Gender Audit BiH

GENDER AUDIT 

BOSNA I HERCEGOVINA 

Konsultantkinje: 

Dr Jasminka Babić-Avdispahić 

Dr Jasminka Bakšić Muftić 

Aleksandra Arsenijević-Puhalo 

Decembar 05 /mart 06 

1

SADRŽAJ 

1.ANALIZA TRENUTNOG STANJA 4 

1.1 Institucionalni mehanizmi za gender pitanja u BiH 4 

1.1.1 Međunarodni pravni i politički okvir 5 

1.1.2 Strategijsko djelovanje na uvođenju gender 

jednakopravnosti u BiH 

1.1.3 Zaključak 8 

1.2 Državni i entitetski nivo 11 

1.2.1 Zakonodavna vlast 11 

1.2.2 Izvršna vlast 11 

1.2.3 Gender centri FBiH i RS 11 

1.3 Kantinalni nivo 12 



1.4 Općinski nivo 13 



1.5 Normativni okvir za izučavanje gender problematike u BiH 14 

1.5.1 Uvod 14 

1.5.2 Ljudska prava i zabrana diskriminacije u BiH 17 

1.5.3 Zakon o ravnopravnosti spolova u BiH 18 

1.5.4 Državna razvojna strategija 20 

1.5.5 Reguliranje ravnopravnosti i zabrane diskriminacije na 

entitetskom nivou 

1.5.6 Gender problematika na primijeri Federacije BiH 27 

1.5.7 Najvažniji nalazi analize pravnog okvira u BiH 34 

1.8 Demografija BiH- Gender aspekti 

35 

1.8.1 Osnovne demografske karakteristike Bosne i Hercegovine 36 

1.8.2 Rodna ravnopravnost i školstvo 37 

1.8.3 Rodna ravnopravnost i rad 42 

1.8.4 Rodna ravnopravnost politika, zakonodavna i izvršna vlast 46 

1.8.5 NVO sektor i gender mainstreaming 49 

1.8.6 Rodna ravnopravnost i mediji 49 

1.8.7 Rodna ravnopravnost i zdravlje 51 

6 

20 

2

1.8.8 Rodna ravnopravnost i nasilje u porodici 51 

2. ANALIZA REZULTATA 53 

2.1 Metodologija 53 

2.2 Demografske karakteristike ispitanika/ca 54 

2.3 Demografske karakteristike institucija/organizacija 55 

2.4 Percepcija ispitanika/ca o rodnoj ravnopravnostiglobalni 

pokazatelji 

2.4.1 Konkretizacija stanja rodne ravnopravnosti 86 

2.4.2 Osvrt na rodnu ravnopravnost s aspekta seksualnog 

uznemiravanja 

2.4.3 Znanje i stepen informisanosti o rodnoj ravnopravnosti 96 

2.4.4 Nivo informisanosti o rodnoj tematici 101 

2.4.5 Gender stereotipi i prisutne predrasude 106 

2.4.6 Rezime 116 

3. PREPORUKE PROISTEKLE IZ ISTRAŽIVANJA 119 

4. LITERATURA I IZVORI 120 

5. DODATAK 123 

5.1 DODATAK: Tabele za velike grafikone 123 

5.2 DODATAK: Pprema polu 138 

5.3 DODATAK: Prema godinama starosti 186 

59 

89 

3

1. ANALIZA TRENUTNOG STANJA 

1.1 INSTITUCIONALNI MEHANIZMI ZA GENDER PITANJA U 

BOSNI I HERCEGOVINI-Gender mainstreaming aktivnosti, 

projekti i programi 

Institucionalni mehanizmi za gender pitanja u BiH obuhvataju sve nivoe zakonodavne 

i izvršne vlasti. U ovom smislu se može govoriti o jakoj mreži institucija za iniciranje i 

koordiniranje gender mainstreaming-a (integriranja gender koncepta) u bosanskohercegovackom 

sistemu vlasti. Naime, u okviru zakonodavne vlasti su osnovane 

(uspostavljene) komisije/odbori, počevši od Parlametarne skupštine Bosne i 

Hercegovine na državnom nivou, Doma naroda Parlamenta Federacije Bosne i 

Hercegovine, Zastupničkog doma Parlamenta Federacije Bosne i Hercegovine, te 

Narodne skupštine Republike Srpske na entitetskom nivou, preko kantonalnih 

skupština do općinskih/opštinskin vijeća/ općinskih skupština na lokalnom nivou. U 

izvršnoj vlasti u okviru Ministarstva za ljudska prava i izbjeglice Bosne i Hercegovine 

djeluje Agnecija za ravnopravnost spolova Bosne i Hercegovine, a na entitetskom 

nivou ranije uspostavljeni Gender Centri Federacije Bosne i Hercegovine i Republike 

Srpske. Na kantonalnom nivou u Federaciji Bosne i Hercegovine uspostavljeni su 

kantonalni odbori koje čine nominovane osobe za gender pitanja iz razlicitih 

ministarstva. Pri kabinetima načelnika općina/opština su također osnovane komisije 

za ravnopravnost spolova. 1 

Svi institucionalni mehanizmi imaju precizno definiran mandat za ravnopravnost 

spolova/gender pitanja 2 , što bi trebalo da ukazuje na temeljnu privrženost vlasti 

gender pitanju kao nužnoj pretpostavci za sprovođenje gender mainstreaming-a. Pa 

ipak, stvarni pokretač inicijativa, prijedloga mjera djelovanja, te ključni subjekt u 

realizaciji i monitoringu procesa u vezi gender mainstreaminga u BiH predstavljaju 

Agencija za ravnopravnost spolova BiH i Gender centri FBiH i RS. Ova tri 

institucionalna mehanizma za gender odlučujuća su poluga «novog društvenog 

ugovora» između bosanskohercegovačkih muškaraca i žena. Oni imaju istaknuto 

mjesto s obzirom na aktivnosti, projekte, mjere koje su poduzimali i poduzimaju na 

jačanju i održivosti institucionalnih mehanizama za ravnopravnost spolova, kao i 

iniciranju uspostavljanja takvih mehanizama na lokalnom nivou. Štaviše, oni u nizu 

svojih aktivnosti, programa i projekata iniciraju gender mainstreaming sa nevladinim 

institucijama i civilnim sektorom, i na taj način postaju ključni gender 

mainstreaming faktor/poluga u BiH. 

1 Vidi u Appendixu 1 šematski prikaz institucionalnih mehanizama za gender. 

2 Vidi Appendix 2 

4

1.1.1 Međunarodni pravni i politički okvir 

U međunarodni pravni okvir koji obavezuje Bosnu i Hercegovinu na poduzimanje 

pozitivnih mjera u cilju promoviranja gender ravnopravnosti i punog uživanja ljudskih 

prava građana i građanki Bosne i Hercegovine spada niz konvencija, rezolucija, 

deklaracija. Unutar ove lepeze međunarodnih dokumenata povlašteno mjesto imaju 

Konvencija o eliminaciji svih oblika diskriminacije žena (CEDAW) i Pekinška 

deklaracija i platforma za akciju. CEDAW je usvojena Rezolucijom Generalne 

Skupštine, br. 34/ 180 u decembru 1979. godine, stupila je na snagu 3.septembra 

1981, a Bosna i Hercegovina ju je ratifikovala 1993. godine i integrisala u državni 

Ustav. Pekinšku deklaraciju Bosna i Hercegovna je potpisala zajedno sa 179 drugih 

vlada širom svijeta u septembru 1995. godine u Pekingu. 

Koncept «gender mainstreaming» se po prvi put pojavljuje u međunarodnim 

dokumentima nakon Treće UN svjetske konferencije o ženama (Najrobi 1985), a u 

Platformi za akciju, prihvaćenoj na Četvrtoj UN svjetskoj konferenciji o ženama 

(Peking 1995) ima istaknuto mjesto. Potpisivanjem Pekinške deklaracije i platforme 

za akciju vlade su se obavezale da će ojačati državni mehanizam za gender i 

unapređivanje položaja žena, koji je doduše već postojao skoro u svakoj zemlji 

članici, ali je ponajčešće bio marginaliziran, sa nejasnim mandatom, nedovoljnim 

resursima, bez dovoljno osposobljenog osoblja i bez stvarne političke podrške. U 

strateškom cilju Pekinške platforme za akciju, onom koji se odnosi na institucionalne 

mehanizme za poboljšavanje položaja žena kaže se:“Državni mehanizam za 

poboljšavanje položaja žena predstavljen je centralnom jedinicom, unutar vlade, za 

koordiniranje politika. Njen glavni zadatak je podržati integriranje perspektive 

gender jednakosti u svim vladinim politikama. U nužne uslove za efikasno 

funkcioniranje takvih državnih mehanizama spadaju: 

(a) Smještanje na najviši mogući nivo u vladi, pod odgovornošću ministra u vladi; 

(b) Institucionalni mehanizmi i procesi koji olakšavaju decentralizirano planiranje, 

implementaciju i nadgledanje s ciljem uključivanja nevladinih organizacija i 

lokalnih organizacija odozdo prema gore; 

(c) Potrebni resursi u smislu budžeta i profesionalne sposobnosti; 

(d) Mogućnost da se utiče na razvoj svih vladinih politika.» 

Vijeće Evrope je osnovano 1949. godine sa zadatkom sprovođenja Univerzalne 

deklaracije o ljudskim pravima, a 70-tih godina 20. vijeka započinju njegove 

značajne aktivnosti na ravnopravnosti spolova. 1988. Komitet ministara je izdao 

Deklaraciju o ravnopravnosti žena i muškaraca kao preduslovu za demokratiju i 

društvenu pravdu. Od 1992. godine se aktivnosti Vijeća Evrope sprovode u okviru 

Komiteta za ravnopravnost žena i muškaraca (CDEG), čije su članice i predstavnici 

bh gender mehanizama, Agencije za ravnopravnost spolova Bosne i Hercegovine i 

gender centara. Postoji niz preoporuka Vjeca Evrope iz ove oblasti, koje države 

članice moraju primjenjivati. Pored obaveze država članica da poštuju ljudska prava, 

države moraju poduzimati i pozitivne mjere u cilju promoviranja i zaštite prava. 

Naime, od Pekinške konferencije jedna je od glavnih aktivnosti Vijeća Evrope razvoj 

alata, strategija i učesnika/ca za efikasno i vidljivo integriranje gender dimenzije u 

sve programe i projekte, te njegovu evaluaciju i praćenje. 1998. godine Komitet za 

ravnopravnost žena i muškaraca (CDEG) je publikovao izvještaj «Gender 

mainstreaming: konceptualni okvir, metodologija i pregled dobrih praksi», a na 

osnovu ove publikacije Komitet ministara je iste godine usvojio «Preporuke zemljama 

članicama za gender mainstreaming». U međuvremenu su se aktivnosti na gender 

mainstreamingu nastavile i bogatile. Pristupanje Bosne i Hercegovine Vijeću Evrope 

5

označio je dalji poticaj unutar procesa razvijanja institucionalnih i pravnih okvira kao 

i standarda za gender mainstreaming u Bosni i Hercegovini. 

Vjeće Evrope je definiralno integriraranje gender ravnopravnosti i gender 

mainstreaming kao “(re)organiziranje, poboljšavanje, razvijanje i vrednovanje 

procesa kreiranja politika sa ciljem da akteri/ke, koji/e učestvuju u pravljenju 

politika, u sve politike na svim nivoima i u svim fazama inkorporiraju perspektivu 

gender ravnopravnosti.» Ova strategija ukazuje na potrebu integriranja gender 

komponente u sve mjere, čak i kada se one na prvi pogled čine gender neutralne, 

jer svaka mjera i politika ima različite posljedice u životima muškaraca i žena, 

djevojčica i dječaka. A u neophodne uslove za provedbu gender mainstreaminga 

spadaju: 

• Ciljana politika o pitanju ravnopravnosti spolova. 

• Institucinalni i operativni mehanizmi za integraciju gender pitanja u vladin 

sistem. 

1.1.2 Strategijsko djelovanje na uvođenju gender jednakopravnosti u 

BiH 

Uspostavljanje institucionalnih mehanizama za gender u BiH i jačanje njihovog 

kapaciteta ima za svoj osnovni cilj stvaranje uslova za: 

• Gender jednakost i ravnopravnost, 

• Razvoj demokratije, dobre uprave i ekonomske održivosti, 

• Pristupanje evropskim integracijama. 

Svrha uspostavljanja institucionalnih mehanizama je: 

• Uvođenje gender mainstreaminga kao strategije, 

• Razvoj tehnika i instrumenata za gender jednakost u BiH. 

Aktivnosti mehanizma za gender pitanja u Bosni i Hercegovini (Gender centara 

Federacije i Republike Srpske) i civilnog sektora, koje su imale podršku Ministarstva 

za ljudska prava i izbjeglice BiH, rezultirale su usvajanjem Zakona o ravnopravnosti 

(s)polova u BiH maja 2003. godine., koji je jedan od prvih ove vrste u regiji. 

Pored Gender akcionog plana BiH koji u sebi sadrzi i Državni plana akcije za 

unapredjenje polozaja zena i radi se po smjernicama iz Pekinske platforme za akciju 

sa deklaracijom, koji dokumenti su finalizirani krajem 2005. godine, ovaj Zakon 

predstavlja precizan domaći pravni okvir za gender mainstreaming i gender 

ravnopravnost u BiH. Dakako, implementacija Zakona o ravnopravnosti (s)polova 

predstavlja razvojni proces u jednoj zemlji, koji mora biti kontinuiran da bi doveo do 

značajnijih rezultata. Aktivnosti na implemenatciji se sprovode unutar više projekta 

od kojih najznačajniji jesu: Projekt gender jednakosti i ravnopravnosti u Bosne i 

Hercegovini (GEEP), koji se realizira uz podršku Vlade Finske i Projekt razvoja 

kapaciteta i partnerstva između vlade i civilnog društva za implementaciju Zakona o 

ravnopravnosti spolova u BiH (Gender projekt), podrzan od strane UNDP I UN 

Gender grupe, koja se sastoji od UNDP-a, UNFPA-a, UNICEF-a, UNOHCHR-a i ILO-a. 

Promoviranje ravnopravnosti spolova i implementaciju Zakona podržavaju i 

Kanadska agencija za razvoj i Vlada Japana. 

6

U dosadašnjem prikazu su istaknuta tri ključna, ako ne i najključnija, subjekta 

institucionalnog gender maninstreaminga u BiH – Agencija za ravnopravnost spolova 

BiH i Gender agencije FBiH i RS, te je istaknuto da su gender mainstreaming 

institucionalni mehanizmi uspostavljeni na svim nivoima zakonodavne i izvršne 

vlasti - od državnog i entitetskog do kantonalnog i lokalnog. Naznačeni mehanizmi, 

međutim, još uvijek zahtijevaju dalju izgradnju kapaciteta, naročito kantonalne i 

opštinske strukture, kako bi bili osposobljeni da izvršavaju svoje obaveze po 

mandatu i opisu posla. Komisije za gender jednakost kantonalnih skupština 

uspostavljene su u 8 kantona. Ostalo je da se osnuju komisije u Hercegovačkoneretvanskom 

kantonu i Posavskom kantonu. Vlade u osam kantona donijele su 

odluku o osnivanju kantonalnih odbora za gender jednakost. Ostalo je da se osnuju u 

Tuzlanskom i Hercegovačko-neretvanskom kantonu. Prema podacima Gender centra 

FBiH uspostavljene su komisije u 41 opštini/općini (39 uspostavljeno pri općinskim 

vijećima i 2 pri kabinetu načelnika). U 26 opština RS osnovano je 22 komisije za 

gender jednakost (11 uspostavljeno pri skupštini opštine a 15 pri kabinetu 

načelnika). U Distriktu Brcko takodjer je na inicijativu i uz strucnu podrsku gender 

centara RS i FBiH osnovana Komisija za ravnopravnost polova pri kabinetu 

gradonacelnika. Ova komisija dobila je posebnu podrsku supervizorice Brcko Distrikta 

g-dje Suzan Dzonson. 

Gender agencija i Gender centri održavaju permanentne obuke za članove/ce 

komisija za gender i državnih službenika/ca u cilju podizanja gender svijesti i 

upoznava sa Zakonom o ravnopravnosti spolova kao temeljnom domaćem pravnom 

okviru za sprovođenje gender mainstreaminga i gender ravnopravnosti u BiH. 

