: 

» arsimimi i të rriturve në mënyrë sistemore 

është shumë pak i rregulluar; 

» nuk janë vërtetuar sa duhet kompetencat 

dhe përgjegjësistë për rajone të caktuara për 

arsimin e të rriturve (jokufizimi i ingerencave 

të shtetit dhe organeve të vetëqeverisjes lokale, 

punëdhënësve dhe të punësuarit dhe 

partnerët social); 

» nuk ka organe të organizuara përfaqësuesish 

të punëtorëve, të papunësuar (këshilla, 

komisione, agjenci); 

» rregullative ekzistuese është jo e plotë; 

» në pikëpmaje të financimit, pjesa nga buxheti 

është minimale; 

» nuk ekzistojnë burime saktë të precizuara e 

as burime tjera të financimit (stipendione, 

pagesa nga sindikata etj); 

» nuk ka sistem të organizuar adekuat të aftësimit 

të kuadrove dhe përsosja e bartësve 

të arsimit të të rriturve; 

» mungojnë forma moderne organizative të arsimit 

për të rritur (arsimi nga largësia, arsimi 

multimedial, arsimi sipas moduleve etj.); 

» 

mungon hapësira adekuate dhe paisja moderne 

mësimore për realizimin e programit 

arsimor. 

Rrjedhat bashkëkohore të globalizimit, shoqërimi dhe partneriteti, e 

ndryshojnë raportin e faktorëve të caktuar në ekonomi. Lartësia e mëditjeve të 

punëtorëve tëfabrikave luan rol të vogël në kuadër të konkurrencës botërore, e 

rol më të rëndësishëm luan prodhimtaria, cilësia, disejni, inovimi dhe marketingu. 

Do të thotë, pjesëmarrja e lëndëve të para është shumë e vogël, ndërsa më e 

madhe është pjesëmarrja e diturisë në prodhimtarinë industriale. 



217 

III


218 

Oferta arsimore e institucioneve për arsim të mesëm dhe arsim pas të mesëm, 

më shpesh nuk është e bazuar në nevojat e vërteta të firmave, e prandaj 

edhe nuk ka mundur të japë efekte adekuate. Arsimi si funksion në ndërmarrje 

është organizuar dhe vepron individualisht dhe si i pavarur nga funksioni kadrovik 

dhe jo aq i integruar në konceptin për zhvillimin e kuadrove, duke përfshirë 

edhe avancimin. Mund të thuhet se para nesh gjenden obligime me përgjegjësi 

dhe të ndërlikuara të hapjes së vendit tonë ndaj botës dhe adapatimi i ekonomisë 

dhe kërkesave të tregut të punës. Arsimi është rrugë e ndryshimeve thelbësore 

dhe kjo duhet të luajë rol të rëndësishëm në proceset e adaptimit. 

Gjatë kësaj, arsimimi i të rriturve nuk mund të konceptohet për ndonjë të 

kaluar, por për kohë të ardhshme. Përveç sistemit të shkollës ose arsimit formal, 

rol parësor duhet të ketë edhe arsimim joformal, jashtëshkollor. 

Arsimi joformal i të rriturve, në kuptim bashkëkohor, do të mbështetet më 

shumë në nevojat universale të njeriut. Rritja e rëndësisë së arsimit joformal 

duhet të jetë në raport proporcional me rritjen e rëndësisë të aftësisë së vërtetë 

të punës. 

Arsimi i të rriturve është instrument 

i rëndësishëm i transformimit 

social të shoqërisë. Kjo ka rëndësi të 

madhe për zhvillimin dhe demokratizimin 

e shoqërisë dhe paraqet bazë 

për zhvillim ekonomik, lëvizshmëri të 

fuqisë së punës dhe mjet për integrim 

në rrjedhat ndërkombëtare ekonomike. 

Si veprimtari, arsimi i të rriturve duhet 

të realizohet në bashkëpunim me shtetin, 

tregun e punës, individët dhe aktorët 

tjerë. 

Drejtimet kryesore të zhvillimit të 

arsimit për të rritur duhet të kahëzohen 

drejt realizimit të konceptit të arsimit 

të përjetshëm dhe drejt krijimit të kushteve 

për avancim të konceptit të shoqërisë 

që mëson. Qëllimi kryesor është 

krijimi i sistemit plural, fleksibil dhe demokratik 

të arsimit, i cili do të jetë i hapur 

për të gjithë, pa dallim të moshës 

dhe i cili do të mundësojë të mësuarit 

dhe fitimin e diturive dhe kompetencave 

për të gjitha fushat e jetës dhe punës 

(teknologji të reja, zhvillim profesional, 

Gjendja: 

» mungon hapësira adekuate dhe paisja moderne 

mësimore për realizimin e programeve 

arsimore. 

» arsimi profesional, në parim, nuk është i lidhur 

për tregun e punës e prandaj edhe nuk ka 

planifikim të strukturës, e as nevoja të shprehura 

për kuadër i cili duhet të arsimohet. 

» në arsimin profesional, kur kryhet arsimimi, 

kualifikimi plotësues, rikualifikimi, vend të 

posaçëm merrë mësimi praktik i cili duhet 

të realizohet në ndërmarrjet, kur përveç fitimit 

të diturive dhe shkathtësive më të nevojshme 

profesionale, vizitorët specializohen 

dhe akomodohen në kushte reale të punës; 

» standardet ekzistuese të diturisë nuk janë 

harmonizuar me standardet e diturisë së 

vendeve të zhvilluara, para së gjithash me 

vendet e UE. 

» institucionet arsimore të cilat merren me arsimin 

profesional nuk janë të paisura me mjete 

adekuate mësimore të cilat do të mundësonin 

fitimin e liçencës. 

» nuk ka zgjidhje sistemore me të cilat do të 

rriten dhe motivohet arsimi i të rriturve dhe 

në këtë mënyrë të krijohen mundësi më të 

mëdha për punësim. 

» 

në arsimin e të rriturve nuk janë inkuaduar 

realizuesit nga ekonomia, e as nuk janë të 

motivuar që të inkuadrohen.

zhvillim i proceseve demokratike) participimi social, kultura qytetare, ngritja e 

cilësisë së jetës, ruajtja e rrethinës, avancimi i jetës familjare, koha e lirë, jeta në 

pleqëri etj.) 

Duke i patur parasysh situatën e dhënë në kornizat më globale, duhet të 

bëhen përpjekje për ndryshime të situatës dhe zhvillimit të mëtejshëm të arsimit 

të mesëm për të rritur dhe atë: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

krijimi i mundsive për qasje më të mirë në arsimin cilësor yë të rriturve nëpërmjet 

hapjes së shkollave të rregullta për të rritur, akomodimi i tyre programor 

dhe organizativ i nevojave të rriturve, krijimi i programeve dhe moduleve të 

arsimit dhe aftësimit profesional; 

forcimi i funksionit arsimor i ndërmarrjeve dhe zhvillimi i mundësive për 

mësim në vendin e punës; 

formimi i intitucioneve dhe organizatave të reja për arsimin e të rriturve (qendra 

rajonale-ndërkomunale për arsimin e të rriturve etj.); 

formimi i këshillit nacional për arsim të të rriturve; 

rregullimi i statusit të institucioneve për arsimin joformal; 

zhvillimi i formave të reja të arsimit joformal (qendrave për mësim individual); 

aplikimi i sistemit të ri dhe fleksibil të arsimit profesional të vazhdueshëm 

dhe përsosja; 

oferta e ndryshme e programeve arsimore me organizim fleksibil; 

vlerësimi dhe kontrolli i cilësisë së punës arsimore; 

përpunimi i programeve dhe moduleve për aftësimin dhe përsosjen e 

kuadrove arsimore për punë të rriturve; 

përpilimi i programeve me adaptim përmbajtësor dhe kohor të nevojave, 

përvojave dhe njohuritë e të rriturve; 

në përgatitjen e programeve të reja arsimore (përmbajtjet) gjithnjë duhet të 

garantohen arritjet në standarde të njëjta të diturisë, me ato për arsimimin 

e të rinjve; 

përveç infrastrukturës adekuate organizative, për këtë kategori të kandidatëve 

është e nevojshme që programet dhe planet ekzistuese të përpunohen 

mbi konceptin modular, me çka kandidatëve do t’ju mundësohet, sipas 

nevojave të punës dhe kohës që e kanë në disponim, ta zotërojnë dhe e 

japin provimin për modele të caktuara dhe pas kompletimit të tyre të fitojnë 

të drejtën e dokumentit adekuat përfundimtar; 

respektimi i mënyrave për arritjen e standardeve të diturisë nga asepkti organizativ, 

didaktik dhe metodik, sipas nevojave për mësim dhe arsimim të 

rriturve; 



219 

III


220 

 

 

 

 

 

përmirësimi i mënyrës së kontrollit të diturisë dhe shkathtësive gjatë arsimimit 

dhe formulimi i mënyrës së re të kontrollit përfundimtar të diturisë 

së të rriturve; 

arsimimi i të rriturve në institucionet për arsim profesional, sipa strukturës 

kualifikuese, gjegjësisht profesionet dhe numrin e vizitorëve të adaptohet 

sipas nevojave të tregut të punës; 

të organizohet punë praktike për të rriturit në punëtoritë e institucioneve arsimore 

, ndërmarrjet, qendrat për trajnim etj.; 

partnerët social të inkuadrohen në formulimin e politikës së përgjithshme të 

arsimit për të rritur, si dhe përgatitja dhe realizimi i programeve për arsimim 

të të rriturve; 

përveç institucioneve ekzistuese komunale dhe ndërkomunale për arsim 

të mesëm dhe arsim të mesëm për të rritur, si dërgues të arsimit paraqiten 

numër i madh i firmave konsultuese, asociacione joqeveritare profesionale, 

shoqata të punëdhënësve dhe institucione tjera me akreditim adekuat. 

4.2.14. Modularja dhe sistemi kreditor transferues 

Modularja si sistem programor i plotëson një numër të madh të parimeve 

programore bashkëkohore: funksionimin, fleksibilitetin, racionalen etj.,, ndërsa 

njëkohësisht i plotëson edhe një numër të madh të parimeve reformuese të 

arsimit bashkëkohor profesional në përgjithësi: orientimi qëllimor, arritshmëria, 

transparenca, kalimi etj. Këto karakteristika plotësohen me përpunimin e moduleve 

programore si tërësi (elemente) programore funksionale, autonome dhe 

polivalente. 

Funksionalja paraqet karakteristikë e tërësisë (elementit) programor me realizimin 

e saj që të arrihet më së paku një ose më shumë grup i ngjashëm, saktë 

të definuara, në tregun e punës kompetenca profesionale që njihen dhe që pranohen. 

Autonomia do të thotë përfshirje e përmbajtjeve të mjaftueshme dhe me ato 

metoda adekuate të mësimit, të cilat mundësojnë realizimijn e pavarur të modulit 

programor si tërësi e pavarur. 

polivalenca e modulit programor paraqet inkorporimin e tij në programe të 

ndryshme arsimore (lloje dhe nivele të ndryshme të arsimit të mesëm dhe arsimit 

të mesëm për të rritur) dhe situata të ndryshme të fitimit të tij (të mësuarit e 

rregullt shkollor, kualifikimi plotësues, të mësuarit individual në distancë, fitimi i 

përvojës, kompetencë kyçe etj.). Kuptohet se në formulimin final të programit të 

caktuar arsimor, përveç moduleve të zgjedhura dhe të kombinuara programore 

do të jipen dhe përcaktohen përmbajtje “të lidhura” programore dhe situata të 

trajnimit.

Supozim për përpunimin e moduleve programore në arsimin e mesëm është 

definimi dhe pranimi nga partnerët social të standardeve për kompetenca kryesore, 

praktikimi i metodologjisë së programimit qëllimor dhe afirmimi i të mësurit 

sistemot fleksibil dhe të përjetshëm. 

Nga ana tjetër, për përpunimin dhe caktimin e dispozitave komplete të moduleve 

programore, veçanërisht të standardeve për ndërlikueshmërinë e tyre dhe 

angazhimin e nevojshëm kohor për realizimin e tyre në procesin racional të organizuar 

të mësimit, krijohen supozime për dhënien e vlerës sasiore të secilit modul, 

në sistemin e arsimit të lartë të emëruar si kredi ose poena. Në këtë mënyrë, 

me modularen do të sigurohen supozimet përmbajtësore për aplikimin e sistemit 

kreditor transferues (KTS) dhe në arsimin e mesëm me çka, përveç sigurimit të 

lëvizshmërisë racionale të kandidatëve në mësimin e përjetshëm në arsimin e 

mesëm dhe arsimin e mesëm për të rritur, do të sigurohet edhe lidhshmëria e tij 

konzistente me arsimin e lartë. Kuptohet, kërkesa e fundit paraqet edhe ndryshime 

të domosdoshme normative dhe përgatitje organizative institucionale. 

Unioni Evropian e promovoi bashëkpunimin mes institucioneve për arsim 

të mesëm dhe arsimin e mesëm për të rritur, si mjet për avancimin e cilësisë së 

arsimit në dobi të nxënësve (pjesëmarrësve) dhe institucioneve për arsim të mesëm 

dhe arsim të mesëm për të rritur. Bashkëpunimi i këtillë në kuadër të këtij 

nënsistemi arsimor, për të rinjtë dhe të rriturit jashtë nga Republika e Maqedonisë 

mund të jetë përvojë e dobishme, pasiqë kjo nuk është vetëm mënyra më 

e mirë që të kuptohet më shumë për vendet tjera, idetë, gjuhët dhe kulturat, por 

kjo është edhe element i rëndësishëm për zhvillimin e karrierës akademike dhe 

profesionale. 

Pranimi i arsimit të mesëm dhe arsimit pas të mesëm dhe i diplomave është 

parakusht për krijimin e hapësirës për sigurimin dhe trajnimin në dhe jashtë Republikës 

së Maqedonisë, ku nxënësit (pjesëmarrësit) dhe kuadri mëismor do të 

mund të lëvizin pa kurrfarë pengesash. Për këtë shkak ka nevojë nga krijimi i 

Sistemit kreditor transferues, si mjet për përmirësimin e pranimit akademike në 

botë. 

SKT siguron instrumente për arritjen e parimit të transparencës të nënsitemit 

për arsimin e mesëm dhe arsimin e mesëm për të rritur, si dhe instrumentin për 

ndërtimin e urave të bashkëpunimit mes institucioneve për arsim të mesëm dhe 

arsimin e mesëm për të rritur dhe për zgjerimin e mundësive që janë të arritshme 

për nxënësit (pjesëmarrësit). 

 

 

SKT sistemi bazohet në tre elemente themelore: 

informata (për programet dhe arritjet e nxënësve/pjesëmarrësve); 

marrëveshja e ndërsjellë (mes institucioneve partnere për arsim të mesëm 

dhe arsim pas të mesëm dhe nxënësve) dhe 



221 

III


222 

 

përdorimi i SKT kredive (për caktimin e vëllimit të punës së nxënësit/pjesëmarrësit). 

Këto tre elemente themelore do të operacionalizohen nëpërmjet përdorimit 

të tre dokumenteve kryesore: pakoja e informatave/katalogu i kurseve, aplikacioni/përgjigja 

për shkollim dhe kopje nga evidenca. 

Në bazë, SKT në asnjë mënyrë nuk do ta rregullojë përmbajtjen, strukturën 

ose ekuivalencën e programeve. Këto janë çështje të cilat duhet të rregullohen 

mes vetë institucioneve për arsim të mesëm dhe arsim të mesëm për të rritur gjatë 

aplikimit të bazës së nevojshme për marrëveshje bilaterale dhe multiraterale 

për bashkëpunim. Gjatë kësaj, SKT duhet t’u sigurojë palëve të involvuara vegla 

për krijimin e transparencës dhe sigurimin e njohjes. 

Nxënësve mobil duhet t’ju mundësohet e gjitha lista e lëndëve të cilat ligjerohen 

në institucionet për arsim të mesëm dhe arsim pas të mesëm, të cilët 

shfrytëzojnë SKT. Gjat kësaj, nxënësve (pjesëmarrësve) duhet t’ju mundësohet 

ta ndjekin mësimin e lëndëve të rregullta, e jo lëndë të cilat janë posaçërisht 

të disejnuara për ata, me çka u hiqet mundësia për plotësimin e parakushteve 

të institucionit-nikoqir për fitimin e shkallës adekuate të arsimit të mesëm ose 

diplomës. SKT kreditë sigurojnë që programi të jetë i shëndoshë nga aspekti i 

vëllimit të punës gjatë periudhëns së shkollimit jashtë vendit. 

SKT duhet t’i sigurojë nxënësit/pjesëmarrësit ta kompletojë arsimin jashtë 

vendit, nëse për këtë shpreh dëshirë. Kjo do të thotë, pasiqë periudha për shkollim 

ka përfunduar, është e mundur që nxënësi/pjesëmarrësi të mos dëshirojë të 

kthehet në institucionin prej ku vjen, por preferon të mbetet në institucionin-nikoqir 

me qëllim që atje ta marrë diplomën ose bile të shkojë në ndonjë institucion të 

tretë. Çdo institucion duhet t’i rregullojë këto mundësi, dhe duhet të parashtrojë 

kushte të cilat duhet t’i plotësojë nxënësi që të mund ta marrë diplomën, ose që 

ta bëjë transferin e regjistrimit të tij. Për këtë qëllim, është e dobishme që të ekzistojë 

ndonjë lloj vërtetimi që do të përmbajë të dhëna për rezultatet e nxënësit, 

që do të ndihmojë në vendosjen e institucioneve të involvuara. 

4.2.15. Aplikim i mundshëm i sistemit kreditor transferues 

(SKT) në arsimin e mesëm dhe arsimin pas të mesëm 

Shfrytëzimi i SKT nga ana e institucioneve për arsim të mesëm dhe arsimit 

pas të mesëm në Republikën e Maqedonisë do të jetë e mjaftueshme dhe në 

bazë të kuptimit yë ndërsjellë dhe besimit me institucionin partner, Me SKT do 

të sigurohen instrumente për matjen dhe krahasimin e diturisë së fituar dhe për 

transformimin e tij nga njëri institucion në tjetrin. Institucioni (si institucion amë 

ose institucion – nikoqir) këtë do ta mundësojë nëpërmjet shfrytëzimit të masave 

që kuptohen lehtë – kredi dhe SKT shkalla për vlerësim.

Vetë SKT nuk do ta rregullojë përmbajtjen, strukturën ose akuivalencën e 

planeve dhe programeve mësimore me institucionet për arsim të mesëm dhe arsim 

pas të mesëm nga vendet tjera. Këto komponenta janë lëndë e cilësisë që 

duhet të determinohet nga vetë institucionet për arsim të mesëm dhe arsim të 

mesëm për të rritur në Republikën e Maqedonisë gjatë aplikimit të bazave plotësuese 

të marrëveshjeve për bashkëpunim (bilaterale dhe multiraterale). 

Të gjitha subjektet e inkuadruara në procesin edukativo-arsimor të institucionit 

për arsim të mesëm dhe arsim pas të mesëm do të informohen dhe do të 

trajnohen që të mund t’i zbatojnë parimet dhe mekanizmat e SKT. 

Zbartimi i SKT kërkon që institucioni për arsim të mesëm dhe arsim pas të 

mesëm në Republikën e Maqedonisë t’i plotësojë këto obligime: 

 

 

 

 

 

zgjedhjen e koordinatorit të SKT në institucionin përkatës; 

zgjedhjen e koordinatorit të SKT në drejtimet në arsimin gjimnazial ose koordinatorë 

në nivel të arsimit profesional, si dhe koordinatorë të SKT për drejtime 

dhe programe arsimore; 

dhënia e SKT kredive për secilën lëndë mësimore; 

përgatitja e pakos informative për të gjitha drejtimet (arsimi gjimnazial), 

nivelet e arsimimit, drejtimet dhe programet arsimore (arsimi profesional) 

në të cilat SKT do të aplikohet në gjuhën amtare dhe në njërën nga gjuhët e 

Unionit Evropian; 

përdorimi i SKT formularëve adekuat: fletëparaqitja e nxënësit, vërtetimi për 

prodhimet e dhëna dhe marrëveshja për shkollim. 

Institucioni për arsim të mesëm dhe arsim pas të mesëm vendos për obligimet 

që do t’i kenë koordinatorët e SKT dhe obligimet që do t’i kryejnë anëtarët 

tjerë të ekipit që punon në bashkëpunimin ndërkombëtar. 

SKT kreditë do të jenë vlera numerike që do t’i jipen secilës lëndë mësimore 

që të përshkruhet angazhimi i kërkuar i nxënësit për zotërimin e tij të suksesshëm. 

Ato duhet ta reflektojnë cilësinë e kërkuar të punës për secilën lëndë në 

krahasim me sasinë e përgjithshme të punës së nevojshme për kompletimin e 

arsimit gjatë gjithë vitit (gjysëmvjetori se tremujori) në institucionin që e pranon: 

ligjerata, puna praktike (ushtrime), projekte, puna nga fusha e konkurrencës, të 

mësuarit individual (në biblotekë ose shtëpi) dhe provimet ose ndonjë lloj tjetër 

i vlerësimit. Sipas kësaj, SKT do të bazohet mbi ngarkesën e përgjithshme 

të nxënësit dhe nuk duhet të kufizohet vetëm në orët e punës së përbashkët me 

arsimtarin. 

Që të mund të jipet SKT kredia, institucioni për arsim të mesëm dhe arsim 

pas të mesëm duhet t’i përshkruajë përmbajtjet e veta programore, që nuk e imponon 

nevojën nga cilat do qoftë ndryshime të këtyre përmbajtjeve. Në rrethana 

të caktuara, dhënia e SKT kredive mund të paraqesë matematikë të thjeshtë ose 



223 

III


224 

aktivitet mekanik, derisa në raste të tjera mund të inkuadrojë edhe negociata të 

caktuara në kuadër të drejtimit/nivelit të arsimit ose institucionit. 

SKT kreditë mund t’i jipen të gjitha lëndëve, pavarësisht nëse bëhet fjalë për 

zgjedhje të lëndëve të obligueshme ose zgjedhore. Kreditë, po ashtu, duhet të 

jipen edhe për punë në projekte në raste kur të njëjtat janë pjesë përbërëse nga 

plani mësimor. 

Një lëndë e njëjtë mësimore që mësohet në vite të ndryshme, nuk duhet të 

kreditohet në varësi nga viti i mësimit, por duhet të rekomandohet përvojë dyvjeçare 

në institucione për arsim të mesëm dhe arsim të mesëm për të rritur nga 

vendet tjera dhe të jipet numri i njëjtë i kredive për një lëndë mësimore. 

Lëndët zgjedhore duhet të fitojnë kredi në bazë të parimeve të njëjta si dhe 

lëndët e obligueshme, që do të thotë proporcionalisht mes nagrkesës nga lënda 

konkrete lidhur me angazhimin e përgjithshëm në punë (ngarkesa) në vitin që 

mësohet. Lënda zgjedhore ose fakultative në një institucion mund të jetë lëndë 

e obligueshme në një institucion tjetër. Në disa institucione nuk janë përfshirë 

lëndët zgjedhore ose fakultative në programin e rregullt arsimor të shkollimit, por 

ato mund të jipen si plotësim të tyre. SKT kreditë, në raste të tilla u jipen lëndëve 

zgjedhore sipas ngarkesës për zotërimin e të njëjtave sikur to të ishin inkuadruar 

në program. 

Nxënësit nuk do të fitojnë SKT kredinë vetë nëse i vizitojnë ligjeratat nga lëndë 

e caktuar mësimore ose qëndrojnë një kohë të caktuar në ndonjë vend tjetër, 

por duhet edhe të vlerësohen për diturinë e arritur sipas rregullave në institucionin 

nikoqir. Procedura e velrësimit duhet të zbatohet në mënyra të ndryshme: 

provim me shkrim ose me gojë, kombinim i të dyjave ose në ndonjë mënyrë tjetër, 

si dhe nëpërmjet prezantimit të projekteve, ndërsa informatat për mënyrën e dhënies 

së provimit duhet të jipen në Pakon informative. Pranimi i tërësishëm mund 

të përfshijë jo vetëm ndërrimin e përiudhës së shkollimit, të kaluar jashtë vendit 

me periudhë adekuate të shkollimit në institucionin amë, por edhe ndërrimi i 

provimeve nga institucioni amë me provimet e dhëna jashtë vendit. Nëse provimi 

në institucionin amë përfshin tema më të gjera dhe nuk ekziston mundësia për 

ndërrimin e tij formal, atëherë institucioni për arsim të mesëm dhe arsim pas të 

mesëm i jep garanca nxënësit se provimet e dhëna jashtë vendit do të merren 

parasysh në mënyrën më të mirë, që do të thotë do të jipen vetëm ato pjesë diferenciale 

nga provimet e institucionit amë. 

Institucioni amë dhe nikoqir do të përgatisin edhe do ta bëjnë ndërrimin e 

vërtetimeve për provimet e dhëna për secilin nxënës-pjesëmarrës në SKT para 

dhe pas qëndrimit shkollor jashtë vendit. Kopje nga këto vërtetime i jipet nxënësit 

për dosjen e tij personale. Institucioni amë duhet ta pranojë vetëm shumën e 

kredisë që nxënësi e ka marrë nga institucioni partner jashtë vendit, kështu që 

kredia për provimet e dhëna paraqesin ndërrim për kreditë të cilat në rast tjetër

do të merreshin nga institucioni amë. Marrëveshja për shkollim paraqet garancë 

paraprake të nxënësit se do të kryhet transferi i kredive për programin e miratuar 

për shkollim. Vetë institucioni për arsim të mesëm dhe arsim pas të mesëm bën 

zgjedhjen e modelit për modelit të transferit të kredisë. 

Secili institucion për arsim të mesëm dhe arsim pas të mesëm në Republikën 

e Maqedonisë i cili do ta zbatojë SKT do të fitojë edhe pako informative 

për lëndët, programet mësimore, aranzhmanet akademike dhe administrative të 

atij institucioni, si doracak për partnerët dhe nxënësit potencial. Qëllimi i pakos 

informative është të arrihet transparenca e programit mësimor, t’u ndihmohet 

arsimtarëve në udhëheqjen e nxnësve për zgjedhjen e drejtë të programit për shkollim 

dhe planifikim të mirë të qëndrimit jashtë vendit gjatë kohës së shkollimit, 

si dhe të sigurojë informata praktike. 

SKT shkalla për vlerësim, e cila është përpiluar me qëllim që t’u ndihmojë 

institucioneve gjatë transferit të vlerësimeve që SKT nxënësit i marrin në institucionin 

nikoqir, do të përdoret edhe në institucionet për arsim të mesëm dhe arsim 

të mesëm për të rritur në Republikën e Maqedonisë. Ajo jep informata për karakteristikat 

e nxënësit si plotësim i informatave të prezentuara nëpërmjet notave 

të dhëna nga institucioni dhe e njëjta nuk e zëvendëson shkallën e vlerësimit të 

institucionit amë. Institucionet për arsim të mesëm dhe arsim të mesëm për të 

rritur në Republikën e Maqedonisë vetë vendosin për mënyrën e zbatimit të SKT 

shkallës për vlerësim në sistemin e tyre. 

4.2.16 Standardet në arsim e mesëm dhe arsimin pas të mesëm 

Funksioni i standardeve 

Funksioni kryesor i standardeve është të sigurojë komunikimin të njëjtë mes 

të gjitha subjekteve (institucionale dhe individuale) në procesin e definimit, realizimit 

dhe vlerësimit të komponentave të caktuara, llojet dhe nivelet e arsimit të 

mesëm dhe arsimit pas të mesëm. Më konkretisht, me vendosjen e standardeve 

duhet të sigurohet: 

 

 

 

 

harmonizimi i pritjeve dhe nevojave të interesuarve kreysor në sistemin e 

arsimit të mesëm dhe arsimit pas të mesëm dhe atë, të partnerëve social të 

tregut të punës (punëdhënësit, institucionet arsimore dhe shteti), nga njëra 

anë, dhe pjesëmarrësit individual (nxënësit, prindërit e tyre dhe kuadri mësimor), 

nga ana tjetër; 

sigurimi i kushteve për realizimin e standardeve të definuara; 

menaxhimi i procesit mësimor, gjegjësisht kontrolli etapor dhe rrjedhës i 

plotësimit të standardeve të caktuara dhe ndërmarrja e masave konkrete; 

sigurimi i cilësisë nëpërmjet proceseve të definuara dhe indikatorëve në arsim. 



225 

III


226 

përfshirja e standardeve 

Standardet si kategori e përgjithshme paraqiten si dokument i posaçëm ose 

si komponente nga zgjidhje të tjera në sistemin e arsimit të mesëm, siç është për 

shembull standardi i shkallës së arsimit të kuadrit mësimor, ose standardi për 

numrin e nxënësve në një paralele. 

Për realizimin e funksionit që e përmendëm në arsimin e mesëm dhe arsimin 

e mesëm për të rritur, me standardet duhet të përshihen këto komponenta: 

a) Qëllimet e arsimit 

Me qëllimet e arsimit kryhet harmonizimi kryesor i interesave të punëdhënësve, 

nxënësve dhe institucioneve arsimore. Për shkak të sigurimit të kuptimit të 

njëjtë në definimin, qëllimet në nivel dhe lloj të caktuar të arsimit të mesëm dhe 

arsimit të mesëm për të rritur definohen si dalje arsimore në fomë të kompetencave 

për një loj të caktuar të punës dhe lloj të caktuar të arsimimit të mëtejshëm, 

gjegjësisht studimi. 

b) përmbajtja e arsimit 

Përmbajtja e arsimit definohet me program arsimor. Programi arsimor paraqet 

dokument me të cilin definohet struktura e përmbajtjeve arsimore për një 

nivel, lloj dhe detyra të punës të caktuara (arsimi profesional), gjegjëisht fusha 

shkencore (arsimi gjimnazial). Struktura globale paraqitet me planin mësimor, 

ndërsa qëllimet arsimore, përmbajtjet konkrete dhe kushtet e nevojshme për ato 

përmbajtje definohen me programet mësimore. 

Programet mësimore, për lëndët e caktuara mësimore, strukturohen në funksion 

të realizimit të qëllimeve më par të definuara (programimi qëllimor), duke 

filluar nga qëllimet në nivel dhe llojit të arsimit dhe qëllimeve të veçanta të programit 

arsimor. 

 

 

Programet arsimore përpunohen dhe miratohen në dy nivele: 

niveli shtetëror, ku caktohen qëllimet arsimore të niveleve dhe llojeve të 

arsimti të mesëm dhe arsimit pas të mesëm, korniza e planit mësimor për 

secilën programë arsimore dhe programet arsimore sipas lëndëve themelore 

mësimore për të gjitha llojet e arsimit të mesëm në nivel të caktuar dhe lëndët 

e obligueshme mësimore për programe të caktuara arsimore; 

nivel institucional, ku definohen qëllimet dhe nevojat e veçanta arsimore 

të punëdhënësve, nxënësve dhe njësive lokale; ku përpunohen dh miratohen 

programet zgjedhore dhe fakultative për ato qëllime të veçanta dhe 

ku programohen aktivitetet tjera edukativ-arimore me nxënësit. Kjo pjesë 

e veçantë nga programi arsimor mund të jetë deri më 20% nga programi i 

përgjithshëm.

ç) proceset arsimore 

Proceset arsimore janë vendi ku realizohen daljet arsimore, gjegjësisht qëllimet. 

Pasiqë në atë pjesë është roli kryesor i nxënësve, është e nevojshme që 

në standardet të definohen situatat e inkuadrimit aktiv të nxënësve në procesin 

e të mësuarit. Kjo është veçanërisht e rëndësishme në pjesë e cila ka të bëjë 

me fitimin e shkathtësive të caktuara (situata të ushtrimit praktik) dhe formimi 

i qëndrimeve të caktuara (sigurimi i punëve reale dhe simulative ose situatave 

tjera sociale në të cilat mund të shihet, analizohet dhe vlerësohet sjellja e pranueshme 

ose e papranueshme e caktuar e nxënësve). 

Definimi i proceseve arsimore në këtë mënyrë do të mundësojë definimin 

real edhe të rolit aktiv të partnerëve social dhe subjekteve individuale në realizimin 

e arsimit të mesëm dhe arsimit pas të mesëm (metoda interaktive për 

arsimtarët, praktika punuese te punëdhënësit, ushtrime laboratorike, aktivitete 

të projektit etj.). 

d) Kushtet 

Në të kaluarën standardet kryesisht kanë të bëjnë me kushtet e nevojshme 

për arsim (hapësira, paisja, kuadrot etj.). Kjo përfshirje e standardeve edhe më 

tej mbetet dhe zgjerohet me kushtet për hyrje në programin e caktuar arsimor, 

madhësinë e grupit arsimor për aktivitete të caktuara dhe kushtet e veçanta për 

trajnim praktik për nxënësit. 

dh) Dokumentimi i standardeve 

Gjatë diskutimit publik, partnerët kryesor social në arsimin e mesëm duhet 

të dakordohen për një ose disa dokumente në të cilat do të definohen standardet 

e arsimit të mesëm. Si mundësi për disponim qëndrojnë: 

standardi i përgjithshëm në nivel të programit arsimor; 

standardi i kushteve të nevojshme; 

standardi i kualifikimeve dhe nivele arsimore; 

standardi i kompetencave kryesore; 

 

standardi i çertifikatave etj. 

4.2.17. Kuadri mësimdhënës për arsimin e mesëm 

Mësimi në arsimin e mesëm, në thelb e realizojnë dy kategori mësimdhënësish: 

a) Mësmdhënës të lëndëve të përgjithshme arsimore të përgatitur për mësimdhënës 

për lëndë të caktuara ose grup lëndësh; 



227 

III


228 

b) Ekspertë të fushave të caktuara të cilët realizojnë mësim të specializuar teorik 

ose stërvitje praktike që paraprakisht nuk janë shkolluar për veprimtari 

mësimdhënëse. 

Për të siguruar cilësi adekuate të 

arsimimit të mesëm është e nevojshme 

që për mësimdhënësit e katogorisë së 

dytë të përpunohet dhe të realizohet një 

program së paku njëvjeçare për kaulifikimin 

e tyre shtesë ku do të ngërthehen 

përmbajtje adekuate nga fusha e pedagogjisë, 

psikologjisë, andragogjisë dhe 

metodikës, ndërfsa posaçërisht aftësimin 

praktik për mësim modern të specializuar 

teorik dhe stërvitje praktike. 

Gjendja: 

» Në Republikën e Maqedonisë janë duke u 

zbatuar projekte qëllimi i të cilëve është stërvitja 

e kuadrit mësimor. Temat themelore të 

seminareve janë:inkorporimi i përmbajtjeve 

të reja mësimore,strategjitë e mësimit aktiv 

etj. 

» 

Janë realizuar seminare për mësimdhenësit e 

arsimit trevjeçar dhe katërvjeçar për stërvitje 

praktike në temë përparimi i mësimit praktik 

(profile të GTZ dhe drejtimi shëndetësor). 

Për problemet arsimore për të cilat nuk ka rasim të lartë adekuat për stërvitjen 

praktike është e nevojshme që të mundësohet që mësimdhënësit të jenë 

edhe me arsim adekuat sipëror dhe programi i përmendur njëvjeçar për kualifikim 

plotësues të mësimdhënësit ose programi i posaçëm dyvjeçar për mësimdhënës 

për stërvitje praktike, ku do të ngërthehen përveç, programit për kualifikim 

plotësues të mësimdhënësit edhe përmbajtje adekuate nga lënda profesionale. 

Për instruktorët dhe mentorët e angazhuar për stërvitjen praktike te punëdhënësit 

është e nevojshme përgatitja e një programi të posaçëm për rolin e tyre 

instruktiv dhe të mentorit. 

Për mësimdhënsit e lëndave të përgjithshme arsimore të përfshirë në arsimimin 

e të rriturve duhet të vendoset oligimi që ta përvetësojnë komponentën andragogjike 

nga programi I përmendur për kualifikim shtesë të mësimdhënësve. 

Për të gjithë mësimdhënësit e angazhuar në arsimin emesëm për fëmijët me 

nevoja të posaçme arsimore duhet të përgatitet dhe të realizohet një program i 

posaçëm për kualifikimin e tyre shtesë nga fusha e defektologjisë. 

Kur ëhstë në pyetje përkryerja e kuadrit mësimdhënës, është e nevijshme: 

Ridefinimi i rregullativës ligjore në fushën e përkryerjes dhe avancimit të 

mësimdhënësve, duke i precizuar mundësitë për avancim dhe stimulim material 

adekuat. Për këtë qëllim duhet të vendoset një listë e kritereve në bazë 

të të cilave mësimdhënssve do t’iu mundësohet avancimi. Disa elemnte që 

do të kishin ndikuar në avancimin e mësimdhënsve do të ishin: prania në 

seminare, realizimi i njohurive të fituara në praktikë, shkruarja e temnave 

profesionale, puna me fëmijët me nevoja të posaçme, pjesëmarrja në tubime 

shkencore-hulumuese, projekte hulumtuese, specializime etj.Në pajtim me 

përkryerjen e tyre, kuadri mësimdhënës propozohet që t’i fitojë këta tituj:

» 

» 

» 

 

 

mësimdhënës 

mësimdhënës i dalluar; 

mësimdhënës mentor. 

Përkryerja profesionale e pranuar si komponentë integrale e stërngarkimit 

në punë, e kjo do të thotë që në kornizat e ligjit për orarë të punës, përkryerja 

profesionale duhet të gjejë trajtimin e njëtë si dhe puna e mësimdhënësit; 

Përcaktimi i mjeteve të rregullta për përkryerjen e kuadrit mësimdhënës. 



229 

III


230 

4.2.18. Rrjeti i shkollave të mesme dhe institucioneve 

për mbështetjen e arsimit 

1 

6 

9 

1 

2 3 

i pologut i Shkupit 

Lindor 

Jugperendimor 

1 

8 

7 

1 

6 

Sipas Konkursit për regjistrimin e nxënësve në shkollat e mesme shtetërore në 

vitin shkollor 2005/2006 në Republikën e Maqedonisë kemi: 

Arsim Numri i shkollave 

Gjimnaze 43 

profesionale 

d r e j t i m i 

i pelagonisë 

Maqinerike 20 

Elektroteknike 14 

Komunikacion 5 

Tekstilit-përpunimit të lëkurës 13 

Ekonomike-juridike 15 

Bujqësore-veterinare 10 

Shëndetësore 11 

Pylltari-përpunim i drurit 5 

Geologjike-xeherore dhe 

3 

metalurgjike 

i Vardarit 

Verilindor 

Juglindor 

Numri i shkollave të mesme shtetërore 

Numri i shkollave të mesme private 

Foto. 1: Numri i i shkollave të mesme dhe 

shtetërore sipas rajoneve statistike 

Gjendja: 

Kimike-teknologjike 13 

Grafike 2 

Ndërtimore-gjeodezike 4 

Hotelierike-turistike 6 

Shërbime personale 4 

Sport dhe aktivitete sportive 1 

Art figurativ 1 

Art muzikor 6 

Balet 1 

» 

» 

» 

» 

Sot, në Republikën e Maqedonisë ka 91 insitucione 

shtetërore dhe 5 private, vendosja e të 

cilëve sipas rajoneve statistike është dhënë në 

foton 1. 

Në Republikën e Maqedonisë arsimimi i gjimnazit 

organizohet në 43 institucione shtetërore 

për arsim të mesëm nga të cilat në 35 mësimi 

realizohet në gjuhën maqedonase, ndërsa në 8 

në gjuhën shqipe. Në dy shkolla ka oaralele të 

gjimnazit në gjuhën turke. 

Nga 43 shkollat e mesme, si gjimnaze janë organizuar 

vetëm 14 shkolla (9 në gjihën maqedonase 

dhe 5 në gjuhën shqipe), ndërsa të 

tjerat janë shkolla të mesme profesionale ku 

janë formuar paralele të gjimnazit. 

Përveç se gjimnazeve eksituese shtetërore në 

R.Maqedonisë, arsimi i gjimnazit realizohet 

edhe në 3 gjimnaze private në gjuhën mësimore 

maqedone, shqipe, turke dhe anglishte.

Në dekadën e fundit të shekullit 

20 është arritur deri në një stagnim 

të ekonomisë. Ndryshimi i pronës së 

ndërmarrjeve nuk u shpreh me plane 

të reja për ristrukturime kuadrovike. 

Shumë ndërmarrje të mëdha janë 

ristrukturuar në ndërmarrje të vogla 

dhe të mesme. 

U zvogëluan kapacitetet prodhuese, 

ndërsa rriteshin ndërmarrjet për 

shërbime personale ose logjistikë. 

Qëlllimi i përgjithshëm i reformave 

në arsimin e mesëm profesiobal është 

sigurimi i mbështetjes së Ministrisë së 

Arsimit dhe Shkencës në modernizimin, 

adaptimin dhe reformat në sistemin 

e arsimit të mesëm profesional, si 

dhe përgatitje më e mirë e nxënësve 

për nevojat e tregut të punës. 

Një nga kushtet e zhvillimit 

ekonomik të Republikës së Maqedonisë 

është ekzistimi i institucioneve 

arsimore për rasim të mesëm dhe pas 

atij të mesëm, që do të japin kuadër të 

shkallëve të ndryshme dhe aftësi për 

punë. Kjo është e mundshme po qe se 

rrjeti i këtyre institucioneve arsimore 

është është harmonizuar me strukturat 

e ekonomisë në nivel të komunave dhe 

në nivel ndërkomunal. 

Indikator për efikasitetin e rrjetit 

të përhershëm të insitucioneve të arsimit 

të mesëm dhe të atij pas të mesmit 

është kërkesa dhe situata e evidentuar 

e papunësisë. Sipas të dhënave në 

Gjendja: 

2.2.3. nga Programi për zhvillimin e mesëm dhe të atij pas të mesmit, papunësia 

rritet dhe është më e madhe sa i përket personave me arsim të kryer katërvjeçar 

në moshën 15-24 vjeçare Insitucionet për shkollim të mesëm dhe pas tij në vend 

vend të burimit të kuadrit për ekonomi të një komune, u bë burim i të papunëve. 

» 

» 

» 

» 

» 

Nga viti 1998 kanë filluar reforma në arsimin 

dhe trajnimin e mesëm profesiona 

Proceset e deritanishme reformuese kanë përfshirë 

dy faza, ndërsa në vijim është faza e tretë, 

edhe atë: 

1998/2000, u implementua faza e parë PHARE 

programi i integruar për arsim dhe trajnim 

profesional në R. e Maqedonisë; 

Viti 2000, ndërmjet fazë, me mbështetjen e 

fondacionit SOROS; 

2002/2004, u implementua Programi për arsim 

dhe trajnim profesional - faza e dytë; 

2004/2005,implementohej faza e tretë, respektivisht 

programi VET3. 

Gjendja: 

Gjatë 

reformave në arsimin e mesëm profesional 

janë realizuar këto aktivitete projektuese: 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

Formim i grupit kyç në BZH A, MTSP, Odën ekonomike, 

si dhe një bashkëpunim me Sindikatin 

dhe disa profesorë univerzitar; 

Janë përpunuar kurikulume të reja për arsim 

katërvjeçar në tetë drejtime; 

Vendosje e partneritetit me VET shkollat e BEsë; 

Trajnimi i koordinatorëve, mësimdhënsve dhe 

drejtorëve; 

Janë përpunuar dokumente për legjislativën 

ligjore në ATM etj.; 

Në gjimnaz, reformat kanë filluar nga viti 2001. 

Gjatë kësj janë realizuar këto aktivitete: 

Është përgatitur plani i ri mësimor dhe programe 

të reja mësimore pë lëndët e përfshira 

në planin mësimor; 

Trajnim i mësimdhënësve për realizimin e programeve 

të reja mësimore; 

Trajnim i mësimdhënsve dhe bashkëpunëtorëve 

profeional për shfrytëzimin e teknikave 

bashkëkohore të punës etj. 



231 

III


232 

Arsyeja e kësaj dukurie duhet të kërkohet në mbyllshmërinë e institucioneve 

për arsim të mesam dhe arsimit pas të mesmit drejt tregut të punës dhe nevojave 

të tij aktuale dhe zhvillimore. Kjo është rezultat i ekzistimit t planifikimit të 

fuqishëm centralizues të rrjetit, si dhe të mosinteresimit për planifikimin e këtillë. 

Pasoja e papunësisë është humbje e ditursisë dhe aftësisë për punë. Përmirësimi 

i një gjendjeje të këtillë këkron mjete shtesë financiare që duhet të investohen në 

forma të ndryshme të harmonizimit ndaj nevojave të tregut të punës. 

Rrjeti i institucioneve për arsimin e mesëm dhe arsimin pas të mesmit, para 

së gjithash, i shkollave të mesme publike po zhvillohet si proces i optimizimit të 

interesave të punëdhënsve (për arsimin profesional) për cilësi dhe racionalitet 

të arsimit dhe interesave të nxënësve, prindërve dhe bashkësis lokale për ekonomizim 

të shkollimit përmes qasjes më të madhe në vendet ku jetojnë nxënësit. 

Gjatë përsosjes së kriterit të parë formohen qendra teknologjike të pajisura 

mirë për arsim të mesëm dhe gjimnaz me madhësi optimale, ndërsa në kushte të 

pazhvillueshmërisë dhe të fuqisë s dobët ekonomike të prindërve dhe bashkësive 

lokale formohen qendra heterogjene për drejtime të ndryshme përfshirë edhe 

paralele të gjimnazit. 

Duke e patur parasysh interesin afatgjatë për cilësi dhe përgjegjësitë e reja 

të komunave, duhet që të: 

 

 

 

 

 

 

 

 

Të bëhet analizë e nevojave të tregut në nivel të komunës dhe në nivel 

ndërkomunal; 

Të afirmohen proceset e bashkëpunimit të më shumë komunave në zhvillimin 

e qendrave arsimore teknologjiko-homogjene të pajisura mirë; 

Të koncentrohet arsim i gjimnazir në qendrat më të mëdha urbane (gjimnaze 

të përgjithshme); 

Të realizohet qasje në arsimet gjimnazit për mjediset më të vogla përmes 

gjimnazeve profesionale në kuadr të shkollave profsionale. 

Të hapen drejtime dhe programe arsimore në institucionet për arsim të 

mesëm dhe arsim pas shkolës së mesme sipas nevojave të tregut të punës 

në nivel të komunës dhe në nivel ndërkomunal; 

Të analizohen planet ekzistuese mësimore dhe programet mësimore dhe të 

bëhen ndryshime të të njëjtave sipas nevojave të tregut të punës; 

Vazhdimisht të përkryhen drejtorët, mësimdhënsit dhe bashkëpunëtorët 

profesionalë sipas nevojave; 

Të inovohet pajisja dhe materiali mësimor në institucionet për arsim të m\ 

esëm dhe arsimit pas shkollës së mesme. 

Mbështetja institucionale e arsimit të mesëm dhe të atij pas të mesmit 

Në funksion të ngritjes së cilësisë së arsimit të mesëm dhe të atij pas të 

mesmit në nivelin republikan është e nevojshme të zhvillohen dhe të mbështetn

këto institucione: 

 

 

 

 

 

 

Enti për shkollim 

Inspektorati shtetëror arsimor 

Qendra shtetërore e provimeve 

Qendra për arsim dhe aftësim professional 

Instituti për hulumtime dhe zhvillim të arsimit 

Qendra andragogjike. 

Format e të vepruarit të partnerëve social dhe të interesurave të tjerë 

Në funksion të institucionalizimit të të vepruarit të partnerëve socialë në arsimin 

e mesëm dhe në atë pas t mesim rekomandohen këto forma të veprimit të 

tyre: 

 

 

 

Këshilli kombëtar për arsim të përgjithshëm 

Këshilli kombëtar për arsim profesional 

Këshilli kombëtar për arsimimin e të rriturve. 

Forma të ngjashme mund të formohen edhe në nivel komunal dhe ndrkomunal, 

siç janë: 

 

 

Partneritete ndërmjet pushtetit vendor, sektorit të biznesit dhe sektorit joqeveritar; 

Këshillit koordinues ndërkomunal për zhvillimin e rrjetit të shkollave profesionale 

dhe ngjashëm. 

5. KRIJIMI I SUpOZIMEVE pËR IMpLEMENTIMIN 

E INTERVENIMEVE KYÇE 

Për realizimin e strategjisë për reforma në nënsitemin për arsim të mesëm 

dhe të atij pas të mesmit duhet të krijohen supozime ose kushte për implementimin 

e intervenimeve kyçe në secilin nga llojet e arsimit të mesëm dhe të atij pas 

të mesëm: 

 

 

 

Arsimi i përgjithshëm i gjimnazit; 

Arsimi dhe trajnimi profesional dhe 

Arsimi pas i mesëm. 

Bartës të aktiviteteve në fushat kyçe për intervenime duhet të jenë: Ministria 

e Arsimit dhe Shkencës, bashkësitë lokale, institucionet për arsim të mesëm dhe 

të pas të mesëm dhe partnerët social. 



233 

III


234 

5.1.Ndryshimet normative 

Nga analiza e nënsistemit për arsim të mesëm dhe pas të mesëm rrjedh se 

rregullativa ekzistuese në arsim nuk i mbështet tërësisht reformat e parapara me 

Programin për zhvillimin e arsimit të mesëm dhe atij as të mesmit. Nga aspekti 

ligjor, nënsistemi për arsimin e mesëm dhe atij pas të mesmit është rregulluar në 

mënyrë të centralizuar dhe nuk është në gejndje t’i përgjigjet nevojave të ndryshme 

arsimore. Për këtë, ndryshimet normative duhet të zbatohen gradualisht 

për kalim minimal të konceptit të ri edhe atë: 

 

 

 

 

» 

» 

 

Miratimin e akteve ligjore për zbatimin e decentralizimit në nësistemin për 

arsim të mesëm dhe të atij pas të mesmit me rolin e kontrollit të pushtetit në 

nivel shtetëror; 

Miratimi i ligjit të posaçëm për shprehjen e risive dhe specifikavce të secilës 

formë të arsimit në nënsistmin e arsimit të mesëm dhe të atij pas të mesmit 

me dispozita të përgjithësuara, lehtë të zbateshme në praktikë, ndërsa 

pa vrima juridike që sjellin në keqpërdorim që rëndë mund të pengohet dh 

sanksionohet; 

Përpunimi i një ligji të posaçëm për organizimin, realizimin, financimin dhe 

menaxhimin në arsimin e mesëm dhe atë as të mesmit; 

Rregullativa nënligjore për arsim të mesëm dhe të atij pas të mesmit duhet 

të plotësohet me dispozitat për: 

Lloje të notave, mënyrat dhe procedyurat e notimit të nxënësve; 

Nomativa të haësirës së shkollës dhe pajisjes;normativa të mjeteve mësimore 

etj.; 

Përpunimi i një modeli të vetëm të akteve të shkollës (statuti, rregullorja për 

organizimin e brendshëm dhe sistematizimin e vendeve të punës, rregullorja 

për përgjegjësi displinore etj.). 

5.2. Zhvillimi i institucioneve arsimore 

Në Republikën e Maqedonisë në dekadën e fundit është i pranishëm përkeqësimi 

i cilësisë së infrastrukturës arsimore dhe pajisjes. Gjatë kësaj, të pranishme 

janë dallime të mëdha ndërmjet mjediseve të qytetit dhe fshatrave. Për këtë 

arsye duhet të ndërmerren një varg aktivitetesh që do të mundësojnë ekzistimin 

e një rrjeti funksional dhe që mund të mbështetet financiarisht të institucioneve 

arsimore për arsim të mesëm dhe atij pas të mesmit, që do ta kënaqin minimumin 

e vendosur të standardeve shtetërore dhe dhe do të mundësojnë shfrytëzim 

maksimal të resurseve ekzistuese, do të jenë të kapshme për të gjithë nxënësit 

dhe do t’i kënaqin nevojat e bashkësisë lokale. 

Procesi ekzistues arsimor në institucionet e arsimit të mesëm dhe të atij pas 

të mesmit nuk siguron interaksion të mjaftueshëm, pjesëmarrje dhe zhvillim ë

aftësive adekuate dhe shkathtësive. Për t’u arritur një gjë e këtillë, është e nevojshme 

krijimi i një atmosfere ku nxënësit do të jenë në qendër të vëmendjes. 

Programi për zhillimin e arsimit të mesëm dhe të atij pas të mesmit kërkon zbatimin 

e inovacionevedidaktike-metodike në procesim mësimor dhe përforcimin e 

shërbimeve të jashtme arsimore. 

Kuadri mësimor ëhstë karriga kyçe në procesin e reformave në arsimin e 

mesëm dhe atë pas të mesëm. Realizimi i reformave varet nga aftësia profesionale 

e mësimdhënësve. Kufizimi i mundësive dhe mungesa e sistemit për avancim 

profesional e sjellin në pikëpyetje aftësimin e mësimdhënsve për realizimin e 

mësimit bashkëkohor. 

Për këtë arsye, Ministria e Arsimit dh Shkencës duhet të ndërmarrë aktivitete 

për ndërtimin e një sistemi për zhvillim perspektiv të mësimdhënësve, që do të 

mundësjë tejkalimin e punës jocilësore të një pjese të mësimdhënësve dhe interesim 

më të madh të mësimdhënëssve për sukses. Paralelisht me këtë duhet që 

të mendohet për vendosjen edhe të sistemit për licencimin e mësimdhënësve. 

Struktura e tanishme e nënsistemit të arsimit të mesëm dhe atij pas të mesmit 

u tregua si jo mjaft fleksibil që t’i përgjigjet nevijës për tejkalim horizontal 

dhe vertikal, si dhe nevojave të tregut të punës. Për këtë arsye, nevojitet një marrëveshje 

ndërmjet niveli qendror dhe lokal për zhvillimin e rrjetit të instis\tucioneve 

për arsim të mesëm dhe të atij pas të mesmit; pëlqim ndërmjet partnerëve 

socialë për harmonizimin e tregut të punës dhe arsimit profesional; përcaktim të 

arsimit sipëror për kapërcim përmes maturës shtetërore dhe për lidhshmërin e 

saj me arsimin pas shkollës së mesme. 

5.3. Krijimi i kushteve për realizimin e planeve 

dhe programeve mësimore 

Për realizim të suksesshëm të planeve dhe programeve të reja mësimore 

nevojiten burime adekuate për mësim: libra; CD-ja, doracakë për mësimdhënsit 

dhe nxënsit dhe literaturë tjetër ndihmëse, që nxënësve do t’iu mundësojnë 

pjesëmarrje aktive në procesin mësimor. Gjatë kësaj, nmevojitet konfirmimi i 

standarve për librat dhe materialin mësimor. 

5.4. Krijimi i kushteve pë përcjelljen dhe 

vlerësimin e cilësisë së mësimit 

Vlerësimi është segment kyç në nënsistemin për arsim të mesëm të atijn pas 

të mesmit, që kontribuon për motivimin e nxënësve për inkuadrimin e tyre aktivc 

në procesin mësimor dhe arritjen e rezultateve më të mira. Për këtë arsye, është 

e nevojshme sigurimi i: treguesve relevantë i cilësisë së nënsistemit për arsim të 

mesëm dhe atij pas të mesmit; transparencë të standarve arsimore dhe kritereve 

për notim dhe vlerësim; përcjellje adekuate e arritjeve të nxënësve në fund të se- 



235 

III


236 

cilës shkallë të arsimit të mesëm; rezultatet e vlerësimit dhe notimit të ndikojnë 

në pujnën e nxënësve; kushte përkatëse për vetvlerësim etj. 

5.5. Menaxhimi dhe financimi 

Rregullativa ligjore e sistemit arsimor në Republikën e Maqedonisë është e 

fragmentuar dhe e ndarë nëpër sektore dhe si e tillë krijon pengesa e vendosjes 

së arsimit si një proces i vazhdueshëm. Gjithashtu, në rregullativë mungon sistemi 

i përgjegjësisë së ndarë, që do të kishte mundësuar autonomi më të madhe në 

nënsistemin e arsimit të mesëm dhe të atij pas të mesmit. Për t’u tejkaluar situata 

ekzistuese, është e nevojshme krijimi i rregullativës ligjore e unifikuar, transparente 

dhe efektive e përgjegjësisë së ndarë, si dhe të harmonizohet rregullativa 

ligjore me dispozitat dhe konventat ndërkombëtare, duke i përcjellë trendet evropiane 

në zhvillimin e legjislativës. 

Situata në menaxhimin e institucioneve për arsim të mesëm dhe të atij oas 

të mesmit del nga centralizimi i lartë në të cilin fuqia e kontrollit është tërësisht e 

përqëndruar në shtet. Për këtë arsye, është e nevojshme të sigurohet: 

 

 

 

 

 

 

Harmonizim ndërmjet admknistratës shtetërore, financimit në nivel shtetëror 

dhe bashkësisë lokale; 

Pjesëmarrje të bashkësisë lokale në procesin e vendosjes për zhvillimin e 

arsimit të mesëm dhe të atij pas të mesmit; 

Ndarje e qartë e përgjegjësive ndërmjet nivele administrative, posaçërisht 

ndërmjet administratës komunale dhe administarës shtetëore. 

Shfrytëzim më efektiv të resurseve me të cilat disponon institucioni për arsim 

të mesëm dhe të atij pas të mesmit; 

Insitucione të përshtatshme arsimore për arsim të mesëm dhe të atij pas të 

mesmit ndaj nevojave të tregut të punës; 

Rritje e profesionalizimit dhe inovacionit të kuadrit mësimor dhe liderëve të 

shkollave. 

Financimi i institucioneve për arsim të mesëm dhe të atij pas të mesmit duhet 

të transformohet në një mënyrë që krijon mundësi të reja për zhvillim, inivacione, 

kontribute private dhe të sigurojë shfruytëzim më efektiv të resurseve. 

Gjithashtu, është i nevjshëm intervenimi në sistemin informativ që nuk mundëson 

grumbullim sistematik të të dhënave nga aspekte të ndryshme të nënsistemit 

për arsim të mesëm dhe të atij pas të mesmit dhe nuk ofron zgjidhje të 

nevjshme për sistematizimin dhe bartjen e të dhënave ndërmjet të të gjithë të 

interesuarve për këtë nënsistem të arimit. Për këtë arsye nevojitet: 

 

Të sigurohet një system efektiv për grumbullimin, rregullimin, përpunimin 

dhe bartjen e informative nga të gjitha fushat e arsimit të mesëm dhe të atij 

pas të mesmit deri te palët e interesuara.

Të sigurohet qasje e informatave për të gjithë shfrytëzuesit potencialë; 

Të krijohet një sistem i të dhënave në pajtim me standaredt everopiane. 

5.6. Hulumtimi dhe zhvillimi 

Në nënsistemin për arsim të mesëm dhe të atij pas të mesmit mungon hulumtimi 

dhe zhvillimi. Është i pranishëm rezlimi i projekteve zhvillimore, por mungon 

përcjellja, evaluimi dhe kkordinimi i projekteve. Po qe se bëhet një gjë e 

këtillë për secilin projekt zhvillimor, atëherë implementimi i efektit të të njëjtave 

në arsimin e mesëm dhe atë pas të mesmit të jetë më i madh. Për këtë arsye 

është e nevojshme: 

 

 

 

Të krijohen resurse, procedura dhe instrumente që do ta mbështesin hulumtimin 

në arsimin e mesëm dhe atë pas të mesmit; 

Të sigurohet qasje e të gjithë të interesuarve për hulumtim dhe zhvillim; 

Të nxiten projekte për inovacione në arsimin e mesëm dhe atë pas të mesmit. 

GJIMNAZ I 

pËRGJITHSHËM 

ARSIMI 

UNIVERSITAR 

Arsim 

gjimnazor 

E MESME TEKNIKE 

ARSIMI I LARTË 

PROFESIONAL 

PP 

E MESIME 

pROFESIONALE 

PS 

arsimi pas i 

mesëm 

PAP 

AFTERSIM 

pROFESIONAL pËR 

pUNË 

PM 

pUNË 

TREGU I 

pUNES 

Arsimi i nxënësve me 

nevoja të veçanta 

arsimi i nxënësve me nevoja 

të veçanta 

Arsimi për të 

rritur 

Arsimi për të rritur 

SKEMA 1: Struktura e sistemit të arsimit të mesëm dhe atij pas të mesëm 

Legenda: 

MSH 

MSN 

PP 

kalim i drejtpërdrejtë 

kalim nën kushte të veçanta 

inkuadrim varësisht nga mundësitë 

matura shtetërore 

Arsimi profesional 

PP 

PP 

PAP 

PS 

PM 

ISO 

provim përfundimtar 

provim për aftësim profesional 

provim specialistik 

provim mjeshtri 



237 

III


e arsimit tË lartË >>>>> 

grupi punues: 

aspasija haxhishçe, koordinatore 

dr. tale geramitçioski 

dr. violeta arnaudova 

dr. hasan Jashari 

dr. antonija Josifovska 

dr. zoran t. Popovski 

dr. zoran vellkovski

Nacionalna programa za razvoj na obrazovanieto vo Рepublika Мakedonija 2005-2015 

240


E ARSIMIT TË LARTË 

Arsimi i lartë është element përbërës dhe i pandashëm i zhvillimit të çdo 

vendi. Ai është jo vetëm agensi më i fortë i cili e determinon zhvillimin shoqëroroekonomik, 

në plan të brendshëm, por dhe cilësinë me të cilën vendi e legjitimiton 

vetveten, në planin e jashtëm. 

Globalizimi politik dhe ekonomik i vendeve në botë, para së gjithash vendeve 

evropiane, e implikuan nevojën e globalizimit arsimor, si esencë të ruajtjes së 

tyre, me fokus të veçantë në arsimin e lartë si shtylla bazë në të cilën do të hidhen 

themelet e manifestimit të tyre të ardhshëm. Pyetja se, a duhet të zhvillohet 

arsimi i lartë nuk është pyetje e vullnetit të mirë, por detyrë, nga plotësimi i së 

cilës varet a do të gjendet vendi në rolin e statistit apo të lojtarit aktiv në këto 

procese globalizuese, a do t’i durojë pasojat e globalizimit apo do t’i gëzojë të 

mirat, a do të zgjedhë “sigurim” duke kërkuar në statikën e vet ose do t’i pranojë 

ndryshimet dhe me guxim do të lëshohet në zhvillimin e potencialeve të veta dhe 

kompeticionit dhe të njëjtat do t”i shesë në pazarin botëror si cilësi konkuruese. 

Arkitektura e tillë globale shkaktoi nevojë të theksuar për transformim 

të përshpejtuar të vendosjes së përgjithshme të arsimit të lartë në Republikën 

e Maqedonisë dhe vendosjen e cilësisë në përputhje me nevojat e vendit dhe 

transparente dhe konkurente në kornizat ndërkombëtare. Kalimi i recidivave të 

të shkuarës dhe implementimi i normave dhe standardeve ndërkombëtare të 

njohura në arsimin e lartë është imperativ në veprimtarinë e Ministrisë së Arsimit 

dhe Shkencës në Republikën e Maqedonisë në periudhën e ardhshme. Vetëm në 

atë mënyrë, arsimi i lartë në mënyrë të plotë do ta realizojë misionin e vet në nivel 

nacional dhe internacional. 

Për atë qëllim, Ministria e Arsimit dhe Shkencës e vendos këtë Program 

për zhillimin e arsimit të lartë për periudhën nga viti 2006 – 2010. Është e 

rëndësishme transformimi i tërësishëm i arsimit të lartë të realizohet në periudhën 

e dhënë për shkak të nevojës të realizimit në dinamikën përkatëse me dinamikën 

e ndryshimeve në vendet e Evropës dhe futja aktive e saj në Hapësirën evropiane 

të arsimit të lartë. 


e arsimit të lartë 

241 

VI


242 

Programi paraqet kornizë operative me qëllime konkrete dhe aktivitete të cilat 

tregojnë si duhet të realizohet misioni dhe vizioni i arsimit të lartë në Republikën e 

Maqedonisë, nëpërmjet përkufizimit të qartë të detyrave të të gjithë pjesmarrësve 

në këtë proces. 

Realizimi i këtij Programi, i cili në vetvete i përfshin jovetëm veçantitë 

nacionale por dhe trendet moderne në arsimin e lartë në Bashkimin Evropian dhe 

më gjerë, duhet të mundësojë përforcim të rolit të tij në zhvillimin e demokracisë 

dhe shoqërisë qytetare, zhvillimin e ekonomisë së tregut në vend dhe përcaktim 

të vendit të Republikës së Maqedonisë në proceset globale integruese, si dhe 

kontribut të vet në krijimin e Hapësirës evropiane të arsimit të lartë. 

GJENDJE DHE NXITJE 

Në të kaluarën, universitetet shtetërorë ishin ata të cilët i plotësonin nevojat 

e tregut të punës për kuadro me arsim të lartë. Megjithatë, proceset e globalizimit, 

transformimi politik dhe përforcimi i inicitivës private, në një masë të madhe e 

prishën atë raport. Sot tregu i punës vendos relacione dhe marrëdhënie të reja, 

duke i kaluar kornizat e ngushta nacionale, dhe e zgjeron përfshirjen e vet në 

nivel internacional. Për shkak të dinamikës që zhvillon, tregu i punës ka nevojë 

për ofertë arsimore fleksive dhe dinamike, të cilën mund ta përmbushin vetëm 

institucione arsimore fleksive dhe dinamike. Për këtë arsye, institucionet e larta 

shtetërore arsimore duhet ta ndryshojnë paraqitjen e vet të deritanishme dhe të 

organizojnë strukturë të re e paraqitje organizative e cila do të jetë e kompatibile 

me ndryshimet e gjithanshme të tregut të punës. 

Proceset e brendshme transformuese dhe proceset e globalizimit, në 

nivel botëror, janë shfaqur në mënyrë të theksuar në ridizajnimin e strukturës 

së përgjithshme të shoqërisë, me të cilën u shfaq nevoja për bashkëpunime 

nacionale dhe internacionale dhe kompatibilitet të sistemeve, ndërsa me të 

dhe rinovimi i rolit dhe strukturës së arsimit të lartë, si faktor i rëndësishëm në 

realizimin e atij kompatibiliteti. 

Nevoja për hyrje strategjike në transformimin e arsimit të lartë nuk përbën 

vetëm detyrim prej ndryshimeve që ndodhin në nivel nacional, por ai është 

implikim dhe prej ndikimit të të ashtuquajturve faktorë të jashtëm, domethënë 

globalë, të gjithanshëm, të cilët e përkufizojnë arsimin e lartë dhe në vendet e 

tjera të botës. 

Arkitektura e re planetare e dizajnuar sipas ndikimit të globalizimit politik, 

ekonomik, kulturor dhe ekologjik, implikon iniciativa të cilat kanë për qëllim afrim 

të popujve në botë dhe zgjidhje të problemeve me të cilat ata ballafaqohen ose 

Strategjia për zhvillimin e arsimit në Republikën e Maqedonisë, Shkup, viti 2000.

siç theksojë nënshkruesit e The Magna Charta of European Universities2 : 

. në shekullin e ardhshëm (XXI) e ardhmja e njerëzimit gjithnjën dhe më shumë 

varet nga zhvillimi kulturor, shkencor dhe teknik, i cili krijohet në mjedisin e 

kulturës, dijeve dhe këkimeve siç janë universitetet. 

2. 2detyra, universitetet ta zgjerojnë dijen midis të gjeneratave të reja, nëkupton, 

se në botën moderne ata duhet t’i shërbejnë shoqërisë si tërësi, dhe se 

e ardhmja, kulturore, sociale dhe ekonomike e shoqërive kërkon sidomos 

investime të rëndësishme në arsimin e përjetshëm. 

» universitetet duhet t’ju ofrojnë gjeneratave të ardhshme arsim dhe 

trajnim të cilët do t’i mësojnë - ndërsa nëpërmjet tyre dhe njerëzit e 

tjerë - ta respektojnë mjedisin jetësor dhe jetën në veçanti. 

Më 9 shtator të vitit 2003 Republika e Maqedonisë u bë anëtare e barabartë 

e familjes evropiane të vendeve të cilat janë të detyruara t’i ndjekin dhe realizojnë 

rekomandimet e Procesit të Bolonjës dhe vendimin e përbashkët për krijimin e 

një hapësire të vetme evropiane në arsimin e lartë. 

Pranimi i detyrimeve të Procesit tëBolonjës, prej shtetit, e vendos arsimin e 

lartë para sfidave të reja në transformimin e tij të mëtejshëm. Përveç përpjekjeve 

të rregullta për ngritjen e cilësisë së studimeve dhe efikasitetin e tyre, arsimi i 

lartë ballafaqohet edhe me detyrimet për dizajnimin e vet strukturor, konkurues, 

kompatibil dhe të njohur në tregun evropian të shërbimeve akademike dhe 

më gjerë. Gjendja e tillë e re do të thotë respektim konsekuent i rregullave të 

vendosura me Deklaratën e Bolonjës dhe realizimin e tyre. 

Iniciativat për ndërtimin e hapësirës evropiane të përbashkët në arsimin e 

lartë i vendosin insitucionet e larta arsimore para rishqyrtimit të vet dhe u japin 

impuls plotësues për të bërë përpjekje në rrugën e tyre për anëtarësim aktiv 

në familjen e universiteteve evropiane dhe fitimit të statusit të dhënësve të 

respektueshëm të shërbimeve arsimore në tregun e gjerë akademik evropian. 

Si një ndër nënshkrueset e Deklaratës së Bolonjës, Republika e Maqedonisë, 

ndërsa me të edhe Ministria e Arsimit dhe Shkencës, u obligua në dhjetëvjeçarin 

e parë të shekullit të 2 ta përshtatë politikën e vet që të mundësojë realizim të 

qëllimeve të dala nga Procesi i Bolonjës: 

. Miratim të sistemit të shkallave të lehta për njohje dhe krahasim dhe vendosje 

të shtojcës në diplomë (Diploma Supplement), që të mundësohet 

rrjedhje e punësimit të qytetarëve evropianë dhe konkurencës në sistemin 

evropian të arsimit të lartë. 

2. 

Miratim i sistemit të bazuar në dy cikle kryesorë - diplomuese, pasdiplomike 

dhe studime shkencore. Qasja në ciklin e dytë është e kushtëzuar nga përfundimi 

me sukses i ciklit të parë të studimeve i cili duhet të zgjatë minimum 

3 vjet. Shkalla e arritur pas tre vjetësh llogaritet si shkallë e nevojshme e 

2 The Magna Charta of European Universities, Bolonjë, 8 shtator 998. 



243 

VI


244 

3. 

. 

kualifikimit ne tregun evropian të punës. Cikli i dytë do të udhëheqë drejt 

magjistratur dhe shkalla e tretë deri në doktoraturë. 

Vendosja e sistemit të kreditit, siç është SKTE 3 , si mjet i përshtatshëm për 

promovim të ndryshimit të gjerë të studentëve. Kreditë mund të merren dhe 

jashtë sistemit të arsimit të lartë, duke e futur këtu dhe mësimin e përjetshëm, 

nën kushte që i njeh universiteti i cili i pranon studentët. 

Promovim i mobilitetit/gatishmërisë me tejkalim të pengesave për lëvizjes 

së lirë, sidomos të: 

» 

Studentëve: t’u jepet shans për të mësuar, t’u mundësohet hyrje në 

studime dhe shërbimet e rëndësishme; 

» Arsimtarëve, hulumtuesve dhe personelit administrative: t’u njihet 

dhe vlerësohet koha e kaluar në Evropë, në hulumtim, mësimdhënie 

apo mësim, pa paragjykim të të drejtave të tyre të statutit. 

5. Promovim i bashkëpunimit evropian në sigurimin e cilësisë nëpërmjet zhvillimit 

të kritereve dhe metodologjive krahasuese. 

6. Promovim i dimesionit të nevojshëm evropian në arsimin e lartë, sidomos 

në zhvillimin e programeve të lëndës, bashkëpunimit ndërinstitucional, skemave 

të mobilizimit dhe programeve të integruara të studimit, trajnimit dhe 

kërkimit. 

7. Mësim i përjetshëm, si element kryesor i hapësirës evropiane të arsimit të 

lartë. Në Evropë, bazuar në përgjithësi në njohuri, pranueshmëria e konceptit 

të mësimit të përjetshëm është e domosdoshme për ballafaqimin me 

cytjet të kompativitetit, shfrytëzimit të teknologjisë bashkëkohore dhe qëndrimi 

për përparimin e kohezionit social, mundësitë e barabarta dhe cilësia 

e jetës. 

8. Inkuadrimi i studentëve, si partnerë në procesin e sendërtimit të hapësirës 

evropiane të arsimit të lartë. 

9. Rritshmëria e atraktivitetit dhe kompativitetit të hapësirës evropiane në arsimin 

e lartë, me qëllim të zgjerimit të mundësive për bashkëpunim dhe 

mobilitet me vendet jashtë hapësirës evropiane të arsimit të lartë. 

0. 

Studime doktorati dhe energji mes hapësirës evropiane të arsimit të lartë 

dhe hapësirës evropiane të hulumtimit, përmes rolit përforcues të hulumtimit 

dhe aftësimit për hulumtim dhe promovim të interdisiplinaritetit. Rritshmëri 

e mobilitetit e nivelit të doktoraturës dhe post-doktoraturës dhe 

përforcimit të bashkëpunimit institucional në kuadër të studimeve të doktoraturës. 

Realizimi i këtyre qëllimeve, i cili duhet të kryhet me respektim të tërësishëm 

të dallimeve kulturore, gjuhës, sistemeve nacionale të arsimimit dhe autonomisë 

së universiteteve, duhet të mundësojë ndërtim të hapësirës evropiane në arsi- 

3 Sistemi Evropian për transfer dhe akumulimin e kredive

min e lartë. Nga këndvështrimi i arsimit të lartë në Republikën e Maqedonisë, kjo 

duhet të rezultojë me: 

 

 

 

 

 

 

 

Rritje të efikasitetit në studim; 

Mobilizim të studentëve dhe kuadrit akademik; 

Cilësi të përmirësuar të procesit arsimor; 

Rol aktiv të studentëve në sigurimin e cilësisë; 

Rritje të mundësisë për punësim të kuadrit të diplomuar në tregun nacional 

dhe evropian të punës; 

Punë të përforcuar shkencoro-hulumtuese; 

Konkurrencë dhe kompatibilitet të siguruar në tregun akademik evropian 

dhe botëror. 

Këto iniciativa e determinojë në mënyrë të drejtpërdrejtë transformimin e arsimit 

të lartë dhe e venë shtetin para nxitjeve serioze që t’ju përgjigjet pyetjeve: 

Si duhet ta vendosë arsimin e lartë dhe me çfarë mekanizmash dhe instrumente 

duhet të ketë në dispozicion ajo që t’ju ndihmojë të rinjve dhe të riturve për nxitjet 

që i vendos jeta moderne? Çfarë arkitekturë vlerash duhet duhet të ketë në 

dispozicion që t’i kënaqë kërkesat e proceseve të zhvillimit në krijimin e Hapësirës 

evropiane në arsimin e lartë, nga njëra anë, dhe zhvillimin e sistemeve nacionale 

dhe zgjidhjen e problemeve urgjente të brendshme në shtet dhe ruajtjen 

e kulturës nacionale, nga ana tjetër? 

MISIONI 

Arsimi i lartë në Republikën e Maqedonisë i është kushtuar zhvillimit dhe 

përparimit të diturive dhe përforcimit të kulturës së jetesës tek të rinjtë dhe të 

riturit. Në periudhën e ardhshme, arsimi i lartë, me mbështetje të Qeverisë së Republikës 

së Maqedonisë do të përpiqet ta mbajë, përforcojë dhe zhvillojë mandej 

misionin e vet, me qëllim që të: 

. 

2. 

3. 

prodhojë kuadro me arsim të lartë dhe qytetarë përgjegjës, të aftë që t’i 

përmbushin nevojat të cilat dalin nga sfera ekzistenciale, sociale dhe personale 

e manifestimit njerëzor, 

sigurojë mundësi për arsimim cilësor dhe për mësim gjatë gjithë jetës. 

përparojë, krijojë dhe disimilojë dije nëpërmjet kërkimeve teknologjive dhe 

shkencore, në shkencat teknike, e natyrës, matematike, bioteknike, artistike, 

mjekësore dhe shoqërore, 



245 

VI


246 

. 

5. 

6. 

7. 

8. 

9. 

