Gender Audit BiH

Gender analiza učenika obuhvaćenih srednjim obrazovanjem u školama u Federaciji
BiH pokazala je da je skoro isti broj učenika (51%) i učenica (49%). Ono što je
interesantno je da na nivou trogodišnjeg srednjoškolskog obrazovanja ima više
učenika nego učenica, dok se u četvorogodišnjim školama registruje više učenica.
Broj učenika i učenica u srednjim školama Republike Srpske približno je isti. Primera
radi, školske 2003/2004 godine, bilo je upisano 26.055 učenica i 25.522 učenika.
Djevojčice su bolji učenici od dječaka.
Tabela 4. Učenici koji su završili osnovnu školu prema uspjehu u školskoj
2002/03. godini- Bosna i Hercegovina
Djevojcice Djecaci
Odličan 6.047 4.359
Vrlo dobar 5.268 4.848
Dobar 3.933 5.691
Dovoljan 526 1.174
Obrazovne institucije u BiH se nisu sistematski bavile empirijskim istraživanjima
rodne diskriminacije niti gender relacijama učenika/ca, nastavnica/ka, ali je ova
problematika bila značajna jednom broju nevladinih organizacija. Prema Izvještaju
nevladinih organizacija o stanju prava djece u Bosni i Hercegovini 6 , a na
osnovu podataka dobijenih na uzorku 4021 učenika/ca osnovnih i srednjih škola
(45.9% učenika i 53.5% učenica), moglo bi se zaključiti da kod nastavnog osoblja
postoje elementi rodne diskriminacije u relacijama koje uspostavljaju sa svojim
učenicama/ima. Naime, po mišljenju učenika/ca, znatan broj nastavnika vrijeđa
njihovu ličnost i omalovožava ih verbalnim pogrdama. Tako na primjer, na pitanje Da
li nastavnici, profesori, krše dječija prava pogrdama i omalovažavanjem učenika?
svaki deseti odgovor je često, treći povremeno, dok svaki drugi opovrgava ovu
situaciju i odgovara nikad. Dalje, svaki peti učenik/ca smatra da nastavnici više
cijene i da su naklonjeniji dječacima nego djevojčicama. Interesantno je da i među
učenicima/ama postoje elementi rodne diskriminacije jer je slaganje sa tvrdnjom
Među učenicima vlada mišljenje da su dječaci sposobniji od djevojčica pokazalo više
od polovine ispitane djece, 58.3%, ali i svijest o potrebi rodne ravnopravnosti jer je
slaganje sa tvrdnjom Mislim da djevojčice i dječaci u školi i životu treba u svemu da
budu ujednačeni je prisutno kod najvećeg broja ispitane djece, 93%. Dakle, uočljiva
je kontradiktornost u sferi poželjnog i manifestovanog. Sa jedne strane prisutna je
svijesti o potrebi ravnopravnosti polova kao cilju kojem se teži, ali je s druge strane,
vjerovatno uslijed tradicionalnog odgoja, pozicija muškarca kao omnipotentne,
svemoćne i sposobnije osobe prihvatljivija.
Istraživanje prof. Jovana Savića i saradnika 7 o dječijoj percepciji socijalnih
predrasuda, vršeno na uzorku od 1244 djece uzrasta od 11 do 18 godina, takođe
ilustruje prisustvo rodnih predrasuda. Predrasude učenici/e posebno percipiraju kod
svojih vršnjaka (više od 60% odgovora), nešto manje kod nastavnika (oko 20%), a
najmanje kod roditelja i u samopercepcijama (oko 18%).
6 Izvještaj nevladinih organizacija o stanju prava djece u Bosni i Hercegovini, Naša djeca Sarajevo i
Zdravo da ste Banjaluka, Sarajevo, avgust 2004.
7 Savić Jovan, Dimitrijević Strahinja, Uletilović Nada, Stanić Sonja, Štrbac Aleksandra Djeca o sebi-
Istraživanje o položaju djece u porodici, školi i okruženju Banja Luka, ATR print i Zdravo da ste, 2005
38