Osnaživanje kapaciteta vladinog sektora u promoviranju gender jednakosti olakšaće 

integriranje gendera u pravni i politički okvir. Gender agencija i gender centri su dali 

primjedbe na niz zakonskih propisa, potakli javne rasprave i donošenje Zakona o 

zaštiti od nasilja u porodici. Značajni su njihovi napori na poboljšanju pravne 

pismenosti. A u najnovije aktivnosti spada priprema metodologije za gender 

budžetiranje i uključivanje gender komponente u Srednjoročnu razvojnu strategiju 

(SRS/PRSP). Srednjoročna strategija razvoja predstavlja vladin strateški dokument, 

te je integriranje gendera u taj dokument od krucijalnog značaja za gender 

mainstreaming i stvaranje uslova za gender jednakost. Uvođenje grupe za gender 

unutar EPPU pruža garanciju da strategije razvoja u BiH neće bit gender slijepe već 

gender senzitivne, te da će na taj način podjednako respektirati potrebe i muškaraca 

i žena. 

U cilju implementacije Zakona o ravnopravnosti spolova osnovane su radne grupe 

strucnjaka i strucnjakinja iz vladinog i civilnog sektora koji se svako u svojoj oblasti, 

bavi i pitanjima gendera. Radne grupe osnovane su za zakonom definisane oblasti: 

• Javni život 

• Zapošljavanje, rad i pristup resursima 

• Obrazovanje 

• Zdravlje i socijalnu zaštitu 

• Sport i kulturu 

• Medije 

• Komentar/pravno tumacenje zakona sa posebnim osvrtom na nasilje po 

osnovu pola/sudske procedure i propise, 

kako bi se identifikovali svi subjekti koji su uključeni u gender mainstreaming, dale 

preporuke za djelovanje i sačinili indikatori za praćenje implementacije ovog Zakona. 

Programi obuka učesnika/ca i trening trenera/ki slijede nakon ovih gender 

istraživanja kako bi se obezbijedili potrebni ljudski resursi za implementaciju Zakona. 

7

Generalno govoreći, gender istraživanja i obuke povećavanja svjesnosti o gender 

jednakosti i ravnopravnosti zauzimaju visok prioritet u djelatnostima Gender agencije 

i Gender centara. Sa nevladinim sektorom se organizuju seminari, okrugli stolovi, 

javne rasprave i pilot istraživanja u oblastima medija, obrazovanja, javnog života, 

zapošljavanja, rada i pristupima resursima, zdravlja i socijalne zaštite, nasilja, 

sudske procedure i propisa. Naročit fokus predstavlja gender mainstreaming u 

obrazovnim institucijama, u vezi kojeg su diljem BiH držani seminari i radionice 

dizanja svijesti učesnika/ca obrazovnog procesa, vršena istraživanja o gender 

stereotipima u udžbenicima/čitankama u osnovnim školama, objavljene publikacije i 

zbornici radova na temu odgoja, obrazovanja i gendera za predškolske ustanove, 

osnovne i srednje škole. 

Spomenimo na kraju i djelatnosti Gender agencije i Gender centara na povećavanju 

gender senzitivnih statističkih podataka, i na njima baziranih analiza. 

1.1.3 Zaključak 

Jedan važan niz promjena vezan za integrisanje gendera u vladine politike su: 

1. Uspostava Agencije za ravnopravnost spolova na državnom nivou; 

2. Uspostava Gender centara FBiH i RS; 

3. Donošenje Zakona o ravnopravnosti spolova u BiH; 

4. Finaliziranje Gender akcionog plana BiH sa Državnim planom akcije za 

unapredjenje polozaja zena . 

Rezultati dosadašnjih aktivnosti Gender Agencije i Gender cenatra u primjeni 

Zakona o ravnopravnosti spolova i realiziranju Državnog plana akcije mogu se 

grupisati na slijedeći način: 

1. Povećano integriranje gendera u pravni i politički okvir; 

2. Uključivanje gendera u reviziju Srednjoročne razvojne strategije 

(MTDS/PRSP); 

3. Povećan broj publikacija i istraživanja, sa prijedlozima mjera i indikatora za 

praćenje, na temu gendera po oblastima iz Zakona o ravnopravnosti spolova; 

4. Povećan broj obuka za podizanje svjesnosti svih učesnika/ca gender 

mainstreaminga i treniranje trenera/ica o gender jednakosti; 

5. Povećan broj gender statističkih podataka i njihove analize; 

6. Osnažen kapacitet vladinog i nevladinog sektora da promovira gender 

jednakost. 

7. Proširenje međunarodne i regionalne saradnje. 

I pored naznačenih aktivnosti Gender agencije i Gender centara, koje se sprovode 

sistematično i kontinuirano, mora se istaći da su promjene ka gender jednakosti i 

gender mainstreamingu u svim oblastima života u BiH nedovoljne, te da čak postoji 

bojazan da u nekim sferama može doći i do pogoršavanja gender jednakosti s 

obzirom na snažno patrijarhalno naslijeđe i tendencija ka retradicionalizaciji društva, 

te postojanja još jakih etno-nacionalističkih identitarnih politika. Gender agencija i 

Gender centri, sa njihovim dosadašnjim postignućima, programima i projektima, čini 

odlučne pomake ka gender ravnopravnosti i stvarnoj demokratizaciji. Nije 

pretjerivanje izreći da oni predstavljaju ključnu polugu ka gender demokratiji u BiH. 

U punom zamahu svojih dosadašnjih aktivnosti, Agencija i Gender centri ne žele da 

iscrpe svoje djelatnosti, pa da tek onda mijenjaju svoju strategiju. U tom smislu 

8

egionalna saradnja je prepoznata kao nova faza i značajan činilac transformacije 

prema gender pravednom i održivom, sigurnom i stabilnom društvu. 

Appendix 1 – ŠEMATSKI PRIKAZ INSTITUCIONALNIH MEHANIZAMA ZA 

GENDER u BiH 

INSTITUCIONALNI MEHANIZMI ZA GENDER MAINSTREAMING 

NA DRŽAVNOM NIVOU 

PARLAMENTARNA 

SKUPŠTINA BOSNE I 

HERCEGOVINE 

- Komisija za ostvarivanje 

ravnopravnosti spolova BIH 

VIJEĆE MINISTARA BOSNE 

I HERCEGOVINE 

MINISTARSTVO ZA 

LJUDSKA PRAVA I 

IZBJEGLICE BOSNE I 

HERCEGOVINE 

- Agencija za ravnopravnost 

spolova Bosne i Hercegovine 


NA ENTITETSKOM NIVOU 

ZASTUPNIČKI DOM PARLAMENTA 

FEDERACIJE BOSNE I 

HERCEGOVINE 

-Komisija za jednakopravnost spolova 

DOM NARODA PARLAMENTA 

FEDERACIJE BOSNE I 

HERCEGOVINE 

- Komisija za jednakopravnost spolova 

VLADA FEDERACIJE BIH I 

REPUBLIKE SRPSKE 

DISTRIKT BRČKO 

-nominovane osobe iz svakog 

ministarstva 

NARODNA SKUPŠTINA REPUBLIKE 

SRPSKE 

- Komisija za društveni položaj žena i 

muškaraca i ravnopravnost spolova 

GENDER CENTAR 

FEDERACIJE BIH I GENDER 

CENTAR REPUBLIKE SRPSKE 

9


NA KANTONALNOM NIVOU (FBIH) 

KANTONALNE SKUPŠTINE 

-Komisije za jednakopravnost spolova 

KANTONALNE VLADE U 

FEDERACIJI BiH (10 

KANTONA) 


NA OPŠTINSKOM/OPĆINSKOM 

NIVOU 

OPĆINSKA 

VIJEĆA/SKUPŠTINE 

OPŠTINA 

- Komisije za jednakopravnost 

spolova 

KANTONALNI 

KOORDINACIONI ODBORI 

ZA GENDER PITANJA 

KABINET NAČELNIKA 

Komisije za jednakopravnost 

spolova u općinama/opštinama 

Komisije za jednakopravnost 

spolova u mjesnim zajednicama 

10

Appendix 2 – DJELOKRUG RADA INSTITUCIONALNIH MEHANIZAMA 

ZA GENDER PITANJA 

1.2 DRŽAVNI I ENTITETSKI NIVO 

1.2.1 Zakonodavna vlast 

Komisije/odbor za ostvarivanje ravnopravnosti (s)polova 

1. Razmatraju nacrte, odnosno prijedloge propisa, sa stanovišta njihove 

usklađenosti sa Zakonom o ravnopravnosti spolova u BiH i međunarodnim 

konvencijama koje tretiraju zabranu diskriminacije po osnovu spola. 

2. Razmatraju pitanja u vezi s ostvarivanjem jednakosti među spolovima u BiH – 

posebno unapređivanje položaja žena u BiH. 

3. Razmatraju prijedloge izvještaja i drugih dokumenata institucija o provedbi 

CEDAW konvencije, Pekinške deklaracije i Platforme za akciju. 

4. Ostvaruju saradnju sa drugim radnim tijelima, tijelima izvršne vlasti koja se 

bave pitanjima ravnopravnosti spolova na svim nivoima organiziranja vlasti u 

BiH. 

5. Predlažu aktivnosti i mjere za sprečavanje diskriminacije po osnovu spola. 

1.2.2 Izvršna vlast 

Agencija za ravnopravnost spolova Bosne i Hercegovine 

1. Obavlja i druge poslove vezane za promociju ravnopravnosti spolova i 

provođenje svrhe Zakona o ravnopravnosti spolova u BiH. 

2. Periodično izrađuje Državni plan akcije za gender, zasnovan na prijedlozima 

svih ministarstava na državnom nivou, planu Gender centra FBiH i planu 

Gender centra RS, a koji će Ministarstvo predstaviti svake godine Vijeću 

ministara Bosne i Hercegovine radi usvajanja. 

3. Prati primjenu i vrši koordinaciju aktivnosti sa svim relevantnim subjektima u 

procesu implementacije Državnog plana akcije za gender. 

4. Priprema godišnje izvještaje Vijeću ministara Bosne i Hercegovine o statusu 

spolova u BiH na osnovu izvještaja Gender centra F BiH i Gender centra RS. 

5. Vrši ocjenjivanje zakona, akata i podzakonskih akata koje usvaja Vijeće 

ministara Bosne i Hercegovine, kako bi pratilo djelovanje na ravopravnost i 

ravnopravnu zastupljenost spolova. 

6. Izrađuje metodologiju za ocjenu efekata državne politike i programa u vezi sa 

ravnopravnošću spolova. 

1.2.3 Gender centri FBiH i RS 

1. Prate položaj žena i implementaciju njihovih zagarantovanih prava. 

11

2. Ostvaruju saradnju sa tijelima zakonodavne i izvršne vlasti za 

jednakopravnost spolova na entitetskom i drugim nivoima organiziranja 

vlasti. 

3. Učestvuju u pripremama zakona i drugih općih akata, te pri utvrđivanju mjera 

od ovlaštenih ministarstava radi ostvarenja jednakog uticaja žena i 

muškaraca u razvojnom procesu. 

4. Zalažu se i promoviraju jednaka prava i mogućnosti za muškarce i žene, te 

organiziraju stručne debate i slične rasprave na ovu temu. 

5. Sakupljaju inicijative vezane za promjenu legislative sa aspekta gendera. 

6. Pružaju stručnu pomoć u bilateralnim i multilateralnim odnosima vezanim za 

gender politiku. 

7. Ostvaruju saradnju sa domaćim i međunarodnim nevladinim organizacijama, 

te koordiniraju implementaciju domaćih i međunarodnih programa. 

8. Koordiniraju u izradi izvještaja ovlaštenih tijela upućenih međunarodnim 

institucijama o preuzetim konvencijama i drugim dokumentima iz gender 

oblasti. 

9. Informišu javnost o ostvarivanju ravnopravnosti spolova. 

1.3 KANTONALNI NIVO 


Komisije za jednakopravnost spolova skupština kantona 

1. Razmatraju pitanja u vezi sa ostvarivanjem jednakosti među spolovima u 

Kantonu, posebno u vezi sa unapređenjem položaja žena u Kantonu. 

2. Razmatraju predložene zakone i druge propise Kantona sa stanovišta 

jednakosti spolova i sprečavanja diskriminacije žena. 

3. Razmatraju prijedloge dokumenata i izvještaje institucija Kantona koji se 

odnose na ostvarivanje jednakosti spolova i provođenje platforme za akciju 

Pekinške deklaracije u cjelini, odnosno po pojedinim oblastima. 

4. Razmatraju pripreme za učešće delegacije Kantona na skupovima unutar 

države i međunarodnim skupovima kada se razmatra provođenje Pekinške 

deklaracije. 

5. Ostvaruju saradnju sa drugim skupštinskim radnim tijelima i tijelima izvršne 

vlasti koja se bave gender pitanjima, te sa nevladinim sektorom. 

6. Razmatraju i druga pitanja u vezi sa ostvarivanjem jednakosti spolova. 


Kantonalni koordinacioni odbori 

1. Koordiniraju rad u ministarstvima na otklanjanju diskriminacije bazirane na 

spolu i ostvarivanju jednakosti i ravnopravnosti žena i muškaraca u svim 

oblastima. 

2. Prate izradu i provođenja propisa. 

12

3. Ostvaruju saradnju sa radnim tijelima kantonalne skupštine i nevladinim 

organizacijama koje se bave pitanjima gendera. 

4. Koordiniraju rad sa Gender centrom Federacije Bosne i Hercegovine. 

5. Ostvaruju saradnju sa općinskim komisijama za gender pitanja. 

1.4 OPĆINSKI NIVO 


Komisije/Odbori za jednakopravnsot spolova Općinskog vijeća/Skupštine 

opštine 

1. Razmatraju nacrte i prijedloge, odluke i druga akta koje donosi Općinsko 

vijeće/ Skupština opštine s aspekta ravnopravnosti spolova. 

2. Razmatraju prijedloge i inicijative građana za unaprijeđenje ravnopravnosti 

polova. 

3. Podstiču učešće žena u odlučivanju u organima mjesnih zajednica i javnim 

aktivnostima. 

4. Analiziraju stanje i predlažu mjere za otklanjanje povreda ravnopravnosti 

spolova na lokalnom nivou. 

5. Promoviraju jednaka prava i mogućnosti za oba spola. 

6. Sarađuju sa drugim radnim tijelima općinskog vijeća i drugim subjektima koji 

se bave pitanjima ravnopravnosti spolova. 


Komisije/Odbori za jednakopravnost spolova 

1. Prate položaj žena u općini i implementaciju njihovih zakonom priznatih 

prava. 

2. Zalažu se i promovišu jednaka prava i mogućnosti za muškarce i žene. 

3. Sarađuju sa lokalnim nevladinim organizacijama koje se bave pitanjima 

jednakosti i ravnopravnosti spolova. 

4. Sarađuju sa Gender Centrom Federacije BiH. 

5. Učestvuju u realizaciji projekata Gender Centra Federacije BiH koji se odnose 

na područje općine. 

6. Sarađuju sa Općinskim vijećem i prate donošenje bitnih odluka u općini radi 

evidencije ostvarenja jednakog uticaja žena i muškaraca u razvojnom 

procesu. 

7. Predlažu Općinskom načelniku i Gender Centru Federacije BiH aktivnosti koje 

doprinose podršci strateških potreba promovisanja gender jedankosti i 

ravnopravnosti. 

13

1.5 NORMATIVNI OKVIR ZA IZUČAVANJE GENDER 

PROBLEMATIKE U BOSNI I HERCEGOVINI 

1.5.1 Uvod 

U cilju analize gender problematike u Bosni i Herrcegovini potrebno je ovu oblast 

situirati unutar pravnog okvira. Pravni instrumentariij koji djeluje u Bosni i 

Hercegovini, relevantan za gender ravnopravnost, ima međunarodne i domaće 

pravne izvore. Osobenost pravnog sistema, posebno u slučaju ljudkih prava, vidljiva 

je u činjenici da su pojedini međunarodni instrumenti iz ljudskih prava dio ustava 

Bosne i Hercegovine i da je Bosna i Hercegovina istovremeno država članica istih tih 

konvencija. 

Iz činjenice da su međunarodni instrumenti dio Ustava Bosne i Hercegovini proizilaze 

obaveze državnih organa i vlasti prema građanima u pogledu priznanja, uživanja i 

zaštite ljudskih prava. Činjenica da je država ratificirala određene međunarodne 

instrumente znači obavezu države da na svom teritoriju osigura prava iz određene 

konvencije i da o tome periodično izvještava komitete ustanovljene određenim 

konverncijama o načinu implementiranja konvencija i o rezultatitima do kojih se 

došlo u ostvarivanju cilja određenie konvencije. 