0. 

ndihmojë të kuptohen, interpretohen, përparojnë, promovohen dhe disimilohen 

kulturat nacionale rajonale, ndërkombëtare dhe historike, në kontekst 

të pluralizmit kulturor dhe dallimeve, 

ta kultivojë afirmimin ndërkombëtar dhe vlerat dhe karakteristikat e popullit 

maqedonas (gjuhës maqedonase, historiesë, letërsisë, kulturës) dhe njëkohësisht, 

t’i kultivojë vlerat kulturore të bashkësive të tjera etnike në RM, 

e kultivon multikulturën dhe multiligjuhët 

ndihmon në mbrojtjen dhe përparimin e vlerave shoqërore nëpërmjet trajnimit 

të të rinjve për vlerat të cilat janë bazë e qytetarisë demokrate, 

ta zhvillojë dhe realizojë autonominë e vet, rolin etik, përgjegjësinë dhe 

funksionin anticipativ, 

ta përputhë ofertën e vet akademike me nevojat e tregut të punës në rrethin 

e vet kulturor dhe social dhe të jetë në raport të vazhdueshëm dinamik me 

ta, 

krijojë mjedis stimulus për të punësuarit në arsimin e lartë, duke ju mundësuar 

zhvillim të mundësive të tyre, me qëllim përmbushje të misionit të vet. 

VIZIONI 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës dhe Qeveria e Republikës së Maqedonisë, 

në bashkëpunim me institucionet e larta arsimore në vend, secili në kuadër të 

përgjegjësive dhe kompetencave të veta do të punojnë në krijimin e kushteve që 

arsimi i lartë të bëhet pjesë e hapësirës evropiane në dituri, duke u bazuar në parimet 

themelore të Procesit të Bolonjës dhe në parimet e shumë deklaratave dhe 

dokumenteve të tjera, të rëndësishme për zhvillimin e arsimit të lartë, në Evropë 

dhe në botë, të miratuara në vitet e fundit. 

Convention on the Recognition of Qualifications Concerning Higher Education in European 

Region, Lisbon, 997; Harmonisation of the architecture of the European higher education 

system, Sorbonne, 998; The European Higher Education Area, Joint Declaration of 

Europen Ministers of Education, Convened in Bologna on 9th of June 999; Haug, Gay & 

Knudsen, Ingre : Trends in Learning Structures in Higher Education (I) – 99; Message from 

Salamanca Convention of European Higher Education Institutions, Shaping the European 

Higher Education Area Salamanca 200 ; Haug, Guy & Tauch, Christian, Trends in Learning 

Structures in Higher Education (II) – 200 ë Working on the European Dimension of Qualitz, 

Report of the International conference, Amsterdam, March 2 and 3, 2002ë Credit Transfer 

and Accumulation – the Challenge for Institutions and Students, EUA/Swiss Confederation 

conference, ETH Zurich, / 2 October 2002 European Strategy Framework, for Improving 

and Increasing Global Education in Europe to the Year 20 5, Europe-wide Global Education 

Congress, Maastricht, November 5th - 7th 2002 EUA Graz Convention 29/3 May 2003 

Reichert, S. and Tauch, Ch.: Trends in Learning Structures in European Higher Education (III) 

– 2003; Realising the European Higher Education Area, Commubique of the Conference of 

Miniasters responsible for Higher Education in Berlin on 9 September 2003.

Për relizimin e suksesshëm të misionit dhe arsimit të lartë në periudhën e 

mëtejshme, në përputhje me përgjegjësinë e vet, Ministria e Arsimit dhe Shkencës 

në bashkëpunim me universitetet e vendit, institucionet tjera të larta në vend dhe 

studentët do të punojnë që të krijojnë kushte për implementim të papengueshëm 

të parimeve dhe rekomandimeve të dala nga Procesi i Bolonjës në arsimin e lartë 

në Republikën e Maqedonisë, nëpërmjet realizimit të qëllimeve të mëposhtme: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Rritje të numrit të kuadrove me arsim të lartë në Republikën e Maqedonisë. 

Përshtatje strukturore të sistemit arsimor të tretë në Procesin e Bolonjës. 

Përputhje të rregullës ligjore me parimet dhe rekomandimet e Procesit të 

Bolonjës. 

Përputhje të normave dhe standarteve për arsimin e lartë. 

Ndërtim i sistemit efikas të dhënie së bursave i cili do të mundësojë mobilitetin 

e përforcuar arsimor të studentëve dhe të arsimtarëve. 

Promovim të bashkëpunimit evropian në sigurimin e cilësisë nëpërmjet zhvillimit 

të kritereve dhe metodologjisë krahasuese. 

Përforcim i sistemit për evaluim të jashtëm të cilësisë në arsimin e lartë. 

Definimi dhe respektim riguroz i standarteve për formim dhe akreditim të 

institucioneve të larta arsimore private. 

Zhvillim i një sistemi efikas për financimin e arsimit të lartë dhe shpërndarje 

të mjeteve financiare. 

Përmirësim i kapaciteteve strategjike dhe manaxhuese. 

Zhvillim i strategjive teknike dhe shkencore. 

Financim transparent i veprimtarisë kërkimoro-shkencore. 

Vendosje bazeje për sisteme nacionale për risi në sektorin arsimit të lartë. 



247 

VI


248 

1. RRITJA E NUMRIT TË KUADROVE ME ARSIM TË LARTË NË 

REPUBLIKËN E MAQEDONISË 

Gjendja: Në Republikën e 

Maqedonisë vitet e kaluara e përfshinë 

procese transformuse të fuqishme në 

sferën ekonomike, politike, kulturore 

dhe arsimore. Kalimi nga sistemi 

politik njëpartiak në atë shumëpartiak, 

ishte ndjekur dhe me transformimin 

e pronësisë dhe afirmimin e pronës 

private si bazë për ndërtimin e 

ekonomisë së vendit. Falë kësaj, ishte 

mundësuar futja e kapitalit privat dhe 

në sferën e arsimit, me të cilin u krijuan 

kushtet për formimin e universiteteve private dhe institucioneve të ndryshme të 

arsimit të lartë. Për këtë arsye, përkrah universiteteve shtetërore: Universiteti 

“Shën Kirill dhe Metodij” në Shkup, Universiteti “Shën Klimenti Ohridski” në 

Manastir dhe Universiteti Shtetëror në Tetovë (i formuar në vitin 200 ), është 

hapur edhe universiteti privat – Universiteti i Evropës Juglindore në Tetovë 

(vitin 200 ) dhe Universiteti Evropian privat “Republika e Maqedonisë” (2005) 

në Shkup. Përkrah këtyre universiteteve, në Republikën e Maqedonisë filloi 

dhe procesi i formimit të institucioneve private të arsimit të lartë, më shpesh si 

sektorë të universiteteve jashtë shtetit (p.sh. New Yuork College), ose programe 

studimore disperzuese (psh. Studime posdiplomike nga Universiteti i Pitsburgut- 

SHBA realizohen në Shkup). 

Rritja e numrit të universiteteve 

dhe institucioneve tjera të larta 

rezultonte me rritje të rëndësishme 

të numrit të studentëve në 

Republikën e Maqedonisë. 

Në periudhën 2002 – 2003, 

Qeveria dhe Kuvendi i Republikës 

së Maqedonisë siguruan bazë ligjore 

për përmirësimin e arsimit 

të lartë për të rinjtë që ju përkasin 

Përmbledhje: 

» Transformim ekonomik, politik, kulturor dhe 

arsimor. 

» Ekspanzion i iniciativave private në arsimin e 

lartë. 

» Statut të dobët ekonomik të universiteteve 

shtetërorë dhe hapësirë e kufizuar për burrimet 

alternative të financimit. 

» Ndryshime në dinamikën e reformave në arsimin 

e lartë (midis universiteteve dhe 

» 

fakulteteve). 

Moskonsistencë në transformimin e fakulteteve. 

Rritja e numrit të studentëve në 100.000 banorë* 

Viti 

akademik 

Numri i 

përgjthshëm i 

student ëve 

Numri i studentëvë 

në 100 000 banorëi 

200 /02 5 93 2 2 9 

2002/03 7 798 2 363 

2003/0 5 3 2 537 

200 /05 6 556 3 0 3 

* Numri i pëgjithshëm i banorëve të Republikës së 

Maqedonisë, sipas regjistrimit të vitit 2002 është 

2 022 5 7 

bashkësive etnike, sidomos pë shqiptarët ( janë miratuar Ligji për ndryshime 

dhe plotësime të Ligjit për arsim të lartë dhe Ligji për themelimin e Universitetit 

Shtetëror në Tetovë). Universiteti filloi me punë në vitin shkollor 200 /05. Difersifikacioni 

i institucioneve për arsim të lartë ndikoi pozitivisht edhe në përfshierjen 

e studentëve nga të gjitha bashkësitë tjera jo shumicë.

Radhitja e studentëve sipas përkatësisë kombëtare 

Viti Gjith. Maqedonas Shqiptarë Turq Romë Vlleh Srbi Të tjerë 

studentë Nr. % Nr. % Nr. % Nr. % Nr. % Nr. % Nr. % 

200 

/02 

5 93 39777 87, 30 0 6,68 60 ,32 27 0,28 7 0,92 822 ,8 709 ,56 

2002 

/03 

7798 0778 85,3 292 8,98 683 , 3 0 0,29 0 0,92 807 ,69 658 ,38 

2003 

/0 

5 3 36 5 85,06 5335 0, 0 608 , 8 00 0, 9 359 0,70 70 ,37 563 , 0 

200 

/05 

6 556 8900 79, 95 0 5,50 825 ,3 88 0,3 78 0,78 936 ,52 689 , 2 

* Numri i përgjithshëm i banorëve në Republikën e Maqedonisë ,sipas regjistrimit të vitit 

2002, është 2.022.547 

Procesi i decentralizimit do tndikojë në zgjidhjet institucionale dhe politikat 

për përmirësimin e arsimit në rajonet më pak të zhvilluara. 

Në pajtim me Ligjin për arsim të lartë , studentët që janë pa prind, të verbër, 

shurdhmemec, invalid të grupit të pare dhe të dytë, nëna me fëmi deri në moshën 

gjashtë vjeçare dhe të hospitalizuara, kanë statut të veçantë të përcaktuar me 

statutin e instititucionit të arsimit të lartë. Ekziston punë dhe angazhim shumë i 

madh në nivel të plotikave dhe institucioneve për përmirësimin e qasjes deri në 

arsimin e lartë për studentë dhe të punësuar me nevoja të veçanta dhe probleme 

zhvilluese. 

Aplikimi i maturës shtetërore në arsimin e mesëm, e cila do t’i zëvendësojë 

provimet pranuese në universitete (Ligji ishte miratuar nga Kuvendi në vitin 

2003 dhe në rjedhë është pilot faza e implementimi të tij, përfshierja e plotë 

e gjeneratave do të fillojë prej vitit shkollor 2007), do t’i fokusojë shkollat e 

mesme drejt plotësimit të standardeve të ekzaminuara për sukses. Nga përvojat 

e vendeve të tjera të cilat e futën këtë sistem, realisht duhet pritur rritje e numrit 

të nxënësve të shkollave të mesme nga grupet sociale të paraqitura joplotësisht 

të cilët do të kualifikohen për hyrje në universitet. 

Duke e pasur parasysh rëndësinë e pjesëmarrjes së kuadrove me arsim të 

lartë në zhvillimin ekonomik të shtetit, si dhe përparësitë që i ofron kjo shkallë 

arsimore nga aspekti i punësimit, mirëqënies dhe kulturës së jetesës së popullsisë, 

atëherë është më tepër se e dukshme se rritja e personave që kanë arsim të lartë 

është prioriteti më i madh i vendit tonë. Për këtë qëllim, në periudhën e ardhshme, 

është e nevojshme të merren masa të cilat do të mundësojnë përfshirje të gjerë të 

të rinjve dhe të rriturve në arsimin e lartë, dhe kjo nëpërmjet ç’vijon: 

Masa: 

sigurimi i hapjes dhe gasjes në institucionet e arsimit të lartë për të gjitha ata 

që duan të shkollohen, pa marrë parasysh provokimet në zhvillim e tyre, 

 

zhvillimi dhe zgjerimi i universiteteve, me qëllim që arsimi i lartë të bëhet i 

qasshëm për grupet e ndjeshme të të rinjve dhe të mëdhenjve (grupe etnike 

margjinale, të varfëra, gjeografisht të izoluara etj.), 



249 

VI


250 

 

 

 

 

 

 

 

zhvillimi i kushteve për aplikimin e programeve studimore drejtë e-arsimimit 

(arsim nga largë, duke shfrytëzuar teknologjinë komunikativo-informatike), 

përforcimi dhe zgjerimi i kapaciteteve universitare, 

krijimi i rrugëve fleksive të të mësuarit në arsimin e lartë, 

zhvillimi i sistemit dhe mekanizmave të verifikimit të kompetencave të fituara 

në të mësuarin e mëparshëm (sektori formal dhe joformal), 

krijimi i qendrave për karierë të universiteteve, 

krijim i mundësive për hyrje të iniciativës private në arsimin e lartë. 

Gjatë disperzionit të mundshëm të disa programeve studimore të institucioneve 

të larta publike do të bëhet kujdesi për interesin e qartë publik me 

çrast do të merret parasysh domosdoshmëria dhe garancë për sigurimin e 

cilësisë. 

2. PËRSHTATJE STRUKTURORE DHE cILËSORE E SITEMIT TË 

LARTË ARSIMOR PROcESIT TË BOLONJËS 

2.1 Transformimi i universiteteve shtetërore 

në universitete të integruara 

Republika e Maqedonisë u bë 

anëtare e Procesit të Bolonjës në vitin 

2003, por me ndryshimet në sistem 

për arsimin e lartë është filluar shumë 

më herët ( 999). Për këtë qëllim, është 

miratuar Ligji për arsimin e lartë i cili 

i detyroi universitetet të fillojnë futjen 

-Universiteti “Shën Kirill dhe Metodij” – Shkup 

dhe universiteti “Shën Kliment Ohridski” – Manastir 

nuk janë universitete të integruara. 

Universiteti Shtetëror në Tetovë, Universiteti 

i EJL në Tetovë dhe Universiteti Evropian në 

Shkup janë universitete të integruara. 

e SKTE dhe disejnim të programeve studiuese dhe lëndore sipas parimeve 

të Procesit të Bolonjës. Megjithatë, kushtet në të cilat kryheshin ndryshimet i 

karakterizonte një ngadalësi e theksuar dhe jokoodinim. Ligji për arsimin e lartë, 

si dhe dokumentet e brendshme që i vendosën universitetet dhe institucionet e 

arsimit të lartë, nuk siguronin instruksione të qarta dhe të pastra për reforma në 

arsimin e lartë. Prandaj, jo vetëm universitetet por edhe vetë fakultetet në mënyrë 

individuale futeshin drejt transformimit të programeve lëndore dhe studiuese. 

Përveç shkaqeve të dhëna për dobësitë e implementimit të ndryshimeve, 

njëra prej pengesave më të fuqishme për sukses të intervenimeve është struktura 

konstate organizative e universiteteve shtetërorë. Këtu bëhet fjalë para së 

» 

»

gjithash për Universitetin “Shën Kirill dhe Metodij” – Shkup dhe Universitetin 

“Shën Kliment Ohridski” – Manastir. Pikërisht, përveç rektorateve, të cilat janë 

trupi qendror me status juridik, me status juridik janë edhe fakultetet. Gjendja 

e tillë në masë të madhe e ngadalëson efikasitetin, i komplikon procedurat dhe 

krijon përputhje të madhe të kompetencave dhe përgjegjësive. 

Fakultetet janë të mbyllura në kornizat e veta dhe me vështirësi komunikojnë 

me rektoratet. Qëllimi i aktivitetit të vet është vendosur në përforcim dhe afirmim 

të fakultetit për llogari të universitetit si tërësi. Kjo gjendje vjen në dukje më tepër 

në konsekuencën dhe afatin e realizimit të planeve aksion të skicuara miratuar në 

nivel Universiteti, dhe zbatimi i normave të universitetit, që drejtpërdrejt shkaktojnë 

vështirësim të procesit të udhëheqjes dhe drejtimit me universitetet. 

 

 

Masa: 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës dhe Qeveria e Republikës së Maqedonisë 

do të përgatisin dhe Kuvendit të Republikës së Maqedonisë do t’I propozojnë 

sjelljen e ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për arsim të lartë, 

me të cilin do të mundësojë transformim të përshpejtuar të universiteteve 

shtetërore në universitete të integruara. 

Deri në vitin 2010, të gjitha universitetet në Republikën e Maqedonisë duhet 

të transformohen në universitete të integruara. 

Duke marrë parasysh se ky do të jetë intervenimi strukturor më i rëndësishëm, 

ligji do të parashikojë një periudhë kalimtare, gjatë së cilës së pari do të 

integrohen një pjesë e funksioneve, domethënë kompetencat e fakulteteve, që 

për një afat të caktur, kur të krijohen kushtet, të kompletohet i gjithë procesi. 

2.2. Miratim i sistemit të bazuar në tre cikle 

Gjendja: Në pajtim me parimet e procesit të Bolonjës , Ligji për ndryshimin 

dhe plotësimin e Ligjit për arsimt të lartë (viti 2002) krijoi kornizë juridike për sendërtimin 

e sistemit për arsim të lartë i bazuar në tre cikluse. ëjnë me ndryshimin 

e strukurës së institucioneve të arsimit të lartë, para së gjithash të kohëzgjatjes 

së studimeve universitare(diplomuese) dhe pasuniversitare, shkaktuan debatet 

dhe reagimet më të mëdha në rrethet universitare. 

Studimet universitare në shumicën e fakulteteve zgjatin 8 semestra, ose 

vjet, kurse në fakultete të veçanta studimet zgjasin 0 semestra ose 5 vjet 

(shkencat teknike) gjegjësisht 2 semestra, ose 6 vjet (p.sh. shkencat mjekësore). 

Pas mbarimit të suksesshëm të programit të studimeve, fitohet titulli student 

i diplomuar në fushën përkatëse. 



251 

VI


252 

Reforma më të rëndësishme të 

programeve studimore dhe aplikimi i 

dy-studimeve ciklike me të cilat e transformon 

modelin tradicional 5+2+3 në 

+ +3 ose + ,5+3 model për studime 

akademike dhe në modelin 3+2+3 për 

studime profesionale, kanë realizuar 

fakultetet e drejtimeve teknike dhe teknologjike 

(viti 200 ). Disa prej fakulteteve 

aplikuan studime me kohëzgjatjeje 

më pak se tre vite, si studime me 

,,ciklus të shkurtër në kuadër të ciklusit 

të parë të studimeve. Në rrjedhë janë ristrukturimi 

në lëmitë tjera. Përvojat tregojnë 

se vështirë pranohet modeli për 

tre vite studime diplomike dmth. Modeli 

3+2+3. Numri më i madh i fakulteteve 

të universiteteve shtetërore është 

5 vjet. Bashkërenditja jo e mjaftueshme 

cikluset në arsimin e lartë: 

ciklusi i I: 

Studime deridiplomike në kohëzgjatjeje prej 

3 deri në 5 vjet (6 vjet për mjekësi); diplomë 

ju jepet studentëve të cilët i kanë mbaruar me 

sukses studimet universitare. 

Studime deridiplomike për arsim profesional, 

në kohëzgjatjeje deri në vjet. 

ciklusi i II: 

Studimet pasuniversitare/magjistratura, me 

kohëzgjatjeje nga 3- semestra: 

Studime profesionale posdiplomike (specializim), 

në kohëzgjatjeje prej jo më pak se 9 

muaj. 

ciklusi i III: 

Titull doktor mund të fitohet ose me studime të 

doktoraturës ose me mbrojtje të disertacionit 

të doktoraturës, ose me paraqitje dhe mbrojtje 

të tezës së doktoraturës; 

Arsimim i vazhdueshëm, studime për përparimin 

e diturive. 

në transformimin e programeve studimore solli edhe deri te raste ku i njejti profil, 

që fitohet në fakultete të ndryshme, studenti mund ta fitojë përmes programeve 

studimore me kohëzgjatje të ndryshme dmth, për 3 ose vite. 

Në ristrukturimin e studimeve nga cikusi i II (studime posdiplomike), një pjesë 

e fakulteteve i respektojnë rekomandimet e Procesit të Bolonjës për studime 

të magjistraturës në kohëzgjatjeje prej ,5 ose 2 vite ( pa marr parasysh se studimet 

diplomike zgjasin 3, ose 5 vite) dhe studime të doktoraturës me kohëzgjatjeje 

pre 3 vite. Pasi transformimet e programeve studimore janë në rjedhë, momentalisht, 

në Republikën e Maqedonisë mund të hasen modele të ndryshme të 

studimeve: 3+2+3; + +3; + .5+3; 5+2+3; +2+3. 

Shkaqet për vështirësitë në ristrukturimin e programeve studimore mund 

të kërkohen në: 

papërgatitjen e fakulteteve shtetërorë për të bërë reduktim të kohëzgjatjes 

së studimeve universitare për shkak të mundësisë një pjesë e arsimtarëve të 

mbeten pa angazhim pune 5 ; 

dominimin e traditës së profileve të gjera të cilat i bëjnë programet e studimit 

të mëdha dhe të vështira 6 

 

; 

5 Ekziston mundësia një pjesë e lëndëve, me reduktim të kohëzgjatjes së studimeve, të hiqen 

ose kalojnë në pjesën facultative ose përzgjedhëse. Numri më i madh i arsimtarëve që i 

japin këto lëndë nuk janë të përgatitur ta pranojnë këtë rrezik. 

6 Programet e studimit të rishikuara akoma i karakterizon: numër i madh lëndësh, dominim 

i disciplinave shkencore, përputhje e shpeshtë e përmbajtjeve, favorizim i enciklopedizmit 

dhe faktografisë. 

» 

» 

» 

» 

»

mosekzistimi i praktikës për qasje komparative në ridisejnimin e programeve 

studimore me programe studimi të ngjashme në vendet e tjera; 

kriteriumet e paqarta/të papërkufizuara për pjesën e detyrueshme të angazhimit 

të arsimtarëve 7 ; 

dobësinë e procedurës së përkufizimit të profileve të studimeve 8 ; 

lidhjen e dobët e tregut të punës dhe mospatja në këqyrje e kompencave të 

cilat i kërkon tregu i punës në nivel nacional dhe internacional 9 ; 

obstruksionet nga një pjesë e vogël e kuadrit arsimortë cilët refuzojnë t’i 

pranojnë ndryshimet 0 ; 

informimin e pamjaftueshëm 

Korniza nacionale e kualifikimeve- Hapëruar në bazë të rekomandimeve 

të Konferencës të ministrave të Evropës kompetent për arsimin e lartë ( Bergen, 

2005). Ministria e Arsimit dhe Shkencës dhe Qeveria e Republikës së Maqedonisë, 

në vitin 2006, me ligjin e ri për ndryshime dhe plotësime të Ligjit për arsimin 

e mesëm, do të propozojnë bazë ligjore për zhvillimin e ,,kornizës nacionale të 

kualifikimeve’’. Korniza nacionale e kualifikimeve duhet të jetë kompatibile me 

,,kornizën gjithpërfshirëse për kualifikime në hapësirën evropiane të arsimit të 

lartë’’ (Overarching Framework for Qualifications in the European Higher Education 

Area) dhe të jetë komplementar me kornizën më të gjërë të kualifikimeve 

për mësim të përjetshëm ei cili do t’I përfshijë edhe arsimin e përgjithshëm edhe 

atë professional dhe trajnim (grup punues të Grupit për përcjelljen e procesit të 

Bolonjës duhet ta përgatitë në vitin 2006). 

Përveç kornizave nacionale për kualifikime , për disa disiplina dhe veprimtari 

profesionale, kur të arrihet konsenzus më I gjërë ndërmjet vendeve të 

procesit të Bolonjës do të mundësohet rrjetshmëria e kornizave nacionale të 

7 Për shkak të normës shtetërore prej angazhimit 8 orësh të arsimtarit dhe 2 orësh për kuadrin 

asistent, numër i madh arsimtarësh dh asistentësh përpiqen ta plotësojnë atë numër 

orësh, me të cilën në mënyrë pëlotësuese kryeht trysni mbi programet e studimit nga pikpamja 

e kohëzgjatjes së tyre dhe numrit të lëndëve të mësimit. Ndhodh që shumica e arsimtarëve 

të kenë 2,3, , ose më tepër lëndë. 

8 Një numër i vogël i fakulteteve gjatë ndërtimit të programeve të studimit nisen nga standarte 

të përcaktuara më parë të kompetencave të dala për një profil të dhënë apo prej 

rrugëdaljeve arsimore. Afrimi më i shpeshtë në ndërtimin e programeve të studimit është 

kuadri në dispozicion. 

9 Është i vogël numri i programeve të studimit ku ekziston ndarje e qartë e programeve të 

studimeve akademike dhe programeve të studimeve të përcaktuara për nevojat e tregut të 

punës. 

0 Pranimi i parimeve dhe rekomandimeve të Procesit të Bolonjës tek një pjesë e kuadrit arsimor 

shpjegohet si përpjekje për unifikim dhe krijim të bazës së mirë për marrje të inteligjencës 

dhe hegjemonizëm kulturor. 

Tek një pjesë e kuadrit universitar ekziston informim i dobët rreth Procesit të Bolonjës. 



253 

VI


254 

kualifikimeve dhe zhvillim të ,,kornizave sektoriale të kualifikuara’’ 2 (Sectoral 

Qualifications Frameworks). 

Masa: 

Transformim i programeve të studimit në tre ciklusa (duke përfshirë, në kontekstin 

nacional, mundësi për kualifikime intermediale intermediate qualifications). 

Përkufizim i përshkruesve gjenerikë për çdo ciklus të bazuar në rezultatet e të 

mësuarit dhe në kompetencat e fituara, si dhe kredi për ciklusin e parë dhe 

të dytë. 

Zhvillimi i kornizës nacionale të kualifikimeve, kompatibilitetit me ,,kornizën 

gjithpërfshirëse për kualifikime në hapësirën evropiane të arsimit të lartë’’ 

dhe komplementare me kornizën më të gjërë të kualifikimeve për mësim të 

përjetshëm, e cila përfshin arsim dhe trajnim të përgjithshëm dhe profesional, 

Implementim i tërësishëm i parimeve të Konventës së Lisabonës dhe futje e 

tyre në legjislativën nacionale nëpërmjet mënyrës përkatëse. 

Përpunimi i planeve aksionalo- nacionale për përparimin e cilësisë së procesit 

lidhur me njohjen e kualifikimeve të fituara jashtë vendit. 

Vendosje e kornizës juridike për njohjen e shkallëve të përbashkëta të dhëna 

prej dy apo më tepër shtetesh të hapësirës evropiane në arsimin e lartë. 

 

Përcjellje e proceseve ndaj zhvillimit të kornizave të sektorëve të kualifikimeve 

dhe zbatimi i zgjidhjes në sistemin nacional të arsimit të lartë. 

Këto masa janë detyrim,jo vetëm për Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës,por 

edhe për institucionet e arsimit të lartë në shtet dhe nënkuptojnë zhvillim të 

programeve të studimit të bazuara në tre cikle (universitare, magjistrature dhe 

doktorature). Studimet universitare të realizohen në kornizën e 80 deri në 2 0 

kredive që është e barabartë me realizimin e programeve të studimit prej 3 deri 

në vjet kohëzgjatje. Studimet pasuniversitare (shkalla e magjitraturës) duhet 

të jenë në kornizën nga 90 deri në 20 kredive d.m.th. me kohëzgjatje nga .5 

deri në 2 vjet, në varësi prej profileve. Studimet e doktoraturës duhet të jenë me 

kohëzgjatje prej 3 vjetësh. 

Hyrja në ciklin e dytë është e kushtëzuar nga suksesi i mbarimit të ciklit 

të parë të studimeve. Shkalla e arritur pas tre vjetësh llogaritet si shkalla e nevojshme 

e kualifikimit në tregun evropian të punës, kurse cikli i dytë shpie drej 

magjistraturës, kurse i treti drejt doktoratit. 

Korniza nacionale e kualifikimeve do të mundësojë definimin e kualifikimeve 

krahasuese dhe atyre kompatitive nga aspekti i: normave, nivelit, rezultateve

nga mësimi, kompetencat dhe profilet, në pajtim me hapat e ngjajshëm në hapësirën 

evropiane të arsimit të lartë. 

Në ato korniza, shkallët duhet të kenë dalje të ndryshme të përkufizuara. 

Shkallët e ciklit të parë dhe të dytë duhet të kenë orientim dhe profil të ndryshëm 

në funksion të përshtatjes së ndryshimeve personale, nevojave akademike dhe 

tregut të punës. Shkallët e ciklit të parë duhet të mundësojnë futje, në kuptimin e 

Konventës së Lisabonës për njohje, në programet e ciklit të dytë. Shkallët e ciklit 

të dytë duhet të mundësojnë hyrje në shkallën e tretë - studimet e doktoraturës. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Gjatë zhvillimit të programeve të studimit duhet patur parasysh për: 

programet e studimit dhe të lëndës duhet të jenë në funksion të profili të 

mbaruar; 

respektim i konsekuent i kritereve për grupimin e disciplinave mësimore të 

detyrueshme, përzgjedhëse dhe fakultative, me përcaktim të raportit të tyre; 

si dhe përcaktim të lëndëve njësemestrale, dysemestrale dhe shumësemestrale; 

llojin dhe numrin e drejtimeve, studimet dhe grupet e studimit, sipas standardeve 

për profilizim të kuadrove dhe për efikasitet në zotërimin e programit 

mësimor me afrim fleksibël në varësi të drejtimeve, studimeve dhe 

grupeve të studimit; 

profili i studimeve duhet të jetë i përkufizuar me matricën e kompetencave 

personale, sociale dhe profesionale (nevojat e punës); 

është i domosdoshëm implementimi i Konceptit për dalje arsimore (Learning 

Outcomes) në programet e studimeve dhe të lëndëve; 

profilet e studimeve duhet të jenë të përkufizuara qartë me respektim të 

tërësishëm të standardeve ndërkombëtare për profiling përkatës, sidomos 

standartet e kompetencave të cilat i vendos punëdhënësi; 

profili, përveç dimensionit ndërkombëtar, duhet ta përmbajë dhe specifikën 

nacionale e cila del prej rrethit kulturor, social dhe ekonomik të vendit; 

programi i studimit, në pikpamje të strukturës së vet, duhet të komunikojë 

me së paku një program të njëjtë apo të ngjashëm në Evropë, përveç se në 

rastet kur programi i studimit është me interes nacional apo me specifikë 

nacionale; 

programi i studimit duhet të jetë i njohur, d.m.th. duhet të marrë parsysh 

jo vetëm llojin dhe strukturën e programit lëndor por edhe për ndryshimet 

terminologjike të cilat ekzistojnë në fusha të ndryshme shkencore tek ne 

dhe në botë; 

programi i studimit duhet të jetë transparent dhe kapshëm për përdoruesit 

potencialë. 



255 

VI


256 

Njohja e shkallëve dhe periudhave të studimit 

Gjendja: Si vend i cili në vitin 2003 e ratifikoi konventën e Lisabonjës për 

njohjen, të njejtin vit, me Ligjin për ndryshime dhe plotësime të Ligjit për arsimin 

e lartë, Republika e Maqedonisë realizoi përmirësimin e procedurës për njohjen 

e shkallëve dhe procedurave të studimit jashtë vendit. 

Në pajtim me Ligjin, pranë Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës funksionon 

Qendra informative për njohje, të cilën në Republikën e Maqedonisë dhe në marrëdhëniet 

ndërkombëtare I realizon punët informative për njohje, të përcaktuara 

me Ligj dhe Rregullore. Qendra është anëtare e rrjetit Evropian në Këshillin e 

Evropës dhe UNESKO të qendrave nacionale informative për njohje akademike 

dhe mobilitet (rrjeti ENIC/NARIC). 

Duke pasur parasish në përgjithësi mobiliteti I shprehur dhe nevoja nga njohja 

e kualifikimeve të marura, e nevojshme është të përforcohet funksioni informative 

i Qendrës informative. 

Në Konferencën e mbajtur në Bergen 2005 , ministrant evropian competent 

për arsimin e lartë, u dakorduan: 

 

 

 

të përgatisin plane nacionale aksionale për përparimin e cilësisë në procesin 

e njohjes së kualifikimeve evropiane; 

të përputhin procedura për njohjen e shkallëve të përbashkëta të fituara në 

kuadër të programeve të përbashkëta studimore që I realizojnë institucionet 

e larta arsimore prej dy ose më shumë vendeve nënshkruese të deklaratës 

së Bolonjës; 

ministritë kompetente për arsimin e lartë, të bashkëpunojnë me institucionet 

e larta arsimore dhe partnered tjerë, me qëllim ta përparojnë njohjen e 

mësimit paraprak, duke përfshirë edhe të mësuarit joformal dhe informal. 

Me qëllim të përparimit të procesit të njohjeve të kualifikimeve dhe periudhave 

të qëndrimit, Ministria e Arsimit dhe Shkencës do t’i ndërrmerr këto MASA: 

 

 

 

 

përforcimi i funksionit informativ të Qendrës informative; 

do të përgatitet plan aksional nacional për përparimin e cilësisë të njohjes së 

kualifkimeve evropiane; 

do të konfirmohet procedure për njohjen e shkallëve të përbashkëta; 

përparimi i njohjes së mësimit paraprak, duke përfshirë edhe mësimin joformal 

dhe atë informal. 

2.3 Aplikimi i sistemit të transferit dhe akumulimit të kredive 

Gjendja: Në pajtim me rekomandimet nga Procesi i Bolonjës, universitetet 

shtetërore në Republikën e Maqedonisë, sistemin Evropian e pranuan si standard 

për transfer dhe akumulim të kredive (STAK)(European Credit Transfer Sys-

tem - ECTS) Edhe përveç dobësive të pranishme në zbatimin e metodologjisë për 

definimin e kredive, një pjesë e madhe e fakulteteve i kanë implementuar standardet 

e STAK dmth. vendosën për zbatimin e 60 kredive për një vit studimi (30 

për semestër). Programet studimore nga ciklusi i parë, me kohëzgjatje vjeçare, 

bartin 2 0 kredi, kurse me kohëzgjatje 3 vjeçare, bartin me vete 80 kredi. 

Sipas STAK, numri i përgjithshëm i kredive që studenti duhet t’i merr gjatë 

një semestri, pa marr parasysh numrin e lëndëve (module) ose orët mësimore 

arrin 30. Numri i kredive që jepen për çdo lëndë nuk e reflekton rëndësinë e asaj 

lënde në formësimin e profilit e as angazhimin e mësimdhënësit por paraqet 

ekuivalent numerik të vëllimit të angazhimit të studentit (kontakt orë dhe punë të 

pavarur), të shprehur në orë gjatë semestrit. 

Më shpesh numri i kredive e reflekton angazhimin e arsimtarit dhe jo kohën 

e cila është e nevojshme që studenti ta absolvojë modulin përkatës apo lëndën. 

Dukuria e tillë mund të shkaktojë probleme të mëdha në procesin e gaditshmërisë 

së studentit në nivel nacional dhe internacional, sidomos në fushën e njohjes 

së kredive të fituara. 

Një pjesë e universiteteve në Republikën e Maqedonisë e kanë pranuar modelin 

amerikan të kreditimit të programeve të studimit (universiteti i EJL në Tetovë 

dhe fakultetet e veçanta të cilat realizojnë programe të njëjta apo të ngjashme 

studimi me universitetet në SHBA), kurse një pjesë STAK. Prania e dy modeleve 

dhe zbatimi jokorrekt i metodologjisë së STAK nuk lejon kompatibilitet të programeve 

të studimit, gaditshmërisë së studentëve dhe arsimtarëve dhe komunikim 

të vështirësuar me universitetet/programet e studimit në Evropë. Për këtë qëllim 

është e nevojshme të merren masat e mëposhtme: 

Masa: 

Përpunim i Udhëzimeve nga MASH për zbatimin e STAK në arsimin e lartë në 


 

Të gjitha programet e studimit në arsimin e lartë në Republikën e Maqedonisë 

të zhvillojnë zbatim konkret të metodologjisë STAK deri në vitin 2007. 

Aplikimi i sistemit të akumulimit të kredive, siç është STAK, përbën mjet të 

dobishëm për promovim të ndryshimit të gjerë të studentëve. Kreditë mund të 

meren dhe jashtë arsimimit shkollor të lartë, duke e futur dhe mësimin e përjetshëm, 

në kushte që i njeh universitetiti i cili pranon studentë. 

Aplikimi i STAK përbën implikim dhe zgjidhje të staticës së programeve ekzistuese 

të studimit. Petrificimi i përmbajtjes së programeve të lëndëve dhe konzervativiteti 

i pranishëm në strukturat e programeve të studimit, sidomos në planin e 

bashkëpunimit të tyre, e bëjnë sistemin e arsimit të lartë jo fleksibil dhe të ashpër 



257 

VI


258 

nga aspekti i mundësive për zgjedhje dhe zmadhim të dinamikës së përparimit 

të studentëve gjatë studimeve të tyre. Mundësia, studenti vetë ta krijojë profilin 

personal në kornizën e profesionit që e ka zgjedhur, në kushtet e vendosjes së 

deritanishme të programeve të studimit, nuk ekziston. 

Implementimi i STAK në universitete do të mundësojë realizim të krahasimit 

të programeve të studimit dhe të lëndëve, mundësi më të mëdha për zgjedhje, 

gaditshmëri të zmadhuar të studentëve në universitet dhe midis universiteteve 

në vend dhe jashtë, hyrje më aktive e studentëve në procesin e arsimit, transparencë 

më e madhe e studimeve, sidomos në planin e vlerësimit të arritjeve 

të studentëve dhe punës së arsimtarëve, ndjekje permanente e arritjeve të studentëve 

etj. 

Aplikimi i STAK në universitete dhe në çdo institucion të arsimit të lartë duhet 

të ndiqet me botimin e Paketën informuese në të cilën do të jenë shpjeguar të 

gjitha kushtet e studimit dhe mundësitë që i ofrohen studentit. 

2.4 . Vendosja e shtojcës në diplomë (Diploma Supplement) 

Gjendja: Në vitin 2002 , Drejtoria e Rektoratit të Universitetit ,,Shën Kirili dhe 

Metodi ‘’ miratoi Rregullore për aplikimin e shtesës në diplomë, me të cilën e definon 

formën, përmbajtjen dhe mënyrën e dhënies së dokumentit. Edhe pse nuk 

filloi dhënia e shtojcës në diplomë, kurse duke respektuar obligimet e dala nga 

Komunikata e Berlinit të ministrave evropian kompetent për arsimin e lartë, në 

vitin 2005, Konferenca interuniversitare vendosi të përgatit model të përbashkët 

të shtojcës në diplomë, të cilën do ta shfrytëzonin të gjitha universitetet dhe institucionet 

tjera të larta arsimore në Republikën e Maqedonisë. 

 

 

 

 

Masa: 

Universitetet duhet të përgatis model të përbashkët të shtojcës së vetme të 

diplomës e cila do të përmbajë të dhëna të vetme për sistemin arsimor në 


Duke filluar nga viti 2006, çdo student i cili do të diplomojë në mënyrë të 

domosdoshme të merr shtojcën e diplomës pa pagesë në gjuhën zyrtare të 

shtetit dhe në njërën gjuhë evropiane. 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës t’i sigurojë informatat që duhet të ekzistojnë 

në shtojcën e diplomës e që është obligim i shtetit. 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës, në llogaritjet për financim të arsimit të 

lartë publik, t’i parashikojë edhe shpenzimet për përpunimin e shtojcës së 

diplomës për studentët të cilët studiojnë në kuotën shtetërore.

Nevoja për aplikimin e shtojcës në Diplomë del prej: 

dinamikës së ndryshimeve të kualifikimeve në nivel nacional dhe internacional; 

evaluimit të dobët të kualifikimeve; 

rritjen e gaditshmërisë së studentit; 

konstatimit se Diploma origjinale nuk jep informacione të mjaftueshme të 

cilat janë të nevojshme për instutucionet arsimore ( në qoftë se shtrohet 

pyetja për vazhdimin e arsimimit) dhe për punëdhënësin (n.q.s. bëhet fjalë 

për punësim); 

mungesës së përgjithshme të informacioneve të sakta dhe ekzakte për programet 

e studimit, sistemit arsimor dhe kompetencat të cilat i fitojnë studentët 

në procesin e arsimit; 

pranishmërisë së konfuzioneve në terminologji; 

pranishmërisë së ksenofobisë në trajnimin e kualifikimeve. 

Shtojca në diplomë duhet ta ndjekë modelin e zhvilluar prej Komisionit Evropian, 

Këshillit të Evropës dhe UNESKO/CEPES. 

Shtojca e diplomës duhet të japë të dhëna të mjaftueshme të pavarura që të 

përmirësohen “transparenca” ndërkombëtare dhe njohja e kualifikimeve akademike 

dhe profesionale (diplomë, çertifikata etj.) 

Shtojca e diplomës duhet të japë përshkrim të natyrës, shkallës, kontekstit, 

përmbajtjes dhe statutit të studimeve të cilat i ka kryer studenti. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Në atë kuptim, shtojca e diplomës duhet të mundësojë: 

promovim të transparencës në arsimin e lartë; 

përballim të ndryshimeve në kualifikime/sisteme; 

ta përforcojmë gaditshmërinë, përfshirjen dhe të mësuarin e përjetshëm; 

njohje akademike dhe profesionale, e destinuar për përdorim nga ana e 

qytetarit, punëdhënësit dhe institucioneve arsimore; 

mbrojtje të autonomisë nacionale/institucionale dhe mbështetje të diversitetit 

arsimor; 

promovim i proceseve të decentralizimit në marrjen e vendimeve; 

promovim të gjykimeve/mendidimeve për kualifikim; 

reduktim i shpenzimeve afatgjate dhe afatmesme; 

rritja e aktraktivitetit të kualifikimit/eve për studentët. 



259 

VI


260 

2.5 Mobiliteti i hapësirë evropiane të arsimit të lartë 

Gjendja: Republika e Maqedonisë e kupton rëndësinë e programeve të BE 

(Tempus, Programi i gjashtë kornizë), COST dhe bashkëpunimin bilateral, si instrumente 

për rritjen e gatishmërisë së studentëve dhe të punësuarve. Të një 

rëndësie të njëjtë për gatishmërinë e vendeve anëtare të BE është gatishmëria e 

studentëve dhe kuadrove të rajonit KARDS. Gatishmëria intensive në drejtim lindje-perëndim 

dhe perëndim-lindje është cilësi e aktiviteteve të Programit Tempus, 

pa marrë parasysh se a bëhet fjalë për gatishmëri lindje-perëndim apo perëndimlindje 

(mbi 330 grande ju janë shpërndarë kuadrit akademik, administrativ apo 

të punësuarve në ministri nga viti 996 dhe këndej), apo prapë për gatishmëri 

më të madhe të kuadirt akademik, administrative apo studentëve në kornizën e 

Projekteve Evropiane të përbashkëta (Joint European Projects), projektet e llojeve 

të masave kompakte (Compact Measure Projects) dhe masa strukturore dhe 

komplementare (Stuctural and Complementary Measures). Ilustrimi më i mirë për 

përforcim të gatishmërisë të të rinjve dhe kuadrit akademik në Rajonin KARDS 

shihet në projektin e realizuar për studime pasuniversitare nga fusha e inxhinjerisë 

së tërmeteve dhe sizmologjisë inxhinjerike, i cili përfshiu studentë nga Shqipëria, 

Kroacia dhe Republika e Maqedonisë. Është arritur sinergji me projektin 

për studime pasuniversitare të financuar nga DAAD, i cili përfshin studentë nga 

të tri vendet e njëjta, por edhe nga Bullgaria, Bosnja dhe Hercegovina dhe Serbia 

e Mali i Zi. Përfshirja e studentëve në projektet evropiane të përbashkëta, dhe 

në atë kontekst, promovimi i gatishmërisë së studentëve, do të jetë prioritet për 

Programin Tempus në vitet e ardhshme. Duhet të përmendet se në vitin 2002, u 

hap mundësia përfaqësuesit e lidhjeve studentore të marrin pjesë gjithashtu dhe 

në skemën për gatishmëri individuale. Republika e Maqedonisë do të vazhdojë t’i 

përkrahë të gjitha mundësitë për intensifikim të gatishmërisë në arsimin e lartë. 

Në mars të vitit 2005, Republika e Maqedonisë u bë anëtare e rrjetës CEEPUS, 

e cila mundëson gatishmëri të studentëve dhe kuadrit akademik midis institucioneve 

të larta arsimore të vendeve anëtare në Evropën Qendrore dhe Lindore. 

Republika e Maqedonisë do t’i vazhdojë bisedimet me vendet anëtare të BE, 

me vendet kandidate dhe me vendet e tjera, me qëllim që t’i tejkalojë pengesat 

formale të gatishmërisë (p.sh. rregjimin e vizave). 

Në pajtim me statutin e arritur të vendeve anëtare në Unionin Evropian, gjatë 

vitit 2007, Republika e Maqedonisë do të aplikojë procedure për themelimin dhe 

akredititimin e Agjencisë nacionale për implementimin e ,, Programit intergrues 

për mësim të përjetshëm’’ të Bashkësisë Evropiane. 

Gatishmëria e studentëve dhe kuadrit akademik, promovon një nga dimensionet 

e hapësirës evropiane të arsimit të lartë. Ajo nënkupton mundësi për rrjedhje 

papengesë të njerëzve në nivel nacional, rajonal dhe internacional, e fokusuar 

në këmbimin e ideve dhe bashkëpunimit në fushën e mësimdhënie dhe punës

kërkimore-shkencore. Gjithastu, gatishmëria nënkupton zhvillim të aftësisve për 

përballim me mjediset e reja arsimore dhe kulturore për shkak të zgjerimit të njohurive 

për kulturat e tjera. Kjo përbën përpjekje për krijim të Hapësirës evropiane 

të arsimit të lartë në të cilën, ashtu siç theksojnë nëshkruesit e Deklaratës së Sorbonës, 

“identitetet nacionale dhe interesat e përbashkëta mundet të veprojnë 

midis tyre në dobi të Evropës, studentëve të saj dhe të gjithë qytetarëve”. 

Realizimi i mobilitetit nënkupton tejkalim të pengesave për lëvizja të lirë, 

sidomos të: 

 

 

studentëve: t’ju jepet rasti për të mësuar, t’ju mundësohet afrimi drejt studimeve 

dhe shërbimeve relevante. 

arsimtarëve, kërkuesve dhe personelit administrative: t’ju njihet dhe 

vlerësohet koha të cilën e kanë kaluar në Evropë në, kërkim, mësimdhënie 

apo mësim, pa prejudikim të të drejtave të tyre të statutit. 

Krijimi dhe zhvillimi i Hapësirës evropiane të arsimit të lartë varet prej 

plotësimit konskuent të detyrave të marra prej institucioneve shkollore të larta. 

Politika e tyre e qartë e internacionalizimit duhet të marrë parasysh ç’vijon: 

 

 

 

 

 

 

 

Masa: 

përforcim të kuadrit mësimdhënës me përvojë ndërkombëtare; 

ndërtim të programe studimore të cilat do të realizohen në një prej gjuhëve 

botërore; 

ndërtim të programeve studimore të cilat do të mundësojnë transferim të kredive 

për studentët e huaj dhe vendas; 

zhvillim të Qendrave Informative të cilat do të sigurojnë informacione të lehta 

dhe të qarta të kapshme për studentët në lidhje me mundësitë ndërkombëtare; 

përforcim i bursave të studentëve; 

ndërtim i mekanizmave për lehtësim të transferimit të bursave dhe kredive; 

tejkalim i pengesave për gatishmëri me lehtësim të mënyrës për marrje vizash 

dhe lejë punësh. 

2.6 Zhvillimi i programeve ndërkombëtare të studimit dhe përparimi i 

dimensionit evropian në arsimin e lartë 

Realizimi i kompatibilitetit të programeve të studimit dhe realizimi i idesë 

për njohje të kualifikimeve, e imponon nevojën për bashkëpunim multilateral 

dhe bilateral në procesin e ndërtimit të programeve të studimit në nivel universitar 

dhe pasuniversitar. 



261 

VI


262 

Sipas rekomandimeve të dala nga Procesi i Bolonjës, është e domosdoshme 

përforcimi i bashkëpunimit, së pari në nivel rajonal dhe pastaj më gjerë, në nivel 

evropian dhe botëror. 

 

 

 

 

 

Masa: 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës, në periudhën e mëtejshme, duhet ta përforcojë 

bashkëpunimin ndërkombëtar dhe t’ju sugjerojë dhe t’i përkrahë 

universitetet në vendosjen e bashkëpunimit me universitete të njëjtë apo të 

ngjashëm në Evropë dhe në botë, në planin e gatishmërisë së studentëve 

dhe kuadrit akademik. 

Përforcim i proceseve të bashkëpunimit rajonal dhe multilateral të institucioneve 

të larta arsimore. 

Zhvillim të programeve të integruara të studimit dhe shkallë të përbashkëta 

në nivelin e parë, të dytë dhe të tretë, nëpërmjet bashkimit të resureve akademik 

dhe traditave kulturore. 

Krijim të kushteve për gatishmëri arsimore të studentëve d.m.th. sigurim të 

qendrimit të tyre jashtë shtetit në programet studimore të shkallëve të përbashkëta. 

Zhvillimi i programeve studimore që do të realizohen në më shumë gjuhë. 

2.7. Promovimi i Dimensionit evropian 

Në vend nxiten proceset vijuese të zhvillimit dhe futjes së moduleve, kurseve 

dhe programeve të studimit me Përmbajtje, orientim dhe organizim evropian. 

Institucionet e larta arsimore nxiten të punojnë në zhvilim të programeve të 

integruara të studimit dhe diplomave të përbashkëta në nivel të parë, të dytë dhe 

të tretë. Programet e studimit për diploma të përbashkëta duhet të garantojnë një 

pjesë të rëndësishme të studimeve të kalohen jashtë shtetit, si dhe në mësimin 

e gjuhëve të huaja. Module të shumta, kurse dhe programe të studimit me Përmbajtj 

evropiane në nivel të parë dhe të dytë, si dhe kurse për trajnim për përforcim 

të kapciteteve në administratën publike për implementim të suksesshëm të Marrëveshjes 

për stabilizim dhe asociim midis BE dhe Republikës së Maqedonisë, 

janë zhvilluar dhe implementuar tashmë me ndihmë të Programit Tempus, apo 

nëpërmjet bashkëpunimit bilateral. 

Republika e Maqedonisë kushton vëmendje të veçantë në zhvillim të Dimensionit 

evropian në arsimin e lartë. Mbështetje në zhvillimin e moduleve, kurseve 

dhe programeve të studimit me organizim, orientim dhe përmbajtje evropiane 

sigurojnë: Komisioni Evropian (p.sh. 7 Projekte të Përbashkëta Evropiane 

Tempus/Tempus Joint European Projects), Këshilli i Evropës, si dhe disa vende 

anëtare të BE-së nëpërmjet projekteve bilaterale.

Hapja e programit të ri Erasmus Mundus të Unionit Evropian për bashkëpunim 

në lëmin e arsimit të lartë në vendet e botës së tretë, paraqet cytje të re të sektorit 

për arsim të lartë. Edhe më tutje do ta vazhdojnë pjesëmarrjen në programet 

e UE dhe programet e tjera ndërkombëtare që kanë për qëllim promovimin e 

Dimensionit evropian. 

Promovimi i dimensionit evropian në arsimin e lartë realizohet në nivel rajonal. 

Universiteti “Shën. Kirili dhe Metodi” në Shkup është një prej iniciatorëve 

për formimin e rrjetës universitare në rajon. Anëtarë të kësaj rrjete janëbuniversitetet 

nga: Shkupi, Kraguevca (SeMZ), Maribor (Slloveni) dhe Tuzla (BeH). 

 

 

 

Masa: 

ndërtim i rrjetave universitare rajonale dhe evropiane; 

ndërtim i programeve të përbashkëta të studimit; 

pasurim i moduleve, kurseve dhe programeve të studimit, të të gjitha shkallëve, 

me përmbajtje, orientim dhe organizim “evropian”. 

2.8. Punësimi në tregun e punës vendas dhe evropian 

Gjendja: Proceset e privatizimit shkaktuan ndryshme drastike në karakterin 

e pronës në kapacitetet ekonomike në Republikën e Maqedonisë. Ekzistojnë gjithsej 

8.727 subjekte vepruese, prej të cilave 32.93 ose 89.38% janë pronë 

private, .9 ose ,28% janë me pronësi të përzjerë, .7 ose , 7% janë me 

pronësi kooperative, 37 ose 0,29% janë shtetërore dhe .70 ose 7,87% janë 

në pronësi shoqërore. 

Ndryshimi i pronës shkaktoi ripërtëritje të iniciativës private, me reflektime 

të forta në tregun e punës dhe karakterin e fuqisë punuese. Në numrin e përgjithshëm 

të të punësuarve vetë 8,2 % janë punëtorë të vetëpunësuar. Shtrëngimi 

i zhvillimit të ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme, si dhe rritja e punësimit 

nëpërmjet zgjerimit të sektorit industrial dhe shërbyes (përcaktimet strategjike të 

vendit) zhvillohen me vështirësi, për shkak të zhvillimit ekonomik të ngadalshëm 

dhe fuqisë financiare të zvogëluar të popullsisë. 

Për shkak të zhvillimit ekonomik të ngadalshëm, rritja e numrit të të papunësuarve 

dhe para së gjithash, proceseve të privatizimit, është e vështirë të ndahet 

një pamje reale e kalimeve sektoriale më të rëndësishme në vend. Sektori industrial 

është akoma fusha dominuese për shtitje të fuqisë punuese, në dallim 

prej sektorit të shërbimeve dhe veprimtarisë servisore, të cilët edhe pse kohët e 

fundit shënojnë rritje të butë, akoma nuk janë të theksuara sa që të mund të flitet 

për prishje drastike të kalimit të fuqisë punëtore nga një sektor në tjetër. 

Sipas statistikave të vitit 2003, në Republikën e Maqedonisë ka 3 5.900 

të papunësuar. Prej tyre , 7% janë pa arsim, 0,93% janë me arsim tetëvjeçar 



263 

VI


264 

të plotë dhe të paplotë, 9,86% me arsim të mesëm tre dhe katërvjeçar, kurse 

8.0 % janë me arsim të lartë apo superior. 

Sipas kohëzgjatjes së papunësisë, mund të thuhet se ,60% prej të papunësuarve 

me arsim të lartë presin për punësim më tepër se vjet. Kjo periudhë 

rritet tek grupet e tjera arsimore, dhe më e madhe është tek të papunësuarit me 

arsim tetëvjeçar të paplotë (72, 0%) dhe pa arsim(6 , 6%) të cilët presin për 

punësim më tepër se vjet. 

Institucionet e larta shikojnë punësimin e kuadrove të veta të diplomuar si 

një qëllim të rëndësishëm dhe vërtetim të efikasiteteve të punës së tyre. Kjo kërkon 

fleksibilitet më të madhe të programeve të studimit, validitet akademik të 

tyre dhe relevanitet në tregun e punës. 

Mundësia për punësim në aspektin universitar do të thotë: 

imagjinacion i zhvilluar mirë; 

aftësi për afrim sitematik dhe metodik drej zgjidhjes së problemeve me zbatim 

të njohurive përkatëse; 

aftësi për udhëheqje me proceset shoqërore. 

Sipas kësaj, struktura e përgjithshme e programeve të studimit dhe përmbajtjeve 

të lëndëve duhet të drejtohen drejt zhvillimit të atyre aftësive dhe shkathtësive 

tek studentët. 

Përfocimi i punësimit të studentëve të diplomuar në tregun e fuqisë punëtore 

nënkupton dhe zhvillon ofertë të gjerë të mundësive arsimore d.m.th. për objektivizim 

të konceptit të të mësuarit të përjetshëm. Kjo do të thotë se institucionet e 

larta arsimore duhet të zhvillojnëdhe programe të studimit (apo sete modulesh) 

të cilat do të jenë në funksion të kualifikimit, rikualifikimit të studentëve të diplomuar 

dhe të gjithë atyre që kanë nevojë për marrjen e kualifikimit me të cilin do 

të jenë konkurentë pune jo vetëm në tregun nacional të punës por edhe në atë 

evropian. Ndërtimi i këtyre programeve të studimit duhet t’i ndjekë ndryshimet në 

tregun e punës si në vendin amëashtu edhe në Evropë dhe në botë. Që të realizohet 

kjo nevojë është e nevojshme realizimi i masave të mëposhtme. 

Masa: 

zhvillimi i kornizës nacionale të kualifikimeve, kompatibile me kornizën e 

përgjithshme për kualifikime (overarching framework for qualifications in 

the EHEA) në hapësirën evropiane të arsimit të lartë; 

sigurimi plotësimi midis kornizës gjithëpërfshirëse për kualifikime në hapësirën 

evropiane të arsimit të lartë dhe kornizës më të gjerë të kualifikimeve 

për mësim të përjetshëm, i cili përfshin arsim dhe trajnim të përgjithshëm 

dhe profesional; 

 

krijimi i mekanizmave pë lehtësim të procedurave për ndryshim të programeve 

të studimit;

ndërtimi të kritereve për njohjen e kompetencave të fituara; 

përforcimi të transparencës dhe fuqisë informuese të MASH dhe universiteteve; 

përforcimi i lidhshmërisë së universiteteve me punëdhënësit/institucionet 

ekonomike 

promovimi i trajnimit interdisciplinar dhe zhvillim të aftësive përcjellëse me 

qëllim që tu përgjigjet nevojave të tregut më të gjerë të fuqisë punëtore. 

2.9. Modernizimi i mësimit 

Gjendjen e tanishme e programeve të studimit dhe të lëndëve në universitetet 

shtetërore, në pjesën më të madhe e favorizon enciklopedizmin. Arsimtarët 

janë të fokusuar mbi qëllimet dhe detyrat e programeve d.m.th. vëmendja e 

tyre është e përqëndruar në realizimin e përmbajtjeve të dhëna mëparë, të cilat 

transformohen në qëllime dhe detyraa. 

Intervenimet e deritanishme rastësisht ose jo mjaftueshëm i kuptimësojnë 

shndërrimet në procesin arsimor. Si segment, ai mbeti pothuajse i pandryshueshëm: 

stili i të shpjeguarit në punën me studentët, kujdesi dhe nxitja e 

memorizimit në vend të të mësuarit me kuptim dhe/ose të mësuar me zgjidhje 

problemesh, dëgjim në vend të kritikës, pasivitet në vendt të aktivitetit, punë 

frontale në vend rë interaksionit, përdorim i pamjaftueshëm i mjeteve mësimore 

moderne, përdorim i pamjaftueshëm i teknologjisë informatike etj. 

Në mësimdhënie, dominojnë teknikat tradicionale të cilat një një masë të 

madhe i bëjnë pasivë studentët, për llogari të rolit dominues të arsimtarit. 

Lloji autokrat i udhëheqjes dhe mësimdhënies janë teknikat më të shpeshta 

të cilat përdoren në mësim, të cilat sjellin proceset e interaskionit dhe mësimit 

aktiv të studentëve gjatë mësimit të jenë një raritet i vërtetë. Duhet të thuhet se 

zbatimi i formave të reja në mësim dhe të mësuar, nga arimtarët (sidomos prej 

më të rinjve) kohët e fundit përforcohet, por përshtypje është se kjo është akoma 

e pamjaftueshme. Me të drejtë, ky problem, e hap pyetjen për përgatitjen dhe aftësinë 

e kuadrit arsimor për zbatimin e teknikave bashkëkohore në mësimdhënie 

dhe të mësuar. 

Shkaqet e dominimit të modeleve tradicionale të të mësuarit mund të 

kërkohen në: 

 

 

 

numrin e madh të studentëve në grup 2 ; 

mangësitë e teknologjisë bashkëkohore informativo-komunikuese; 

kompetencat didaktike të dobëta të një pjese të arsmitarëve; 

2 në disa fakulteten një grup numëron dhe mbi 300 studentë (fakulteti ekonomik, juridik) 



265 

VI


266 

 

 

 

sistemin e vlerësimit të arsimtarëve 3 ; 

mungesat e konceptit për rezultate prej mësimit në programet e lëndëve; 

aftësimin e dobët i studentëve për punë të pavarur. 

Për dallim nga institucionet shtetërore arsimore të larta ato privatet, kanë 

në dispozicion mundësi më të mëdha (teknologji bashkëkohore, grupe të vogla 

për mësim, kushte mjedisi) për zbatimin e modeleve të reja për mësim dhe të 

mësuarit. Megjithatë, duke marrë parasysh problemet të cilat i kanë në sigurimin 

e kuadrit cilësor arsimor , dhe këto 

institucione kanë probleme në këmngulen që tu ofrojnë studentëve mësim 

dhe të mësuar bashkëkohor. 

Masa: 

 

 

 

implementimi i konceptit për dalje arsimore (Learning Outcomes) në procesin 

arsimor; 

aplikimi I teknologjisë informatiko- komunikative (TIK) dhe Internetit në arsim; 

trajnimi i kuadrit arsimor. 

2. 10. Përforcimi i kuadrit arsimor 

Dobësitë të cilat shfaqen në realizimin e mësimit dhe të të mësuarit, në një 

masë të madhe përbëjnë rezultat të trajnimit të dobët të kuadrit arsimor dhe 

bashkëpunues në planin e didaktikës së shkollimit të lartë. Nevoja për futjen e 

formave bashkëkohore të mësimit dhe zbatimit të teknologjisë informative në 

aktivitetet mësimore dhe jashtëmësimore e determinojnë nevojën për trajnim 

plotësues të kuadrit universitar. 

Kohët e fundit, është e theksuar tendenca për modernizimin e mësimit me 

futjen e modeleve interaktive në mësim dhe përdorim të teknologjisë bashkëkohore 

arsimore, para së gjithash prej kuadrit më të ri arsimor. Për fat të keq, kjo 

kategori e arsimtarëve është e përfaqësuar pak në arsimin e lartë. 

Mundësitë për përsosje të vazhdueshme profesionale dhe eksperte të 

kuadrit arsimor në kornizat e fakultetit janë të kufizuara dhe shpesh nuk përpu- 

3 Arsimtari dhe puna e tij verësohen në bazë të planit të realizuar dhe kjo normativisht, pa u 

marrë parasysh gjatë kësaj se a ka arriur ai të shkaktojë ndryshime të caktuar tek studentët 

d.m.th. pa u marrë parasysh se sa çdo student ka fituar dije dhe aftësi dhe çfarë efektesh 

ato dije dhe aftësi shkaktuan tek ai. 

Në mungesë të kuadrit cilësor, insitucionet private të arsimit të lartëjanë të detyruara të 

angazhojnë tashmë kuadër arsimor të pensionuar apo të shfrytëzojnë shërbime të kuadrit 

ekzistues të punësuar në universitetet shtetërore ose në tjetër rast të punësojnë kuadër me 

kompetenca mjaf të dyshimta. Kohën e fundit, ka tendencë të kalimit të kuadrit prej institucioneve 

arsimore të larta shtetërore në ato private.

then me dinamikën ekzistuese të tendencave në fushat me të cilat ata merren. 

Shpesh, mundësitë e tilla duhet t’i realizojnë në mënyrë individuale dhe t’i përdorin 

shërbimet e institucioneve që janë jashtë fakultetit. Edhe përkrah asaj se institucionet 

arsimore të larta këmbëngulin ta mundësojnë këtë proces, megjithatë 

përshkak të mundësive të kufizuara nuka arijnë deri në masë të kënaqshme. 

Politika restriktive në planin e punësimit të kuadrit arsimor është e papërshtashme 

në kënaqjen e nevojave të institucioneve arsimore të larta për mbulim 

të mësimit të rregullt. Madje dhe mundësitë për tejkalimin e kësaj gjendjeje 

nëpërmjet punësimit të arsimtarëve me kohë pune të pjesëshme është e pamundur. 

Duke marrë parasysh dobësitë e pranishme te kuadri arsimor dhe bashkëpunues, 

në periudhën e ardhshme, MASH dhe universitetet duhet të marrin masa 

për tejkalimin e tyre. 

Masa: 

 

 

 

 

 

 

 

 

analizë e nevojave të kuadrit në arsimin e lartë; 

rritje të punësimit të kuadrit të ri arsimor në universitetet shtetërore; 

përkufizim të standartit të kompetencave për arsimtar efektiv; 

ndërtim të sistemit për përsosje profesionale të vazhdueshme të kuadrit arsimor; 

krijim të kushteve për përsosje shkencore dhe profesionale në vend she 

jashtë.; 

stimulim të pjesëmaarjes të professorëve visitorë në realizimin e mësimit në 

fakultete; 

pjesëmarrje e kuadrove universitare në mjediset në Evropë dhe në botë; 

përmirësim i statustit material dhe stimulim të kuadrit akademik. 

2.11. Studentë 

Gjendja: Implementimi i parimeve dhe rekomandimeve të Procesit të Bolonjësnuk 

shkaktoi dallgë vetëm tek kuadri arsimtar, bashkëpunues dhe administrative, 

por në një masë të madhe i dallgëzoi dhe studentët. Rezultatet e para treguan 

se popullata studentore nuk ka informata të mjaftueshme për të gjithë atë 

se ç’ndodh në arsimin e lartë. Dhe përkrah asaj se në transformimin e proceseve 

rregullisht marrin pjesë studentë, shpërndarja e përvojës të të gjithë popullatës 

studentore mbetet prapa. Për këtë qëllim, në periudhën e kaluar, prej studentëve 

ishin organizuar disa seminare, tribina dhe takime të të cilat është diskutuar për 

problemet studentore, Procesin e Bolonjës dhe se si do të ndikojë ai mbi studentët, 

si dhe vendi dhe roli i studentëve në reforma. Për fat të keq, në periudhën 

e kaluar mungonin takimet më të shpeshta midis strukturave menaxhuese të 



267 

VI


268 

universiteteve dhe studentët në të cilat do të diskutohej për aksionet konkrete, 

si dhe publikimin e dokumenteve të shtypur të cilët kanë të bëjnë me Procesin e 

5 5 

Bolonjës, ndërsa do të ishin të arritshme për studentët. 

Roli i studentëve në krijimin e politikës arsimore të universitetit, në kushtet 

e vendosjes së tanishme, nuk karakterizohet me efikasitet të lartë. Dhe përkrah 

asaj se studentët nëpërmjet pjesëmarrjes të antarëve të vet në organet universitare 

dhe të fakultetit, kanë mundësi t’i thonë vërejtjet dhe idetë e tyre për përmirësimin 

e gjendjes, megjithatë nuk e japin rezultatin e dashur. 

Me Deklaratën e Bolonjës studenti bëhet “ana - partner” në procesin arsimor. 

Statuti partner i studentëve duhet tu mundësojë të bëhen vlerësues të barabartë 

në procesin arsimor dhe ngritës të iniciativave për reforma të cilat shpien 

drejt përmirësimit. Në atë rol të vet studentët duhet të jenë përgjegjës dhe competentë. 

Që të realizohetroli i ri i studentëveështë e nevojshme: 

 

 

 

të respektohen të drejtat, novojat dhe interesat e studentëve prej kuadrit 

akademik të institucioneve të universitetit; 

të vendoset marrëdhënie demokratike dhe komunikim në dy drejtime; 

të sigurohet pjesëmarrje e studentëve në vlerësimin e cilësisë së procesit 

arsimor. 

Dimensioni social i procesit të Bolonjës: Ministria e Arsimit dhe Shkencës 

bën përpjeke, në kuadër të mundësive që i japin mjetet nga buxheti nacional 

dedikuar për arsimin e lartë, t’iu mundësoj studentëve t’i kryejnë studimet pa 

vështirësi të mëdha për shkak të gjendjes së tyre sociale dhe ekonomike. 

5 Një pjesë e madhe e dokumenteve të cilat janë relevante për reformat që zbatohen në arsimin 

e lartë në Maqedoni janë të arritshme vetëm në Internet. Ka nevojë për përkthim dhe 

botim të dokumenteve si: World Conference on Higher Education, Higher Education in the 

Twenty-frist Century: Vision and Action, 9 October,Paris, 998; Convention on the Recognition 

of Qualifications Concerning Higher Education in the European Region, Lisbon, 997, 

Harmonisation of the Architecture of the European Higher Education System, Sorbonne, 

998; The European Higher Education Area, Joint Declaration of the European Ministers 

of Education, Convened in Bologna on the 9th of June 999; Haug, Guy & Khudsen, Inge: 

Trends in Learning Structures in Higher Education (I) – 999; Message from the Salamanka 

Convention of European Higher Education Institutions, Shaping The European Higher Education 

Area, Salamanka200 ; Haug, Guy & Tauch, Christian: Trends in Learning Structures 

in Higher Education (II) – 200 ; Working on the European Dimension of Quality, Report 

of the International Conference, Amsterdam, March 2 and 3, 2002; Credit Transfer and 

Accumulation – the Challenge for Institutions and Students, EUA/Swiss Confederation 

Conference, ETH Zurich, / 2 October 2002; European Strategy Framework, for Improving 

and Increasing Global Education in Europe to the Year 20 5, Europe-wide Global Education 

Congress, Maastricht, November 5th – 7th 2002; EUA Graz Convention, 29/3 May 

2003; Reichert, S. and Tauch, Ch,: Trends in Learning Structures in European Conference of 

Ministers Responsible for Higher Education, Berlin, 9 September 2003.

Janë rritur mundësitë për vendosjen e studentëve në konviktet studentore 

(lëmia në të cilën është mundësuar edhe nisma private). Sistemi për mbështetjen 

e studentëve me bursa dhe kredi duhet edhe më tutje të përmirësohet dhe në 

vehte t’i inkorporojë komponentën sociale dhe ekonomike, por edhe komponentën 

e shpërblimit në pajtim me rezultatet e arritura gjatë studimit. 

E nevojshme është që të përparohen mundësitë që studentët të punojnë me 

kohë të pjesërishme të punës gjatë studimeve. 

Mbështetja e studentëve nga Buxheti i R. së Maqedonisë: 

Viti akademik Bursat Kredi 

Bursat në pajtim me marrëveshjet 

dypalëshe 

200 /02 2.697 6.336 360 

2002/03 2.709 6. 67 286 

2003/0 3.002 . 63 259 

200 /05 3.5 3 .3 2 2 2 

Burimi: Ministria e Arsimit dhe Shkencës 

Mundësi për zgjedhje: Tregu i ofertës arsimore në arsimin e lartë në republikën 

e Maqedonisë është mjaft i ngushtë, më të cilin zgjedhja e llojit të studimeve 

të cilat studentët duan t’i vizitojnë është mjaft i kufizuar. Oferta arsimore në përgjithësi 

mund të ndahet në dy grupe, edhe atë: 

. Ofertë e programeve të studimeve të cilat ofroj profil të gjerë në kulturën 

profesionale dhe 

2. 

Ofertë e programeve të studimit të cilat ofrojnë profil të ngushtë të kulturës 

profesionale, ndërsa realizojnë komunikim me nevojat e tregut të punës. 

Profili i gjerë është dominues në universitetet shtetërore, për dallim prej privatëve 

të cilët ofrojnë profil të ngushtë ekspert. 

Kohët e fundit, universitetet shtetërore e lëshojnë profilin e gjerë dhe aplikojnë 

a.q. profil fleksibil të profesionalizmit. Ato ndërtojnë programe studimore të 

modulizuar në të cilat studentët, në përputhje me afinitetin , nëpërmjet zgjedhjes 

mund të caktohet për një apo më tepër profile të ngushta në profesionalizëm. 

Roli i arsimit të mesëm: Shkaqet për efikasitetin e dobët të studimeve dhe 

të interesimit të pamjaftueshëm të studentëve për jetën universitare dhe punës, 

shpesh kërkohen në universitetet, pa u marrë parasysh roli i arsimit të mesëm i 

cili i përgatit personat për hyrje në universitet.. 

Me qëllim që studentët ta realizojnë me sukses rolin e vet në sektorin e 

arsimit të lartë, është e domosdoshme ata t’i fitojnë kompetencat bazë të cilat 

garantojnë studim të suksesshëm dhe futje active në jetën universitare para se 

të bëhen pjesë e arsimit të lartë. Për fat të keq, arsimi i mesëm në Republikën e 

Maqedonisë nuk i siguron këto kompetenca. Edhe pse në periudhën e kaluar në 



269 

VI


270 

arsimin e mesëm implementoheshin një seri intervenimesh, së pari në reformat 

e arsimit të mesëm professional, arsimi i mesëm akoma vuan prej sëmundjeve 

të njëjta: enciklopedizëm, faktografi, dominim i teknikave tradicionale në mësim 

dhe të mësuar, margjinalizim i pavarësisë së nxënësit dhe aftësive të tij për mendim 

kritik dhe zgjidhje problemesh. 

Masa: 

 

 

 

 

 

përforcim i arsimit të mesëm; 

përmirësim i kushteve të studimit dhe jetës së studentëve, sigurim ndihme 

për mbarimin në kohë të studimeve, pa pengesa në aspect të prejardhjes së 

tyre ekonomike dhe sociale 

përforcim të rolit dhe pjesmarrjes së studentëve në funkionet dhe proceset 

kryesore institucionale, duke përfshirë drejtimin me institucionet arsimore 

të larta; 

përmirësim i shërëbimeve studentore, duke përfshirë zhvillimin e sistemeve 

relevante për informacione; 

zhvillim dhe zbatim i sitemeve specialë për informime me të dhëna relevante 

për gjendjen ekonomike dhe sociale të studentit, me anë të së cilës mund tu 

rritet mbështeja. 

2.12 TIK (Teknologjitë informatiko-komunikative) në arsimin e lartë 

Zbatimi i teknologjive informatiko- komunikative (TIK)në arsimin e lartë ka 

shkaktuar ndryshime organizative, arsimore, teknike dhe financiare në institucionet. 

Ndikimet afatgjate dhe më të rëndësishme nga zbatimi i TIK priten në: nxitjen 

e universiteteve që të zhvillojnë kurse për e-arsim me karakter modular, fleksibile, 

dhe të hapura për nevojat e mësimit të përjetshëm; zhvillimi i bashkëpunimit 

midis universiteteve dhe organizimi i programeve studimore për nxënien e diplomave 

të përbashkëta; promovimi i mobilitetit virtual; zhvillimi i mekanizmave për 

njohje, sigurimi i cilësisë dhe akreditimi ndërkombëtar i e-arsimit, si dhe zhvillimi 

i mjeteve dhe shërbimeve për lehtësimin e bashkëpunimit akademik. 

Dobësitë e gjendjes së tanishme në vend: Një pjesë e fakulteteve e universiteteve 

publike pamjaftueshëm i shfrytëzojnë teknologjië informatike dhe sistemet 

informative në procesin e arsimit dhe veprimtarisë shkencoro- hulumtuese. 

Në nivel lokal, kjo gjendje është rezultat nga infrastruktura e papërshtatshme 

dhe mungesa nga hardveri përkatës dhe mbështetja softvere. Poashtu arsimi 

informatik e një pjese të kuadrove akademiko-administrative nuk është në nivel 

të kënaqshëm. 

Gjendja e këtillë kontribuon në procesin mësimor që edhe më tutje të jenë 

të pranishëm elemente nga mësimi tradicional, që në masë të madhe negativisht 

ndikon në motivimin e arsimtarëve dhe studentëve si dhe ndaj cilësisë dhe efika-

sitetit të procesit mësimor dhe studimit 

në tërësi. 

Zhvillimi i pamjaftueshëm i sistemeve 

informativo-universitare (veçanërisht 

të universiteteve publike) drejtpërsëdrejti 

shfaqet në mundësitë për 

zbatimin e programeve bashkëkohore 

modularizuese studimore, të bazuara 

në sistemin për transfer dhe akumulim 

të kredive. 

Për zbatim real të ECTS, është e 

domosdoshme mbështetje e fuqishme 

si dhe mbështetje e lartë informatike e 

punës së organizuar së administratës 

administrative e obliguar për ECTS dhe 

shtojcës së diplomës. 

Për shkak të rëndësisë së MAR- 

NET për mundësimin e punëve të përbashkëta 

dhe shfrytëzimit optimal të 

resurseve në të gjitha institucionet e 

larta arsimore, shkencoro-hulumtuese, 

kulturore etj, të përfshiera në rrjet 

dhe përfshierja e saj në rrjetin evropian 

akademik GEANT dhe internetin global, 

është i nevojshëm përmirësimi i vendosjes 

organizative dhe përforcimi i 

mbështetjes kadrovike. 

Qeveria e Republikës së Maqedonisë 

duhet të siguroj finansim stabil të 

MARNET si infrastrukturë e rëndësisë 

nacionale. 

Ekzistimi i strukturave dhe mjedisit për e-arsim 

në Republikën e Maqedonisë: 

Republika e Maqedonisë duhet të siguroj përparim të vazhdueshëm të zbatimit 

të TIK në punën e bibliotekave: lidhshmëri me sisteme informative të rëndësishme 

nacionale dhe sisteme bibliotekaro-informative të rëndësishme nacionale 

dhe ndërkombëtare; digjitalizimi i fondeve, duke përfshirë edhe fonde të 

rëndësishme për trashëgimi kulturore, si dhe përforcimin e interoperabilitetit në 

punën e bibliotekës popullore dhe universitare ,,Shën Kliment Ohridski’’ – Shkup 

dhe Bibliotekës Universitare ,,Shën Kliment Ohridski’’ – Manastir me bibliotekat 

e universiteteve tjera dhe institucioneve të larta arsimore në vend dhe më gjërë 

(,,Biblioteka virttuale nacionale’’). 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

Arsimi i profilit informatik është i përfaqësuar 

në Universitetin ,,Shën Kirili dhe Metodi’’ – 

Shkup, Universitetin ,,Shën Kliment Ohridski’’ 

– Manastir (tre ciklet ); Universitetin e UEJL në 

Tetovë (cikli i parë dhe i dytë); Universitetin 

Evropian ,,Republika e Maqedonisë’’ dhe në 

Kolegji Nju Jork – Shkup (cikli i parë) ; 

Pjesa më e madhe e programeve studimore 

për profilet tjera, përfshin lëndën për TIK 

shkrim-lexim. Një pjesë e programeve studimore 

për profilet tjera, përfshin zbatimin e 

teknologjive informatiko-komunikative në 

lëmitë për të cilat arsimojnë kuadro; 

Infrastruktura inforrmatiko-komunikative: rrjeti 

maqedonas akademik dhe hulumtues (MAR- 

NET) i lidh TIK rrjetet e Universiteteve ,,Shën 

Kirili dhe Metodi’’- Shkup, ,,Shën Kliment 

Ohridski’’- Manastir; në rrjedhë janë punët për 

lidhjen e rrjetit universitar të UEJL me MAR- 

NET; 

Sistemi biblioteko-informatik: është i mbështetur 

informatikisht në Bibliotekën popullore 

dhe universitare ,,Shën Kliment Ohridski’’ dhe 

në numër të caktuar të institucioneve të larta 

arsimore; 

Janë zhvilluar platforma për e-mësim dhe 

model i ,,kampusit pa tela’’ të Universiteteve 

,,Shën Kirili dhe Metodi’’ – Shkup, ,,Shën Kliment 

Ohridski’’ – Manastir dhe UEJL në 

Tetovë; 

Është vendosur bashkëpunim midis universiteteve 

,,Shën Kirili dhe Metodi’’ – Shkup, 

,,Shën Kliment Ohridski’’ – Manastir, dhe Universitetit 

Shtetëror të Tetovës në Tetovë në realizimin 

e veb-mësim i bazuar në gjuhën 

maqedone dhe shqipe. 



271 

VI


272 

Në periudhën e ardhshme, Ministria e Arsimit dhe Shkencës dhe universitetet 

duhet t’i ndërmarrin me sa vijon: 

Masa 

 

 

 

 

 

 

 

 

ekipim i universiteve shtetërorë me teknologji arsimore informatike bashkëkohore; 

trajnim të kuadrit arsimtar dhe bashkëpunues për përdorimin e teknologjisë 

informatike dhe zbatimi i saj në procesin e arsimit; 

sigurim i hyrjes papagesë dhe të lirë në Internet për të gjithë studentët, 

kuadrove akademik dhe administrative në kuadër të universiteteve; 

përparim i sistemeve informuese të universiteteve dhe trajnim përkatës i 

kuadrit administrativ; 

formimi i Qendrës për zbatim të teknologjive informativo-komunikuese në 

arsim, si mbështetje të arsimtarëve dhe studentëve. 

Sigurim i vazhdueshëm i mjeteve nga buxheti nacional, të dedikuara për finansimin 

e funksioneve të MARNET dhe lidhja e saj në rrjetin evropian akademik 

GEANT dhe internetin global; 

Zgjerimi i MARNET dhe vendosja e rrjetit nacionalo-universitare; 

Sigurim i mjeteve nga buxheti nacional për zhvillimin e sistemit bibliotetekoinformativ 

dhe përfshierja e saj në rrjetin ndërkombëtar. 

3. SIGURIMI I cILËSISË 

Në procesin e ndërtimit të hapësirës së përbashkët evropiane të arsimit të 

lartë, vend qëndror fiton cilësia e arsimit të lartë. Në funksion të sigurimit të mobilitetit 

të pa penguar të studentëve dhe kuadrit universitar në tregun evropian 

akademik dhe mobilitetit të tregut evropian të punës, të Konferencës të ministrave 

evropian competent për arsim (Bergen 2OO5), u miratuan standardet dhe 

udhëheqësi për sigurimin e cilësisë në arsimin e lartë në hapësirën evropiane të 

arsimit të lartë. 

Sigurimi i cilësisë duhet të realizohet në nivel nacional, institucional she internacional. 

Në këtë kuptim, afirmohet nevoja për zhvillim të kritereve të ndashme 

midis tyre dhe metodologjisë për sigurimin e cilësisë. Duke e respektuar parimin 

e autonomisë institucionale, përgjegjësia primare për sigurimin e cilësisë në 

arsimin e lartë bie në çdo institucion, që krijon bazë për kompetencë të vërtetë të 

sistemit akademik në kornizën nacionale për cilësi. 

Sistemet për sigurimin e cilësisë duhet të jenë transparente dhe përkatës 

me sistemet e vendeve të tjera evropiane, për shkak të njohjes dhe evauimit të

cilësisë të prosceseve arsimore dhe shkencoro-kërkimore, që në përfundim çon 

drejt njohjes së diplomave dhe çertifikatave dhe rritje të punësimit në tregun 

evropian të fuqisë punëtore. 

Gjendja e tanishme; Kornizat ligjore të procesit të akreditimit dhe evaluimit 

është vendosur me Ligjin për arsimin e lartë (2000). Akreditimin e institucioneve 

të larta arsimore dhe të programeve studimore e kryen Këshilli për Akreditim (KA) 

në arsimin e lartë. Këshilli është formuar në vitin 200 , kurse anëtarët kanë kanë 

mandat katërvjeçar. KA është i pavarur në punën e vet dhe merr vendime prej 

kompetencës së vet në bazë të profesionalizmit dhe kompetencës. Në kornizën 

e së drejtave të veta dhe detyrave, KA cakton se vallë në bazë të dokumenteve të 

dhëna (duke përfshirë projektin për krijimin e institucioneve arsimore të larta), 

janë përmbushur të gjitha kërkesat për kryerjen e aktiviteteve arsimore të larta; 

vendos për akreditimin e institucioneve shkencore të cilat duan të realizojnë studime 

pasuniversitare dhe të doktoraturës; vendos se a i përmbush kushte institucioni 

arsimor i lartë për organizimin e programev studimore të reja dhe i përcakton 

kapacitetet për studim në institucionet arsimore të larta; akrediton programe 

studimore të reja; mban dokumentacion për akreditimin e institucioneve arsimore 

të larta dhe për akreditime të tjera; dhe kryhen detyra të tjera të caktuara me 

Ligjin për arsimin e lartë. 

Vlerësimi i cilësisë së arsimit të lartë kryhet sipas evaluimit. Evaluimi i 

jashtëm dhe vlerësimin e cilësisë së kuadrove akademik e realizon Agjencia për 

evaluim të arsimit të lartë e formuar nga Këshilli për kareditim në vitin 200 . Mandati 

i anëtarëve të agjencisë është katër vite. Anëtarët e agjencisë janë të pavarur 

në punë. Evaluimi bën monitoring të institucioneve arsimore të larta të akredituara 

dhe përgatitë raporte nga evaluimi i jashtëm në ciklus prej 5 vitesh. Në bazë 

të rezultateve nga evaluimi i jashtëm, Agjencia i propozon Këshillit për akreditim 

përtëritje ose heqjen e licencës për punë të institucioneve të larta arsimore. 

Raportet nga evaluimi shpallen. Çdo institucion i lartë arsimor realizon proces 

të vetëevaluimit. Vetevaluimin e bën Komisioni i përbërë nga kuadro akademik, 

kuadro administrativ dhe përfaqësues të studentëve. 

Senati universitar formon Komision universitar për evaluim, i cili përgatit raport 

nga vetevaluimi në nivel të universitetit. 

Republika e Maqedonisë do të punojë në harmonizimin e procesit të sigurisë 

së cilësisë në arsimin e lartë me rekomandimet nga komunikata e Beregenit 

(2005): 

Definimi i përgjegjësive i të gjitha trupave dhe institucioneve të përfshira në 

proces; 

 

evaluimi i programeve dhe institucioneve, duke përfshirë vlerësim intern, 

revision të jashtëm, pjesmarrje të studentëve në të gjitha nivelet nga procesi 

i sigurimit të cilësisë dhe publikimit të rezultateve; 



273 

VI


274 

 

 

Masa: 

 

 

 

 

 

 

 

sistem për akreditim, çertifikata procedura të ngjashme/krahasuese; 

pjesmarrje ndërkombëtare, bashkëpunim dhe participim në rrjete rajonale 

dhe rrjete të gjëra për sigurimin e cilësisë. 

përkufizim i përgjegjësive dhe kompetencave të universiteteve, Trupave nacionalë 

për Evaluim dhe Akreditim dhe Inspektoriatit Shtetëror Arsimor; 

përfshierja e studentëve në organet nacionale dhe organet universitare për 

sigurim dhe kontroll të cilësisë; 

përfshirje të përfaqësuesve të sektorit të punës dhe partnerëve socioalë në 

organet nacionale për sigurim cilësise; 

përforcim i komponentës ndërkombëtare në sigurimin e cilësisë në nivel nacional; 

implementim i standateve dhe drejtimeve për sigurim cilësie në hapësirën 

evropiane të arsimit të lartë të propozuar nga ENQA; 

pranim të modelit të revizionit ekspert të agjensive për sigurim të cilësisë 

në nivel nacional, me respektim të drejtimeve dhe kritreve të përbashkëta të 

rëna dakord; 

vendosja e regjistrit evropian të agjencive për sigurimin e cilësisë, i bazuar 

në revizionin nacional. 

Me qëllim që të tejkalohen vështirësitë për realizimin e procedurave të përmbajtura 

për sigurimin e cilësisë për shkak të vëllimit modest të sistemit të arsimit 

të lartë Republika e Maqedonisë, vendi do të zhvillojë bashkëpunim rajonal 

rrjetësor në lëmin e sigurimit të cilësisë, ndërsa trupi nacional për sigurimin e 

cilësisë do të bëhet anëtar i asociacionit evropian për sigurimin e cilësisë në arsimin 

e lartë (European Net Work for Qualyti Assurance – ENQA.) Vendi veçanërisht 

do t’I përkushtojë vëmendje zhvillimit të kuadrit të kualifikuar për mbështetjen e 

sistemit për sigurimin e cilësisë. Në praktikën e deritanishme proceset e evaluimit 

(veçanërisht evaluimi i jashtëm ) në masë të madhe ishin të mbështetura 

nga mjetet donatore, perms projekteve ndërkombëtare. Në afat të mesëm ose të 

gjatë, gjendja e këtillë duhet të tejkalohet. Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të 

planifikojë mjete nga buxheti nacional ose mjete nga burime tjera dedikuar për 

evaluim të vazhdueshëm të cilësisë. Mjetet buxhetore do të sigurohen edhe për 

mbështetjen e punës së trupave nacional për sigurimin e cilësisë.

4. ARSIMI I LARTË - BAZAMENT I ZHVILLIMIT TË 

,,SHOQËRISË BAZUAR NË DITURI’’ 

Procesi i Bolonjës i përshtatjes së arsimit të lartë me qëllim të vendosjes së 

,,hapësirës evropiane të arsimit të lartë’’ dhe zhvillimit të ,,hapësirës evropiane 

hulumtuese’’ e përcaktojnë rolin e arsimit të lartë në Procesin e Lisabonit të zhvillimit 

të ,,Evropa e bazuar në dituri’’ (Komunikatë për rolin e universiteteve në 

ndërtimin e Evropës së diturisë) 7 . 

4.1. Arsimi i lartë dhe puna shkencoro-hulumtuese 

Me Komunikatën e Konferencës së Berlinit (2003), ministrat evropian janë 

obliguar të bëjnë përpjekje për sinergji midis zhvillimit të ,,hapësirës evropiane të 

arsimit të lartë’’ dhe ,,hapsirës evropiane të hulumtimit’’. Fokusimi i atëhershëm i 

arsimit të lartë i bazuar në dy cikle, është zgjeruar me studime të doktoraturës si 

cikël i tretë i procesit të Bolonjës. Janë theksuar, rëndësia e hulumtimit, aftësimi 

për punë hulumtuese dhe promovimi i qasjes interdisiplinare në arsimin e lartë 

si faktor për sigurim dhe përparim të cilësisë së arsimit të lartë. Ministrat kanë 

bërë thirrje në rritjen e mobilitetit të nivelit të doktoraturës dhe post-doktoraturës 

dhe i kanë inkurajuar institucionet të bashkëpunojnë në planin e studimeve të 

doktoraturës dhe aftësimin e hulumtuesve të rinjë. Nga institucionet e larta arsimore 

është kërkuar që ta rrisin rolin dhe relevancën e hulumtimeve për evaluim 

teknologjik, social dhe kulturor e orientuar kah nevojat e shoqërisë. 

Në konferencën në Bergen, ministrat evropian kmpetent për arsimin e lartë i 

kanë riafirmuar angazhimet nga berlini dhe janë obliguar se kualifikimet nga cikli 

i tretë do të zgjasin 3 – vjet, do të harmonizohen me ,,kornizën gjithpërfshirëse 

të kualifikimeve për hapësirën evropiane të arsimit të lartë’’ dhe se gjatë përgatitjes 

së programeve studimore do ta shfrytëzojnë qasjen e ,,rezultateve nga mësimi’’. 

Studimet duhet të mundësojnë zhvillim të shkathtësive bartëse, të cilat do 

të mundësojnë përshtatjen e tregut të punës. 

Momentalisht, nga rrjeti akreditues i institucioneve të larta arsimore në Republikën 

e Maqedonisë, marrje të doktoraturës mundësojnë Universitei ,,Shën 

Kirili dhe Metodi’’- Shkup dhe Universiteti ,,Shën Kliment i Ohrit ‚’ – Manastir . 

Në vitin 200 , pranë Universitetit ,,Shën Kirili dhe Metodi’’ –Shkup është formuar 

Shkolla evropiane juglindore për studime të magjistraturës dhe doktoraturës për 

profilin inxhinieri ndërtimtarie, e cila realizon qasje interdisiplinare në organizimin 

e studimeve rajonale të doktoraturës. 

7 Komunikata e Komisionit Evropian “The role of universities in building a Europe of knowledge, 

COMM (2003)58 final”. 



275 

VI


276 

Kompetencat e rëndësishme për sendërtimin e 

,,shoqërisë bazuar në dituri’’ 

Përvojat evropiane tregojnë se kornizat e arsimit të lartë dhe puna hulumtuese 

duhet t’i zhvillojnë këto shkathtësi dhe këto kompetenca: parashikimi i trendeve 

dhe aftësimi për ballafaqim me zhvillimin e paparaparë të ngjarjeve ; punë 

ekipore dhe aftësi për punë me rrjete nga ekipet; aftësi shembullore për zbatimin 

e informatikës në lëmin për të cilën aftësohet studenti/hulumtuesi; njohja e së 

drejtës nga lëmia e aftësisë intelektuale (duke i përfshirë edhe problemet). 

Varësisht nga grupet studimore, programet studiuese dhe metodologjitë e 

zbatuara arsimore, institucionet e larta arsimore në Republikën e Maqedonisë 

mundësojnë marrjen e disa kompetencave të përmendura. Përpjekje serioze drejt 

sendërtimit të shkathtësive është përfshirë në Universitetin e Evropës Juglindore 

në Tetovë. Në dy semestrat e parë të studimeve mësohen gjuhët (Anglishtja dhe 

Shqipja), shfrytëzimi i informacioneve teknologjike dhe punë me Internet, njohja 

me teknika analizuese, prezantimi dhe kritika dhe studime Evropiane. 

Veprimtaria shkencoro-hulumtuese 

Gjendja: Sistemi i veprimtarisë shkencoro-hulumtuese i universiteteve përfshin 

kërkime shkencore, përsosje dhe aftësim të kuadrit për punë shkencoro-hulumtuese 

infrastrukturës shkencoro-hulumtuese. Kjo veprimtari është e përcaktuar 

me Ligjin për arsimin e lartë dhe veprimtarinë shkencoro-hulumtuese. 

Sipas ligjeve, universitetet/fakultetet shtetërore dhe institucionet shkencore 

gëzojnë liri akademike për kryerjen e kërkimeve fundamentale, zhilluese dhe 

zbatuese. Rezultatet e kërkimeve shkencore vlerësohen dhe jepen nëpërmjet: recenzimeve, 

botimeve të punimeve shkencore, kritikave shkencore, vlerësim prej 

ekspertëve dhe zbatim në praktikë. 

Puna kërkimore si veprimtari bazë është e vendosur në institucionet shkencore 

të pavarura, por ajo zhvillohet në kornizat e punës shkencorokërkimore të 

fakulteteve, institucioneve dhe katedrave të cilat janë në përbërje të tyre. Kërkimet 

më shpesh kanë karakter ndërkombëtar dhe financohen nga institucionet 

dhe fondacionet e huaja, prej të cilave shumica janë projekte në kornizat e programeve 

të Bashkësisë Evropiane, COST, NATO dhe programeve evropiane për 

zhvillimin e arsimit të lartë. 

Financimi i veprimtarisë shkencorokërkimore i institucioneve të pavarura 

shkencore ka trajtim të financimit të veprimtarisë së tyre bazë dhe financim të 

projekteve nga Ministria e Arsimt dhe Shkencës, ndërsa financimi i veprimtarisë 

kërkimoroshkencore i fakulteteve kryhet nëpërmjet financimit vetëm të projekteve. 

Kriza ekonomike shpuri në ulje drastike të mundësive për zbatimin e shkencës 

në veprimtaritë ekonomike dhe jo ekopnomike. Gjendja e tillë shkaktoi ulje të

ashkëpunimit në planin kërkimor-shkencor midis universitetit/fakulteteve dhe 

subjekteve ekonomike, që në mënyrë plotësuese ndikon në motivimin e kuadrit 

akademik për realizimin e aktiviteteve kërkimore-shkencore. 

Për përmirësimin e gjendjeve në veprimtarinë kërkimore shkencore të arsimit 

të lartë është e nevojshme të merren masat e mëposhtme: 

Masa: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

programet studimore për tre cikluset të arsimit të lartë të mundësojnë sendërtimin 

e kompetencave të rëndësishme për ,,shoqërinë bazuar në dituri’’; 

përpuethshmëri i kualifikimeve të nivelit të doktoraturës me korizën gjithpërfshirëse 

të kualifikimeve duke shfrytëzuar qasje të bazuar në rezultatet e 

arritura; 

personat e inkuadruar në programe të ciklusit të tretë të posedojnë tretman 

të studimeve dhe hulumtime me faze të hershme (hulumtues të rinjë); 

lehtësimi i regullimit të programeve të doktoraturës; 

përmirësimi dhe modernizimi i kushteve për studime postdiplomike dhe 

atyre të doktoraturës; 

përpunim të strategjisë nacionale për zhvillim të punës shkencoro-hulumtuese; 

formim të njësive shkencore-kërkimore në universitete detyra e të cilave do të 

jetë planifikimi dhe koordinimi i aktiviteteve shkencore-kërkimore.; 

rritje të mjeteve financiare për sigurim të kushteve për punë shkencore-kërkimore; 

përmirësim dhe moderinzim të studimeve pasuniversitare dhe të doktoraturës; 

nxitje të proekteve shkencore-kërkimre ndërkombëtare, sidomos në sferën e 

studimeve të doktoraturës 

ndërprerje të tatimeve dhe doganimit për vlerën e shtuar për furnizim të 

hardver dhe softver, mjete dhe kemikale për kërkim; 

lidhshmëri të universiteteve me njësitë kërkimore-zhvilluese në ekonomi; 

rritje të mjeteve financiare të lëna për shkencën nga prodhimi shoqëror dhe 

gjetja e burrimeve të tjera të mjeteve për financim të kësaj verpimtarie.; 

vendosje e sistemit për mbikqyrje në fushën e kërkimeve zbatuese; 

Institucionet e larta arsimore dhe ato shkencoro-hulumtuese në Republikën 

e Maqedonisë do të kontribuojnë në ndërtimin e shoqërisë bazuar në dituri 

permes: 



277 

VI


278 

 

 

 

 

Përkrahja e zhvillimit rajonal: Zhvillim më të barabartë i vendit mund të arrihet 

në qoftë se sigurohet radhitje më e barabartë të potencialeve njerëzore. 

Rezultatet prej punës 25 vjeçare në Universitetin ,,Shën Klimenti i Ohrid’’ 

–Manastir e konfirmojnë rolin e tyre në krijimin e kuadrove të reja në 

pjesë më të madhe, vazhduan të jetojnë dhe të punojnë në këtë pjesë të 

vendit. i parafytyruar si Universitet me karakter të rritjes rajonale, në vitin 

200 në Tetovë filloi me punë Universiteti i Evropës Juglindore. Oferta 

akademike e Universitetit nga konteksti më i gjërë akademik, kurse përshtatjet 

janë rezultat nga dialogu me rrethin e tij. Në vitin 200 filloi me 

punë edhe Universiteti shtetëror në Tetovë, me çrast u krijuan kushte për 

qasje në arsimin e lartë edhe të përkatësisë shqiptare me mundësi më të 

dobëta financiare. Me qëllim që të mundësojë qasje në arsim të lartë edhe 

studentëve me mundësi më të dobëta materiale, prej vitit 2005 Universiteti 

,,Shën Kirili dhe Metodi’’ në Shkup filloi me realizimin e programeve 

disperzuse studimore në Maqedoninë lindore (Shtip dhe Strumicë). 

Republika e Maqedonisë do të vazhdojë ta mbështetë zhvillimin e institucioneve 

të larta arsimore. Përveç përforcimit të financimit nga burimet 

nacionale, do të stimulohet bashkëpunimi reciprok si dhe bashkëpunimi 

ndërkombëtar i arsimimit të lartë dhe atij shkencoro-hulumtues në universitetet 

rajonale. Do të nxiten subjektet ekonomike dhe institucionet nga rajonet 

në bashkëpunim me institucionet e larta arsimore që do të kontribuojnë 

për transfer të diturive dhe zhvillim të hulumtimeve të përbashkëta për 

nxitjen e zhvillimit shoqëroro-ekonomik të bashkësisë. Do të nxitet diseminacioni 

i rezultateve dhe përvojave positive nga puna shkencoro-hulumtuese 

dhe puna inovuese. 

Përparimi i bashkëpunimit ndërmjet arsimit të lartë dhe ekonomisë, me qëllim 

të transferit të diturive dhe zhvillimit të inovimeve. Do të vazhdojë nxitja 

e bashkëpunimit të institucioneve të larta arsimore dhe atyre shkencoro-hulumtuese 

(financimi i projekteve hulumtuese dhe innovative nga buxheti nacional 

dhe me finansim të projekteve hilumtuese-zhvillimore dhe innovative 

bartës të së cilëve janë subjektet e zhvillimit teknologjik), si dhe transferi i 

teknologjive dhe diturive ndërmjet institucioneve të larta arsimore dhe atyre 

shkencoro-hulumtuese nga njëra anë dhe nga ana tjetër ekonomia ( qendra 

për transfer të teknologjive, etj) 

Vendi do të merr masa të veçanta për mbrojtjen e së drejtës së pronësisë 

intelektuale (pronësisë industriale, të drejtat autoriale etj). 

Instituicionet e larta arsimore dhe ato shkencoro-hulumtuese dhe sektori 

ekonomik duhet të vendosin forma për informim më të mire për kapacitetet 

dhe njohuritë për të dy sektoret, që do të kontribuojë për zhvillimin e partneritetit 

cilësor.

Do të përparohet korniza nacionale për transfer të diturive (kornizë juridike 

dhe implementimi i saj efikas, duke përfshirë edhe lehtësimet fiskale); 

Zhvillim i studimeve interdisiplinare dhe të hulumtimit. Interdisiplinariteti 

është pranuar më gjerësisht si instrument për përforcimin e ,,shembullores’’, 

krijimit të inovimeve, krijimit të njohurive të reja dhe diseminacioni 

i tyre. Struktura të këtij lloji janë të radha në institucionet e larta arsimore 

në Republikën e Maqedonisë: studime interdisiplinare nga administrate 

publike pranë Universitetit ,,Shën Klimenti i Ohrid’’ – Manastir, studime të 

gazetarisë pranë Fakultetit të Drejtësisë në Universitetin ,,Shën. Kirili dhe 

Metodi’’ – Shkup etj. Pengesë kryesore për zhvillimin e një numri të madh 

të studimeve interdisiplinare në këta dy universitete është organizimi I tyre 

I tanishëm. Në vitin 2006 do të vendoset korniya juridike e universitetit të 

integruar. 

Interdisiplinariteti në hulumtim është përfshirë më tepër, veçanërisht në 

projektet mga karakteri ndërkombëtar. 

 

Përforcimi i kompativitetit ndërkombëtar në arsimin e lartë dhe në hulumtim. 

Reformat në arsimin e lartë të nxitura nga procesi i Bolonjës kontribuojnë 

për arsimim të kuadrit competent, mobilitetit, me njohuri për proceset 

evropiane, të afta për bashkëpunim ndërkombëtar në procesin global të 

ndërtimit të shoqërisë bazuar në njohuri. Në lëmin e hulumtimit dhe zhvillimit, 

njohuritë dhe shkathtësitë e nevojshme arriten perms bashkëpunimit 

ndërkombëtar. Do të përshpejtohet përfshierja e Republikës së Maqedonisë 

në hulumtimin dhe zhvillimin e Unionit Evropian dhe bashkëpunimi në lëmin 

e hulumtimit dhe zhvillimit jashtë programeve të Unionit Evropian (COST, 

NATO, UNESKO, bashkëpunimit bilateral etj). 

4.2. Mësimi i përjetshëm 

Ndryshimet e shpejta që hapërojnë në të gjitha sferat e jetës ekonomike dhe 

asaj sociale për arsye të shprehjes së përgjithshme dhe zhvillimit dhe zbatimit të 

teknologjive të reja si dhe fakti të plakjes demografike të popullsisë I vëjnë në 

focus mësimin e përjetshëm dhe ,,plakjen aktive’’ 

Gjendja e tanishme: Në vitin 2005, Ministria e Arsimit dhe Shkencës, në 

bashkëpunim me Fondacionin Evropian për trajnim nga Torino- Itali, kanë përgatitur 

,,Propozim strategjinë për arsim të të rriturve në Republikën e Maqedonisë, në 

kontekst të mësimit të përjetshëm (2006-20 5). Dokumenti rekomandon: formimin 

e Këshillit për arsimimin e të rriturve; vendosjen e qendrave për zhvillimin e 

resurseve njerëzore pranë njësive të vetqeverisjes vendore; zhvillimit të sistemit 

për njohjen e mësimit paraprak; përgatitja dhe sjellja e ligjit për arsimimin e të 

rriturve; rritja e numrit të specialistëve për arsim të të rriturve dhe organizimi I 

fushatës publike për mësim të përjetshëm. 



279 

VI


280 

Në pajtim me Ligjin për arsimin e lartë, institucionet e larta arsimore mund 

të vendosin forma të kontinuitetit arsimor. Ato realizojnë trajnim perms kurseve 

me kohëzgjatje të shkurtër për persona për të cilët vendi I punës kërkon marrje 

të njohurive të reja ( veçanërisht të lidhura me procesin e euro-integrimeve), freskim 

të diturive ose për personat e papunë të cilët vlerësojnë se disa njohuri dhe 

shkathtësi do u ndihmonin të punësohen. Duke pasur parasysh se ndërtimi i 

shoqërisë bazuar në njohuri kërkon njohuri më specifike që ta rrisin hapjen e tyre 

drejtë nevojave për arsimim dhe trajnim të strukturave të ndryshme nga shoqëria 

dhe të zhvillojnë kapacitete për përgjigje të shpejtë të nevojave të shprehura. 

Institucionet e larta arsimore duhet 

të punojnë në: rritjen e mundësive për 

qasje deri te format e mësimit të përjetshëm 

të personave që nuk kanë pasur 

mundësi të studiojnë në moshën rinore; 

rritja e rolit në sigurimin e arsimit 

të vazhdueshëm të personave të punësuar 

në ekonomi, sektorin publik dhe 

organizatat joqeveritare; shfrytëzimin e 

e-arsimimit si formë e qëlluar për arsim 

të vazhdueshëm, i pranishëm shumë 

më gjerësisht nga mënyra klasike e arsimit 

të lartë; arsim I kuadrove të veta 

akademike për punë me persona të 

moshuar dhe me përvoj pune. 

Për shkak të raporteve të pashkëputura 

midis procesit të Bolonjës 

dhe atij të Konpenhagës për përforcimin e bashkëpunimit në lëmin e arsimit dhe 

trajnimit professional (2002), në rrjedhë janë aktivitetet për vendosjen e sinergjisë 

së proceseve në dy domenet, e që kanë të bëjnë me: transparencën e 

kualifikimeve (EUROPASS), sisteme për transfer të kredive, sigurimi I cilësisë dhe 

korniza Evropiane e kualifikimeve për mësim të përjetshëm. 

 

 

 

Masat 

Kapacitetet për mësim të përjetshëm në arsimin 

e lartë: 

» 

» 

» 

Byroja për zhvillimin e arsimit, në bashkëpunim 

me Fakultetin filozofik, Matematiko-natyror 

dhe fakultetet tjera pedagogjike, organizojnë 

aftësim të vazhdueshëm të arsimtarëve të 

arsimit fillor dhe të mesëm; 

Njësi të veçanta organizative për bashkëpunim 

me ekonominë, sektorin publik dhe organizatat 

joqeveritare, kanë: Universiteti ,,Shën 

Kirili dhe Metodi’’ –Shkup, pranë: Fakultetit 

tekniko-metalurgjik, Fakultetit për shkenca 

bujqësore-ushqim, Fakultetit elektroteknik, 

Fakultetit të makinerisë, Fakultetit ekonomik, 

Fakultetit juridik ,,Justiniani i parë’’ dhe 

Fakultetit xehtari-gjeologji në Shtip. 

Platformat për e-arsim i lidhin Universiteti 

,,Shën Kirili dhe Metodi’’ – Shkup, Universiteti 

,,Shën Klimenti i Ohrid’’ – Manastir dhe Universiteti 

Shtetëror i Tetovës. 

Harmonizimi I kornizës nacionale për kualifikime nacionale nga lëmi I arsimit 

të lartë, me kornizë nacionale të kualifikimeve për aftësim professional ( përgatitja 

e të cilit është në rrjedhë ) dhe me kornizën evropiane të kualifikimeve 

për mësim të përjetshëm (duhet të miratohet deri në fund të vitit 2006). 

Krijimi I mundësive për mësim fleksibil në arsimin e lartë duke përfshirë edhe 

procedurat për pranimin e mësimit paraprak: joformalisht, informalisht etj; 

Shfrytëzimi I e-arsimit për realizimin e kurseve për mësim të përjetshëm;

Universitetet të ndërrmarin masa për arsim të kuadrove të tyre akademike 

për metodologjinë arsimore për arsim të personave të moshuar dhe me përvoj 

pune; 

Harmonizime nacionale në pajtim me zhvillimin e EUROPASS dhe aktivitete 

tjera për sinergji me zhvillimin e arsimit professional. 

5. HARMONIZIMI I RREGULLATIVËS LIGJORE 

Kushtetuta e Republikës së Maqedonisë e rregullon autonominë e universiteteve 

dhe të institucioneve arsimore të larta. Ministria e Arsimit dhe Shkencës 

është përgjegjëse për arsimin e lartë (planifikim, organizim, financim, zhvillim të 

rrjetës të institucioneve dhe të kuadrit administrative dhe akademik, verifikim të 

profesioneve dhe profileve, akreditim, njohje të diplomave, dhe pyetje të tjera të 

përgjithshme). 

Ligji për arsimin e lartë në Republikën e Maqedonisë (Miratuar prej Parlamentit 

në 25 korrik të vitit 2000, “Gazeta zyrtare e RM.” Nr. 6 /2000) dhe Ligji për 

ndryshime dhe plotësime të ligjit për arsimin e lartë (miratuar prej Parlamentit në 

6 korrik të vitit 2003, “Gazeta zyrtare e RM” nr. 9/2003) e përbëjnë kornizën 

ligjore për arsimin e lartë. Ligji i rregullon fushat e mëposhtme: 

statusin ligjor dhe autonominë e universiteteve në përputhje me Kushtetutën; 

formimin e institucioeneve arsimore të larta private dhe publike, dhe kushtet 

e domosdoshme të rregjistrimit të tyre; 

futjen e sistemit për sigurim të cilësisë (OK) (evaluim dhe akreditim i institucioneve 

të larta arsimore); 

formimin dhe ndërprerjen e punës e e instiucioneve arsimore të larta; 

njësitë organizuese në institucionet arsimore të larta dhe llojet e bashkëpunimit 

midis tyre; 

organet të institucioneve arsimore të larta dhe përgjegjësitë e tyre; 

zhvillimin, financimin dhe pronësinë e institucioneve arsimore të larta; 

aktivitetet arsimore të larta 

titujt shkencorokërkimerë, arsimorë dhe bashkëpunëtorë; 

studentët; 

njohjen e diplomave; 

 

supervision të aktiviteteve të institucioneve të larta arsimore; 



281 

VI


282 

Kompleksiteti i Procesit të Bolonjës kërkon modernizim të pandërprerë të 

kornizës ligjore, me qëllim zhvillim të konteksit të detyruar rregullativ për refrma 

në arsimin e lartë. Është e domosdoshme modernizimi i Ligjit për arsimin e lartë, 

si dhe ligjet, aktet nënligjore dhe instrumentat e tjera ligjore nga fusha e arsimit 

të lartë, si dhe fushat që lidhen me zhvillim e tij (p.sh. ligjet financiare, ligjet nga 

fusha e punës dhe brojtjes sociale, ligjet për mbrojtjen e pronësisë intelektuale, 

ligjet për gatishmëri dhe lëvizje të qytetarëve, etj.). Republika e Maqedonisë e 

trajton arsimin e lartë si të mirë publike dhe përgjegjësi publike. Qeveria e merr 

përgjegjësinë për kornizën e arsimit të lartë, duke përfshirë: 

 

 

 

 

Masat: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

struktura e diplomave/titujve; 

korniza institucionale; 

korniza për sigurim cilësie; 

sigurimi i informatave autoritative për kornizën nacionale të arsimit të lartë. 

Në periudhën e ardhshme duhet të përmbushen dhe shqyrtohen: 

Ligji për arsimin e lartë; 

Rregullorja për normativat dhe standardet për ushtrimin e veprimtarisë së 

arsimit të lartë; 

Rregullorja për formim dhe kryerje të marrëdhënies së punës në arsimin e 

lartë; 

Rregullorja për sigurim të cilësisë në arsimin e lartë; 

Rregullorja për punë të Këshillit për akreditim; 

Rregullorja për për punë e Agjencisë për evaluim; 

Rregullorja për programe studimore për shkallë të përbashkëta ( joint degrees); 

Rregullore për profesione të rregulluara; 

Korniza nacionale e kualifikimeve e harmonizuar me Overarching European 

Qualification Framework; 

Rregullorja për kualifikime të ndërmjetme; 

Rregullore për zbatim të sistemit evropian për transfer dhe akumulim të kredive 

(ECTS); 

Rregullorja për shtojcë të diplomës; 

Rregullorja për bashkëpunim ndërkombëtar; 

Rregullorja për njohjen e kualifikimeve dhe periudhave të qendrimit; 

Rregullorja për njohje të mësimeve të mëparshme;

Rregullorja për mobilitet të studentëve (vendas dhe të huaj); 

Rregullorja për ruajtje dhe përdorim të evidencave që përmbajnë të dhëna 

personale; 

Rregullorja për financim dhe shpërndarje të mjeteve në institucionet arsimore 

të larta. 

Në përgatitje e propozimeve për ndryshime dhe plotësime të Ligjit për arsim 

të lartë dhe akteve të cilat e rregullojnë arsimin e lartë, ndërsa të cilat do të 

kenë për qëllim përshtatje të bazës ligjore për reformat e parapara me Procesin 

e Bolonjës, në mënyrë aktive do të marrin pjesë edhe trupat përkatëse (Këshilli 

për zhvillim dhe financim i arsimit të lartë, Konferenca interuniversitare, Këshilli 

për akreditim, Agjencia për evaluim etj). Dokumentet, të harmonizuara me trupat 

përkatës, Ministria e Arsimit dhe Shkencës do t’i dërgojë deri te trupat dhe institucionet 

të autorizuara për miratimin e tyre. 

Në fund të vitit 2006, Republika e Maqedonisë do të fillojë aktivitete për 

formimin e Agjencisë nacionale për implementimin e Programit të integruar për 

mësim të përjetshëm të Bashkimit Evropian. 

Pritet që, detajet për hapjen e prgramit, të harmonizohen gjat vitit 2007 dhe 

në të njejtin vit të nënshkruhet memorandum i mirkuptimit. Në periudhën e njejtë, 

do të zhvillohen përgatitjet për nënshkrimin e memorandumit të mirëkuptimit 

për pjesëmarrje të Republikës së Maqedonisë në programin e VII – kornizë të 

Bashkimit Evropian për bashkëpunim nga lëmi i hulumtimit dhe zhvillimit. 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës do ta mbështes nënshkrimin e marrëveshjeve 

për bashkëpunim bilateral në fushën e arsimit të lartë dhe punës shkencore 

kërkimore me vendet nënshkruese të Deklaratës së Bolonjës në nivel nacional, 

institucional, organizativ dhe individual. 

6. EFIKASITETI INSTITUcIONAL DHE FINANSIMI 

I ARSIMIT TË LARTË 

6.1. Përforcimi i menaxhimit dhe mbështetja administrative 

Gjendja: Implementimi i rekomandimeve dhe parimet e Procesit të Bolonjës 

në masë të madhe e aktualizon çështjen e menaxhimit në arsimin e lartë. Ky proces 

ka kontribuar qartë të manifestohen dobësitë dhe përparësitë në menaxhim 

në sektorin e arsimit të lartë. 



283 

VI


284 

Menaxhimin në sektorin publik të arsimit të lartë e karakterizojnë: 

Administrata komplekse dhe joefikase, procedura të ndërlikuara për realizimin 

e aktiviteteve rjedhëse dhe zhvillimore, kompetenca të pamjaftueshme dhe 

definim të paqartë. Humbja e përgjegjësisë në labirinthin e procedurave byrokratike, 

ngadalsim në vendosje dhe mungesa e kontrollit të qartë. 

Subjektiviteti tradicional i trashëguar i anëtarëve në përbërje të universitetit 

,,Shën Kirili dhe Metodi’’ – Shkup dhe Universiteti ,,Shën Klimenti i Ohrid’’ 

– Manastir (Universitete me struktur dhe organizim që nuk i përgjigjet nocionit 

për universitete të integruara), kanë shkaktuar vështirësi plotësuese dhe e kanë 

komplikuar menaxhimin funksional dhe integral të këtyre universiteteve. Raportet 

nga evaluimi i dy universiteteve që i ka realizuar asociacioni evropian i universiteteve 

e ka identifikuar strukturën e tyre ekzistuese dhe organizimin si pengesë 

kryesore për përparim të institucioneve dhe implementim të obligimeve nga Procesi 

i Bolonjës. 

Menaxhimi strategjik dhe planifikimi i zhvillimit institucional duhet të jenë 

kyç në reformat e ardhshme. Me që për momentin nuk janë në fokus të reformave, 

do të jet i domosdoshëm trajnim intenziv i strukturave menaxhuese pranë 

universiteteve/fakulteteve/institucioneve. Mungesa e shkathtësive dhe diturive 

përkatëse tanimë është identifikuar nga partner të ndryshëm ndërkombëtar ( 

Banka botërore, Komisioni Evropian, UNESKO- CEPES, etj) 

Për dallim nga sektori publik, institucionet private të arsimit të lartë karakterizohen 

me menaxhim më funksional dhe strukturë menaxhuese, kompetenca 

qartë të definuara dhe favorizim të efikasitetit si kriter themelor në menaxhimin 

e aktiviteteve. 

Konstatimi i përgjithshëm i cili vlen për të gjitha institucionet e larta arsimore 

është: transformacionet implementohen më mirë dhe më shpejtë në institucione 

me menaxhim të mirë. 

Sistemi informatik për menaxhim në arsimin e lartë: 

Kompleksiviteti i sistemit për arsim të lartë dhe domosdoshmëria për efikasitet 

dhe efektivitet në realizimin e aktiviteteve, përfshirë edhe menaxhimin e 

mjeteve financiare, imponojnë zhvillim të sistemit informativ për menaxhim në 

arsimin e lartë. Sistemi duhet t’i shfrytëzojë përparësitë që i mundësojnë teknologjitë 

informatiko – komunikative dhe sipas rrugës së lidhshmërisë së burimeve 

të ndryshme të informatave (universitetet dhe anëtarët e tyre, institucionet tjera 

arsimore, Ministria e Arsimit dhe Shkencës, Enti shtetëror i statistikës etj), të 

mundësojë azhuritet të bazave të të dhënave, lidhje ndërkombëtare dhe këmbim 

i informatave dhe mundësi të vazhdueshme për shfrytëzim të tyre. Sistemi informativ 

duhet tu mundësojë të gjtha subjekteve në sistemin e arsimit të lartë të 

dhëna transparente dhe informata të domosdoshme për proceset e planifikimit, 

administrim dhe menaxhim të niveleve të ndtryshme dhe për nevoja të ndryshme.

Masa: 

Zbatimi i bazës ligjore për vendosjen e universitetit funksional integrues 

Intensifikimi i proceseve për integrim funksional të universteteve publike 

,,Shën Kirili dhe Metodi – Shkup dhe ,,Shën Klimenti i Ohrit” nga Manastiri; 

Universitetet dhe Ministria e Arsimit dhe Shkencës duhet të zhvillojnë programe 

për trajnim të vazhdueshëm të strukturave menaxhuese; 

Vendosja e meknizmave për menaxhim efikas universitar; 

Zhvillim i sistemit informativ për menaxhim në arsimin e lartë, 

6. 2 Autonomia e universiteteve 

Të gjithë universitetet nënshkrues të Magna Charta Univerzitatum (Bolonjë, 

988) janë të detyruar ta mbajnë autonominë e vet. I nënshkruar prej 5 rektorëve 

të Universiteteve Evropiane, ky dokument i skicon drejtimet e rregullimit të 

pavarësisë universitare. Këtu për herë të parë futet modeli i “supervizionit qeveritar”. 

Me këtë model, universtitetet arrijnë shkallë më të lartë të pavarësisë prej 

ndikimeve të jashtme , si dhe përgjegjsë të vendosin në mënyrë të pavarur për: 

strukturën e brendshme; 

metodave arsimore dhe kushteve për implementimin e tyre; 

përzgjedhjen e arsimtarëve dhe kuadrit universitar; 

shpërndarjen të financave të dhëna nga Qeveria; 

strategjitë afatgjata dhe afatmesme dhe investim në zhillim; 

bashkëpunim ndërkombëtar. 

Pozita e tillë u mundëson universiteteve 

në Republikën e Maqedonisë 

të marrin masa për garantimin e cilësisë 

së kuadrit akademik, proceseve 

arsimore dhe lirisë për zhvillimin e 

programeve arsimore. Shkalla e lartë 

e autonomisë ju mundëson universiteteve 

të kryejnë ndryshime në strukturën 

e brendshme, në marrveshjen me 

organet përgjegjëse, dhe në të njëjtën 

kohë të mbrohen nga çfarëdo lloj ndikimi 

të jashtëm, propozime apo zgjidhje 

të imponuara. 

» Universitetet, fakuletet shkollat e larta profe- 

sionale e kryejnë veprimtarinë e vet mbi parimet 

e autonomisë universitare. 

Autonomia e universiteteve është e mbrojtur 

me ligj para gjykatave dhe organeve shtetërore 

kompetente. 

Autonomia u mundëson universiteteve liri akademike, 

autonomi në organizim, drejtim dhe 

shpërndarje të mjeteve financiare. 

Autonomia e garanton lirinë intelektuale të 

anëtarëve të bashkësisë akademike, procesin 

arsimor dhe kërkimor. 

Autonomia, gjithashtu, do të 

thotë përgjegjsësi. Universitetet janë 

përgjegjëse për aktivitetet e tyre para organeve kompetente dhe duhet ta vër- 

» 

» 

» 

» 

Autonomia e universiteteve nënkupton dhënie 

llogarie dhe përgjegjësi në kornizat e universiteteve 

dhe para organeve kompetente 

shtetërore. 



285 

VI


286 

tetojnë efektivitetin, cilësinë dhe disciplinën e vet në përdorimin e që dalin nga 

statuti i autonomisë. 

Masa: 

Përkufizim i qartë dhe i saktë i autonomisë së universiteteve. 

Mirëmbajtja e autonomisë së universiteteve. 

Ndërtim të mekanizmit dhe instrumenteve për përmbushjes konsekuente të 

detyrimeve dhe beneficioneve që dalin nga autonomia e universitetit. 

 

Ndërtim i mekanizmave për mbrojtje prej ndikimit politik, duke pasur kujdes 

për përgjegjësinë e krijuesit drejtë definimit të interesit publik dhe mbrojtjen 

e shfrytëzuesve. 

6.3. Financimi i arsimit të lartë 

Gjendja e tanishme: 

Ndarja e mjeteve nga buxheti nacional dedikuar për arsimin e lartë janë në 

rritje të mirë në periudhën 200 -2005 ( përqindja e mjeteve buxhetore dedikuar 

për arsimin e lartë është rritur prej ,55 deri më ,82% nga buxheti I përgjithshëm 

nacional). Sipas kategorive mjetet nga buxheti nacional shpërndahen në këtë 

mënyrë: 

Shpërndarja procedurale e buxhetit nacional për arsimin e lartë sipas kategorive 

Viti 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 

Kategoria buxhetore % % % % % % % % 

Mirmb. kapitale .38 2.0 2.83 2. 9 0.0 0.00 .3 0.5 

Paisje,materialet 

arsimore 

0.36 0. 0. 0 0. 0.00 0.00 0.00 0.00 

Mjetet ndihmëse 

(Utilities) 

2.27 0.63 0.5 0.25 9.86 8.97 8.97 9. 

Rrogat dhe të dhënat 82.99 86.92 86.22 86.8 90. 0 9 .03 89.70 90.32 

Gjithsej 00% 00% 00% 00% 00% 00% 00% 00% 

Burimi: Ministria e Arsimit dhe Shkencës 

Në periudhën 200 – 200 , Ministria e Arsimit dhe Shkencës ka bërë përpjekje 

për balancimin e harxhimeve për studentë sipas lëmive studimore. 

Përqindja më e madhe nga mjetet e buxhetit nacional dedikuar për veprimtarinë 

shkencoro – hulumtuese janë të orientuara kah institucionet e larta arsimore 

perms financimit të projekteve. Shfrytëzimi i këtyre mjeteve mundëson 

afirmimin e veprimtarisë shkencoro – hulumtuese në institucionet për arsim të 

lartë. 

Përveç mjeteve buxhetore institucionet e larta arsimore thithin mjete edhe 

nga burime tjera: bashkëfinancimi I harxhimeve për studim; kryerja e shërbimeve

arsimore të personave juridik, fizik, të vendit dhe të huaj: shitja e shërbimeve 

shkencore dhe profesionale dhe prodhimeve të personave juridik, fizik,të vendit 

dhe të huaj; kamata dhe dividende; të ardhura në bazë të të drejtave autoriale në 

pronësi të institucionit të lartë arsimorë; legate, dhurata, propozime dhe burime 

tjer 

3000000000 

2500000000 

2000000000 

1500000000 

1000000000 

500000000 

0 

Raspredelba Shpërndarja na e vkupniot buxhetit në buxet universitet na dràvnite shtetërore univerziteti në periudhën vo periodot 998-2005 1998-2005 godina 

56.28% 

43.72% 

55.28% 

44.72% 

52.95% 

47.05% 

1 2 3 4 5 6 7 

Buxetski mjete buxhetore sredstva 1.226.742.000 1.236.742.000 1.182.510.000 1.113.497.000 1.108.563.000 1.159.204.000 1.214.238.000 

Sopstveni mjete pronësore sredstva 952.879.000 1.000.522.950 1.050.549.000 988.751.397 1.167.561.000 1.688.210.000 1.611.366.000 

Godina viti 

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 

52.97% 

47.03% 

48.70% 

51.30% 

Godina Sopstveni sredstva Buxetski sredstva 

Rol i rëndësishëm në proceset reformuese i është ndarë Këshillit për zhvillim 

dhe financim të arsimit të lartë themelimi i të cilit u mundësua me Ligjin 

për ndryshime dhe plotësime të Ligjit për arsim të lartë. Këshilli është formuar 

në vitin 2003, me vendim të Qeverisë së Republikës së Maqedonisë. Këshilli ka 

miratuar rregullativa për masa dhe kritere për financimin e institucioneve të larta 

arsimore sipas parimit” blok transfer” me ç rast do të merren parasysh: 

 

 

 

 

 

 

Numri i programeve të akredituara studimore; 

40.71% 

59.29% 

Numri i studentëve sipas interesimit public i pranuar nga shteti; 

Programet studimore të cilat konsiderohen për deficitare nga qeveria dhe 

tregu i punës; 

Aplikueshmëria ndërkombëtare; 

Kohëzgjatja e studimeve, 

Kalueshmëria kah vitet më të larta studimore. 

Me qëllim që të thithin mjete plotësuese për zhvillim dhe financim të veprimtarisë, 

institucionet e larta arsimore duhet të ndërtojnë kapacitete dhe të zhvillojnë 

komponentën për kulturë parapranuese (entrepreneurial university). 

Në kuadër të përpjekjeve për përmirësimine kushteve për studim dhe jetesë 

42.97% 

57.03% 



287 

VI


288 

të studentëve, Ministria e Arsimit dhe Shkencës dhe Këshilli për zhvillim dhe financim 

të arsimit të lartë do ti ndërmarrin me sa vijon: 

Masa: 

 

 

 

 

 

Rritja e buxhetit për arsim të lartë në 1% nga BBV deri në vitin 2010; 

Përgatitja e programit për investim i cili ka për qëllim rritjen e kapaciteteve 

hapësinore të institucioneve të larta arsimore dhe konvikteve studentore; 

Rrespektimi i përpiktë i çmimores së përbashkët ishërbimeve administrative 

për studentë; 

Vendosja e granteve për mbështetjen e studentëve të programeve joatraktive 

studimore dhe fakulteteve; 

Zhvillimi i kulturës parapranuese të universiteteve. 

Bashkëfinancimi dhe financimi i studentëve 

Përcaktimi i Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës dhe universiteteve në Republikën 

e Maqedonisë është: 

 

 

 

 

 

Institucionet e larta arsimore e definojnë numrin e studentëve në pajtim me 

vendimin për akrediti, i miratuar nga Këshilli për akreditim; 

Universitetet publike e propozojnë numrin e studentëve për regjistrim dhe 

kuotat plotësuese të parapara me ligj, kurse pajtueshmëri përfundimtare për 

numrin e studentëve të cilët mund të regjistrohen jep Qeveria e Republikës 

së Maqedonisë. 

Të hiqet bashkëfinancimi i studentëve të cilët i takojnë kuotës të financuar 

nga shteti, për të cilët Qeveria e Republikës së Maqedonisë do të vërtetojë 

interes publik. 

Nivelin e bashkëfinancimit të studentëve të cilët i takojnë kuotës të financuar 

nga shteti e përcakton qeveria e Republikës së Maqedonisë, në bashkëpunim 

me universitetet, porn ë bazë të interesit të vërtetuar publik; 

Universiteti publik mund të zbatojë edhe bashkëfinancim të harxhimeve për 

studim të studentëve të cilët janë të regjistruar jashtë kuotës e cila financohet 

nga shteti, ndërsa në kuadër të numrit të studentëve që u është lejuar 

me vendimin për akreditim të miratuar nga Këshilli për akreditim, por në raport 

jo më shumë se : krahasuar me studentët nga kuota e financuar nga 

shteti. Shumën e bashkëfinancimit e propozon universiteti, kurse pëlqim jep 

Qeveria e Republikës së Maqedonisë.

ANEKS: 

Prioritete 

Në periudhën e ardhëshme, në përputhje me përgjegjësinë e sajë publike, 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës,Qeveria e Republikës së Maqedonisë, universitetet 

dhe institucionet tjera arsimore të larta në vend – secili në kuadër të kompetencave 

dhe përgjegjësive të veta – do të punojnë në krijimin e kushteve për 

implementimin papengesë të parimeve dhe rekomandimeve të dala nga Procesi i 

Bolonjës në arsimin e lartë në Republikën e Maqedonisë - me ç`rast theks kryesor 

duhet ti vihet CILËSISË – përmes realizimit të qëllimeve me sa vijon: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Universitetet dhe institucionet e pa varura të larta arsimore duhet t’i përshtatin 

strategjitë e veta me strategjinë nacionale; 

Ligji për arsimin e lartë duhet të revidohet në përputhje me Procesin e Bolonjës; 

Kriteret për akreditim dhe financim të arsimit të lartë duhet të korespondojnëme 

qëllimet të cilat duhen të realizohen; 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës duhet t’i mobilizojë seksionet qeveritare të 

tjera në mbështetje të proceseve transformuese në arsimin e lartë; 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës, në bashkëpunim me universitetet të përgatisin 

korrnizë nacionale të kualifikimeve, të harmonizuar me korrnizën 

gjithpërfshirëse të kualifikimeve për hapësirën evropiane të arsimit të lartë 

dhe me korrnizën evropiane për kualifikime për mësim të përjetshëm; 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës dhe universitetet duhet urgjentisht të organizojnë 

trajnim për strukturat menaxhuese të universiteteve për rekomandimet 

e procesit të Bolonjës; 

Rrumbullakimi i reformimit të programeve studimore ( dy ciklorë)në bazë të 

Bolonjës duke patur parasysh nevojën për studime më fleksibile në shkallën 

e parë; 

Konferenca ndëruniversitare, në bashkëpunim me Ministrinë e Arsimit 

dhe Shkencës, sa më shpejtë ta harmonizojnë përmbajtjen e shtojcës së 

diplomësë kurse universitetet të fillojnë ta japin këtë dokument nga viti 

shkollorë 2006/07; 

Konferencë ndëruniversitare, në bashkëpunim me Ministrinë e Arsimit dhe 

Shkencës, të kenë qasje kah definimi i rregullave për mobilitet të brendshëm 

të studentëve, në bazë të procesit të Bolonjës; 

Qasje kah koncentrimi i programeve studimore te fakultetet te të cilat një 

kohë të gjatë nuk është bërë regjistrimi i studentëve; 



289 

VI


290 

 

 

 

 

 

Universitetet duhet ta përforcojnë fushatën informuese rreth hapësirës evropiane 

të arsimit të lartë (në vetë universitetet dhe jashtë tyre); 

Universitetet duhet të distribuojnë doracak me udhëzime të qarta për proceset 

transformuese te të gjitha njësitë në përbërjen e tyre; 

Ministria dhe universitetet duhet të bashkëpunojnë për zhvillimin e mekanizmave 

dhe instrumenteve për bashkëpunimin nacional dhe ndërkombëtar; 

Universitetet duhet të dizajnojnë mekanizma dhe instrumente për përshpejtimin 

e proceseve të inovimit të programeve të studimit; 

Organizatat ndërkombëtare, institucionetdhe agjensitë dhe sektori jo qeveritar 

(në bashkëpuim me Ministrinë dhe universitetet) duhet të luajnë rol të 

madh në mbështetjen e këtyre proceseve në mënyrën që vijon: 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

ndihmesë financiare dhe eksperte në trajnimin e kuadrit universitar; 

popullarizim i Procesit të Bolonjës midis studentëve; 

krijimi I shërbimeve informative studentore 

përforcim i bashkëpunimit ndërkombëtar midis studentëve me përfshirjen 

e mundësive të cilat i japin programet Tempus, CEEPUS, programi 

integrues për mësim të përjetshëm të Komisionit Evropian(pas 

vitit 2007) dhe format tjera për bashkëpunim dypalësh dhe shumpalësh 

transferim i eksperiencave pozitive ndërkombëtare në implementimin 

e Procesi të Bolonjës; 

përforcim i formave të mësimit të përjetshëm; 

mbështetje të TI trajnimit të universiteteve 

mbështetje të aktiviteteve shkencore-kërkimore; 

mbështetje të trajnimit të kuadrit arsimor për përmirësimin e cilësisë 

së studimeve; 

mbështetje për projekte të cilat ndihmojnë në implementimin e Procesit 

të Bolonjës.

BIBLIOGRAFIA: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

- Ministry od Education and Science of the Republic of Macedonia and the 

european Training Foundation: “Proposal for a Strategy for Adult Education 

in the republic of Macedonia in the Context of Lifeliing Learning (2006 

– 20 5)”, Shkup 2006 

Communique of the Conference of European Ministers Responsible for Higher 

Education: The European Higher Education Area- Achieving the Goals, Bergen, 

May 2005 

Reichert, S. And Tauch, Ch.: Trends IV: European Universities Implementing 

Bologna – 2005; 

Bologna Follow-up Group: Bologna Process Stocktaking – 2005; 

Ministrz of Science Technology and Innovation of Denmark: A Framework for 

Qalifications of The European Higher Education Area, February 2005; 

European Association for uality Assurance in Higher Education: Standards 

and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education 

Area, February 2005; 

Kuvendi i Republikës së Maqedonisë: “strategjia nacionale për zhvillimin e 

shoqërisë informatike dhe planit aksional”, Shkup 2005 

EUA Programi për evaluim institucional2 evaluimi institucional i Universitetit 

2 shën Kirili dhe Metodi” në Shkup, raport i ekipit të ekspertëve të EUA, tetor 

2003 – mars 200 ; 

The World Bank “Tertiary Education and Innovation Systems in Armenia” 

Draft version, June, 200 ; 

Universiteti “Shën Kirill dhe Metodij” – Shkup, “Strategji 2003 – 20 0” Shkup, 

maj 200 ; 

Universiteti “Shën Kliment Ohridski” – Manastir, “Programi i zhvillimit institucional 

i Universitetit ‘Shën Kliment Ohritski’ – Manastir (2003-2007), 

Manastir, shkurt 200 ; 

Trajnim evropian për “Ish Republikën Jugosllave të Maqedonisë 200 , Raport 

i Opservatorit Nacional, Fondacionit Evropian për trajnim, Torino, 200 ; 

Violeta }epujnoska, Bernd Baumgartll, Bozhin Donevski dhe Johan Frid, 

“Sigurim i cilësisë në arsimin e lartë: Prej analizave drejt përmirësimit – Udhëzime 

për Maqedoninë në kontekstin e praktikës vijuese në Evropë“, Shkup, 

maj 200 ; 

Ligji për formimin e Universitetit shtetëror në Tetovë (Gazeta zyrtare e Republikës 

së Maqedonisë nr. 8/200 ); 

- http://www.see-university.com/english/index.asp 



291 

VI


292 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Communique of the Conference of Ministers responsible for Higher Education, 

Berlin, 9 Sptember 2003; 

Raport nr. 2668 -MK i Bankës Botërore, “IRJ e Maqedonisë, Memorandum 

nacional-ekonomik për uljen e papunësisë“ shtator 2003; 

Dravas Peter, the World Bank “Tertiary Education Policy Report”, 2003 (i 

pabotuar); 

Politika Nacionale në arsimin e lartë në Maqedoni, Raport i përgatiturprej 

projektit rajonal UNESKO-CEPES “Rrjeta rajonale e universiteteve për drejtimin 

dhe menaxhimin e arsimit të lartë në EJL”, 2003; 

“Realising the European Higher Education Area“ - Communique of the Conference 

of Ministers responsible for Higher Education, Berlin, 9 Sptember 

2003, http://www.bologna-berlin2003.de; 

Ligji për ndryshime dhe plotësimë të Ligjit për arsimin e lartë, Gazeta zyrtare 

në Republikën e Maqedonisë, nr. 9, korrik 2003; 

Regional university Network on Governance and menagement of higher education 

in South East Europe : “ Joint workshops on governance and menagement 

of higher education in South East Europe – from words to action – conclusions 

and recommendations”, UNESCO-CEPES, Bucharest, July, 2003, 

http://www.un.ro/unesco_cepes.html; 

Norma dhe standarde për formimin e institucioneve arsimore të larta, Gazeta 

zyrtare në Republikën e Maqedonisë, nr. 33, maj 2003; 

UNESCO – CEPES/ European University Association (EUA) Conference on 

The External Dimension of the Bologna Process: South-East European higher 

Education and the European Higher Education Area in a Global World, Bucharest, 

Romania, 6-8 March 2003, http://www.un.ro/unesco cepes.html; 

Shikim i gjendjes së tanishme në implementimin e Procesit të Bolonjës në 

vend, Ministria e Arsimit dhe Shkencës – Grupi Nacional për ndjekjen e 

Bolonjës, prill 2003, 

Të dhëna statistikore të siguruara prej Entit Shtetëror të Statistikës; 

Burrime prej UEJLnë Tetovë, 2002; 

Raporte vjetore të Universitetit “Shën Kirill dhe Metodij” – Shkup; Universitetit 

“Shën Kliment Ohridski” – Manastir, Universitetit të Evropës Juglindore 

– Tetovë; 

Ligji për arsimin e lartë, Gazeta zyrtare në Republikën e Maqedonisë, nr. 6 , 

gusht 2000.


ProFesional 

tË kuadrit shkollor >>>>> 

grupi punues: 

lirie rexhepi, koordinatore 

dr. kiro kamberski 

mr. vesna Janevska 

kirill ristevski 

naziktere sulejmani 

mr. kosta goçev

Programi për 

zhvillimin profesional 

të kuadrit shkollor 

293 

V


294


PROFESIONAL TË 

KUADRIT SHKOLLOR 

Hyrje 

Në Republikën e Maqedonisë, si dhe në vendet e tjera të botës, është 

përfshirë nga proceset e globalizimit dhe hapi agresiv i teknologjisë d.m.th. 

revolucioni informatikor të cilët e përkufizojnë çdo segment të shoqërisë. Dukuria 

e tillë është e theksuar sidomos në sferën e arsimit. Duke marë parasysh ndikimin 

e madh të arsimit në zhvillimin e personit dhe rëndësinë e tij fundamentale dhe 

strategjike për shtetin, është më tepër se e domosdoshme kjo çështje ta marrë 

vendin e duhur në këmbënguljet e e tërësishme për agjencim dhe optimalizim të 

zhvillimit shoqëror, ekonomik dhe kulturor në të ardhmen. 

Nevoja për plotësim të standardeve për kompatibilitet, bashkëkohësi dhe 

efikasitet në praktikën arsimore e aktualizon pyetjen për qasje globabe dhe të 

menduar shkencërisht në atë sferë. Ngritja e cilësisë së punës, sidomos cilësisë 

së procesit arsimor dhe efektiviteti i përgjithshëm i institucionit edukativ dhe 

arsimor, në mënyrë imperative i vendos drejtimet e reja në të cilat duhet të lëvizë 

krijimi politikës arsimore në vendin tonë. Për shkak të kësaj, të gjithë kuadrot 

shkollorë gjenden në qendrën e përpjekjeve shoqërore për përmirësimin e cilësisë 

në punën arsimore dhe rritjen e efikasitetit të institucionit edukativ-arsimor. 

Gjatë kësaj, kërkesat të cilat dalin prej vendit dhe rolit të këtyre kuadrove në plan 

të parë e shprehin kualifikimin e tyre d.m.th. aftësinë për respektim, njohe dhe 

aplikim të njohurive bashkëkohore nga sfera teorisë dhe praktikës edukativearsimore. 

Duke patur parasysh faktin se arsimi formal i çertifikuar me vështirësi mund ta 

ndjekë dinamikën e nevojave dhe ndryshimeve të reja, si dhe duke patur parasysh 

vjetërsimin e shpejtë të njohurive (të fituara gjatë kohës së shkollimit formal) 

është e dukshme nevoja për arkitekturë të re të sistemit për trajnim inicial dhe 

sistemi për përsosje profesionale të kuadrit shkollor. Në atë kuptim, pritet cilësia 

dhe suksesi i punës së tyre gjithnjë dhe më pak të jetë emanim për kualifikimin 

e tyre të çertifikuar, kurse gjithnjë dhe më tepër të jetë produkt i aftësimit të 




295 

V


296 

tyre të vërtetë d.m.th. kualifikim dhe përgatitje për mobilitet /gatishmëri arsimor 

permanent. 

Në analizën që vijon, në përgjithësi, do të përqëndrohemi në analizë të 

gjendjes dhe trendeve me kuadrin shkollor në arsimin e rregullt fillor dhe të 

mesëm, pyetjet dhe problemeve që lidhen me arsimin inicial dhe e vazhdueshëm, 

si dhe të nevojës për vendosje të një sistemi stimulues për zhvillimin e karrierës, 

si hipotezë e rëndësishme për realizim të suksesshëm të rolit dhe funksionit të 

vet.

1. GJENDJE DHE TRENDE 

1.1. Kuadër mësimdhënës në arsimin fillor dhe të mesëm 

Të dhënat statitstikore për lëvizjen e numrit të arsimtarëve në shkollën 

fillore dhe të mesme në dekadën e fundit, tregojnë stabilitet relativ në raport me 

numrin e përgjithshëmtë të punësuarve, me oscilime të vogla të parëndësishme. 

Kështu, numri i arsimtarëve të punësuar në arsimin fillor, pothuajse, është i 

njëjtë në vitin 2004/05 (13 654) me numrin e arsimtarëve të punësuar në vitin 

shkollor 1994/95 (13 693). Gjatë kësaj, numri i nxënësve për një arsimtar nga 19 

është ulur në 17 nxënës, që mund të lidhet me uljen e vazhdueshme të numrit 

të nxënësve që futen në arsimin fillor. Trendi i tillë pritet të vazhdojë dhe në 

periudhën e ardhshme. 

Pothuajse e njëjta gjendje është dhe në arsimin e mesëm, me ndryshimin 

e vetë se numri i nxënësve të përfshirë me të tregon tendencë të rritjes së 

shkallëzuar nga viti në vit. 

Nxënësit dhe arsimtarët në shkollën fillore dhe të mesme 1999/00- 

2002/03 

viti shkolla fillore shkolla e mesme 

nxënës arsimtarë raporti nxënës arsimtarë raporti 

1999/00 252212 13782 18,3 89775 5557 16,2 

2000/01 246490 13329 18,5 90990 5467 16,6 

2001/02 242707 13508 18,0 92068 5550 16,6 

2002/03 235516 13678 17,2 93526 5749 16,3 

Në arsimin fillor, sipa statusit profesional, punojnë arsimtarë klasor (I-IV) dhe 

arsimtarë lëndorë (V-VIII). Në vitin shkollor 2004/05 prej numrit të përgjithshëm 

të arsimtarëve, mësim klasor kanë zhvilluar 37%, kurse mësim lëndor 54%. 

Vetëm 9% të arsimtarëve janë përfshirë në punën edukative-arsimore me fëmijë 

me qendrim ditor, në kopshte dhe në konviktet e nxënësve. 




297 

V


298 

Nxënës sipas gjuhës në të cilën kryhet mësimdhënia, në vitin 2004-2005 

Gjuha e 

mësimdhënies 

Nxënës Klasa Nxënës Klasa 

Nr. % Nr. % Nr. % Nr. % 

2003/2004 2004/2005 

maqedone 149413 64,36 6551 65,90 145150 64,08 4480 65,63 

shqip 76346 32,89 3084 31,03 75146 33,18 3087 31,26 

turqisht 5922 2,55 269 2,71 5135 2,54 273 2,76 

serbisht 642 0,20 36 0,36 462 0,20 34 0,34 

GJITHSEJ 232143 100,00 9940 100,00 226493 100,00 9874 100,00 

Arsimtarë në shkollën fillore (viti shkollor 2004/05) 

Përgatitja 

profesionale 

Statusi 

Mësim klasor Mësim lëndor 

Qendrim ditor 

kujdestar-internat 

Gjithsej 

Nr. % Nr. % Nr. % Nr. % 

Magjister 5 0,10 28 0,38 4 0,32 37 0,27 

Sipëror 1460 28,97 2749 37,30 522 41,89 4731 34,65 

I lartë 3191 63,33 4219 57,26 679 54,50 8089 59,24 

I mesëm 383 7,60 373 5,06 41 3,29 797 5,84 

Gjithsej 5039 100,00 7369 100,00 1246 100,00 13654 100,00 

Nga paraqitja mund të konstatohet se, akoma, një përqindje e lartë e 

arsimtarëve të cilët punëojnë në arsimin fillor, të cilët janë me përgatitje të lartë 

profesionale, edhe atë 60%, përkatësisht 64% në mësimin klasor edhe pse që 

prej 10 vjetësh është futur detyrimi për arsim të lartë për të gjithë arsimtarët. 

Megjithatë, në raport me vitin 1995/96, kur përqindja e arsimtarëve me arsim të 

lartë ishte 71,6% (mësimi klasor 75%), ka përmirësim të dukshëm të strukturës 

kualifikuese. 

Ajo që ka të bëjë me strukturën gjinore të arsimtarëve në arsimin fillor dhe 

të mesëm, është karakteristikë tendenca e feminizimit. Kështu, për shembull, në 

vitin 1991 pjesëmarrja e grave në numrin e përgjithshëm të arsimtarëve të arsimit 

fillor ishte 51,8%, në vitin 1997- 55%, kurse në vitin shkollor 2002/03- 57,56%. 

Tendencë të ngjashme shënon dhe arsimi i mesëm, ku përqindja e pjesëmarrjes 

së grave prej numrit të përgjithshëm të arsimtarëve, prej 51, 48 % në vitin shkollor 

1990/91, është zmadhuar në 55,11% në vitin 2002/03. 

Të dhënat për angazhimin e arsimtarëve në mësimdhënie (fond javor të 

orëve, lëndëve etj.) i japin karakteristikat që vijojnë:

Arsimi fillor: 

83%,3 e arsimtarëve janë angazhuar me 18-24 orë në javë; 

78,5% e arsimtarëve japin mësim në një lëndë, 18% në dy lëndë dhe 3,7% 

në tre dhe më shumë lëndë; 

91% e arsimtarëve punojnë në një shkollë, 8% në dy dhe vetëm 1% në tri 

dhe më tepër shkolla. 

Arsimi mesëm: 

20% e arsimtarëve kanë fond javor prej 18 orësh, 71,5% prej 18-24 orësh 

dhe 8,5% mbi 24 orë në javë; 

74,6% e arsimtarëve japin mësim në një lëndë, 11,8% në dy lëndë dhe 

13,6% në tre dhe më tepër lëndë; 

89,4 prej arsimtarëve punojnë në një shkollë, 9,2% në dy dhe 1,4% në tri 

dhe më tepër shkolla. 

Sipas përkatësisë nacionale të arsimtarëve, në arsimin e rregullt fillor dhe 

të mesëm, është karakteristike tendenca për rritje të vazhdueshme të numrit të 

arsimtarëve me përkatësisë shqiptare, sidomos në arsimin fillor, por gjithashtu 

dhe të mesëm. Kjo mund të shihet në të dhënat e mëposhtme. 

Arsimtarë në arsimin e mesëm sipas përkatësisë nacionale: 

Përkatësia nacionale 1995/96 2002/03 

Maqedonas 84,0% 79,6% 

Shqiptarë 10,4% 16,7% 

Të tjerë 5,6% 3,7% 

Prej numrit të përgjithshëm të arsimtarëve shqiptarë, 9% zhvillojnë mësim 

në shkolla me gjuhë mësimore maqedonase. 

Prej analizës të gjendjes së kuadrit mësimdhënës në arsimin e mesëm në 

Republikën e Maqedonisë, shikuar në përgjithësi, mund të konstatohet se në 

vështrim të arsimit formal të arsimtarëve (në përputhje me Ligjin) është arritur 

zhvillim kuadrik relativisht i sukseshëm, përveç pjesës së arsimtarëve të cilët 

kryejnë mësim praktik, të cilit duhet t’i kushtohet vëmendje më serioze duke patur 

parasysh rëndësinë e veçantë që ka komponenti praktik në arsimin profesional. 

1.2. Bashkëpunëtorët profesional: 

Në arsimin fillor dhe të mesëm si kuadër shkollor janë përfshirë edhe 

bashkëpunëtorë profesional, puna e të cilëve është e lidhur funksionalisht me 

realizimin dhe përparimin e veprimtarisë edukative-arsimore në shkollë. Sipas 

ligjeve aktuale për arsimin fillor dhe të mesëm, bashkëpunëtorët profesionalë 




299 

V


300 

janë: pedagogu, psikologu, defektologu dhe bibliotekisti (dhe laburanti në 

arsimin e mesëm). 

Në arsimin fillor, në vitin shkollor 2001/02 numri i punëtorëve profesionalë 

është 604. I krahasuar me numrin e nxënësve del raporti prej 402 nxënës për një 

bashkëpunëtor profesional. Prej bashkëpunëtorëve profesional, 70% i takojnë 

gjinisë femërore, ndërsa sipas nivelit të përgatitjes arsimore me arsim sipërorë 

janë 81,3%, me arsim të lartë 15,1% dhe me arsim të mesëm 3,6%. 

Në të njëjtin vit shkollor, në arsimin e mesëm kanë punuar 215 bashkëpunëtorë 

profesional (1 bashkëpunëtor profesional në 428 nxënës), prej të cilëve 84,6% 

janë me arsim sipërorë, 7,4% me arsim të lartë dhe 8% me të mesëm. 

Krahasuar me vitin shkollor 1995/96, numri i bashkëpunëtorëve në arsimin 

fillor është rritur me 44%, ( prej 420 dhe 604), ndërsa në arsimin e mesëm rreth 

159% (prej 83 në 215), që mund të vlerësohet si tendencë mjaft e rëndësishme, 

duke marrë parasysh rolin dhe funksionin e tyre në realizimin dhe përparimin e 

veprimtarisë arsimore-edukative dhe të tërësishme të veprimtarisë në shkollë. 

Kuadri i punësuar në arsimin fillor vitin 2004-2005 

KUADËR I PUNË- 

SUAR 

Punëtorë udhëheqës 

Bashkëpunëtorë 

profesional 

Mr. PPS PPL PPM VKV KV PKV NSS gjithsej 

7 169 236 1 413 

7 494 139 28 668 

Edukativ-arsimor 37 4731 8089 797 13654 

Personel administrativ-teknik 

119 127 403 57 332 261 2065 3364 

Kuadri arsimor-edukativ sipas vendit të punës dhe shkallës së arsimit, në 

shkollat fillore, në vitin 2004-2005 

KUADËR ARSIMOR-EDUKATIV Mr. PPS PPL PPM Gjithsej 

Mësim klasor 5 1460 3191 383 5039 

Mësim tërëditorë 4 169 128 7 308 

Qendrim ditor 38 40 6 84 

Mësim lëndor 28 2749 4219 373 7369 

Edukator në kopsht 304 501 25 830 

Edukator në internat 11 10 3 24 

Gjithsej 37 4731 8089 797 13654

Pasqyra e numrit të të punësuarve dhe shkalla e arsimimit në shkollat fillore 

dhe të mesme në vitin shkollor 2004-2005 

PUNË Mr. PPS PPL PPM Gjithsej 

PUNËTORË UDHËHEQËS 10 185 239 1 435 

DREJTOR 10 165 185 1 361 

NDIHMËSDREJTORË 18 45 63 

KONTABILIST 2 9 11 

PUNËTORË PROFESIONALË 7 506 141 28 682 

PEDAGOG 2 259 1 262 

PSIKOLOG 4 133 137 

SOCIOLOG 1 18 19 

PUNËTOR SOCIAL 10 2 12 

DEFEKTOLOG 23 3 3 29 

BIBLIOTEKAR 63 136 24 233 

PUNËTORË EDUK.-ARSIMOR 52 5000 8179 802 14033 

MËSIM KLASOR 5 1 518 3 205 383 5 111 

MËSIM GJITHËDITOR 4 175 130 7 316 

QENDRIM DITOR 42 43 6 91 

MËSIM LËNDOR 43 2 982 4 288 378 7 637 

EDUKATOR NË KOPSHT 305 501 25 831 

EDUKATOR NË INTERNAT 32 12 3 47 




301 

V


302 

2. ARSIMIMI INICIAL DHE 

AFTËSIMI PROFESIONAL 

2.1 Arsimi inicial 

Arsimtarë: Arsimi inicial si përgatitje profesionale parësore për arsimtarët 

e arsimit fillor dhe të mesëm në Republikën e Maqedonisë, realizohet me qasje 

të ndryshme, në varësi të asaj se a bëhet fjlë për arsimtarë klasorë/të ciklit të 

ulët apo arsimtarë lëndorë/të ciklit të lartë për lëndët të arsimit të përgjithshëm, 

artistike apo profesionale, apo, përsëri për mësimin praktik. 