Međunarodni pravni instrumenti koji su na snazi u Bosni i Hercegovini a odnose se na 

ravnopravnost žena i muškaraca 

Aneks I Ustava BiH 

Dodatni sporazumi o ljudskim pravima koji seprimjenjuju u Bosni i Hercegovini. 

1. Konvencija o kažnjavanju i sprječavanju zločina genocida (1948) 

2. Ženevske konvencije I-IV o zaštiti žrtava rata (1949) i Dopunski protokoli I-II 

(1977) 

3. Konvencija o statusu izbjeglica (1951) i Protokol (1966) 

4. Konvencija o državljanstvu udatih žena (1957) 

5. Konvencija o smanjenju broja lica bez državljanstva (1961) 

6. Međunarodna konvencija o uklanjanju svih oblika rasne diskriminacije (1965) 

7. Međunarodni pakt o građanskim i političkim pravima (1966) i Opcioni 

protokoli (1966 i 1989) 

8. Konvencija o ukidanju svih oblika diskriminacije žena/CEDAW (1979) 

9. Konvencija protiv mučenja i drugih surovih, nehumanih ili ponižavajućih 

tretmana ili kažnjavanja (1987) 

10. Evropska konvencija o sprječavanju mučenja, nehumanog ili ponižavajućeg 

tretmana ili kažnjavanja (1987) 

11. Konvencija o pravima djeteta (1989) 

12. Konvencija o zaštiti prava radnika-migranata i članova njihovih porodica 

(1990) 

14

13. Evropska povelja za regionalne jezike i jezike manjina (1992) 

14. Okvirna konvencija za zaštitu nacionalnih manjina (1994) 

Međunarodne konvencije koje je ratificirala Bosna i Hercegovina a koje se odnose na 

položaj žena, odnosno imaju gender dimenziju 

1. Međunarodni pakt o građanskim i političkim pravima 

2. Opcioni protokl uz Međunarodni pakt o građanskim i političkim pravima 

3. Međunarodni pakt o ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima 

4. Konvencija o eliminaciji svih oblika diskriminacije žena 

5. Opcioni protokol uz Konvencija o eliminaciji svih oblika diskriminacije žena 

6. konvencija o eliminaciji svih oblika rasne diskriminacije 

7. Konvencija o pravima djeteta 

8. Konvencija protiv diskriminacije u obrazovanju 

9. Konvencija o jednakim platama ( nadoknadama) 

10. Konvencija o diskriminaciji u zanimanju i zaposlenju 

11. Konvencija o radnicima sa porodičnim obavezama 

12. Konvencija o radu u kući ( još nije stupila na snagu) 

13. Konvencija o državljanstvu udatih žena 

14. Konvencija o minimalnoj starosnoj dobi za pristanak na brak i registraciji 

braka 

15. Konvencija o statusu izbjeglica i Prtokol uz Konvenciju 

16. Konvencija o transnacionalnom organiziranom kriminalu sa Protokolima 

17. Dopunska konvencija o oslobađanju od ropstva, trgovine robljem i institucija i 

praksi sličnih ropstvu, 

18. Konvencija protiv torture 

Da bi se međunarodni instrumenti bili iskorišteni u punom kapacitetu sa ciljem 

postizanja gender ravnopravnosti nužno je da postojanje pune informacije o 

međunarodnim instrumentima koje je Bosna i Hercegovina ratuficirala, spisak 

konvencija koje sadrže gender komponentu i koje mogu biti stavljene u funkcju 

rodne ravnopravnosti, spisak domaćih zakona naslonjenih na međunarodne 

pravne izvore i spisak mjera koje mogu biti poduzete. To podrazumijeva 

evidenciju o stanju konvencije –datum pristupanja i ratifikaciju, datum stupanja 

konvencije na snagu, izvještavanje po konvenciji i eventualne rezerve na 

pojedine odrdbe konvencije. 

Nepoznavanje međunarodnih standarda koje je Bosna i Hercegovina prihvatila, 

nepostajanje evidencije može biti prepreka u ostvarivanja prava koje konvencija 

garantira. 

U okviru Aneksa I , u kojem su određeni dodatni sporazumi o ljudskim pravima koji 

će se primjenjivati u Bosni i Hercegovini, navedena je Konvencija o ukidanju svih 

oblika diskriminacije žena . Bosna i Hercegovina je 01.09. 1993. godine poptpisala 

ovu Konvenciju, tako da je ona sastavni dio Ustava Bosne i Herecegovine sa jedne 

strane i Bosna i Hercegovina je članca ove Konvencije kao međunarodnog 

instrumenta sa druge strane iz čega proizilazi dvostruka državna obaveza. Država je 

obavezna na njeno poštivanje po osnovu unutrašnjeg prava jer je dio Ustava i ima 

međunarodnopravnu odgovornost kao država članica ove Konvencije. Po načelu 

ustavnosti i zakonitosti promjenjuje sa u oba entiteta.Treba imati u vidu da je u 

Federaciji Bosne i Hercegovine ova Konvencija takođe dio ustavnog teksta ovog 

entiteta , a u drugom entitetu, Republici Srpskoj, Konvencija se primjenjuje po 

osnovu ustavnosti i zakonitosti. Osnovne odredbe Konvencije sadržasne su u ustavu 

Republike Srpske. U preambuli ove Konvencije se, između ostalog, poziva na: 

15

• Povelju Ujedinjenih naroda koja ponovno proglašava osnovnu vjeru u 

osnovna prava čovjeka, dostojanstvo i vrijednost čovjekove ličnosti i u 

ravnopravnost muškaraca i žena, 

• Univerzalnu deklaraciju , koja potvrđuje nedopustivost diskriminacije i 

proglašava da su svi ljudi rođeni slobodni i jednaki u dostojanstvu i pravima , 

te da svakome pripadaju sve slobode i prava koja su tamo navedena, bez 

ikakvih razlika, uključujući i razliku u polu 3 , 

• Međunarodne paktove o ljudskim pravima – Međunarodni pakt o građanskim 

i političkim i Međunarodni pakt o ekonomskim, socijalnim i kulturnim 

pravima- koji imaju obavezu da osiguraju ravnopravnost žena i muškaraca u 

svim građanskim, političkim, ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima 4 

• rezulucije, deklaracije i preporuke koje su usvojili Ujedinjeni narodi i 

specijalizovane agencije koje unapređuju ravnopravnost žena i muškaraca 

• iskazuje se uvjerenje kako je potrebno izmijeniti tradicionalnu ulogu žena i 

muškaraca u društvu u cilju ostvarenja potpune ravnopravnosti 5 

U smislu člana 1 ove Konvencije , diskriminacijom se smatra razlika, isključenje, ili 

ograničenje po polu, koje ima za posljedicu ili svrhu da ženama ugrozi ili onemogući 

priznavanje, ostvarenje ili vršenje ljudskih prava i osnovnih sloboda na političkom, 

ekonomskom, društvenom, kulturnom, građanskom ili drugom polju , bez obzira na 

njihovo bračno stanje, na osnovu ravnopravnosti muškaraca i žena 6 

Definicija diskriminacije nije eksplecitno iskazana u Ustavu RS ali je sadržana u 

ustavu Bosne i Hercegovine. 

S obzirom na to da je u Bosni i Hercegovini i njenim entitetima sprovedena ustavnozakonska 

jednakost žena i muškaraca, značajan je član 3 Konvencije koji obavezuje 

države «na preuzmanje u svim oblastima, posebno političkoj, društvenoj, 

ekonomskoj i kulturnoj, svih odgovarajućih mjera, uključujući i zakonodavne , da bi 

osigurale potpun razvoj i napredak žena, kako bi im se garantovalo ostvarenje i 

uživanje prava čovjeka i osnovnih sloboda, ravnopravno sa muškarcima. « 7 

Prevedeno na formuliranje politika, to znači obavezu da se uzmu u obzir gender 

razlike, da se jedan problem tretira na način na koji uključuje i muškarce i žene. Da 

bi se ostvarilaravnopranost nije dovoljan samo jednak tretman, potrebno je uzimanje 

u obzir i specifičnih potreba žena i muškaraca i njihovo rješavanje kako bi se 

ostvarila ravnopravnost u tretmanu. Konvencija uglavnom ponavlja identična prava 

iz Univerzalne deklaracije i Međunarodnih paktova, ali je riječ «svako « zamijenjena 

riječju žena sa ciljem eksplicitnog potvrđivanja da sva prava koja pripadaju 

muškarcima pripadaju i ženama. To znači da država i svi organi vlasti unutar nje, 

imaju obavezu praćenja da ne dođe do diskriminacije po osnovu spolne pripadnosti , 

3 Univerzalna deklaracija je sastavni dio UstavaBiH 

4 oba Međunarodna pakta su sastavi dio Ustava BiH 

5 Konvencija o eliminaciji svih oblika diskriminacije žena – objavljena u Sevima Sali i Zlatan Terzić : 

Međunarodni dokumenti o ljudskim pravima – Instrumenti Federacije Bosne i Hercegovine , Pravni centar 

Fonda Otvoreno društvo BiH, Sarajevo 1996. 

6 Ibidem 

7 Ibidem 

16

odnosno, da muškarcima i ženama stvore realne pretpostvake za uživanje prava koja 

im ustav garantira. 

Bosna i Hercegovina, kao država članica ove Konvencije, ima obavezu izvještavanja 

u vremenskom perodu od svake četiri godine. Izvještaj se podnosi Generalnom 

sekretaru Ujedinjenih naroda a obuhvata izvještavanje o poduzetim aktivnostima u 

oblasti zakonodavstava, sudstva, uprave u cilju ostvarivanja obaveza koje proističu 

iz Konvencije. 

Bosna i Hercegovina je 4. septembra 2002. godine ratifikovala i Opcioni protokol uz 

Konvenciju o eliminaciji svih oblika diskriminacije zena iz 2000. godine, a stupio je 

na snagu 4. decembra 2002. godine. Ovim Opcionim protokolom dozvoljeno je 

podnošenje individualnih tužbi CEDAW Komitetu na razmatranje i odlučivanje, tako 

da je zaštita prava žena dobila još jedan značajan instrument u međunarodnoom 

sistemu zaštite ljudskih prava i prava žena, a Bosna i Hercegovina se pridružila 

zemljama koje i na ovaj način žele da unaprede zaštitu ljudskih prava i prava žena. 

1.5.2 Ljudska prava i zabrana diskriminacije u Bosni i Hercegovini 

Ustav Bosne i Hercegovine 

Na nivou ustavnih i zakonskih normi muškarci i žene u Bosni i Hercegovini su 

ravnopravni, osnosno postoji zabrana, diskriminacije na osnovu pola. 

Nediskriminacija je jedan od najvažnijih ustavnih principa . 

U članu II Ustava Bosne i Hercegovine , koji je u cjelosti posvećen ljudskim pravima , 

u tački 4.navedena je odredba o zabrani diskriminacijeu pogledu priznavanja, 

uživanja i zaštite ljudskih prava. 

« Uživanje prava i sloboda, predviđenih u ovom članu ili međunarodnim 

sporazumima navedenim u Aneksu I ovog Ustava, osigurano je svim licima u Bosni i 

Hercegovini bez diskriminacije po bilo kojem osnovu kao što je: pol, rasa, boja, 

jezik, vjera, političko i drugo mišljenje, nacionalno ili socialno porijeklo, povezanost 

sa nacionalnom manjinom imovina,rođenje ili drugi status « 8 

U skladu sa ideologijom ljudskih prava , priznanje, uživanje i zaštita ljudskih prava 

su univerzalni i pripadaju svima bez obzira na razlike. Ustav Bosne i Hercegovine 

priznaje ravnopravnost žena i muškaraca kroz odredbu o zabrani diskriminacije ali i 

to čini i na direktan način putem međunarodnog instrumentarija za zaštitu ljudskih 

prava. 

U skladu sa članom II tačkom 2 

8 Ustav Bosne i Hercegovine , Federacije Bosne i Hwercegovine , Republike Srpske, kantona-županija 

Federacije BiH sa amandmanima , Federalno ministarstvo pravde , Sarajevo 1997 

17

«Bosna i Hercegovina, i svi sudovi,ustanove, organi vlasti, te organi kojima posredno 

rukovode entiteti ili koji djeluju unutar entiteta podvrgnuti su, odnosno primjenjuju 

ljudska prava i slobode na koje je ukazano u stavu 2 « 9 . 

Ljudska prava i slobode iz Ustava BiH primjenjuju se u oba entiteta koji imaju 

obavezu da osiguraju najveći mogući standard uživanja ljuskih prava. . 

Ljudska prava navedena u ustavu uživaju i sudsku zaštitu. U slučaju da neki pravni 

akt sadrži odredbe suprotne ustavu , moguće je pokrenuti postupak za ocjenu 

ustavnosti zakona ( u skladu sa članom VI 3 Ustava BiH) Ustavni sud je nadležan za 

ocjenu o kompatibilnosti zakona sa Ustavom, Evropskom konvencijom o ljudskim 

pravima i njenim Protokolima, ili sa zakonima Bosne i Hercegovine. 

Ustav Federacije Bosne i Hercegovine 

Ustav Federacije Bosne i Hercegovine, u odjeljku II koji govori o ljudskim pravima i 

slobodama navodi zabranu dikriminacije po osnovu pola . Takođe, Aneks Ustava 

Federacije Bosne i Hercegovine, sadrži kao integralni dio ustavnog teksta Konvenciju 

o eliminaciji svih oblika diskriminacije žena. Time je ova konvencija kao dio ustavnog 

teksta prisutna i na državnom i na entitetskom nivou. 

Ustav Republike Srpske 

Ustav Republike Srpske sadrži odredbu o zabrani diskriminacije žena. Nalazi se u 

poglavlju II poda nazivom «Ljudska prava i slobode « 

Član 10 Ustava RS prpisuje «da su građani Republike ravnopravni u slobodama, 

pravima i dužnostima, jednaki su pred zakonom i uživaju istu pravnu zaštitu bez 

obzira na rasu, pol, jezik, nacionalnu pripadnost, vjeroispovjest, socijalno porijeklo, 

rođenje, obrazovanje, imovno stanje, politiko i drugo uvjerenje, društveni položaj ili 

drugo lično svojstvo» 

Ljudska prava i slobode regulirane su članovima od 11 do 44 Ustava RS. Poglavlje o 

ljudskim pravima i osnovnim slobodama dopunjeno je tačkama od 1-3 Amandmana 

LVII koji glase «U slučaju različitosti u odredbama o pravima i slobodama između 

Ustava Republike Srpska i Ustava Bosne i Hercegovine, primjenjuju se one odredbe 

koje su za pojedinca povoljnije» 

Iako Ustav RS ne sadži eksplicitno izraženu definiciju diskriminacije, pa tako i 

diskriminacije žene, ali se zabrana diskriminacije U RS štiti i Krivičnim 

zakonodavstvom članom 141. 

1.5.3 Zakon o ravnopravnosti spolova u Bosni i Hercegovini 

Poslije ustavnih odredbi o nediskriminaciji, međunarodnih instrumenata za zaštitu 

ljudskih prava koji su dio Ustava BiH- najzanačajnija je svakako Konvencija o 

9 ibidem 

18

eliminaciji svih oblika diskriminacije žena – poseban značaj pripada Zakonu o 

ravnopravnosti spolova u Bosni i Hercegovini iz 2003 godine. Prilikom izrade ovog 

zakona učestvovali su, pored predstavnika nadležnih državnih organa, i predstavnici 

nevledanih organizacija kao i eksperti za gender pitanja. Tako da je ovaj zakon izraz 

usaglašenih stavova države, civilnog društva i predstavnika međunarodnih 

organizacija koje djeluju u Bosni i Hercegovini. 

Osnovni cilj koji proizilazi iz Ustava BiH, iz međunarodnih obaveza Bosne i 

Hercegovine iz gender oblasti je postizanje ravnopravnosti žena i muškaraca. U tom 

smislu Zakon o ravnopravnosti spolova predstavlja važan državni instrument za 

postizanje navedenog cilja što je vidljivo iz uvodnih članova ovog Zakona. Zakon 

teži uspostavljanju pune ravnopravnosti u svim oblastima života uz posebno 

naglašavanje onih oblasti u kojima žene tradicionalno zaostaju za muškaricima. Te 

oblasti su obrazovanje, ekonomija, rad i zapošljavanje, socijalna izdravstvena 

zaštita , sport, kultura, javni život i mediji. Uglavnom se radi o oblastima u kojima 

žene zaostaju na globalnoj razili i koje su identificirane međunarodnim 

dokumentima- Pekinška deklaracija i Plan za akciju- ili u drugm nacionalnim 

zakonodavstvima u kojima su donijeti slični zakoni. 

Član 1 “ Ovim zakonom uređuje se, promovira i štiti ravnopravnost spolova i 

garantiraju jednake mogućnosti svim građanima, kako u javnoj, tako i u privatnoj sferi 

društva, te sprečava direktna i indirektna diskriminacija zasnovana na spolu. 

Član 2 “ Spolovi su ravnopravni. Puna ravnopravnost spolova garantira se u svim 

sferama društva, a naročito u oblasti obrazovanja, ekonomiji, zapošljavanju i radu, 

socijalnoj i zdravstvenoj zaštiti, sportu, kulturi, javnom životu i medijima, bez obzira na 

bračno i porodično stanje. 

Diskriminacija na temelju spola i spolne orjentacije zabranjena je. 

Diskriminacija po osnovu spola, u smislu ovog zakona, predstavlja svako pravno ili 

faktičko, direktno ili indirektno razlikovanje, privilegiranje, isključivanje ili ograničavanje 

zasnovano na spolu zbog kojeg se pojedinkama/cima otežava ili negira priznanje, 

uživanje ili ostvarivanje ljudskih prava i sloboda u političkom, obrazovnom, 

ekonomskom, socijalnom, kulturnom, sportskom, građanskom i svakom drugom 

području javnog života. “ 

Član 3 “ Diskriminacija može biti direktna ili indirektna. 

Direktna diskriminacija po osnovu spola postoji kada je osoba bila tretirana, tretira se, 

ili može biti tretirana nepovoljnije u odnosu na drugu osobu, u istoj ili sličnoj situaciji, a 

na osnovu spola. 

Indirektna diskriminacija po osnovu spola postoji kada prividno neutralna pravna 

norma, kriterij, ili praksa jednaka za sve, dovede u nepovoljan položaj osobu jednog 

spola u poređenju sa osobama drugog spola. 

Diskriminacijom po osnovu spola ne smatra se norma, kriterij, ili praksa koju je moguće 

objektivno opravdati postizanjem zakonitog cilja, proporcionalnog preduzetim nužnim i 

opravdanim mjerama. 

U skladu sa stavom 5. ovog člana dozvoljeno je uspostavljanje specijalnih 

mjera u cilju promoviranja jednakosti i ravnopravnosti spolova i eliminacije 

postojeće neravnopravnosti odnosno zaštite spolova po osnovu biološkog 

određenja” 

19

Implementacija ovog zakona je složen proces i podrazumijeva usvajanje neophofnih 

mjera i aktivnosti u svakoj od navedenih oblasti . 

1.5.4 Državna razvojna strategija 

Razvojna strategija BiH- PRSP i Milenijski razvojni ciljevi (MRC) predstavljaju dva 

strateška dokumenta Bosne i Hercegovine. Prvi predstavlja srednjorošnu razvojnu 

strategiju Bosne i Hercegovine (2003-2007) dok je drugi dokument dugoročno 

orijentiran (2003-2015) . Oba dokumenta naglašavaju da su strategije 

komplementarne i da realiziranje Razvojne strategije znači istovremeno realiziranje 

MRC za dati period . Međutim, analiza pokazuje razlikovanje ova dva dokumenta u 

pristupu društvu. Kako je primijećeno u ranije izvršenim analizama 10 ova dva 

strateška dokumenta, Strategija razvoja (PRSP) ne uzima u obzir, u mjeri u kojoj je 

to potrebno, stanje ljudskih prava i gender perspektivu. 

Osnovni cilj Razvojne strategije je redukcija siromaštva i ono se tretira sa 

dominantno ekonomskog aspekta zanemarujući pri tome aspekt ljudskih prava. 

Milenijski razvojni ciljevi su posljedica usvajanja Milenijumske deklaracije , koja je na 

globalnom nivou uzajamno povezala razvojne ciljeve. Radi se o uklanjanju 

siromaštva i gladi, dostizanju sveobuhvatnosti osnovnog obrazovanja , unapređenju 

jednakosti spolova i podršci ženama, reduciranju smrtnosti djece, unapređenju 

zdravog materinstva, uzbijanju HIV/AIDS, malarije i drugih zaraza, osiguranju 

održivosti okoliša razvoju globalnog partnerstva za razvoj. Milenijski razvojni ciljevi u 

analizi postojeće situacije u BiH uzeli su u obzir programske ciljeve Deklaracije. Tako 

je analiza siromaštva izvršena na osnovu gender razlike u obrazovanju, zdravstvu, 

politici, zapošljavanju i drugim oblastima . Ovaj dokument ima gender statisku . 

1.5.5 Reguliranje ravnopravnosti i zabrane diskriminacije na 

entitetskom nivou 

Uzimajući u obzir sličnosti tendencija i postojećih zakonskih rješenja u oba entiteta, 

ova anliza ima za predmet one zakone koji upućju na glavne tokove i načine 

pravnog reguliranja pitanja bitnih za uspostavu gender ravnopravnosti. 

Reguliranje gender odnosa u Republici Srpskoj 

Krivični Zakon Republike Srpske 

Krivični zakon Republike Srpske («Službeni glasnik Republike Srpske»,. Br. 49/03), 

sankcionira povrede : ravnopravnosti građana, nasilje u porodici (član 208.) i 

10 Analiza ovih dokumenata sadržana u Nacrtu Državnog plana akcije za gendr ravnopravnost, po 

Pekinškoj deklaraciji, Bosne i Hercegovine 

20

sadrži novu koncepciju krivičnog djela silovanja . Zakon takođe vrši 

dekriminalizaciju protivpravnog bluda i bludnih radnji (pravo na seksualnu 

orijentaciju) ali jača krivičnopravnu zaštitu polnog intgriteta maloljrtnika kroz 

inkriminaciju polnog nasilja nad djecom. 

Član 162.KZ RS: 

…” (1) Ko na osnovu razlike u rasi, boji kože, vjeri, polu, jeziku, političkom ili drugom 

ubjeđenju, polnoj usmjerenosti, nacionalnoj ili etničkoj pripadnosti, imovnom stanju, 

rođenju ili socijalnom porijeklu, obrazovanju ili društvenom položaju uskrati ili 

ograniči 

slobodu ili pravo čovjeka utvrđene ustavom, zakonom, ili ratifikovanim 

međunarodnim 

ugovorom, ili ko na osnovu ove razlike daje građanima povlastice ili pogodnosti 

suprotno 

ustavu, zakonu, ili ratifikovanom međunarodonom ugovoru, kazniće se zatvorom do 

tri 

godine. 

(2) Kaznom iz stava 1. ovog člana kaznit će se ko vrši proganjanje lica ili 

organizacija zbog njihovog zalaganja za ravnopravnost ljudi. 

(3) Ako djelo iz stava 1. i 2. ovog člana učini službeno lice zloupotrebom službenog 

polžaja ili ovlašćenja, kazniće se zatvorom od šest mjeseci do pet godina.” 

Iz navedenog proizilazi da je u Republici Srpskoj, ustavom, zakonima i 

međunarodnim sporazumima zagarantovana zaštita ljudskih prava i osnovnih 

sloboda, bez obzira na polnu pripadnost. Međutim, praksa upućuje na izvjesne 

nedostatke. Primjera radi, u slučaju nasilja u porodici nedostatak je nepostojanje 

ustanova koje se bave nasiljem u porodici i koje pružaju pomoć žrtvama nasilja, 

iako je u ovoj oblasti, od izuzetnog značaja nedavno usvojeni Zakon o zaštiti od 

nasilja u porodici, koji treba da otkloni ove nedostatke. Zakon o zaštiti od nasilja u 

porodici usvojen je na sjednici Narodne skupštine RS od 21. decembra 2005. godine 

, a primjenjuje se od 01. januara 2006. godine. Zakon je donesen na inicijativu 

Gender centra RS i nevladinog sektora, tako da predstavlja primjer saradnje i 

partnerskih odnosa vlade i civilnog društva. Pored toga u sistem zaštite žrtava nasilja 

u porodici uvodi sasvim nove zaštitne mjere koje treba da doprinesu prevenciji i 

efikasnijoj zaštiti žrtava porodičnog nasilja. 

S obzirom da Ustav Republike Srspke nema odredbu koja se odnosi na sprečavanje 

trgovine ženama i navođenja na prostituciju, borba protiv organizovanog kriminala 

samim tim i trgovina ženama regulirana je sa dva zakona: 

-Zakonom o imigraciji i azilu Bosne i Hercegovine (decembar 1999.godine), 

-Krivičnim zakonom Republike Srpske 

Tako se članom 198. Krivičnog zakona Republike Srpske, uređuje pitanje trgovine 

ljudima radi vršenja prostitucije i on glasi. 

“(1) Ko radi zarade navodi, podstiče ili namamljuje drugoga na pružanje 

seksualnih usluga ili na drugi način omogući njegovu predaju drugome radi pružanja 

seksualnih usluga, ili na bilo koji način učestvuje u organizovanju ili vođenju 

pružanja 

seksualnih usluga, kazniće se zatvorom od šest mjeseci do pet godina. 

(2) Ko radi zarade silom ili pretnjom upotrebe sile ili nanošenje značajne štete, 

drugoga prinudi ili prevarom navede na pružanje seksualnih usluga, kazniće se 

zatvorom 

21

od jedne do pet godina. 

(3) Kaznom iz stava 2. kazniće se i ko radi zarade, na način naveden u 

prethodnom stavu, koristeći tešku situaciju proisteklu iz boravka nekog lica u stranoj 

zemlji, prinudi ili navede to lice na pružanje seksualnih usluga, ili radi njegovog 

navođenja na to profesionalno angažuje drugo lice. 

(4) Ako su djela iz prethodnih stavova izvršena prema djetetu ili licu mlađem od 

dvadeset i jedne godine, učinilac će se kazniti zatvorom od jedne do dvanaest 

godina. 

(5) Nije od značaja za postojanje djela iz ovog člana da li se lice koje se 

prinuđava, navodi ili podvodi već ranije bavilo prostitucijom”. 

Posebna zaštita s obzirom na pol 

Puna rvnopravnost između žena i muškaraca postiže se jednakim priznavnjem, 

uživanjem i zaštitom prava sa jedne strane i zaštitom razlika koje proizilaze iz polnog 

određenja. Uglavnom je riječ o priznavanju i zaštiti reproduktivnih prava žena, 

reproduktivnog zdravlja i zaštiti žena od diskriminacije u ekonomskoj oblasti 

vezanim sa reproduktivna prava i reproduktivno zdravlje. 

U pogledu zaštite materinstva releveantan je Zakon o radu, Zakon o dječijoj zaštiti. 

Zakon o radu regulira prava zaposlene porodilje a Zakon o dječijoj zaštiti utvrđuje 

prava djeteta nezaposlene porodilje. 

Zaštita materinstva 

Osnovna prava zaposlene žene/porodilje su: 

- zabrana diskriminacije žene kod prijema u radni odnos ili otpuštanja sa posla zbog 

trudnoće ili korištenja porodiljskog odsustva; 

- pravo na privremeni raspored za vrijeme trudnoće i dok doji dijete na prijedlog 

nadležnog doktora medicine; 

- porodiljsko odsustvo u trajanju od jedne godine neprekidno, a za blizance i svako 

treće i naredno djete u trajanju od 18 mjeseci neprekidno 

- naknada plate za vrijeme porodiljskog i produženog odsustva i odsustva sa rada 

radi 

njege djeteta 

- pravo žene da počne raditi prije isteka porodiljskog odsustva i pravo žene na 

dodatno 

odsustvo pored dnevnog odmora u trajanju od 60 minuta radi dojenja djeteta; 

-pravo žene na skraćeno radno vrijeme po isteku porodiljskog odsustva radi njege 

djeteta 

prema nalazu i mišljenju ovlaštenog doktora medicine (član 70 – 79 Zakona). 

Nezaposlena porodilja 

-pravo na materinski dodatak u trajanju od 365 dana od dana rođenja djeteta; 

-pomoć za opremu novorođenčeta; 

-pravo na zdravstveno osiguranje i zdravstvenu zaštitu po osnovu nezaposlenosti. 

Zabrana štetnog rada za žene, kao privremena mjera utvrđena je Zakonom o radu i 

Zakonom o zaštiti na radu, sa ciljem zaštite žene i njenog zdravlja za vrijeme dok 

traju 

22

određene okolnosti a odnosi se na zabranu prekovremenog rada trudnim ženama i 

majkama s djetetom do tri godine života, zabranu noćnog rada trudnim ženama 

počev od 

šestog mjeseca trudnoće i majkama sa djetetom do jedne godine života. 

U cilju zaštite zdravlja žene kao stalna mjera u Zakonu o radu je zabrana rada 

ženama u podzemnim dijelovima rudnika, osim u slučaju ako je žena na 

rukovodećem mjestu koje ne zahtijeva fizički rad ili u službama zdravstvene i 

socijalne zaštite. 

Zabrana štetnog rada, odnosno, odredbe o zabrani takvog rada su u skladu sa 

konvencijama Međunarodne organizacije rada i to Konvencijom o zapošljavanju žena 

prije i poslije porođaja broj 3, iz 1919.godine, Konvencijom o zaštiti materinstva broj 

103. iz 1952.godine , Konvencijom o zapošljavanju žena na podzemnim radovima u 

rudnicima svih kategorija broj 45. iz 1935.godine i Konvencijom o noćnom radu žena 

zaposlenih u industriji broj 89, revidirane 1948.godine, čije su odredbe ugrađene u 

zakonodavstvu Republiku Srpske. 

Od januara 1994. godine, Republika Srpska primjenjuje sljedeće propise u radnim 

odnosima, pravima nezaposlenih lica i o zaštiti na radu. 

Ti propisi su: 

• Zakon o radnim odnosima (“Sl. Glasnik RS” br. 25/93, 14/94, 15/96, 21/96, 

3/97 

• i 10/98), 

• Zakon o zapošljavanju i ostvarivanju prava nezaposlenih lica (“Sl. Glasnik RS” 

• br. 25/93, 14/94, 25/97 i 10/98) i 

• Zakon o zaštiti na radu (“Sl. Glasnik RS” br. 26/93, 14/94, 21/96 i 10/98). 

• Uporedo sa propisima iz oblasti rada, zapošljavanju i zaštite na radu, 

doneseni su propisi 

• kojima se na neposredan ili posredan način uređuju prava po osnovu rada, a 

to su: 

• Zakon o zdravstvenom osiguranju (“Sl. Glasnik RS” br. 18/99, 51/01, 70/01, 

53/03 i 57/03), 

• Zakon o zdravstvenoj zaštiti (“Sl. Glasnik RS” br. 18/99, 58/01i 62/02) i 

Zakon openzijskom i invalidskom osiguranju (“Sl. Glasnik RS” br. 32/00, 

40/00, 37/01, 32/02, 40/02, 47/02, 110/03 i 67/05). Reforma zakonodavstva 

u oblasti rada i zapošljavanja izvršena je u 2000.-oj godini kao zahtjev 

tranzicije ukupnih društveno-ekonomskih odnosa u RS i BiH kada su 

doneseni: 

• Zakon o radu (“Sl. Glasnik RS” br. 38/00, 40/00, 47/02, 38/03, i 66/03) i 

• Zakon o zapošljavanju (“Sl. Glasnik RS” br. 38/00 i 85/03) kao sistemski 

propisi iz ove oblasti. 

U novo zakonodavstvo su ugrađeni međunarodni radni standardi sadžani u 

konvencijama MOR-a, obezbijeđena potpuna jednakost svih lica na radu i u pristupu 

na zapošljavanje, zabranjen svaki vid diskriminacije i utvrđena prava koja su 

ekonomski i finansijski održiva, s obzirom na stanje privrede i budžeta RS. 

Zakonodavstvo iz oblasti rada i zapošljavanja je u skladu sa odredbama 

odgovarajućih konvencija MOR-a koje je ratifikovala bivša SFRJ i BiH nakon 

potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma. 

Konvencijama MOR-a su: 

23

1. Konvencija o noćnom radu žena, zaposlenih u industriji – broj 89, revidirana 

1948. godine; 

2. Konvencija o zapošljavanju žena prije i poslije porođaja – broj 3 iz 1919.; 

3. Konvencija o zaštiti materinstva – broj 103, revidirana 1952. 

Kada je u pitanju pravna regulativa u RS u oblastima rada i zapošljavanja, žene i 

muškarci su u svojim pravima u potpunosti izjednačeni. 

U RS ne postoje pravne prepreke da žena postane ekonomski nezavisna, kao na 

primjer, da otvori vlastito preduzeće, ali još uvijek nema dovoljno ni podsticaja ni 

beneficija da se žene bave biznisom, iako su takve mjere veoma popularne u svijetu. 