Prej vitit 1995/96 arsimi inicial për të gjithë arsimtarët (përveç mësimit 

praktik) është ngritur në nivel fakulteti, me kohëzgjatje prej 4 vjetësh. Në 

Republikën e Maqedonisë, arsimtarë klasorë/të ciklit të ulët përgatisin: Fakulteti 

pedagogjik në Shkup (me mësimdhënie në gjuhën maqedonase, shqipe dhe 

turke), fakultetet pedagogjike në Shtip dhe Manastir, Instituti për pedagogji në 

Fakultetin Filozofik në Shkup. Në të njëjtat institucione të larta arsimore përgatiten 

dhe edukatorë parashkollorë. Të gjitha institucionet kanë sistem të njëjtë apo 

të ngjashëm. Programet studimore i përbëjnë lëndët të arsimit të përgjithshëm, 

lëndë profesionale dhe të përgjithshme pedagogjike, lëndë psikologjike dhe 

lëndë metodike në përputhje me planin mësimor të mësimdhënies klasore. 

Arsimtarë lëndorë/cikli i lartë për arsimin tetëvjeçar, përgatiten në 6 fakultete: 

Fakulteti Filozofik, Filologjik, Matematikoro-natyror, Fakulteti për Kulturë Fizike, 

Fakulteti për art figurativ dhe fakulteti për arte muzikore, si dhe në Universitetin 

e EJL në Tetovë. 

Koklavitja e arsimit të mesëm, e cila del, para së gjithash, prej strukturës 

së tij organizative dhe programore, e bën mjaft komplekse çështjen për kuadrin 

mësimdhënës. 

Në arsimin e mesëm ekzistojnë tri kategori arsimtarësh: 

1. Arsimtarë të cilët në mënyrë të drejtpërdrejtë aftësohen për kryerjen e 

veprimtarisë mësimdhënëse gjatë studimeve në fakultet. 

2. Arsimtarë të cilët kanë mbaruar fakultet tjetër por jo për mësimdhënie 

dhe me arsim shtesë (përgjithësisht: pedagogji, psikologji, metodikë) 

fitojnë të drejtën të kryejnë mësimdhënie në shkollat profesionale sipas 

lëndeve profesionale përkatëse. 

3. 

Arsimtarë për kryerje të mësimdhënies praktike (instruktorë). Kjo 

kategori, parë nga ana e arsimimit, dhe përkrah kërkesave ligjore të 

caktuara, praktikisht është më e papërkufizuara.

Arsimi inicial, duke patur parasysh vendosjen e tanishme, meriton vëmendje 

të veçantë nga pikëpamja e fizionomisë të tij programore-didaktike. 

Veprimtaria mësimdhënëse (kompetenca e saj), siç është e njohur, bazohet 

në dy komponentë bazë: (1) shkencore-profesionale dhe (2) pedagogjike, që do 

të thotë se për kryerje me sukses të profesionit të arsimtarit janë të nevojshme 

njohuri shkencore-profesionale prej fushës së caktuar dhe njohuri pedagogjike, 

aftësi dhe shkathtësi (dituri). 

Tendencë e përgjithshme në botë është midis këtyre dy tendencave të 

vendoset një balanc i menduar, edhe pse në vende të ndryshme ky raport 

zgjdhet në mënyra të ndryshme. Për shembull në SHBA dhe Japoni raporti midis 

komponenteve është 3:1, në Francë 2:1, në Gjermani është afërsisht i njëjtë, 

ndërsa në Angli (në kolegje për arsimtarë 2:3). Tek ne (merren parasysh arsimtarët 

lëndorë) ai raport është në një nivel mjaft të papërshtatshëm. Kështu, fakultetet 

të cilat formojnë numrin më të madh të arsimtarëve lëndorë për arsim të mesëm 

dhe tetëvjeçar (Fakulteti i Matematikës dhe Shkencave të Natyrës, Filologjiku dhe 

Filozofiku) komponenti pedagogjik në numrin javor të orëve është i përfaqësuar 

me rreth 6-10% ose në raport përafërsisht 9:1. Raporti i tillë tregon qartë se 

arsimtarët e mësimit lëndor kanë/fitojnë arsim inicial i cili as përafërsisht nuk i 

kënaq nevojat e profesionit të arsimtarit. 

E ngjashme është gjendja dhe me aftësimin e arsimtarëve për punë 

në shkollat e mesme profesionale, në lëndët profesionale. Tek ne është e 

pranishme praktika si arsimtarë të angazhohen persona që kanë mbaruar arsim 

të lartë përkatës (fakultet ekonomik, bujqësor, teknik etj.), por pa përgatitjen 

pedagogjike përkatëse. Detyrimi ligjor të marrin arsim pedagogjik, psikologjik 

dhe metodik, që të mund të punojnë si arsimtarë, nuk ka zgjidhje institucionale 

përkatëse. I ashtuquajturi rikualifikimi pedagogjik që për këtë lloj arsimtarësh 

realizohet në Fakultetin Filozofik (Instituti i Pedagogjisë) dhe në disa fakultete 

të tjera (Pedagogjiku-Shkup), më tepër është formal sesa thelbësor. Më e 

rëdësishme është të fitohet çertifikatë formale rreth diturive profesionale, 

aftësive dhe shkathtësive, të domosdoshme për kryerje me sukses të funksionit 

arsimtar. Me mënyrën e tillë të aftësimit profesional, vështirë se mund të pritent 

përtëritje e procesit mësimor-edukativ i cili kërkon arsimtar të motivuar, iniciativ 

dhe krijues. 

Vëmendje serioze meriton dhe praktika pedagogjike si komponent i 

rëndësishëm i arsimimit inicial. Dhjetë vjetët e fundit në botë është e pranishëm 

tendenca e përgjithshme për zgjerimin dhe zmadhimin e saj të vazhdueshëm. Tek 

ne ajo është akoma e pa formuar mjaftueshëm, dhe, në përgjithësi, realizohet 

nëpërmjet mësimit të metodikave përkatëse, që është shumë e pamjaftueshme. 

Është e domosdoshme komponentit praktik në suazat e arsimit inicial t’i jepet 

rëndësi më e madhe dhe kjo, si nga pikëpamja e kohëzgjatjes ashtu edhe nga 




303 

V


304 

pikëpamja e përmbajtjes, detyrave dhe mënyrës së realizimit të saj. Është mjaft 

e rëndësishme ajo të jetë nga ana metodike e përkufizuar, me respektim të 

parimeve pedagogjike bazë dhe të ligjshëmrive të procesit edukativo-arsimor. 

Midis problemeve aktuale të cilat meritojnë vëmendje në arsimin inicial të 

arsimtarëve për arsim të mesëm do t’i japim dhe këto që vijojnë: 

 

 

 

 

 

Çështjen e zgjedhjes dhe selektimit të kandidatëve për përfshierje në institucionet 

e arsimit inicial (vërtetim i kritereve dhe mekanizmave); 

Aftësimin e arsimtarëve në një, dy apo tri lëndë mësimore; 

Strukturën programore dhe karakterin e kurikulumit; 

Standarde dhe mënyra për evaluimin e arsimit inicial; 

Stazhi i praktikuesit dhe mentoriteti si trajnim praktik i zgjatur i arsimit inicial 

etj. 

Është e njohur se përgatitja e pamjaftueshme profesionale e arsimtarëve në 

mënyrën më të drejtpërdrejtë implikon probleme serioze në praktikën edukativoarsimore. 

Nxitjet e reja me të cilat ballafaqohen edukimi dhe arsimi preferojnë 

arsimtar të aftë profesionalisht për veprimtari krijuese, i cili do të nxitë, motivojë, 

do të mundësojë situata të shumëllojshme mësimdhënëse, arsimore dhe 

edukative në të cilat nxënësi do ta përjetojë vetërealizimin individual. Në atë 

kuptim vëmendje të veçantë meriton nevoja për krijim didaktiko-programor dhe 

konceptual jo vetëm në arsimin inicil por edhe në arsimin e vazhdueshëm. 

2.2. Aftësimi profesional 

Arsimi parashkollor: trajnimi bazë i kuadrit arsimor për arsimin 

parashkollor, fillor dhe të mesëm realizohet në katër universitete në Republikën 


Aftësimi profesional i arsimtarëve në arsimin parashkollor, fillor dhe të 

mesëm realizohet nëpërmjet niveleve të mëposhtme: 

1. shtetëror apo rajonal – më shpesh nëpërmjet njësive rajonale të Byrosë për 

zhvillimin e arsimit, në varësi të qëllimit të aftësimit apo numrit të pjesëmarrësve 

të cilët duhet të përfshihen (për planet dhe programet mësimore, 

çështje të caktuara të teknologjisë, projektet – si dhe risitë programore dhe 

didaktike); 

2. shkolla/institucione arsimore si dhe aktive profesionale të grupeve të 

arsimtarëve (mësim klasor, mësim lëndor, i përgjithshëm, grup lëndësh 

profesionale) apo ekipe shkollore (në përgjithësi në suazat e projekteve të 

veçanta); 

3. 

takime profesionale, tryeza të rrumbullakta, simpoziume, më shpesh për 

pyetje aktuale apo bazë nga procesi arsimor-edukativ, ku pjesëmarrja 

është në mënyrë të veçantë apo si përfaqësues shkollorë;

4. 

revista profesionale dhe pedagogjike, gazeta, informatorë me materiale 

profesionale, shtojca metodike, këndvështrime ku pjesëmarrja është individuale 

apo në nivel të institucionit/shkollës. 

Arsimi fillor dhe i mesëm: Sipas ligjit për arsim fillor (neni 76 paragrafi 2) 

dhe ligjit për arsim të mesëm (neni 79, paragrafi 2), aftësimin (profesional dhe 

pedagogjik) të arsimtarëve e realizojnë Byroja për zhvillimin e arsimit, fakultetet 

për arsimtarë dhe institucione të tjera të specializuara (publike dhe private), 

sipas programeve të veta. 

Përvojat e deritanishme tregojnë se zhvillimi profesional i arsimtarëve ka një 

sërë mungesash: 

 

 

 

 

 

 

 

 

Mungesë të politikës së vërtetuar për zhvillim profesional të arsimtarit; 

Lënie e iniciativës individuale; 

Mbështetje materiale e pamjaftueshme për shkollën dhe arsimtarin për zhvillim 

të tij profesional; 

Formalizim të sistemit të mentorit me praktikantët; 

Mungesë e standardeve dhe kritereve për zhvillim profesional dhe përparim 

në karrierë; 

Mungesë të iniciativave për përsosje profesionale të arsimtarit; 

Sistem i papërkufizuar për trajnim; 

Sistem i pandërtuar për akreditim. 

2.3. Mësimi i përjetshëm dhe zhvillimi profesional i arsimtarëve 

Në çdo vend, duhet të zbatohen masa përkatëse politike, me qëllim 

promovim të mësimit të përjetshëm të arsimtarëve. Mësimi i përjetshëm dhe 

zhvillimi profesional i arsimtarëve si dhe zhvillimi i vazhdueshëm i shkollës 

duhet të vështrohen në nivel të barazisë dhe të promovohen në procese të 

lidhura natyrshëm dhe të varur midis njëri tjetrit. Mësimi i përjetshëm duhet të 

mundësojë modele dhe udhë të tjera për të mësuar, si të mësuarit të pavarur, 

përvoja shkollore dhe përfshirja në projekte për përmirësimin e shkollës duhet 

të vlerësohen dhe formalisht të njihen dhe mënyrat e ndryshme për itimin e 

dijeve, sipas mundësisë dhe të çertifikohen. Mësimi i përjetshëm dhe zhvillimi 

profesional i arsimtarëve, institucioni dhe zhvillimi shkollor kanë kuptim vetëm 

në qoftë se janë të lidhur me përparimin e cilësisë të arsimimit të nxënësit. 

Ja disa shembuj për zhvillimin profesional ekzistues dhe të dëshirueshëm 

të arsimtarëve: 




305 

V


306 

Gjendja ekzistuese Zhvillimi profesional i dëshirueshëm tek arsimtari (ZHPA) 

Modeli bazohet në konceptin e transferimit 

të diturive. Të mësohet, do të thotë të 

akumulohen njohuri, prandaj sipas 

kësaj arsimtari është përcjellës/ligjërues 

dominant i diturive 

Trajnimi më shpesh zhvillohet njëfish 

(arsim inicial, bazor i arsimtarit) 

përkatësisht përsosja është zakonisht 

ndjekje e kurseve të njëfishta në të cilat 

arsimtari fiton informacione të reja për 

aspektet e veçanta të punës, në përgjithësi 

përmbajtje të reja (dhe kjo më shpesh në 

lloj të mësimdhënies për një grup më të 

madh njëkohësisht) 

Trajnimi dhe arsimimi i arsimtarit vendoset 

jashtë prej shkollës dhe në përgjithësi 

nuk janë të lidhur me përvojën aktuale të 

arsimtarit. 

Ndjekje e përkohshme dhe evaluim i punës 

së arsimtarit (më shpesh prej këshilltarëve 

përkatës së Byrosë për Zhvillim të Arsimit) 

Reformat përgatiten në përgjithësi në 

ministrinë përkatëse dhe u dërgohen 

arsimtarëve që të njihen dhe t’i zbatojnë. 

Arsimtari në reformat është përfshirë vetëm 

si realizues i tyre. 

Arsimtari interpreton kërkime dhe teori të 

huaja, ai është përcjallës i diturive të huaja. 

Përsosja e arsimtarit është punë private e 

tij, zgjedhje vetjake se a do të përfshihet 

në ndonjë lloj përsosjeje. Përsosja i 

këshillohet arsimtarit, por sistemi nuk e 

detyron për të dhe nuk i kontrollon efektet 

e kësaj përsosjeje në procesin e punës së 

vet. 

Për arsimin e arsimtarit është e detyruar 

institucion i veçantë (p.sh. BZHA) 

Modeli i ri bazohet në konceptin e Konstruksionit të 

diturive. Dituria nuk mund të përcillet, ai që mëson duhet 

me aktivitetin e vet ta konstruktojë. Sipas kësaj arsimtari 

trajtohet si partner në procesin e ndërtimit të diturive 

në komunikimin pedagogjik por dhe si praktikues i cili 

e krijon punën e vet, praktikën, dikush i cili në bazë të 

njohurive të vjetra ndërton njohuri të reja dhe përvoja 

dhe me to nuk i vë në hamendje nxënësit e vet 

Trajnimi i arsimtarit është fazor, proces afatgjatë dhe 

permanet, ndërsa arsimi universitar është vetëm faza 

e parë në përgatitjen e rolit të tij të ardhshëm. Nuk 

ekziston shkëputje midis arsimit bazortë arsimtarëve 

dhe përsosjes së tyre të mëtejshme. Përsosja është 

pjesë përbërëse e arsimit të tyre permanet dhe i përfshin 

përvojat të cilat arsimtari i ka fituar jashtë sistemit formal 

të arsimit dhe/ose përsosjes (arsimtari mëson gjatë 

kohës dhe ato i fut në praktikën shkollore) 

Zhvillimi profesional i arsimtarit ndodh në kontekst 

specifik. ZHPA-ja më efikase zhvillohet më shpesh 

në shkollë, është e lidhur ngushtë me aktivitetet e 

përditshme të arsimtarit dhe nxënësit dhe në të ndikojnë 

shumë dituritë dhe përvojat e arsimtarit. 

Ndjekje e vazhdueshme dhe mbështetje e rregullt 

e arsimtarit në punën me informacionet kthyese të 

qëndrueshme, nëpër mjet llojeve të ndryshme të 

evaluimit. Vlerësim të punës së tij nuk jepën vetëm 

këshilltari (presoni ekspert, inspektorët e arsimit) por 

edhe kolegët e tij, çifte apo ekipe arsimtarësh etj. Roli i 

evaluimit është të mundësojë shkëmbim të rezultateve 

të mira midis njerëzve të cilët merren me arsim. 

Një pjesë e reformave zhvillohen pikërisht në shkolla. 

Detyra e arsimtarit është të marrë pjesë në to dhe me 

aktivitetin e vet të kontribuojë për zbatimin me sukses 

të tyre. Arsimtari trajtohet si profesionist i cili punon në 

ndryshimin e situatës në të cilën punon. 

Arsimtari bën reflektime të veta dhe në bazë të tyre 

zbaton kërkime të vogla (arsimtari si kërkues). Arsimtari 

është prodhues i dijeve, shumë prej reflektimeve, 

rezultateve të kërkimit dhe përvojave i fut në 

mësimdhënien e vet, duke e ndryshuar, duke e përparuar 

dhe duke e përshtatur me rastet konkrete. 

Përsosja e vazhdueshme është pjesë e detyrueshme 

e rolit të arsimtarit dhe është e futur në sistemin e 

zhvillimit të karrierës. Arsimtari nuk mund të anashkalojë 

përsosjen sepse prej tij këtkohettë fusë risi në punën e 

vet dhe kjo të kontrollohet. 

ZHPA-ja nënkupton model dinamik të komplikuar të 

bashkëpunimit të një sërë institucionesh të ndryshme 

(fakultete, institucione kërkimore, ekspertë të qeverisë 

apo organizata joqeveritare etj.) për arsimin dhe 

zhvillimin e arsimtarëve.

Arsimtari punon më shpesh i izoluar (madje 

dhe prej kolegëve që japin të njëjtën lëndë). 

Arsimtari sipas mendimit të vet konsultohet 

me të tjerët. 

Arsimtari është më shpesh në margjinat e 

ndodhive shoqërore dhe rrallë merr pjesë 

në ndryshimet e bashkësisë lokale/ 

vendore. 

Sindikata si organizatë në të cilën marrin 

pjesë arsimtarët merret në përgjithësi 

me rrogat e arsimtarëve por jo edhe me 

zhvillimin profesional të tyre. 

Puna në ekip e arsimtarit dhe kolegëve të tjerë është e 

paraparë sistematikisht në përkufizimin e punës. ZHPAja 

është proces kooperativ edhe pse ka dhe hapësirë 

për punë të izoluar. Ekziston interaksion i menduar 

i arsimtarëve midis tyre si dhe me bashkëpunëtorët 

profesionalë, prindërit dhe anëtarët e bashkësive. 

Prej arsimtarit pritet të jetë agens i gjallë në ndryshimet 

në shkolla dhe në bashkësinë lokale/vendore. 

Insistohet në Shoqëri Profesionale të Arsimtarëve 

e cila përveç kujdesit për pozitën e profesionit 

dhe për zhvillimin profesional do të ketë parasysh 

dhe organizimin e llojeve të ndryshme të ndihmës 

profesionale, do të kujdeset për pozitën e arsimtarëve në 

shoqëri etj. 

Numri më i madh i ekspertëve theksojnë se profesionalizimi i arsimtarëve 

është parakusht për përparim të suksesshëm të cilësisë së arsimit dhe se kjo 

është me interes të madh për ata të cilët e krijojnë politikën arsimore. Pikërisht 

për shkak të kësaj është e nevojshme futja dhe zhvillimi i konceptit të zhvillimit 

profesional të arsimtarëve. 

Arsimi i vazhdueshëm, përkatësisht përsosja e arsimtarit ka rëndësinë e vet 

të veçantë. Nevoja e kohës sonë, e theksuar në qendrimin e vazhdueshëm të 

mësohet, përkatësisht të mësohet gjatë gjithë jetës është e rëndësisë së veçantë 

pikërisht për veprimtarinë mësimdhënëse. 

Krijimi i kushteve shoqërore dhe profesionale stimuluese për zhvillimin e 

karierës në profesionin e mësimdhënies në mënyrë të theksuar do ta ndryshojë 

raportin e arsimtarit me zhvillimin e vet profesional. 

Standardet bashkëkohore për punë efektive dhe efikase të institucioneve 

arsimore e fut nevojën për implementimin dhe institucionalizimin e sitemit për 

trajnim inicial (pre-service) dhe sistemit për përsosje profesionale (in-sevice) të 

të punësuarve në institucionet edukativo-arsimore. 

Çështjet që kanë të bëjnë me arsimin e arsimtarëve dhe trajnuesit janë 

pjesë e një numri të madh iniciativash në nivel botëror dhe evropian si: Deklarata 

– Arsimim për të gjithë, Rezoluta për arsim të përjetshëm, Plani aksionar për 

aftësi dhe mobilitet, Procesi i Bolonjës dhe Rezoluta e Këshillit dhe Deklarata 

e Kopenhagës për bashkëpunim Evropian në fushën e arsimit profesional dhe 

trajnimit, Plani aksionar për e-mësim dhe puna e Eurydice dhe i organizatave 

ndërkombëtare si UNESCO dhe OECD. 

Meqënëse arsimi inicial i arsimtarëve në masë të madhe sigurohet në suazat 

e institucioneve të arsimit të lartë, Procesi i Bolonjës është me rëndësi të veçantë 

në gjetjen e zgjidhjeve adekuate për këtë problem. 




307 

V


308 

3. FUSHA KYÇE PËR INTERVENIME 

3.1. ZHVILLIMI PROFESIONAL I ARSIMTARËVE 

Portreti i arsimtarit duhet të jetë në përputhje me ngjarjet reale dhe nevojat 

e anticipuara. Ky është portreti i arsimtarit të shekullit të 21 – i pasur në fushën e 

arsimit të përgjithshëm dhe profesional dhe i aftë dhe mobil në planin e fitimit të 

aftësive të nevojshme për realizim të suksesshëm të profesionit të tij. Domethënë 

arsimtari duhet përveç fitimit të kualifikimit formal vazhdimisht të aftësohet nga 

ana profesionale dhe eksperte. 

Plotësimi i nevojave për: zmadhim të cilësisë së arsimtarëve dhe trajnuesve 1 

në kontekst të rolit të tyre të ndryshuar në shoqëri të bazuar në dije dhe realizim të 

mobilitetit të tyre të vazhdueshëm arsimor, krijimin e kushteve për shanc të dytë të 

arsimtarëve të papunësuar aftësitë dhe dijet e tyre duke marrë parasysh pauzën 

nga puna në një masë të madhe janë reduktuar, nivelimin e kualifikimit punues, 

personal dhe të çertifikuar të arsimtarëve, veprimtari shkencore-kërkimore 

permanente në sferën e arsimit, tejkalimin e qasjeve parciale në modernizimin e 

praktikës dhe teorisë arsimore dhe afirmim të Teorisë dhe Praktikës Pedagogjike 

të Maqedonisë dhe implementim të saj në suaza ndërkombëtare, përbën një 

nga detyrat kryesore të Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës në periudhën e 

ardhshme. 

Qasja e tillë është përfshirë jo vetëm në aspektin nacional por dhe në aspektin 

e realizimit të qëllimit të parë të Procesit për Përkufizim të Qëllimeve të Komisionit 

Evropian për Arsim: “Përmirësimi i cilësisë dhe efektivitetit të sistemeve të arsimit 

dhe trajnimit në Bashkimin Evropian” 2 . Katër pyetjet kryesore të cilave duhet t’u 

përgjigjen janë: 

1. Identifikim i aftësive që duhet t’i zotërojnë arsimtarët dhe trajnuesit, duke 

marrë parasysh rolet e tyre të ndryshueshme në shoqërinë e bazuar në 

dituri. 

2. 

Sigurim i kushteve të cilat u japin ndihmesë adekuate arsimtarëve dhe 

trajnuesve në trajnimin e tyre të nxitjeve dhe shoqërisë së bazuar në dije, 

duke përfshirë trajnimin inicial dhe përsosjen profesionale nga perspektiva 

e mësimit të përjetshëm. 

1 Nën termin arsimtar kuptohen arsimtarët e arsimit tetëvjeçar dhe të mesëm (gjimnazor dhe 

profesional). Termi trajnues përdoret për shënimin e mbështetjes dhe trajnimit të nxënësve 

(trajnues) në ndërmarrje, ku zhvillohet komponenti i punës në arsimin inicial profesional 

dhe trajnimi si dhe arsimi i vazhdueshëm profesional dhe trajnimi, pa marrë parsysh se a 

ka të bëjë me komponentin e punës apo jo. 

2 Nivelet e arritjeve të cilat janë pranuar nga Këshilli në maj të vitit 2003, janë, gjithashtu, 

të rëndësishme, gjatë shqyrtimit të rolit strategjik të arsimtarëve dhe trajnuesve, kur kanë 

të bëjnë me: a) realizimin e shkallës mesatare prej nën 10% të lënies së parakohshme të 

arsimit, b) mbarimin e arsimit të mesëm për më pak se 22% prej 22-vjeçarëve dhe c) ulje 

prej 20% në numër të 15-vjeçarëve me rezulate të ulëta në arritjet në shkollim.

3. 

4. 

Sigurim i hyrjes së kënaqshme në profesionin e arsimtarit, në të gjitha 

lëndët dhe shkallët, si dhe kujdesi për nevojet afatgjata për këtë profesin 

nëpërmjet rritjes së atrakcionit të mësimdhënies dhe trajnimit. 

Tërheqje të ,,rekrutëve” të rinj në profesionin e arsimit dhe trajnimit të cilët 

kanë përvojë profesionale prej fushave të tjera. 

Aktivitete: 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës do t’i ndërmarrë këto masa në periudhën e 

ardhshme: 

1. Evaluim dhe përsosje të programeve për trajnim të arsimtarëve dhe trajnuesve; 

2. Krijim të mbështetjes profesionale dhe institucionale efikase të sistemit të 

arsimit dhe përsosjes së arsimtarëve dhe trajnuesve. 

3. Sigurim kushtesh për fitim të titullit arsimtar apo trajnues varësisht nga 

niveli i arsimit. 

4. 

Sigurim i kushteve për përparim në karrierë të arsimtarëve. 

1. Evaluimi dhe përsosja e programeve për trajnim të arsimtarëve dhe 

trajnuesve 

Programet për Trajnim inicial të arsimtarëve duhet të jenë dinamikë, të 

ndryshueshëm dhe të jenë në zhvillim të vazhdueshëm. Ato duhet t’i përgatisin 

arsimtarët e ardhshëm për ndërmarrje progresive dhe proaktive të detyrave 

profesionale të cilat priten prej tyre. Ata vazhdimisht duhet të mendojnë për 

natyrën e sistemit të arsimit, jo vetëm t’u përgjigjen ndryshimeve në kontekstin 

profesional por dhe të kontribuaojnë dhe për vetë sistemin e ndryshimeve. Prandaj 

gjatë përkufizimit të programeve të studimit për arsimin inicial të arsimtarëve 

duhet të merret parasysh dhe: 

Profesionalizmi është karakteristikë/kompetncë tradicionale e arsimtarit 

të mirë dhe ai ngelet me rëndësi esenciale. Arsimtari i mirë është burrim i 

rëndësishëm i dijeve dhe kuptimeve. Megjithatë, mënyra se si arsimtari i fiton 

dhe ndërton kompetencat e veta duhet të ndryshojë dhe të ndërtohet në suazat e 

sistemit për mësim të përjetshëm, si termin subpërmbledhës i arsimit inicial dhe 

përsosjes profesionale të vazhdueshme. 

Kompetencat pedagogjike – Arsimtari duhet të jetë kompetent në planin 

pedagogjik dhe didaktik që të mund të përcillet spektri i gjerë i dijeve dhe aftësive 

me fokus të veçantë mbi strategjitë për fitimin e dijeve dhe aftësive, zhvillimin dhe 

stimulimin e motivimit për të mësuar, kreativitetin, bashkëpunimin, pavarësinë, 

mendimin kritik, aftësinë për zgjidhje të problemeve dhe kreativitetin e nxënësve, 

për llogari të favorizimit të enciklopedizmit, faktografisë dhe riprodhimit. 




309 

V


310 

Kompetenca për përdorim të teknologjisë në arsim, sidomos të TIK, është 

karakteristika kryesore e profesionalizmit të kuadrit mësimdhënës në arsim. Më e 

rëndësishme është të kuptohet teknologjia në kuptimin e potencialit pedagogjik 

dhe mundësi për inetegrimin e saj në strategjitë për mësim dhe për organizim të 

punës. 

Kompetenca organizuese dhe aftësi për punë në ekip – Profesioni i arsimtarit 

nuk mund të vështrohet më vetëm si aktivitet individual, ai duhet gjithnjë dhe më 

shumë të transformohet në punë në ekip dhe të përbëjë pjesë të “organizimit të 

të mësuarit” kolektiv. 

Hapja është aftësi të cilën arsimtari duhet ta mësojë: aftësi për punë me 

prindër në mënyrë e cila duhet të jetë komplementare me aspektet e rjera të 

punës profesionale të tij. 3 

Në bazë të karakteristikave/kompetencave të përgjithshme të përkufizuara 

kështu mund të jepet spektri i kompetencave kryesore profesionale të arsimtarit, 

të cilat çdo institucion që trajnon arsimtarë duhet ta mundësojë, dhe kjo: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ekspertizë të lartë në një apo më tepër lëndë specifike (arsim akademik); 

zotërim të diturive stabile dhe kuptim të fushës/ave lëndore për të cilat ai/ 

ajo është përgjrgjës/e; 

njohje të paktën të një gjuhe; 

plotësim i ekspertizave të veta lëndore me aftësi pedagogjike duke e përfshirë 

dhe motivimin për të mësuar, kreativitetin, bashkëpunimin dhe kuptimin 

në aspektin social të arsimit (sidomos arsimtarët lëndorë); 

kuptim të potencialit pedagogjik të teknologjisë (sidomos TIK) zhvillimin e 

aftësive ta integrojnë në procesin e mësimdhënies dhe të mësimit; 

aftësi për integrim të parimeve të mësimit të përjetshëm në procesin e 

mësimdhënies dhe të mësimit; 

aftësi për arritje të standardeve ndërkombëtare (evropiane) në mbajtjen e 

mësimidhënies; 

dituri të gjëra dhe të balancuara dhe kuptim të karakteristikave kryesore të 

të arsimit në kontekste të ndryshme dhe sidomos në kontekstin evropian 

dhe interkulturor; 

aftësi për vendosje dhe mbajtje të argumentimit të krijuar për pyetjet arsimore 

në mënyrë të qartë, koherente dhe lucide; 

nderim për kontributin në arsim të fëmijës apo të riut, dhe marrje të përgjegjësi 

së profesionale për zhvillimin e personalitetit, talentit dhe atributeve mendore, 

shpirtërore dhe fizike të çdo fëmije apo personi të ri; 

3 E adaptuar sipas: OECD, 1998

dituri, kuptim dhe përgatitje për futjen në pyetjet vijuese arsimore dhe 

dhënie e kontributit në proceset e zhvillimit të kurikulumeve (sidomos në 

nivel lokal), zhvillimit profesional të të punësuarve dhe zhvillimit të tërësishëm 

shkollor; 

aftësi për zbatim të spektrit të gjerë të stragjive të ndryshme në mësimdhënie 

me qëllim mundësim të mësimit të fëmijëve, duke e përfshirë zbatimin 

përkatës të teknologjisë informatike-komunikative (TIK); 

aftësi dhe përkushtim për promovimin e barazisë së mundësive për të gjithë 

njerëzit në shoqëri inkluzive dhe ndërmarrje aktive e hapave për eleminimin 

e diskriminimit; 

pavarësi intelektuale dhe angazhman kritik i treguar; 

dituri dhe aftësi për përparimin e mësimit tek ata nxënës të cilët kanë 

probleme/bariera në të mësuar, duke përfshirë këtu edhe ata të cilët kanë 

probleme me mbështjetjen në fusha të caktuara të kurikulumit dhe ata me 

vështirësi emocionale dhe me probleme në sjellje. 

lajmërim i prindërve dhe palëve tjera të interesuara për suksesin dhe përparimin 

e nxënësve; 

aftësi për zbatim të kërkimeve dhe llojeve të tjera të evidencës së vlefshme 

me qëllim që të sigurohen informcionet të cilat do ta çonin zgjedhjen, ndryshimet 

dhe përparësitë në promovim të praktikave arsimore dhe përparimit. 

sjellje përkatëse si profesionalist në zhvillim/ profesionalist për zhvillim me 

arsimtarët e tjerë dhe kolegët e profesioneve të tjera, para-profesionalistë 

dhe agjenci të cilat janë angazhuar për dhënien e mbështetjes së nxënësve 

dhe fitimin e përvojave në bashkëpunim me ta; 

kryerje të detyrave administrative sipas kërkesave të shkollës; 

marrje të detyrimit dhe përpjekjeve për zhvillimin e vet profesional që del 

prej vetkontrollit dhe vetevaluimit profesional të praktikës vetjake profesionale 

dhe praktikës së të tjerëve. 

Duhet të theksohet se këto kompetenca kryesore mundësojnë zbatim të tyre 

në mjedise të ndryshme sociale, kulturore, linguistike dhe arsimore. 

Nga e lartpërmendura, është e qartë se programet do të kërkojnë prej 

studentëve të kalojnë një kohë më të gjatë në shkolla dhe në institucione të 

tjera relevante arsimore. Si rezultat i kësaj, ata do të kenë mundësi të fitojnë 

përvojë direkte në mësimdhënien me fëmijë të vegjël dhe të rinj dhe në 

interaksion profesional me arsimtarët e tjerë, para-profesionalistët, prindërit dhe 

përfaqësuesit e profesioneve të tjera. 

Kërkesat të cilat vendosen para programeve për trajnim inicial të 

arsimtarëve, kanë për qëllim t’i shpjegojnë dhe ilustrojnë aspektet e punës/ 




311 

V


312 

arritjeve të studentëve, të cilët programin e dizajnuar përpiqen ta reaalizojnë. 

Këto karakteristika do të shfrytëzohen prej shtetit dhe shkollës tetëvjeçare në 

dizajnimin e strategjive për vlerësim, të cilët do të japin garanci se kërkesat për 

kompetenca të studentëve në Trajnimin inicial të arsimtarëve janë realizuar. 

Institucionet për arsimin inicial duhet të vazhdojnë të përkujdesen për 

studentët edhe pas mbarimit të studimeve dhe t’u ofrojnë ndihmesë adekuate 

gjatë kohës së periudhës së tyre praktikuese/të asistencës. Gjatë kohës së 

praktikës përgatitore ata duhet të punojnë drejt arritjes së standardeve për 

arsimtar të rregjistruar (të liçencuar). 

Arsimi inicial i arsimtarëve që kanë mbaruar studime jashtë vendit nga 

sfera e arsimit (arsimtrët e ardhshëm në mësimin lëndor) do të realizohet me 

paralelizëm apo rikualifikim pedagogjik suksenciv në institucionet e arsimit 

të lartë të cilat merren me arsimimin e arsimtarëve dhe/ose të cilat si lëndë të 

programeve studimore të veta e kanë arsimin. 

Arsimtarët profesionalë në arsimin e mesëm kompetencat e veta pedagogjike 

të nevojshme mund t’i marrin paralelisht me trajnimin e tyre profesional (të 

njohura si studime nën B) apo sukcesive d.m.th. pas mbarimit të arsimit të tyre 

inicial profesional, në institucionin e lartë arsimor pedagogjik përkatës. 

Akreditimin e Programeve për trajnim inicial të arsimtarëve e kryen Këshilli 

për Akreditim në Arsimin e Lartë, dhe kjo duhet të kuptohet në kontekstin e: 

 

 

 

 

 

 

 

sistemit ekstern për përmirësimin e/ose akreditimin e programeve për arsimim 

të arsimtarëve dhe 

sistem i jashtëm për çertifikimin e kualifikimeve profesionale të arsimtarëve: 

Ky sistem i jashtëm për çertifikim dueht ta vërtetojë përkatësinë e programit 

pë arsimim të arsimtarëve dhe mundësinë e saj për përgatitje të detyrave 

profesionale dhe rolin e profesionit të arsimtarit. Në këtë kuptim, Këshilli 

për Akreditim të Programeve të Studimit për Arsimin Inicial të arsimtarëve 

vendimin për akreditim e merr vetëm në qoftë se plotësohen kushtet e mëposhtme: 

programet e studimit të jenë të udhëhequra prej institucioneve të cilat përfshijnë 

partnerë të ndryshëm shoqërorë të njohur dhe të cilët zotërojnë me 

kuadër cilësor dhe përkatës arsimor; 

programet e studimit të jenë të udhëhequra nga ana e institucioneve të cilat 

e kaluan me sukse procesin e evaluimit të brendshëm dhe të jashtëm (sipas 

mundësive prej institucioneve evropiane); 

programet e studimit të jenë të udhëhequra prej institucioneve të cilat i plotësojnë 

standardet për evaluimin e programeve për arsimim të arsimtarëve; 

programet e studimit t’i plotësojnë kushtet e parapara për arsimin inicial të 

arsimtarëve në këndvështrim të kompetencave të nevojshme.

2. Krijimi i mbështetjes institucionale dhe profesionale efikase të sistemit 

për arsimim dhe aftësim të arsimtarëve dhe trajnuesve 

Që të sigurohet trajnim i suksesshëm është e nevojshme vendosja e 

sistemit për akreditim të dhënësve të shërbimeve të aarsimit që të sigurohet se 

shërbimet për trajnim të arsimtarëve gjatë kohës së punës sigurohen prej më 

shumë ofertadhënësve të trajnimit dhe se ata i plotësojnë standardet përkatëse 

për cilësi. 

Që të realizohet e gjithë kjo është e nevojshme edhe mbështetje profesionale 

dhe institucionale përkatëse. Mbështetja e tillë nënkupton etablim dhe funksionim 

të trupave të mëposhtme: 

a) Këshilli për zhvillim profesional të arsimtarëve (KZHPA) 

Status: Këshill për zhvillim profesional të arsimtarëve (Këshilli) do të jetë 

formuar nga Ministria e Arsimit dhe Shkencës (MASH) dhe do të japë raporte 

drejtpërdrejt në Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës. 

Këshilli nuk ka kompetenca për marrje vendimesh. Roli i tij është të japë 

këshilla si dhe propozime apo udhëzime që të sigurohet suksesi në implementimin 

e politikës lidhur me arsimtarët. 

Roli: KZHPA e jep rolin e vet nëpërmjet dhënies së këshillave profesionale, 

instruksioneve dhe udhëzimeve të Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës për 

qëllimet e ardhshme të mundshme lidhur me arsimtarët. Qëllimet e tilla mund t’i 

përfshijnë pyetjet lidhur me: 

 

 

 

 

 

Statutin juridik të arsimtarëve; 

Kualifikimeve profesionale; 

Çertifikimin; 

Zhvillimin profesional; 

Trajnim të detyrueshëm para punësimit. 

Anëtarë: KZHPA është e përbërë prej: 

PËRFAQËSUES Nr. EMËRIMI 

Arsimtarë 1 I emëruar prej Sindikatës së Arsimtarëve 

Arsim i lartë 2 Të emëruar prej universiteteve 

Drejtorë 1 Të emëruar prej Asociacionit të Drejtorëve të shkollave 

Këshilla 

komunalë 

Përfaqësues 

të bashkësisë 

1 Të emëruar nga shoqata e drejtorëve 

3 Persona me pozitë të lartë në shoqëri me përvojë të caktur në arsim (nuk është e 

domosdoshme përvojë profesionale) të cilët do ta përforcojnë punën e KZHPA-së. Këta 

persona do të emërohen nga Ministria pas marrjes së mendimit prej vetqeverisjes lokale. 

Së pakti një prej personave të emëruar duhet të jetë prind në këshillin shkollor. 

MASH 1 Këshilltar projektues për zhvillim profesional të arsimtarëve do të jetë kryesues i Këshillit. 

Sekretar 1 I emëruar prej Këshillit 

Gjithsej 10 




313 

V


314 

b) Këshilli për akreditim të programeve për trajnim profesional të arsimtarëve 

Përsosja profesionale dhe eksperte e arsimtarëve gjatë kohës së karrierës së 

tyre të punës do të realizohet në kontekst të modelit të shkallëzuar të zhvillimit 

profesional dhe bashkëpunimit të rrethit gjerë të dhënësve të akredituar të 

shërbimeve arsimore, kurse nën koordinim të Këshillit për Akreditim të programeve 

për përsosje profesionale. 

Realizimi i suksesshëm i kësaj mase do të ketë kujdes për atë se a janë 

vendosur Programet për përsosje profesionale dhe eksperte të arsimtarëve në 

bazë të kërkesave që dalin prej: 

 

 

 

Roleve profesionale të cilat arsimatri dueht t’i kryejë në shkollën fillore dhe 

konteksti më i gjerë shoqëror; 

Detyrave të punës së arsimtarit në shkollë (edukim, evaluim, administrim, 

këshillim dhe inovim); 

Niveli përkatës të kualifikimit për kryerje kompetente të roleve dhe detyrave 

profesionale. 

Statuti: Këshilli do të formohet nga Ministria e Arsimit dhe Shkencës. Këshilli 

do ta këshillojë MASH për pyetje lidhur me akreditimin e trajnimit të arsimtarëve 

gjatë punës dhe programeve të tyre dhe do të marrë vendim për akreditim të 

ofertëdhënësve të trajnimit të arsimtarëve gjatë punës dhe programeve të tyre. 

Roli: Këshilli do të formohet që t’i sigurojë këshilla, instruksione dhe 

udhëzime Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës në zhvillimin dhe implementimin 

e komponentës – trajnim të arsimtarëve gjatë punës. Këshilli, gjithashtu, do të 

marrë vendime për akreditimin e ofertadhënësve dhe programeve të tyre. 

 

 

 

 

 

Këshilli do të merret me: 

Do të ndihmojë të vendosen standardet dhe procedurat për akreditimin e 

ofertëdhënësve të trajnimit të arsimtarëve gjatë punës dhe programeve të 

tyre; 

Do të sigurojë këshilla dhe instruksione për sigurimin e informacioneve të 

cilat duhet të jenë të kapshme për ofertëdhënësit e trajnimit të arsimtarëve 

gjatë punës në lidhje me propoziemt e reja për akreditim; 

Do të marrë vendime për akreditimin e ofertëdhënësve të trajnimit të arsimtarëve 

gjatë punës dhe programeve të tyre; 

Do të sigurojë këshill dhe instruksione për publikimin e ofertëdhënësve të 

trajnimit të arsimtarëve gjatë punës dhe programet e tyre; 

Do ta kontrollojë dhe vlerësojë zhvillimin e implementimit të programit për 

raportet e konsultuesve dhe do të propozojë marrje të hapave përkatës që 

do të dalin prej këtyre kontrolleve;

Do të mblidhet rregullisht siç do të jetë e nevojshme dhe me kërkesë të 

këshilltarit projektues për zhvillim profesional të arsimtarëve; 

Do të dorëzojë raporte semestrale tek palët e interesuara. 

Anëtarët: Këshilli është i përbërë prej: 



Arsim i lartë 3 Të emëruar prej Konferencës së Inter- Universiteteve 

Drejtorë shkollash 1 Të emëruar prej Asociacionit të Drejtorëve 

MASH 1 Këshilltari projektues për zhvillim profesional të arsimtarëve – kryesuesi 

Përfaqësues të OJQ 1 Të emëruar prej sektorit joqeveritar 

Gjithsej 7 

 

 

 

 

 

 

Përfitime për arsimtarët: 

Arsimtarët si profesionalistë do të mund të fokusohen në karrierat e tyre dhe 

do të mendojnë për në mënyrë proaktive për mundësitë për përparim në karrierën 

e vet; 

Arsimtarët do të mund të bëhen menaxherë më efikasë në realizimin e procesit 

edukativ arsimor; 

Arsimtarët do të bëhen më efkasë, më të organizuar dhe më konstruktivë në 

punën e vet. 

Përfitime për institucionet: 

Vendosje e bazës të sistemit për kontrollim të brendshëm të punës së arsimtarëve; 

Vendosje e bazës për sistem më racional të zgjedhjes dhe përparimit të arsimtarëve 

(duke promovuar njëkohësisht barazinë në mundësi); 

Shfrytëzim më efektiv i buxhetit për trajnim të arsimtarëve gjatë kohës në 

punë. 

c) Agjencioni/Këshilli për liçencim të arsimtarëve 

Statuti: Agjencioni/Këshilli do të formohet prej Ministrisë së Arsimit dhe 

Shkencës dhe Sindikatës të Punëtorëve të Arsimit. Agjencioni/Këshilli do ta 

këshillojë MASH dhe sindikatën për çështje të lidhura me liçencimin e arsimtarëve 

të rinj dhe do të bashkëpunojë ngushtë me me institucionet për kontrollin e cilësisë 

në arsimin tetëvjeçar dhe të mesëm (IASH dhe QSHP). Agjencioni/Këshilli ka të 

drejtë tia marrë liçencën arsimtarit në qoftë se vërteton dobësi të njëpasnjëshme 

në punën e tij, të detektuara nga IASH dhe QSHP. 




315 

V


316 

 

 

 

Roli: Kjo organizatë profesionale do ta marrë përgjegjësinë për: 

liçencimin e arsimtarëve në bazë të indikatorëve për cilësinë; 

garantimin dhe ngritjen e cilësisë të shërbimeve profesionale të arsimtarëve; 

bashkëpunim me MASH dhe partnerëve të tjerë socialë në përmirësimin dhe 

akreditimin e programeve për trajnim të arsimtarëve. 

Anëtarë: 



Arsim i lartë 3 Të emëruar prej Konferencës së Inter- Universiteteve 

Drejtorë shkollash 1 Të emëruar prej Asociacionit të Drejtorëve 

MASH 1 Këshilltari projektues për zhvillim profesional të 

arsimtarëve – kryesuesi 

IASH 1 I emëruar prej Ispektoratit shtetëror i arsimit 

Gjithsej 9 

d) Zhvillimi i karrierës së arsimtarëve 

Ngecja e qasjes sitematike në implementimin e projekteve dhe shprehive të 

vjetra për ekuilibër në statutin e ndërtimit, tek një pjesë e madhe e arsimtarëve, 

pa marrë parasysh se zotërojnë dituri dhe aftësi për masimdhënie dhe mësim 

bashkëkohor, krijoi rezistencë përkundrejt detyrimeve profesionale, me të cilën 

dhe implementimi i strategjive bashkëkohore në arsim e përjetojnë si angazhim 

të përkohshëm dhe shtues të punës. Përkundrejt kësaj kontribuojnë dhe në 

selektimin e implementimit dhe mos ekzistimin e evaluimit objektiv. 

Është e dukshme modernizimi i mësimdhënies dhe mësimit është i pamundur 

të kryhet derisa në mënyrë sistematike nuk kryhet ndryshim i statutit dhe ndërtim 

i arsimtarëve, me të cilën do të anashkalohen situatat në të cilat arsimtarët kanë 

statut të njëjtë dhe vlerësohen njësoj, pa marrë parasysh cilësinë që e zotërojnë, 

qasjet që i praktikojnë në mësimdhënie dhe rezultatet që i arrijnë në punën me 

nxënësit. 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës në mënyrë sistematike do të ndërtojë Model 

për përparim në karrierë të arsimtarëve në shkollën fillore dhe do të ndërtojë 

rregullativë ligjore. 

Modeli i tillë për përparim në karrierë për arsimtarët duhet të mundësojë 

qasje të shkallëzuar në statutin e arsimtarëve (arsimtar – praktikant/arsimtar, 

arsimtari dalluar dhe arsimtar-mentor) i cili do të jetë i mbështetur respektivisht 

dhe me qasje të shkallëzuar të shpërblimit (arsimtar praktikant – 80% të rrogës, 

për kualifikimet tjera shpërblimi do të rregullohet sipas rregullores së veçantë).

Përzgjedhja në titull më të lartë do të bëhet në bazë të indikatorëve të saktë 

për kompetenca të dalluara, përvojë, cilësi/sukses të treguar në mësimdhënie 

dhe në të mësuarin e nxënësve, risitë dhe aktivitete shkollore dhe jashtëshkollore. 

(Aneksi 2) 

Kualifikimi profesional i arsimtarit nuk duhet të mbarojë me marrjen e 

diplomës por duhet të zhvillohet dhe përparohet në praktikën e mësimdhënies. 

Është shumë e rëndësishme tek arsimtarët të zhvillohet vetëdija dhe 

nevoja për mësim të vazhdueshëm, si bazë për zhvillimin profesional. Vendosja 

e kritereve dhe standardeve për përparimin sipas niveleve është, gjithashtu, 

faktor i rëndësishëm motivues për përparimin profesional të vazhdueshëm të 

arsimtarëve. 

KUSHTE DHE KRITERIUME PËR 

PËRPARIM NË KARRIERË 

1. ARSIMTARË 

1.1 Arsimtar fillestar 

 

 

 

 

 

 

 

 

Niveli i arsimit: shkalla universitare 

Kompetenca për nivel bazë në fushën profesionale (për arsimtarët lëndorë 

dhe për arsimtarët profesionalë) 

Kompetenca pedagogjike: program studimor përfunduar për përsosjen profesionale 

pedagogjike 

Kompetenca IT: arsimim bazik informatik 

Vërtetim shëndetësor 

Profil psiqik 

Evaluim 

» 

» 

Intern: vetëvlerësim, nxënës, bashkëpuntorë profesionalë, arsimtar 

i lartë/mentor, drejtor. 

Ekstern: prej prindërve, prej këshilltarëve dhe inspektorëve, nga 

ekonomia 

kohëzgjatja një vit 




317 

V


318 

1.2 Arsimtar 

 

 

 

 

 

 

Niveli i arsimit: shkalla universitare 

Përvojë pune: së pakti një vit si arsimtar fillestar 

Kushte ligjore: Liçenca e fituar për arsimtar 

Kompetenca IT: Përdorim i aplikimeve kompjuterike 

Vërtetim shëndetësor 

Profil psiqik 

Përshkrim i detyrave 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Merr pjesë në planifikimin në ekip të mësimdhënies; 

Merr pjesë në disejnimin e materialeve për mësim; 

Bashkëpunon me shërbimet eksperte në shkollë; 

Merr pjesë në krijimin dhe disejnimin e aktiviteteve jashtëmësimore dhe 

jashtëshkollore të nxënësve; 

Mban evidencë pedagogjike individuale; 

Merr pjesë në trajnimin për plotësim të kushteve themelore dhe kritereve; 

Përkrah iniciativa për modernizimin e mësimdhënies; 

Merr pjesë në aktivitetet projektuese në shkollë; 

Ndjek literaturë aktuale pedagogjike dhe profesionale; 

Shpall shkrime të veta në shtypin profesional; 

Ndjek dhe merr pjesë në mbledhje profesionale, tribuna etj. 

Realizon bashkëpunim: 

» 

» 

Evaluimi: 

» 

» 

Intern: me nxënësit, arsimtarët, aktivet profesionale dhe 

bashkëpunëtorët profesionalë, drejtorët 

Ekstern: me prindërit, ndërmarrjet, asociacionet profesionale, 

bashkësia lokale. 

Intern: vetëvlerësim, nxënës, bashkëpuntorë profesionalë, drejtor. 

Ekstern: prej prindërve, prej këshilltarëve, inspektorëve, ndërmarrjeve 

Përdorim i teknologjisë arsimore 

Fitim i një numri të caktuar kredish ( pikë prej kritereve të përmendura më 

parë) të rregulluara me rregullore të veçantë për përparim.

1.3 Arsimtar i dalluar 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kushte dhe kritere: 

përvojë pune: minimum 4 vjet si arsimtar; 

punime shkencore të botuara; 

pjesëmarrje në projekte në cilësinë e implementuesit të aktiviteteve të projektit; 

minimum 200 orë trajnim prej sferave përkatëse; 

pjesëmarrje në organe dhe trupa profesionale të shkollës; 

pjesëmarrje në tubimet profesionale me cilësinë e ligjëruesit me punë 

shkencore të vet; 

përpunon bibliografi eksperte të vet; 

zhvillon dhe përdor materiale të veta për mësim; 

bashkëpunon me bashkësinë lokale; 

çertifikatë shëndetësore; 

punë vullnetare në shkollë; 

përdor literaturë dhe materiale të tjera profesionale për të mësuar; 

monitorim, udhëheqje, analiza dhe evidentime të procesit arsimor; 

tutoritet/mentoritet studentësh, arsimtarë të ardhshëm dhe nxënës; 

mësimdhënie projekte; 

zhvillim i materialeve arsimore, materialeve didaktike, mjeteve arsimore dhe 

burimeve tjera të arsimit, 

mentoritet i arsimtarëve fillestarë; 

merr pjesë në komisione për përpunimin e programeve mësimore; 

realizon bashkëpunim: 

» 

» 

evaluimi: 

» 

» 


bashkëpunëtorët profesionalë, drejtorat 




Ekstern: prej prindërve, prej këshilltarëve, inspektorëve, ndërmarrjeve 

fitim i një numri të caktuar kredish ( pikë prej kritereve të përmendura më 

parë) të rregulluara me rregullore të veçantë për përparim. 




319 

V


320 

1.4 Arsimtar mentor 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kushte dhe kritere: 

përvojë pune: minimum 6 vjet punë si arsimtar i dalluar; 

risi në mësimdhënie dhe punën e shkollës; 

projekte nacionale (pjesëmarrës në ekip, bashkëpunëtor, bashkërendues); 

përdorim i literaturës bashkëkohore dhe burimeve të tjera të të mësuarit; 

aktivitete projektesh në nivel bashkëkombëtar; 

publikim të literaturës profesionale dhe pedagogjike; 

mentoritet në trajnime prej projektesh për arsimtarëve; 

pjesëmarrje në projekte me cilësinë e bashkërenduesit, anëtar i ekipit përparësor, 

ekipi i zhvilluesve apo ekipi i trajnimit; 

pjesëmarrje në tubime shtetërore dhe ndërkombëtare; 

zhvillim i materialeve për të mësuar, materialeve didaktike; 

realizon bashkëpunim: 

» 

» 

evaluimi: 

» 

» 


bashkëpunëtorët profesionalë, drejtorat 




Ekstern: prej prindërve, prej këshilltarëve, inspektorëve, ndërmarrjeve, 

QSHP 

fitim i një numri të caktuar kredish ( pikë prej kritereve të përmendura më 

parë) të rregulluara me rregullore të veçantë për përparim. 

Meqënëse përparimi në karrierë për arsimtarët kërkon zgjidhje sistematike 

me përkufizim të saktë të të gjitha aspekteve për kalimin nga një nivel në 

tjetrin, duhet të përpunohet Rregullore e qartë dhe e saktë për përparimin e 

arsimtarëve. 

Diturit e fituara njëherë nuk kanë karakter të qendrueshëm, që do të 

jetë e rregulluar me rregullore të veçantë në përputhje me dispozitat ligjore 

ekzistuese. 

Në vende të ndryshme procesi i përsosjes së arsimtarëve është vendosur, 

rregulluar dhe organizuar në mënyrë të ndryshme, që mund të shihet nga shtojca 

e bashkangjitur.

2. BASHKËPUNËTORË PROFESIONAL 

1. Nevojëa dhe rëndësia 

Ekipi ekspert në institucionet parashkollore dhe në shkollat tetëvjeçare 

dhe të mesme duhet të jetë pesë e ekipit menaxhues. Për këtë qëllim duhet të 

posedojë dhe kompetenca përkatëse që do të mundësojnë punë të suksesshme 

dhe përparim të procesit. Nga ana tjetër kjo do të thotë përfshirje në përpunimin 

e planeve zhvilluese, programeve dhe planeve për realizimin e aktiviteteve, 

si dhe ndjekje të vazhdueshme të të gjitha ndryshimeve dhe kontributeve 

për modernizimin e procesit. Kompetencat e tilla kërkojnë profesionalizim të 

vazhdueshëm të kuadrit, ndjekje të risive në arsim, pjesëmarrje në trajnime dhe 

aktivitete të tjera që do të jenë në interes të të gjithë faktorëve. 

2. Lloje përparimi 

Për shkak të profilizimit specifik të kuadrit rekomandohen tri nivele të kuadrit 

profesional: 

Nivel BASHKËPUNËTOR PROFESIONAL 

I Pedagog Psikolog Defektolog Sociolog 

II Pedagog i dalluar Psikolog i dalluar Defektolog i dalluar Sociolog i dalluar 

III Pedagog këshilltar Psikolog këshilltar Defektolog këshilltar Sociolog këshilltar 

2.3. Kompetenca të përgjithshme të ekipit profesional 

Shkathtësi 

Shkathtësi kompjuterike bazë 

kompjuterike Punë në Microsoft Word, Power Point, Exel, Internet 

Gjuhë të huaja Në nivel bazor 

Komunikimi bazë 

Ndjekje të literaturës 

Përdorim të Internetit 

Arsim Arsim të lartë përkatës 

Përvojë pune Ekip profesional në institucionet parashkollore, shkollat fillore 

dhe të mesme – e dëshirueshme është përvojë pune 

Etika e punës Ndershmëri 

Taktikë 

Manire 

Paraqitje 

Personalitet dhe stil. 

Kujdesje për të tjerët 

Aftësi komunikuese 




321 

V


322 

- Verbale Shpjegim 

Prezantim 

Udhëheqje mbledhjesh 

Debatim 

Intervistë 

Të shkruara Raporte 

Këndvështrime analitike 

Prezantime 

Letra 

Materiale nga lëmia 

CV 

Shkathtësi sociale Mirëkuptim për të tjerët 

Bashkëpunim me të tjerët 

Pjesëmarrje në aktivitete sociale 

Bashkëpunim me mjedisin social 

Shkathtësi lideri Vullnet – vetëdije dhe drejtim drejt një qëllimi 

 

 

 

 

 

Ndikim 

Besueshmëri 

Këndshmëri 

Përshtatshmëri 

Mençuri/urtësi 

Vlerësim të situatës Shqyrtim i të gjitha mundësive 

Marrje gjykimi 

Marrje vendimesh Shfrytëzim të burrimeve 

Konsultim 

Shqyrtim të fakteve 

Marrje të përgjegjësisë për nxjerrje vendimesh 

Zgjidhje problemesh Orientim në situata të panjohura 

Shfrytëzim të përvojës 

Përballim konfliktesh Konflikte personale, sociale, profesionale, ndëretnike, kulturore, 

historike, politike etj. 

Negociatë Për zgjidhjen e situatave 

Për zgjidhjen e konflikteve 

Për gjetje të zgjidhjeve më përkatëse 

Aftësi për punë në ekip Përshtatje në punën në ekip 

Respektim të mendimeve të tjera 

Dëgjim i të tjerëve 

Gadishmëri për detyrat të dhëna prej ekipit 

Aftësi për udhëheqje të ekipit (sipas nevojës) 

Shkathtësi profesionale Arsim 

nga sferat e ndryshme Sistem arsimor 

Politikë arsimore 

Standarde arsimore 

Kurikulume 

 

Menaxhim projekti

Shkathtësi analitikesintetike 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Formim të bazës të të dhënave 

Analizim të bazës të të dhënave 

Analizim të gjendjeve 

Analizim i suksesit të arritur gjatë vitit 

Kontrollim i shkaqeve për mungesë në mësim 

Studim i shkaqeve për rezultatet e dobëta dhe gjetja e 

mënyrae për tejkalim 

Përpunim i instrumenteve për ndjekje të problemeve të 

caktuara 

Mbledhje të dhënash të ndryshme 

Prezantim të rezultateve 

Kontrollim të faktorëve pedagogjikë që janë të rëndësishëm 

për përparim 

Përpunim të analizave, paraqitjeve tabelare dhe statistikës 

 

Aftësi të evaluimit Aftësi për të kontrolluar 

Aftësi për të vlerësuar 

Aftësi për vetëvlerësim 

Pjesëmarrje në përpunimin e instrumenteve për evaluim 

Zhvillim i standardeve për vlerësim dhe vetëvlerësim 

Përsosje profesionale Nxitje dhe risi në punën edukative-arsimore 

Krijim kushtesh për futje të risive në mësimdhënie 

Pjesëmarrje në përsosjen profesionale të arsimtarëve 

Bashkëpunim me shkollat e tjera dhe shkëmbim përvojash 

Përkujdesje për trajnimin e vazhdueshëm të kuadrit 

Përsosje vetjake 

Pjesëmarrje në Punë me organet profesionale 

realizimin e procesit Pjesëmarrje në punën me organet profesionale 

Bashkëpunim me institucionet profesioanle dhe me mjedisin 

shoqëror më të gjerë 

Përgatitje, udhëheqje dhe kontrollim të dokumentacionit 

Përgatitje për fillim të vitit shkollor 

Pjesëmarrje në përpunimin e programit vjetor 

Përgatitje, planifikim dhe ndjekje të punës edukative-arsimore 

Ndjekje e realizimit të planit dhe përgatitjes së shkollës / 

institucionit parashkollor 

Ndjekje e punës edukative-arsimore 

 

Ndihmesë dhe udhëzime në punë për kolegët më të rinj 




323 

V


324 

4. Kompetenca specifike 

4.1. Kompetenca specifike për profilin PEDAGOG në tri nivele 

Punë e drejtuar kundrejt 

arsimtarëve 


nxënësve 

Kompetenca 

këshilldhënësekonsultative 

Ndjekje e planifikimeve tematike dhe globale të arsimtarëve. 

Konsultime me aktivet profesionale. 

Përputhje në realizimin e programeve mësimore. 

Kontrollim i shkaqeve për mosrealizim të programit arsimor. 

Kontroll i mësimdhënies dhe paraqitje e përmirësimit të saj 

 

 

 

 

Analizë periodike e rezultateve të arritura. 

Bashkëpunim me Bashkësinë e Nxënësve. (për SHT dhe 

SHM) 

Dhënie ndihmë përkatëse fëmijëve/nxënësve. 

Orientim profesional të nxënësve në vitet e fundit (për SHT 

dhe SHM). 

Përgatitje për kryerjen e provimit përfundimtar (për shkollat 

 

e mesme) 

Planifikim dhe përgatitje e qasjeve dhe koncepteve bashkëkohore. 

Bashkëpunim gjatë përzgjedhjes së formave, metodave dhe 

procedurave të reja për realizimin e procesit mësimor. 

Pjesëmarrje dhe demostrim të modeleve praktike të punës 

mësimore. 

Pjesëmarrje në përpunim të instrumenteve për vlerësim dhe 

kontrollim të arritjeve. 

Organizim të arsimit pedagogjik për prindërit. 

 

Punë këshilldhënëse me prindërit lidhje me çështje pedagogjike.

4.2. Kompetenca specifike për profil PSIKOLOG – në tri nivele 


arsimtarëve 


nxënësve 

Kompetenca 

psikologjike 

Studim i atmosferës psikologjike në shkollë. 

Bashkëpunim me arsimtarët për dhënie ndihmë nxënësve të 

veçantë. 

Përparim në vlerësimin e dijeve. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Punë me fëmijë/nxënës (në mënyrë individuale, në grup dhe 

kolektivisht) 

Nxënës përsëritës 

Fëmijë – problem 

Nxënës problematikë 

Nxënës të talentuar 

Fëmijë/nxënës me probleme sociale 

Fëmijë/nxënës me probleme familjare 

Fëmijë/nxënës me probleme vetjake 

Fëmijë/nxënës me rezultat të dobët 

Ndjekje e sjelljes së fëmijëve/nxënësve në mënyrë periodike. 

Dhënie të ndihmës psikologjike nxënësve. 

Zbulim të shkaqeve për ndryshim të sjelljes. 

Përshtatje të fëmijëve në vitin fillues (për nxënës së moshës 

parashkollore). 

Përshtatje të nxënësve të klasës I dhe V. 

Përshtatje të nxënësve të vitit I të shkollës së mesme. 

Pjesëmarrje në punën në ekip në orientimin profesional të nxënësve 

në vitet e fundit. 

Ndërtim të marrëdhënieve ndërnjerëzore dhe ndërkombëtare 

midis fëmijëve/nxënësve dhe kolektivit. 

Punë në këshillimoren rinore. 

 

Ndihmë këshilldhënëse dhe bashkëpunim me prindërit. 




325 

V


326 

4.3. Kompetenca specifike për profilin DEFEKTOLOG – në tri nivele 


arsimtarit 


nxënësve 

Kompetenca 

konsultativekëshilldhënëse 

Ndjekje e qasjes së arsimtarëve në punën me fëmijët me 

pengesa në zhvillim. 

Metoda dhe mjete për punë me fëmijë me pengesa në zhvillim. 

Shkallë e kënaqësisë së të gjitha nevojave. 

Krijim klime. 

Ndjekje e inventivitetit dhe kreativitetit të arsimtarëve për punë me 

këta nxënës 

 

 

 

 

 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

Ndjekje e shkallës së integrimit të nxënësve me pengesa në 

zhvillim në procesin arsimor. 

Zbulim të nxënësve të cilët kanë nevojë për ndihmë profesionale. 

Ndihmesë gjatë adaptimit. 

Gjendja emocionale – nevoja të veçanta arsimore. 

Punë me fëmijë/nxënës (në mënyrë individuale, në grup dhe 

kolektivisht) 

psikomotorikë 

të folur 

diskalkulim 

mobilitet dhe orientim në hapësisë 

alfabeti i braerit (për fëmijë me shikim të dëmtuar) 

të folur gojor dhe me gjeste (për fëmijët me dëgjim të dëmtuara) 

interpretim të përmbajtjeve mësimore 

gjatë përpunimit të programit për punë – merr pjesë në 

identifikim, korrigjim dhe operacionalizim të qëllimeve dhe 

detyrave. 

Pjesëmarrje në adaptim të përmbajtjave. 

Përsosje profesionale të arsimtarëve të cilët punojnë me 

fëmijë me pengesa në zhvillim. 

Punë për kuptim dhe tolerim midis nxënësve. 

Këshillim për prindërit - për socializim të fëmijëve. 

Ndihmë tjetër profesionale për prindërit në bashkëpunim me 

ekspertët e tjerë. 

Orientim profesional të fëmijëve sipas aftësive. 

 

Informim të mjedisit social për nevojat dhe problemet e këtyre 

fëmijëve.

4.4. Kompetenca specifike për profilin SOCIOLOG – në tri nivele 


shkollës 

Punë e drejtuar drejt 

nxënësve 

Përpunim të programeve specifikë për: 

» organizata shoqërore 

» bashkësi të nxënësve 

» bashkëpunim me vetqeverisjen lokale 

» punë prodhuese etj. 

Potencim të aspektit siciologjik gjatë realizimit të aktiviteteve 

jashtëshkollore. 

 

 

 

 

 

 

 

5. Mënyra për përparim 

Ndjekje të komponenteve sociologjike në mësimdhënie. 

Përgatitje të instrumeteve për ndjekje të suskesit dhe zhvillimit 

social. 

Identifikim të aspekteve sociologjike dhe analizë të problemeve 

specifike. 

Zbatim të formave të interaksionit social. 

Ndjekje e ngjirjeve të nxënësve. 

Vërtetim të nevojave sociokulturore të nxënësve. 

Kontrollim dhe studim të fenomeneve më të komplikuara sociologjike 

në procesin mësimor. 

Pedagog/psikolog/defektolog/sociolog – punësohet me dhënien e provimit 

profesional, sipas programit të Këshillit për Aftësim Profesional të Kuadrit Arsimor. 

Programi do të përcaktohet me akt të veçantë. 

Pedagog/psikolog/defektolog/sociolog i dalluar – pas 3 vjetësh nga 

punësimi si pedagog/psikolog/defektolog/sociolog, në qoftë se i plotëson 

kriteret e parapara me akt të veçantë. (numër të caktuar të trajnimeve të ndjekura 

për përsosje profesionale, numër të caktuar të vizitave dhe intervenimeve në 

shkolla, përgatitje të materialesh dhe vlerësim të cilësisë dhe kontributit të tyre 

për zhvillimin e arsimit, trajnim për arsimtarë i realizuar me sukses) 

Pedagog/psikolog/defektolog/sociolog – këshilltar - pas 5 vjetësh nga 

punësimi si pedagog/psikolog/defektolog/sociolog – mentor, në qoftë se i 

plotëson kriteret e parapara me akt të veçantë. (numër të caktuar të trajnimeve të 

ndjekura për përsosje profesionale, numër të caktuar të vizitave dhe intervenimeve 

në shkolla, përgatitje të materialesh dhe vlerësim të cilësisë dhe kontributit të 

tyre për zhvillimin e arsimit, trajnim për arsimtarë i realizuar me sukses) 

1. 

2. 

3. 

Parakushte: 

Ndryshime në Ligjin për Arsim fillor dhe Ligjin për Arsim të mesëm 

Vendosje të kritereve dhe Rregullores me indikatorë për ndjekjen e rezultateve 

të organizimit edukativo-arsimor. 

Formim të institucioneve kompetente për zbatimin e tri niveleve të evaluimit. 




327 

V


328 

 

 

 

Evaluimi 

Evaluimi duhet të zhvillohet në tri nivele: 

Vetevaluim – vetëvlerësim sipas kritereve të vendosura dhe Rregullores 

përkatëse. 

Evaluim – prej të gjithë pjesëmarrësve në proces (arsimtarë, drejtor, nxënës, 

prindër) dhe prej institucionit kompetent dhe 

Evaluim i jashtëm – vlerësim i jashtëm prej institucioni të pavarur të specializuar 

për këtë lloj evaluimi i cili do të përfshijë aspekte të ndryshme dhe 

evaluim prej të gjithë pjesëmarrësve në proces.

3. KUADRI UDHËHEQËS 

a) Pasqyrim i strukturës ekzistuese të drejtorëve 

Sipas shkallës së arsimit struktura ekzistuese të drejtorëve në arsimin fillor 

në vitin shkollor 2004/2005 është si vijon: 

SHKALLA E ARSIMIMIT 

E mesme 1 

E lartë 185 

Sipëror 165 

Magjistër 10 

GJITHSEJ 361 

b) Të drejtat, kompetencat dhe përgjegjësitë e drejtorit të shkollës 

Kompetencat dhe funksionet të drejtorit të shkollës janë të vërtetuara ose 

dalin prej dispozitave të rregullores ligjore nga fusha e arsimit (ligje, rregulla, 

kritere), e marrëdhënieve të punës, të punimit financiar, të rregullativës juridike 

dhe të judikaturës dhe të tjera, si dhe nga fusha e marrëveshjeve kolektive me 

Sindikatën e arsimit, Ligji për vetqeverisjen lokale, prej akteve të shkollave 

(statuti, rregullore, programe për punë) e të tjera. 

Detyrat e punës së drejtorit mund të mblidhen në dy grupe: grupi pedagogjikinstruktiv 

dhe administrativ-organizativ i detyrave. 

Grupi pedagogjik-instruktiv i detyrave i përmban detyrimet dhe kompetencat 

e drejtorit të shkollës, duke i dhënë ato se ai duhet ta ndjekë dhe organizojë 

realizimin e planeve dhe programeve mësimore, të marrë pjesë në mënyrë aktive 

në planifikimin dhe programimin e të gjitha formave dhe fushave të punës 

edukative-arsimore (mësimdhënie, aktivitete të lira etj.), si dhe në vërtetimin 

e propozimeve për ndarjen e lëndëve të arsimtarëve dhe detyrave në lidhje 

me aktivitetet e lira dhe punën në trupa të caktuar të punës, komisione, aktive 

profesionale etj. Drejtori duhet të marrë pjesë dhe në përgatitjen e analizave të 

suksesit të nxënësve dhe se ai është anëtar dhe udhëheq me Këshillin arsimtarëve 

dhe Këshillin klasor të vitit në shkollë. 

Për realizimin e detyrave dhe udhëheqjen, drejtori duhet ta përgatisë dhe 

ta propozojë programin vjetor për punë të shkolës, për rezultatin e sukseset e 

arritura në punën edukative-arsimore në Byronë për zhvillimin e arsimit dhe në 

Ministri. 

Drejtori do ta ndjekë, analizojë dhe vlerësojë punën e arsimtarëve, do 

të kryejë mbikëqyrje të orëve që të vërtetojë si planifikohet, interpretohet dhe 

realizohet materiali mësimor dhe si shfrytëzohen metodat, format, materialet 




329 

V


330 

e ndryshme mësimore. Në bazë të njohurive marra prej mbikqyrjes dhe prej 

njohurive të marra prej teorisë dhe praktikës pedagogjike bashkëkohore do t’u 

japë ndihmë dhe këshilla arsimtarëve (e sidomos arsimtarëve më të rinj) për 

përmirësim të punës së tyre dhe aftësim e përsosje pedagogjike-profesionale . 

Drejtori, gjithashtu duhet të jetë i angazhuar dhe me aktivitetet analitikestudimore 

të shkollës. Në bashkëpunim me shërbimin pedagogjik-psikologjik 

të shkollës, aktivet profesionale dhe arsimtarëve ai do të marrë pjesë në 

kërkime, analiza dhe futjen e risive arsimore, të programeve mësimore, llojet 

e planifikimeve, futjen e nxënësve në aktivitete të ndryshme, përparimin e dhe 

arritjet e tyre,qendrimet, gjendjen, vështirësitë, konfliktet e tyre etj. 

Drejtori i shkollës në mënyrë të drejtpërdrejtë bashkëpunon me shërbimet 

pedagogjike, me Ministrinë dhe me shkolla, institucione profesionale dhe 

shkencore të tjera. 

Në grupin administrativ-organizativ të detyrave jepen detyrimet e drejtorit 

për organizim dhe koordinim të punës të të gjithë subjekteve dhe veprimtarive 

nëshkolë dhe kujdeset për gjendjen materiale në shkollë, merr pjesë në bisedimet 

me Ministrinë rreth nevojave kuadrike dhe financiare të shkollës, kryen zgjedhje 

të kuadrit arsimor dhe administrativ-teknik, në përputhje me ligjin dhe aktet e 

shkollës; do të kryejë klasifikim të punëtorëve; do të kryejë vlerësi të punëtorëve 

dhe do të vendosë për ndërprerje të punës të punëtorëve. Drejtori merr pjesë 

në përgatitjen e planit financiar dhe të llogarisë vjetore. Ai, gjithashtu, do të 

marrë pjesë dhe në negociatat me organizatat e tjera ekonomike në lidhje me 

rikonstruktimin apo adaptimin e objekteve apo hapësirës shkollore, në furnizimin 

dhe mirëmbajtjen e pajisjeve, mjeteve dhe materialeve. Gjatë kësaj, ai do të 

kryejë mbikqyrje të punës administrative-financiare, përgatitjes së të dhënave 

statistike, analizave, raporteve dhe jep raport çër punën materiale të shkollës 

gjatë vitit para Këshillit të shkollës dhe Ministrisë. 

Drejtori do të ketë rol të rëndëishëm dhe në bashkëpunimin me bashkësinë 

lokale, me organizatat, institucionet, shoqëritë shtetërore, ekonomike, shoqërore, 

profesionale dhe shkencore etj. 

Në kontekst të kompetencave të drejtorit, është e domosdoshmetë 

përmendet dhe përgjegjësia e tij ose, siç e quajnë disa, morali i punës. Këto 

koncepte nënkuptojnë përpjekje të vetëdijshme gjatë kryerjes së detyrave të 

punës për realizimin e qëllimeve të vendosura, si dhe vetdije për respektimin e 

interesave personale, interesave të grupit dhe interesave të kolektivit në tërësi. 

3. Profil drejtori 

Drejtori i institucionit edukativ-arsimor duhet t’i drejtojë përpjekjet e 

punëtorëve drejt realizimit të suksesshëm të qëllimeve të vendosuraa që më 

parë. Prandaj, është e nevojshme drejtor i cili do:

t’i përparojë kushtet për realizim efikas të shërbimit arsimor-edukativ i cili 

do të hidhet dhe do të përkrahet nga tregu; 

të ndërtojë strategji për zhvillim të institucionit edukativ-arsimor duke pasur 

parasysh ndikimin prej rrethinës; 

ta modelojë strukturën organizative e cila do të sigurojëqasje integrale në 

drejtimin me të gjitha proceset në institucionin edukativ-arsimor; 

t’i shfrytëzojë racionalisht potencialet e brendshme të kuadrit dhe resurset 

arsimore tekniko-tekonolgjike dhe financiare; 

të krijojë dhe zhvillojë kulturë organizative e cila do t’i nxisë të punësuarit 

përpjesmarrje të plotë në realizimin e qëllimeve; 

t’i plotësojë kërkesat e organeve shtetërore të cilët e kontrrollojnë punën e 

institucionit edukativ-arsimor (ministrinë përkatëse, Byronë për zhvillim të 

arsimit, Inspektoriatin arsimor); 

ta fusë institucionin arsimor-edukativ në sistemin/et edukativ/e të lëmive 

përkatëse; 

të veprojë si autoritet i cili me kompetencë dhe përgjigjësi do ta udhëheqë 

institucionin edukativo-arsimor. 