Osnovna prava u oblasti dječije zaštite garantovana Zakonom o dječijoj zaštiti su: 

1. naknada plate za vrijeme porodiljskog i vrijeme produženog porodiljskog odsustva 

i 

odsustva sa rada zaposlenog roditelja i usvojioca radi njege djeteta; 

2. materinski dodatak; 

3. pomoć za opremu novorođenčata 

4. dodatak za djecu; 

5. naknada troškova boravka u predškolskoj ustanovi za treće i četvrto dijete; 

6. predškolsko vapitanje i obrazovanje za djecu bez roditeljskog staranja, djecu sa 

smetnjama u razvoju i djecu na dužem bolničkom liječenju; 

7. vaspitno-obrazovni program u godini pred polazak u osnovnu školu, u trajanju od 

tri 

sata dnevno uskladu sa programom; 

8. boravak, predškolsko vaspitanje i obrazovanje i preventivna zdravstena zaštita 

djece 

predškolskog uzrasta i boravak djece osnovnog-školskog uzrasta do deset godina 

starosti; 

9. odmor i rekreacija djece do petnaest godina starosti u dječijem odmaralištu; 

10. regresiranje troškova boravka djece u predškolskoj ustavnovi, odmora i 

rekreacije. 

Prava od tačke 1. do tačke 7. su prava od opšteg interesa i o njihovom 

obezbjeđivanju 

stara se Republika. O obezbjeđivanju prava iz tačke 8. do tačke 10 stara se opština u 

skladu sa materijalnim mogućnostima. 

U Izvještajima po Konvenciji o eliminaciji svih oblika dikriminacije žena zapažene su 

sljedeće karakteristike u pogledu stanja u Republici Srpskoj 

- U praksi zapošljavanja u RS postoje razlike u pristupu zapošljavanju između 

muškaraca i žena koje se ogledaju u tome da poslodavci prilikom oglašavanja 

slobodnih radnih mjesta postavljaju posebne zahtjeve, odnosno uslove po pitanju 

starosne dobi, izgleda itd. Ova pojava nije česta i uglavnom se odnosi na privatne 

poslodavce i vlasnike privatnih radnjii preduzeća. 

- Zakonom o radu i Zakonom o zapošljavanju je zabranjen svaki vid diskriminacije, 

prema tome i diskriminacije nad ženama, pa pitanju zaposlenja i data mogućnost 

da se u slučaju diskriminacije podnese tužba nadležnom sudu koja ima karakter 

hitnog postupka. Ove odredbe su na snazi od novembra 2000. godine. 

24

- Zakonom o radu i Zakonom o zapošljavanju garantovana je jednaka mogućnost 

zaposlenja za žene i muškarce, garantovana sudska zaštita za provođenje te 

jednakosti, a prilikom rasprava o ovim zakonima promovisano je pravo jednakosti 

muškaraca i žena na radu i pristupu pri zapošljavanju. 

- Zakonom o radu nije regulisan oblik rada niti data mogućnost za „rad kod kuće”. 

Ovo pitanje je uređeno novim Opštim kolektivnim ugovorom koji se nalazi na 

raspravi pred partnerima u socijalnom dijalogu čije se zaključivanje očekuje 

uskoro. 

- Prema običaju i tradiciji žene se više angažiraju u ekonomske oblasti koje se 

odnose na uslužne djelatnosti, tekstilnu industriju i društvene djelatnosti i druge 

oblasti nisko akumulativne industrije, dok su se muškarci uglavnom opredjeljivali 

pored sruštvenih djelatnosti, za tešku industriju, saobraćaj, rudarstvo i šumarstvo. 

- Vlada ne osigurava posebne mogućnosti za žene u profesiji koje nisu 

tradicionalno određene, jer daje iste mogućnosti i ženama i muškarcima pri izboru 

profesije i zanimanja. 

- Pripravnički staž je jednako dostupan muškarcima i ženama i u onim oblastima 

koje nisu obično određene za žene. 

- U zakonodavstvu RS ne postoje razlike u platama muškaraca i žena za isti posao 

ili posao iste vrijednosti. 

- Sve beneficije koje su na raspolaganju radnicima prema zakonodavstvu RS 

jednako se odnose na muškarce i žene, tj. imaju jednake beneficije kada je u 

pitanju plaćeni odmor, bolovanje, poslovna obuka, invaliditet, a u slučaju sticanja 

prava na osnovu starosti (starosna penzija) žene su u povoljnijem položaju. 

- Obavezna dob za penzionisanje muškaraca je ista i ona je 65 godina života ili 40 

godina penzijskog staža, dok dobrovoljna starosna dob za penzionisanje 

muškaraca je 65 godina života i 20 godina staža osiguranja, a za žene je 60 godina 

života i najmanje 20 godina staža osiguranja, a ukoliko muškarac ili žena nemaju 

20 godina staža osiguranja, pravo na penziju stiču sa najmanje 25 godina 

penzijskog staža. 

- U RS zakonodavstvom o socijalnoj zaštiti obuhvaćene su sve žene, a kada je u 

pitanju korištenje penzija bračnih drugova i muškarci i žene imaju pravo na 

porodičnu penziju nakon smrti bračnog druga. 

- Trudnoća i porodiljsko odsustvo ne utiču na sigurnost zaposlenja, jer je zakonom 

o radu zabranjen test na trudnoću pri zapošljavanju, odnosno zabranjeno je 

otpuštanje žena zbog trudnoće i porodiljskog odsustva jer to predstavlja teži 

prekršaj Zakona o radu i kažnjava se novčanom kaznom u iznosu od 2.000 do 

15.000 KM. 

- Porodiljsko odsustvo u RS traje neprekidno 12 mjeseci, odnosno 18 mjeseci za 

blizance i svako treće i naredno dijete. u RS uređen je sistem plaćenog 

porodiljskog odsustva i ono se plaća na teret Fonda dječije zaštite. Neplaćanje 

porodiljskog odsustva je teži prekršaj i kažnjava se novčanom kaznom od 2.000 

do 15.000 KM. 

25

- Usvojenim izmjenama i dopunama Zakona o radu iz 2002. godine predviđena je 

mogućnost da porodiljsko odsustvo u dogovoru sa 

majkom koristi otac djeteta nakon 60 dana od dana poroda. 

- Otpuštanje žena na osnovu porodiljskog odsustva ili bračnog statusa je zabranjeno 

zakonom. 

- Prema Zakonu o radu fleksibilni radni okviri za muškarce i žene postoje samo u 

slučaju njege djece prema mišljenju i nalazu ljekara. 

- Bračni status ne utiče na poslovnu sigurnost. 

- U Zakonu o radu i Zakonu o zaštiti na radu postoje odredbe koje pružaju ženama 

posebnu zaštitu u trudnoći i zabranjuju joj rad na svim poslovima koji su štetni po 

njeno zdravlje i trudnoću. Internim aktima poslodavac, u skladu sa odgovarajućim 

propisima, utvrđuje poslove koji su naročito štetni za zdravlje. 

- Zakonom o radu zabranjen je rad ženama u podzemnim dijelovima rudnika, noćni 

rad trudnim ženama počev od šestog mjeseca, majkama sa djecom do jedne 

godine života. Žena koja povremeno boravi u podzemnim dijelovima rudnika radi 

obavljanja rukovodnih poslova ili nadzora isključena je iz ove zabrane. 

- Prema Zakonu o radu žena koja počne raditi prije isteka porodiljskog odsustva, 

ima pravo pored dnevnog odmora i na dodatno odsustvo u trajanju od 60 minuta 

radi dojenja djeteta. 11 

Specijalne mjere u cilju promoviranja jednakosti i ravnopravnosti spolova i 

eliminacije postojeće neravnopravnosti 

Način ostvarivanja slobode političkog organizovanja i djelovanja, uslovi osnivanja, 

registracija i prestanak rada političkih organizacija, uređen je Zakonom o političkim 

organizacija RS. Iz navedenih propisa, proizilazi da žene i muškarci imaju ista prava 

radi učešća u političkom i javnom životu. Članom 29. Ustava RS propisano je da 

građanin koji je navršio 18 godina života ima pravo da bira i da bude biran. Biračko 

pravo je opšte i jednako, izbori su neposredni i glasanje tajno. Biračko pravo u 

RS se ostvaruje prema pravilima Izbornog zakona BiH i prema Pravilima i propisima 

za izbore u Narodnu Skupštinu RS, dok je Izborni zakon RS u proceduri za usvajanje 

pred Narodnom Skupštinom RS. 

Izborne kvote su primijer specijalnih mjera koje imaju za cilj promovirane jednakosti 

u zakonodavstvu BiH i njenim entitetima. Primarni cilj je osiguranje prisustva žena 

na izbornim listama političkih stranaka. Uvođenjem kvota, kao specijanih mjera, 

povećavaju se šanse žena za izbor i političku participaciju u političkim izbornim 

organima. 

Primjera radi, članom 33 stav 4. Izbornog zakona Republike Srspke propisano je da: 

...«SVAKA LISTA kandidata uključuje kandidate muškog i ženskog pola. Kandidat 

pola koji je manje zastupljen raspoređuje se na liste kandidata na sljedeći način: 

11 Iz CEDW Izvještaja za RS – Milena Mandić i Rajko Kličković 

26

najmanje jedan kandidat manje zastupljenog pola među prva dva kandidata, dva 

kandidata manje zastupljenog pola među prvih pet kandidata i tri kandidata manje 

zastupljenog pola među prvih osam kandidata itd. Broj kandidata manje zastupljenog 

pola MORA BITI najmanje jednak ukupnom broju kandidata na listi podijeljenom sa 

tri, zaokruženim na prvi niži CIJELI BROJ . « 

Zahvaljujući primjeni specijalnih mjera, izbornih kvota, povećano je učešće žena u 

zakonodavnoj vlasti na svim nivoima u Bosni i Hercegovini. 

1.5.6 Gender problematika na primijeri Federacije Bosne i 

Hercegovine 

Pored Ustava BiH, ustava entiteta, Zakona o ravnopravnosti spolova u Bosni i 

Hercegovini, i entitetskih krivicnih Porodični zakon i Zakon o zaštiti od nasilja u 

porodici spadaju u značajnije zakone u domaćem zakonodavstvu Bosne i 

Hercegovine za pitanja ravnopravnosti spolova, zbog osjetljive i specifične materije 

koju uredjuje. 

Porodični zakon 

Pored Ustava BiH, ustava entiteta, Zakona o ravnopravnosti spolova u Bosni i 

Hercegovini, i entitetskih krivicnih Porodični zakon i Zakon o zaštiti od nasilja u 

porodici spadaju u značajnije zakone u domaćem zakonodavstvu Bosne i 

Hercegovine za pitanja ravnopravnosti spolova, zbog osjetljive i specifične materije 

koju uredjuje. 

Ustav Federacije Bosne i Hercegovine porodicu ne definiše, ali u dijelu o ljudskim 

pravima i osnovnom slobodama (dio II član 2 tačka (J)), stoji da će Federacija BIH 

osigurati »zaštitu porodice i djece«. 

Porodicni zakon Federacije Bosne i Hercegovine, je stupio na snagu 20.6.2005 

godine i objavljen je u „Sluzbenim novinama F BiH, broj35/05.“ 

Ovaj zakon uredjuje porodicu, brak i pravne odnose u braku, odnose roditelja i 

djece, usvojenje, starateljstvo, pravne učinke vanbračne zadjednice, prava i dužnosti 

članova porodice, te postupke nadležnih organa u vezi sa bračnim i porodičnim 

odnosima i starateljstvom. U samom zakonskom tekstu se nalazi niz novih instituta, 

zakonskih rješenja, termina, koji ovaj zakon svrstava Tako, se na primjer dosadašnji 

termin bračni drugovi zamjenjuje sa terminom bračni partneri, atermin rađanje, 

planiranje porodice. 

Definicija porodice je dosta široko postavljena obuhvata zajednicu roditelja, djece i 

drugih krvnih srodnika, srodnika po tazbini, usvojilaca i usvojenika i osoba iz 

vanbračne zajednice ako žive u zajendičkom domaćinstvu. Ovo je veoma važno jer 

se štite prava i uspostavljaju odgovornosti za širi krug osoba koje žive u zajedničkom 

domaćinstvu, što često predstavlja realnu sliku našeg društva, kako zbog 

tradicionalnih, tako i izbog ekonomskih razloga u kojima se nalazi naša država. 

Članom 3. se izjednačava bračna i vanbračna zajednica , koja traje tri godine , ili 

kraće ako je rođeno zajedničko djete. 

27

Odmah u osnovnim odredbama u članu 4. Zakona zabranjuje se nasilničko 

ponašanje bračnog partnera i bilo kojeg člana porodice, a pod nasilničkim 

ponašanjem se podrazumjeva svako narušavanje fizičkog ili psihičkog integriteta u 

smislu člana 4. Zakona oravnopravnosti spolova u Bosni i Hercegovini. 

U postupku sklapanja braka u članu 20. matičar je dužan upoznati bračne partnere o 

mogućnosti uređivanja imovinskih odnosa i mogućnosti sklapanja bračnih ugovora 

prilikom sklapanja braka, kao i tokom trajanja bračne zajednice. 

U djelu Zakona koji reguliše Osobna prava i dužnosti bračnih partnera u članu 30. 

stav 1. se naglašava ravnopravnost bračnih partnera u braku. 

Prilikom regulisanje materije vezane za razvod braka, vodilo se računa o 

specifičnom stanju u kojem se nalazi žena za vrijeme trudnoće , te se je članom 43. 

ograničilo pravo muškarca na podnošenje tužbe za razvod braka za vrijeme trudnoće 

ili dok njihovo dijete ne navrši tri godine života. 

Pri pokreteanju postupka za razvod braka u članu 45. , bračni partneri koji imaju 

djecu se obavezuju na podnošenje zahtjeva za posredovanje. Novina je da 

zakonodavac, za razliku od ranijeg, daje mogućnosti fizičkim i pravnim licima, koja 

ispunjavaju uslove i koja su prošla proceduru izbora, propisanu od strane federalnog 

minstra rada i socijalne politike, obavaljaju poslove posredovanja, što je do sada bilo 

u isključivoj nadležnosti centara za socijalni rad. 

U oblasti koja reguliše utvrđivanje materinstva i očinstva sudskom odlukom član 73. i 

74 daju mogućnosti i ženi i muškarcu koji sebe smatraju za majku odnosno oca da 

podnesu tužbu, i to za utvrđivanje materinstva u roku od jedne godine od prijema 

obavjesti o tome da nije pribavljena saglasnost odnosno pristanak djeteta, a 

najkasnije do navršene 18 godine života djeteta, a za utvrđivanje očinstva u roku 

od šest mejseci od dana saznanja za rođenje djeteta, a najkasnije do navršene 18. 

godine života djeteta. 

Pravo potpunog usvojenja djeteta daje se prema članu 102. i vanbračnim 

partenrima koji žive najmanje pet godina u vanbračnoj zajednici. 

U dijelu koje raguliše prava i dužnosti roditelja i djece, oba roditelja su u istim 

obavezama spram djeteta, u pogledu razvoja, odgoja djeteta, bilo koje vrste zaštite, 

zdravlja, obrazovanja u izdržavanja djeteta. 

U zajedničkim odredbama djela koje obrađuje izdržavanje stoji obaveza međusobnog 

izdržavanja bračnih i vanbračih partnera, roditelja i djece i drugih srodinika, kada je 

to predviđeno Zakonom. 

U skladu sa Zakonom, oba roditelja su dužna izdržavati maloljetno dijete, a prema 

svojim mogućnostima ako se djete nalazi na redovnom školovanju i nakon 

punoljetstva, a najduže do navršene 26. godine. 

Po članu 224. ovog Zakona stoji obaveza i za izdržavanje bračnog partera koji nema 

dovoljno sredstava za život ili ih ne može ostvariti iz svoje imovina, a nesposoban je 

za rad. Izuzetno se daje mogućnost i bivšem bračnom parteru da tužbom traži pravo 

izdržavanja , u roku od jedne godine od prestanka braka, ako su uslovi za 

izdržavanje postojali u vrijeme zaklučenja glavne rasprave u postupku za razovd ili 

28

poništenje braka i ako su ti uslovibez prestanka trajali do zaključenje glavne 

rasprave u postupku izdržavanja. 

Zakonodavac i u materiji izdržavanja izjednačava prava bračnih i vanbračnih 

partnera, odnosno brakova. 