E gjithë kjo, prej drejtorit të institucionit edukativ-arsimor do të kërkojë 

përgatitje profesionale të qëndrueshme, përgjegjësi gjatë kryerjes së detyrave, 

kompetencë gjatë sjelljes së vendimeve dhe të jetë i vendosur gjatë zbatimit të 

tyre. 

4. Vërtetim i nevojave për trajnim dhe aftësim të drejtorëve 

Strategjitë bashkëkohore të zhvillimit arsimor bazohen në konceptimin e 

mësimit të përjetshëm dhe konceptit “shoqërisë e cila mëson”. Koncepti i mësimit 

të përjetshëm lindi për shkak se sasia e dijeve të reja çdo ditë rritet, ndërsa dijet 

ekzistuese gjithsnjë dhe më tepër vjetërsohen. Që të jemi në një hap me kohën, 

është e nevojshme të mësohet gjithë jetën, edhe pse gjithë jetën nuk shkohet në 

shkollë. Prandaj, përveç shkollimit, arsimimi zbatohet edhe nëpërmjet arsimit 

joformal, vetarsimimit dhe të mësuarit informal. 

Resurset njerëzore përkatësisht zhvillimi i tyre i vazhdueshëm janë hipotezë 

bazë për implementim të suksesshëm të ndryshimeve të miratuara në arsim. 

Përmirësim i cilësisë në arsim deri në shkallë të krahasimit me standardet 

ndërkombëtare nuk është i mundur pa zhvillim profesional të kuadrove 

udhëheqëse. 

Drejtorët e shkollave fillore dhe të mesme në Republikën e Maqedonisë 

vijnë prej radhëve të kuadrit arsimor dhe profesional në institucionet edukativearsimore 

dhe në përgjithësi, dijen e tyre e kanë fituar si arsim profesional bazë. 




331 

V


332 

Por, fakt është se problemi fokusohet në udhëheqjen e institucioneve edukativearsimore 

për çka drejtorët nuk i kanë njohuritë e nevojshme. Problemet që 

shfaqen, zakonisht, zgjidhen në mënyrë intuitive dhe/ose në bazë të përvojës. 

Prandaj, është e domosdoshme nevoja, për drejtorët aktualë, por edhe 

për drejtorët potencialë, e organizimit të trajnimit inicial për drejtorë, por, edhe 

trajnim i vazhdueshëm me të cilët ata do t’i përsosin shkathtësitë ekzistuese për 

udhëheqje të suksesshme të institucioneve arsimore. 

Transformimi i sistemit arsimor në R.Maqedonisë duhet të kryhet në të 

gjitha segmentet. Në pjesën e menaxhimit, duhet të lëshohet koncepti i sistemit 

të drejtuar, qendror-planor dhe të implementohet koncepti për drejtim sipas 

mekanizmave të tregut dhe ligjshmërive por, jo vetëm në suazat e vetqeverisjes 

lokale apo rajonit, por edhe të shprehet përgatitje, pragmatikë dhe pjekuri për 

integrim në korniza më të gjera. Me këtë do të zmadhohet cilësia e shërbimeve 

arsimore, cilësia dhe arritjet e nxënësve, personelit dhe patjetër e strukturave 

udhëheqëse. 

Në Republikën e Maqedonisë bëhen ndryshime të rrënjësishme për 

decentralizim. Në atë kuptim dhe në segmentin e arsimit ndërmerren aktivitete 

për tejkalimin e mënyrës të centralizuar të deritanishme të udhëheqjes së 

institucioneve arsimore-edukative. Me fjalë të tjera, deri tani, shpërndarja e 

tërësishme e mjeteve financiare, marrja e miratimeve për punësime të reja, 

vendosja në postet e drejtorëve etj, kryhejnga Ministria e Arsimit dhe Shkencës. 

Me reformat, shumë autorizime do të kalojnë në nivel lokal. 

Në periudhën e kaluar mënyra dhe procedurat për emërimin dhe pushimin e 

drejtorëve në institucionet arsimore-edukative në Republikën e Maqedonisë janë 

karakterizuar me shkallë të madhe të politizimit, që si pasojë kishte ndërimin e 

vazhdueshëm të drejtorëve të atyre institucioneve. Ky diskontinuitet ishte shkaku 

për ndalim të disa proceseve reformash dhe pamundësi që të realizohen projektet, 

risitë, idetë e filluara etj. Domethënë, bëhet fjalë për një problem mjaft aktual i cili 

kërkon vëmendje të veçantë. Duke e pasur parasysh atë që është thënë mëparë, 

ndërsa për qëllim tejkalimin e këtyre dobësive, u proozua zgjedhja e drejtorëve të 

decentralizohet dhe depolitizohet. Me fjalë të tjera, këto ndryshime përmbahen 

në zgjidhjet ligjore të Ligjit për arsim fillor (Gazeta zyrtare RM nr. 63/2004) dhe 

Ligjit per arsim të mesëm (Gazeta zyrtare e RM nr. 67/2004). 

4.1. Programi për dhënie provimi për drejtor 

Në lidhje me marrjen e vërtetimit për dhënie të provimit për drejtor është e 

nevojshme të vendoset Program përkatës. Nëpërmjet realizimit të atij programi do 

të sigurohet përsosje e kompetencave profesionale të drejtorëve në institucionet 

arsimore-edukative.

Koncepti i Programit do të jetë nga lëmitë që vijojnë: udhëheqje instruktivepedagogjike 

të institucioneve edukative-arsimore, menaxhim të institucioneve 

edukative-arsimore, finansim të institucioneve edukative-arsimore dhe 

rregullativë ligjore. Nëpërmjet sensibilizimit dhe përparimit të njohurive dhe 

shkathtësive ekzistuese, aplikim të teorisë në praktikë, shkëmbimit të përvojave, 

Programi do t’u mundësojë drejtorëve (të tanishëm dhe të ardhshëm) zbatim 

efikas dhe efektiv të njohurive dhe shkathtësive të reja të fituara në funksion të 

zhvillimit të institucioneve arsimore dhe të sistemit arsimor në tërësi. 

Realizimi i përmbajtjeve do të realizohet nëpërmjet punëtorive me shfrytëzim 

të metodave aktive (prezantim, punë në grupe, ushtrime, luajtje rolesh, diskutime 

të nxitura, simulime, studim situatash) të cilat mundësojnë shkëmbim të 

përvojave dhe spektrit të opcioneve për implementimin e trendeve arsimore në 

kontekstin maqedonas. 

Programin për dhënie provimi për drejtor e nxjerr ministri kompetent për 

punët në arsim, me propozim të komisionit profesional për dhënie provimi për 

drejtor. Programi për provim përbëhet prej përmbajtjeve të fushave të përmendura 

më sipër. Pas përfundimit të çdo përmbajtjeje, kandidati për dhënie provimi për 

drejtor përgatit punë seminarikeqë nuk vlerësohet dhe është pjesë përbërëse e 

dosjes për dhënie provimi për drejtor. Punën seminarike, kandidati e shkruan 

dhe prezanton në gjuhën amtare. 

Qëllimi kryesor i Programit 

Nëpërmjet realizimit të Programit për çertifikim të drejtorëve në Republikën 

e Maqedonisë, të sigurohet përsosje e kompetencave profesionale të drejtorëve 

dhe kandidatëve për drejtorë të institucioneve edukative-arsimore, për udhëheqje 

me resurse njerëzore, materiale dhe financiare, për përparim të shkathtësive 

komunikative dhe organizative dhe shkathtësive për planifikim strategjik dhe 

organizativ dhe vizionim në funksion të udhëheqjes profesionale të institucioneve 

edukative-arsimore. 

Qëllimet e veçanta të Programit 

1. Sensibilizim dhe përparim të dijeve dhe shkathtësive për gjetjen e zgjidhjeve 

cilësore, inovuese dhe kreative në proceset dhe institucionet arsimore-edukative. 

2. Transferim të teorisë në praktikë në mënyrë specifike për institucionet arsimore-edukative, 

npërmjet shkëmbimit të përvojave midis drejtorëve dhe 

kandidatëve për drejtorë në institucionet arsimore-edukative. 

3. 

Zbatim efektiv i kompetencave të fituara në funksion të zhvillimit të institucioneve 

arsimore-edukative dhe të sistemit arsimor në tërësi. 




333 

V


334 

Kushte për pjesëmarrje në Program 

Kandidatë të Programit për dhënie provimi për drejtor mund të jenë 

drejtorët e emëruar ose kandidatë që i plotësojnë kushtet për arsimtar apo për 

bashkëpunëtor profesional. 

Organizimi dhe realizimi i Programit 

Për kandidatët që e ndjekin përgatitjen, mbahet evidencë e cila përbëhet 

prej dosjeje për çdo kandidat. Evidencën e mbajnë persona të cilët e kryejnë 

përgatitjen. Kopjen e dosjes së kandidatit, maksimum dy javë pas mbarimit të 

përgatitjes, kandidati paptjetër ia dorëzon Komisionit. 

Në qoftë se kandidati e realizon me sukses përgatitjen, kryerësi kandidatit i 

jep vërtetim për realizimin e përgatitjes, me të cilin ai fiton të drejtën për dhënie 

provimi për drejtor. Afatet për dhënien e provimit për drejtor janë: janar, prill, 

qershor dhe gusht. 

Ndjekja dhe kontrolli i arritjeve 

Ndjekja e arritjeve të qëllimeve të programit kryhet në mënyrë të vazhdueshme 

(gjatë realizimit të përmbajtjeve, ushtrimeve, aktiviteteve, diskutimeve, nxjerrjes 

së përfundimeve, prezantimeve) dhe të përmbledhur (pas prezantimeve të 

punëve seminarike). Gjatë kësaj do të ndiqen dhe vlerësohen: 

1. 

2. 

3. 

4. 

kooperativiteti dhe kolaborativiteti; 

aplikimi i qasjes në zgjidhjen e detyrave problematike, 

qartësia, saktësia dhe logjika eprezantimeve të përmbajtjeve prej punës 

individuale dhe në grup; 

cilësia e përgatitjes dhe prezantimi i punëve seminarike. 

Provimi për drejtor jepet para Komisionit të formuar nga Ministri, në përputhje 

me ligjin. Provimi përbëhet prej kontrollit të aftësimit profesional të kandidatit 

për shpjegim me gojë të një pjese, përkatësisht të pjesëve të punëve seminarike 

të punuara gjatë përgatitjes. 

Dokument për kryerje me sukses të kërkesave të Programit 

Për dhënie të suksesshme të provimit për drejtor, kandidatit i jepet Vërtetim 

për dhënie të provimit për drejtor shkolle. 

KUSHTE 

Ndryshime në Ligjin për arsim fillor dhe Ligjin për arsim të mesëm; 

Miratim të Rregullores për realizim të provimit për drejtorë; 

Miratim të Programit për përmbajtjet dhe mënyrat e realizimit të përgatitjes 

së provimit për drejtor; 

 

Formim Komisioni për zbatim të provimit për drejtor.

Tregues për suksesin e drejtorëve 

Gjithnjë dhe më aktuale bëhen nevojat për kryerje të analizave dhe 

vlerësimeve gjithpërfshirëse për karakterin dhe funksionin e drejtorit të shkollës 

për shkak të tejkalimit të gjendjeve dhe anomalive aktuale të caktuara në këtë 

sferë, të domosdoshme nga aspekti i përmirësimit të efikasitetit dhe cilësisë së 

veprimtarisë edukative-arsimore dhe kontinuitetit e zhvillimit në udhëheqjen e 

shkollave fillore dhe të mesme në Republikën e Maqedonisë. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Tregues për drejtor të suksesshëm do të jenë: 

vizion dhe mision i vendosur qartë, i përkrahur përgjithësisht dhe realisht i 

realizueshëm i institucionit edukativ-arsimor; 

strategji të reja dhe të realizueshme për zhvillim; 

zbatim i vendosjes participuese; 

zbatim i mënyrave të shumta të larmishme për informim të të punësuarve; 

sistem të zhvilluar të përsosjes së vazhdueshme profesionale të të punësuarve; 

arsimtarë të aftë për zbatim të metodave interaktive dhe teknologjisë arsimore 

bashkëkohore; 

arsimtarët e trajnuar intensivisht i shfrytëzojnë dijet dhe shkathtësitë e fituara 

prej trajnimeve; 

rritje e aftësimit të arsimtarëve për punë motivuese dhe preventuese me nxënësit 

(arsim pedagogjik-psikologjik); 

zmadhim të numrit të arsimtarëve të cilët kanë fituar tituj më të lartë pedagogjikë 

dhe profesionalë; 

ndjekje e vazhdueshme dhe propozim ndryshimesh dhe plotësimesh të 

planeve dhe programeve mësimore; 

ndjekje e rregullt e nevojave të tregut të punës dhe, në përputhje me ato 

nevoja, propozim të profileve arsimore të reja; 

rritje e numrit të takimeve dhe bashkëpunimeve me prindërit; 

rritje e bashkëpunimit me partnerët socialë; 

rritje e bashkëpunimit me organizatat dhe institucionet profesionale; 

rritje e pjesmarrjes në projekte arsimore në venda dhe ndërkombëtare; 

përfshirje në ekipe të jashtme, komisione etj. për reforma në sistemin arsimor; 

kushte të përmirësuara për punë dhe mësim; 

standard të përmirësuar të nxënësve; 

evaluim dhe vetevaluim të vazhdueshëm 




335 

V


336 

Suksesi do të matet në qoftë se drejtorët plotësojnë shumicën e indikatorëve 

të theksuar më lartë. 

KUSHTE 

Ndryshime në Ligjin për arsim fillor dhe në Ligjin për arsim të mesëm 

 

Miratim të Rregullores për ndjekje dhe vlerësim të arritjeve të treguesve dhe 

kritereve për fitim të një niveli të caktuar për drejtor dhe kalim në nivel më të 

lartë. 

Nivele evaluimi të rezultateve të punës së organizatave edukative-arsimore 

Që të sigurohet përparim në procesin arsimor dhe të sigurohet cilësi në 

arsim rekomandojmë koncept me tri nivele të vlerësimit të punës dhe arritjeve të 

institucionit edukativ-arsimor: 

 

 

 

Vetevaluim 

Evaluim 

Evaluim i jashtëm 

Niveli i parë, vetevaluimi, do të zbatohet në nivel të institucionit arsimoredukativ. 

Përgjegjës për kryerjen e vetevaluimit do të jenë drejtorët dhe ekipi 

menxhues me pjesëmarrje të arsimtarëve, nxënësve, prindërve dhe partnerëve 

socialë. Për procesin e vetevaluimit do të përdoren kritere për vetevaluim dhe 

instrumente të standardizuara. 

Niveli i dytë, evaluimi i arritjeve të organizatës edukative-arsimore do të 

kryhet nga Inspektorati Shtetëror Arsimor, i cili kryen evaluim dhe inspektim. Puna 

e Inspektoratit Shtetëror Arsimor do të jetë në funksion të përparimit të punës në 

institucionin edukativ-arsimor dhe përmirësim të efikasitetit dhe efektivitetit të 

tij. Procesverbalet e inspeksionit të kryer mbi punën, si dhe raportet prej evaluimit 

do të shfrytëzohen si dokumente në fuksion të procesit të përparimit të drejtorëve 

në institucionin edukativo-arsimor. 

Niveli i tretë, evaluimi i jashtëm, si niveli më i lartë i evaluimit të punës dhe 

arritjeve të institucionit edukativ-arsimor do të kryhet prej institucioni të autorizuar 

të pavarur dhe do të ketë si qëllim të sigurojë objektivitet më të madh. Evaluimi i 

jashtëm do të zbatohet mbi arritjet e nxënësve, mbi punën e arsimtarëve, punën e 

drejtorit dhe ekipit menaxhues, punën e institucionit edukativ-arsimor në tërësi. 

Rezultatet, analizat, raportet e këtij lloji evaluimi do të shfrytëzohen si dokument 

në funksion të procesit të drejtorëve në institudionin edukativo-arsimor.

KUSHTE 

Ndryshime në Ligjin për arsim fillor dhe në Ligjin për arsim të mesëm; 

Miratim të kritereve për ndjekjen e rezultateve të institucionit edukativo-arsimor; 

 

Krijimi i institucioneve kompetente për zbatimin e të tri niveleve të evaluimit. 

Aftësim profesional 

Njerëzit me shkallë të lartë të përsosjes personale jetojnë në gjendje të 

vazhdueshme mësimi. Ata asnjëherë nuk ndalojnë. Përsosja vetjake nuk është 

diçka që posedohet. Ajo është proces dhe disciplinë e cila zhvillohet gjatë gjithë 

jetës. 

Niveli i arritur njëherë, përkatësisht titulli i fituar, nuk ka karakter të 

vazhdueshëm. Përkatësisht, drejtori është i detyruar vazhdimisht t’i mbindërtojë 

kompetencat e veta profesionale, përkatësisht parashikohet ritestim i drejtorëve. 

Procedura e ritestimit do të rregullohet me Rregullore për ritestim të drejtorëve 

të veçantë. 

 

 

 

 

 

1. 

2. 

3. 

Ritestimi i përmendur duhet të bazohet në parimet që vijojnë: 

Gjithpërfshirje – të gjithë drejtorët duhet të ritestohen në çdo 4 vjet; 

Liri zgjedhjeje – drejtori i shkollës me dëshirë të vet apo me zgjedhje mund 

ta zgjedhë kohën për ritestim dhe kategorinë përkatëse. 

Kuntinuitet – drejtorët janë të detyruar në çdo katër vjet prej datës së kategorisë 

së fituar mëparë ta vërtetojnë kategorinë që e kanë. 

Objektivitet – ritestimi garanton transparencë dhe procedurë dhe kritere 

publike për vlerësimin e punës së drejtorit. 

Stimulim – rroga e drejtorit të shkollës duhet të jetë në pajtim me kategorinë 

e fituar apo të vërtetuar në përputhje me Rregulloren për ritestim të drejtorëve 

të shkollave. 

Ritestimi do të kryhet në tri pjesë: 

Njohje të teorisë. 

Aftësi për punë praktike – udhëheqje të shkollës. 

përcaktim të shkallës së realizimit të roleve që drejtori i ka arritur në udhëheqjen 

e shkollës. 

1. Qëllimi i pjesës njohje e teorisë është të caktohet sasia e njohurive 

teorike të cilat i zotëron kandidati dhe të cilat kanë të bëjnë me menaxhimin e 

arsimit, praktikës pedagogjike, planifikimit dhe organizimit të mësimdhënies, 




337 

V


338 

kërkimit, evaluimit dhe arritjeve. Si vërtetim për njohuritë teorike të fituara mund 

të shërbejnë çertifikata e fituara më parë prej përsosjes së drejtorëve. 

2. Qëllimi i pjesës së dytë është të kontrollohet shkalla e aftësisë së 

kandidatit për zbatim të praktikës – udhëheqje të shkollës, të dijeve dhe 

shkathtësive të fituara dhe vlerësim të rezultateve të arritura në punën në shkollë. 

Në funksion të kësaj pjese do të jetë analiza e jashtme prej atyre që kryejnë 

ritestimin e dokumentacionit pedagogjik dhe administrativ përkatës, analizave, 

raporteve, planifikimeve, procesverbaleve. 

3. Qëllimi i pjesës së tretë është të përcaktohet shkalla e realizimit të 

roleve që drejtori i ka arritur gjatë udhëheqjes së shkollës. Të tilla janë rolet 

e: informuesit, siguruesit të resurseve, menaxherit të bankës së të dhënave, 

menaxherit përpyetje kuadri, inspektor-kontrollues, planifikues, koordinator, 

organizator, komunikator, inovues, kërkues, vizionues, analist, programues, 

metodist. 

Ritestimi i drejtorëve duhet ta zbatojë Komisioni nacional në përputhje me 

Rregulloren për ritestim të drejtorëve të shkollave. 

Komisioni Nacional Ritestues (KNR) e verifikon procedurën e ritestimit dhe 

kujdest për zbatimin e saj. Puna e KNR do të rregullohet me Rregullore për punën 

e komisionit të ritestimit të vendosur nga ministri i Ministrisë së Arsimit dhe 

Shkencës të Republikës së Maqedonisë. 

Ritestimi planifikohet të fillojë 2 vjet pas mbarimit të trajnimit inicial të grupit 

të parë të drejtorëve apo aftësimit të grupit të parë të kandidatëve për drejtorë. 

Këtu përsëri duhet të përgatitet plan për realizimin e të gjithë procesit. 

Duhet të kihet parasysh se bëhet fjalë për proces serioz dhe të madh, i cili 

kërkon mbështetje ligjore, programore dhe financiare serioze, që të sigurohet 

transparencë dhe profesionalizëm në gjithë sistemin. Akoma më tepër, se çfarëdo 

lloj qasjesh të tjera do të jenë vetëm improvizim dhe anashkalim i qëllimit. 

KUSHTET 

Ndryshime në Ligjin për arsim fillor dhe në Ligjin për arsim të mesëm. 

Miratim të Rregullores për ritestim të drejtorëve të shkollave dhe anëtarëve të 

tjerë të ekipit menaxhues. 

 

Miratim i rregullores për punë të komisionit të ritestimit.

VËREJTJE PËRFUNDIMTARE 

Në Republikën e Maqedonisë, procesi i tranzicionit është në vijim në të gjitha 

segmentet e punës, e kjo nënkupton dhe në sferën e arsimit nëpërmjet miratimit 

të rregullativës normative-juridike përkatëse dhe infrastrukturës për përfundim 

të sukseshëm të tij. 

Fakt është se institucionet edukative-arsimore në Republikën e Maqedonisë 

nuk u gjendën në mënyrën më adekuate në llojin e ri të veprimit. Koha e re kërkon 

drejtorë-menaxherë të cilët do të dinë të vendosin plan real dhe cilësor për zhvillim 

të institucionit arsimor edukativ, organizues, komunikues, motivues, të mirë, 

marrës dhe realizues të mirë të vendimeve, udhëheqës të ekipeve, evalues. 

Rezultatet e kërkimeve,analizave dhe njohjeve të ndryshme nga mbikqyrje e 

punës së drejtorëve të institucioneve edukative-arsimore, tregojnë për përgatitjen 

e pamjaftueshme të një numri të madh drejtorësh e shkollave për kryerje të kësaj 

veprimtarie përgjegjëse dhe komplekse. Për fat të keq, tek ne, menaxhimi në 

arsim akoma s’e ka gjetur vendin e vet, përkatësisht nuk ekzistojnë institucione të 

larta shkollore të veçanta për arsimim dhe aftësim të drejtorëve të institucioneve 

edukative-arsimore. Përveç disa trajnimeve të cilat janë realizuar për një pjesë 

të drejtorëve, nuk janë pranuar me seriozitet rëndësia dhe roli i drejtorëve në 

institucionet arsimore-edukative. 

Drejtori është faktori kryesor për punë efikase në institucionin edukativoarsimor. 

Nga udhëheqja e tij e suksesshme do të varet kënaqja e të gjithë 

pjesëmarrësve në procesin edukativ-arsimor dhe rejtingu i institucionit edukativarsimor 

në tregun e ofertës arsimore. Prandaj, në Republikën e Maqedonisë,shtohet 

nevoja për zgjidhje institucionale në këtë segment, me të cilën do të mundësohet 

trajnimi dhe përsosja e drejtorëve të tanishëm si dhe edukimi i kandidatëve të 

rinj për drejtorë në përputhje me parimet për arritjen e efikasitetit dhe efektivitetit 

në punë. 




339 

V


340 

SHTOJCA 1. 

Pasqyrim: Përvoja nga aftësimi profesional në disa vende të BE 

Vendi Inicues dhe mënyra e 

organizimit të aftësimit 

Aftësimin e realizon Detyrim për 

ndjekjen e 

aftësimit 

Austri Ministria Federative Qendrat rajonale për Nuk ekzsiton, 

Pushteti rajonal shkollor aftësim të arsimtarëve përveç se kur futen 

Shkolla 

E decentralizuar në nivel 

rajonal dhe shkollor 

(pa akreditim) 

risi 

Belgjikë Administrata qendrore Qendrat për aftësim Nuk ekziston 

profesional 

(arsimtari ka të dre- 

E centralizuar, mandej Shkollat e larta 

jtë 10 ditë përsosje) 

e decentralizuar sipas pedagogjike 

rajoneve 

Universiteti 

Danimarkë Shkolla Mbretërore për 

Arsimim të Arsimtarëve të 

shkollave fillore 

Ministria e Arsimit 

Qendrat për Trajnim 

(me akreditim) 

Shkolla Mbretërore e 

Danimarkës 

Institucione të 

specializuara 

E centralizuar, mandej e 

decentralizuar, në nivel 

lokal 


Finlandë Këshilli Nacional për Arsim Trupa drejtues shko- 

Komunat 

llorë 

Trupat drejtues shkollorë Qendra Shtetërore për 

Trajnim 


rajonal dhe shkollor 

Universitete 

Sektori për Arsim të 

Arsimtarëve 

Francë Ministria e Arsimit 

Rektorati 

E centralizuar në nivel 

rajonal 

Nuk ekziston 

Sipas zgjedhjes 

(minimum 3-4 ditë) 


Institucione 

Nuk ekziston 

universitare për arsim 

(përveç se për 

Inspeksioni Akademik programeme të 

Ofertdhënës të tjerë të 

trajnimeve 

Ministrisë 

(pa akreditim)

Greqi Ministria e Arsimit 

Shkolla e Lartë për 

Arsimtarëve 

Qendra për trajnim 

E centralizuar mandej 

e decentralizuar sipas 

rajoneve 

 

 

 

 

Instituti për Arsim të 

Lartë 

Qendrat rajonale për 

trajnim 

Shkolla e Lartë për 

Arsimtarë 

Muzeume dhe institucione 

të tjera private 

Irlandë Ministria e Arsimit 


Shërbime të veçanta 

E centralizuar 

mjedisore 

Qendra arsimore për 

mbështetje 

Partnerë arsimorë 

Ekziton (për 

arsimtarët 

fillestarë) 

Ekziston për fitimin 

e kualifikimeve më 

të larta. 

Itali Ministria e Arsimit 


Ofertdhënës të Nuk ekziston 

Qendra Kontrolluese 

E centralizuar në të gjitha 

ndryshëm të 

shërbimeve 

nivelet prej nivelit nacional (me akreditim të 

deri në atë lokal 

shumfishtë) 

Luksemburg Sektori për Koordimim, Kër- Instituti për Kërkime Nuk ekziston 

kim dhe Risi Teknologjike Arsimore 


Universitete (të huaja) 

Holandë Ministria e Arsimit Shkollat e larta për Nuk ekziston 

Këshillat shkollore 

arsimtarë 

Universitete 

E decentralizuar Institucione dhe 

ekspertë të tjerë 

Gjermani Ministritë e disa shteteve 

Qendrat për trajnim 


(në çdo shtet) 

Portugali Ministria e Arsimit 

Inspektorati i Përgjithshëm 

Shkollor 

Byrotë rajonale për arsim 

E centralizuar, mandej e 

decentralizuar në nivel 

rajonal/lokal 



Institucione jo 

shtetërore 

universitete 

 

 

 

Institucione të arsimit 

të lartë 

Qendra për trajnim në 

shkolla 

Qendra për trajnim 

në shoqëritë e 

arsimtarëve 

(me akreditim) 

Ekziston 

 

Nuk ekziston (e 

detyrueshme për 

përparim 




341 

V


342 

Spanjë Administrata Arsimore 

Qendra për arsimtarë 

E centralizuar, mandej 

e decentralizuar sipas 

rajoneve 

Suedi Komunat 

Agjencia Nacionale për 

Arsim 

E decentralizuar 

Skoci Administrata Skoceze e 

Ministrisë së Arsimit 

Pushteti lokal dhe shkollat 

UK Wales 

dhe Anglia 


lokal 

 

 

 

 


Institucione të arsimit 

të lartë 

Institucione private 

Shoqëri 

Ekziston (vetëm 

për përparim dhe 

rritje të rogës) 


Qendra lokale për Sipas zgjedhjes 

trajnim të arsimtarëve (minimum 5 ditë) 

Universitete 

Institucione të tjera 


Institute të arsimit të Ekziston 

lartë 

5 ditë 

Qendra lokale për 

trajnim të arsimtarëve 

Nga 50 orë në vit 

Në përgjithësi e decentralizuar 

në nivelrajonal/shkollor 

Ministria e Arsimit Institucione të arsimit Sipas zgjedhjes 

Pushteti shkollor lokal të lartë 

(minimum 5 ditë 

Këshillat shkollorë Universitete 

jashtë mësimd- 

Drejtorë dhe arsimtarë Shkolla 

Ofertdhënës të tjerë të 

shërbimit 

hënie) 

(me akreditim 

Nga pasqyrimi tabelar mund të konstatohet se shumica e vendeve kalojnë 

nga modeli i përsosjes profesionale tradicionale të centralizuar të dhënë më 

sipër drejt vendosjes së modelit të decentralizuar, sipas të cilit çdo bashkësi 

lokale përgatit planet e veta vjetore të përsosjes profesionale dhe kërkon prej 

ofertdhënësve të shërbimeve të ofrojnë programe të veta gjatë së cilave në 

llogaritjet e tyre i shprehin edhe mjetet për atë qëllim.

Programi PËr sigurimin 

dhe kontrollin e cilËsisË 

nË arsim >>>>>>>>>>>>>>> 

grupi punues: 

bojana naceva, koordinatore 

mr. kiro Poposki 

dr. sefedin elezi 

vesna taneska 

mr. irena kuzmanoska

Programi për sigurimin 

dhe kontrollin e cilësisë 

në arsim 

343 

IV

PROGRAMI PËR SIGURIM DHE 

KONTROLL TË CILËSISË NË ARSIM 

1. GJENDJA DHE NEVOJAT 

Arsimimi cilësor është njëri nga faktorët më të rëndësishëm për zhvillimin 

e secilit individ, si dhe shoqërisë në tërësi. Cilësia e arsimimit është njëra nga 

përparësitë më të rëndësishmë të shteteve anëtare të Bashkimit Evropian. Niveli 

i lartë i njohurive, kompetencat dhe shkathtësitë janë të pranueshme si kushte 

themelore për qytetërim aktiv, punësim dhe kohezion social. Cilësia e arsimimit 

është esenciale edhe nga aspekti i nevojave të tregut të punës dhe lëvizjes së lirë 

të fuqisë punëtore jashtë kornizave të shtetit. 

1. Gjendja ekzistuese 

Parashtrohet pyetja se sa është cilësor arsimi jonë, kjo është bërë aktuale 

veçanërisht pas pavarësimit të Maqedonisë. Vetëbesimi jonë në të kaluarën për 

cilësinë e lartë të arsimit tonë, është vënë në pykëpyetje pas matjeve të bëra 

ndërkombëtare por edhe nacionale të njohurive të nxënësve në lëndët e caktuara 

mësimore. Cilësia e arsimit tonë është vënë në pikëpyetje edhe me raportet e 

ekspertëve të huaj për vlerësim, të cilët parasegjithash theksuan se shteti nuk ka 

fakte për cilësinë e arritur të xënësve në të gjitha shkallët e arsimit. 

Është më se e qartë se, nevoja për cilësi më të lartë në arsim është kushtëzuar 

nga ndryshimi i sistemit të tanishëm për sigurimin dhe vlerësimin e cilësisë së 

arsimit. 

Në sistemin tonë arsimor nuk ekziston sistem gjithpërfshirës për sigurinë 

dhe kontrollin e cilësisë, i cili të gjithë palëve të interesuara në dhe jashtë sistemit, 

me kohë do t’i kishte ofruar informata valide dhe relevante për efikasitetin e 

sistemit, rezultate nga aktivititetet, kushtet në të cilat zhvillohet procesi arsimor 

si dhe për cilësinë e të arriturave të nxënësve. 

Pothuajse tregues i vetëm për cilësinë e procesit arsimor tek ne, në nivel 

shkollor, por edhe ate shtetëror janë notat e nxënësve, edhe pse kohëve të fundit 

sikur është i pranueshëm mendimi i pandarë se notave shkollore nuk mundemi 

shumë t’u besojmë meqë nuk janë mjaft objektive. Karakteristikë kryesore e no- 



në arsim 

345 

IV

Programi nacional për zhvillimin e arsimit në republikën e Maqedonisë 2005 - 2015 

346 

timit të nxënësve nga ana e arsimtarëve është qasja tradicionale në vlerësimin 

e përgjigjeve të tyre gojore ose me shkrim, me çrast shpeshëherë nga ato kërkohet 

që t’i reprodukojnë faktet të dhëna në libra. Mënyra e këtillë e kontrollit të 

njohurive nuk e shpreh cilësinë, por aftësinë e nxënësit të mbajë mend dhe të 

reproduktojë fakte. Mosekzistimi i standardeve i të arriturave dhe kritereve, në 

bazë të të cilave arsimtari do t’i vlerësojë të arriturat e nxënësve, e bënë procesin 

e notimit të paqartë dhe me dozë të madhe të subjektivitetit. Arsyeja më e madhe 

që nuk mund të vlerësohet cilësia e arsimit tonë përmes notave shkollore është 

edhe tendenca e rritjes sa më të shprehur të përqindjes së nxënësve të shkëlqyeshëm 

në 10 vitet e fundit. 

Fakt se këto konstatime nuk janë të bazuara në impresione, tregojnë rezultatet 

që nxënësit i kanë arritur me matjet eksterne, të bëra në vendin tonë gjatë 

pesë viteve të fundit, në të cilat standardet elementare të rezultateve i kanë arritur 

70 - 60 % , në vend të 90% të rezultateve të pritura të nxënësve. 

Mangësitë e sistemit ekzistues të notimit të nxënësve nëpër shkolla, opinionit 

i janë të njohura shumë më herët dhe kanë qenë objekt i analizës në më 

shumë punime profesionale, por deri më tani shumë pak është bërë që ky sistem 

të bëhet bashkëkohorë dhe të plotësohet me llojet tjera të përcjelljes dhe notimit 

të të arriturave të nxënësve në procesin e shkollimit të tyre. 

Në vendin tonë, nuk ekzistojnë procedura të konfirmuara për vetvlerësimin 

e punës së shkollave, fuksion themelor i së cilës është që të identifikohet cilësia 

e punës së shkollës në tërësi dhe të mundësojë planifikim efektiv të zhvillimit 

të punës së saj të mëtutjeshme. Praktika ekzistuese tek ne është që shkollat të 

përgatisin program vjetor për punë dhe raporte për realizimin e programit. Këta 

dy lloje të dokumenteve, përgatiten për të dhënë përshkrimin e punës dhe të arriturat 

e shkollave pa qasje analitike në vlerësim dhe mungesë të komponentës 

zhvillimore në planifikim. Lëvizje pozitive në këtë drejtim ka në kuadër të më 

shumë projekteve, por patjetër këto hapa fillestar është e nevojshme të vihen në 

sistem i cili do të zbatohet në praktikë dhe do të ketë mbështetje nga institucionet 

në nivel vendor dhe shtetëror. 

Njëra nga arsyet për funksionim joefikas të sistemit për sigurimin dhe kontrollin 

e cilësisë, është edhe ndarja e pamjaftueshme dhe jo e qartë e përgjegjësive 

të institucioneve ekzistuese në këtë drejtim, si dhe mosekzistimi i institucionit 

detyrë primare e të cilit do të jetë t’i ndjekë trendet e të arriturave të standardeve 

në nivel shtetërorë. 

Momentalisht tek ne ekzistojnë tre mekanizma themelorë për mbikëqyrje 

dhe vlerësimin e cilësisë të sistemit arsimor. Inspektoriati arsimor shtetëror 

është përgjegjës për mbikëqyrjen e realizimit të ligjeve, akteve dhe rregullave 

tjera për punën e institucioneve edukativo - arsimore, kurse mbikqyrja profesionale 

ose aspektet cilësore të punës së shkollave janë në kompetenca të Byros 

për zhvillimin e arsimit.

Inspektoriati arsimor shtetëror përgatit procesverbale pas kontrollit të bërë 

në të cilat përveç konstatimit të gjendjeve, propozon edhe masa për tejkalimin 

e jokonsekuencës së vërejtur ligjore, kurse në raportet e Byrosë jepen rekomandime 

për përparimin e punës. 

Dobësia kryesore e dy mekanizmave ekzistues për mbikëqyrje dhe vlerësim 

të cilësisë është se ato nuk bëhen në mënyrë sistematike dhe se nuk ekziston 

metodologji e qartë për vlerësimin e cilësisë të punës së shkollave. Dobësitë 

ekzistuese dalin edhe nga numri i pamjaftueshëm i këshilltarëve në Byronë për 

zhvillimin e arsimit si dhe nga numri i madh i përgjegjësive të cilat i kanë këshilltarët. 

Mekanizmin e tretë për vlerësimin e cilësisë përmes notimeve eksterne 

e kryenë njësia e specializuar në kuadër të Byrosë për zhvillimin e arsimit. Ky 

mekanizëm ende është në fazën e vendosjes edhe pse deri tani janë bërë katër 

vlerësime nacionale të të arriturave të nxënësve në fund të mësimit klasor si dhe 

paratestimit të vendimit nga Koncepcioni për maturë dhe provime përfundimtare 

në arsimin e mesëm publik. 

Ky sektor tanimë ka përgatitur standarde të të arriturave për më shumë lëndë 

mësimore në mësimin klasor, kurse në fazën e përgatitjes janë edhe standardet e 

të arriturave për lëndët mësimorë në fund të arsimit fillor. 

Angazhimet e ardhshme për sigurimin dhe kontrollin e cilësisë duhet të 

orientohen kah definimi i sistemit dhe hartimit të legjislaturës përkatëse e cila 

do t’i rregullojë raportet dhe kompetencat në realizimin e qëllimit përfundimtar të 

sistemit - ngritjen e cilësisë së arsimit dhe shërbimeve arsimore. 

2. Nevoja nga sigurimi dhe kontrolli i cilësisë së arsimit 

Nevoja nga sigurimi dhe kontrolli i cilësisë së arsimit bazohet në këto njohuri: 

 

 

Para se gjithash, kjo është njohuria për lidhshmërinë e rëndësishme të cilësisë 

së arsimit me përcjelljen e saj të vazhdueshme dhe vlerësime. Kontrolli 

duhet të japë informata kthyese, gjegjësisht të tregojë sa mirë punojnë dhe 

cfarë rezultate arijnë nxënësit, si punojnë shkollat (arsimtarët dhe kuadrot 

tjera), dhe kuptohet si funksionon sistemi arsimor në tërësi. Kjo do të thotë 

se, kontrolli (vlerësimi) duhet të tregojë se me çfarë suksesi shkollat e realizojnë 

misionin e tyre - atë se për çfarë janë formuar dhe ekzistojnë, 

gjegjësisht çfarë arsimimi u sigurojnë nxënësve dhe shfrytëzuesve tjerë të 

shërbimeve të tyre. 

Informatat kthyese që i siguron sistemi i sigurimit dhe kontrollit të cilësisë, 

autoriteteve shtetërore, vendore dhe faktorëve shkollorë, si dhe subjekteve 

tjera, u shërbejnë ta vlerësojnë politikën arsimore, të konstatojnë se a janë 



në arsim 

347 

IV


348 

 

 

 

realizuar qëllimet e planifikuara, sa në mënyrë racionale shpenzohen mjetet 

dhe të planifikojnë dhe realizojnë vendime dhe aktivitete me të cilat do të 

sigurohet sistemi arsimor, jo vetëm të funksionojë suksesshëm por vazhdimisht 

të zhvillohet. Pa informatat kthyese, që i siguron sistemi i sigurimit 

dhe kontrollit të cilësisë, sistemi arsimor nuk do të kishte mundër të përkryhet 

dhe përparojë. Kontrolli sistematik i cilësisë së arsimit paraqet mënyrën 

e verifikimit të veprimtarisë, ngjajshëm siikurse për ekonominë që është 

tregu. 

Vlerësimi e mbron arsimin nga volunterizmi dhe jokompetentshmëria në 

mendim të dyanshëm: 

E para, kështu zbulohet dhe eliminohet çdo planifikim joprofesional, organizim 

dhe kryerje e punës edeukativo - arsimore jo vetëm nga ana e shkollave, 

por edhe nga ana e organeve më të larta shtetërore dhe vendore. Në 

mungesë të sistemit zhvillimor të kontrollit të cilësisë, ekziston rrezik që 

autonomia e arsimtarëve (shkollave) të lihet në heshtje dhe të shndërrohet 

despotizëm në joprofesionalizëm dhe ngjajshëm. 

E dyta, kontrolli i cilësisë së arsimit është i detyrueshëm edhe për mbrojtjen 

e shkollave nga kritikat eventuale të pabaza për punën e tyre, nga të 

cilat shpesherë në mënyrë të padrejtë u nënshtrohen. Njëherit, shkollave u 

bëhen vërejtje për (mos)punën e tyre, që në mungesë të standardeve dhe 

kritereve për arsim cilësor është shumë vështirë të tregohen ose mohohen. 

Por, për cilësinë poashtu është aq rrezik kur shkollat vetë e vërtetojnë dhe 

në mungesë të kritereve dhe standardeve të definuara. 

Sistemi për siguri dhe kontrollë të cilësisë siguron informata të cilat janë 

bazë për ndërtimin dhe funksionimin edhe të sistemit informativ në arsim. 

Në këtë mënyrë vazhdimisht sigurohet informim me kohë dhe i plotë i opinionit, 

para se gjithash i më të interesuarve (nxënësve, prindërve dhe punëdhënësve) 

për të arriturat në arsim. 

Decentralizimi i udhëheqjes me arsimin, e vënë nevojën për gjetjen e qasjeve 

të reja në sigurimin dhe kontrollin e cilësisë së arsimit. Njëherësh, me 

decentralizimin pritet vëzhgimi dhe vlerësimi sistematik i punës së shkollave 

me qëllim të mirë të transmetohet te drejtori dhe te subjektet tjera në 

shkollë, sepse me decentralizimin dhe me rritjen e autonomisë së shkollave 

ndryshohet edhe roli i institucioneve të jashtme ose i këshilltarëve të autorizuar 

nga shteti edhe atë kryesisht nga mbikëqyrja (kontrollë dhe inspektorim) 

- në supervizion. Kjo është edhe një pengesë kryesore që sa më shpejtë 

të ndërrmeren aktivitete konkrete për ndryshimin e gjendjes ekzistuese 

dhe të sigurohet vëzhgim dhe vlerësim i cilësisë së arsimit në institucionet 

parashkollore, fillore dhe ato të mesme, kurse për këtë të lirohen edhe vetë 

institucionet edukativo - arsimore.

Në të kundërtën, kjo njohuri në sistemin tonë arsimor nuk është i ndërtuar 

(zhvilluar) dhe nuk funksionon në tërësi dhe është sistem bashkëkohor 

për siguri dhe kontrollë të parasupozimeve për arsimim cilësor (si,,hyrje” 

në arsim) gjatë procesit edukativo - arsimor (në të cilin krijohet cilësia e arsimimit), 

si dhe të rezultateve si ,,dalje” nga ai proces i të gjitha niveleve ( 

individuale, grupore - paralele, shkollore, shtetërore). 

Më tutje, paralelisht edhe me të gjitha ndryshimet e patjetërsueshme, është 

të qaset edhe drejtë zhvillimit dhe vendosjes të sistemit përkatës të sigurisë 

dhe kontrollit të cilësisë në arsim, sepse vëzhgimi dhe vlerësimi në çdo reformë 

arsimore, njëkohësisht është instrument matës i suksesit të saj. 

3. Qëllimet e Programit 

Qëllimi kryesor i Programit për siguri dhe kontrollë të cilësisë në arsim është 

që të koncipohet (zhvillohet, definohet) dhe në praktikë t’i ofrohet sistem i plotë 

dhe koherent për siguri dhe kontrollë të cilësisë në sistemin parashkollor, fillor 

dhe të mesëm, sistem i cili do të jetë kompatibil me sistemet e vendeve tjera 

evropiane dhe zbatimi konsekuent i së cilës do të garantojë përparim të vazhdueshëm 

të cilësisë së arsimit në vendin tonë. 

Sistemi për siguri dhe kontrollë të cilësisë në arsim në bazë të standardeve 

për cilësi, është pjesë përbërëse e sistemit arsimor dhe qëllimi i tij strategjik 

është të sigurojë cilësi të kushteve për arsimim, cilësi të procesit mësimor dhe 

cilësi të rezultateve në arsim. 

2. SISTEMI PËR SIGURIM DHE KONTRROLLË TË CILËSISË NË 

ARSIMIN PARASHKOLLOR, FILLOR DHE TË MESËM 1 

1. Pse sistem 

Sistem, sepse bëhet fjalë për më shumë elemente me karakteristika të caktuara, 

të cilat reciprokisht janë të lidhura në një tërësi koherente funksionale që ato e 

përbëjnë. 

Sistem, sepse me atë përcaktohet se si shpiejnë dy llojet e aktiviteteve (grupeve) 

të domosdoshme për siguri dhe për kontrollë të cilësisë në arsim, përkatësisht 

për ate se realizimi i tyre i suksesshëm në interaksion këmbyes shpie drejtë arritjes 

të qëllimit të qartë të përcaktuar - arsimim cilësor. 

1 Sistemi për siguri dhe kontrollë në arsimin e lartë është verifikuar në Ligjin për arsim të 

lartë dhe ndryshimet e të njejtit (Gazeta zyrtare e RM nr. 64/00, 49/03) Rregullorja dhe 

ndryshimet e të njejtit (Gazeta Zyrtare e R. Maqedonisë nr. 47/01, 97/02) 



në arsim 

349 

IV


350 

Sistemi funksionon ashtu që elementet hyrëse (faktorët) i transformon në dalëse, 

konkretisht i arrin qëllimet e veta me proceset e rregullimit të aktiviteteve, në 

bazë të informatave kthyese ndërmjet elementeve hyrëse dhe dalëse. 

Mungesë e sistemit d.m.th. dështim i rastit, përkatësisht i iniciativave, dëshirave, 

mundësive dhe aftësive personale të disa kolektiveve (shkolla ose në institucione 

tjera kompetente) në sigurimin dhe kontrollin e cilësisë. 

2. Qëllimet e sistemit 

Qëllimi themelor (i përgjithshëm) dhe përfundimtar i kësaj qasje është përmirësimi 

i vazhdueshëm i cilësisë në edukimin dhe arsimimin parashkollor, fillor 

dhe të mesëm - ngritja e saj në nivel më të lartë. Në këtë shihet funksioni zhvillimor 

i sistemit për siguri dhe kontrollin e cilësisë. 

Për arritjen e qëllimit përfundimtar, sistemi i ka këto qëllime: 

 

 

 

 

 

Autoriteteve shtetërore, vendore, shkollore dhe autoriteteve tjera si dhe subjekteve 

të interesuara t’u sigurojë informata me kohë, valide dhe të plota për 

funksionimin e sistemit arsimor në vend, gjegjësisht për shkallën e arritjes 

së qëllimeve të tyre, kurse për shkak të ndërrmarjes së aktiviteteve eventuale 

korrekte dhe aktiviteteve tjera për përmirësimin e cilësisë së shërbimeve 

arsimore që i ofron shfrytëzuesve. 

Të nxitet interesim tek kolektivet shkollore dhe t'i motivojnë për sigurimin 

dhe përcjelljen e vazhdueshme, vlerësimin e cilësisë të shërbimeve dhe për 

përmirësimin e të njejtit; 

Të zhvillohet interesim për përkryerje të vazhdueshme profesionale (shkolla 

në tërësi të bëhet organizatë e cila mëson), veçanërisht përmes mësimit me 

përvojë dhe vetërefleksimit të punëtorëve, për kooperim më të madh mes 

veti, për bashkëpunim me mjedisin etj.; kjo d.mth. kujdes edhe më i madh 

për zhvillimin e shkollës në tërësi. 

Të shtojë interesin dhe motivojë prindërit e nxënësve dhe subjektet tjera për 

vlerësim të cilësisë dhe për përmirësimin e tij dhe tu ndihmojë në aftësimin 

dhe në mënyrë aktive të përfshihen në vlerësimin dhe përmirësimin e cilësisë; 

Të kontribuojnë për (vetë) kontrolë në punën e institucioneve edukativo - 

arsimore jo vetëm në funksion të vlerësimit, por edhe për shkak të veprimit 

preventiv - eliminimit dhe zbulimit me kohë të gabimeve, dobësive dhe 

lëshimeve. 

Zbatimi korrekt i kësaj qasje pritet të kontribuojë që institucionet edukativo 

- arsimore nga statike (të cilat vazhdimisht presin nxitje nga jashtë dhe të cilat 

reagojnë vetëm për tu riaftësuar kërkesat e mjedisit), ngadalë të bëhen dinamike 

dhe vetë ta planifikojnë dhe udhëheqin zhvillimin e vet, të ofrojnë dhe sigurojnë 

arsimim cilësor.

3. Bazat kalimtare të sistemit 

Zhvillimi dhe vendosja në praktikë e sistemit për siguri dhe kontrollë të cilësisë 

në arsim është vetëm një aspekt nga ndryshimet e përgjithsme, që kanë 

filluar dhe që do të zhvillohen në periudhën vijuese në arsimin parashkollor, fillor 

dhe të mesëm dhe ai jo vetëm që duhet të trajtohet, por edhe pritet të funksionojë 

si pjesë integrale e tyre. Ai bazohet në më shumë shembuj teorik por 

edhe në njohuri dhe përvoja të rëndësishmëe praktike për siguri dhe kontrollin e 

cilësisë të arsimit. 

 

 

 

 

 

Ky sistem i ka parasysh të gjitha vlerat dhe përvojat e vërtetuara nga vendi 

dhe të huaja deri më tani të zbatuara, por edhe të disa qasjeve të reja në 

sigurinë dhe kontrollin e cilësisë. Sipas kësaj, zhvillimi dhe implementimi 

i sistemit të ri për sigurim dhe kontrollë të cilësisë, nuk do të thotë lëshim i 

tërësishëm të cilit do qoftë sistem deri më tani të praktikuar dhe zëvendësimi 

i tyre me të reja, por inovimi i tyre dhe (së bashku me komponentat e reja 

të sistemit) vendosje në një tërësi koherente që do të paraqesë sistem të ri 

cilësor, e që do të jetë në funksion të qëllimit, të ndryshimeve të përgjithshme 

dhe qëllimeve për cilësi më të mirë të arsimit. 

Për ndërtimin e sistemit për sigurim dhe kontrollë të cilësisë, nga rëndësia 

e shkallës së parë janë ndryshimet programore dhe të tjera nga aspekti didaktik, 

gjegjësisht inovimi i brendshëm i arsimit parashkollor, fillor dhe të 

mesëm. 

Njëra nga bazat nga të cilat niset zhvillimi dhe implementimi i sistemit të 

ri për siguri dhe kontrollë të cilësisë së arsimit është edhe procesi i decentralizimit 

dhe demokratizimit në udhëheqjen me arsimin në vendin tonë. 

Njëherësh, me zgjerimin e autonomisë së institucioneve edukativo - arsimore, 

rritet edhe përgjegjësia e tyre për cilësinë e punës së tyre, dhe për 

këtë arsye, ata janë të parët që përmes vetëvlerësimit duhet të tregojnë sa 

mund t’ia arrijnë standardet e vërtetuara, gjegjësisht t'i përmbushin nevojat 

e shfrytëzuesve të shërbimeve të tyre, por edhe të tregojnë se sa edhe ata 

vetë janë të kënaqur me sigurinë (para)kushteve në të cilat punojnë. 

Supozime të rëndësishme nga të cilat niset sistemi janë edhe baza materiale 

e arsimit, gjegjësisht mbështetja që ajo duhet ta ketë nga faktorët 

kompetent, si dhe nga qëndrimi se njohuritë e kontrollit të cilësisë parasëgjithash 

u shërbejnë arsimtarëve dhe faktorëve tjerë në shkollë, të cilët 

duhet ta përmirësojnë cilësinë e punës së tyre. Kjo do të thotë se qëllimi 

themelor i kontrollit të cilësisë është zhvillimi i mëtutjeshëm, e jo vlerësimi i 

shkollës (arsimtarëve) dhe krahasimi i tij me të tjerët. 

Ky sistem niset nga një karakteristikë thelbësore e shkollës si organizatë 

në të cilën realizohet veprimtaria edukativo - arsimore, dmth. se mjedisi 

shkollor është hapësirë e cila vazhdimisht ndryshohet. Një pjesë e ndryshi- 



në arsim 

351 

IV


352 

meve janë të kushtëzuara nga ndryshimet në shoqëri dhe më gjërë ose nga 

ndryshimet në mjedisin e drejtpërdrejtë të shkollës, sepse ndryshohen edhe 

nevojat e prindërve dhe të shfrytëzuesve tjerë të shërbimeve të shkollës. 

Hapësira e ndryshuar në të cilën vepron shkolla, vazhdimisht e rëndon planifikimin 

e punës së saj. Ajo nuk është në gjendje me sukses dhe në tërësi 

t’i vërtetojë nevojat specifike të shfrytëzuesve dhe ta planifikojë kënaqësinë 

e tyre, por për këtë mund dhe duhet ta organizojë mënyrën me të cilën mund 

të sigurohet cilësi e kënaqshme e nevojave. Kjo është njëra nga shkaqet 

themelore për shkak të të cilave edhe metodologjia e vlerësimit të cilësisë së 

punës nëpër shkolla duhet të jetë komplekse dhe e harmonizuar me nevojat 

dhe mundësitë e sistemit arsimor. 

4. Parimet e përgjithshme dhe metodologjike 

Zhvillimi i suksesshëm dhe implementimi i sistemit për siguri dhe kontrollë 

të cilësisë së arsimit, në masë të madhe është i kushtëzuar nga definimi dhe respektimi 

i disa parimeve të caktuara (të përgjithshme dhe metodologjike) gjatë 

funksionimit të tij në praktikë. 

4.1. Parimet e përgjithshme 

 

 

 

 

Realizim praktik, që nënkupton se sistemi për siguri dhe kontrollë të cilësisë 

së arsimit, sipas të gjitha bazave, është i aftësuar, në mënyrë përkatëse, në 

kushte reale (kadrovike, materiale, financiare, kohore etj) në të cilat ai duhet 

të funksionojë, gjegjësisht se është i zbatueshëm në praktikë, në kushtet në 

të cilat realizohet puna në institucionet edukativo - arsimore. 

Shfrytëzim - do te thotë se sistemi duhet jo vetëm me siguri të madhe, të 

shpie kah sigurimi i cilësisë së dëshiruar, por edhe vazhdimisht të mundësojë 

informata kthyese që janë të dobishme për planifikimin e aktiviteteve 

eventuale korrektive, por edhe inovative, për shkak të përmirësimit të mëtutjeshëm 

të cilësisë së arsimit.. 

Participim - do të thotë se, në procesin e sigurisë dhe kontrollit të cilësisë së 

arsimit, janë të përfshierë, jo vetëm ato të cilët e bëjnë vlerësimin, por edhe 

ato të arriturat dhe puna e të cilëve vlerësohet, si dhe ato që në mënyrë indirekte 

ndikojë ose janë të interesuar për efektet e procesit edukativo - arsimor 

(prindër, njerëz nga mjedisi vendor). 

Transparencë - shihet në atë që vlerësimi bëhet në bazë të standardeve për 

cilësi nga kriteret dhe treguesit e tyre të cilat janë dokumente publike dhe 

profesionale, prej të cilave çdo i interesuar ka qasje në çdo kohë. Transparenca 

vazhdimisht është e pranishme, edhe gjatë vetë procesit së realizimit 

të vlerësimeve eksterne dhe provimeve dhe të vlerësimit të jashtëm nga ana

e institucioneve shtetërore. Përveç kësaj, ajo është e mundur edhe me përfshierje 

në atë proces të numrit të madh të arsimtarëve, nxënësve, prindërve 

dhe subjekteve të jashtme. Transparenca e sistemit për sigurin dhe kontrollin 

e cilësisë, shihet edhe në atë që shkolla (ekipi), në mënyrë të qëlluar, 

bën prezantim publik të raportit nga vlerësimi. 

Etikë- don të thotë se, gjatë zbatimit praktik të sistemit, realizatorët dhe të 

gjithë të interesuarit për cilësinë e arsimit sillen në mënyrë të ndershme dhe 

me përgjegjësi. Ndershmëria dhe përgjegjësia për bazë e kanë profesionalizmin 

e kuadrove në arsim, si të atyre në organet drejtuese dhe perofesionale 

poashtu edhe të praktikuesve të drejtpërdrejtë. Etika nënkupton respektimin 

e rregullave të caktuara për anonimitetin të disa procedurave dhe sekreteve 

të disa të dhënave dhe informative, respektimin e integritetit personal të 

çdo individi, puna e të cilit përcjellet dhe vlerësohet. Marrëdhëniet korrekte 

midis të gjithë pjesëmarrësve në vlerësimin dhe mbrojtjen e të drejtave të 

njeriut dhe të drejtave të fëmijëve (nxënësve). 

4.2. Parimet metodologjike 

Duke u nisur nga karakteristikat thelbësore të cilat e shfaqin natyrën e fenomenit 

të cilësisë së arsimit, gjatë zbatimit pratik të sistemit për siguri dhe kontrollë 

të cilësisë në arsim në bazë të standardeve për cilësi, gjegjësisht duhet të 

kihen parasysh këto qëndrime (parime) të natyrës metodologjike: 

 

 

 

Paraqitja praktike e të gjitha llojeve të aktiviteteve (organizative, metodike, 

teknike) në procesin e sigurisë dhe kontrollit të cilësisë së arsimit duhet të 

realizohen me shkallë të lartë të profesionalizmit,që në kushtet tona paraqet 

edhe aftësim plotësues, themelor dhe profesional të nxënësve në vlerësim. 

Sigurimi dhe kontrolli i cilësisë së dëshiruar në arsim, detyrimisht supozon 

të ekzistojnë standarde qartë të vërtetuara dhe tregues për cilësinë si dhe 

kritere për vlerësimin e shkallës së aftësive të tyre. Kuptohet, edhe njëra 

edhe tjetra, duhet të dalin nga thelbi dhe ligjshmëritë e procesit edukativo 

- arsimor, konkretisht, të jenë në përputhje me teorinë në bazë të së cilës 

është ndërtuar koncepti për të. Kjo do të thotë se, ky sistem e lejon qasjen 

kritere në vlerësim, me çrast të arriturat e shkollave krahasohen me standardet 

(nacionale, vendore dhe shkollore), kurse jo me të arriturat e shkollave 

tjera. 

Cilësia e arsimit nuk mund të shprehet në mënyrë statistike, vetëm në bazë të 

matjeve dhe rezultateve të shfaqura numerike, por atij duhet t'i ofrohet si në 

bashkim dialektik nga komponenta cilësore dhe jocilësore. Në këtë kuptim, 

edhe kjo qasje në sigurin dhe kontrollin e cilësisë së arsimit i ka parasysh 

dy aspektet e saja: cilësor dhe jocilësor. Është çështje tjetër, që në moment 

të caktuar, do t’i jepet përparësi ( rëndësi më e madhe) - jocilësisë ose cilë- 



në arsim 

353 

IV


354 

 

 

 

sisë.Qasja jocilësore bazohet në matje, ështe më objektiv, tingëllon ftohtë 

dhe shërben për vlersim analitik, kurse qasja cilësore bazohet në vlerësim, 

është më pak objektiv, tingëllon ngrohtë dhe shërben për vlerësim të përgjithshëm. 

Kuptohet, që të dyja qasjet supozojne egzistim të kritereve dhe 

standardeve. 

Cilësia në arsim duhet të vlerësohet si tërësi, e jo vetëm disa elemente të saj 

të matshme. Cilësia, edhe sipas definicionit, është tërësi e përbërjes e cila 

e shpreh thelbin e saj dhe vetëm si e tillë mund të vlerësohet. Do të thotë, 

cilësisë së arsimit i duhet nji qasje holistike, e jo e pjesërishme. 

Për cilësinë e arsimit nuk mund të mendohet dhe gjykohet vetëm në bazë të 

disa rezultateve të vërtetuara konkrete, por para se gjithash dhe çdo herë 

në aspekt të proceseve dhe raporteve midis bashkëpjesmarrësve në procesin 

arsimor në të cilët edhe ai krijohet. Ky parim, veçanërisht duhet patur 

parasysh faktin se, në praktikën tonë arsimore dhe mjedisin më të gjërë, 

rëndësi shumë më e madhe ende u jepet rezultateve (në kuptim të vëllimit 

të njohurive të fituara dhe ngjashëm), se sa procesit në të cilin ato rezulate 

janë arritur. 

Cilësia e arsimit nuk mund të vlerësohet si përshkrim i gjendjes momentale, 

dhe ate më së paku për shkak të dy arsyeve:e para për arsye se në 

atë mënyrë lihet pasdore procesi i cili i paraprinë asaj gjendjeje dhe në të 

cilën ajo cilësi është arritur dhe e dyta, për shkak se efekte të caktuara të 

arsimit vijnë në shprehje shpesh në afat të shtyer dhe pas disa viteve prej 

apsolvimit të tyre. 

5. Standardet - bazë për sigurimin dhe kontrollin e cilësisë 

Cilësia në përgjithësi,si dhe cilësia në arsim definohen edhe si bashkangjitje 

kah standardet e përshkruara,si gjatë krijimit të tyre (sigurimit), ashtu edhe gjatë 

vlerësimit të të njëjtit. Sipas kësaj, standardet janë bazë për sigurimin dhe kontrollin 

e cilësisë së dëshiruar. 

Për sigurimin e kontrollit të cilësisë së arsimit, është e domosdoshme të 

ekzistojnë tre grupe të standardeve. 

 

 

Standarde për (para)kushtet - për hapësirën e nevojshme, pajisje, mjete 

mësimore, libra, kuadër përkatës dhe numër i mjaftueshëm mësimor, standarde 

për finansimin e shkollave etj. Këto janë standarde nacionale, me të 

cilat shteti në një mënyrë përcakton çka duhet të sigurohet që një institucion 

edukativo - arsimor të regjistrohet për kryerjen e veprimtarisë edukativo - 

arsimore. 

Standarde për procesin - Këtu numërohen standardet për kriterin në kuptimin 

më të gjërë të fjalës, ose për plan programet mësimore, me të cilat

zgjërohen qëllimet, përmbajtjet, standardet për planifikim si dhe organizim 

të punës edukativo - arsimore, për format dhe metodat e realizimit të mësimit 

si dhe mënyra e notimit të të arriturave, për organizimin e punës edukativo 

- arsimore (numri i nxënësve në klasë apo grup arsimor, numër të arsimtarëve, 

madhësia e shkollës, numri i përgjithshëm i ditëve të punës si dhe 

organizimi i tyre gjatë vitit - kalendarit të vitit shkollor etj. 

Standardet e të arriturave - paraqesin përshkrime të pranuara të niveleve 

të cilësisë dhe jo cilësisë të njohurive qe priten prej nxënësve të arrihen në 

fund të periudhës së caktuar të arsimimit. Programet arsimore përcaktojnë 

se çka duhet dhe të mund dijnë nxënësit, si rezultat i miratimit të përmbajtjeve 

që programi i parasheh, ndërsa standardet e të arriturave paraqesin 

konkretizim dhe diferencim të të arriturave nëpër nivelet e caktuara. Pikërisht 

ky konkretizim dhe diferencim mundëson nje pasqyrë objektive dhe të 

vlefshme të të arriturave të nxënësve, si dhe e lehtëson matjen dhe vlerësimin 

e tyre. 

Standardet do të përdoren si tregues për përcaktimin e të arriturave të 

nxënësve në kushte të caktuara dhe do të mund të përdoren nga subjekte te 

ndryshme të interesuara për gjendjet ne arsim. 

Ato para se gjithash do të përdoren gjatë matjeve sukcesive (testimeve), 

në fund të cikleve të caktuara arsimore, ku do të sigurohen tregues për arritjet 

e këtyre standardeve në nivel shtetëror. Përshkrimi i niveleve të të arriturave të 

dhëna në standarde, në lëndë të caktuara, do tu mundësojë arsimtarëve që t’i 

vlerësojnë të arriturat e nxënësve të tyre, me këtë edhe efektet e punës së tyre. 

Gjendjet në të arriturat e standardeve në nivel shtetëror, do tu mundësojnë faktorëve 

përgjegjës të marrin masa në bazë të treguesve emperik apo masa të cilat 

do të kushtëzojnë ndryshime pozitive në arritjen e standardeve. Për prindërit dhe 

opinionin më të gjërë standardet e arritjeve do të paraqesin mjet i cili do të ndihmojë 

që më mirë t’i kuptojnë dhe vlerësojnë të arriturat e shkollave në kushte te 

caktuara për punë, në lëndë të caktuara arsimore. 

 

 

Për aplikim të suksesshëm të standardeve është e nevojshme që: 

te gjitha standardet të shoqëruara me tregues qartë të definuara, me ndihmën 

e të cilave do të mund të caktohet shkalla e arritjes së standardeve: 

për standardet të ekzistojë pajtueshmëri e përgjithshme (konsenzus) nga 

ana e të gjithë faktorëve kompetent dhe faktorëve të tjerë të interesuar. 

Përpjekjet për ekzistimin e standardeve nuk do te thonë edhe përpjekje për 

standardizim në kuptim të unifikimit të vepritarisë arsimore. Standardet shfrytëzohen 

për organizim dhe për realizimin e punës edukativo arsimore, për vlërësim të 

kohpaskohshëm dhe sqarim të asaj që ndodh në periudhë të caktuar, si dhe të 

hetohet se vallë po përparojnë nxënësit në përputhje me standardet. Standardet 



në arsim 

355 

IV


356 

e kuptuara si standardizim apo unifikim, janë në kundërshtim me konceptin e 

cilësisë. 

Përpjekjet që cilësia të sigurohet përmes përmbajtjes në disa standarde, vlen 

vetëm me kusht nëse në vendosjen e standardeve janë kyqur, jo vetëm institucionet 

të cilat i përgatisin ato, por edhe shkollat (arsimtarët) si edhe shfrytëzuesit 

e shërbimeve arsimore, por edhe nëse standardet e tilla të miratuara vlerësohen 

si të përkohshme, të tilla të cilat gjithnjë kur të arrihen do të ngriten në nivel më 

të lartë. 

Për funksionimin e sistemit për sigurim dhe kontrollë të cilësisë në arsim, një 

prej kushteve kryesore është ridefinimi i funksioneve të institucioneve ekzistuese 

shtetërore (Byrosë për zhvillimin e arsimit si dhe Inspektoriatit arsimor shtetëror), 

si dhe krijimin e institucioneve të reja (Qendrës shtetërore për provim, Qendrës 

për arsim të mesëm profesional). Këto institucione duhet që ta vendosin sistemin, 

të ofrojnë përkrahje profesionale në aplikimin e tij, si dhe të përkujdesen që 

gjithnjë të përparojnë në përputhje me ndryshimet arsimore. 

6. Sigurimi dhe kontrolli i cilësisë 

6.1. Sigurimi i cilësisë 

Sigurimi i cilësisë në arsim në kuptim, më të gjërë, si në nivel të sistemit 

arsimor, poashtu edhe në nivel të institucioneve edukativo - arsimore, paraqet 

marrje të më shumë aktiviteteve të ndryshme nga ana e organeve dhe institucioneve 

kompetente, si dhe nga subjekte të interesuara për krijimin e kushteve 

për realizim te suksesshëm të punës së programuar edukativo - arsimore nëpër 

shkolla. Paraprakisht, në këtë rast mendohet në ekzistimin dhe realizimin e politikës 

zhvillimore për arsimin në përgjithësi, si dhe secilës shkollë në veçanti. 

Më saktësisht, nën sigurim të cilësisë në arsim nënkuptohet ekzistimi apo 

krijimi i të gjitha parakushteve të nevojshme (si faktorë hyrës) prej të cilave ai varet. 

Më saktësisht, ato janë një sërë aktivitetesh të lidhura ndërmjet tyre, të drejtuara 

nga njëra anë në planifikim, bashkërenditje, organizim të punës së shkollës 

në tërësi, në përputhje me standardet e caktuara dhe akteve të tjera normative të 

orientuara kah krijimi i kushteve për punë nëpër shkolla dhe nga ana tjetër aktivitetet 

konkrete për realizimin e suksesshëm të procesit të programuar edukativo 

- arsimor, për kënaqjen e nevojave si dhe pritjeve të shfrytëzuesve të shërbimeve 

të tyre, apo për arritjen e standardeve për cilësi në arsim. 

6.2. Kontrolli i cilësisë 

Me kontroll të cilësisë së arsimit nënkuptohet procesi i kontinuar dhe 

dinamik i realizimit të një sërë aktivitetesh për ndjekjen si dhe kontrollimin të

parametrave të shumtë (gjendjeve, zgjidhjeve, aktiviteteve - proceseve dhe arritjeve 

të rezultateve), të lidhura me funksionimin dhe arritjet në sistemin edukativo 

- arsimor apo në një nënsistem të saj, shkollë apo pjesë të saj etj.Ky është 

proces i grumbullimit të të dhënave për rrjedhën e procesit edukativo - arsimor, 

për kushtet në të cilat ai realizohet si dhe për rezultatet nga ai rregullim dhe përpunimin 

e tyre (analizimin, vlerësimin dhe interpretimin). Më saktë, bëhet fjalë 

për aktivitete të realizuara profesionale të përcjelljes, kontrollimit, vlerësimit të 

shkallës së arritjes së standardeve apo shkallës së kënaqjes së nevojave dhe 

pritjes së shfrytëzuesve të shërbimeve arsimore. 

Mes këtyre dy komponentave të sistemit (sigurim dhe përcaktim të cilësisë) 

si dhe ndërmjet nënkomponentave të sistemit, ekziston interaksion. 

Aktivitetet për sigurimin e cilësisë, kryesisht janë të orientuara kah faktorët 

hyrës (parakushteve, ndërsa aktivitetet e vlerësimit kah faktorët dalës(rezultatet), 

ndërsa të dy llojet e aktiviteteve vëmendje të njëjtë u kushtojne proceseve në të 

cilat krijohet cilësia. 

6.3. Lëmia dhe lënda (përmbajtja) e kontrollit (vlerësimit) 

Lëndë e vlerësimit nuk janë vetëm rezultatet e arritura por edhe kushtet (supozimet) 

për cilësi më të mirë, si dhe proceset në të cilat ai arrihet. Më saktë ato 

janë lëmitë e punës së enteve edukativo - arsimore, në të cilat ajo i kënaq nevojat 

dhe pritjet e nxënësve, prindërve, rrethit dhe të punësëuarve në shkollë. Këto 

janë lëmitë dhe nënlëmitë në vijim: 

Lëmia Nënlëmia 

1. Kurikulumi - 

plani dhe programi për punën 

edukativo - arsimmore 

2. Rezultatet - 

arritja e qëllimit të kurikulumit 

3. Procesi mësimor - 

Mësimi dhe të mësuarit/nxënia 

Realizimi i programit 

Mundësitë për zgjedhje dhe fakultativë 

Aktivitetet jashta mësimit 

Përmbajtje nga interesi lokal 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Të arriturat në përvetësimin e njohurive, dhe shkathtësive 

Formimi i vlerave (qëndrimet) 

Suksesi i disa grupeve (gjinia, gjuha mësimore, 

profesioni, cikli arsimor) 

Suksesi i përgjithshëm i nxënësve në shkollë 

Trendet e të arriturave 

Planifikimi dhe përgatitja e mësimit 

Oraganizimi dhe realizimi i mësimit 

Aftësitë në mësim i mundësive të nxënësve 

(individualizimi) 

Koha dedikuar për mësim dhe nxënie 

Notimi si pjesë integrale e mësimit 

Informimi për përparimin e nxënësve 



në arsim 

357 

IV


358 

4. Përkrahje dhe 

ndihmë nxënësve 

Kujdesi i përgjithshëm për nxënësit 

Mjedisi për të mësuar 

Kushtet për mirëqenie, shëndet dhe siguri 

Klima për mësim 

Ndihmë për zgjedhjen e programit dhe profesionit 

5. Resurset Objekte shkollore - kapacitetet hapsinore 

Pajisje, mjete mësimore dhe ndihmëse 

Sigurimi i kuadrit mësimor dhe të tjerëve 

Përcjellja e punës dhe zhvillimi i kuadrove 

Inkuadrimi i kuadrove në punën e shkollës,aktivitete jashta 

mësimit 

6. Etosi - klima Marrëdhëniet në shkollë 

Barazi dhe drejtësi 

Informimi 

Kyçja e prindërve në sistemin edukativo - arsimor 

dhe mundësitë për ndikim 

7. Udhëheqje dhe administrim Zhvillimi profesional i drejtorëve 

Udhëheqja 

Administrim 

Sjellja (procedimi) me resurset 

Përkujdesi ndaj procesit mësimor 

Bashkëpunim me mjedisin 

Në secilën prej lëmive të përmendura janë përfshirë edhe një numër i caktuar 

i nënlëmive. Përmbajtja konkrete e tyre përcaktohet me standardet. Përveç kësaj, 

për secilën lëmi dhe nënlëmi, të cilat janë lëndë e vlerësimit me metodologjinë e 

vlerësimit të cilësisë, përcaktohen edhe një numër i treguesve, të cilat theksojnë 

karakteristikat e caktuara të arsimit cilësor. 

6.4 Llojet e vlerësimit të cilësisë 

Për përcaktimin apo vlerësimin e cilësisë së arsimit, sipas kësaj qasjeje, 

përdoren tre mënyra metodologjike, apo tre lloje të vlerësimit. Ato janë: vetëvlerësimi 

ose vlerësimi i brendshëm, vlerësimi i jashtëm, vlrësimet eksterne si dhe 

provimet. 

A. Vetëvlerësimi 

Hapi i parë në procesin e vlerësimit të cilësisë së arsimit në instutucionet 

edukativo - arsimore, fillon me vetëvlerësimin. Kjo është një lloj i vetënjohurisë 

i cili nënkupton edhe raportin vetëkritik për vehten, kah puna personale, sepse 

çdo njohuri për vehten do të thotë edhe krahasimin e vetëvehtes me ndonjë normë 

shoqërore (standard), si dhe dhënien e notës për vehten. Por vënia e notës 

për vehten nuk është e mjaftueshme. Ajo ka karakter diagnostik, sepse paraqet 

përcaktim të gjendjes apo vlerësim të shkallës së arritjes së qëllimeve të institu-

cionit, në krahasim me standardet dhe kriteret. Vetëvlerësimi gjithashtu paraqet 

edhe një përcaktim të raportit të gjendjes së përcaktuar. Një është të konstatohet 

çka kemi arritur, ndërsa krejt tjetër është sa jemi të kënaqur me të arriturat, si ajo 

pranohet dhe përjetohet, sa është e rëndësishme në krahasim me qëllimet. 

Vetëvlerësimi është proces i përhershëm në të cilin të punësuarit në shkollë 

dhe nxënësit vetë vlerësojnë se sa janë të suksesshëm në raport me realizimin e 

të arriturave të tyre në bazë të standardeve. Me këtë rast, atë e tregojnë raportin 

e tyre në raport me atë që e kanë arritur, por jo vetëm në raport me kërkesat e 

standardeve, por edhe në raport me atë çka institucioni ka planifikuar të arrijë 

apo me vizionin e misionit të institucionit. 

Pse vetëvlerësim 

Vetëvlerësimi është qasje e re në procesin e sigurimit dhe vlerësimit të cilësisë 

së arsimit e cila gjatë dhjetë viteve të fundit më shpesh po aplikohet në 

më shumë vende të evropës dhe të botës. Ajo është pjesë përbërëse e të gjitha 

aktiviteteve të vlerësimit të cilësisë së arsimit në një institucion edukativo - arsimor 

apo të sistemit arsimor në një vend. Miratimi dhe praktikimi i saj është 

pasojë e decentralizimit dhe demokratizimit apo e autonomisë së rritur në lëmin 

e qeverisjes me arsimin me atë edhe të përgjegjësisë së rritur të bartësve të saj. 

Përveç kësaj është vërtetuar se vetëvlerësimi i nxit dhe i motivon subjektet për 

punë më të mirë dhe për ndryshimin për cilësi më të mirë. Si veprim vetëvlerësimi 

është shum i rëndësishëm edhe për atë se: 

 

 

 

 

Arsimtarët dhe të punësuarit e tjerë në institucionet edukativo - arsimore, 

gjithashtu edhe fëmijët dhe prindërit e tyre, më së miri janë të njoftuar me 

punën si dhe me kushtet e punës në të, si dhe me rezultatet e arritura. 

Pjesëmarrës në vetëvlerësim janë të njëjtit njerëz, të cilët pas vlerësimit 

duhet të realizojnë aktivitete korigjuese, apo të tjera aktivitete, të cilat do të 

shpiejnë kah ruajtja apo përmirësimi i cilësisë. 

Vetëvlerësimi dhe vetëpërcaktimi për qëllime dhe aktivitete të ardhshme e 

përforcon ndjenjën e përkatësisë kah procesi i vlerësimit dhe besimit se kjo 

kontribuon për përmirësimin e cilësisë si dhe e rrit përgjegjësinë për mosuksesin 

eventual. 

Njohuritë e vetëvlerësimit janë bazë dhe faktorë kyç për vlerësimin kolegjial 

dhe të jashtëm. 

Më në fund, duhet të thuhet edhe kjo se vetëvlerësimi, sipas rregullave, 

është në kohë të duhur edhe me shumë elemente të vlersimit formativ (që nuk 

është rast edhe me vlerësimin e jashtëm). Ajo është bazë solide për vlerësim të 

jashtëm më themelor dhe më objektiv. Nuk ka kontrollë të suksesshëm (vlerësim) 

pa vetëkontrollë (vetëvlerësim). Më e rëndësishme është ajo se, tek nxënësit,në 



në arsim 

359 

IV


360 

vetëvlerësimin është prezente ndjenja se ato e kanë kontrollin në duart e tyre, se 

ato me sjelljen e tyre - se prej tyre varet sa dhe çka do të arrijnë, kështu që e tërë 

kjo e nxit dhe e përforcon motivin e tyre të brendshëm për punë. 

Qëllimet dhe dedikimi i vetëvlerësimit 

Qëllim i përgjithshëm i vetëvlerësimit është përmirësimi i përhershëm i cilësisë 

së punës te çdo individ, ashtu edhe të instutucionit edukativo - arsimor në 

tërësi. Më saktësisht thënë, qëllimi i tij është që t’i inkurajojë dhe tu ndihmojë 

të gjithëve në shkollë të debatojnë, të mendojnë për atë se secili prej tyre bart 

një pjesë të përgjegjësisë për cilësinë si dhe për përmrësimin hyrës të të njëjtit. 

Me këtë, ata gjithnjë duhet ta kenë parasysh ate se vlerë qëndrore bartëse me të 

cilën janë të lidhura të gjitha qëllimet dhe vendimet strategjike nëpër institucionet 

edukativo - arsimore apo veprimi i tyre praktik është shkalla e kënaqjes së 

shfrytëzuesve të shërbimeve të tyre. 

Efektiviteti i përcjelljes së brendshme personale si dhe i vetëvlerësimit varet 

nga zhvillimi i kulturës shkollore. Por, njëkohësisht edhe vetëvlerësimi kontribuon 

për njohjen (zhvillimin) e kulturës dhe klimës, por edhe të etikës së vlerësimit 

personal të të gjitha në institucionin edukativo - arsimor, përmes respektimit të 

rregullave të përcaktuara dhe të pranuara të sjelljes. 

Aplikimi praktik i kësaj qasjeje, supozon edhe aftësim të ekipit që e planifikon 

dhe e realizon vetëvlerësim. Por edhe aftësim të të punësuarve në institucionet 

edukativo - arsimore, për realizim të pavarur të të gjitha etapave nga cikli 

i realizimit cilësor të punës edukativo - arsimore, e para së gjithash për përcjelljen 

dhe vlerësimin e procesit dhe rezultateve, apo për përcaktimin e shkallës së 

përmbushjes së nevojave dhe pritjeve të shfrytëzuesve (shkallës së arritjeve të 

qëllimeve në shkollë). 

Çka përfshin - çka përmban vetëvlerësimi 

Kornizë e përgjithshme dhe gjithpërfshirësë e lëndës së vlerësimit të cilësisë 

së arsimit është dhënë në kapitullin: Lënda e vlerësimit (fq.15). Me këtë rast, kjo 

është edhe kornizë e përgjithshme për përmbajtjen e vetëvlerësimit në institucionin 

edukativo - arsimor.Por, menjeherë duhet të themi se lloj i tillë vlerësimi 

gjithpërfshirës të punës dhe të të arriturave të një institucioni bëhet shumë rrallë 

(në mënyrë ciklike, në çdo tre apo pesë vjet) 

Sipas kësaj një vetëvlersim konkret mund të përfshijë vetëm pjesë e tërë asaj 

që në parim është lëndë e saj, apo vetëm një apo më shumë lëmi dhe vetëm disa 

aspekte të tëra. Çka prej gjithë kësaj me të vërtetë do të përfshijë vetëvlerësimi, 

do të varet prej disa gjërave para se gjithash prej qëllimeve dhe dedikimit të të 

njëjtës.

P.sh., nëse njohuritë e vetëvlerësimit duhet të shërbejnë për përpilimin e 

programit disavjeçar zhvillimor për punën e institucionit edukativo - arsimor, 

atëherë është e qartë se përmbajtjet e tij do të jenë të gjitha lëmitë e punës dhe 

jetës së saj. Mirëpo, para përdorimit të tyre, për planifikim më afatgjatë zhvillimor, 

në parim, njohuritë e vetëvlerësimit duhet të harmonizohen me njohuritë e 

vlerësimit të jashtëm. Zakonisht është që kjo të bëhet në çdo 3 - 5 vjet. Kjo është 

periudhë e cila përputhet edhe me ciklin në të cilin kryhet vlerësim i tërësishëm i 

jashtëm i secilës shkollë nga ana e institucionit kompetent, edhe pse përputhja 

e tyre nuk është e domosdoshme. 

Por, vetëvlerësimi mund t’i përketë edhe vetëm një lëmie apo pjesës së një 

lëmie të caktuar(p.sh. mund të bëhet vlerësimi vetëm i qeverisjes apo drejtimit 

të institucionit, vetëm i të arriturave të nxënësve, aftësimit profesional të arsimtarëve, 

i bashkëpunimit me prindërit dhe bashkësinë lokale si dhe të aktiviteteve 

të lira të nxënësve etj). Jo rrallë ndodh p.sh. që lëndë e vetëvlerësimit të jetë një 

problem aktual (p.sh. kultura shkollore dhe klima, kushtet materialo - teknike 

dhe organizative për punë), realizimi i ndonjë projekti etj. 

Sipas kësaj, çka do të jetë lëndë e vetëvlerësimit në një institucion edukativo 

- arsimor, vendosë udhëheqësia e saj, në konsultim me të gjithë subjektet 

tjera të interesuara, kështu në këtë rast për këtë formohet ekip i posaçëm. Kjo 

qasje është e mundshme për faktin se fillimi i vetëvlerësimit dhe dinamika e tij 

nuk është e lidhur me termine të caktuara të vitit shkollor. Element përbërës i 

vetëvlerësimit (vlerësimit) intern, mund të jetë edhe i ashtëquajturi vlerësim kolegjial. 

Me të vërtetë, ky veprim nuk është i domosdoshëm por është shumë i 

vlefshëm dhe i dëshiruar. Për këtë vendos ekipi i cili e udhëheq projektin shkollor 

për vlerësim, në konsultim me drejtorin dhe arsimtarët. Vlerësimin kolegial mund 

ta bëjnë persona të profilit të njëjtë (disiplina) apo kolegë të profileve të tjera të 

cilët janë të aftësuar për vlerësimin e disa aspekteve specifike të cilësisë (p.sh. 

të udhëheqjes - menaxhmentit, planifikimin e mësimit, vlerësimin e të arriturave 

të nxënësve, individualizimin e mësimit, përpunimin dhe përdorimin e teksteve 

të njohurive etj.), ato mund të jenë të brendshëm (prej shkollës së njëjtë), apo të 

jashtëm - prej shkollave tjera për të cilën do të përcaktohet arsimtari përkatës, 

apo drejtori nëse bëhet fjalë për vlerësimin e punës së tij nga ana e drejtorit tjetër. 

Vlerësimi kolegijal mund të bazohet në njohuri prej vetvlerësimit si dhe njohuri 

nga hetimi i drejtpërdrejt i hospitimeve në mësim (punës së kolegut) apo përmes 

shikimit të dokumentacionit (planifikimeve, përgatitjes së teksteve, dosjeve etj). 

Në thelb, vlerësimi kolegijal shndërrohet në punë mentorësh, apo më mirë, 

në punë këshilldhënëse - instruktuese dhe punë superviziore. Për këtë shkak, 

gjatë angazhimit të personave për kryerjen e vlersimit kolegjial, duhet patur parasysh 

edhe aftësimi i tyre për këtë rol. 



në arsim 

361 

IV


362 

Dedikimi i njohurive nga vetëvlerësimi 

Njohuritë e fituara nga vetëvlerësimi, institucioni edukativo - arsimor mund 

t’i shfrytëzoj për dedikime të ndryshme. Para se gjithash, në bazë të këtyre njohurive, 

ajo i planifikon aktivitetet e saj në drejtim të ruajtjes së anëve pozitive (të 

mira) por edhe të eliminimit të anëve negative. Të gjitha këto dhe aktivitete të 

tjera të cilat i planifikon institucioni edukativo - arsimor, duhet të kontribuojnë 

për përmirësimin e mëtutjeshëm të cilësisë së arsimit si dhe të kushteve tjera, 

të cilat ua ofron shfrytëzuesve të saj. Njohuritë e vetëvlerësimit janë edhe bazë 

fillestare për vlerësimin e jashtëm nga ana e institucioneve kompetente. 

B. Vlerësimet eksterne dhe provimet 

Vlerësimet eksterne dhe provimet kryhen në periudhë të caktuar edhe atë 

kah fundi i cikleve të caktuara arsimore. Karakteristikë themelore e tyre është se 

në tërësi janë të standardizuara dhe kryhen në bazë të procedurave të formalizuara 

si dhe në bazë të standardeve dhe të arriturave të përcaktura më parë. Këto 

vlerësime dhe provime, i planifikojnë dhe i kryejnë institucione të specializuara 

(qendra të provimeve), ndërsa koncipiimi i përmbajtjes dhe mënyra e vlerësimit 

janë nën kompetencë të këshillave profesionale dhe komisioneve (këshilli 

shtetëror i maturës dhe komisionet shtetërore të lëndëve). Vlerësimet eksterne 

dhe provimet nuk e vënë në pikpyetje funksionin dhe nevojën për vlerësim shkollor. 

Vlerësimi i të arriturave të nxënësve nga ana e arsimtarëve, e posaçërisht 

vlerësimi formativ edhe me futjen e këtyre vlerësimeve të jashtme, edhe më tutje 

do ta ketë funksionin që gjatë procesit arsimor të sigurojë informata kthyese për 

cilësinë e të arriturave të nxënësve si dhe për cilësinë e mësimit. Analiza e rezultateve 

nga vlerësimi ekstern dhe provimet në nivel të shkollës, duhet të jetë pjesë 

përbërëse e procesit të (vet)vlerësimit në shkollë si dhe një prej indikatorëve për 

cilësinë e procesit arsimor. 

Vendosja e vlerësimeve eksterne dhe provimeve në Maqedoni, do të mundësojë 

që shteti, por edhe zyrtarët vendor arsimor si dhe shkollat, të kenë informata 

objektive dhe të vlefshme për të arriturat e nxënësve si dhe për faktorët arsimor 

të cilët kanë ndikuar në të arriturat, por edhe që të përcjellen trendet në arritjen e 

standardeve. Këto informata duhet t’u nevoiten subjekteve përgjegjëse në nivel 

shtetëror dhe vendor, për sjelljen e vendimeve në politikën arsimore të bazuara 

në gjendjen e vërtetë dhe nevojat në praktikën arsimore si dhe për shpërndarjen 

efikase të resurseve. 

Por, që të mund sistemi i kontrollit të cilësisë t’i sigurojë informatat e nevojshme 

për bartësit e vendimeve në arsim, provimet dhe vlerësimet të cilat janë 

pjesë e sistemit, duhet të karakterizohen me karakteristika siç janë: 

 

 

Të jenë adekuate me qëllimin e matjes. 

Të sigurojnë barazi.

Të jenë të integruara në sistem. 

Të jenë të pranuara nga opinioni. 

Të jenë adekuate me resurset njerëzore dhe materialet në vend. 

Të jenë transparente, kështu që procedurat e realizimit dhe vlerësimit tu 

jenë të njohura të gjitha subjekteve të interesuara. 

Mënyra e shfrytëzimit të rezultateve të jetë e rregulluar me ligj. 

Të sigurojnë përmirësim të cilësisë së procesit edukativo - arsimor. 

Llojet e provimeve dhe vlerësimeve eksterne të cilat propozohen, dalin nga 

ndryshimet e implementuara dhe të planifikuara në procesin arsimor, prej nevojës 

për sigurimin e cilësisë në arsim, resurseve financiare dhe njerzore si dhe 

niveleve bashkëkohore konceptuale metodologjike në këtë sferë të botës. 

Standardet e arritjeve janë komponentë qëndrore e këtij sistemi. Standardet 

janë kusht themelor që të mund të bëhet vlerësimi të arriturave të nxënësve, që 

është një prej indikatorëve edhe për vlerësimin e cilësisë së arsimit. Prej kësaj 

del se, detyrë prioritare për aplikimin e sistemit të sigurimit dhe vlerësimit të cilësisë 

do të ishte përgatitja e standardeve e të arriturave. 

Komponentat tjera të sistemit janë edhe provimet dhe vlerësimet eksterne 

me të cilat do të bëhet përcjellje sistematike dhe informim për arritjen e standardeve. 

Në përcaktimin e llojit të provimeve dhe vlerësimeve që propozojnë të 

jenë pjesë e sistemit, kusht themelor janë qëllimi për shkak se ato organizohen, 

si dhe efikasiteti dhe efektiviteti të cilën ato e sigurojnë në ndjekjen dhe informimin 

për arritjen e qëllimeve. Këtu propozojmë që provimet e ardhshme dhe vlerësimet 

eksterne të jenë pjesë e sistemit tonë arsimor. 

 

 

 

Vlerësime nacionale në fund të fazave zhvillimore - pedagogjike në arsimimin 

fillor të domosdoshëm . 

Provime eksterne dhe shkollore në fund të arsimimit të mesëm katërvjeçar. 

Provime shkollore në fund të arsimit të mesëm trevjeçar. 

Vlerësimet nacionale janë model i kontrollit ekstern të të arriturave të nxënësve 

të cilat sigurojnë tregues për të arriturat e nxënësve si dhe për arritjen e 

standardeve si indikatorë për cilësinë e arsimit. Kjo do të thotë se vlerësimi është 

i orientuar kah shfrytëzimi i informative për vlerësim për përqindjen e cilësisë arsimore 

dhe implementimin e masave për përmirësimin e cilësisë, e jo kah vlerësimi 

i të arriturave të nxënësve si individ. Për këtë arsye. këto vlerësime thjeshtë kryhen 

në shembull reprezentativ që mundëson arritjen e informative të besueshme 

për përmbylljen në nivel shtetëror dhe në nivel të nëngrupeve të caktuar, kështu 

që njëkohësisht tregohet racional në aspekt kadrovik dhe financiar 2 . 

2 Provimet nga lënda e njejtë mësimore përsëriten pas disa viteve 



në arsim 

363 

IV


364 

Pjesë përbërëse e këtyre vlerësimeve është edhe grumbullimi i informatave 

për faktorët të cilët ndikojnë në arritjet që mundëson analizë të thellë të gjendjeve 

në pjesën e sistemit arsimor, cilësia e të cilit kontrollohet 3 . Karakteristikë shumë 

e rëndësishme e këtij lloi të vlerësimit është se mundëson ndjekje të trendeve të 

krahasimit të të arriturave të periudhave të ndryshme kohore, të cilat pasojnë në 

raport me arritjen e standardeve. Të gjitha këto karakteristika mundësojnë që në 

një mënyrë racionale dhe efektive të bëhet kontrolli i cilësisë, të ndiqen ndryshimet 

si dhe të kihen parasyshë beneficionet nga shpërndarja efikase e resurseve 

dhe implementimin e risive për përmirësimin e cilësisë. Ky lloj i vlerësimit ekstern 

është posaçërisht i qëlluar për kontrollin e cilësisë së arsimit të domosdoshëm, 

ku nuk ka nevojë për provime të cilat mundësojnë seleksionimin e nxënësve. 

Andaj,këtu propozohet që në vendin tonë të kryhen vlerësime nacionale në shkollimin 

fillor në fund të tërësive zhvillimore pedagogjike, me ç’rast gradualisht do 

të kyqen të gjitha lëndët arsimore. 

Lloj tjetër i kontrollit ekstern janë edhe provimet të cilat organizohen për 

shkak të sertifikimit dhe seleksionimit të nxënësve për shkallët më të larta të arsimit. 

Provimet të cilat realizohen në fund të nënsistemeve të caktuara (arsimi fillor 

dhe i mesëm), në shkallë më të lartë mundësojnë sertifikim të të arriturave të 

çdo nxënësi individualisht, apo shërbejnë për seleksionim objektiv të nxënësve 

të cilët dëshirojnë ta vazhdojnë shkollimin në shkallën e ardhshme të sistemit. 

Edhe pse ky model i vlerësimit është i orientuar më shumë kah vlerësimi i të 

arriturave individuale, analiza e të dhënave të provimeve mund të shërbejë për 

vlerësimin e cilësisë së arsimit. Posaçërisht, të vlefshme do të jenë rezultatet e 

fituara nga provimet të cilat notohen në mënyrë eksterne dhe janë të obligueshme 

për të gjithë nxënësit, si dhe prej rezultateve të fituara nga provimet të cilat do 

t’i zgjedh pjesa më e madhe e popullatës. Këso provimesh do të realizoheshin 

në fund të arsimit të mesëm, ndërsa përgjegjësia për organizimin, realizimin dhe 

vlerësimin do të ishte në shkallë më të lartë, në kompetencë të shtetit apo të 

institucionit të specializuar i cili do të formohej për këtë qëllim 4 . Këso provimesh 

mund të realizohen për një numër të caktuar të lëndëve dhe në fund të arsimit fillor, 

poqese shteti ka nevojë për mekanizma të seleksionimit të kandidatëve për 

regjistrim në arsimin e mesëm. 

3 Të arriturat e nxënësve maten me ndihmën e test serive kurse të dhënat për faktorët që 

ndikojnë në të arriturat maten me pyetësorë 

Llojet e provimeve dhe mënyra e dhënies së tyre në fund të vitit të katërt shkollor janë të 

projektuara në Koncepcionin për maturë dhe për provim përfundimtar që e pëgatiti Këshilli 

për maturë shtetërore

Dedikimi i njohurive prej vlerësimeve dhe provimeve eksterne 

Njohuritë e fituara do të kenë qasje, si dhe do të jenë të dobishme, për 

shfrytëzues të ndryshëm. Institucionet të cilat në mënyrë të drejtpërderejtë apo 

indirekte janë kreatorë të politikës arsimore (MASH, Byroja për zhvillimin e arsimit 

dhe universitetet), njohuritë prej vlerësimeve eksterne dhe provimeve do të 

mund t’i shfrytëzojnë për vlerësimin e gjendjeve në sistem dhe për planifikimin 

e zhvillimit të ardhshëm. Rezultatet e provimeve eksterne do të shërbejnë si mekanizma 

selektiv për hyrjen në arsimin e lartë dhe do të sigurojnë shpërndarje 

adekuate të vendeve të lira nëpër fakultete. 

Institucionet edukativo - arsimore që do të thotë: drejtorët, punëtorët profesional 

dhe arsimtarët do të mund të fitojnë njohuri për të arriturat në nivel 

shtetëror, për praktika të cilat janë të lidhura me arritje më të larta të nxënësve, 

të cilat do tu ndihmojnë që ta vlerësojnë dhe përkryejnë punën e tyre. Analiza e 

rezultateve prej vlerësimeve eksterne dhe provimeve sipas metodologjisë së përgatitur 

më parë, duhet të jetë pjesë përbërëse e procesit të vetëvlerësimit nëpër 

shkolla si dhe një prej indikatorëve themelor në bazë të të cilave do të përgatiten 

planet zhvillimore shkollore. Definimi më i qartë i standardeve për arritje dhe 

njohuritë për arritjen e tyre, do t’u ndihmojnë shkollave që standardet e tyre t’i 

barazojnë me ato shtetërore. 

Treguesit më të rëndësishëm duhet të publikohen në atë mënyrë që të jenë 

më të kapshme për një numër më të madh të të interesuarve (prindërit, partnerët 

social) të cilët nuk janë në mënyrë profesionale të lidhur me arsimin. Ata do të 

fitojnë njohuri relevante për të arriturat e nxënësve në nivel shtetëror, ndërsa prej 

provimeve eksterne edhe për të arriturat e çdo shkolle në veçanti. Këto informata 

duhet tu shërbejnë për krijimin e vlerësimeve të kualifikuara për sistemin tonë 

arsimor dhe t’u shërbejnë që të ndikojnë dhe kontribuojnë në krijimin e politikës 

arsimore. 

C. Vlerësimi i jashtëm 

Ky është vlerësim i cili kryhet si kontrollë i rregullt në periudha të caktuara 

të përsëritshme, si dhe me kërkesë të institucioneve arsimore apo në bazë të 

vlerësimeve apo kërkesës së organeve kompetente. Vlerësimin e jashtëm të cilësisë 

së arsimit nëpër institucionet edukativo - arsimore e bën inspetoriati arsimor 

shtetëror. Inspektoriati është institucion qëndror arsimor i detyruar për kontrollë 

të vazhdueshëm dhe sistematik të cilësisë në sistemin arsimor. 

Inspektoriati arsimor shtetëror, përmes inspekorëve, do të bëjë mbikëqyrje/ 

kontrollë për të shqyrtuar arritjen e standardeve arsimore, sigurimin e cilësisë 

në arsim përmes evaluimit të punës së institucioneve edukativo arsimore edhe 

ate në arsimin parashkollor, fillor, të mesëm, arsimin pas të mesëm dhe njëko- 



në arsim 

365 

IV


366 

hësisht do ta mbikëqyrë dhe kontrollon realizimin e ligjeve në sferën e të gjitha 

shkallëve të arsimit. 

Në kryerjen e funksjoneve të saja kontrolluese, Inspektorijati arsimor 

shtetëror, në mënyrë të drejtpërdrejt, bashkpunojnë me Byronë për zhvillimin e 

arsimit (BZHA), e posaçërisht në kontrollin e cilësisë e realizimit të Kurikulumit 

nacional nëpër institucionet edukativo - arsimore në R e Maqedonisë. 

Vlerësimi i jashtëm i kryen të dy funksionet e vlerësimit, ate zhvillimor - do 

të thot avansimin e punës dhe cilësisë, dhe ate kontrolluese- kontroll se si po 

realizohen standardet dhe për eliminimin e gabimeve. Më saktë, behet fjalë për 

dy lloje të notimit dhe vlerësimit: formativ dhe përmbledhës. Por, parashtrohet 

vetëm pyetja se si ato të harmonizohen gjatë realizimit të tyre praktik apo cilës 

prej këtyre dy funksioneve do t’i jepet përparësi në rrethana konkrete. Varësisht 

prej kësa,j do të dominojnë të dhënat e forta (kuantitative) apo të butat (kualitativet) 

apo a do t’i jepet përparësi objektivitetit apo vlefshmërisë, apo do të përpiqet 

për arritjen e barazpeshës mes tyre. 

Funksioni kontrollues është i lidhur me vlerësimin përmbledhës. 

Kjo duhet të realizohet në bazë, sipas nevojës, apo me kërkesë të dikujt apo 

si e domosdoshme. Kjo don të thotë se ajo do të ketë më pak rol preventiv për 

shkaqe se kontrollë mund të kryhet mbi realizimin e akteve normativo - juridike 

dhe akteve të tjera, mbi diçka që është normuar në mënyrë të rreptë. Kontrolli nuk 

shpie kah zhvillimi por kah qëndrueshmëria e gjendjes së caktuar. 

Funksioni këshilldhënës është i lidhur me vlerësimine brendshëm formativ 

dhe ate të jashtëm dhe për këtë arsye, në thelb, duhet të jetë punë e lartëprofesinale 

supervizive. 

Realizuesi i vlerësimit të jashtëm (Inspektoriati), punën e tij (këshilldhënëse 

dhe kontrolluese), duhet në tërësi ta harmonizojë me standardet arsimore dhe 

të njetën ta standardizojë. Përveç kësaj, ky shërbim duhet të ketë autonomi të 

caktuar gjatë kryerjes së funksioneve të tij. Dhënia përparësi funksioneve këshilldhënëse 

dhe autonomia e rritur e kontrollit, në mënyrë të konsiderushme e rrit 

bashkëpërgjegjësinë e këtij shërbimi për cilësinë e punës së institucioneve edukativo 

arsimore. Nga ana tjetër, edhe puna e kontrollorëve në mënyrë të caktuar 

vlerësohet jo vetëm nga Ministria e Arsimit dhe Shkencës, por edhe prej atyre 

punën e të cilëve ata e vlerësojnë (institucionet edukativo - arsimore). 

Qëllim i vlerësimit të jashtëm është që të thellohen, objektivizohen dhe verifikohen 

rezultatet e vetëvlerësimit apo të vendoset dialog me të punësuarit në 

institucionet edukativo - arsimore, që të formohen parashikime personale për 

anët pozitive por edhe për problemet dhe dobësitë eventuale në të gjitha lëmitë e 

vlerësimit. Po ashtu, propozohen masa dhe aktivitete për përmirësimin e cilësisë 

nëpër institucionet edukativo - arsimore. Vlerësimi i jashtëm ndihmon që vetëvlerësimi 

të jetë i ndershëm, objektiv dhe kritik, ndërsa nga ana tjetër edhe i afirmon 

anët pozitive të punës në të cilën vlerësimi i brendshëm nuk mban llogari të

mjaftueshme gjithmonë. Sipas kësaj, vlerësimi i jashtëm dhe vetëvlerësimi janë 

komplementar e jo në kundërshtim mes veti. Kur praktikohen të dyja procedurat, 

arrihet deri te vlerësimi më i tërësishëm dhe më adekuat i punës së institucioneve 

edukativo - arsimore, me ç’rast forcohet edhe vetëbesimi tek të punësuarit në 

to. Për çdo rast, është e njohur se vlerësimi i jashtëm siguron kredibilitet më të 

mirë të institucionit arsimor para opinionit më të gjërë. 

Me rëndësi është që të kihet parasysh edhe fakti se elemente të vetëvlerësimit 

,ka edhe në vlerësimin kolegial dhe atë të jashtëm, sepse edhe në njërën dhe 

tjetrën ai, puna e të cilit vlerësohet, ka mundësi t’i nxjerr në pah, të diskutojë, 

bisedojë për vlerësimin e kolegut apo të vlerësuesit të jashtëm dhe të njëjtën ta 

pranojë apo ta refuzojë ose të përcaktojnë vlerësim të përbashkët. 

7. Raporte nga vlerësimi, notimi dhe provimet eksterne 

Çdo vlerësim (vetëvlerësim, vlerësim kolegial, vlerësim i jashtëm si dhe 

vlerësim ekstern dhe provimet) përfundon me përpilimin e raportit për njohuritë 

deri te të cilat është arritur. Secili raport, në parim, ka tre pjesë kryesore. 

Në pjesën e parë - pjesën kryesore, përshkruhet procedura se si është kryer 

vlerësimi, se kush ka marrë pjesë në të si dhe në përgatitjen e raportit, sa mirë 

apo me çfarë vështërsish është kryer vlerësimi etj. 

Në pjesën e dytë - përshkruhen njohuritë deri te të cilat është arritur gjatë 

vlerësimit. Ajo bëhet ashtu që së pari jepet përshkrim i gjendjeve pa kurrfar komenti 

apo vlerësimi. Kjo është pjesa përshkruese e raportit. Më pas, pason pjesa 

analitike në të cilën shpjegohen, interpretohen informatat e treguara për gjendjet 

dhe jepen vlerësime për të njejtat. Edhe në të dyja pjesët, në mënyrë adekuate 

përshkruhen anët pozitive dhe negative në të gjitha lëmitë e vlerësuara. 

Në pjesën e tretë - jepen pikëpamjet përfundimtare për anët e dobëta dhe 

ato positive dhe propozohen zgjidhje të mundshme për atë se si të ruhen anët 

pozitive dhe të tejkalohen ato negative. Kjo është bazë për përpunimin e planit të 

aktiviteteve të cilat do të pasojnë pas vlerësimeve. 

Analiza e shfrytëzimit të rezultateve nga vlerësimi i brendshëm, ai i jashtëm 

dhe provimeve, nuk është vetëm i rëndësishëm por edhe çështje shumë e 

ndjeshme. Rezultatet e vlerësimit paraqesin potencial të madh për sfida të reja 

kah ndryshimet e praktikës shkollore, që do të shpiejnë edhe kah cilësia më e 

mirë. 

Secili raport, pas përpilimit, i jepet në shqyrtim subjekteve për punës së të 

cilëve i përket raporti apo të cilët në një mënyrë ishin të kyçur në vlerësim, që 

t’i shprehin mendimet e tyre për përmbajtjen e tij. Më pas, pasojnë korigjimet e 

mundshme dhe më në fund ai miratohet nga ana e organit kompetent. 



në arsim 

367 

IV


368 

8. Aktivitetet pas vlerësimit 

Pas miratimit të raportit të vlerësimit, fillon procesi i realizimit të aktiviteteve 

të cilat janë propozuar për ruajtjen e cilësisë së arritur apo për përmirësimin e 

saj. Më saktë, në bazë të konkluzave në raport, institucionet edukativo - arsimor 

përpilojnë plan zhvillimor për periudhën për të cilën mendojnë se mund ta realizojnë, 

para se gjithash për marrjen e aktiviteteve të nevojshme lidhur me eliminimin 

e dobësive të konstatuara. Ato janë aktivitete konkrete të të gjithave apo të 

subjekteve të caktuara në institucionet edukativo - arsimore, të planifikuara për 

periudhë të caktuar, pas së cilës pason rivlerësimi. 

9. Ciklimi i procedurave - veprimeve 

Njëra prej karakteristikave të këtij sistemi të sigurimit dhe kontrollit të cilësisë 

është ciklimi - pandërpreshmëria si dhe lidhja e përbashkët (varshmëria) e 

etapave të caktuara që e përbëjnë ciklin. Ato janë këto aktivitete të radhitura si 

në vijim: 

 

 

 

 

Fillohet me analizë të gjendjes së përhershme të cilësisë, në bazë të të dhënave 

të grumbulluara, përmes vetëbesimit dhe vlerësimit të jashtëm si dhe 

provimeve publike dhe vlerësimeve. 

Më pas, pason planifikimi i punës së ardhshme (qëllimeve në bazë të njohurive 

prej analizës së gjendjes). 

Etapa e tretë është realizimi i aktiviteteve të planifikuara. 

Etapa e katërt është përcaktimi i shkallës së arritshmërisë së qëllimeve të 

planifikuara - vlerësimit etj. 

Kjo do të thotë se sigurimi dhe kontrolli i cilësisë, në bazë të kësaj qasjeje, 

zhvillohet në mënyrë të përhershme, në cikle të përsëritshme të aktiviteteve të 

përmendura. Kuptohet kjo mund të bëhet në të gjitha nivelet për të gjitha lëmitë 

dhe në secilën kohë të vitit shkollorë. Sipas kësaj,është e qartë se proceset e 

përcaktimit të standardeve dhe korigjimit të tyre, si dhe proceset e ndjekjes, 

vlerësimit, planifikimit dhe realizimit paraqesin spirale të pandërprerë e cila 

gjithnjë shpie kah cilësia më e lartë.

Përcjellja - kontrolli 

i realizimit 

Përcjellja - kontrolli 

i realizimit 

Realizimi i 

planifikimit 

Përsëritja e 

analizës - vlerësim 

(vetëvlerësim) 

Realizimi i 

planifikimit 

Analiza e 

gjendjes 

ekzistuese 

- vlerësimi 

Planifikimi i 

aktiviteteve të reja 

Planifikimi i 

aktiviteteve 

(qëllimet dhe rrugët) 



në arsim 

369 

IV


370 

1O. Nivelet e aplikimit të sistemit për vlerësim 

Para se gjithash, shumë e rëndësishme është që të dihet se aktivitetet e 

sistemit për sigurim dhe kontrollë të cilësisë, në bazë të standardeve për cilësi, 

mund të realizohen në bazë të këtyre niveleve.: 

 

 

 

 

 

 

Niveli i sistemit edukativo - arsimor. 

Niveli i nënsistemit (arsimimi parashkollor, fillor, i mesëm dhe i lartë). 

Niveli i institucioneve të caktuara edukativo - arsimore (çerdhet/kopshtet, 

shkollat dhe fakultetet) 

Niveli i klasës - grupi apo cikli arsimor në kuadër të nënsistemeve (p.sh. 

mësim klasor dhe lëndë mësimore etj.). 

Niveli i elementit të caktuar të procesit edukativo - arsimor (p.sh. lëmia, 

vlerësimi, mësimi praktik, mësimi i gjuhëvë të huaja etj.). 

Niveli individual (niveli i arsimtarit, programi arsimor). 

Përveç kësaj, është me rëndësi se në çdo nivel kryhet dhe përsëritet cikli komplet 

i këtyre aktiviteteve: analiza e gjendjes ekzistuese (përcjellja dhe vlerësimi) 

planifikimi dhe realizimi (realizimi i asaj që është planifikuar) dhe përsëri ndjekja 

dhe vlerësimi, planifikimi dhe realizimi etj. 

Se në cilin nivel do të kryhet vlerësimi do të varet, si nga qëllimet të cilat 

dëshirohet të arrihen, gjithashtu edhe nga sigurimi i kushteve objektive dhe subjektive 

për realizimin e suksesshëm të tij. 

11. Llojet tjera të vlerësimit 

Përkohësisht dhe sipas nevojës, kryhen edhe llojet e tjera të vlerësimit 

(kontrollit) të cilësisë së arsimit. Këto mund të jenë hulumtime dhe vlerësime 

të efektivitetit të sistemit arsimor në tërësi apo të nënsistemeve të caktuara të 

tij (të atij parashkollor, fillor, të mesëm dhe të lartë) apo të pjesëve të tij (p.sh. 

mësim klasor, mësim lëndor, mësim gjimnazor etj.), apo të aspekteve të veçanta 

të funksionimit të sistemit apo të komponentave të tij (koncepti i kurikulumit dhe 

mësimit, modelit të udhëheqjes dhe drejtimit, nënsistemi i finansimit etj.). 

Këtë lloj të hulumtimit (vlerësimit) e kryejnë institucionet kompetente 

shtetërore apo në bashkëpunim me institucionet shkencore të vendit, me asociacione 

dhe institucione ndërkombëtare, në pajtueshmëri paraprake apo me 

kërkesë të Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës.


e PËrkrahJes 

institucionale tË reFormave 

nË arsim >>>>>>>>>>> 

grupi punues: 

dr. zoran t. Popovski, koordinator 

tale geramitçioski 

qamil Xheladini 

dr. bllagorodna llakinska 

mirjana gaceva 

dragan nedelkoviq 

dr. konstantin Petkovski 

bojana naceva 

afërdita haxhijaha - imeri

Programi për zhvillimin e përkrahjes 

institucionale të reformave në arsim 

371 

VII

PrOGrAMI PËr ZHVILLIMIN 

e PËrKrAHjeS INSTITUCIONALe 

TË reFOrMAVe NË ArSIM 

Hyrje 

Decentralizimi, por edhe intervenimet e tjera reformiuse në arsim, e imponojnë 

nevojën e vendosjes së re institucionale të udhëheqjes, organizimit dhe 

sigurimit të arsimit cilësor. Për këtë arsye, inkuadrimi i evaluimit ekstern në të 

gjitha nivelet e arsimit, lidhja e arsimit dhe trajnimit profesional me nevojat e 

tregut të punës, zhvillimi profesional i kuadrove arsimore dhe drejtuese në arsim, 

sertifikimi i arsimit joformal, evropeizimi i reformave në arsimin e lartë, konform 

rekomandimeve me Deklaratën e Bolonjës, dhe në arsimin profesional konform 

Deklaratës së Kopenhagës, kanë nevojë nga përkrahja institucionale adekuate, e 

cila do të sigurojë qëndrueshmëri të aktiviteteve reformuese në fjalë. 

MINISTrIA e ArSIMIT DHe SHKeNCËS 

Në kuptimin drejtues, MASh do ta luajë rolin e organit kompetent për zgjidhjen 

e veprimeve drejtuese të nivelit të dytë, në kuptimin financiar do ta ketë rolin 

kontrollues dhe këshilldhënës, ndërsa në kuptimin profesional kompetencat e 

veta do t’i realizojë nëpërmjet organeve në përbërjen e tij. 

Në fillim, organet në përbërje do të jenë nën jurisdiksionin e drejtëpërdrejtë 

të ministrisë kompetente, por pas një kohe, një pjesë e tyre do të mëvetësohen 

dhe do të arrijnë të bëhen agjenci të pavarura të cilat do t’i ofrojnë shërbimet e tyre 

për trajnim, sigurim dhe kontroll të cilësisë së arsimit ndaj shtetit. Kjo sidomos ka 

të bëjë me Qendrën shtetërore për provime, format institucionale për trajnimin e 

drejtorëve dhe arsimtarëve dhe Qendrat për arsim dhe trajnim profesional. 

Sa i përket arsimit të lartë, të gjitha trupat ekzistues të cilat janë kompetente 

për formimin, financimin, akreditimin dhe evaluimin, përveç rolit këshilldhënës, 

do të marrin edhe rolin ekzekutiv, paralelisht me mëvetësimin e tyre të 

tërësishëm. 



373 

VII


374 

Krahas kompetencave të cilat deri më tani i kishte ndaj nënsistemeve në 

fjalë, MASh në periudhën vijuese do të duhet të zhvillojë kompetenca të veçanta 

në drejtim të arsimimit joformal dhe arsimimit të të rriturve. Në këtë kuptim, 

MASh do të merr pjesë në akreditimin e ofruesve të shërbimeve arsimore të llojit 

joformal, por edhe në verifikimin e dokumenteve të lëshuara (certifikata dhe vërtetime) 

për trajnim të kryer, rikualifikim dhe mbikualifikim. 

a) Kompetencat e MASh në arsimin parashkollor, arsimin fillor dhe arsimin 

e mesëm të përgjithshëm: 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

do të kontrollojë përmbushjen e kushteve për hapjen apo mbylljen e institucioneve 

arsimore, në bazë të parametrave dhe kritereve të caktuara; 

do të mbajë regjistër qendror të shkollave; 

do ta udhëheq sistemin e vetëm arsimor informatik nëpërmjet të të cilit do të 

përgatitë analiza komparative për organizimin dhe financimin e arsimit, në 

bazë të indikatorëve të caktuar; 

do të bëjë kontrollimin dhe revizionin e punës financiare të institucioneve 

arsimore; 

do ta koordinojë bashkëpunimin ndërkombëtar në arsim nëpërmjet mbajtjes 

së një regjistri të vetëm të donacioneve në arsim; 

do ta udhëheq procesin e nostrifikimit të diplomave për kryerjen e arsimit 

fillor dhe gjimnazial jashtë vendit; 

në bashkëpunim me ShJQ do të marrë pjesë në organizimin e garave sportive 

në fushën e sportit shkollor në nivel kombëtar; 

do të propozojë nga një përfaqësues në këshillat shkollor nëpërmjet të të 

cilëve do të kenë kontroll mbi udhëheqjen e institucioneve arsimore; 

do ta koordinojnë realizimin e aktiviteteve jashtarsimore (ekskurzione, arsim 

në natyrë, gara, ekspozita, parada). 

b) Kompetencat e MASh në arsimin dhe trajnimin profesional 

» 

» 

» 

do t’i ruajnë kompetencat për udhëheqje, organizim dhe financim të shkollave 

shtetërore të mesme profesionale; 

me rekomandim të Këshillit kombëtar për arsim dhe trajnim profesional, 

do t’i propozojë Qeverisë një rrjet të institucioneve për arsim dhe trajnim të 

mesëm; 

do të japë pajtim për pushimin e punës së institucioneve për arsim dhe trajnim 

profesional, në mënyrë të caktuar me ligj;

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

do ta bëjë verifikimin e institucioneve për arsim dhe trajnim profesional, në 

mënyrë të caktuar me ligj; 

do të bëjë akreditimin e institucioneve të cilat do të organizojnë trajnim dhe 

rikualifikim të brendshëm të arsimtarëve për shkollim praktik (instruktorë); 

me propozim të Qendrës, do ta mbajë dhe do ta azhurojë regjistrin e standardeve 

për profesione/angazhime për arsim dhe trajnim profesional; 

do t’u propozojë shkollave profesionale nga një përfaqësues në këshillat 

shkollor, nëpërmjet të të cilëve do të ketë kontroll mbi udhëheqjen e arsimit 

të mesëm profesional; 

do ta udhëheq sistemin e vetëm arsimor informatik, nëpërmjet të cilit do të 

përgatitë analiza komparative për organizimin dhe financimin e arsimit profesional 

në bazë të indikatorëve të caktuar; 

do të bëjë kontrollin dhe revizionin e punës financiare të shkollave të mesme 

profesionale; 

do ta udhëheqë procesin e nostrifikimit të diplomave për kryerjen e arsimit 

të mesëm profesional jashtë vendit; 

do ta koordinojë bashkëpunimin ndërkombëtar në arsim nëpërmjet mbajtjes 

së regjistrit të vetëm të donacioneve në arsimin profesional; 

do të negociojë dhe do të bashkëpunojë me partnerët social (oda ekonomike, 

sindikati, ministritë tjera) në nivel ndërkombëtar me qëllim të përmbushjes 

së nevojave të tregut të punës; 

do të formojë zyrë të veçantë për hartimin e projekteve të arsimit profesional 

para programeve të Unionit Evropian; 

do të sjellë kornizë programe dhe plane kombëtare arsimore; 

bashkë me Odën Ekonomike të Maqedonisë dhe Odën e Zejtarëve të Republikës 

së Maqedonisë (në tekstin e mëtejmë: Odat) do t’i caktojë procedurat 

për mbikëqyrje dhe do të bëjë mbikëqyrje të institucioneve për arsim dhe 

trajnim profesional; 

me propozim të QATP, sjell planin dhe programin arsimor për mbindërtim 

profesional - didaktik të trajnuesve nga ndërmarrjet në institucionet për 

arsim dhe trajnim profesional, të cilët janë nën kompetencat e tij. 

c) Kompetencat e MASh në arsimin e të rriturve 

» 

» 

do të vendosë sistem të veçantë të regjistrimit të ofruesve të shërbimeve 

arsimore të llojit joformal, të bazuar mbi normativat dhe standardet e caktuara; 

do të vendosë sistem për verifikimin dhe nostrifikimin e dokumenteve për 

mbikualifikim dhe rikualifikim; 



375 

VII


376 

» 

» 

» 

» 

do të jetë kompetente për realizimin e ligjeve në fushën e arsimit të të rriturve; 

do të vendosë zyrë të veçantë për hartimin e projekteve në fushën e mësimit 

të përjetshëm para programeve të Unionit Evropian; 

do ta afirmojë filozofinë e mësimit të përjetshëm; 

do ta koordinojë bashkëpunimin ndërkombëtar në arsimin e të rriturve. 

ç) Kompetencat e MASh në arsimin e lartë 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

do të sigurojë mjete për arsimin e lartë nga Buxheti shtetëror; 

do ta koordinojë bashkëpunimin ndërkombëtar në arsimin e lartë nëpërmjet 

zyrës TEMPUS dhe grupit Bolonja follow up; 

do ta udhëheqë procesin e nostrifikimit të diplomave për kryerjen e arsimit 

të lartë, specializimin dhe mbindërtimin shkencor jashtë vendit; 

Qeverisë së Republikës së Maqedonisë do t’i japë mendim mbi propozimin 

për regjistrim të institucioneve shtetërore të arsimit të lartë; 

do të mbajë regjistër qendror për numrin e studentëve dhe të punësuarve në 

institucionet shtetërore të arsimit të lartë; 

do të delegojë 7 anëtarë në Këshillin për zhvillim dhe financim në arsimin e 

lartë; 

do të delegojë 4 anëtarë në Këshillin për akreditim dhe evaluim në arsimin 

e lartë; 

do të realizojë mjete për paga, kompenzim, mirëmbajtje materiale rrjedhëse, 

investime dhe shërbime me marrëveshje të mirautara nga Buxheti i Republikës 

së Maqedonisë. 

OrGANeT NË KUADËr TË MINISTrISË SË ArSIMIT 

DHe SHKeNCËS 

INSPeKTOrATI SHTeTËrOr ArSIMOr (ISHA) 

IShA do të bëjë mbikëqyrjen e përmbushjes së standardeve arsimore, sigurimin 

e cilësisë në arsim, efektivitetit, nëpërmjet evaluimit të punës së institucioneve 

edukative - arsimore, si dhe zbatimin e ligjeve, rregullave të tjera dhe 

akteve të përgjithshme nga fusha e edukimit dhe arsimit. 

Kompetencën e vet, IshA, në mënyrë integrale, do ta kryejë në: shkollat fillore 

dhe të mesme, kopshtet publike të fëmijëve, institucionet për arsimin e të rriturve, 

institucionet për arsimin dhe aftësimin e nxënësve me nevoja të posaçme

edukative - arsimore dhe në konviktet e nxënësve dhe studentëve. Në institucionet 

e arsimit të lartë dhe në institucionet shkencore, IShA do të bëjë mbikëqyrjen 

e zbatimit të ligjeve në pjesën e procedurave për zgjedhje dhe rizgjedhje në tituj 

arsimor dhe shkencor. 

Kompetencat e veta, inspektorati do t’i zbatojë nëpërmjet mbikëqyrjes së: 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

Ekzistimit të kushteve për kryerjen e veprimtarisë në institucionet edukative 

- arsimore, të arsimit të lartë dhe ato shkencore; 

Realizimit të procesit edukativ - arsimor në arsimin parashkollor, fillor, të 


Kushtet e veçanta për zgjedhjen e arsimtarëve, bashkëpunëtorëve dhe edukatorëve 

profesional, si dhe mbindërtimi i tyre profesional dhe pedagogjik 

dhe dhënia e provimit profesional (në arsimin parashkollor, fillor, të mesëm 

dhe pas të mesëm); 

Procedura e zgjedhjes së titujve arsimor, arsimor - shkencor, shkencor dhe 

titullit të bashkëpunëtorit; 

Udhëheqja e institucioneve edukative - arsimore për arsim parashkollor, 

fillor dhe të mesëm; 

Realizimi i planeve dhe programeve arsimore dhe standardeve dhe normativave 

të tjera me të cilat rregullohet veprimtaria edukative - arsimore; 

Realizimi i aktiviteteve jashtarsimore; 

Realizimi i programeve eksperimentale në institucionet edukative - arsimore; 

Realizimi i konkursit për regjistrimin e nxënësve dhe studentëve dhe të konkursit 

për vendosjen e nxënësve dhe studentëve në konviktet e nxënësve 

dhe studentëve; 

Evidencën dhe dokumentacionin pedagogjik dhe lëshimin dhe përdorimin e 

tyre në arsimin parashkollor, fillor, të mesëm dhe të lartë; 

Zbatimin e normativave për numrin e nevojshëm të arsimtarëve dhe bashkëpunëtorëve 

dhe për sasinë e grupit të studentëve të rregullt në institucionet 

e arsimit të lartë; 

Procedurën për sjelljen e programeve studjuese në arsimin e lartë; 

Ndjekjen e procesit edukativ - arsimor gjatë grevave në arsimin parashkollor, 

fillor dhe të mesëm; 

Punën e inspektorëve të autorizuar të komunës, vetëm sa u përket kompetencave 

që janë caktuar nga shteti në sferën e arsimit; 

Pagesën dhe ndarjen e mjeteve për shërbime arsimore të fituara nga burime 

të veta në arsimin fillor dhe të mesëm publik; 

Zbatimin e rregullativës ligjore në institucionet edukative - arsimore, të larta 

arsimore dhe ato shkencore. 



377 

VII


378 

ByrOjA PËr ZHVILLIMIN e ArSIMIT (BZHA) 

BZhA do të punojë mbi zhvillimin dhe avancimin e sistemit për arsimin parashkollor, 

fillor, gjimnazial, arsimin e të rriturve dhe arsimin e fëmijëve të qytetarëve 

të Republikës së Maqedonisë jashtë vendit, për mësimin e gjuhës dhe 

kulturës amtare. 

Kompetencat profesionale të BZhA, sa i përket përmbajtjes së arsimit : 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

ndjekja dhe analiza e rezultateve dhe arritjeve të teorisë dhe praktikës 

pedagogjike për shkak të avancimit të sistemit të arsimit dhe edukimit dhe 

inkuadrimi i inovacioneve në përmbajtjet, metodat, format dhe mjetet për 

punën edukative - arsimore; 

hartimi i analizave dhe propozimi i koncepteve dhe studimeve të tjera të 

karakterit të përgjithshëm dhe sistemor për zhvillimin e edukatës dhe arsimit 

të mesëm dhe të specializuar dhe arsimit të të rriturve; 

hartimi dhe propozimi i planeve dhe programeve arsimore për edukatën dhe 

arsimin parashkollor, fillor, të mesëm dhe special, për arsimin e fëmijëve me 

nevoja të posaçme, konviktet e nxënësve dhe arsimin e të rriturve; 

hartimi i programeve për mësimin e gjuhës dhe kulturës amtare të fëmijëve 

të qytetarëve të Republikës së Maqedonisë jashtë vendit; 

hartimi dhe propozimi i standardeve dhe normativave për kuadro arsimore, 

pajisje dhe mjete arsimore; 

hartimi i udhëzimeve didaktike - metodike dhe të tjera për realizimin e punës 

edukative - arsimore; 

hartimi i udhëzimeve profesionale dhe materiale të tjera për çështje aktuale 

të edukimit dhe arsimit; 

propozimi i përmbajtjeve, metodave, formave dhe mjeteve të reja për punën 

edukative - arsimore dhe zbatimi i tyre eksperimental. 

studimi dhe avancimi i teknologjisë arsimore dhe praktikës edukative - arsimore; 

studimi dhe cilësimi i efekteve të punës edukative - arsimore dhe programet 

arsimore në kopshte dhe shkolla; 

hartimi i programeve dhe kahjeve për aktivitetet jashtarsimore; 

studimi i kushteve për realizimin e planeve dhe programeve arsimore në institucionet 


dhënia e mendimit për programet zhvillimore të institucioneve edukative - 

arsimore dhe studimi i raporteve vjetore për punën e tyre; 

dhënia e ndihmës profesionale shkollave në punën me fëmijët e talentuar 

dhe propozimi i masave për përkrahjen e tyre;

» 

» 

» 

» 

» 

studimi i ndryshimeve në sistemin e organizatës në arsim dhe edukatë dhe 

propozimi i masave për zhvillim të mëtejmë të edukatës dhe arsimit parashkollor, 

fillor, të mesëm dhe të specializuar; 

inicimi dhe pjesëmarrja në projektet zhvillimore - hulumtuese për inovimin 

e arsimit dhe formave të tjera të punës edukative - arsimore dhe ndjekja e 

efekteve nga realizimi i tyre; 

bashkëpunimi me institucione arsimore - shkencore dhe institucioner e 

afërta me Byronë nga vendi dhe nga jashtë; 

studimi dhe puna e çështjeve lidhur me bashkëpunimin ndërkombëtar në 

fushën e arsimit; 

bën edhe punë të tjera në lidhje me punën edukative - arsimore të institucioneve 

arsimore, konform ligjit. 

Komptencat eksperte të BZhA ndaj kuadrit arsimor: 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

kryerja e punëve këshilldhënëse me edukatorët, arsimtarët, bashkëpunëtorët 

profesional dhe drejtorët, për planifikimin dhe programimin e punës 


kryerja e punës këshilldhënëse për evaluim intern dhe vetevaluim të punës 

së arsimtarëve, drejtorëve dhe bashkëpunëtorëve profesional të institucioneve 

arsimore; 

kryerja e punës këshilldhënëse - konsultante dhe mentorike në organizatën 

dhe realizimin e punës edukative - arsimore në kopshtet dhe shkollat; 

grumbullimi i të dhënave për strukturën arsimore të kuadrove arsimore - edukative 

dhe evidentimi i ndryshimeve në arsimin e arsimtarëve dhe kuadrove 

të tjera në edukimin dhe arsimin parashkollor, fillor dhe të mesëm; 

studimi dhe avancimi i nevojave arsimore të edukatorëve, arsimtarëve, 

bashkëpunëtorëve profesional dhe drejtorëve në kopshte dhe shkolla; 

propozimi i programeve për përsosje profesionale dhe pedagogjike të 

kuadrove edukative - arsimore në lidhje me realizimin e programeve arsimore; 

bashkëpunimi me fakultetet dhe institucionet tjera në lidhje me përsosjen 

profesionale, pedagogjike dhe didaktike - metodike të edukatorëve dhe 

arsimtarëve. 

Kompetencat profesionale të BZhA në kuadër të veprimtarisë botuese: 

» 

propozimi i planit dhe programit për botimin e librave shkollor për arsimin 

parashkollor, fillor, gjimnazial, arsimin e të rriturve dhe arsimin e fëmijëve 

të qytetarëve të Republikës së Maqedonisë jashtë vendit, për mësimin e 

gjuhës dhe kulturës amtare; 



379 

VII


380 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

propozimi i programeve për botimin e librave shkollor eksperimental; 

ndjekja dhe zhvillimi permanent i cilësisë së librave shkollor, revistat për 

fëmijë dhe literatura plotësuese nga fusha e edukimit dhe arsimit; 

hartimi i konceptit për librat shkollor dhe për arsimin fillor dhe të mesëm dhe 

metodologjia për vlerësimin e librave shkollor; 

lëshimi i materialeve didaktike për nxënësit për qëllime hulumtimi; 

përgatitja e mendimit për dorëshkrimet për nxënës dhe literaturë tjetër për 

nxënësit: fletore pune, fleta pune, përmbledhje detyrash, praktikume, doracakë, 

teste të diturisë dhe ngjashëm, për arsim dhe edukim parashkollor, 

fillor dhe të mesëm dhe dorëzimi në Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës; 

botimi i doracakëve dhe literaturës tjetër ndihmëse për edukatorët, arsimtarët 

dhe bashkëpunëtorët profesional; 

botimi i publikimeve didaktike - metodike për arsimtarët për planifikimin 

e arsimit, si dhe literaturë pedagogjike, didaktike - metodike, psikologjike 

dhe literaturë tjetër dedikuar edukatorëve dhe arsimtarëve; 

botimi i revistave për çështje teorike dhe praktike në fushën e edukimit dhe 

arsimit; 

botimi i planeve dhe programeve arsimore për arsimin parashkollor, fillor, 

të mesëm, special dhe për arsimin fillor për të rritur dhe shpërndarja e tyre 

nëpër kopshtet, shkollat dhe institucionet në të cilat organizohet arsimi fillor 

për të rritur; 

zhvillimi i konceptit për evidentim dhe dokumentim pedagogjik për edukimin 

dhe arsiminin parashkollor, fillor dhe të mesëm. 

vendosja e sistemit informatik dhe baza e të dhënave për arsimin parashkollor, 

fillor, të mesëm, special dhe për arsimin fillor për të rritur; 

grumbullimi, rregullimi dhe përpunimi i informatave dhe të dhënave nga fusha 

e arsimit parashkollor, fillor, të mesëm, special dhe për arsimin fillor për 

të rritur; 

grumbullimi, rregullimi dhe ruajtja e dokumentacionit pedagogjik me peshë 

për arsimin në Republikën e Maqedonisë (plane arsimore, programe, libra 

shkollor, monografi etj.); 

furnizimi me literaturë dhe revista profesionale nga vendi dhe nga jashtë, 

për nevojat e veta.

QeNDrA PËr ArSIM DHe TrAjNIM PrOFeSIONAL (QATP) 

QATP e formon Ministria e Arsimit dhe Shkencës (alternativë: Qeveria). 

Në QATP standardizohen dhe integrohen interesat shtetërore dhe interesat 

e partnerëve social në arsimin dhe trajnimin profesional në Republikën e Maqedonisë, 

duke krijuar kushte për kyçje të suksesshme në tregun ndërkombëtar të 

punës. 

Në kuadër të QATP do të funksionojë Observatori Kombëtar i Maqedonisë 

(OKM), si trup institucional për bashkëpunim me Trening Fondacionin Evropian 

(TFE). 

Qëllimi i QATP është që të sigurojë arsim cilësor profesional sipas nevojave 

të tregut të punës, konform standardeve evropiane dhe vlerave themelore 

të shoqërisë sipërmarrëse. Në këtë mënyrë, QATP do të kontribuojë në rritjen e 

punësimit të të rinjve dhe rritjen e efektivitetit dhe konkurencës ekonomike në 

ekonominë e Maqedonisë. 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

Duke patur parasysh tërë këtë, kompetencat e QATP do të jenë: 

Zhvillimi i arsimit dhe trajnimit profesional për shkak të harmonizimit me 

nevojat e zhvillimit bashkëkohor teknologjik dhe shoqëror; 

Përkrahja e partnerëve social në të gjitha nivelet dhe fazat në planifikimin, 

zhvillimin dhe realizimin e arsimit dhe trajnimit profesional; 

Lidhja e arsimit dhe punës në frymën e filozofisë së mësimit të përjetshëm; 

Zhvillimi i orientimit evropian të arsimit profesional, me transparencë dhe 

konkurencë të siguruar të kompetencave të fituara profesionale, të adaptuara 

me nevojat e tregut të përbashkët evropian të punës nëpërmjet bashkëpunimit 

me TFE dhe CEDEFOP; 

Hulumtimi i tregut të punës dhe kualifikimet dhe punët profesionale, si dhe 

trendet zhvillimore; 

Hartimi i koncepteve për të gjitha llojet e arsimit dhe trajnimit profesional; 

Regjistrimi i ofruesve të shërbimeve arsimore të llojit joformal; 

Zhvillimi i bazës metodologjike, konform standardeve të definuara për realizimin 

e provimeve në fund të çdo lloji të arsimit dhe trajnimit profesional; 

Përgatitja e standardeve të profesioneve dhe angazhimeve, si bazë për hartimin 

e planeve dhe programeve arsimore; 

Hartimi dhe propozimi i listës së angazhimeve për arsimin dhe trajnimin profesional 

për Këshillin; 

Zhvillimi i planeve dhe programeve arsimore për lëndët profesionale në të 

gjitha nivelet e arsimit dhe trajnimit profesional; 



381 

VII


382 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

Ndjekja e realizimit të planeve dhe programeve arsimore, si dhe të rezultateve 

nga provimet, në fund të çdo lloji të arsimit dhe trajnimit profesional; 

Sigurimi i përkrahjes së arsimit profesional nëpërmjet këshillimit, instruimit 

dhe mentorimit të arsimtarëve dhe trajnerëve në arsimin dhe trajnimin profesional; 

Dhënia e mendimit për përmbushjen e kushteve të institucioneve të cilat 

kërkojnë verifikimin e realizimit të arsimit dhe trajnimit profesional; 

Zhvillimi dhe realizimi i përsosjes profesionale të arsimtarëve në arsimin 

dhe trajnimin profesional; 

Hartimi i projekteve për pajisjen e shkollave dhe pjesëmarrje në zhvillimin e 

përmbajtjeve arsimore dhe teknologjisë arsimore; 

Ndërmjetësimin në zhvillimin e karrierës së nxënësve në arsimin dhe trajnimin 

profesional; 

Zhvillimi i kornizës kombëtare të kualifikimeve; 

Propozimi i zgjidhjeve për përmirësimin e lidhjeve mes arsimit profesional 

dhe arsimit fillor, arsimit profesional dhe arsimit të përgjithshëm dhe arsimit 

profesional dhe arsimit të lartë. 

QeNDrA SHTeTËrOre PËr PrOVIMe (QSHP) 

Duke patur parasysh faktin se IShA do të jetë i ngarkuar me kontrollin permanent 

të cilësisë në arsimin fillor dhe të mesëm, QShP do të zbatojë kontrollin e 

diturisë së nxënësve nëpërmjet organizimit të notimit kombëtar në arsimin fillor 

dhe të mesëm dhe nëpërmjet organizimit të provimit të maturës shtetërore dhe 

provimit përfundimtar profesional në arsimin e mesëm profesional. Këto lloje të 

provimeve si emërtues të përbashkët e kanë eksteritetin, i cili siguron rritjen e 

përgjegjësisë së kuadrit arsimor dhe udhëheqës. 

Në fillim IShA do të funksiononte si organ në kuadër të MASh, por me kohë 

mund të mëvetësohet në agjenci të pavarur, e cila do t’i ofrojë shërbime shtetit, 

të cilat kanë të bëjnë me evaluimin ekstern. 

» 

» 

» 

» 

Funksione kyçe të IShA do të ishin: 

organizimi dhe realizimi i maturës shtetërore dhe provimit përfundimtar në 

arsimin e mesëm; 

organizimi i notimit kombëtar në arsimin fillor dhe të mesëm; 

vendosja e standardeve të arritjeve të nxënësve si dhe ndjekja sistemore e 

grumbullimit të të dhënave për arritjen e tyre; 

pjesëmarrje në përgatitjen dhe organizimin e testimeve ndërkombëtare, të 

cilat do të realizoheshin në Republikën e Maqedonisë;

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

trajnim dhe sertifikim të arsimtarëve për vlerësim intern (vetevaluim); 

trajnim i arsimtarëve për përdorimin e rezultateve nga vlerësimet dhe provimet 

eksterne; 

sigurimi i përkrahjes analitike të Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës dhe të 

shkollave nëpërmjet informatave objektive nga vlerësimi dhe provimet; 

dhënia përkrahje institucioneve të cilat e zbatojnë evaluimin ekstern dhe 

vetevaluimin në punën e shkollave nëpërmjet përgatitjes së instrumenteve 

të standardizuara; 

matje të tjera lidhur me cilësinë dhe arritjet në arsim; 

dhënia e shërbimeve profesionale nga fusha e matjeve dhe vlerësimeve arsimore; 

publikimi i materialeve lidhur me matjet dhe vlerësimet arsimore. 

QeNDrA PËr TrAjNIMIN e DrejTOrËVe TË SHKOLLAVe (QTDSH) 

Kalimi i një pjese të madhe të kompetencave mbi institucionet arsimore 

nëpërmjet procesit të arsimimit, kërkon edhe profil tërësisht të ri të drejtorëve të 

shkollave. Drejtor, i cili nuk do të pret ndihmë vetëm nga “lartë” dhe “anash”, por 

punët do t’i marrë në duart e veta. Për këtë qëllim, çdonjëri që do të pretendojë 

të bëhet drejtor i institucionit arsimor, duhet të kalojë një sistem përkatës trajnimi, 

i cili do t’i përforcojë shkathtësitë e tija menaxherike, financiare, juridike, 

pedagogjike dhe administrative - teknike, pa të cilat nuk do të mund ta drejtojë 

shkollën në mënyrë të suksesshme. 

Prandaj, është e domosdoshme vendosja e një qendre të këtillë, e cila do 

të shërbejë si inkubator për trajnim dhe mbitrajnim të kuadrove udhëheqëse në 

arsim. 

QTDSh do ta organizonte trajnimin e pretendentëve për drejtorë, mbindërtimin 

e drejtorëve ekzistues, e nëpërmjet përfaqësuesve në Komisionin shtetëror 

për dhënien e provimit për drejtor, do të merrnin pjesë në licencimin dhe sertifikimin 

e tyre. 

Ekzistimi i QTDSh nuk e eliminon mundësinë për vendosjen e programit të 

posaçëm studioz për studime postdiplomike (specialiste apo magjistraturiale), 

me përfundimin e të cilave do të substituohet trajnimi i propozuar si formë e arsimit 

joformal. 

Edhe kjo Qendër, si edhe QShP, me kohë do të mund të zhvillohet në institucion 

të pavarur, i cili do të punojë mbi principet e vetëfinancimit. 



383 

VII


384 

DrejTOrIA PËr ZHVILLIM DHe AVANCIM TË GjUHËVe 

TË BASHKËSIVe eTNIKe (DZHAGjBe) 

Me Marrëveshjen Kornizë të Ohrit është paraparë formimi i DZhAGjBE, e cila 

do t’i kishte kompetencat vijuese: 

 

 

 

 

të mbajë kujdes të organizuar për realizimin e arsimit për anëtarët e bashkësive 

etnike, konform Kushtetutës dhe Ligjit për përdorimin e gjuhëve; 

të sigurojë libra shkollor dhe literaturë tjetër për pjesëtarët e bashkësive etnike 

nga shtetet e tyre amë; 

të sigurojë qasje më të mirë deri te të gjitha nivelet e arsimit për të gjitha 

grupet etnike margjinale; 

ta koordinojë realizimin e projekteve të cilë kanë për qëllim forcimin e tolerancës 

mes përfaqësuesve të bashkësive të ndryshme etnike në Republikën 


TrUPAT KËSHILLËDHËNËSe NË ArSIM 

KËSHILLI SHTeTËrOr PËr ArSIM (KSHA) 

(alternativë: Të mos ekzistojë KShA) 

KShA është trupi më i lartë këshillëdhënës për arsim i emëruar nga Kuvendi 

i Republikës së Maqedonisë. Atë e përbëjnë 21 anëtarë të emëruar nga rradha e 

ekspertëve dhe shkencëtarëve eminent nga disiplinat përkatëse arsimore. 

KShA do ta kishte pasur rolin e instrumentit korrigjues mbi pushtetin ekzekutiv 

në fushën e arsimit. 

Ai do të kishte marrë pjesë në: 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

sjelljen e vendimeve dhe dokumenteve strategjike në fushën e arsimit; 

verifikimin e kornizës kombëtare të kualifikimeve me propozim të QATP; 

përcakton masat për përkujdesje të të rinjve të talentuar; 

emërimin e anëtarëve të komisioneve profesionale për vlerësimin e dorëshkrimeve; 

miratimin e programit për trajnimin e drejtorëve; 

përcaktimin e dinamikës së vlerësimit kombëtar; 

miratimin e koncepteve për maturë dhe provim përfundimtar; 

lëshimin e akreditimeve për arsim joformal me propozim të QATP; 

miratimin e pjesës për arsim nga Buxheti i Republikës së Maqedonisë;

KËSHILLI PËr ZHVILLIM DHe FINANCIM TË ArSIMIT TË LArTË 

(KZhFAL) 

KZhFAL është organ i mëvetësishëm këshilldhënës i përbërë prej 15 

anëtarëve, nga të cilët 8 janë propozuar nga Konferenca Inter - Universitare dhe 

7 nga MASh. Ai do t’i kishte kompetencat vijuese: 

» 

» 

» 

» 

» 

do të vendosë për mjetet për financimin e veprimtarisë së arsimit të lartë: 

vendos për shpërndarjen e mjeteve për kryerjen e veprimtarisë së institucioneve 

të arsimit të lartë; 

do t’i përcaktojë kushtet dhe kriteret për financimin e veprimtarisë së universiteteve 

dhe institucioneve të arsimit të lartë, si dhe për financimin e bashkëpunimit 

ndërkombëtar, veprimtarisë botuese dhe informatike; 

do të vendosë për sistemin e stipendimit dhe kreditimit të studentëve dhe 

për subvencionimin e standardit studentor; 

do t’i caktojë kriteret për kofinancim të studimeve dhe participimeve të tjera 

të studentëve. 

KËSHILLI PËr AKreDITIM DHe eVALUIM 

NË ArSIMIN e LArTË (KAeAL) 

KAEAL është i mëvetësishëm në punën e tij dhe vendos në kuadër të kompetencës 

së vet, në bazë të principeve të profesionalitetit dhe kompetencës. Ai do 

të përbëhej prej 15 anëtarëve, nga të cilët 11 nga institucionet e arsimit të lartë 

dhe 4 nga MASh. KAEAL do të jetë i ngarkuar me realizimin e sistemit për sigurim 

dhe vlerësim të cilësisë së arsimit të lartë, i cili përfshin: 

» miratim, vërtetim dhe pranim të institucionit të arsimit të lartë, për kryerjen e 

veprimtarisë konform këtij ligji, që realizohet me akreditim; 

» vlerësim të cilësisë së kryerjes së veprimtarisë së arsimit të lartë, të udhëheqjes, 

financimit, aktiviteteve akademike dhe të tjera dhe prioritetet e 

saj. Realizohet nëpërmjet sistemit të evaluimit. 

KAEAL në kuadër të kompetencave të tij, sa u përket akreditimeve të institucioneve 

të arsimit të lartë: 

» 

» 

do të caktojë a janë plotësuar kushtet për kryerjen e veprimtarisë së arsimit 

të lartë me projektin për formimin e institucionit të arsimit të lartë dhe dokumentacionit 

të dorëzuar; 

do të vendosë për akreditim të institucionit shkencor, i cili dëshiron të kryejë 

studime postdiplomike dhe doktorate; 



385 

VII


386 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

do të caktojë a i plotëson kushtet institucioni i arsimit të lartë për organizimin 

e studimeve për programe të reja studjuese dhe e cakton kapacitetin 

për studim të institucionit të arsimit të lartë; 

do të lëshojë akreditime për programe studjuese; 

do të mbajë evidencë të institucioneve të arsimit të lartë për të cilat ka vendosur 

të jenë të akredituar. 

Në pjesën e evaluimit KAEAL: 

në bazë të raportit të komisionit për evaluim të institucionit të arsimit të lartë 

do t’i ndjekë aktivitetet e institucioneve të arsimit të lartë, të cilëve u është 

dhënë akreditim dhe leje për kryerjen e veprimtarisë së arsimit të lartë. 

çdo pesë vjet do ta vlerësojë gjendjen dhe veprimtarinë e institucioneve të 

arsimit të lartë dhe kuadrit akademik dhe në bazë të kësaj i propozon Këshillit 

për akreditim ta vazhdojë apo ta ndërprejë akreditimin; 

do të jep rekomandime të nevojshme për përmirësimin e normativave dhe 

standardeve për kryerjen e veprimtarisë së arsimit të lartë; 

në bazë të vlerësimit të cilësisë së kuadrit akademik të kryer në institucionet 

e arsimit të lartë, do ta vlerësojë cilësinë e kuadrit akademik të universiteteve 

dhe institucioneve të tjera të arsimit të lartë në Republikën e Maqedonisë 

dhe propozon masa për përmirësimin e tij. 

KËSHILLI PËr ArSIM DHe TrAjNIM PrOFeSIONAL (KATP) 

KATP është trup këshilldhënës, i cili i propozon çështjet strategjike të cilat 

kanë të bëjnë me arsimin dhe trajnimin profesional. 

Anëtarët e KATP i emëron Qeveria e Republikës së Maqedonisë, ndërsa atë 

e përbëjnë kryetari dhe 10 anëtarë, prej të cilëve: dy anëtarë nga ministria kompetente 

për arsim, nga një anëtar nga ministria kompetente për punë, ministria 

kompetente për ekonomi, ministria kompetente për financa, nga Odat, Sindikati, 

Bashkësia e Njësive të Vetadministrimit Lokal, Agjencia për Punësim, Byroja për 

Zhvillimin e arsimit. Anëtari i Këshillit është edhe drejtori i Qendrës për arsim dhe 

trajnim profesional (QATP), por pa të drejtë vote në vendimmarrje. 

Duke patur parasysh strukturën e tij heterogjene, KATP do t’i kishte funksionet 

vijuese: 

 

 

 

 

rol këshilldhënës në sjelljen e strategjisë shtetërore për arsimin dhe trajnimin 

profesional; 

do t’i propozojë Ministrisë listë të angazhimeve për arsim dhe trajnim profesional; 

do t’i propozojë Ministrisë kualifikime shtetërore dhe standarde për angazhime; 

në bashkëpunim me komunat, do t’i lëshojë propozim Ministrisë për zhvillimin 

e rrjetit të arsimit dhe trajnimit profesional.

OrGANe DHe INSTITUCIONe TË TjerA 

TË CILAT DO TË KeN KOMPeTeNCA NË ArSIM 

MINISTrIA e PUNËS DHe POLITIKËS SOCIALe (MPPS) 

Kompetencat e MPPS në arsim kryesisht do të kishin të bëjnë me arsimin 

dhe trajnimin profesional dhe do të përbëheshin prej: 

» krijimin e një njësie të veçantë të dedikuar për ndjekjen e gjendjeve në arsim 

dhe në shkencë; 

» pjesëmarrjen në zbatimin e politikës shtetërore në fushën e arsimit dhe trajnimit 

profesional; 

» shqyrtimin e nevojave për kuadro nga arsimi dhe trajnimi profesional, 

nëpërmjet analizës së tendencave për zhvillimin e tregut të punës; 

» dhënien e mendimit për politikën regjistruese në institucionet për arsim dhe 

trajnim profesional; 

» pjesëmarrjen në përgatitjen, standardizimin dhe aktualizimin e nevojave shtetërore 

për fitimin e kualifikimeve profesionale sipas standardeve; 

» pjesëmarrje në hartimin dhe azhurimin e Regjistrit të standardeve dhe 

angazhimeve; 

» Nëpërmjet Agjencisë për Punësim, të marrë pjesë në organizimin e orientimit 

profesional dhe zhvillimin e karrierës; 

» sjelljen dhe mbikëqyrjen e rregullave dhe kushteve për mbrojtje gjatë realizimit 

të trajnimit profesional. 

NjËSITË e VeTADMINISTrIMIT LOKAL (NjVL) 

Pas përfundimit të procesit të decentralizimit, mbi njësitë e vetadministrimit 

lokal do të hedhen të drejtat themeluese dhe pronësore mbi shkollat publike 

fillore dhe të mesme në Republikën e Maqedonisë. Kjo nënkupton edhe obligim 

të NjVL që t’i mirëmbajë objektet shkollore konform standardeve të parapara, e 

më vonë edhe të sigurojë mjete për pagat e të punësuarve, si dhe për investime. 

Gjithashtu, NjVL, nëpërmjet përfaqësuesve të vet në këshillat shkollor, do të marrë 

pjesë në udhëheqjen e institucioneve arsimore, ndërsa kryetarët e komunave, 

me propozim të këshillit shkollor, do t’i emërojë drejtorët e shkollave. 

Përveç këtyre të drejtave dhe obligimeve, njësitë e vetadministrimit lokal 

(komunat dhe Qyteti i Shkupit), do të mund: 

» 

të propozojnë ndryshimin e rrjetit shkollor nëpërmjet krijimit apo pushimit 

së punuari të shkollave fillore dhe të mesme; 



387 

VII


388 

» 

» 

të bëjnë analiza të nevojave të tregut të punës në nivel lokal dhe t’i paraqesin 

analizat për nevojat e QATP; 

t’i paraqesin propozime ministrisë kompetente për arsim dhe QATP për 

inkuadrimin e angazhimeve të reja arsimore. 

ODA eKONOMIKe 

» 

» 

» 

» 

Oda Ekonomike, si pjesëmarrëse në dialogun social, ka kompetenca të: 

merr pjesë në krijimin e politikës së arsimit dhe trajnimit profesional; 

paraqet propozime deri te QATP, për sjelljen e planeve dhe programeve arsimore; 

merr pjesë në realizimin e provimeve përfundimtare në arsimin dhe trajnimin 

profesional; 

mban regjistër të marrëveshjeve të lidhur mes institucioneve për arsim dhe 

trajnim profesional dhe punëdhënësit për trajnim praktik të nxënësve. 

ODA e PUNËTOrËVe ArSIMOr (OPA) 

OPA do të jetë e ngarkuar për licencimin dhe avancimin e kuadrit arsimor në 

Republikën e Maqedonisë, në bazë të kodeksit të caktuar nga Kuvendi i Odës. 

(Alternativë: Këtë kompetencë ta ketë Sindikati Arsimit, Shkencës dhe Kulturës).