U interesu djeteta u članu 237. ako sud utvrdi da roditelji i druge osobe koje su 

obavezne davati izdržavanje nisu u mogućnosti podmiriti potreba izdržavanja, 

obavjestiće organ starateljstva koji će obezbjedtii sredstva iz buđžetskih sredstava 

Federacije(tzv.alimetacioni fond.) 

U šestom dijelu Zakon reguliše imovinsko-pravne odnose. 

Naime, vezano za imovinu bračnih partnera koja je stečena za vrijeme trajanja 

bračne zajednice kao i prihodi iz te imovine, smatraju se bračnom stečevinom. 

U bračnu stečevinu spadaju i pokloni trećih lica za vrijeme trajanja bračne zajednice, 

ukoliko drugačije ne proizilazi iz namjene poklona ili okolnosti u momentu davanja, 

kao i dobitak od igara na sreću, te prihodi od intelekturalnog vlasništva ostvareni za 

vrijeme trajanja bračne zajednice. Bračni partneri su suvlasnici u jednakim 

dijelovima, ako nisu drugačije ugovorili. Također, bračni partner koji nije upisan kao 

vlasnik stečevine, može zahtjevati ispravku upisa u skladu sa Zakonom o zemljišnim 

knjigama Federacije Bosne i Hercegovine. 

Za obaveze koje je bračni partner preuzeo prije sklapanja braka ne odgovra drugi 

bračni partner. 

Sedmi dio Zakona određuje pravila prema kojima postupaju sudovi i kada u 

posebenim parničkim postupcima, vanparničnim i posebnim postupcima izvršenja i 

osiguranja, odlučuju o predmetima u odnosima roditelja i djece, bračnim i drugim 

predmetima koji se uređuju Porodičnim zakonom . 

U posebne parnične postupke spadaju bračni spor i sporovi iz odnosa roditelja i 

djece. Radnje u navedenim postupcima se poduzimaju hitno i ročiše za glavnu 

raspravu se održava u roku od 15 dana od ana prijema tužbe ili zahtjeva sudu, a 

prvostepeni sud je dužan donjeti presudu i izradti pisani otpravak u roku od 15 dana 

od dana zaključenja glavne rasprave. Postupak je hitan zbog osjetljivosti materije 

koja se procesuira, a odražava se i na status stranaka u postupku. 

Veoma je značajno da je u ovom dijelu članom 276 regulisano da u toku postupka u 

bračnim sporovima i sporovima za utvrđivanje i osporavanje materinstva ili očinstva 

sud može, po službenoj dužnosti, odrediti privremenu mjeru radi davanja izdržavanja 

maloljetnoj djeci kao i njihovog smještaja. 

Također, u postupcima u sporovima o izdržavanju, sud može o izdržavanju 

maloljetnog ili punoljetnog djeteta(pod uslovima određenim u članu 216. ovog 

Zakona) odlučiti odlukom kojom utvđuje da brak ne postoji,ili se poništava ili razvodi 

ili odlukom kojom se utvrđuje materinstvo ili očinstvo. 

U dijelu koji reguliše Mjere radi osiguranja radi izdržavanja, Zakon predviđa 

mogućnost izricanja privremenih ili prethodnih mjera. 

29

Privremenu mjeru radi izdržavanja sud može odrediti prije i u toku postupka u 

sporovima o izdržavanja, a prethodnu nakon pravomoćnosti odluke kojom se dužniku 

nalaže davanje izdržavanja,a koja još nije izvršna. 

Sud može odrediti privremenu mjeru radi izdržavanja maloljetnog djeteta ili 

punoljetnog ( pod uslovima određenim u članu 216. ovog Zakona) u svakom 

postupku u kojem se , prema odredbama ovog Zakona, odlučuje o pravima i 

interesima djeteta. Privremene mjere osiguranja radi izdržavanja sud će ako postoji 

potreba odediti i izreći po službenoj dužnosti. 

Na kraju, u okviru osmog djela posebnih psotupaka zakonodavac u članovima 380. i 

381. određuje postupak zaštite od nasilničkog ponašanja u porodici, određujući da 

pravo na zaštitu od nasilničkog ponašanja u porodici imaju svi članovi porodice ( 

definisane u smislu člana 2. ovog Zakona). Zaštitu u skladu sa Zakonom su dužni 

pružiti policija, organ starateljstva i sud za prekršaje. Propisuje obavezu svim 

fizičkim i pravnim licima da odmah po saznanju za nasilničko ponašanje dostavi 

obavještenje nadležnoj policijskoj upravi, koja je dužna po prijemu obaještenja 

odtraniti i smjestiti u odgovorajuću ustanovu osobu koja se nasilnički ponaša ili od 

koje prijeti opasnost od nasilničkog ponašanja. 

U članu 382. u formi blanketne norme zakonodavac određuje regulisanje postupka 

zaštite od nasilničkog ponašanja kao hitan i da će se urediti posebnim zakonom. 

Analiza zakona o zaštiti od naselja u porodici 

Generalno, nasilje je povreda ljudskih prava svih ljudi: 

• na život, 

• na sigurnost, 

• na dignitet, i 

• na fizički i mentalni integritet. 

Pojavljuje se u krugu porodice i u društvu uopće (silovanje, fizički napadi, seksualno 

uznemiravanje, trgovina ženama i prisilna prostitucija, itd.). 

U nasilje u porodici, koje se najčešće dešava nad ženama, spada: fizičko nasilje, 

seksualno (bračno silovanje, seksualna agresija, incest), psihičko, strukturalno 

(manje direktno nego fizičko, uključuje situacije gdje se žena omalovažava kao 

ljudsko stvorenje i kada joj se uskraćuju njena osnovna ljudska prava: pravo na 

posao, vlastiti bankovni račun, itd.), te ekonomsko (finansijsko manipuliranje, 

alimentacija, itd.). 

Nasilje u porodici je fenomen nastao iz postojećih društvenih uslova i društvenih 

odnosa koji reflektuju gender nejednakost i promoviraju moć muškaraca, kao «jačeg 

pola». 

Pored problema proisteklih zbog rata (razorena i ekonomski uništena država), Bosna 

i Hercegovina je također i zemlja u tranziciji, što nemalo otežava situaciju. 

Propadanje sistema koji je garantovao socijalnu zaštitu bez zamjene drugim 

efektivnim mjerama proizvelo je situaciju u kojoj se veliki broj porodica suočava sa 

apsolutnim i relativnim siromaštvom. Nazaposlenost, otpušanje sa posla, neredovne 

plaće i za one i koji su uposleni vodi povećanju ovisnosti o alkoholu, frustraciji i 

depresiji. Ovakva situacija doprinosi velikom porastu nasilja u porodici i obavezuje 

zakonodavca da pravno reguliše ovu oblast i zaštiti porodicu i njene članove kao 

osnovni stub svakog zdravog društva. 

Kao što je zakonodavac već najavio u Porodičnom zakonu, materiju zaštite od nasilja 

u porodici je regulisao posebnim zakonom, naglašavajući važnost zaštite 

30

porodice i problema koji se sve češće javlja u našem društvu , kao posljedca niza 

faktora, te obezbjeđujući sprečavanje i suzbijanje ove vrste nasilja, određujući 

efikasne mjere uticaja na nasilnike i druga lica da ne čine nalije, te otklanjanje 

posljedica nasilja. 

Naime, ovim Zakonom se uređuje zaštita od nasilja u porodici,pojam nasilja u 

porodici, lica koja se smatraju članovima porodice u smislu ovog Zakona, način 

zaštite članova porodice, te vrsta i svrha prekršajnih sankcija za počinioce nasilnih 

radnji. 

Zakono određuje hitnost postupka izricanja zaštitne mjere.Rješenje o izricanju 

zaštitne mjere sud teba dostaviti odmah, a najkasnije u roku od 8 dana. Zaštitu od 

nasilja su dužni pružiti policija, organ starateljstva i sud za prekršaje. 

Zakon pruža nesmetan pristup sudu za prekršaje svim subjektima zaštite bez bilo 

kakvih troškova. 

Pojam porodice u smislu ovog Zakona čine: 

1. bračni i vanbračni partneri 

2. srodnici koji žive zajedno: krvni srodnici iz odnosa potpunog usvojenja u 

prvaoj liniji bez ograničenja, a u pobčnoj liniji zaključno sa četvrtim stepenom, 

usovjenik i usvojilac iz odnosa nepotpunog usovjenja, srodnici po tazbini zaključno sa 

drugim stepenom 

3. staralac i štićeik, hranilac i hranjenik 

4. bivši bračni i vanbračni partneri. 

Praksa je pokazala da je neophodno ovako široko definisanja pojma porodice u 

ovom Zakonu. Zbog ratnih dejstava, raseljavanja i ekonomskih prilika , naša 

porodica je poprimila drugačiju formu, nego što je to bilo uobičajno za predratnu 

porodicu. Danas ima dosta porodica u kojoj živi širi krug osoba vezanih direktnim ili 

tazbinskim srodstvo. Iz tih razloga je bilo neophono u materiji zaštite porodice od 

nasilja , pojam porodice definisati ovako široko i pružiti zaštitu širem krugu osoba, 

koje žive u zajedničkom domaćnstvu ili pod istim krovom. 

Pojam nasilja u porodici u smislu ovog Zakona je bilo koje djelo koje nanosi fizičku, 

psihičku, seksualnu ili ekonomsku štetu ili patnju , kao i pretnje tim djelima ili 

propušanje činjenja koje su osobe dužen činiti ili djela koja sputavaju članove 

porodice da uživaju u svojim pravima i slobodama poštujući princip ravnopravnosti 

spolova i u javnoj i privatnoj sferi društva. 

Nadalje u članu 6. ovog Zakona zakonodavac definiše „ radnje nasilja u porodici , u 

smislu stava 1. ovog člana su : 

1) svaka primjena fizičke sile ili psihičke prinude na fizički ili psihički integritet člana 

porodice, 

2) svako postupanje jednog člana porodice koje može prouzrokovati ili izazvati 

opasnost da će prouzrokovati fizičku ili psihičku bol ili ekonomsku štetu, 

3) prouzrokovanje straha ili osobne ugroženosti ili povrede dostojanstva člana 

porodice ucjenom ili drugom prinudom, 

4) fizički napad člana porodice na drugog člana porodice, bez obzira 

da li je nastupila fizička povreda ili nije, 

5) verbalni napad, vrijeđanje, psovanje, nazivanje pogrdnim imenima, 

te drugi načini grubog uznemiravanja člana porodice od drugog 

člana porodice, 

5) seksualno uznemiravanje i uznemiravnje drugog člana porodice u 

31

skladu sa Zakonom o ravnopravnosti spolova u Bosni i Hercegovini 

(«Službeni glasnik BiH», broj 16/03), 

6) uhođenje i svi drugi slični oblici uznemiravanja drugog člana 

porodice, 

7) oštećenje ili uništenje zajedničke imovine ili imovine u posjedu ili 

pokušaj da se to učini, 

8) propuštanje dužne pažnje, nadzora prema drugom članu porodice ili 

nepružanje pomoći i zaštite tom članu porodice iako za to postoji 

obaveza prema zakonu i moralu što može imati za posljedicu 

ili osjećaj fizičke, psihičke ili ekonomsko-socijalne ugroženosti tog 

člana porodice.“ 

Zakonodavac u članu 7. daje obavezu svim građanima, članovima porodice, 

zdravstvenim i socijalnim radnicima, nastavnicima vaspitačima, medicinskim, 

obrazovnim ustanovama i organima, te nevldinim organizacija , dužnost 

prijavljivanja učinjenog nasija u porodici nadležnoj policijskoj upravi i to odmah po 

sa saznanju, sa posebnim akcentom na obavezu prijave, u slučaju da je žrtva nasilja 

maloljetna osoba. Ujedno su i navedene osobe i institucije ovlašteni za pokretanje 

prekršajnog postupka. 

Neprijavljivanje nasilja u porodici se smatra prekršajem 

Zakon predviđa i prekršajne sankcije za zaštitu od nasilja u svrhu zaštite porodice i 

njenih članova- žrtava nasilja, te osiguranja ostvarivanja zdravog i harmoničnog 

života unutar porodice, kao stuba svake drugštvene zajednice, te radi poštivanja 

vladavine prava. 

U skladu sa članom 9. Zakona „učiniocima naslja mogu se izreći sljedeće zaštitne 

mjere: 

1) udaljenje iz stana, kuće ili nekog drugog stambenog prostora i zabrana vraćanja u 

stan, kuću ili neki drugi stambeni prostor, 

2) zabrana približavanja žrtvi nasilja, 

3) osiguranje zaštite osobe izložene nasilju, 

4) zabrana uznemiravanja ili uhođenja osobe izložene nasilju, 

5) obaveza psihosocijalnog tretmana, 

6) obavezno liječenje od ovisnosti“ 

Zaštitna mjera udaljenje iz stana, kuće ili nekog drugog stambenog prostora i 

zabrana vraćanja u stan, kuću ili neki drugi stambeni prostor može se izreći u 

trajanju ne kraćem od jednog mjeseca niti duže od šest mjeseci. Izriče se u slučaju 

da osoba koja je učinila nasilje prema članu porodice sa kojim živi u stanu, kući li 

nekom drugom stambenom prostoru, a sud ocijeni postojanje opasnosti da bi 

učinilac ponovo mogao učiniti nasilje. Učinilac kojem je izrečena ova mjera dužan je 

odmah da napusti stan,kuću ili drugi stambeni prostor. Ako postoji potreba ova 

mjera može se izvesti i uz prisustvo policijskog službenika 

Provedbeni akt za ovu mjeru donosi federalni ministar unutrašnjih poslova u roku od 

60 dana od dana stupanja na snagu ovog Zakona. 

Zaštitna mjera zabrane približavanja žrtvi nasilja u porodici se određuje u trajanju 

koje ne može biti kraće od jednog mjeseca niti duže od jedne godine. 

Ova mjera se izriče učiniocu nasilja u porodici , kada sud ocijeni da postoji opasnot 

da bi učinilac mogao ponoviti čin nasilja. Ova mjeru sud izriče po službenoj dužnosti. 

Rješenjem kojim sud izriče mjeru zabrane približavanja žrtvi nasilja u porodici , sud 

precizira mjesta odnosno produčja , kao i udaljenost ispod koje se učinilac ne smije 

približiti žrtvi nasilja. 

32

Porvedbeni akt za ovu mjeru donosi federalni ministar unutrašnjih poslova u roku od 

60 dana od dana stupanja na snagu ovog Zakona. 

Zaštitna mjera osiguranja zaštite osobe koja izložene nasilju i čiji je život u 

opasnosti može se izreći za osobu koja je izložena nasilju sa ciljem njene fizičke 

zaštite i osiguranja da može ostvariti svoja prava ili interese bez straha i opasnosti 

po ugrožavanje svog života. 

Zakon u članu 13, stav 2 .“ licu izloženom nasilju obezbjeđuje se: 

1. privremeni smještaj i zbrinjavanje u socijalnim ili drugim centrima (kućama 

spasa) ili kod drugih porodica, odnosno na drugim pogodnim mjestima 

2. pravo na privremeno izdržavanje iz alimentacionog fonda. 

Sud za prekršaje uz izricanje ove zaštitne mjere izdaje nalog odgovarajućoj ustanovi 

ili centru o prijemu na privremeni smješaj i zbrinjavanje žrtve nasilja dok se 

nasilniku ne provede zaštitna mjera udaljenja iz stana, kuće ili nekog drugog 

stambenog prostora i zabrana vraćanja u stan, kuću ili neki drugi stambeni prostor. 

Zaštitna mjera zabrana uznemiravanja ili uhođenja osobe izložene nasilju se 

određuje u trajanju koje ne može biti kraće od jednog mjeseca niti duže od jedne 

godine. Ova zaštitna mjera se može izreći osobi ako nasilje čini uznemiravnjem ili 

uhođenjem , a izvjesna je mogućnost i opasnot da bi ponovila radnje uznemiravanja 

i uhođenja člana porodice. 

Provedbene akte za ovu mjeru donosi federalni ministar unutrašnjih poslova u roku 

od 60 dana od dana stupanja na snagu ovog Zakona. 

Zaštitna mjera obaveznog psihosocijalnog tretmana traje do prestanka razloga zbog 

kojeg je određena, a ne može trajati duže od dvije godine. 

Ova mjera se izrče učiniocu nasilja u porodici da bi se otklonilo njegovo nasilničko 

ponašanje ili postoji sumnja i opasnost od ponavljanja nasilja. 

Provedbene akte o načinu i mjestu provedbe mjere donosi federalni ministar rada i 

socijalne politike, uz saglasnost federalnog ministra zdravstva u roku od 60 dana od 

dana stupanja na snagu ovog Zakona. 

Zaštitnu mjeru obaveznog liječenja od ovisnosti sud za prekršaje određuje u 

trajanju koje ne može biti kraće od jednog mjeseca niti duže od dvije godine 

Ova zaštinta mjera se izreče nasilnoj osobi koja je nasilje učinila pod uticajem 

ovisnosti od alkohola, opojnih droga ili drugih psihotropnih supstanci, postoji 

opasnost da se nasilje ponovi. 

Provedbene akte o načinu i mjestu provedbe ove zaštitne mjere donosi federalni 

ministar zdravstva u roku od 60 dana od dana stupanja na snagu ovog Zakona. 

U postupku izricanja zaštitnih mjera sud za prekršaje, je u skladu sa Zakonom, 

dužan da vodi računa o svrsi i težini izrečene mjere, te o njenoj efikasnosti. Ako 

nađe za shodno sud izrečenu mjeru može i zamjeniti drugom zaštinom mjerom. 

U skladu sa članom 18. Zakona o ravnopravnosti spolova Bosne i Hercegovine organ 

starateljstva je dužan voditi evidenciju o izrečenim zaštitnim mjerama, pratiti 

izvršenje, izvještavati sud za prekršaje o izvršenju mjere, te predložiti prekid, 

produženje ili zamjenu te mjere sa nekom drugom zaštitnom mjerom.Organ 

starateljstva je nadalje dužan dostaviti sudu izvještaj o izvršenju zaštitne mjere i to 

najkasnije u roku od 6 meseci,a na zahtjev suda i ranije. 

33

Ukoliko sud za prekršaje ocijeni da je neophondo žrtvu nasilja u porodici bez 

odlaganja zaštiti može izerći zaštitnu mjeru kao samostalnu prekršajnu sankciju 

odmah po saslušanju učinica, a bez okončanja postupka. 

Na rješenje o izricanju zaštitnih mjera je dozvoljena žalba, u roku od tri dana od 

prijema rješenja i ona ne odlaže izvršenje rješenja. 

Rješenjem se utvrđuje zaštitna mjera, dužina trajanja zaštitne mjere ,a trajanje 

zaštitne mjere počinje teći od dana pravomoćnosti rješenja, s tim da se u trajanje 

mjere uračunava i vrijeme trajanja mjere koja je istekla, ako je mjera bila izrečena 

po hitnom postupku. 

Zakon predviđa i kaznene odredbe i to kao prekršaj koji se kažnjava novčanom 

kazno u iznosu od 1.000,00 KM do 5.000,00 KM ili kaznom zatvora od najmanje 50 

dana za službenu osobu koja ne prijavi policiji saznanje o učinjenim radnjama 

nasilja u porodici 

Za nepostupanje po izrečenim zaštitnim mjerama, predviđeno je kažnjavanje 

novčanom kaznom u iznosu od 2.000,00KM do 10.000,00 KM osoba koja ne postupi 

prema izrečenoj zaštitnoj mjeri. 

Novčanom kaznom u iznosu od 2.000,00 KM do 10.000,00 KM kaznit će se za 

prekršaj osoba koja ne postupi prema izrečenoj zaštitnoj mjeri. 

1.5.7 Najvažniji nalazi analize pravnog okvira u BiH 

• postojanje međunarodnih i domaćih pravnih izvora koji reguliraju oblast 

• ustavna garancija ravnopravnosti polova u BiH 

• poseban položaj Konvencije o eliminaciji svih oblika diskriminacije žena. Kao 

dio ustava obavezuje vlast u provođenju njenih odredbi i čini je odgovornom 

prema građanima i građankama u BiH i kao potpisnicu Konvencije prema 

Ujedinjenim nacijama 

• obaveza BiH na formuliranje politika za realiziranje rodne ravnopravnosti 

• Zakon o ravnopravnosti spolova u Bosni i Hercegovini koji omogućava 

dinamične promjene u ovoj oblasti i obaveuje vlast na njegovu primjenu u 

svim segmentima života, 

• Zakon teži uspostavljanju pune ravnopravnosti u svim oblastima života uz 

posebno naglašavanje onih oblasti u kojima žene tradicionalno zaostaju za 

muškaricima. Te oblasti su obrazovanje, ekonomija, rad i zapošljavanje, 

socijalna izdravstvena zaštita , sport, kultura, javni život i mediji. Uglavnom 

se radi o oblastima u kojima žene zaostaju na globalnoj razili i koje su 

identificirane međunarodnim dokumentima- Pekinška deklaracija i Plan za 

akciju- ili u drugm nacionalnim zakonodavstvima u kojima su donijeti slični 

zakoni. 

• Donošenje strateških dokumenata za razvoj BiH i uključivanje gender 

komponente u njihov sadržaj 

• Na entitetskom nivou postoji zakonodavstvo relevantno za rodnu 

ravnopravnost . To su Krivični zakoni u oba entiteta. Zakonima je regulirano 

priznavanje i zaštita reproduktivnih prava žena, reproduktivnog zdravlja i 

zaštiti žena od diskriminacije u ekonomskoj oblasti vezanim sa reproduktivna 

prava i reproduktivno zdravlje. To su Zakon o radu, Zakon o dječijoj zaštiti 

koji utvrđuje prava djeteta nezaposlene porodilje. 

34

• U BiH, na državnom i na entitetskim nivoima donose se specijalne mjere sa 

ciljem ostvarivanja rodne ravnopravnosti što je posebno vidljivo u načinu 

ostvarivanja političkih prava. U Bosni i Hercegovini postoje političke kvore 

koje se odnose na zastupljenost žena na političkim izbornim listama od 

najmanje 30% u odnosu na ukupan broj kandidata. 

• Pored Ustava BiH, ustava entiteta, Zakona o ravnopravnosti spolova u Bosni i 

Hercegovini, i entitetskih krivicnih zakona Porodični zakon i Zakon o zaštiti od 

nasilja u porodici spadaju u značajnije zakone u domaćem zakonodavstvu 

Bosne i Hercegovine za pitanja ravnopravnosti spolova 

• Postojanje dinamike u pravnom reguliranju ove problematike, u formuliranju 

politika koje tretiraju rodnu ravnopravnost i senzibiliziranju mnjenja za ovu 

problematiku . 

1.8 DEMOGRAFIJA BOSNE I HERCEGOVINE- Gender 

aspekti 

Bosna i Hercegovina se prostire na površini od 51.129 km 2 i ima oko 3.828.397 

stanovnika 1 , od toga 1.868.270 muškaraca i 1.960.127 žena. Odnos između urbanog 

i ruralnog stanovništva je 43:57. Bosna i Hercegovina je sastavljena je od dva 

entiteta Federacije BiH i Republike Srpske i distrikta Brčko. Federacija BiH se sastoji 

od deset kantona. Prije rata u Bosni i Hercegovini živjelo je 4.377.033 stanovnika, 

od toga 2.183.795 muškaraca i 2.193.238 žena. U toku rata došlo je do migracija 

stanovništva, te ih je oko 816.000 napustilo svoje domove i naselilo se na drugim 

teritorijama unutar Bosne i Hercegovine, dok je 1.200.000 napustilo zemlju. Postoje 

rezličite procjene da je u Bosni i Hercegovini poginulo oko 250.000 2 građana u toku 

rata. 

Gender statistika u Bosni i Hercegovini 

U skladu sa obavezama iz Projekta GEEP-a, i u cilju planiranog uključivanja gender 

senzitivnih podataka u sva statistička istraživanja koja se provode na nivoima 

entiteta i države BiH, 2002. godine, Gender Centar FBiH i Gender Centar RS formirali 

su Gender statističku radnu grupu koja je za potrebe navedenog projekta radila na 

uvođenju gender senzitivnih podataka u statistička istraživanja. 

1 Poslednji zvanični popis u Bosni i Hercegovini je obavljen 1991 godine i zbog toga su ovi podaci u 

velikoj mjeri procene i projekcije 

2 Izvještaj Bosne i Hercegovine o zakonodavnim i drugim mjerama na provođenju načela utvrđenih u 

okvirnij konvenciji za zaštitu nacionalnih manjina, Savjet ministara, Sarajevo, 2005, www.coe.int; 

Procjene Istraživačko-dokumentacionog centra BiH govore da je u toku rata u Bosni i 

Hercegovinipoginulo oko 95 209 ljudi, od toga 70% pripadnika bošnjačkog naroda, 25% Srba i 5% 

Hrvata; Nezavisne novine, 23.11.2005. godine , Str. 4 

35

1.8.1 Osnovne demografske karakteristike 3 Bosne i Hercegovine 

Tabela. 1. Stanovništvo po starosti i polu u Bosni i Hercegovini – procjena 

Godine Ukupno Muškarci Žene 

starosti 

0-4 221.194 114.570 106.624 

5-9 217.374 111.524 105.849 

10-14 263.157 134.575 128.583 

15-19 256.799 130.609 126.190 

20-24 274.698 138.923 135.774 

25-29 304.111 154.670 149.441 

30-34 285.621 143.521 142.100 

35-39 301.389 149.556 151.832 

40-44 295.142 146.081 149.061 

45-49 271.886 133.873 138.013 

50-54 238.103 114.692 123.411 

55-59 195.512 91.516 103.997 

60-64 237.561 109.840 127.721 

65-69 201.155 90.325 110.830 

70-74 144.991 62.139 82.852 

75-79 81.095 28.647 52.448 

80-84 19.360 6.707 12.653 

85 i više 19.248 6.501 12.747 

Ukupno 3.828.397 1.868.270 1.960.127 

U Bosni i Hercegovini 51,1% stanovništva čine žene, a 48,9% muškarci. U odnosu na 

godine starosti vidimo da u Bosni i Hercegovini ima više muškaraca nego žena do 

uzrasta između 30 i 34 godine. Posle 35 godine broj žena, u odnosu na broj 

muškaraca, raste. U Federaciji BiH živi 1.224.106 (52,6%) žena i 1.099.233 

(47,4%) muškaraca. U Republici Srpskoj je situacija drugačija, manji je broj žena 

712.335 (48,7%), u odnosu na broj muškaraca 751.130 (51,3%). 

U Bosni i Hercegovini, 2003. godine, sklopljeno je 21.387 brakova. Djevojke se 

najviše udaju između 20 i 24 godine starosti, dok se momci najčešće žene od 25 do 

29 godine. Prosječna starost mlade je 24,6 godina, a mladoženje 28,1 godina. U 

2003. razvelo se godini 1936 parova i “kritične” godine za razvod su od 25 do 29 i 

od 40 do 49 godine starosti partnera. 

Stopa fertiliteta 4 u Republici Srpskoj za 2004. godinu iznosi 29,5 promila, dok u 

Federaciji BiH iznosi 37,6 promila. 

3 Za demografsku gender analaizu korišćena su izdanja: 

Žene i muškarci u RS, Republički zavod za statistitku RS, Banja Luka, 2005 

Žene i muškarci u FBiH, Federalni zavod za statistiku FBiH, Sarajevo , 2005 i 

Gender Bosne i Hercegovine, Agencija za statistiku BiH, Sarajevo, 2005 

4 Zavod za zaštitu zdravlja RS i Zavod za javno zdravstvo FBiH 09.12.2005 

36

1.8.2 Rodna ravnopravnost i školstvo 5 

Predškolsko obrazovanje 

Gender analiza djece u 123 predškolske ustanove u Federaciji BiH pokazala je da 

veći broj dječaka (4.629) nego djevojčica (4.132) pohađa vrtić. U Republici Srpskoj 

je slična situacija, jer je od 4.589 djece obuhvaćene predškolskim obrazovanjem, 

veći broj dječaka (2.420) nego djevojčica (2.169). 

Osnovno obrazovanje 

Tabela 2. Učenici na kraju školske godine po polu u BiH, osnovno 

obrazovanje 

Ukupno Djevojcice Djecaci 

1995/1996 378.819 184.635 194.184 

1996/1997 390.399 190.010 200.389 

1997/1998 396.103 192.864 203.239 

1998/1999 402.912 199.015 203.897 

1999/2000 391.533 197.606 193.927 

2000/2001 369.709 179.854 189.855 

2001/2002 357.563 174.398 183.165 

2002/2003 363.072 177.033 186.039 

Analiza osnovaca po polu u Federaciji BiH pokazala je da je osnovnim obrazovanjem 

obuhvaćen veći broj dječaka nego djevojčica i to u svim razredima. Sličan odnos je u 

osnovnim školama Republike Srpske. Primjera radi, školske 2003/2004 godine, od 

124 802 učenika/ca, 52% su bili učenici (64 230), dok je 48% učenica. Interesantan 

podatak je da od 158 djece koja nisu obuhvaćena osnovnim obrazovanjem 100 su 

dečaci, a 58 djevojčice. Najčešći razlozi za napuštanje osnovne škole su teška 

materijalna situacija, udaljenost škole i bolest. 

Srednjoškolsko obrazovanje 

Tabela 3. Učenici na kraju školske godine po polu u BiH, srednje 

obrazovanje 

Ukupno Djevojcice Djecaci 

1995/1996 126.650 58.794 67.856 

1996/1997 138.158 65.626 72.532 

1997/1998 146.536 71.416 75.120 

1998/1999 155.166 76.003 79.163 

1999/2000 160.173 79.551 80.622 

2000/2001 160.962 80.238 80.724 

2001/2002 165.237 81.973 83.264 

2002/2003 169.497 83.888 85.609 

5 Žene i muškarci u RS, Republički zavod za statistitku RS, Banja Luka, 2005 



37

Gender analiza učenika obuhvaćenih srednjim obrazovanjem u školama u Federaciji 

BiH pokazala je da je skoro isti broj učenika (51%) i učenica (49%). Ono što je 

interesantno je da na nivou trogodišnjeg srednjoškolskog obrazovanja ima više 

učenika nego učenica, dok se u četvorogodišnjim školama registruje više učenica. 

Broj učenika i učenica u srednjim školama Republike Srpske približno je isti. Primera 

radi, školske 2003/2004 godine, bilo je upisano 26.055 učenica i 25.522 učenika. 

Djevojčice su bolji učenici od dječaka. 

Tabela 4. Učenici koji su završili osnovnu školu prema uspjehu u školskoj 

2002/03. godini- Bosna i Hercegovina 

Djevojcice Djecaci 

Odličan 6.047 4.359 

Vrlo dobar 5.268 4.848 

Dobar 3.933 5.691 

Dovoljan 526 1.174 

Obrazovne institucije u BiH se nisu sistematski bavile empirijskim istraživanjima 

rodne diskriminacije niti gender relacijama učenika/ca, nastavnica/ka, ali je ova 

problematika bila značajna jednom broju nevladinih organizacija. Prema Izvještaju 

nevladinih organizacija o stanju prava djece u Bosni i Hercegovini 6 , a na 

osnovu podataka dobijenih na uzorku 4021 učenika/ca osnovnih i srednjih škola 

(45.9% učenika i 53.5% učenica), moglo bi se zaključiti da kod nastavnog osoblja 

postoje elementi rodne diskriminacije u relacijama koje uspostavljaju sa svojim 

učenicama/ima. Naime, po mišljenju učenika/ca, znatan broj nastavnika vrijeđa 

njihovu ličnost i omalovožava ih verbalnim pogrdama. Tako na primjer, na pitanje Da 

li nastavnici, profesori, krše dječija prava pogrdama i omalovažavanjem učenika? 

svaki deseti odgovor je često, treći povremeno, dok svaki drugi opovrgava ovu 

situaciju i odgovara nikad. Dalje, svaki peti učenik/ca smatra da nastavnici više 

cijene i da su naklonjeniji dječacima nego djevojčicama. Interesantno je da i među 

učenicima/ama postoje elementi rodne diskriminacije jer je slaganje sa tvrdnjom 

Među učenicima vlada mišljenje da su dječaci sposobniji od djevojčica pokazalo više 

od polovine ispitane djece, 58.3%, ali i svijest o potrebi rodne ravnopravnosti jer je 

slaganje sa tvrdnjom Mislim da djevojčice i dječaci u školi i životu treba u svemu da 

budu ujednačeni je prisutno kod najvećeg broja ispitane djece, 93%. Dakle, uočljiva 

je kontradiktornost u sferi poželjnog i manifestovanog. Sa jedne strane prisutna je 

svijesti o potrebi ravnopravnosti polova kao cilju kojem se teži, ali je s druge strane, 

vjerovatno uslijed tradicionalnog odgoja, pozicija muškarca kao omnipotentne, 

svemoćne i sposobnije osobe prihvatljivija. 