SHKUrTeSA 

MASh - Ministria e Arsimit dhe Shkencës 

IShA - Inspektorati Shtetëror Arsimor 

BZhA - Byroja për zhvillimin e arsimit 

QATP - Qendra për arsim dhe trajnim profesional 

QShP - Qendra shtetërore për provime 

QTDSh - Qendra për trajnim të drejtorëve të shkollave 

DZhAGjBE - Drejtoria për zhvillimin dhe avancimin e gjuhëve të bashkësive etnike 

KShA - Këshilli shtetëror për arsim 

KZhFAL - Këshilli për zhvillim dhe financim të arsimit të lartë 

KAEAL - Këshilli për akreditim dhe evaluim në arsimin e lartë 

KATP - Këshilli për arsim dhe trajnim profesional 

MPPS - Ministria e Punës dhe Politikës Sociale 

NjVL - Njësitë e vetadministrimit lokal 

OPA - Oda e punëtorëve arsimor 



389 

VII


390


e tik nË arsim >>> 

grupi punues: 

mr. makraduli Jani, koordinator 

dr. gjorgji Jovançevski 

dr. vera stojanovska 

dr. sasho Josimovski 

Fisnik dalipi 

dr. Pece mitrevski 

Fisnik marku 

dr. aneta buçkovska


e tik në arsim 

391 

VIII

PROGRAMI 

PËR ZHVILLIMIN E TIK NË ARSIM 

1. VIZIONI PËR ZHVILLIMIN E SHOQËRISË INFORMATIKE 

Zhvillimi i shoqërisë informatike paraqet njërën nga detyrat më me përparësi 

të qeverive të të gjitha vendeve. Askush nuk ka parashtruar pyetje se vallë duhet 

apo nuk duhet zhvillimi shoqëror të bazohet në zbatimin e teknologjisë informatiko-komunikative, 

por parashtrohet pyetja se si kjo mund të bëhet. Qëllimi në 

të gjitha vendet është i njejtë, por rrugët që shpiejnë janë të ndryshme. Vizionet 

janë identike, por misionet janë të ndryshme. Shkaku kryesor qëndron në faktin 

se vende të ndryshme gjenden në nivele të ndryshme të zhvillimit të shoqërisë 

informatike, pa marr parasysh nga aspekti i pajisjes teknike, apo nga aspekti 

i strukturës arsimore ose gjithashtu, nga aspekti i shkallës së transformimit të 

segmenteve kyçe në vend. 

Nuk ka dyshim se arsimimi është njëri nga segmentet më kryesore në nxitjen 

dhe përkrahjen e zhvillimit të shoqërisë informatike, edhe atë në dy aspekte. 

Pikë së pari, ky segment duhet të jetë lider në promovimin e shoqërisë informatike 

dhe krijimin e kuadrove profesional dhe kompetent, të cilët mund t’iu 

përgjigjen cytjeve të shoqërisë informatike dhe nevojave ekonomike të bazuara 

në dituritë. Nuk ekziston zhvillim i shoqërisë informative dhe ekonomi të bazuar 

në diturinë, pa kualifikime përkatëse të njerëzve, të cilët në mënyrë aktive mund 

të participojnë në shfrytëzimin e benificioneve që i ofrojnë ato. E dyta. cilësia e 

procesit edukativo-arsimor në mënyrë të drejtpërdrejtë varet nga zbatimi i teknologjisë 

informatike komunikative në të. 

Kahjet për zhvillim dhe qëllimet e arsimit në funksion të përkrahjes së shoqërisë 

informatike janë përcaktuar me Strategjinë nacionale për zhvillimin e shoqërisë 

informatike, në pjesën e e-arsimit, të konfirmuar në vitin 2005. Kuptohet 

se realizimi i qëllimeve të parapara në arsimin formal dhe atë joformal drejtpërdrejtë 

është miratuar nga shkalla e pajisjes së infrastrukturës në institucionet 

arsimore. Projektet vijuese padyshim da ta përmirësojnë pajisjen, nga aspekti i 

nevojshëm i hardverit dhe softverit, ose nga aspekti i lidhshmërisë me internetin. 

Por duhet patur parasysh se investimi vetëm në pajisje nuk është politikë e mirë 



393 

VIII


394 

dhe nuk jep kurrfar rezultatesh. Prandaj, pajisja teknike në institucionet arsimore 

doemos duhet të përcillet me aktivitete përkatëse, siç janë: edukimi i kuadrit 

mësimor në institucionet ekzistuese arsimore, organizimi dhe menaxhimi i ri në 

proceset arsimore. Qëllimi kryesor është që të maksimalizohet dhe të optimizohet 

shfrytëzimi i pajisjes nga kategori të ndryshme të participuesve potencial: 

arsimtarë, nxënës, studentë, qytetarë. 

Për realizimin e qëllimeve të e-arsimimit, përparësi kryesore duhet të ketë 

edukimi përkatës i kuadrit mësimor. Ky proces nuk duhet t’i përfshiejë vetëm 

arsimtarët që duhet të ligjërojnë ,,për’’ teknologjitë, por njëkohësisht edhe arsimtarët 

që duhet t’i zbatojnë teknologjitë informative në relizimin e procesit 

edukativo-arsimor. 

Ky proces duhet të jetë voluminoz sipas pajisjes teknologjike në institucionet 

arsimore. 

Për një bashkërenditje më të mirë dhe sigurim në unifikim dhe cilësi përkatëse 

sëpari duhet të definohen standardet përkatëse (nga vendi ose evropiane) 

për profilet e ndryshme të arsimtarëve. Për shkak të natyrës së tyre këto 

masa janë të rëndësishme në arsimin fillor dhe atë të mesëm. 

Vendosja e TIK arsimimit është hap logjik posaqërisht në klasat më të ulëta 

të arsimit fillor dhe në të gjitha vitet e arsimit të mesëm. Kujdesje e veçantë 

duhet pasur në përmbajtjet mësimore për qëllime të ndryshme grupore. Theks të 

veçantë duhet të përkushtohet në zbatimin e TIK, veçanërisht në shkollat profesionale, 

përkatësisht ato të pranohen si vegla për kryerjen e detyrave punuese, e 

jo si qëllim vetëm për vete. 

Pjesë nga edukimi mund të bëhet duke shfrytëzuar metodat që mundëson 

pikërisht kjo teknologji: mësim prej largë, ekzistimi i veb kurseve të hapura në 

gjuhën maqedone, shqipe dhe ngjajshëm.

VIZIONI 

Lëvizshmëria Republikës së Maqedonisë drejt ekonomisë e bazuar në dituritë, 

përmes zhvillimit të qëndrueshëm të shoqërisë informatike. 

Për realizimin e Vizionit, është e nevojshme realizimi i shumicës së qëllimeve 

më me përparësi, edhe atë: 

Çdo kuadër mësimor, deri më vitin 2010, të njohë shkrim leximin digjital; 

 

 

 

Çdo kuadër mësimor, deri më vitin 2015, të shfrytëzojë TIK në procesin 

mësimor; 

Çdo nxënës, prej klasës së IV, të fillojë ta njohë shkrim leximin digjital, deri 

në fund të vitit 2007; 

Të gjitha shkollat të sigurojnë qasje të qëndrueshme në Internet koneksion 

të shpejtë; 

Të gjitha klasat të jenë të lidhura me rrjetin e Internetit lokal, deri në fund të 

vitit 2010; 

Të arrihet parim prej 5-15 nxënës sipas kompjuterit multimedial, deri në vitin 

2015; 

Të sigurohet qasja e serviseve për përkrahje dhe resurset edukative multimediale 

në Internet, deri në fund të vitit 2015; 

Iniciativa për zbatimin e TIK në arsim, gjithashtu ka për qëllim ta përshpejtojë 

hapin e trajnimi në të gjitha nivelet, konkretisht me promovimin e elaktivitetit 

univerzalo-digjital dhe përfshierjes gjenerale të treningut përkatës për arsimtarë 

dhe trajnues, duke përfshirë trajnimin teknologjik si dhe kurset për përdorimin 

edukativ të teknologjisë dhe menaxhmentit të ndryshimit. 

Shkollat, universitetet si dhe qendrat trajnuese, doemos të angazhohen që 

të bëhen qendra lokale për fitimin e diturisë, të cilat janë të gjithëanshme dhe 

të arritshme për të gjithë. Politikën në këtë lëmi do ta merr parasysh Strategjia 

Evropiane për punësim dhe strategjitë nacionale për mësim të përjetshëm. 

Të gjithë nxënësit që e kanë lënë shkollimin t'iu mundësohet ta dijnë shkrim 

leximin digital; 

Të gjithë arsimtarëve t'iu sigurohet trajnim përkatës, të miratohet program 

përkatës për trajnimin e arsimtarëve dhe të parashtrohen masa për inkurajimin 

e arsimtarëve që të kenë dobi të vërtetë nga teknologjia digitale në orët 

e tyre.; 

 

Secilit person të papunë t'iu ofrohet mundësia të edukohet në mënyrë digjitale 

përmes sistemit të përjetshëm të mësimit; 

Iniciativa për e-mësim vë në dukje krijimin e kushteve përkatëse për zhvi 

llimin e përmbajtjes, shërbimeve dhe mjedisit për mësim që janë shumë të zhvi- 



395 

VIII


396 

lluara dhe relevante për edukim, në kuptim si në treg ashtu edhe në sferën publike. 

Arritshmëria e standardeve ka rëndësi të veçantë, siç është edhe vënia e 

kushteve për kryerjen e ndryshimeve dhe adaptimi i mënyrave në të cilat edukimi 

dhe sistemet trajnuese do të jenë të organizuara. 

Qëllimi përfundimtar i iniciativës së e-mësimit është që të përforcohet bashkëpunimi 

dhe dialogu dhe të përmirësohen lidhjet midis masave dhe iniciativava 

në të gjitha nivelet: lokale, rajonale, nacionale dhe Evropiane dhe midis të gjithë 

pjesëmarrësve në procesin: universitete, shkolla, qendra trajnuese, ata të cilët 

sjellin vendime dhe administratorët përgjegjës për zgjedhjen e pajisjes, softverit, 

përmbajtjes dhe shërbimeve (përfshirë edhe partnerët social). Partneriteti ndërmjet 

sektorit privat dhe atij publik do të vazhdojë të vendoset, me qëllim që të 

inkurajohen shkëmbimet e përvojat, transferi i teknologjisë dhe përmirësimi i 

mënyrës në të cilën nevojat për biznes cilësitë duhet të bashkangjiten me masat 

të këshilluara nga strategjia Evropiane për punësim.

2. PASQYRA E GJENDJES VIJUESE NË SHKOLLAT FILLORE DHE 

ATO TË MESME 

2.1 Infrastruktura 

Arsimi fillor 

Gjithsej nxënës 226.493 

1. Donacioni 

kinez 

Numri 

rs-a 

Shpërndarja: Numri i 

pc-a 

Në shkollat qendrore 

Në shkollat rajonale 

Përfshierja e 

përgjithshme 

2. CTL/USAID/ 

Soros 

Media Labs Numri i 

pc-a 

3. Rrjeti 

4. Pajisje tjetër 

pc 

serverë 

Printerë Sistemi 

operativ 

Kundërvirus 

UPS Softveri 

3.000 300 300 WindowsXP Symantec 3300 OfficeXP, 

Linux, Open 

Office 

pc server Numri i 

shkollave 

Numri i 

përgjithshëm 

i nxënësve 

2.797 270 322 188.765 62 

203 30 39 11.084 48 

Numri i 

shkollave 

361 199.849 61 

225 45 64 

WLAN 360 

Numri i 

shkollave 

Mesatarja 

e nxënësve 

/ pc 

Mesatarja 

komunikativenxënësve/pc 



397 

VIII


398 

Arsimi i mesëm 

Gjithsej nxënës: 95.000 

1. Donacioni 

kinez 

Numri i 

pc-a 

Shpërndarja: Numri i 

pc-а 

Në shkollat qendrore 

Në shkollat rajonale 

2. CTL/USAID/ 

Soros 

Sistemi 

operativ 

2.000 WindowsXP 

1.800 90 

200 10 

Media Labs Numri i 

pc-а 

3. Rrjeti 

4. Pajisje tjetër 

Numri i 

shkollave 

Numri i 

shkollave 

Kundërvirus 

UPS Softveri 

Symantec 2.000 OfficeXP, Linux, Open 

Office 

Mesatarja 

e nxënësve 

/ 

pc 

47,5 

Mesatarja 

komunikative 

e nxënësve/ 

pc 

180 18 43,58 

LAN 100 

Numri i 

shkollave 

Interneti në arsimin fillor dhe të mesëm 

Projekti 

1. Macedonia Connects Numri i shkollave 

2. Telekomunikimet maqedonase 

3. Iniciativa të pavarura të 

shkollave 

Numri i shkollave 

460 

234

2.2. Procesi mësimor 

2.2.1 Arsimi fillor 

2.2.1.1. Planet mësimore, programet dhe tekstet shkollore 

Lënda mësimore Informatika në shkollat fillore është vendosur si lëndë 

fakultative në vitin 1996 në klasën e VII dhe VIII. E njejta u realizua në numër të 

vogël të SHF që posedonin laboratori kompjuterike ose me ndonjë kompjuter, dhe 

me arsimtarë nga informatika. Për këtë shkak, programi i atëhershëm mësimor 

realizohej rreth 10% në SHF. 

Prej vitit 2002 zbatohet plani i ri mësimor, sipas të cilit lënda e Informatikës 

realizohet si lëndë fakultative në klasën e VI , ndërsa si lëndë zgjedhore në klasën 

e VII dhe të VIII. 

Për programin e parë mësimor nga lënda e Informatikës për arsimin fillor, 

i cili realizohej prej vitit 1996 deri në vitin 2002, me 1 orë mësim fakultativ, u 

përgatitën tekste shkollore për klasën e VII dhe të VIII. 

Për programin e dytë mësimor prej vitit 2002 e deri më tani, janë lejuar dy 

libra për klasën VI dhe VII dhe 3 libra për klasën e VIII . 

 

 

Problemi 1: Një numër jo i mjaftueshëm i TIK kuadrit për realizimin e mësimit 

nga lënda e Informatikës; 

Problemi 2: Mosekzistimi i TIK lëndës në kurikulumin për arsimin fillor; 

2.2.1.2. Mësimi: nxënës dhe arsimtarë 

Përfshierja e nxënësve në mësimin nga informatika është rezultat nga TIK 

pajisja dhe kuadrit mësimor. 

 

 

 

 

 

 

Problemi 1: Një numër i vogël i nxënësve që kanë zgjedhur ta dëgjojnë 

lëndën e Informatikës. 

Problemi 2: Paralele të mëdha: 2 deri 5 nxënës në një kompjuter. 

Problemi 3:Mosmirëmbajtja e pajisjes kompjuterike dhe asaj komunikative. 

Problemi 4: Angazhimi tej mase i profesorëve nga Informatika për aktivitete 

tjera: mirëmbajtja e kabinetit, ndihmë kolegëve dhe administrata në shkollë. 

Problemi 5: Mungesa e mundësive për përkryerjen e profesorëve nga informatika. 

Problemi 6: Shfrytëzimi i pamjaftueshëm ose i dobët i kabinetit për nevojat 

e mësimit plotësues: përgatitje për gara, punë me nxënës të talentuar dhe 



399 

VIII


400 

 

 

aktivitete jashta shkollës; 

Problemi 7: Shfrytëzimi i pamjaftueshëm ose i dobët i kabinetit për lëndët 

tjera mësimore; 

Problemi 8: Mosinteresimi i informatikantëve për vendin e punës profesor të 

informatikës, për shkak të ardhurave minimale në krahasim me të ardhurat 

në ndërmarrje dhe institucione tjera. 

2.2.2. Arsimi i mesëm 

2.2.2.1 Planet mësimore, programet dhe tekstet shkollore 

Në arsimin e mesëm, Informatika si lëndë mësimore është vendosur nga 

viti 1986 . Prej atëherë e deri më tani janë ndryshuar disa plane mësimore. Në 

planin e parë mësimor ishin të vendosura lëndë nga informatika në të gjitha 

vitet e arsimit të mesëm në gjimnaz. Deri më vitin 2003 janë bërë më shumë 

ndryshime të planeve mësimore, kurse më së shumti u realizua plani mësimor 

gjatë vitit 1994 deri më 1999 , sipas përmbajtjeve të të cilave informatika 

mësohet në : 

Në vitin e I: Informatika (lëndë e detyrueshme, e përgjithshme arsimore për 

të gjithë nxënësit, 

Në vitin e II : Informatika (lëndë zgjedhore për gjimnazet), 

Në vitin e IV: Informatika (lëndë zgjedhore për gjimnazet), 

Mungesë e madhe ishte edhe ajo se nuk ekzistonte lëndë e informatikës në 

vitin e III. 

Sipas planit mësimor prej vitit 1999 deri në vitin 2003, përmbajtje nga 

informatika ishin të realizuara në: 

Viti i I: Informatika (lëndë e detyrueshme, e përgjithshme arsimore për të 

gjithë nxënësit, 

Viti i I: Teknologjia informatike (lëndë zgjedhore për gjimnazet), 

Viti i II: Teknologjia informatike (lëndë zgjedhore për gjimnazet), 

Viti i IV: Gjuhët programore (lëndë zgjedhore për gjimnazet, sipas programit 

të vjetër). 

Përmbajtjet programore nga lënda e Informatikës teknologjike (viti i I dhe i 

II) nuk ishin të përshtatshme për moshën e nxënësve. 

Plani mësimor vijues është vendosur nga viti 2003, përmbajtjet e të cilave 

nga informatika realizohen në: 

Viti i I: Informatikë (lëndë e detyrueshme, e përgjithshme arsimore për të 

gjithë nxënësit,

Viti i II: Teknologjia informatike (lëndë zgjedhore për gjimnazet), 

Viti i III: Gjuhët programore (lëndë zgjedhore për gjimnazet, lëmia B. 

Viti i IV: Gjuhët programore (lëndë zgjedhore për gjimnazet, lëmia A. 

Në disa shkolla të mesme profesionale planet mësimore realizohen sipas 

FARE-programit, kurse në disa shkolla tjera sipas GTZ-programit. 

Libra nga lënda e informatikës janë përgatitur me vendosjen e e planeve 

të para mësimore të vitit 1986. 

Me ndryshimet dhe vendosjen e programeve të reja mësimore nuk janë 

përgatitur akoma të gjitha librat e nevojshëm. 

Për realizimin e përmbajtjeve mësimore programore vijuese nga lëndët e 

informatikës, janë përgatitur libra edhe atë për: 

Lënda e Informatikës për vitin e I: 3 libra, 

Lënda Teknologjia informatike për vitin e II : 2 libra 

Lënda Gjuhët programore për vitin e IV : 1 libër 

2.2.2.2 Pajisja 

Pajisja e shkollave me kompjutorë dhe pajisje komunikative filloi me vendosjen 

e lëndës mësimore të informatikës, në planin mësimor të vitit 1986. 

Pikësëpari u promovuan klasat me kompjutorë, edhe atë vetëm në dhjetë shkolla 

të mesme në Maqedoni, që ishin të pajisura me kompjutorë Partner dhe Marta. 

 

 

 

Problem 1: Edhe përveç instalimit të nga një kabineti kompjuterik nga donacioni 

kinez, gjithashtu nuk është i mjaftueshëm numri i kompjuterëve dhe 

pajisjes komunikative për nevojat e mësimit sipas lëndëve informatike, e 

mos të flasim për lëndët tjera. 

Problemi 2: Mungesa e pajisjes kompjuterike dhe komunikative si dhe linja 

në interntet. 

Problemi 3: Qëndrueshmëria e instalimit të Internet koneksionit, pas përfundimit 

të projekteve të financuara nga organizatat ndërkombëtare; 

2.2.2.3 Mësimi: nxënës dhe arsimtarë 

 

 

Problemi 1: Përfshierja e nxënësve me lëndët informative bie me vitet edhe 

atë nga 9 paralele në shkollë në vitin e I, në 1 paralele në vitin e IV. Kjo i 

përkushtohet para së gjithash: 

» 

» 

» 

zgjedhjes së lëndëve të informatikës, 

popullarizim jo i mjaftueshëm i mësimit nga informatika dhe nevojës 

së arsimit të lëndës së informatikës të të gjithë nxënësve. 

mospajisja e shkollave me pajisje IK. 

Problemi 2: Paralele të mëdha : 2 deri 5 nxënës në një kompjuterë. 



401 

VIII


402 

 

 

 

 

 

 

Problemi 3: Moskujdesja e pajisjes kompjuterike dhe asaj komunikative; 

Problemi 4: Angazhimi i madh i profesorëve të informatikës në aktivitete 

tjera. 

» 

» 

mirëmbajtja e kabinetit – 3,15 orë në javë. 

ndihmë kolegëve dhe administratë në shkollë - 2,82 orë në javë. 

(Disa profesorë deklarojnë prej 1 deri 10 orë punë për nevojat e 

shkollës ose të kolegëve.) 

Problemi 5: Mungesa e mundësisë për përkryerjen e profesorëve të informatikës. 

Problemi 6: Shfrytëzimi i dobët ose i pamjaftueshëm i kabinetit për nevojat 

e mësimit plotësues: përgatitjet për garat, punë me nxënës të talentuar dhe 

në aktivitetet mësimore ; 

Problemi 7: Shfrytëzimi i pamjaftueshëm i kabinetit për lëndët tjera mësim 

ore; 

Problemi 8: Mosinteresimi i informatikanëve për vendin e punës profesor i 

informatikës, për shkak të arrdhurave të vogla personale në krahasim me të 

ardhurat në firma dhe institucione tjera. 

2.2.2.4. Resurset njerëzore 

Gjendja e kuadrit mësimor nga informatika në shkollat fillore dhe ato të 

mesme është e pakënaqëshme. Ekziston frekuencë e madhe e ndryshimeve 

në kuadrin mësimor te arsimtarët e informatikës, ndonjëherë edhe në mes të 

gjysëmvjetorit. Arsye ka shumë, si: 

 

 

 

 

Punë e përditshme në kabinete shëndetësore të pasigurta pranë një numri të 

vogël ose të madh të kompjuterëve, (ekspozimi i vazhdueshëm i rrezatimit 

elektromagnetik të pajisjes), 

Numri i madh i obligimeve që në mënyrë plotësuese dhe të rregullt iu dedikohen 

(për dallim nga arsimtarët e lëndëve tjera) si p.sh: pjesëmarrje në 

komisione për regjistrime dhe maturë për shkak të vendosjes dhe rregullimit/ 

nënradhitjen e listave, përgatitja e biltenëve për shkollën, mbajtja e kurseve 

për shfrytëzimin e kompjutorëve të arsimtarëve nga lëndët tjera, ndihmë 

rreth përpunimit të listave të pagave dhe listave regjistruese, dhe shumë të 

tjera, për të cilat nuk janë të shpërblyera as me mjete materiale e as me lloje 

tjera të shpërblimit. 

Për krahasim informatikantët që punojnë në firma ekonomike ose në institucione 

tjera shtetërore kanë dyfish më shumë të arrdhura personale. 

Mosekzistimi i organizimit të përkryerjes profesionale që është nevojë e 

domosdoshme në kohën e ndryshimeve drastike në lëmin e informatikës. 

Arsimtarët e informatikës deri më tani ishin të lënë në entuziasmin e tyre

në nevojën për të mësuar risitë në informatikë. Tani kuadri mësimor për 

lëndët e informatikës në arsimin fillor nuk arsimohet në asnjërin fakultet 

të Republikës së Maqedonisë. Arsimtarët që ligjërojnë lëndë zgjedhore në 

një numër të vogël të shkollave fillore janë profesor të informatikës që kanë 

të kryer Fakultetin matematiko-natyror, drejtimi Informatikë ose elektroinxhinier 

që ka të kryer Fakultetin Elektroteknik, drejtimin Teknika kompjuterike 

dhe informatika. Por këto janë shumë pakë. Një numër i madh i arsimtarëve 

që mbajnë mësim në shkollat fillore janë me studime të përfunduara nga 

matematika ose matematikë-informatikë ( studime të mëhershme), por ka 

edhe me fakultet të kryer të pedagogjisë. 

Kuadri mësimor për profesorët e informatikës në arsimin e mesëm mësohet 

vetëm në Fakultetin Matematiko-natyror në drejtimin: Informatikë. 

Studentët që kanë mbaruar fakultetin marrin titullin profesor i diplomuar 

i informatikës. Një numër i madh i arsimtarëve të informatikës kanë të kryer 

Fakultetin Matematiko-natyror, kurse një numër i vogël, më shumë në shkollat 

teknike, kanë të kryer fakultetin Elektroteknik. 

Për shkak të përfshierjes së vogël të informatikës në shkollat e mesme, ku 

numri i profesorëve nga informatika në një shkollë arrin 1 ose mësëshumti 2 . 



403 

VIII


404 

3. REKOMANDIME 

3.1. Modele të reja të mësimit dhe të mësuarit duke shfrytëzuar TIK 

Jetojmë në një kohë ku çdo qytetarë i shfrytëzon shërbimet kompjuterike dhe 

teknologjinë komunikative, pa dallim të profilit dhe profesionit; kohë kur Interneti 

është mjet për absorbimin e informatave për çdo gjeograf, kimist, historicient, 

biznesmen, nxënës, ministër, punëtorë.... 

Arsimimi modern duhet të jetë mirë i organizuar që nxënësit të mundë 

të marrin apo arrijnë dituri solide nga infortmatika, paralelisht edhe kulturë 

informatike. Por edhe përveç kësaj numri (më)imadh i informatave dhe 

shkathtësive popullata e re akoma i merr dhe i arrin gjatë kurseve ose gjatë 

mësimit në kompjutorët shtëpiak, (pa asnjë zgjedhje, radhitje dhe sistematizim). 

E gjithë kjo realizohet pa kontrollë të personave të përgatitjes profesionale, 

metodike, dhe pedagogjiko- psikologjike. Mendojmë se së pari dhe vend 

kryesor ku nxënësit duhet të arrijnë njohuri elementare nga lëmi i informatikës 

është arsimi fillor dhe ai i mesëm, ku planet dhe programet mësimore duhet ta 

përcjellin trendin e njohurive informatike. Shkaqet për të cilat të rinjtë ndjekin 

kurse jashta shkollës, në llogari të mësimit të rregullt me shumë transparenca, 

dhe sipas nesh më me përparësi, janë: pajisja e mirë dhe realizimi i mësimit 

efektiv me grupe të vogla, numri i të cilëve nuk e tejkalon numrin e kompjuterëve 

në shkollë. 

Për këtë arsye, rekomandojmë të aplikohen modele të reja të mësimit dhe 

nxënies me shfrytëzim të TIK. Këto modele duhet të vendosen në vitet e hershme 

shkollore. 

Në modelet e reja të mësimit në mënyrë intenzive duhet të shfrytëzohen 

mundësitë e teknologjisë informatiko- komunikative, siç janë: 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

kompjutorët, 

pajisja kompjuterike: printerë, skenerë, kamera, vizatues, pajisje të memorisë, 

videoproektor, 

rrjetat kompjuterike lokale dhe ato të internetit, 

internet dhe të gjitha llojet e tij të mundshme: shqyrtim, kërkesë, marrje, 

komunikim, 

softver arsimor i të gjitha lëndëve, 

klasa virtuale, etj. 

Masat konkrete që duhet të merren për modernizimin e procesit arsimor, 

do të jenë, në fakt, zgjidhje e problemeve paraprake të ballafaquara në procesin 

arsimor:

1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

6. 

7. 

8. 

9. 

10. 

11. 

12. 

13. 

14. 

Pajisja e të gjitha shkollave fillore dhe të mesme me nga një, por sipas 

mundësisë edhe me nga dy laboratori kompjuterike dhe pajisje shoqëruese 

komunikative, në të cilën në mënyrë të domosdoshme duhet të ketë së 

paku një videoproektor, 

Lidhshmëri dhe qëndrueshmëri e të gjitha shkollave me linjë të internetit, 

Formimi i rrjetit arsimor me lidhshmërinë e të gjitha shkollave mes tyre por 

dhe me Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës. 

» 

» 

Varianta: Formimi i servis shërbimit; 

Varianta:Angazhimi i ndërmarrjeve/ firmave për mirëmbajtjen e 

pajisjes kompjuterike dhe komunikative në shkollë. 

Formimi i paraleleve me madhësi për 16 nxënës për mësimin nga lëndët e 

informatikës, 

Vendosja e planeve mësimore në lëndë të domosdoshme të lëndëve të 

informatikës edhe në arsimin fillor por edhe në atë të mesëm. 

Lirimi i arsimtarëve të informatikës nga aktivitetet tjera në shkollë që janë 

të lidhura me shkathtësitë e tyre informatike: ndihmë kolegëve, administratë, 

mirëmbajtja e klasave ku ndodhen kompjutorët etj. 

Përkryerja permanente e arsimtarëve të informatikës përmes kurseve dhe 

seminareve të shpeshta të organizuara nga fakultetet mësimore përkatëse. 

Formimi i qendrës për ndihmë dhe trajnim të arsimtarëve në të gjitha 

fakultetet që arsimojnë arsimtarë, në të cilat do të përgatiteshin dhe prezantonin 

të arriturat e reja në informatikë dhe në mësimin nga informatika. 

Shfrytëzimi i domosdoshëm i kabineteve të informatikës për realizimin e 

mësimit nga lëndët tjera mësimore. 

Shfrytëzimi i kabineteve të informatikës për aktivitete tjera edukativo-arsimore 

(përgatitja e detyrave të shtëpisë, për gara, për mësim plotësues me 

nxënësit më të dobët, aktivitete të lira). 

Vlerësimi i profesorëve dhe ndarja e njohurive përkatëse. 

Përpunimi i domosdoshëm i Web-faqes për çdo shkollë me të gjitha të 

dhënat e shkollës dhe profilet arsimore. 

Urgjentisht të fillohet me përgatitjen ose furnizimin e softverit arsimor në 

gjuhë amtare në të gjitha lëndët në arsimin fillor dhe të mesëm. 

Përgatitja e programeve të reja mësimore për lëndët e informatikës në arsimin 

fillor dhe të mesëm. 



405 

VIII


406 

3.2 Kurikulumet e reja 

3.2.1 Për arsimin fillor 

 

Në lëndët informatike 

Informatika në procesin arsimor duhet të vendoset nga klasa e IV. Për çdo 

klasë duhet të përpunohen kurikulume të veçanta, që do të jenë të lidhura ngusht 

d.m.th. do të plotësohen në mënyrë të kontiniuar nga klasa në klasë. Për këtë 

arsye duhet të hartohet draft-program mësimor për njohuri informatike që duhet 

ta arrijë çdo nxënës në arsimin fillor si dhe pjesët e temave nga ky program të 

radhiten në të gjitha klasat duke filluar prej klasës IV deri në klasën e IX. 

Në klasën e IV dhe V nxënësit duhet të njihen me elementet elementare dhe 

shfrytëzimin e kompjuterit dhe të nxëjnë/arrijnë bazë të njohurisë digjitale. 

Në elementet elementare për shfrytëzimin e e kompjutorëve duhet të 

hyjnë: 

» 

» 

» 

» 

» 

Instalimi i kompjuterit dhe monitorit, 

fillimi/starti (logimi) i kompjuterit, 

gjetja dhe startimi i programit, 

udhëheqja me tastierën, 

udhëheqja me miun. 

Me bazën aftësim digjital nënkuptojmë aftësim për shfrytëzim elementar të 

programeve për: 

» 

» 

» 

» 

të shkruajtur (rregullim) të tekstit, 

të vizatuar, 

për të dëgjuar muzikë, 

lojëra kompjuterike. 

Në klasën e VI dhe të VII , nxënësit t’i zgjerojnë shkathtësitë e tyre për 

shfrytëzim më të përparuar të kompjutorëve me programe për: 

» 

» 

» 

» 

» 

të shkruar tekst, 

vizatim, 

tekst të kombinuar, grafikë, muzikë, 

dhe të njihen me shfrytëzimin e programeve për: 

tabelim, 

shfrytëzim me CD/DVD pajisje dhe programe,

» 

» 

» 

» 

» 

programe multimediale, 

programe për video animacione, 

shfrytëzim elementar të Internetit (shqyrtim dhe e-mail), 

mbrojtja e të dhënave në kompjuter, 

organizimi i të dhënave në kompjuter. 

Në klasën e VIII dhe të IX nxënësit duhet të mësojnë shfrytëzim të përparuar 

të: 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

 

tabelimit dhe prezantimit grafik të të dhënave, 

serviset e Internetit (marrja e të dhënave, kërkimi i të dhënave, bisedimi). 

dhe të njihen me: 

elementet elementare për bazat e të dhënave, 

programe për prezantim, 

përpunimi i WEB-faqeve përkatëse, 

lidhshmëria e pajisjeve të kompjuterit dhe kontrollimi i tyre, 

monitoring mjedisit, 

Në lëndët joinformatike 

Në planet mësimore, saktësisht në programet mësimore në lëndët joinformatike 

në arsimin fillor duhet të bëhen ndryshime në kuptim të realizimit të tyre 

me shfrytëzimin e TIK. Kjo nënkupton qasje tjetër të materialit në disa tema, parasëgjithash 

me shfrytëzimin e softverit arsimor nga lëmia/tema përkatëse. 

Softver arsimor ekziston për të gjitha lëndët, nga shoqëria, natyra, matematika, 

arsimi figurativ, arsimi muzikor, gjeografia, historia, biologjia, fizika dhe 

kimia. Problemi më i madh do të paraqitet gjatë realizimit të programeve nga 

ana e arsimtarëve, me çrast do të jetë i nevojshëm trajnimi i tyre. 

Sigurisht do të jetë i nevojshëm furnizimi i softverit arsimor, me çrast duhet 

të caktohet niveli i furnizimit: lokal (nga shkollat) ose shtetërore (nga ministria). 

Gjithashtu, do të duhej të zgjedhet softveri përkatës për çdo lëndë. Për vlerësimin 

e softverit përkatës të lëndëve të caktuara do të formohen komisione kompetente. 

Softveri do të duhej të hyjë si i detyrueshëm në programin mësimor, me 

çrast do të jetë i nevojshëm ndryshimi i tij por edhe ndryshimi i librave. 

3.2.2 Për arsimin e mesëm 

 

Për lëndët e informatikës 

Programet mësimore të lëndëve të informatikës në arsimin e mesëm duhet 

të jenë të përshtatshme për profilin arsimor edhe atë: 

» 

а) Gjimnaz: 

matematiko-natyror, 



407 

VIII


408 

» 

» 

» 

» 

humanitaro-shoqërore, 

gjuhësoro-artistik, 

b) Arsimi profesional: 

1,2,3,4-vite, 

specialistik, 

c) artistike dhe 

ç) me nevoja të veçanta. 

Lëndë informatike duhet të ketë në të gjitha llojet e arsimit të mesëm, por 

me rëndësi dhe peshë dhe kohëzgjatje të ndryshme. 

a) Rekomandime për arsimin gjimnazor 

Në arsimin gjimnazor është paraparë të mundësohet vazhdimi i arsimimit 

të të rinjëve në institucione të larta arsimore. Zgjedhjen fillestare (preliminare) 

të lëmisë së studimit, nxënësit përcaktohen që në vitin e tretë në arsimin gjimnazor, 

atëherë kur përcaktohen për lëmi më të ngushtë: matematiko-natyror ose 

shoqëroro-humanitare. 

Nxënësit që do ta zgjedhin lëminë matematiko-natyror përcaktohen për 

studime në fakultetin matematiko-natyror ose në Fakultetet e teknikës. Ata do 

të bëhen inxhinierë ose profesorë të ardhshëm nga lëmia përkatëse. Për këtë arsye 

atyre iu nevojitet arsim solid informatik, përkatësisht lëndën e informatikës 

duhet ta mësojnë me një fond më të madh të orëve. 

Rekomandojmë programet mësimore nga lëndët e informatikës të përmbajnë: 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

Viti i I: 

vërtetimi i njohurisë nga arsimi fillor për përpunimin e: tekstit, tabelave, 

fotografive, zërave, video dhe internet servise. 

njohja me sistemet kompjuterike, 

njohja me sistemet operative, 

njohja me sistemet komunikative, 

Viti i II: 

njohja me programet aplikative për: 

rregullimin e publikimeve, 

vizatimi dhe përpunimi i fotografive dhe disejnit, 

përpunimi i prezantimeve, 

përpunimi i Web-faqeve dinamike, 

bazat e të dhënave.

» 

» 

» 

» 

Viti i III: 

njohja me programimin dhe gjuhët programore, 

mësimi i një gjuhe objektivisht të orientuar. 

Viti i IV: 

Web-programim, 

mësimi i një gjuhe për Web-programim. 

Nxënësit nga lëmia shoqëroro-humanitare parashikohet të studjojnë në 

fakultetet: Mjekësisë, Ekonomisë, Drejtësisë, Filologjik, Filozofik, ose Pedagogjik. 

Arsimimi i tyre para ardhjes në fakultet duhet të jetë në nivel më të lartë nga arsimi 

i inormatikës , bëhet fjalë për nxënësit nga lëmia: matematiko-natyror. 

Programet mësimore për këtë lëmi duhet të: 

Viti I dhe i II: Të jenë identik me lëminë matematiko-natyror, 

Viti i III: Internet teknologjitë në lëmitë shoqëroro-humanitare. 

Viti i IV: Softver edukues për profesionin përkatës 

Në lëminë gjuhësoro-artistik rekomandojmë që lënda e Informatika të 

mësohet me fond të zvogëluar të orëve , vetëm në vitin e I dhe të II. 

b) Rekomandime për arsimin profesional 

Në arsimin profesional nxënësit duhet të mësojnë edhe lëndët e përgjithshme 

nga informatika edhe lëndët karakteristike/speciale për profesionin e 

tyre. 

Mendojmë se është mëse adekuate edhe nxënësit e shkollave profesionale 

të përfitohen me të njejtat njohuri, me të cilat përfitohen edhe nxënësit në 

paralelet e gjimnazeve në vitin e I dhe të II, sepse këto lëndë janë me karakter 

të përgjithshëm arsimor nga informatika. 

Në vitin e III dhe të IV nga arsimi profesional, lëndët e informatikës duhet 

të jenë në përpuethshmëri me profesionin, kurse për definimin e tyre duhet të 

formohet një komision i posaçëm ose komisione të veçanta për çdo profesion, 

në përbërje nga ekspertë kompetentë. 

c) Rekomandime për lëminë artistike 

Për lëminë artistike është e nevojshme: 

Viti i I: njësoj me lëminë matematiko-natyrore 

Viti i II: aplikacione përkatëse për profilin 

- arsim figurativ - muzikor - balet 

 

Lëndët joinformatike 

Në programet mësimore të lëndëve të jo-informatikës në arsimin e mesëm në 

mënyrë të detyrueshme duhet të shfrytëzohet teknologjia informatike, gjithashtu 



409 

VIII


410 

edhe në arsimin fillor, por me më shumë TIK-përkrahje të hardverit dhe softverit. 

Me shfrytëzimin e detyrueshëm të softverit arsimor nga lënda përkatëse, për 

ato lëndë për të cilat ekziston sovtver i tillë arsimor, nevojten ndryshime në programin 

mësimor dhe përshtatje për përmbledhjen e materialit për shfrytëzimin e 

TIK. 

Ekziston problem i madh këtu sikurse në arsimin fillor, ku do të paraqitet 

gjatë realizimit të programeve të arsimtarëve, për të cilët do të duhej dhe është 

më se e nevojshme ato të trajnohen/përvetësohen. 

Për furnizimin apo pajisjen me softver arsimor do të jetë e nevojshme të përcaktohet 

niveli i furnizimit: lokal (nga shkolla) ose shtetëror (nga Ministria) dhe 

të formohen komisione kompetente për vlerësimin e tyre. 

3.3. Resurset njerëzore 

 

Profesorë të informatikës 

Me modernizimin e mësimit të informatikës në shkollat fillore dhe ato të 

mesme do të paraqitet nevoja për më shumë kuadër mësimor. Në periudhën 

vijuese doemos të trajnohen arsimtarët nga lëmi i informatikës. Për këtë arsye 

duhet të parshikohet arsimimi i kuadrit përkatës si për shkollat fillore poashtu 

edhe për ato të mesmet. Veçanërisht me furnizimin e shkollave me pajisje 

kompjuterike do të krijohen kushte për realizimin edhe të programit ekzistues 

mësimor. 

Sistemi për formimin e kuadrit përkatës arsimor propozojmë që të saktësohet 

dhe strukturohet në bazë të rekomandimit vijues: 

» 

» 

 

MASH të miratojë Rregullore në të cilën do të saktësohen se cilat kategori të 

kuadrit të diplomuar nga institucione të larta që arsimojnë kuadër nga lëmi i 

informatikës, duke u arsimuar deri në fund me kualifikim pedagogjik, mund 

të realizojnë mësim nga informatika. 

Të vendosen përmbajtjet mësimore nga lëmi i informatikës në fakultetet 

pedagogjike ose në fakultetet me profesione pedagogjike, të cilat do të realizonin 

mësim në arsimin fillor; 

Trajnimi nga informatika i profesorëve nga lëndët jo-informatike 

Duke pasur parasysh faktin, se arsimi formal certifikues vështirë mund ta 

përcjellë dinamikën e nevojave dhe ndryshimeve të reja, si dhe të vjetërsimit të 

shpejtë të njohurive (të arritura gjatë kohës të shkollimit formal) është më se e 

nevojshme nevoja për arkitekturë të re të sistemit lidhur me trajnimin inicial dhe 

sistemin për suksesin në punë të arsimtarëve që më pakë të paraqesë jehonë 

sertifikimi i tyre kualifikues dhe akoma më shumë të jetë produkt i aftësive reale 

të tyre d.m.th. kualifikim dhe përgatitje për mobilizim permanent arsimor.

Gjendja momentale e kuadrit arsimor të të punësuarve në shkollë, sa i 

përket aftësisë së tyre për zbatimin e TIK në punën edukativo-arsimore, është 

me sa vijon: 

» 

» 

» 

Arsimtarë, të cilët gjatë arsimimit të tyre bazik në përgjithësi nuk kanë njohuri 

të nevojshme për zbatimin e TIK, gjithashtu edhe gjatë zhvillimit të tyre 

profesional të mëtutjeshëm; 


të nevojshme për zbatimin e TIK, por gjatë përvojës së tyre, përmes 

kurseve ose seminareve janë trajnuar që të dijnë TIK. 


të nevojshme për zbatimin e TIK në punën edukativo-arsimore ( janë 

arsimtarët që kanë mbaruar studimet e tyre sipas programeve studimore në 

të cilët programe kanë mësuar përmbajtje nga informatika, gjatë viteve të 

fundit) 

Por duhet patur parasysh se ekziston edhe një numër i arsimtarëve të 

papunë që i kanë mbaruar studimet e tyre sipas programeve të vjetra dhe nuk 

kanë pasur mundësi të trajnohen për një gjë të tillë siç është shfrytëzimi i TIK, 

gjithashtu ekzistojnë edhe arsimtarë të papunë që gjatë trajnimit inicial kanë 

arritur të fitojnë njohuri elementare nga informatika kuptohet nuk janë të mjaftueshme 

dhe të papërshtatshme me zhvillimin e TIK të ditëve të sotshme. 

Sipas kësaj, duhet ndërhyerje/intervenim në trajnimin inicial të kuadrit 

mësimor por edhe në përkryerjen profesionale të arsimtarëve, në kuptimin e 

sendërtimit, pasurimit me përmbajtje, të cilëve do t’iu shërbejë që me sukses ta 

realizojnë TIK në punën edukativo-arsimore në shkollë. 

Trajnimi inicial i kuadrit arsimor për zbatimin e TIK në punën edukativo-arsimore 

në shkollë. 

 

 

Pasurimi i sistemit për trajnim inicial të kuadrit arsimor me përmbajtje të 

TIK,por edhe zbatimi i TIK në realizimin e përmbajtjeve nga lëndë të ndryshme 

mësimore; 

Arritja e njohurive dhe shkathtësive të studentëve arsimtarë të ardhshëm 

për zbatim të suksesshëm të TIK në procesin edukativo-arsimor; 

Përkryerje profesionale (trajnim profesional) i kuadrit mësimor për zbatimin e 

TIK në punën edukativo-arsimore në shkollë. 

Qëllimi: Arritja e njohurive dhe shkathtësive nga kultura digjitale dhe dobia 

arsimore e TIK përmes krijimit të mundësive dhe potencialeve të TIK edhe 

atë si TIK mund t’i begatojë procese e mësimit dhe nxënien. 

Trajnimi i kuadrit mësimor për zbatimin e TIK në punën edukativo-arsimore 

në shkollë do të vatërzohet në dobinë arsimore. 



411 

VIII


412 

Në trajnim duhet të ketë shembuj nga përdorimi arsimor në kuadër të përmbajtjeve 

të ndryshme lëndore. 

Për trajnimin e kuadrit arsimor lidhur me zbatimin e TIK në procesin edukativo-arsimor 

në shkollë mund të parashihen tre opcione ose nivele të trajnimit 

edhe atë në përputhje me setet (kompletet) e kompetencave profesionale të 

arsimtarëve duke pasur parasysh titullin (arsimtar, arsimtar i dalluar, arsimtar 

mentor). Kjo nënkupton përpilim të kompetencave profesionale të arsimtarëve 

për zbatimin e TIK për nevojat arsimore në shkollë në bazë të shkallës së titullit 

d.m.th. me setet e kompetencave profesionale të arsimtarëve. 

Sipas kësaj, është e nevojshme të organizohen tre nivele të trajnimit, me sa 

vijon: 

» 

» 

» 

- TIK elementare (ky nivel i trajnimit është i detyrueshëm për të gjithë arsimtarët. 

Kompetencat e arsimtarëve në përputhje me këtë nivel do të sendërtohen 

në setin e kompetencave për titullin e arsimtarit ) 

- TIK në zhvillim (titulli arsimtar i dalluar) 

- TIK përparimtare (titulli arsimtar-mentor) 

Rekomandime lidhur me organizimin dhe realizimin e trajnimit të arsimtarëve 

për zbatimin e TIK në punën edukativo-arsimore në shkollë: 

 

 

 

 

 

Përcaktimi i standardeve të kompetencave të arsimtarëve, në bazë të të cilëve 

do të përgatiten/paramendohen nivelet e trajnimit të arsimtarëve për TIK, në 

përputhje me setet të kompetencave profesionale të arsimtarëve duke pasur 

parasysh titullin (asistent arsimtarë, arsimtarë, arsimtarë mentor); 

Vlerësimi i nevojave të arsimtarëve për zbatimin e TIK në punën edukativoarsimore 

në shkollë (mund të bëhet në bazë të vetëvlerësimit të arsimtarëve 

në kompetencat e tyre dhe trajnimi për nevojën arsimore të TIK dhe të kontributit 

të TIK për plotësimin e roleve të reja të tyre) ; 

verifikimi i mundësive nga korelacioni me disa projekte që tanimë realizohen 

në shkollat fillore, kurse në kuadër të të cilave përfshihet edhe trajnimi 

i arsimtarëve për shfrytëzimin e TIK në punën edukativo-arsimore të shkollës. 

Përpilimi/ krijimi i moduleve për trajnimin e arsimtarëve, të grupuar në tre 

nivele (është e preferueshme të punojë një ekip i përbërë nga persona të 

profesioneve të ndryshme - informatikantë, arsimtarë, profesorë universitarë 

nga lëmi i arsimit, njerëz kompetentë nga aktivitete tjera projektuese në 

një mënyrë kanë përvojë, lidhje ose e propagojnë zbatimin e TIK në procesin 

e mësimit dhe nxënies) ; 

përpilimi materialeve udhëheqëse për arsimtarët dhe resurseve tjera të 

nevojshme.

Zgjedhja dhe emërimi i realizatorëve të trajnimit/ dhënës të shërbimeve, të 

cilët do ta bëjnë trajnimin e arsimtarëve; 

Zgjedhja e arsimtarëve nga shkolla të ndryshme që do të përfshihen me 

trajnimin dhe pas mbarimit të trajnimit do të emërohen si arsimtarë-mentorë 

në shkollat e tyre (mund të jenë arsimtarë tani më të kyqur në disa aktivitete 

projektuese ose arsimtarë që kanë dëshirë të madhe ose posedojnë njohuri 

elementare nga lëmi i TIK) ; 

Përcaktimi i dinamikës për përfshierjen e arsimtarëve nga të gjithja shkollat 

e Republikës së Maqedonisë; 

Përcaktimi i kohëzgjatjes për realizimin e disa moduleve dhe sipas niveleve 

të parapara për trajnimin e arsimtarëve; 

Përpilimi i planit – Përcaktimi i intervaleve për realizimin e trajnimit (javore 

ose ditore, nga sa orë etj); 

Përgatitja e materialeve për arsimtarët të nevojshëm për trajnimin; 

Vlerësimi i rezultateve nga trajnimi i realizuar; 

Përpilimi dhe shpërndarja e çertifikatave arsimtarëve, vizituesve të trajnimit; 

Angazhimi i arsimtarëve që i kanë mbaruar tre nivelet e trajnimit si mentorë 

për bartjen e përvojave të arritura (njohurive dhe shkathtësive) për zbatimin 

e TIK arsimtarëve të shkollës së tyre. 

Standardet e përgjithshme të kompetencave të arsimtarëve për zbatimin e 

TIK në punën edukativo-arsimore në shkollë: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

E dhez kompjuterin dhe punon në tastierë dhe miun; 

Vendosë, kopjon, inçizon lloje të ndryshme të të dhënave; 

Punon me tekst procesor; 

Adapton metoda të punës te çdo nxënës; 

Siguron burime të ndryshme për të mësuar zbatimin e TIK që i përkasin stileve 

të ndryshme të mësimit; 

Krijon kushte për mësim përmes zgjidhjes së problemeve; 

Në mënyrë të kontiniuar përcjell, evidenton, analizon përparimin e nxënësve; 

Planifikon, evidenton, vlerëson – aktivitete mësimore, jashtamësimore dhe 

jashtashkollore me ndihmën e TIK; 

Planifikon dhe zhvillon programe për nxënësit me nevoja të veçanta; 

Kërkon/gjurmon në internet; 

Shfrytëzon postën elektronike (e-mail); 



413 

VIII


414 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Qëndron/sundon me pakot programore; 

Planifikon lloje të përkrahjes teknologjike të procesit të mësimit dhe 

nxënies; 

Shfrytëzon baza të llojeve të ndryshme të të dhënave; 

Planifikon lloje dhe sasi të aktiviteteve të nxënësve me zbatimin e TIK; 

Planifikon strategji për realizimin e qëllimeve të parashtruara; 

Shfrytëzon softver arsimor për nevojat e mësimit; 

Përpunon instrumente përkatës për përcjelljen dhe vlerësimin e efekteve 

nga puna e nxënësve; 

Disejnon hulumtim aktiv të nxënësve duke iu ndihmuar të parashtrojnë dhe 

zgjidhin probleme; 

Kërkimi i informatave në web faqen 

Krijon prezantime multimediale ; 

Inkuadrohet në video konferenca të ndryshme 

Disejnimi i web faqes 

Veni re: Këto kompetenca duhet të plotësohen dhe të strukturohen në tre 

grupe sipas nivelit të trajnimit. 

Për çdo nivel duhet të përgatiten silabuse përkatëse pedagogjike për trajnimin 

e arsimtarëve për zbatimin e TIK në punën e tyre edukativo-arsimore. Atëherë 

kur arsimtari me sukses do t’i zotërojë detyrat nga niveli i paraparë konkret të 

trajnimit për TIK , i jepet çertifikatë si vërtetim për kryerje të suksesshme të trajnimit/kursit. 

Kompetencat e fituara nga trajnimi do të verifikohen dhe do ti nënshtrohen 

licencimit nga ana e shtetit. 

Bashkëpunëtorët profesional në shkollë 

Duhet të posedojnë kompetencat për TIK të parapara për të gjitha opcionet 

–nivelet e trajnimit të arsimtarëve për zbatimin e TIK në procesin edukativo-arsimor 

në shkollë. 

Realizatorë të trajnimit/shërbimdhënës 

Për këtë qëllim e nevojshme është të formohet një rreth i gjërë i dhënësve 

të akredituar i shërbimeve arsimore – qendrat për trajnim profesional të arsimtarëve, 

të cilët do të ofrojnë mundësi për përkryerje profesionale të kuadrit arsimor 

në arsimin fillor dhe të mesëm. 

Detyra e dhënësve të akredituar të shërbimeve arsimore në pamje të TIK 

është që të ndihmojnë që të formohet jazi (ndarja) midis kurikulumit dhe materialeve 

të reja virtuale, aktivitete dhe platforma për mësim të bazuara në TIK, por 

edhe në mënyrë të kontiniuar ta përcjellë zhvillimin e TIK nga aspekti i përparimeve 

arsimore.

4. QËNDRUESHMËRIA E STRATEGJISË 

Për zhvillimin e shoqërisë informatike nga aspekti i përmirësimit të strukturës 

arsimore nevojitet përkrahje edhe në format tjera të arsimit si të mësuarit 

e përjetshëm. Aktualiteti i konceptit shoqër i bazuar në njohuriri e rritë nevojën 

e profesionistëve të cilët pranë profesionalizmit të duhur në lëmitë të caktuara 

posedojnë aftësi të mira komunikative dhe sociale, mirë janë të informuar, vazhdimisht 

të përgatitur për mësim dhe të aftë për ballafaqim me situatën e re 

mësimore. 

Parakushte të nevojshme për pjesëmarrje të suksesshme në shoqëri të bazuara 

në njohuri/dituritë janë transformime të paradigmës së arsimit dhe përdorimi 

kreativ i arritjes dhe përvojës së njohurive, me aftësi për krijim të zgjidhjeve 

origjinale. Për këtë arsye arsimimi zë vend qëndror, si çelës kryesor për zhvillim 

të qëndrueshëm, cilësi dhe konkurencë. Në këtë kontekst e-arsimimi është 

formë e re e mësimit me peshë për nxënësin në të cilën me përdorim inovativ të 

teknologjisë informatiko-komunikative duhet të përmirësohet sistemi tradicional 

i mësimit përmes transformimit qenësor të përmbajtjes dhe mënyrës së mësimit, 

dhe të fshihen kufijtë midis nxënësit dhe arsimtarit midis shkollës, shtëpisë dhe 

vendit të punës. Kjo formë e arsimimit duhet të mundësohet duke u zhvilluar 

shkathtësitë dhe kapacitetet për funksionim më të mirë të sistemit modern, me 

perspektivë globale dhe pamje të zgjeruar. 

Sistemet e mësimit prej së largu është e-mësim, mësim i përjetshëm dhe 

forma tjera fleksibile të mësimit si dhe mundësi për zhvillim dhe prezantim 

i përmbajtjeve multimediale dhe shumë të rëndësishme jovetëm disa nga 

shembujt për vendin e teknologjisë informatiko-komunikative në arsimimin e 

ri. 

4.1. Ngritja e nivelit arsimor të popullsisë 

Rritja e arsimimit (diturit e shkrim-leximit) teknologjik, duke filluar nga 

mjedisi arsimor duhet ta transformojë procesin arsimor, duke rezultuar me 

qytetarët produktiv për integrim të suksesshëm në shoqërinë globale informatike. 

 

Rekomandime: 

Aftësimi i arsimimit qytetar në kahje të aftësimit të qytetarëve për shfrytëzimin 

e e-shërbimeve. 

Rritja e aftësisë së qytetarëve për shfrytëzim të lehtë dhe efikas të eshërbimeve, 

si masë komplementare e aktiviteteve për pjesëmarrje më të madhe 

të qytetarëve në proceset e përgjithshme të shërbimit më të mirë të TIK; 

Stimulimi i aktiviteteve për rritjen e njohjes së shkrim leximit digital me 

promovimin dhe përkrahjen e kurseve, formave materiale dhe fleksibile të 

trajnimit, si dhe formave të mësimit të përjetshëm. 



415 

VIII


416 

I përkushtojmë vëmendje të posaçme përshtatjes/kapshmërisë të këtyre 

aktiviteteve ndaj personave me nevoja të veçanta, për integrimin e tyre më të 

lehtë në shoqëri me dhe duke përdorur TIK. 

 

Vendosja e çertifikatave nga vendi dhe pranimi i çertifikatave evropiane për 

njohuri të arritura për TIK 

Nxitja e shfrytëzimit të çertifikatave nga vendi dhe ato evropiane përmes 

kyqjes së lidhjes për posedimin e çertifikatave për Njohuri të shkrim leximit 

digjital si element i domosdoshëm gjatë punësimit në institucionet shtetërore 

(psh. përmes Agjencisë për nëpunës shtetërorë) 

Determinimi i elementeve minimale që duhet t'i përmbajë çertifikata dhe 

hapësira për pjesëmarrje konkuruese i çertifikatave-programeve nga vendi dhe 

ato evropiane. 

 

Botimi i literaturës së TIK në format standard dhe multimedial 

Përpilimi i literaturës në gjuhën maqedone dhe në gjuhët e përkatësive etnike, 

mënyra në të cilën shfrytëzohet TIK dhe levërditë që i posedon, pozitivisht 

do të ndikojë në rritjen e njohjes së shkrim-leximit digjital të qytetarëve; 

Definimi i masave stimuluese për përpilimin e TIK literaturës si, psh: lehtësimi 

tatimor i botimit të saj dhe rritja e motivimit tek autorët përmes rregullimit dhe 

zbatimit konsekuent të Ligjit për të drejta të autorit/autoriale. 

 

Krijimi dhe shfrytëzimi i informatave në formën digjitale sikurse në biblioteka 

poashtu edhe në institucionet tjera të ngjajshme arsimore: institucionet 

hulumtuese, muzeumet dhe institucionet nga lëmi i kulturës dhe sigurimi i 

rrethanave virtuale punuese. 

Shfrytëzimi intenziv i TIK jo vetëm për nevojat ndaj punës të vetë institucioneve 

por edhe në realizimin e funksionit të tyre arsimor (përmbledhjet ekzistuese 

në biblioteka dhe muzeume në Maqedoni ku funksionin e tyre arsimor e kryejnë 

kryesisht në mënyrë klasike); 

Digjitalizimi dhe interoperabiliteti i Bibliotekës popullore dhe universitare 

edhe bibliotekat rajonale 

4.2. Përmirësimi i arsimit të detyrueshëm 

 

Rekomandime: 

Revizioni i përfshierjes së TIK në arsimin fillor dhe të mesëm 

Vendosja e TIK përmbajtjeve mësimore në klasat e ulëta të arsimit fillor dhe 

definimi i cilësisë dhe sasisë të TIK pjesëmarrjes në sistemin e arsimit fillor dhe 

atij të mesëm.

Përparimi i përmbajtjeve të TIK arsimimit në arsimin fillor dhe të mesëm: 

planet dhe programet mësimore dhe profilimi i kuadrove 

Përpuethshmëria e planeve dhe programeve mësimore për lëndët e informatikës 

në arsimin fillor dhe atë të mesëm me qëllimet gjenerale të „Strategjisë 

nacionale për zhvillimin e shoqërisë informatike“ dhe „Programi nacional për zhvillimin 

e arsimit në RM“, kompatibiliteti me normat dhe rekomandimet ndërkombëtare; 

Definimi i lëndëve dhe programeve të reja, vendosja e ndryshimeve strukturale 

dhe përmbajtësore në ato ekzistuese: 

Përshtatje e lehtë dhe dinamike të planeve dhe programeve mësimore nga 

Lëmitë e TIK me përcjellje të dinamikës të aktualiteteve në TIK lëmitë në përgjithësi: 

Definimi i kushteve të drejta për mundësi të angazhimit të TIK specialistëve 

në sistemin arsimor, si dhe profilimi i kuadrit mësimor për TIK arsimimin në sistem 

(fillor, i mesëm, i detyrueshëm dhe zgjedhor) 

 

Nxitja e krijimit dhe shfrytëzimit të përmbajtjeve digjitale si ndihmesa 

mësimore (multimediale dhe në më shumë gjuhë ) në arsimin fillor dh të 

mesëm. 

Nxitja e interaktivitetit, kreativitetit dhe participativiteti tek nxënësit përmes 

shfrytëzimit të përmbajtjeve digjitale, të cilat në të shumtën e rasteve janë përgjigja 

e vetme të cytjeve për përmbushjen të standardeve bashkëkohore gjuhësore 

dhe atyre metodologjike. 

 

Bashkërenditja dhe përparimi i arsimimit nga lëmi i TIK në institucionet e 

larta arsimore: fakultete të specializuara dhe programe mësimore nga TIK. 

Vendosja e distiksioneve të arsimimit aplikativ dhe hulumtues për TIK specilistë. 

Profilimi i TIK specialistëve në më shumë nivele (të lartë, çertifikues) dhe 

dakordimi i specialistëve nga lëmi i specializimit. 

Ridefinimi i statutit të institucioneve ekzistuese arsimore që profilojnë TIK 

kuadro dhe rritja e tyre në fakultetet e pavarura; 

Vendosje e detyrueshme e TIK arsimimit në të gjitha institucionet e larta arsimore 

në Republikën e Maqedonisë me përshtatje të programeve për arsimim 

digjital. 

4.3. Promovimi i mësimit të përjetshëm 

Akoma më shprehëse është nevoja drejtë afrimit të formave të ndryshme të 

mësimit të përjetshëm, përkatësisht ajo që vatërzohet në arsimimin joformal të të 

rriturve si pjesë e jetës së tyre të përditshme dhe aspekt të pandarë të qytetarëve. 



417 

VIII


418 

Mësimi i përjetshëm paraqet procese të ndryshme të mësimit të përjetshëm, 

të cilat i transformojnë përvojat në njohuritë, shkathtësi dhe qëndrime. E njejta 

duhet kuptuar si shprehje dhe përmbushje e lindshmërisë së kurreshtjes te njeriu 

, proces me të cilin integrohen tanimë përvojat e arritura përmes programeve për 

përkryerje, mësim nga largë dhe on-line mësim. 

 

Rekomandime: 

Zhvillimi i sistemeve për mësim prej së largu, e-mësim dhe forma fleksibile 

të mësimit duke shfrytëzuar TIK. 

Nxitja e përdorimit dhe zhvillimit të sistemeve për mësim prej së largu dhe 

format fleksibile të mësimit duke shfrytëzuar TIK në të gjitha segmentet e procesit 

arsimor; 

 

 

 

Sigurimi i kornizës juridike për implementimin dhe akreditimin e tyre 

Sigurimi i kushteve për nxitjen e aktiviteteve dmth. Qendrave për mësim të 

përjetshëm: 

- Promovimi dhe përkrahja e kurseve, formave materiale dhe 

fleksibile të trajnimit dhe përkryerjes. 

Sigurimi i mundësive për mësim joformal duke shfrytëzuar TIK në organizata 

ku kjo është funksion sekundar. 

- Biznes, industri, organizata shëndetësore, biblioteka, muzeume 

dhe agjenci tjera të mundshme. 

Nxitja e mësimit informal duke shfrytëzuar TIK në kuadër të bashkësive (grup 

njerëzish me interesa të përbashkëta ose interaksion social) 

- Identifikimi i nevojave dhe problemeve, gjetja e zgjidhjeve dhe mobilizimi 

i resurseve të domosdoshme. 

4.4. Korniza institucionale 

Përvojat botërore thonë se është e domosdoshme përkrahja plotësuese institucionale 

për realizim të suksesshëm të pjesës së strategjisë që ka të bëjë në 

zbatimin masovik të TIK në procesin arsimor. Për këtë qëllim, e domosdoshme 

është: 

 

 

 

 

» 

» 

» 

të ridefinohet statuti i institucioneve arsimore ekzistuese (profesionet) që 

profilojnë TIK kuadro dhe rriitja e tyre në fakultete të pavarura. 

të formohet Instanca për akreditimin e qendrave dhe institucioneve për promovimin 

dhe dhënien e çertifikatave nga lëmi i TIK arsimimit. 

Të formohet qendër për e-teknologji, e cila do të bënte kontrollin e cilësisë dhe 

certifikimin e të gjitha zgjidhjeve implementare nga TIK lëmia shtetërore. 

Të tërhiqet rëndësia e MARNET dhe të gjindet zgjidhje për integrime institucionale 

dhe të qëndrueshme dhe mekanizma për funksionimin e tyre.

4.5 Infrastruktura 

4.5.1 Modeli i klasës kompluterike dhe rekapitularëve financiarë 

1. Rrejeti kompjuterik (minimum FastEthernet me numër të përfshiesve sa ka 

njësi kompjuterike + 20%) 

2. Server 

3. Stacione pune 

4. Printer, rrjetor (laser ose inkjet) 

5. Medium për prezantim 

- projektor ose TV 

- DVD/VCR 

6. Mobilje 

tavolina kompjuterike, karrika etj 

7. Rekuizita tjera më të vogla 

8. Qasje në internet (minimum 128 kbps) 

4.5.2 Konstruksion financiar 

1. Rrjet kompjuterik 

a. Kabllo të strukturuar 

n x 100 € 

20 koneksione -> 2000 € 

16-24 port switch 10/100+1x1000 - > 300 € 

b. pa tel 

n x 100 € (përafërsisht) -> 200 € 

2. server ... 1000€ 

1 x CPU XEON ose AMD64 

2 x SATA raid 1 200GB 

1 x DVD RW 

external USB CD changer (4 units) 

2GB RAM 400MHz 

1 x 1000BaseT 

1 x 100BaseT 

128MB PCIX VIDEO 

15” TFT 



419 

VIII


420 

3. klientë 

stacioni A për aplikacione (3D, CAD): 

1 x CPU P4 HT / AMD64 

1GBMB RAM 400MHz 

80GB HDD SATA 

10/100/(1000) Ethernet PIX BOOT WOL 

128MB PCIX Video 

DVD ROM 

15”TFT 

... 700 € 

Stacioni B standard: 

1 X CPU Intel P4 or AMD 

512MB RAM 400MHz 

80GB SATA 

... 400 € 

10/100/(1000) ethernet WOL PIX BOOT 

64MB VIDEO AGP 

15” TFT 

UPS 

4. rrjet printeri (laser 

laserik: 

20PPM A4 

1200X1200 

250 pages cassete 

... 500 € 

10/100ethernet printserver (internal) 

USB connector 

PCL and Postscript connector 

inkjet printer 

A3 paper size 

... 400 € 

separatte inc cartriges 

ethernet print server, USB connector

5. Medium për prezantim 

LCD videoprojector ... 800 € 

800AnsiLummen 

1024X768 at 16bits colour 

audio-speakers 

TV set ... 300 € 

72cm diagonal size 

compozite or s-video in 

stereo sound, scart-euro connector, wall stand 

DVD / VCR player ... 150 € 

6. Mobilje 

tavolinë kompjuterike dhe karrikë … 100 € 

tabelë … 250 € 

dollap … 100 € 

7. Rekuizita tjera më të vogla … 100 € 

kimik laserik, flomasterë, tabelë, etj. 

8. Qasje në internet ... 30 € (në muaj) 

9. Softver ... 1500 € 

Përqindja e shpenzimeve për laboratori kompjuterike me 20 faqe punuese: 

12,000€ (pa shpenzime për softver të vetëm dhe Internet) 



421 

VIII


422 

5. BASHKËPUNIMI NDËRKOMBËTAR 

5.1. Arsimim i qëndrueshëm dhe demokratik 

Problemi për qëndrueshmëri të investimeve në arsim është problem serioz 

me të cilin janë ballafaquar shumë shtete. Dendurazi investimet e lidhura me 

TIK zhvillohen në kontekst të finansimit të volitshëm, përmes fondeve nacionale 

ose evropiane. Formimi i fondit nacional në kuadër të të cilit do të financohet 

organizimi i garave (olimpiadave, projekt më i mirë nga TIK etj) dhe do të ndahen 

shpërblime për rezultatet më të mira që është mënyrë e vetme për të zgjuar interesim 

dhe motivim . Përderisa pjesëmarrja në një aktivitet përfshihet për të 

gjithë njësoj pa diskriminim atëherë të ardhurat garuese mund të japin frytshmëri 

të mirë. Politika e këtillë do të nxisë inovacione arsimore me zbatimin e roleve 

të reja si për nxënësit ashtu edhe për arsimtarët. Gjetja e fondeve për pajisjen e 

shkollave me kompjutorë dhe internet është punë e lehtë relative në krahasim 

me softver financimin dhe njerëz për role të reja si mirëmbajtja, mentorë dhe 

materialet për kurse. 

5.2. Promovimi i identitetit kulturor 

Nevoja për arsimim digjital del nga fakti se ballafaqohemi me proces serioz 

të transformacionit kulturor. Ky proces inkuadron kalimin e paradigmë kognitivokulturore 

në një tjetër dhe bartë me vete kthesë në mënyrën e mendimit, zakoneve, 

mënyrën e jetesës dhe transformimit të vlerave. 

Si i tillë, ky proces do ta njohim më mirë si proces historik me rëndësi të 

madhe, i cili mund ta ndryshojë kahjen e historisë sënë. Nga ky aspekt, të udhëhiqet 

arsimim digjital dmth. kjo të vihet në kontekst të kulturës tonë historike 

dhe të vendoset para trashëgimisë tonë simboliko- kulturore. 

Kemi mundësi ta ruajmë dhe ta përcjellim/transferojmë tërë trashëgiminë 

tonë kulturore në botën digjitale. Në këtë mënyrë do të promovohet zgjerimi i 

kësaj trashëgimie , qasja deri te kjo por edhe mënyrë të re të mohimit të saj. 

Do të zhvillohen gjuhë të reja universale (si gjuha angleze, IT, logjikë matematikore 

etj). Mund të thuhet se ballafaqohemi me lloj të ri të humanizmit. 

Nga e gjithë kjo arsimimi digjital dhe kultura digjitale nuk do të jenë elemente 

të kundërta sa i përket kuptimit të humanzmit kulturor. Këto duhet të vatërzohen 

dhe të udhëhiqen nga mundësia që e posedojnë për zgjerimin dhe promovimin e 

pozicionit qendror të njeriut në shoqëri. Kështu që, të folurit për kulturën digjitale 

në një mënyrë do të jetë identike gjatë diskutimit për mundësinë e konstruimit të 

llojit të ri të humanizmit.

5.3. Integrimi në Unionin Evropian 

Me qëllim të arritjes së nivelit të arsimimit digjital në kushte ,,digital divide”, 

e cila do të mundësojë përshtatje në procesin e integrimit në UE, e nevojshme 

është të: 

 

 

 

 

nxitë shfrytëzimin e materialit ekzistues të cilësisë së lartë për mësim dhe të 

mësuarit, si dhe zhvillimi i materialit të tillë në lëmitë arsimore me karakter 

të veçantë nacional. 

shfrytëzojnë TIK për zhvillimin e vetëdijes evropiane, këmbim dhe bashkëpunim 

në të gjitha nivelet mësimoro-arsimore e veçanërisht në shkollë të 

hulumtohen/provohen mundësitë për integrime në përvojat evropiane nga 

lëmi i kurikulumeve ,njëkohësisht të përkrahet e të përforcohet mobilizimi 

virtual (promovimi i universiteteve virtuale), si pjesë kryesore e arsimimit, 

duke zhvilluar shkathtësi dhe kompetenca të reja të domosdoshme për 

jetesë dhe punë në shoqërinë shumëgjuhëshe dhe multikulturore. 

dimensioni evropian kultivon për zhvillim të përbashkët të kurikulumeve në 

arsimin sipëror, që do të jenë TIK-të përkrahura dhe TIK- të plotësuara ku do 

të nxisin fakultete në procesin e arritshmërisë së inovimeve/risive nga kjo 

sferë në nivel evropian. 

stimulon bashkëpunimin ndërkombëtar nga aspekti i rritjes së hulumtimit 

në lëmin e e-të mësuarit , veçanërisht në kahje të përmirësimit të performancave 

të mësimit me ndihmën e TIK, zhvillimit pedagogjik si dhe implikacionet 

nga mësimi i bazuar në TIK. 

5.4 Përforcimi i bashkëpunimit rajonal dhe evropian 

Krijimi i portalit për e-mësim do të sigurojë qendër referente për gjithçka lidhur 

me e-mësimin si në nivel lokal ashtu edhe në atë rajonal, përkatësisht në 

nivel evropian. Ky portal do të shfrytëzohej si vend për praktikë inovative, udhëheqës 

drejtë resurseve edukative, platformë për bashkëpunim dhe forum për 

kontakte e debate për të gjitha palët e involvuara. Përforcimi i bashkëpunimit do 

të realizohet përmes mundësimit të këmbimit të përvojave në fushat kryesore 

për përforcimin e politikës lidhur me shfrytëzimin e TIK në arsim dhe procesin 

mësimor si: 

 

 

 

 

finansimi i infrastrukturës, pajisjes dhe qasjes në internet, 

strategjitë mësimore, 

përkrahje për zhvillimin e përmbajtjeve cilësore dhe shërbime, 

monitoring dhe zhvillim të studimeve përparimtare. 

Për implementimin e kësaj duhet të ndihmohet në lidhshmërinë me rrjetat e 

llojit EUN- European Schoolnet, rrjeta tematike të zhvilluara nën Socrates, aso- 



423 

VIII


424 

ciacionet evropiane të profesorëve dhe studentëve (nxënësve) dhe organizatave 

tjera evropiane. Gjithashtu, krijimi i rrjetit për e-mësim në arsimin e lartë si dhe 

organizimi i konferencës për ,,shkollat në të nesërmen” dhe ,,universiteti në të 

nesërmen’’ do të kenë rëndësi të madhe. 

6. PLANI AKSIONAL 

Masat dhe aktivitetet konkrete të propozuara, doemos duhet t’i stimulojnë 

kërkesat dhe rekomandimet të paraqitura në kapitujt paraprak: 

 

 

 

 

 

Rritja e nivelit të arsimimit digjital të qytetarëve 

Vondesja dhe përshtatja e standardeve për e-arsimim 

Zhvillimi struktural dhe përmbajtësor dhe rritja e prezencës së TIK arsimimit 

në të gjitha nivelet 

Nxitja në forma fleksibile dhe bashkëkohore të arsimimit me ndihmën e TIK: 

mësim të kontinuar, mësim prej largë, rikualifikim etj. 

Zhvillim të kontinuar të rrjetit hulumtues akademiko-nacional si bartës i 

veprimit fleksibil dhe bashkëkohor të subjekteve në nivel nacional dhe të 

përgjithshëm 

6.1. Masat strategjike 

Për realizim të suksesshëm të qëllimeve dhe rekomandimeve të parashtruara 

supozohet realizimi i masave strategjike vijuese: 

 

Proteus – portal për sublimimin e të gjitha aktiviteteve në lëmin e-arsimimit 

Ekzistimi i shumë donacioneve dhe i një numri të projekteve për rritjen e 

përdorimit të TIK në të gjitha segmentet e arsimit, të cilat më së shpeshti janë 

të pa bashkërenditura dhe të pastandardizuara, dedikon nevojë të fortë nga 

bashkërenditja dhe përcjellja e këtyre aktiviteteve në një vend qendror, ku do të 

mund të merren informata për aktivitetet e ndryshme që janë në rrjedhë e sipër 

si dhe për ato që duhet filluar me realizimin e strategjisë parashtruese. Gjendja e 

këtillë do të përmirësohej me krijimin e Proteus portalit, që do të jetë subliment i 

të gjitha TIK aktiviteteve që zhvillohen në lëmin e arsimit. 

 

Lidhshmëria më e mirë e subjekteve në arsim, shkencë e kulturë 

Shtetet e zhvilluara bashkëkohore dhe teknologjike dallohen me zhvillimin 

e TIK infrastrukturës, veçanërisht tek subjektet që kanë të bëjnë me arsimin. Posedimi 

i internetit të përhershëm dhe të shpejtë, si mundësi për komunikim me 

institucionet tjera arsimore është njëra nga punët që i përkushtohet vëmendje 

e posaçme. Në këtë kontekst, duhet siguruar zhvillim të vazhdueshëm të rrjetit

hulumtues akademiko-universitar – MARNET në nivel nacional e ndërkombëtar 

dhe sigurimi i kompatibilitetit të saj përkatës me rrjetet Panevropiane. Ky zhvillim 

do të arrihet përmes përmirësimit të paraqitjes organizative, ekipimit, profesionalizimit, 

rritjes së transparencës dhe sigurisë së stabilitetit financiar të MAR- 

NET (përmes sigurimit të mjeteve të alocuara nga qeveria). Kështu i riorganizuar, 

MARNET duhet të sigurojë transformim të lirë dhe cilësor të informatave midis 

subjekteve shtetërore si dhe me subjektet tjera arsimore në botë. 

 

rritja dhe standardizimi i hardver dhe softver pajisjes në subjektet e përmendura 

dhe sigurim të interperoperatibilitetit. 

Me ndihmën e disa iniciativave 1 nga numri shqetësues 200 nxënës në kompjuter 

arriti në numër përafërsisht i kënaqshëm nga 50 nxënës në kompjuter 

me softver legal. Në periudhën pasuese doemos edhe shteti të inkuadrohet në 

furnizimin dhe modernizimin e hardver pajisjes, gjithsesi duke pasur parasysh 

standardet e parashtruara si dhe kompatibilitet reciprok. 

 

Sigurimi i internetit të lirë dhe të shpejtë, qasje për të gjitha subjektet juridiko-fizike 

që marrin pjesë në procesin arsimor si dhe qëndrueshmëria e 

saj. 

Theks të veçantë duhet përkushtuar nevojës të përmbushjes së standardeve 

dhe praktikës pozitive për internet qasjen në arsim. Të gjenden dhe të propozohen 

forma për internet qasje pa pagesë në arsim si përfitim institucional dhe 

si qendra për zgjerimin e web kulturës dhe njohjes së shkrim leximit. Në nivel 

akademiko-hulumtues theks i veçantë vihet në MARNET dhe përkrahje në iniciativat 

e tyre. 

 

Përmirësimi i punës së qendrave hulumtuese dhe qendrave për transfer të 

teknologjisë. 

Sublimimi i gjendjes adekuate, ekspertizat, kapacitetet shkencoro-hulumtuese 

dhe kapacitetet aplikative të qendrave hulumtuese nga lëmia e TIK. 

Promovimi i përparësive dhe bashkërenditja e kahjeve zhvilluese të qendrave 

hulumtuese, stimulimi i zhvillimit në lëmitë më me përparësi të definuara. Të 

stimulohen qendrat për transfer të teknologjisë përmes benificioneve konkrete, 

përmes themelimit të inkubatorëve-ndërmarrës në kuadër të institucioneve të 

larta arsimore. 

 

Implementimi i sistemeve bashkëkohore informative të mjediseve arsimore 

në të gjitha nivelet dhe të sigurohet interoperatibiliteti i tyre. 

Krijimi dhe implementimi i sistemit menaxhues – informativ dhe definimi i 

standardeve për interoperatibilitet dhe lidhshmëri elektronike të administratës 

midis institucioneve të sistemeve arsimore në nivelet përkatëse (fillor, të mesëm, 

të lartë). Definimi i obligimeve administrative nga dhe drejtë qendrave të au- 

1 Republika Popullore e Kinës, USAID, Majkrosoft 



425 

VIII


426 

toriteteve lokale ose qendrore, si dhe institucionet e specializuara (Enti shtetëror 

për statistikë) 

 

Integrimi i rrjetave ekzistuese të bibliotekave e muzeumeve rajonale, shtëpive 

të kulturës si dhe rrjetit të mekanikës popullore dhe OJQ të Maqedonisë për 

TIK – arsimim – qasje pa pagesë në internet përmes formimeve publike të 

klubeve për zhvillimin e përmbajtjeve. 

Në rrjetin ekzistues të institucioneve nga këto tre lëmi (biblioteka, muzeume, 

shtëpi të kulturës dhe njësi organizative të teknikës popullore) të stimulohet 

formimi i qendrave me TIK infrastrukturë si bartës të aktiviteteve për realizimin e 

qëllimeve të Strategjisë në pjesën Njohja e shkrim leximit digjital dhe zhvillimi i 

përmbajtjeve. 

 

Rritja e pranisë së TIK në arsimin fillor dhe të mesëm 

Vendosja e informatikës në vitet e ulëta të arsimit fillor dhe definimi i pranisë 

cilësore dhe kuantitative të TIK në sistemin arsimor në arsimin fillor dhe atë të 

mesëm. 

 

Revizion prioritar i planeve dhe programeve mësimore nga lëmi i TIK arsimimit 

në arsimin fillor dhe të mesëm. 

Planet dhe programet mësimore për lëndët e informatikës në arsimin fillor 

dhe atë të mesëm duhet të jenë përshtatshme me qëllimet gjenerale të Strategjisë 

dhe kompatibilitetit me normat dhe rekomandimet ndërkombëtare. 

E nevojshme është definim i lëndëve dhe programeve të reja, poashtu edhe 

vendosja e ndryshimeve strukturale dhe përmbajtësore në ato ekzistuese. 

Vendosja e planeve dhe programeve mësimore nga TIK lëmitë duhet të mundësojë 

përshtatje të lehtë dhe dinamike të të njejtave me përcjellje të dinamikës 

të aktualiteteve në TIK lëmisë në tërësi. 

Duhet të definohen kushte juridike për mundësinë e angazhimit të TIK specialistëve 

në sistemin arsimor si dhe kuadrove arsimore të profiluara për TIK arsimimin 

në sistemin (fillor, të mesëm, të detyrueshëm dhe zgjedhor). 

Vendosja e TIk arsimimit në arsimin fillor konkretisht në duke filluar nga 

klasa e IV dhe rritja e fondit të lëndëve në të gjitha shkollat e mesme (pa dallim 

të profesionit të tyre kryesor), janë hapa që do të duhet të merren në këto subjekte 

që merren me arsimin formal 

 

Bashkërenditja dhe zhvillimi i arsimit në institucionet e larta nga TIK specialistët. 

Profilimi i TIK specialistëve të ardhshëm është me rëndësi primare për zhvillimin 

në tërësi të shoqërisë informative. E nevojshme është vendosja e distinksionit 

të arsimit të orientuar analitiko-hulumtues për TIK specialistë. Gjithashtu 

nevojitet të stimulohen profilet arsimore të TIK specialistëve në më shumë nivele

(i lartë, sipëror, çertifikues) dhe përshtatja e specialistëve sipas lëmisë specializuese. 

Për realizim të suksesshëm të këtyre masave e nevojshme është ridefinimi 

i statusit të institucioneve ekzistuese arsimore që profilojnë TIK kuadro dhe rritja 

e tyre në fakultete të pavarura. 

E rëndësishme është edhe vendosja e TIK arsimit të detyrueshëm në të gjitha 

institucionet e larta arsimore në Republikën e Maqedonisë me programe të përshtatura 

enkas për dituritë e shkrim leximit digjital. 

 

Integrimi i formave fleksibile të mësimit dhe formave për mësim të përjetshëm 

me shfrytëzimin e TIK në sistemin ekzistues dhe stimulimi i përdorimit 

të tyre. 

Të stimulohet përdorimi dhe zhvillimi i sistemeve për mësim prej së largu, 

mësimi i përjetshëm dhe format fleksibile të mësimit duke shfrytëzuar TIK në të 

gjitha segmentet e procesit arsimor. 

Të përshtatet ose të formohet kornizë juridike për implementimin dhe 

akreditimin e tyre.Të sigurohen kushte për nxitjen e aktiviteteve të qendrave për 

forma fleksibile të të mësuarit me shfrytëzimin e TIK, mësim prej së largu dhe arritja 

e diturisë nga lëmi i TIK. 

 

Sigurimi i formimit të arsimit digjital si pjesë nga arsimimi qytetar. 

Si masë përcjellëse e aktiviteteve për pjesëmarrje më të madhe të qytetarëve 

në të gjitha proceset shoqërore përmes shfrytëzimit më të mirë të TIK të rritet 

aftësia e tyre për shfrytëzim të lehtë dhe efikas të e-shërbimeve. Të stimulohen 

aktivitetet për rritjen e arsimimit digjital me promovimin dhe përkrahjen e 

kurseve, materialeve dhe formave fleksibile të trajnimit si dhe forma të mësimit 

të përjetshëm. 

Vëmendje e posaçme t’i përkushtohet arritjes së këtyre aktiviteteve, 

personave me nevoja speciale me qëëlim që më lehtë të integrojnë në shoqëri 

me dhe përmes përdorimit të TIK. 

Sigurimi i arsimimit digjital (diturive të shkrim- leximit) në të gjitha profesionet 

me përshtatje ndaj nevojave specifike profesionale. 

Zhvillimi i shoqërisë informatike dhe shoqërisë që bazohet në dituri 

kërkon/pretendon njerëz të arsimuar. Për shkak të rritjes së madhe që posedon 

teknologjia informatike gjatë viteve të fundit në shoqëri paraqitet masë e madhe 

e popullsisë, e cila rrallë herë vie në kontakt me këtë teknologji. 

Paragjykimet dhe mosnjohja janë frenime kryesore për krijimin e teknologjisë 

informatiko-teknologjike. Një projekt i tillë do të ketë për qëllim ta rrisë 

shfrytëzimin dhe përdorimin e teknologjisë informative në përditshmëri përmes 

arsimimit të të gjitha strukturave të popullsisë. Për të gjithë ata që nuk janë të 



427 

VIII


428 

përfshierë në arsimin formal duhet të zhvillohen kurse pa pagesë ose kurse të 

lira nga institucione të çertifikuara përmes të cilave do të mund të marrin arsimin 

fillor të nevojshëm për përdorimin e teknologjisë informative. 

Promovimi i konceptit të diturive çertifikuese nga lëmitë e TIK 

Nxitja e shfrytëzimit të çertifikatave evropiane dhe atyre nga vendi përmes 

inkuadrimit të obligimit për posedimin e çertifikatave për arsimim digjital si 

element i detyrueshëm gjatë punësimit në institucionet shtetërore (psh. përmes 

Agjencisë për nëpunës shtetëror). Determinimi i minimum elementeve që duhet 

t’i përmbajë çertifikati dhe hapja për pranishmëri konkuruese të çertifikat 

programeve nga vendi dhe ato evropiane. 

 

Përpilimi i TIK literaturës në gjuhën maqedone dhe në gjuhën e përkatësive 

tjera në mjediset dhe lëmitë ku për këtë ekziston kornizë juridike 

Si njëra nga masat për rritjen e arsimimit digjital të qytetarëve pozitivisht 

do të ndikojë formimi i literaturës në gjuhën maqedone dhe në gjuhët tjera, për 

arsye se mënyra në të cilën shfrytëzohet TIK dhe benificionet që i bart e njejta do 

të jetë më lehtë të kapshme për të njejtit. E nevojshme është definimi i masave 

stimuluese për përpilimin e TIK, literaturës: lehtësime tatimore për botimin e tyre 

dhe rritja e motivimit tek autorët përmes rregullimit dhe zbatimit konsekuent të 

ligjit për të drejta autoriale. 

 

Stimulimi i formimit dhe shfrytëzimit të informatave në formën digjitale-fondet, 

fondeve bibliotrekiste dhe lëmitë të ngjajshme me arsimin: muzeje etj. 

Përmbledhjet ekzistuese nëpër biblioteka dhe muzeume në Maqedoni 

funksionin e tyre arsimor e realizojnë kryesisht në mënyrë klasike. Standardet 

dhe trendet e reja në këtë lëmi urdhërojnë shfrytëzim intenziv të TIK sikurse në 

punën e vetë institucioneve, e veçanërisht në realizimin e funksioneve të tyre 

arsimore. Të sigurohet digjitalizim dhe interoperatibilitet në Bibliotekën popullore 

universitare dhe bibliotekat rajonale. 

 

Stimulimi i përpilimit dhe shfrytëzimit të përmbajtjeve digjitale si mjete ndihmëse 

mësimore (multimediale dhe shumëgjuhësore) në arsimin fillor dhe 

atë të mesëm. 

Përdorimi i TIK në procesin arsimor është njëri ndër faktorët kryesor për 

transformim të shpejtë dhe efektiv në arsim në epiqendër të së cilës është nxënësi, 

kurse qëllimet e të cilave janë përfitimi i përvojës participuese gjatë mësimit. 

TIK përmbajtjet sigurojnë stimulim të interaktivitetit, kreativitetit dhe 

participativitetit tek nxënësit dhe në raste të shumta është përgjigja e vetme 

e cytjeve për përmbushjen e standardeve të gjuhëve bashkëkohore dhe atyre 

metodologjike.

Fjalor interpretimi në gjuhën maqedonishte 

Mungesa e standardizimit për interpretim të nocioneve të ndryshme nga lëmi 

i TIK me të cilën ballafaqohemi çdo ditë e zvarritë implementimin e së njejtës 

përmes krijimit të konfuzionit. Përmes realizimit të një projekti të këtillë do të 

hapej debat publik për definimin e standardeve për të gjitha nocionet të lidhura 

me TIK dhe interpretimi i të njejtave në gjuhën maqedone dhe në gjuhët tjera 

lokale në mjediset dhe lëmitë ku për këtë ekziston kornizë juridike. 

 

Softver edukativ në gjuhë amtare 

Përpilimi i përmbajtjeve multimediale mësimore në gjuhë amtare, të cilat do 

të gjindeshin në veb faqet, të kapshme si për nxënësit ashtu edhe për prindërit, 

me çka do të stimulohet mësimi plotësues i disa përmbajtjeve mësimore. Për 

shembull për projektin prioritar do të jetë: abetare digjitale; 

7. PËRFUNDIM 

TIK u lejon njerëzve, gjithkund në botë, të posedojnë qasje momentale deri 

te informatat dhe dituritë. Individët, organizatat dhe bashkësitë duhet të fitojnë 

dobi nga dituritë dhe informatat. Politika zhvilluese bën llogari për zhvillimin dhe 

promovimin e informative publike në vend si instrument i rëndësishëm internacional 

duke promovuar qasje publike deri te informatat. 

Qeveritë në shekullin 21 janë të detyruara të sigurojnë qasje përkatëse 

përmes resurseve të ndryshme komunikative, veçanërisht internet deri te informatat 

publike zyrtare. Nxitëse është edhe themelimi I ligjdhënies në bazë 

të qasjes deri te informatat dhe mbrojtja nga të dhënat publike, konkretisht në 

lëmin e teknologjive të reja. 

U bë praktikë e përditshme të promovohet hulumtimi dhe zhvillimi përmes 

ndihmës për qasje të TIK deri te të gjithë duke përfshierë grupet e njerëzve me 

nevoja të veçanta. 

Qeveritë në shekullin e XXI dhe të tjerët duhet të krijojnë pika qëllimore ekzistuese 

për shumë dedikime, duke krijuar qasje të mjaftueshme ose pa pagesë 

për qytetarët e tyre deri te resurset e ndryshme komunikative, veçanërisht deri 

te interneti. Këto pika të qasjes duhet dhe është mëse e nevjshme të zgjerohen, 

të kenë kapacitet të mjaftueshëm që të mundësojnë ndihmë shfrytëzuesve, bibliotekave, 

institucioneve arsimore, administratës publike, postave ose vendeve 

tjera publike, me theks të veçantë lëmive rurale dhe atyre shërbyese, përderisa 

respektohen të drejtat e pasurisë intelektuale si në nxitjen e informativ ashtu 

edhe në këmbimin e njohurive. 



429 

VIII


430 

Qeveritë në shekullin XXI përparësi i japin nxitjes, hulumtimit dhe promovimit 

të vetëdijes ndërmjet faktorëve nga mundësitë plotësuese të ofruara nga 

modele të ndryshme të softverit dhe rëndësia për krijimin e tyre duke përfshierë 

softver open-source dhe softver papagesë, me qëllim të rritet konkurrenca, liria e 

zgjedhjes dhe lejueshmëria, dhe të aftësohen të gjithë faktorët të vlerësojnë se 

cili solucion më së shumti i përshtatet kërkesave të tyre. 

Autoritetet në shekullin XXI, doemos në mënyrë aktive ta promovojnë përdorimin 

e TIK si vegël pune elementare nga ana e qytetarwve të tyre dhe autoriteteve 

lokale. Në këtë rast bashkësitë internacionale dhe faktorëve tjerë ta 

përkrahin ndërtimin e kapacitetit për autoritetet lokale në zgjerimin e përdorimit 

të TIK si mjet për përmirësimin e autoriteteve lokale. 

Qeveritë në shekullin XXI janë ato që nxisin hulumtime për shoqërinë informative, 

duke përfshierë edhe format inovuese në rrjet, riaftësimi TIK infrastrukturës, 

vegla dhe aplikacione që ndihmojnë në qasjen e TIK deri te të gjithë, e 

në veçanti te njerëzit me nevoja të veçanta. 

Qeveritë në shekullin XXI nxisin krijimin dhe zhvillimin e bibliotekave digjitale 

publike dhe shërbimeve publike, të adaptuara në shoqrinë informatike, përfshierë 

edhe strategjitë nacionale dhe ligjet për bibliotekat, zhvillimin e përgjithshëm 

të njohjes për nevojën e ,,bibliotekave hibride’’ dhe kujdesi për kooperim 

midis bibliotekave në shkallë botërore. Pas kësaj barten iniciativa për ndihmë 

në qasje, duke përfshierë qasje të lirë dhe të lejueshëm por edhe duke hapur 

qasje te librat dhe gazetat si dhe arkivat për informata të rëndësishme. 

Shoqëria civile gjithashtu, luan rol të rëndësishëm rreth internetit, konkretisht 

në nivel komunikativ dhe duhet të lejohet të vazhdojë ta luaj atë rol. 

Zgjedhja është e jona. 

SHKURTESAT 

TIK Teknologjia informatike komunikative 

Informatikë Disiplina për gjenerimin dhe përpunimin e të dhënave 

Shkrim e lexim 

digjital 

SHF Shkolla fillore 

Person që posedon njohuri, aftësi dhe shkathtësi për shfrytëzimin 

e TIK 

E/arsimimi Nën E- me arsimimin nënkuptohen të gjitha format elektronike 

dhe / ose sigurim elektronik i mbështetur në shërbimet arsimore, 

duke përfshirë edhe internetin.

Programi PËr arsimim tË tË 

rriturve nË rePublikËn e 

maqedonisË nË kontekst tË 

mËsimit tË PËrJetshËm >>>> 

grupi punues: 

dr. zoran velkovski 

dr. olaf mekdaniell

Grupi punues: 

Dr. Zoran Velkovski 

Dr. Olaf Mekdaniell 

Programi për arsimim 

të të rriturve në Republikën 

e Maqedonisë në kontekst 

të mësimit të përjetshëm 

431 

IX

PRogRaMi PëR aRsiMiM të 

të RRituRve në RePublikën e 

Maqedonisë në kontekst të 

MësiMit të PëRjetshëM 

ReZYMe 

Qëllimi i politikës arsimore i çdo 

shteti është që të sigurojë mundësi për 

pajisje me nivel adekuat arsimor për 

secilin dhe për të gjithë, pa marrë parasysh 

moshën, gjininë, përkatësinë etnike, 

përcaktimin religjioz dhe pozitën 

sociale dhe finansiare. Qëllimi i mësimit 

të përjetshëm është që të mbaj dhe 

ruaj qasjen pozitive dhe aktive drejt 

mësimit të të gjitha moshave gjatë gjithë 

jetës. 

Në periudhën e ardhshme, Ministria 

për arsim dhe shkencë do të përpiqet 

të krijojë atmosferë positive për 

mësim të kontinuar dhe vetëzhvillim 

për të gjitha grupet e popullacionit. Kjo 

nënkupton rritjen e mundësive për mobilitet 

të të të të rrinjve dhe të rriturve 

dhe realizimin e bashkëpunimit dinamik 

në mes të institucioneve arsimore 

dhe nevojat që dalin nga sfera e punës 

dhe jeta shoqërore. 

Ashtu siç grupi më i ri i të rriturve zvogëlohet, 

rëndësia dhe pjesëmarrja e popullatës më të 

rritur në zhvillimin e shtetit do të rritet. 

Produktiviteti dhe efikasiteti do të rritet nëdituri 

bazuar ne punë. 

Angazhimi bashkëkohor do të ketë nevojë 

për dituri dhe aftësi për adaptim dhe ballafaqim 

me ndryshimit. 

Angazhimi bashkëkohor do të shkaktojë 

zvogëlim të fuqisë punëtore dhe do ta promovojë 

rëndësinë e arsimimit dhe trajnimit 

në të gjitha grupet e të rriturve. 

Liria e të rinjve të bëjnë zgjedhje të stileve të 

ndryshme të jetesës pa aftësi të fituara në 

arsim dhe kulturë, mund të shkaktojë probleme 

në drejtimin me jetërat dhe të shpie deri 

tek ekskluzioni. 

Zhvillimi i arsimimit të të rriturve do të ndikojë 

në krijimin e mundësive të rëndësishme 

për inkluzion, participim dhe ndikim. 

Kjo do të mundësojë pajisja me kompetenca 

punuese dhe qytetare,ndërtimi i identitetit 

personal, drejtim kompetent me jetën personale 

dhe parandalimi i ekskluzionit. 

Bashkëpunimi në mes të subjekteve të ndryshme në arsim, sektorin publik 

dhe privat, organizatat joqeveritare dhe shoqatat volontere, do të jetë jashtzakonisht 

e rëndësishme për realizimin e mobilitetit të përforcuar arsimor të të rinjve 

dhe të rriturve. 

Nuk duhet të pritet përgjegjësia e përgjithshme për përforcimin e kapaciteteve 

intelektuale të shtetit, aftësimi i të rinjve dhe i të rriturve për inkluzion efikas 

» 

» 

» 

» 

» 

» 

» 





433 

IX

Programi nacional për zhvillimin e arsimit në Republikën e Maqedonisë 2005 - 2015 

434 

punues dhe social dhe participim në proceset e vendimmarrjes dhe ato drejtuese, 

t’i lihen vetëm arsimimit formal. 

Për këtë arsye, në periullën e ardhshme, do të ndërmerren masa për përforcimin 

e bashkëpunimit në mes të institucioneve për arsimim formal dhe institucioneve 

dhe formave për arsimim joformal. Në ate domen, parasupozim me rëndësi 

do të jetë ndërtimi i lidhjes efikase me sektorin joqeveritar dhe promovimin e saj 

në partner kyq në zhvillimin e arsimit dhe shtetin në përgjithësi. 

Për këtë qëllim, e nevojshme është të ndërtohen mekanizma dhe të realizohet 

bashkëpunim dinamik dhe ndarje e përgjegjësive dhe aktiviteteve, në përputhshmëri 

me prioritetet e shtetit, në mes të qeverisë dhe sektorit joqeveritar. 

Më shumë se e domosdoshme është vendosja e rrjetit më të gjërë të ofruesve 

formal dhe joformal të shërbimeve arsimore. Njëkohësisht, kjo don të thotë 

afirmim permanent dhe potencim i rëndësisë së arsimit për jetën dhe punën 

bashkëkohore. 

Për këtë qëllim, në periudhën e ardhshme do të realizohen aktivitete të cilat 

do të mundësojnë: 

 

 

 

 

 

 

 

Zvogëlimi i shkallës së analfabetizmit të të rriturve, veçanarisht dispariteti 

në mes të shkallëve të analfabetizmit tek burat dhe gratë; 

Ekspanzioni i arsimimit bazik te të rriturit; 

Mundësia e përvetësimit të diturive, shkathtësive dhe vlerave nga ana e të 

rriturve të cilat kërkohen për përmirësimin e kualitetit të jetesës; 

Zmadhimi i mundësive për zgjedhje arsimore; 

Zhvillimi I arsimimit të të rriturve të cilët do të jenë në funksion të kohezionit 

shoqëror; 

Zhvillimi i mundësive për arsimim dhe trajnim të cilat përkatësisht i përgjigjen 

të të priturave, aspiratave dhe nevojave të grupeve të ndryshme nga 

fuqia punëtore ekzistuese dhe potenciale; 

Arsimim dhe trajnim i të rriturve për ndryshimet dinamike në sferën e punës 

dhe jetës. 

Nga spekti i arsimimit të përjetshëm, raporti partnerial i të gjithë faktorëve kyq në 

shtet duhet patjetër të rezultoj me: 

 

 

 

zhvillimin e institucioneve të specializuara të cilat do të realizojnë koordinimin 

e aktiviteteve në sferën e arsimit të të rriturve dhe do ta rregullojnë 

tregun e kërkesave dhe ofertave arsimore, 

monitoring permanent mbi grupet e rezikuara të cilat tentojnë të mbesin kohëgjatë 

të papunësuar, 

mobilitet i shërbimeve për punësim dhe veprimtari këshilluese,

orientim më i madh drejt diturive dhe shkathtësive të cilat i janë të nevojshme 

ndërmarrjeve dhe ekonomisë lokale, 

aplikimi i masave të kombinuara të trajnimit dhe përvojës së punës („metodës 

seundviç”), 

sistem i zhvilluar informativ për tregun e punës, 

dhënia e përparësisë i aftësive e jo certifikimit, 

raport aktiv i partnerëve social (shteti, sindikatët dhe ndërmarrjet, 

afirmimi i konceptit të tregut tranzicional të punës, me vende afatshkurtëra 

të punës, të cilat ndihmojnë që të ruhet ose kthehet aftësia punuese. 

Programi për arsimimin e të rriturve në Republikën e Maqedonisë në kontekstin 

e mësimit të përjetshëm (2006-2015), është rezultat nga projekti i përbashkët 

të cilin e realizon Ministria e Arsimit dhe Shkencës në Republikën e Maqedonisë 

dhe Fondacioni Evropian për trajnim (FET) nga Torino. 

Programi për arsimimin e të rriturve realizon komunikim me të gjitha dokumentet 

tjera shoqëruese në Republikën e Maqedonisë dhe në Evropë. 

Me vetë këtë, ky dokument mbetet pjesë integrale nga masat e përgjithshme të 

pakos të cilat MASH dhe Qeveria e Republikës së Maqedonisë e përgatitën për 

ndërhyrje në sferën e arsimit. 

Rrethimi 

 

 

 

Shoqëria në Republikën e Maqedonisë është e zhvilluar në bazë të pluralitetit 

dhe dallimeve të vlerave. 

Traditat edhe më tej paraqesin burime me rëndësi të vlerave. 

Faktorët lokal, nacional, etnik dhe religjioz edhe në një kohë do të manifestohen 

si kundërshtime me rëndësi të globalizimit. 

Popullsia 

 

 

Në Republikën e Maqedonisë jetojnë 2.022.547 banorë, nga të cilët 

1.015.377 janë të gjinisë mashkullore (50,20%), kurse 1.007.170 janë të 

gjinisë femërore (49,80%). 

Karakteristikë e përgjithshme e lëvizjes së popullatës në Republikën e Maqedonisë 

është rënia e butë e shtimit të popullatës. Shkalla natyrore e shtimit 

të popullatës, e cila në vitin 1990 arrinte 9,70, në vitin 2002 është zvogëluar 

në 4,80. 

1 Enti shtetëror për statistikë, Raporti vjetor, 2004 

2 njësoj 





435 

IX


436 

 

 

 

 

Në dekadën e fundit ka shfaqje të rënies së shkallës së shtimit edhe i fëmive. 

Nga 34.608 fëmi të lindur të gjallë, në vitin 1989 ky numër u zvogëlua në 

27.761 fëmi në vitin 2002. 

Popullata në moshë 65 e më shumë vite, në vitin 1991 merrte pjesë në numrin 

e përgjithshëm me 8,15%, kurse në vitin 2002 ajo merr pjesë me 10,57% 

dhe pritet në vitin 2015 të arrij afro 4%. 4 

Numrin e përgjithshëm të popullatës e përbëjnë 11,70% popullatë që merret 

me bujqësi dhe 88,30% popullatë që nuk merret me bujqësi. 

Afro gjysma e popullatës (49,39%), në moshë mbi 15 vite, e karakterizon shkalla 

e pamjaftueshme arsimore. Nga ata, pa arsimim janë 3,85%, me arsim 

të pakryer fillor - 10,77% dhe me arsimim të kompletuar fillor 34,77%. Me 

arsim të kryer të mesëm janë 40,09%, me të lartë 3,24% dhe me arsimim të 

lartë 7, 8%. 

Fuqia punëtore 

 

 

 

 

Fuqia e përgjithshme punëtore në Republikën e Maqedonisë arrin 54,51% 

nga popullatë e aftë për punë. 22,00% nga fuqia punëtore është e kyqur në 

veprimtaritë bujqësore, 34,00% në veprimtaritë industriale dhe 44,00% në 

veprimtari shërbyese. 7 

Në vitin 2005, shkalla e papunësisë arrinte 38,8% nga popullata aktive e 

moshës 15-64 vjeç, si rezultat së participimit të zmadhuar dhe mundësive 

të zvogëluara për punësim 8 . Pjesa e madhe e të papunëve të regjistruar realizojnë 

angazhim në punë në tregun e zi. Numri i madh i të papunësuarve 

lajmërohen në Agjencionin për punësim vetëm për arsye të sigurimit social 

të cilën statuti i të papunësuarve ia mundëson.. 

Struktura arsimore e të punësuarve tregon se pa arsimim dhe me arsimim 

fillor jotëkompletuar janë 5,4%, me arsim të kompletuar fillor janë 20,9%, 

me 3 vite arsimim të mesëm janë 11,1%, me 4 vite arsimim të mesëm janë 

42,1%, me arsimim pas-të mesëm janë 5,6% dhe me arsimim universitar 

janë .0%. 

Struktura arsimore e të papunëve tregon se pa arsimim dhe arsimim fillor 

të pakompletuar janë 6,6%, me arsimim fillor të kompletuar janë 31,5%, 

me 3 vite arsimim të mesëm janë 14,4%, me 4 vite arsimi të mesëm janë 

3 njësoj 

4 njësoj 

5 njësoj 

6 Enti shtetëror për statistikë, Anketimi i fuqisë punëtore, 004 

7 njësoj 

8 Raporti për tregun e punës në Republikën e Maqedonisë, ETF, 2005 

9 Enti shtetëror për statistikë, Anketimi i fuqisë punëtore, 2004

39,8%, me arsimim pas-të mesëm janë 2,0% dhe me arsimim universitar 

janë 5,8%. 0 

Shkalla më e lartë e papunësisë është prezent tek individët të cilët posedojnë 

arsimim të mesëm ose më pak se të mesme (gjithsej 46,1% në vitin 

2004). Shkalla më e vogël e papunësisë është prezent tek individët me arsim 

të lartë të kryer (gjithsej 18,3% në vitin 2004). 

Sipas gjatësisë së papunësisë, 44,60% nga të papunësuarit me arsimim 

universitar presin punësim më tepër se 4 vite. Kjo periudhë zmadhohet për 

grupet tjera arsimore dhe më i madh është te të papunësuarit me arsimim të 

pakompletuar fillor (72,40%) dhe pa arsimim (61,16%). 

Papunësia afatgjate paraqet problem serioz për Republikën e Maqedonisë, 

e cila nga aspekti i vjetërsisë së kompetencave, respektivisht zvogëlimi i 

aftësive për punë të popullatës, ka rëndësi të madhe. Papunësia afatgjate ka 

pjesën e vet në papunësinë e përgjithshme prej 80%, që është shumë nën 

përqindjen e shteteve nga Evropa Qendrore dhe Lindore (55,3% në 2002) 

dhe përqindja në UE-15 (40, %). 

Papunësia më seriozisht e tangon popullatën Rome.Sipas OECD, 90% nga 

ata janë të papunësuar, kurse sipas UNDP, hulumtimi nga viti 2001, vetëm 

2% nga numri i përgjithshëm i të punësuarve posedojnë arsimim më të lartë 

se fillor, kurse 75% posedojnë arsimim të pakompletuar fillor. 

Papunësia te të rinjtë arrin 67,6% nga numri i përgjithshëm i të papunëve 

në vitin 2004. Papunësia në grupin primar të të rriturve (25-54 vjeçar) është 

zmadhuar prej 28,6% në vitin 1998, në 33,5% në vitin 2004. 4 

Në grupin e të punësuarve, individët e moshës prej 15-19 vjeçare marrin pjesë 

me 1,6%, kurse në grupin e të papunësuarve mosha e njejtë merr pjesë 

me 5,4%. E ngjajshme është edhe situata edhe me moshën prej 20-24 vjeç. 

Kjo moshë në grupin e të punësuarve merr pjesë me 5,8%, kurse në grupin e 

të papunësuarve merr pjesë me ,0%. 

Në Maqedoni ekzistojnë 148727 objekte afariste, nga të cilët 132934 ose 

89,38% janë në pronësi private, 1911 ose 1,28% janë në pronësi të përzier, 

1741 ose 1,17% janë në pronësi kooperative, 437 ose 0,29% janë shtetërore 

dhe 11704 ose 7,87% janë në pronosi shoqërore. 

10 Raport për Tregun e punës në Republikën e Maqedonisë, ETF, 2005 

11 njësoj 

12 njësoj 

13 njësoj 

14 njësoj 

15 njësoj 

16 Enti shtetëror për statistikë, Anketimi për fuqinë punuese, 2004 





437 

IX


438 

 

 

 

Nxitja e zhvillimit të ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme, si dhe zmadhimi 

i punësimeve përmes zgjerimit të sektorit industrial dhe shërbyes, ngadalë 

rrjedh, për arsye të zhvillimit të stagnuar ekonomik dhe fuqisë së zvogëluar 

finansiare të popullatës. 

Në periullën e kaluar, sektori privat ofroi mundësi të vogla për punësim dhe 

më së shpeshti ndiqej me pasiguri për të punësuarit në të. Edhe për skaj asaj 

që pjesëmarrja e sektorit privat në punësim rritet, prej 41,6% në vitin 1999, 

në 56,7% në vitin 2004, megjithate ai nuk arriti të akumuloj pjesën më të 

madhe të punëtorëve të cilët e lëshuan administratën publike, si rrjedhojë e 

aranzhmaneve finansiare të Bankës botërore dhe FMN dhe përpjekjeve për 

administratë të vogël dhe efikase të Qeverisë së Republikës së Maqedonisë. 

Pjesa më e madhe e punësimeve janë në sektorin privat bujqësor (86,1% 

nga numri i përgjithshëm i punësimeve në sektorin bujqësor). 17 

Sektori industrial është edhe më tej fushë dominante për plasim të fuqisë 

punëtore, për dallim nga sektori i shërbimeve dhe servis veprimtarive, të cilët, 

edhe pse kohëve të fundit shënojnë rritje të kënaqshme, edhe më tej nuk 

janë të theksuar që të mund të flitet për prishjen drastike, në kalimin e fuqisë 

punëtore, nga njëri në tjetrin sektor. 

PasqYRa e PYetjeve dhe indikatoRëve kYq 

Si karakteristika globale të arsimimit të të rriturve në Republikën e Maqedonisë, 

mund të theksohen: 

 

 

Arsimimi i të rriturve dhe mësimi i përjetshëm në Republikën e Maqedonisë, 

sot janë në një gjendje jo të kënaqshme, si rezultat i mosekzistencës së sistemit 

rregular për arsimimin e të rriturve, është humbur kultura e të mësuarit 

tek popullata, nuk ekziston koordinimi dhe bashkëpunimi në mes të 

partnerëve, transparencë dhe arritshmëri e pamjaftueshme e ofertës arsimore, 

adekuatitet i pamjaftueshëm i ofertës arsimore në kontekst të nevojave 

arsimore të popullatës dhe shoqërisë, kualiteti i shërbimeve arsimore nuk 

është nivelizuar. 

Koncentrimi më i madh i shfrytëzuesve është orientuar në parakualifikim, 

ndjekjen e kurseve për gjuhë të huaja dhe trajnime për përdorimin e komjutorëve 

të cilët mundësojnë fillimin e biznesit personal. 

17 Raporti për Tregun e punës në Republikën e Maqedonisë, ETF, 2005

Tregu i ofruesve të shërbimeve është vështirë i arritshëm. Shteti ndan mjete 

minimale finansiare për këtë qëllim, kurse mundësitë për finansim vetanak 

të arsimimit nga ana e një numri më të madh të të rriturve janë minimale. 

Parakualifikimi, si pasojë e aksionit të organizuar nga ana e organeve shtetërore, 

dominon në veprimtarinë e institucioneve për arsimimin e të rriturve. 

Në nivel shtetëror, Agjensioni për punësim është ajo e cila e organizon dhe e 

mbulon finansiarisht parakualifikimin e punëtorëve. 

Mobiliteti arsimor i të rriturve në kuadër të arsimit fillor dhe të mesëm është 

minimal. Bie, jo vetëm se numri i shkollave fillore për të rritur, por edhe 

numri i atyre që ndjekin mësimin. Nga 30 shkolla fillore për të rritur në vitin 

1987/88, ato u zvogëluan në vetëm 13 në vitin 2004. Paralel me këtë, zvoëlohet 

edhe numri i atyre që ndjekin mësimin. 8 

Arsimimi i të rriturve në nivel të shkollave të mesme pothuajse nuk ekziston 

në Republikën e Maqedonisë. 

Motivimi i punëdhënësve për arsimim dhe trajnim të të punësuarve të vet, 

është mjaft e ulët. Përveç asaj që në shtet nuk ekzistojnë masa stimulative 

për arsimim dhe trajnim të të punësuarve (benificione finansiare, lehtësime 

tatimore dhe ngjajshëm) në mes të atyre që punësojnë, është investicion jo 

i pagueshëm. 

Ndërmarrjet shtetërore dhe private edhe më tej nuk kanë të zhvilluar mjaftueshëm 

vetëdijen për nevojën nga aktiviteti arsimor i të punësuarve të vet. 

Ndërmarrjet shtetërore edhe më tej theksin e venë në trajnimin inicial të të 

punësuarve të vet, duke u shpier nga principi „një arsimim për vend të përjetshëm 

të punës”. Në sektorin privat, të rradha janë rastet kur ndërmarrje 

të caktuara bashkëpunojnë me universitete dhe/ose institucione tjera për 

arsimimin e të rriturve, me qëllim të përforcimit të kompetencave të të punësuarve 

të vet. 

Shoqatat e qytetarëve, në veçanti OJQ, në mënyrë dominante janë të fokusuara 

në sektorin joformal dhe para se gjithash merren me edukimin e përgjithshëm 

arsimor dhe kulturor të të rriturve. 

Shoqatat/institucionet/OJQ ndërkombëtare e mbulojnë sektorin formal dhe 

joformal. Në sektorin formal në mënyrë dominante janë të fokusuar në aftësimin 

profesional të të rriturve (arsimtarë, drejtorë të shkollave, të punësuar 

në administratën shtetërore etj.), kurse në sektorin joformal janë të fokusuar 

në arsimimin e përgjithshëm arsimor dhe kulturor të të rriturve. 

Karakteristikat specifike të arsimimit të të rriturve në Republikën e Maqedonisë 

janë: 

18 Enti shtetëror për statistikë, Raporti vjetor 1991/2004 





439 

IX


440 

Politika dhe legjislativa 

Programi i definuar për zhvillim, organizim dhe realizim të arsimimit të të 

rriturve në Republikën e Maqedonisë mungon. Kjo qartë tregon se në shtet mungon 

politika e integruar dhe përfshirëse për mësim të të rriturve. 

Praktika e deritanishme ishte pyetja e arsimimit të të rriturve, gjegjësisht 

sistemi i institucioneve dhe formave të arsimimit të të rriturve të lidhet me aktet 

ligjore të cilat i dedikohen arsimimit formal. Në kohë të fundit, me fillimin e aktiviteteve 

reformuese intensive në sferën e arsimit, është veçuar nevoja e ndarjes së 

këtij segmenti dhe në procedurë është aprovimi i Ligjit të posaçëm për arsimimin 

e të rriturve. Duhet të theksohet se, në kuadër të programeve shtetërore për zhvillim 

të segmenteve tjera të sistemit arsimor në Republikën e Maqedonisë, vend të 

vet zen edhe arsimimi i të rriturve dhe mësimi i përjetshëm. 

udhëheqja dhe finansimi 

Në mungesë të regulativës shtetërore e cila do ta mbulonte pyetjen e arsimimit 

të të rriturve, udhëheqja në këtë sferë rrjedh në nivel të Shoqatave të 

institucioneve për arsimimin e të rriturve, të cilët veprimtarinë e vet e regullojnë 

në mënyrë interne dhe në përputhshmëri me programet e veta zhvillimore. 

Finansimi i institucioneve për arsimimin e të rriturve i është lënë vetë institucioneve. 

Shteti vetëm simbolikisht merr pjesë në finansimin e institucioneve 

shtetërore për arsimimin e të rriturve. Për këtë arsye, ata janë të orientuar në 

përputhshmëri me kërkesat e tregut dhe pjesa më e madhe e finansimeve për 

zhvillimin e veprimtarisë së vet e sigurojnë nga vetë participientët arsimor. Institucionet 

private për arsimimin e të rriturve gjithashtu finansohen pavarësisht. 

shteti, tregu dhe ofertuesit e shërbimeve 

Arsimimi i të rriturve është nën ingerencë direkte të Ministrisë për arsim dhe 

shkencë. Kjo veprimtari mbulohet në kaudër të sektoreve të posaçëm për arsim 

fillor, të mesëm dhe të lartë të cilat ekzistojnë në këtë Ministri. 

Në këtë drejtim, janë bërë përpjekje nga ana e Ministrisë për arsim dhe 

shkencë për të bërë analizë në tregun e punës e cila është pjesë e ndërhyrjeve të 

përgjithshme në reformat në arsimin e mesëm profesional, mirëpo mungon një 

analizë precise e atyre që ofrojnë dhe atyre që shfrytëzojnë shërbime arsimore. 

institucione dhe organizata 

Në Republikën e Maqedonisë, arsimimin e të rriturve e mbulojnë institucionet 

që vijojnë: Universitetet e punëtorëve, Qendrat private për gjuhë të huaj, 

Qendrat private për trajnim të të rriturve për përdorim të komjutorëve, Shtëpitë

e kulturës, shoqatat e qytetarëve/OJQ, agjensionet shtetërore dhe lokale për punësim, 

universitetet, sindikatet, komorat ekonomike nacionale dhe regjionale, 

shoqatat ndërkombëtare. 

Pjesmarrësit dhe shërbimet 

Rritja e mobilizimit arsimor të personave të rritur në Republikën e Maqedonisë 

është e determinuar nga gjendja e tyre ekonomike. Faktorë limitues janë: 

shkalla e ulët arsimore, gjendja e dobët finansiare, përkrahja e pamjaftueshme 

të cilën e siguron shteti për arsimimin e të varfërve dhe vendi i banimit. Familjet 

me standard më të ulët të jetesës, kanë shanse më të vogla për shkallë më të 

lartë arsimore. 

Si grup më i rezikuar konsiderohet kategoria e personave të papunësuar, 

pastaj personat pa arsimim, me arsimim të pakryer fillor dhe ata që kanë të kryer 

arsimin fillor. Më shumë se 40% nga të gjitha amvisëritë, te të cilat koka e amvisërive 

është personi pa arsimim, bien në kategorinë e amvisërive të varfëra, 

mandej përqindja e amvisërive, te të cilët koka e amvisërisë është me arsimim 

fillor të pakryer, arrin 34,2% kurse nga ata me arsimim të kryer fillor-30,4%. Karakteristikë 

themelore e këtyre amvisërive është ajo që numri më i madh është nga 

mjediset fshatare, me pak mundësi ta ndryshojnë statusin e vet ekonomik dhe 

me një rezik të lartë nga përjashtimi social. 

Shteti është ngarkuar me shkallë të lartë të të papunëve dhe me shkallë të 

ulët arsimore të pjesës më të madhe të këtij popullacioni. Për këtë arsye, shfrytëzuesit 

më të shpeshtë të shërbimeve të institucioneve për arsimimin e të rriturve 

janë të papunësuarit, të cilët më së shpeshti përcaktohen për kurse arsimore 

të cilat u mundësojnë ndërrimin e veprimtarisë dhe kurset të cilat krijojnë parakushte 

për vetëpunësim. 

Kjo veprimtari në masë të madhe thithet në Universitetet e punëtorëve dhe 

veprimtarinë e Agjensioneve të punësimit. Në masë më të vogël, të papunësuarit 

i shfrytëzojnë shërbimet e qendrave për gjuhë të huaja dhe qendrave të cilat 

ofrojnë trajnim komjuterik. 

Ata të cilët kanë të kryer arsimimin e mesëm kanë dy mundësi: të kërkojnë 

punësim me mundësi të vogla ta fitojnë ose të regjistrohen në institucioni të lartë 

arsimor. Për keqardhje, trajnimet të cilat i ofrojnë institucionet për arsimim të të 

rriturve, si Universitetet e punëtorëve dhe Agjensioni për punësim, për shembull, 

nuk pranohen nga ana e punëdhënësve si kfalifikime oficiale. 0 

Mundësia që të papunësuarit të marrin pjesë në trajnim ose ritrajnim janë 

të kufizuara (vetëm 1,3% nga të papunësuarit, në moshën 25-64 vjeçare, në vitin 

2003). Mungesa e mjeteve finansiare, sistemi jo i zhvilluar i arsimit pas-të 

19 Strategjia për zvogëlimin e varfërisë në Republikën e Maqedonisë,2005 

20 Raport për Tregun e punës në Republikën e Maqedonisë, ETF, 2005 





441 

IX


442 

mesëm profesional (CVET) dhe zgjedhja e varfër e institucioneve për arsimim të 

të rriturve janë arsyet më të fuqishme për këtë shfaqje. 

Nga aspekti i arsimimit të të rriturve, ndikim plotësues negativ kanë edhe 

aktivitetet joformale të cilat i ndërmarrin të rriturit të cilët kanë shkallë të ulët 

të arsimimit dhe para se gjithash të varfurit, si:aktivitete sezonale në bujqësi, 

aktivitete të përkohshme si punëtorë fizik (personat meshkuj më të moshuar), 

aktivitete shërbyese (personat më të ri) ose prodhimi i produkteve me dorë të 

punuar (personat femra). E përbashkët për të gjitha këto aktivitete është riziku i 

lartë për shkak të karakterit jolegal të punës dhe përfitimeve të vogla, por edhe 

fakti se për kryerjen e këtyre aktiviteteve nuk është e nevojshme trajnim plotësues 

profesional. 

të punësuarit janë kategoria e dytë e shfrytëzuesve të shërbimeve. Ata më 

shpesh përcaktohen për mbikualifikim dhe përsosje. Format më masovike për 

këto aktivitete janë në sferën e trajnimit të arsimtarëve dhe kuadrit menaxhues 

nga arsimi parashkollor, fillor dhe i mesëm. Bartësit më të shpeshtë të këtyre 

formave të arsimimit të të rriturve janë BZHAM dhe organizatat ndërkombëtare, 

si për shembull: FOSIM, USAID, Unicef etj. me ndihmën e ekspertëve të huaj 

dhe të vendit. 

Përskaj këtyre llojeve të arsimimit të të rriturve, mjaft të shpeshta janë edhe 

kurset joformale të cilat organizohen për popullatën e rritur në Republikën e 

Maqedonisë, me theks të veçantë për grupet e margjinalizuara, popullatën femërore, 

banorët e regjioneve rurale dhe ngjashëm, të cilat janë të fokusuar në 

përforcimin e përgjithshëm arsimor dhe kulturor të popullatës së rritur. Nga ky 

aspekt, me rëndësi është të përmenden përpjekjet për dituri alfabetike dhe funksionale 

të të rriturve (Unicef, FOSIM), përforcimi i kompetencave për zhvillim 

të hershëm fëmijëror të popullatës femërore, ngritja e vetëdijes për rëndësinë e 

arsimit tek grupet e margjinalizuara, edukimi nga sfera e mbrojtjes shëndetësore, 

arsimimi qytetar, arsimimi multukultural dhe ngjashëm. 

Format siç janë mësimi i hapur dhe mësimi nga largësia, në Republikën e 

Maqedonisë nuk ekzistojnë. 

Grupet kryesore të rezikuara mbi të cilat duhet të fokusohet vëmendja e 

shtetit, jo vetëm se në drejtim të definimit të politikës ekonomike dhe sociale, 

por edhe nga aspekti i rritjes së shkallës së tyre arsimore, gjegjësisht rritjes së 

elementit kompetitiv dhe konkurent të tyre në punë, janë: 

 

 

 

 

Të punësuarit pa arsimim adekuat, me arsimim të ulët dhe më kualifikim të 

ulët; 

21 njësoj 

Personat e papunësuar për një kohë të gjatë; 

Amvisëritë e varfura nga rajonet rurale dhe qytetet e vogla; 

Personat më zhvillim të kufizuar psiko-fizik;

Personat e institucionalizuar; dhe 

Personat e moshuar. 

Personeli 

Personeli i punësuar në institucione të specializuara për arsimimin e të 

rriturve, si për shembull Universitetet e punëtorëve, qendrat për gjuhë të huaja, 

shkollat fillore për arsimimin e të rriturve, si dhe numri më i madh nga realizatorët 

e kurseve për të rritur në sektorin joformal, është kryesisht me arsimim të lartë të 

kryer. Mungësë themelore e këtij kuadri është aftësimi i tyre joadekuat për punë 

me të rritur. 

të dhëna, informacione dhe baza hulumtuese 

Në Republikën e Maqedonisë nuk ekziston sistem nacional për grumbullimin 

e të dhënave për mësim të të rriturve. Për këtë arsye, jo vetëm që nuk është 

e mundshme të verifikohet numri i vërtetë i të rriturve të cilët janë të kyçur në 

ndonjë formë të arsimimit, lloji i arsimimit, suksesi, efikasiteti i punës dhe efekti 

kthyes, por është e pamundshme të arrihet edhe transparencë më e madhe në 

informacionet për ofertuesit dhe llojet e shërbimeve që ofrohen në Tregun arsimor. 

Gjendja e këtillë, në mënyrë plotësuese është keqësuar me mosekzistimin e 

sistemit të qëndrueshëm për analiza të trendeve në shkathtësi, ndryshimeve në 

tregun e punës dhe nevojave të të punësuarve për shkathtësi ose të punëtorëve 

në ekonominë e “përhimtë”. 

Finansimi dhe resurset adekuate 

Karakteristikë e përgjithshme është se i pakët është finansimi për mësim 

të të rriturve. Buxheti i Ministerisë për arsim dhe shkencë në mënyrë dominante 

është koncentruar në arsimimin dhe trajnimin fillestar. Mjetet nga buxheti, të 

cilat ndahen për përsosjen dhe trajnimin profesional të të punësuarve, janë më 

se simbolike. Nëse kësaj gjendje i shtohet mungesa e bashkëpunimit për vendosjen 

e fondit të përbashkët për mësim të të rriturve, mungesa e kornizës ligjore 

për kontributet finansiare të punëdhënësve dhe individëve dhe mosekzistimi i 

mekanizmit për finansim të përbashkët, atëherë mbetet e qartë pse arsimimi i të 

rriturve në Republikën e Maqedonisë është në varshmëri të madhe nga finansimi 

i donatorëve. 





443 

IX


444 

arsimimi dhe hulumtimi 

Institucioni i vetëm i cili merret me hulumtimin e arsimimit të të rriturve në 

Republikën e Maqedonisë është Instituti për pedagogji pranë Fakultetit filozofik 

në Shkup. Në këtë institucion ekziston edhe drejtim (andragogjik) i posaçëm i cili 

prodhon andragog të diplomuar, gjegjësisht kuadër specialiteti i të cilëve është 

arsimimi i të rriturve. 

ndikimi i vlerës së ultë e cila i përshkruhet mësimit të të rriturve 

Sferat prezente në finansimin dhe mosekzistimin e planit nacional për zhvillim 

të resurseve njerzore (HRD), implikojnë mosekzistimin e sistemit të organizuar 

të arsimimit të të rriturve. Karakteristika përcjellëse të cilat plotësisht e 

keqësojnë gjendjen janë edhe: 

 

 

 

Kthimi i dobët i investimeve në mësim të cilat plotësisht provokojnë destimulim 

dhe motivim të dobët për mësim te të rriturit, 

Qëndrimi i numrit më të madh të ndërmarrjeve të cilat e konsiderojnë arsimimin 

dhe trajnimin e të rriturve për harxhues e jo si investim, 

Qasja joebarabartë ndaj mësimit te grupet e shumta të rrezikuara të popullatës, 

veçanarisht tek Romët dhe popullata rurale. 

qasja partneriale 

Gjendja në sferën e arsimimit të të rriturve në Republikën e Maqedonisë dikton 

vendosjen e një raporti urgjent dhe adekuat të shtetit ndaj kësaj pyetjeje, 

përmes vendosjes së bashkëpunimit, si në mes të sektorëve të Qeverisë, ashtu 

edhe në mes të Qeverisë dhe aktorëve tjerë të shtetit (sindikat, komorat ekonomike, 

punëdhënësit, institucionet arsimore, organizatat qytetare dhe ngjashëm) 

për qasje të përbashkët në arsimimin e të rriturve. 

Fakti që Maqedoni edhe më tej është në fazën e përpilimit të kualifikimeve 

nacionale të profesioneve, sistemit të integruar të kualifikimeve profesionale, 

sistemit për pranimin dhe vlerësimin e mësimit dhe përvojës paraprake, sistemit 

të informimit profesional, udhëheqjes dhe këshillimit, e kapshme për të gjithë, 

sistemit për sigurimin e kualitetit të përputhshëm me standardet ndërkombëtare 

dhe nuk ka politikë për trajnim punues të arsimtarëve/instruktorëve për trajnim 

profesional, qartë tregon se në periudhën e ardhshme duhet të jepet kontribut i 

madh kjo gjendje të ndryshohet që të mund arsimimi i të rriturve ta fitojë statusin 

adekuat në planet zhvillimore të shtetit. 

Në kuadër të programeve zhvillimore të Qeverisë është nënvizuar aprovimi 

i Ligjit për arsimim të të rriturve dhe vendosja e sistemit për arsimim të të 

rriturve. Me këtë pritet veprimtaria e përgjithshme ne planin e arsimimit të të 

rriturve ta fitojë legjislativën e vet, të vendoset sistemi i dhënësve të shërbimeve

arsimore, precizimi i veprimtarisë për institucionet për arsimimin e të rriturve, 

lidhja e arsimimit formal me format joformale dhe informale të arsimimit të të 

rriturve gjatë së cilës krijohet mundësi edhe shkollat e rregullta të paraqiten si 

institucione për arsimim të të rriturve, rregullimi i pyetjes së finansimit të arsimit 

të të rriturve dhe ngjashëm. Njëkohësisht, parashikohet lidhshmëri më e madhe 

e tregut të punës dhe ekonomisë me institucionet për arsimimin e të rriturve. 

Analiza e nevojave arsimore të të rriturve (në nivel shtetëror, regjional dhe lokal) 

është pjesë përbërëse e këtyre përpjekjeve. 

RekoMandiMe 

1. Formimi i këshillit për arsimim të të rriturve (kaRR) 

qëllimi: Realizimi i qasjes sistemore në arsimimin e të rriturve dhe koordinimi 

i aktiviteteve në nivel shtetëror. 

vendosja e problemit: Njëri nga gabimet më të mëdha të arsimimit të të rriturve 

në Republikën e Maqedonisë është mosekzistimi i Programit të qëndrueshëm 

për arsimimin e të rriturve, mungesa e koordinimit të aktiviteteve dhe qasjes 

partneriale në realizimin e tyre. 

arsyeshmëria e aktiviteteve: Me këtë aktivitet do të sigurohet shkallë më e 

lartë e bashkëpunimit, qasje e nivelizuar dhe mundësi për fokusim të arsimimit të 

të rriturve në zhvillimin e përgjithshëm të shtetit. Në këtë mënyrë do të mundësohet 

racionalizimi i finansave dhe energjisë në këtë sferë. Mundësia për intesifikim 

të bashkëpunimit në mes të anëve të interesuara dhe shfrytëzimi i kapaciteteve 

të tyre në arritjen e qëllimeve të përbashkët është e madhe. Gjithashtu, ky trup 

ofron mundësi për anticipim të suksesshëm të nevojave të ardhshme arsimore 

dhe vendeve të punës, si dhe orjentim më të madh të dhënësve të shërbimeve arsimore 

ndrejt shkathtësive të cilat i janë të nevojshme ndërmarrjeve dhe shtetit, 

ekonomisë regjionale dhe lokale. 

Përshkrimi: Ky aktivitet duhet të rezultojë me formimin e trupit qeveritar të 

përbërë nga përfaqësues të anëve të interesuara (arsimi, ekonomia, punëdhënësit, 

sindikata, qeveria, vetëqeverisja lokale, sektori qytetar). Funksionimi i këtij 

trupi duhet t’i bashkojë intereset e të gjitha anëve dhe të krijojë bazë për qasje 

sistemore në zhvillimin dhe realizimin e arsimimit të të rriturve në të gjitha nivelet. 

Detyrë primare e saj është krejimi i politikës së arsimimit të të rriturve dhe 

koordinimi i iniciativave dhe aktiviteteve në sferën e arsimimit të të rriturve në 

nivel të shtetit në tërësi. Përskaj kësaj detyre, Këshilli do të realizojë edhe aktivitete 

siç janë: monitoringu permanent mbi grupet e rrezikuara të cilat tangojnë të 

mbeten për gjatë kohë të papunësuar, sigurimi i mobilitetit të shërbimeve për punësim 

dhe veprimtari këshilluese, kolektim dhe plasman të informacioneve (për 





445 

IX


446 

tregun e punës dhe mundësitë që i ofron arsimi, programet zhvillimore qeveritare, 

iniciativat qytetare dhe iniciativat e vetqeverisjes lokale), gjegjësisht formimi 

i bazës së të dhënave për lëvizjet në tregun e punës dhe ofertave dhe kërkesave 

arsimore, akreditimin e ofruesve të shërbimeve arsimore në sferën e arsimitmit të 

të rriturve dhe ndërmjetësues gjatë realizimit të Programeve. 

Relacioni: Programi nacional për zhvillimin e arsimit në Republikën e Maqedonisë 

(2005-2015); EU COUNCIL RESOLUTION on lifelong learning (2002/C 

163/01) 

Modalitete/Partnerët: Në realizimin e këtij aktiviteti duhet të koordinohet 

pjesmarrja e të gjitha anëve të interesuara në konstituimin e Këshillit, të alocohen 

mjete për infrastrukturë dhe pajisje teknike dhe të përpunohen të gjitha aktet 

të cilat do ta rregullojnë veprimtarinë e Këshillit. Ky aktivitet do të realizohet në 

bashkëpunim në mes të Qeverisë së Republikës së Maqedonisë dhe ETF. 

Pyetje dhe hipoteza: Në çmasë anët e interesuara do të jenë vërtetë të interesuara 

të bashkëpunojnë. Parakusht themelor është arritja e koncensusit në 

vetë Qeverinë e RM dhe harmonizimi intersektorial i përgjegjësive. 

hapat vijues: Formimi i Komisionit i cili duhet të përgatit operacionalizim të 

aktiviteteve 

Graf. 1: APRR në sistemin e arsimimit të të rriturve

2. Formimi i qendrave komunalo-regjionale për zhvillim 

njerëzor përmes mësimit të përjetshëm 

qëllimi: Përforcimi i kapaciteteve të vetqeverisjes lokale, respektivisht regjioneve 

dhe shfrytëzimi efikas i formave të mësimit të përjetshëm në funksion të 

zhvillimit lokal dhe regjional. 

vendosja e problemit: Me fillimin e procesit të decentralizimit u zbuluan të 

gjitha dobësitë e vetqeverisjeve lokale në aspekt të: kapaciteteve disponuese 

(kadrovike, informative, arsimore, ekonomike, socijale dhe ngjashëm), bashkëpunimit 

në mes të institucioneve arsimore dhe ndërmarrjeve, kompententivitetit 

të fuqisë disponuese dhe potencijale punëtore, mobilizimit të popullatës në 

zgjidhjen e problemeve lokale. 

arsyeshmëria e aktiviteteve: Decentralizimi, gjegjësisht bartja e kompetencave 

dhe përgjegjësive nga niveli qendror në ate lokal, në masë të madhe është 

provokim për vetqeverisjet lokale. Në situatën e re, ekonomitë lokale direkt do 

të varen nga kompetiviteti i fuqisë disponuese punuese. Me interes të vetqeverisjes 

lokale është ndjekja kontinuitive e kërkesave dhe mundësive që i ofron 

Tregu lokal i punës dhe adaptimi i ofertës arsimore të atyre nevojave. Zhvillimi i 

resurseve njerzore do të jetë e rëndësisë krucijale për vetqeverisjet lokale në periudhën 

e ardhshme. Mundësia për intezivimin e bashkëpunimit në mes të anëve 

të interesuara dhe shfrytëzimi i kapaciteteve të tyre në arritjen e qëllimeve të 

përbashkëta është e madhe. Gjithashtu, ky organ ofron mundësi për anticipim 

të suksesshëm të nevojave të ardhshme arsimore dhe vendeve të punës, si dhe 

orientim më i madh i ofruesve të shërbimeve arsimore drejt shkathtësive të cilat 

janë të nevojshme për ndërmarrjet dhe ekonomitë lokale. 

Përshkrimi: Ky aktivitet supozon formimin e HRD qendrave komunalo-regjionale 

në përputhshmëri me politikën e Qeverisë së Republikës së Maqedonisë për 

zhvillim regjional të cilat do t’i bashkojnë interesat dhe nevojat e të gjitha subjekteve 

të cilat e determinojnë zhvillimin regjional (pushteti lokal, punëdhënësit, 

arsimi, sektori qytetar). Roli i këtyre qendrave është që të realizojnë komunikim 

permanent me Këshillin qeveriatr për arsimim të të rriturve, të ofroj informacione 

deri tek baza kryesore e të dhënave të KARR, të kolektojnë informacione nga tregu 

i punës prezent në regjion, nga ofruesit e shërbimeve arsimore dhe iniciativat e 

shoqatatve qytetare, të realizojnë analiza të nevojave arsimore të të rinjve dhe të 

rriturve, të krejojnë Program për arsimim të të rriturve, të ndikojnë lokalisht dhe 

regjionalisht në popullarizimin e arsimimit dhe zhvillimin e kulturës së të mësuarit 

dhe të kryejnë monitoring permanent mbi grupet e rezikuara të cilat tentojnë 

të mbeten gjatë kohë të papunësuar dhe të sigurojnë mobilitet të shërbimeve për 

punësim dhe veprimtari këshilluese. 





447 

IX


448 


(2005-2015), Programi për zhvillimin arsimit fillor, të mesëm/pastëmesëm 

dhe të lartë; Strategjia për zvogëlimin e varfërisë në Republikën e Maqedonisë; 

EU COUNCIL: Resolution on lifelong learning (2002/C 163/01) 

Modalitetet/Partnerët: Realizimi i këtij aktiviteti nënkupton koordinim i 

pjesëmarrjes i të gjithë anëve të interesuar në konstituimin e Qendrës, alocimi i 

mjeteve finansiare në buxhetin e komunës për pajisje hapësinore, infrastrukturale 

dhe teknike, përpilimi i akteve të cilat do ta rregullojnë veprimtarinë e Qendrës. 

Partner direkt në realizimin e këtyre aktiviteteve janë KARR dhe ETF. 

Pyetje dhe hipoteza: Në çmasë vetëqeverisja lokale do të kuptojë seriozisht 

rëndësinë dhe domosdoshmërinë e formimit të këtij trupi? A do të kenë të gjitha 

komunat kapacitet me sukses ta realizojnë këtë aktivitet? 

hapat vijues: Formimi i tri pilot qendrave në Kumanovë, Kërçovë dhe Shtip. 

Në bazë të bisedimeve preliminare, pushtetet lokale nga këto qytete tregojnë gadishmëri 

që të merren me realizimin e këtij aktiviteti. Në bazë të vendosjes së tyre 

gjeografike/regjionale, instalimi i qendrave në këto lokacione jep mundësi për 

bashkëpunim ndërkomunal dhe pjesmarrje të subjekteve nga regjioni më i gjërë. 

Në bazë të rezultateve preliminare, mund të planifikohen hapat që vijojnë dhe të 

formohen qendra të njejta edhe në komunat tjera në Republikën e Maqedonisë. 

Graf. 2: OC për HRD në Sistemin për arsimimin e të rriturve

3. Zhvillimi i sistemit për njohjen e mësimit paraprak 

qëllimi: Njohja dhe pranimi i kompetencave të cilat të rinjtë dhe të rriturit i 

përvetësojnë përmes formave joformale dhe informale të mësimit dhe mundësimi 

i mobilitetit të tyre punues dhe arsimor në sistemin formal arsimor. 

vendosja e problemit: Në Republikën e Maqedonisë nuk ka institucion i cili 

është specializuar për realizimin e identifikimit dhe njohjes të mësimit paraprak 

të nxënë përmes formave të mësimit formal dhe informal. Realizimi i këtij aktiviteti 

është i domosdoshëm edhe nga aspekti i tendencave bashkëkohore në sferën 

e arsimit dhe nevoja për vlerësim të çdo përpjekjeje arsimore të cilën e marrin të 

rinjtë dhe të rriturit, veçanarisht në sferën joformale dhe informale. 

arsueshmëria e aktivitetit: Me ndryshimet më të reja në arsim në Republikën 

e Maqedonisë, rrjeti i institucioneve arsimore do të zgjerohet edhe në sferën 

e arsimit pas të mesëm. Vendosja e tillë duhet patjetër të përkrahet edhe me 

mekanizma të cilat do të vendosin komunikim në mes të arsimit formal, joformal 

dhe informal. Realizimi i këtij aktiviteti do t’i zmadhojë mundësitë për punësim 

dhe mobilitet arsimor i të rinjve dhe të rriturve. Në këtë mënyrë pritet përforcimi i 

arsimit joformal dhe informal dhe tretmanin e tyre të barabartë në sistemin global 

arsimor. 

deskriptimi: Ky aktivitet do të realizohet përmes vendosjes së instrumenteve 

dhe mekanizmave me të cilat do të kryejnë detektim/evaluim të mësimit paraprak 

për ata të cilët janë pajisur me kompetenca të caktuara dhe dëshirojnë ato 

të i vlerësohen dhe t’i pranohen. Evaluimi do të kryhet në bazë të kornizës së miratuar 

nacionale të kualifikimeve. Aktiviteti nënkupton edhe institucionalizimin 

e saj. 

Relacioni: Qëllimi 1: Korniza nacionale e kualifikimeve në Programin për 

zhvillimin e arsimit të mesëm dhe pas të mesëm në Republikën e Maqedonisë; 

Programet për zhvillim të arsimit fillor dhe të lartë, Programi për zhvillim professional; 

Strategjia për zvogëlimin e varfërisë në Republikën e Maqedonisë; EU 

COUNCIL: Resolution on lifelong learning (2002/C 163/01) 

Modalitetet/Partnerët: Ky aktivitet mund t’i takojë Komorës së zejtarëve (për 

shkallët e ulëta të kualifikimit) dhe i Qendrës për arsim të mesëm profesional 

(për shkallët më të larta të kualifikimit në kuadër të niveleve: të mesme dhe pas 

të mesme). Duke pasur parasysh se ai është përgjegjës për vendosjen e standardeve 

për kualitet dhe për vendosjen e përputhshmërisë së sistemit të mesëm 

formal shkollor me nevojat e punës dhe shoqërisë, si dhe për funksionimin e 

arsimit pas të mesëm në Republikën e Maqedonisë, plotësisht i kënaq kushtet 





449 

IX


450 

për identifikim dhe pranim të mësimit paraprak në nivel deri tek arsimi i mësëm 

dhe pas i mesëm. Realizimi do të realizohet në bashkëpunim në mes të Qendrës, 

KARR dhe sektorit qytetar. 

Pyetje dhe hipoteza: Ky aktivitet do të jetë i mundshëm nësë do të aprovohet 

korniza nacionale e kualifikimeve. Mbetet e hapur pyetja për kualitetin dhe objektivitetin 

e mekanizmave për identifikim dhe njohja e mësimit paraprak nga njëra 

anë dhe mënyrat e bashkëpunimit të Qendrës me KARR, OHRDC dhe ofruesve të 

shërbimeve arsimore nga ana tjetër. 

hapat vijuese: Në elaboratin për formimin e Qendrës për arsim të mesëm 

profesional të futet edhe kjo detyrë. 

4. Përpunimi i ligjit për arsimim të të rriturve 

qëllimi: Vendosja e kornizës juridike e cila do ta rregullonte arsimimin e të 

rriturve në Republikën e Maqedonisë. 

vendosja e problemit: Në shtet nuk ekziston kornizë juridike në të cilën ofruesit 

e shërbimeve arsimore do të mund ta rregullojnë statusin dhe veprimtarinë 

e vet. 

arsyeshmëria e aktivitetit: Gjendjen e tanishme e karakterizon rregullimi 

joadekuat i tregut të shërbimeve arsimore. Nuk ekziston rregullativë e cila do t’i 

klasifikojë institucionet për arsimim të të rriturve dhe do t’i ofrojë kapacitetet e 

tyre për palët e interesuara. Njëkohësisht, nuk ekziston përcaktim i qartë se cili 

mund të merret me arsimimin e të rriturve dhe cilat kushte duhet t’i plotësojë. 

Pritet Ligji i ri për arsimim të të rriturve të bie rend, transparencë, bashkëpunim 

dhe efikasitet në punën e ofruesve të shërbimeve për arsimim të të rriturve dhe 

definimin e tyre statutar. 

deskriptimi: Ky aktivitet do të realizohet në përputhshmëri me Proektin e 

MASH dhe ETF i cili është në rrjedhë. 


(2005-2015); Ligjet e arsimit fillor, të mesëm, të mesëm profesionale, të 

Byrosë për zhvillimin e arsimit dhe ai për arsim të lartë. 

Modalitetet/Partnerët: Ligji për arsimim të të rriturve duhet të përshtatet me 

ligjet ekzistuese të arsimit fillor, të mesëm, të mesëm profesional, të Byros për 

zhvillimin e arsimit dhe ai i arsimit të lartë. 

Pyetje dhe hipoteza: Nuk guxon të lejohet që Ligji për arsimim të të rriturve 

t’i favorizojë ofruesit e mëdhenj dhe të specializuar të shërbimeve për arsimim të

të rriturve, kundrejt atyre më të vogla dhe atyre nga sektori joqeveritar. Përpunimi 

i Ligjit duhet të kryhet në bashkëpunim me ekspertët nga ETF. 

hapat vijues: Përpunimi i Ligjit për arsimim të të rriturve, debat publik dhe 

miratim në Kuvendin e Republikës së Maqedonisë. 

5. Zmadhimi i numrit të kuadrit andragogjik 

qëllimi: Përforcimi i përkrahjes profesionale të sistemit të arsimimit të të 

rriturve 

vendosja e problemit: Arsimimin e të rriturve në Republikën e Maqedonisë, 

në mes tjerash, e karakterizon mungesa e përkrahjes profesionale, gjegjësisht 

pjesëmarrja e ekspertëve sfera e ngushtë e të cilëve është arsimimi i të rriturve. 

Pikërisht për këtë, në një numër të madh të rasteve, programet për arsimimin e 

të rriturve dhe realizimi i tyre nuk dallohen nga programet të cilat i dedikohen 

fëmijëve dhe mënyrave të realizimit të cilat janë karakteristike në nivelet më të 

ulta të arsimit. 

arsyeshmëria e aktivitetit: Me rritjen e numrit të specialistëve për arsimim 

të të rriturve krijohet mundësia për angazhimin e tyre në sistemkin e arsimit të të 

rriturve. Kjo do të shkaktoj kvalitet më të lartë të ofertave arsimore dhe efekte më 

të mëdha në punën me nxënës të rritur. Puna e tyre në masë të madhe do të jetë 

në dobi të pushtetit local në pjesën e detektimit të nevojave arsimore, planifikimit, 

organizimit, realizimit dhe evaluimit të programës për arsimim të të rriturve. 

Përshkrimi: Përsoshmëria e programeve studimore univerzitare të cilat 

produkojnë ekspertë nga sfera e arsimimit të të rriturve. 


(2005-2015). 

Modalitetet/Partnerët: Ky aktivitet mundet lehtë të realizohet poqëse forcohen 

kapacitetet kadrovike dhe hapsinore të Qendrave, gjegjësisht institutive në 

kuadër të Univerziteteve të cilat produkojnë kuadër të këtij lloji në shtet. Gjetja e 

mjeteve/stipendive finansiare me të cilat do të stimulohen të rinjtë të përcaktohen 

për këtë lloj të studimeve është e domosdoshme. 

Pyetje dhe hipoteza: Përforcimi kadrovik dhe përsoshmëria e programeve 

studimore për ekspertë nga sfera e arsimimit të të rriturve është njëra nga kushtet 

themelore për reakizimin me sukses të këtij aktiviteti. Në realizimin e tij mund të 

kyçen edhe ETF, MASH dhe IZZVD. 





451 

IX


452 

hapat vijuese: Ngritja e inicijativës për zgjidhjen sistemore të kësaj pyetje 

dhe përpunimi i Elaboratit për këtë lloj të studimeve, nën patronatin e MASH 

dhe ETF. 

6. Fushata publike për arsimimin e të rriturve në kontekst të mësimit të 

përjetshëm 

qëllimi: Zhvillimi i kulturës për mësim tek populata e re dhe e rritur 

vendosja e problemit: Njëra nga dobësitë e detektuara në arsimimin e të 

rriturve është mungesa e kulturës për mësim tek popullata e rritur.kjo sferë nxitë 

unteres të zvogëluar për kyçjen e të rriturve në lloje të ndryshme të arsimit dhe 

më së shumti është e theksuar tek popullata më e rritur dhe tek përfaqësuesit e 

grupeve të caktuara etnike të margjinalizuara ( psh romët). 

arsyeshmëria e aktivitetit: Zhvillimi i kulturës për mësim dhe rritja e vetëdijës 

tek populate e re dhe e rritur për rëndësinë e arsimimit duhet të rezultoj me 

mobilizimin e tyre të fuqizuar në format formale, joformale dhe informale të 

mësimit. Me këtë, në mënyrë direkte ndikohet në përforcimin e kompetencave 

punuese dhe sociale të popullatës dhe pengimi i ekskluzionit punues, social dhe 

arsimor i populatës së rrezikuar. 

deskriptimi: MASH në bashkëpunim me qendrat komunale për zhvillim 

njerëzor duhet të përpilojë programin për popullarizimin e arsimit dhe ta realizojë 

ate përmes manifestimeve publike, festivaleve, panaireve, prezentimeve, literaturës 

popullarizuese dhe duke i shfrytëzuar shërbimet të mediumeve përkatëse 

(shtypi, radioja, televizioni, interneti). Në kuadër të kurikullumit në arsmin fillor 

dhe të mesëm, do të insistohet në zhvillimin e kompetencave për mësim dhe 

ngritjen e vetëdijes tek fëmijtë dhe të rinjtë për arsimim të përjetshëm, si dhe 

aplikimi i masave të kombinuara të trajnimit dhe përvojës së punës (“metoda 

senduiç”) në funksion të përforcimit të punshmërisë së tyre 


(2005-2015); EU COUNCIL: RESOLUTION on lifelong learning (2002/C 

163/01) 

Modalitetet/Partnerët: Ky aktivitet paraqet kontribut aktiv i vetëqeverisjes 

locale në planifikimin dhe realizimin e kampanjës. Në bazë të analizave të shfrytëzuesve 

potencial të arsimimit të të rriturve, fokusi duhet të përqëndrohet tek të 

punësuarit, të papunët të moshës deri në 39 vjeç, të personave deri te me arsim

të mesëm dhe grupet e margjinalizuara të popullatës. Bashkëpunimi me IIZVDD 22 

është i preferuar duke u bazuar në përvojën e saj të madhe në popullarizimin e 

mësimit të pëjetshëm në Republikën e Maqedonisë. 

Pyetje dhe hipoteza: Për realizimin e sukseshëm të këtij aktiviteti është e 

nevojshme që kampanja të mos rrjedhë deklarativisht, por të futen brenda në 

mjedisin local, institucione, ndërmarrje dhe familje. 

hapat vijuese: MASH duhet të formojë trup ekspertësh i cili do të përpilojë 

Programin për popullaerizimin e mësimit të përjetshëm. Duke u bazuar në përvojën 

që e posedon IIZVDD në këtë sferë, pjesëmarrja e saj në realizimin e këtij 

aktiviteti është mëse e domosdoshme. 

22 Institute for Internacional Cooperation of the German Adult Education Association 





453 

IX


454

CIP – Katalogizacija vo publikacija 

Nacionalna i univerzitetska biblioteka 

“Sv. Kliment Ohridski”, 

Skopje 

37.014(497.7) ”2005/2015” 

PROGRAMI nacional për zhvillimin e arsimit në Republikën e 

Maqedonisë 2005-2015 me dokumentet shoqeruese 

programore, - Shkup; 

Ministria e arsimit dhe shkencës e Republikës se 

Maqedonisë, 2006, 

- 463 str. ; ilustr. 23 sm 

ISBN 9989-2376-8-9 

a)Obrazovanie – Nacionalna programa – Makedonija 

– 2005-2015 COBISS.MK-ID 66012170 





455 

IX


456

ISBN 9989-2376-8-9

Programi nacional PËr

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?