Istraživanje prof. Jovana Savića i saradnika 7 o dječijoj percepciji socijalnih 

predrasuda, vršeno na uzorku od 1244 djece uzrasta od 11 do 18 godina, takođe 

ilustruje prisustvo rodnih predrasuda. Predrasude učenici/e posebno percipiraju kod 

svojih vršnjaka (više od 60% odgovora), nešto manje kod nastavnika (oko 20%), a 

najmanje kod roditelja i u samopercepcijama (oko 18%). 

6 Izvještaj nevladinih organizacija o stanju prava djece u Bosni i Hercegovini, Naša djeca Sarajevo i 

Zdravo da ste Banjaluka, Sarajevo, avgust 2004. 

7 Savić Jovan, Dimitrijević Strahinja, Uletilović Nada, Stanić Sonja, Štrbac Aleksandra Djeca o sebi- 

Istraživanje o položaju djece u porodici, školi i okruženju Banja Luka, ATR print i Zdravo da ste, 2005 

38

Tabela 5. Polni stereotipi u odgovorima djece 

Tvrdnja Tačno Djelimično Netačno 

tačno 

F % F % F % 

Sve u svemu moji roditelji ipak više 

cijene mušku od ženske djece 

Nastavnici u mojoj školi pokazuju 

da više cijene dječake od djevojčica 

Među učenicima vlada mišljenje da 

su dječaci sposobniji od djevojčica 

Mislim da djevojčice i dječaci u školi 

i u životu treba da budu izjednačeni 

78 

94 

6.3% 

7.6% 

390 31.7 

% 

102 

3 

82.6 

% 

145 

207 

368 

137 

11.8% 

100 

7 

81.9 

% 

16.8% 934 75.6 

% 

29.9% 474 38.5 

% 

11.1% 

79 

6.4% 

Odgovori ispitanika/ca (tabela 5.) ne govore u prilog raširenom mišljenju da su 

dječaci cijenjeniji u porodici nego djevojčice jer se 82% odgovora ne slaže sa 

tvrdnjom Sve u svemu moji roditelji ipak više cijene mušku od ženske djece. Takođe 

ni nastavnici nisu izrazito preferirali dječake nad djevojčicama. Međutim, na planu 

vršnjačke komunikacije rezultati pokazuju da 31.7% njih smatra da među učenicima 

vlada mišljenje da su dječaci sposobniji od djevojčica, dok je 29.9% delimično 

sigurno da je tako. Dakle, lični plan ispitanika je obojen elementima rodne 

nediskriminacije. 

Više i visoko obrazovanje 

Analiza studenata po gender kriterijumu u visokoškolskim ustanovama u Federaciji 

BiH pokazala je da je veći broj studentica nego studenata. Statistički podaci 

Federalnog zavoda za statistiku, takođe upućuju na postojanje takozvanih “ženskih” 

i “muških” fakulteta u ovom entitetu. Kriterijum podele fakulteta na ove dvije 

kategorije je 50% i više studentica. Tako, primjera radi, u školskoj 2003/2004 godini 

najbrojniji «ženski» fakulteti su: 

• Pedagoška akademija (95%), 

• Farmaceutski fakultet (84%), 

• Pedagoški fakultet (81%), 

• Defektološki fakultet (77%), 

• Fakultet humanističkih nauka (76%), 

• Filozofski fakultet (74 odsto), 

• Prirodno-matematički fakultet (67 odsto), 

dok su takozvani «muški» fakulteti: 

• Fakultet za fizičko vaspitanje (90%), 

• Mašinski fakultet (86%), 

• Fakultet elektrotehnike (86%), 

• Fakultet informacione tehnologije (84%), 

• Franjevačka teologija (79%) 

39

Podaci pokazuju da studentice više nego studenti diplomiraju na fakultetima u 

Federaciji BiH. U Republici Srpskoj 8 je takođe više studentica nego studenata na 

fakultetima i višim školama. Taj odnos je oko 60:40 u korist žena. Na akademijama 

je situacija drugačija, studenata je oko 58% dok je studentica 43%. Studentice više 

nego studenti diplomiraju na višim školama, fakultetima i akademijama . 

Dakle, uopšte gledano titulu “akademskog građanina” u BiH u većem broju stiču žene 

nego muškarci, što se vidi na Grafikonu 1. 

Grafikon 1 

Praksa provođenja empirijskih istraživanja o rodnoj diskriminaciji studentske 

populacije u BiH nije zaživjela, ali je za potrebe formiranja polazne osnove korisno 

uzeti u obzir podatke istraživanja o seksualnom i psihičkom uznemiravanju na 

Univerzitetu u Banjaluci 9 . Istraživanje je realizovano na uzorku 1200 studenata (po 

600 u obe polne kategorije) i ono što je značajno je da studenti/ce prepoznaju u 

komunikaciji sa nastavnicima oblike seksualnog uznemiravanja i to: dvosmislene 

ponude za vreme ispita (61%), dodirivanje (53%), aluzije na seks (46%), pozive na 

vanfakultetska druženja (41%), pričanje viceva sa seksualnim sadržajem (14%) 10 . 

Odgovori studenata i studentica se razlikuju na stavkama u vezi sa dvosmislenim 

ponudama tokom ispita, zadržavanje u kabinetu radi obavljanja privatnih razgovora i 

pozive na vanfakultetska druženja, po tome što opisane situacije studentkinje u 


9 

Psihičko i seksualno uznemiravanje na Univerzitetu u Banjaluci, Unija studenata socijalnog rada 

banjalučkog univerziteta i Gender centar Vlade RS, Banjaluka 2003. 

10 Ispitanicima je bilo ponuđeno da zaokruže više od jednog odgovora tako da zbir svih postotaka prelazi 

100%. 

40

većem procentu doživljavaju kao seksualno uznemiravanje. Inače je svaki/a drugi 

student/ica opažao prisustvo seksualnog uznemiravanja, ali ne u velikoj mjeri, pri 

čemu su odgovori studentica bili frekventniji u ovoj kategoriji. Ono što je 

interesantno je da svaki drugi ispitani student/ica nije pokazao spremnost da prijavi 

seksualno zlostavljanje kolege/inice zbog toga što su smatrali da bi time povrijedili 

tuđu intimu (43%), ili nisu imali povjerenja u nadležne službe (42%), niti 

informacija o tome kome isto prijaviti (29%). Pored toga, svaki peti odgovor je 

pripisivan strahu od profesorske osvjete. Studentice su više nego studenti sumnjale 

da bi nakon prijave iko preduzeo konkretne korake da sankcioniše uznemiravanje. 

Struktura zaposlenih u obrazovnim ustanovama 11 

Predškolske ustanove 

Struktura zaposlenih po gender komponenti u predškolskim ustanovama u Federaciji 

BiH pokazuje da znatno više žena (oko 90%) nego muškaraca radi u njima. Od 

ukupnog broja osoba koje su u direktnom kontaktu sa djecom, preko 85% su 

vaspitačice, dok je 15% vaspitača. Broj muškaraca na poslovima vaspitača je u 

znatnom porastu. U RS ovaj odnos je sljedeći, preko 90% žena radi u predškolskim 

ustanovama. 

Osnovno obrazovanje 

Struktura zaposlenog osoblja u osnovnim školama u Federaciji BiH po gender 

kriterijumu je slijedeća: skoro duplo više nastavnica, učiteljica nego nastavnika, 

učitelja radi u nastavi sa punim radnim vremenom. Takođe je više saradnica nego 

saradnika u nastavi. U Republici Srpskoj je nešto više žena zastupljeno u nastavi, 

nego što je to u Federaciji BiH. Od ukupnog broja nastavnog osoblja 65% su 

nastavnice, a 35% nastavnici. 

Tabela 6. Nastavno osoblje u osnovnim i srednjim školama po spolu u BiH 

Osnove škole-Nastavnici 

Srednje škole-Nastavnici 

Ukupno Žene Muškarci Ukupno Zene Muškarci 

1995/96 16.907 10.692 6.215 8.327 3.663 4.664 

1996/97 18.709 11.895 6.814 8.794 3.912 4.882 

1997/98 19.342 12.180 7.162 9.211 4.121 5.090 

1998/99 20.085 12.770 7.315 9.671 4.431 5.240 

1999/00 20.385 12.919 7.466 10.017 4.678 5.339 

2000/01 20.363 13.049 7.314 10.579 5.003 5.576 

2001/02 20,683 13.371 7.312 10.431 5.018 5.413 

2002/03 20.874 13.502 7.372 10.792 5.292 5.500 




41

Srednje obrazovanje 

Struktura zaposlenog osoblja u srednjim školama u Federaciji BiH je takva da je 

skoro podjednak broj nastavnika i nastavnica radi u nastavi sa punim radnim 

vremenom, dok je skoro duplo više saradnica nego saradnika u nastavi. U srednjim 

školama u Republici Srpskoj nema velikih razlika u broju zaposlenih muškaraca i 

žena. Ono što je interesantno je da postoji porast žena zaposlenih u srednjim 

školama, u odnosu na školsku 1999/2000. 

U 486 obrazovnih institucija na području Federacije BiH 12 85 žena je direktorica ili 

17,5%. U Republici Srpskoj od 198 osnovnih škola svega je 25 direktorica ili oko 

15%. Kao što vidimo školski sistem se nalazi u rukama muškaraca, iako je broj žena 

u prosveti veći od broja muškaraca. 

Više i visoko obrazovanje 

U akademskim ustanovama u Federaciji BiH zaposleno je više muškaraca nego žena. 

Profesora je i po nekoliko puta više nego profesorica. Interesantno je da redovnih 

profesora ima čak i do sedam puta više nego profesorica, dok je vanrednih profesora 

skoro tri puta više nego profesorica. Takođe, više je docenata, doktora nauka i 

specijalista nego docentica, doktorica, specijalistiknjinja. Na fakultetima u Republici 

Srpskoj je zaposleno više nego duplo muškaraca nego žena. Muškaraca je više u 

kategorijama magistra i doktora nauka, dok ih je skoro podjednak broj na pozicijama 

specijalista i specijalistkinja i ostalog zaposlenog osoblja na visokoškolskim 

ustanovama. 

1.8.3 Rodna ravnopravnost i rad 

Bosna i Hercegovine je posle Makedonije bila najnerazvijenija republika bivše SFR 

Jugoslavije. Prije rata bruto nacionalni dohodak 13 iznosio je 2400 USD, a danas je 

nešto više od 1000 USD po glavi stanovnika. Bosna.U toku rata, osim gubitka 

ljudskih života, zemlja je pretrpila i velika materijalana razaranja. Procjenjuje se da 

je materijalna šteta, prouzrokovana ratnim dešavanjima, iznosi između 50 i 60 

milijardni USD. U toku rata u Bosni i Hercegovini došlo je do smanjenja proizvodnje 

za oko 80%, što je dovelo do velike nezaposlenosti stanovništva. Nakon rata došlo je 

do oporavka proizvodne i njenog rasta u periodu 1996-1999, da bi u periodu 2000- 

2001 rast proizvodnje se usporio. Ovo je praćeno velikom nezaposlenošću i razvojem 

“sive” ekonomije 14 . 

Tabela 7. Zaposleni prema polu 2000 – 2003 

Ukupno Muško Žensko 

31.mart 2002. 635.330 397.825 237.505 

30.septembar 2002. 626.280 386.619 239.661 

31.mart 2003. 621.820 383.369 238.451 

12 Ministarstvo za ljudska prava i izbjeglice Agencija za ravnopravnost spolova, Bosne i Hercegovine, 

Sarajevo, 2005 

13 Hadžiabdić-Filipović, S. Country Report for Bosnia and Hercegovina, Sarajevo, 2002 

14 Studija sistema nacionalnog integriteta, Izvještaj Transparency International Bosna i Hercegovina, 

Banja Luka, 2004 

42

Ekonomska tranzicija u Bosni i Hercegovini praćena je velikom nezaposlenošću koja 

iznosi oko 42,9% 15 . Nezaposlenost je najviše prisutna kod mladih starosti do 24 

godine, ali i građana starijih od 45 godina. Pojedine industrijske grane u kojima su 

mahom radile žene (tekstilna indrustrija, industrija obuće) na ovim prostorima su 

skoro pa nestale. 

Iako je ranije pokazano da su žene bolji učenici i studenti od muškaraca, kao i da u 

većoj mjeri završavaju fakultete vidimo da je broj zaposlenih žena u Bosni i 

Hercegovini manji u odnosu na muškarce. Postavlja se opravdano pitanje zbog čega 

je to tako? Interesantno je i to da na biroima za zapošljavanje u Republici Srpskoj 

ima manje žena (72.000) nego muškaraca (156.335) 16 . 

Slična situacija je i u Federaciji BiH. U septembru 2005 17 godine od 345.691 osobe 

koja je tražila posao, 162.152 bile su žene. Žene u FBiH čine blizu 60% od ukupnog 

broja radno-produktivnog stanovništva. Od ukupnog broja zaposlenih, procenat 

zaposlenih žena je u prosjeku 33%. 

Tabela 8. Zaposleni po djelatnostima - mart 2003 Bosna i Hercegovina 

Muškarci Žene 

UKUPNO 383.369 238.451 

Poljorivreda, lov i šumarstvo 14.503 3.447 

Ribarstvo 393 98 

Rudarstvo 18.203 2.051 

Prerađivacka industrija 92.867 55.958 

Snadbijevanje elektricnom energijom, gasom 19.013 4.999 

Građevinarstvo 29.500 4.857 

Trgovina 40.062 35.432 

Ugostiteljstvo 9.703 9.543 

Saobracaj 30.123 8.973 

Finansije 3.949 6.317* 

Poslovanje nekretninama 8.725 4.657 

Javna uprava 26.565 20.351 

Obrazovanje 19.875 28.042* 

Zdravstvo 13.211 27.565* 

Ostale javne društvene, socijalne i licne uslužne 13.904 7.997 

Nepoznata djelatnost 42.773 18.164 

Ranije je u tektu naglašeno da još uvijek postoje “muški” i “ženski” fakulteti, ali i isti 

takvi poslovi. Danas je broj zaposlenih muškarca u Bosni i Hercegovini veći u skoro 

svim granama privrede, osim u zdravstvu, školstvu i finansijskoj djelatnosti gdje su 

žene u većini. U Federaciji BiH, u 137 zdravstvenih organizacija 37 žena su 

direktorice ili 27%. Iako imamo duplo više žena koje rade u zdravstvu vidimo da su 

tri četvrtine upravljačkih pozicija u rukama muškaraca. 

Na “crnom tržištu” koji je uočljiv u sektoru ugostiteljstva, turizma i trgovine zaposlen 

je veliki broj žena. 

U zemljama tranzicije veliki broj žena angažovano je u neformalnoj ekonomiji (kućni 

poslovi), a da se to zvanična statistika ne registruje. Prema nekim procjenama u 

15 Blagojević, M., Položaj žena u zemljama Balkana- komparativna analiza, Gender centar FBiH i 

Gender centar RS, Sarajevo-Banja Luka, 2004 

16 Ponuda radne snage sa evidencije nezaposlenih i promjene na evidenciji za mjesec 10/2005, Zavod za 

zapošljavanje RS 

17 Ponuda radne snage sa evidencije nezaposlenih i promjene na evidenciji za mjesec septembar 2005, 

Federalni zavod za zapošljavanje 

43

Bosni i Hercegovini su žene slabije plaćene u odnosu na muškarce sa istom školskom 

spremom “siva ekonomija”, a 20% 18 žena radi na pozicijama ispod nivoa njihovog 

formalnog obrazovanja. 

Tradicionalno društvo mnogo lakše prihvata nezaposlenost žene od nezaposlenosti 

muškaraca. Iako djevojčice i djevojke, u skoro podjednakom broju pohađaju 

osnovnu školu kao i dječaci, i pritom su bolje učenice i studentice, njih je manje 

zaposleno, ali i manje prijavljeno na birou. Ne smijemo zaboraviti da žene u Bosni i 

Hercegovini osim ekonomske nemaju ni političku moć. 

Tabela 9. Broj direktora u aktivnim industrijskim preduzecima u BiH 

30.06.2004 

Broj 

anketiranih 

Muškarci Žene Nepoznato 

preduzeca 

Fre. % Fre. % Fre. % Fre. % 

Ukupno 5.401 

100 

4.565 

84.5 

755 

13.9 

81 

1.6 

Vađenje 

ruda i kamena 

Prerađivacka 

Industrija 

Proizvodnja i 

snabdijevanje 

elektricnom energijom, 

gasom i vodom 

171 100 152 88.8 16 9.3 3 1.7 

84.2 

1.4 

5.076 4.275 726 14.3 75 

100 

154 100 138 89.6 13 8.4 3 1.9 

Vidjeli smo da Statistički zavodi vode gender evidenciju o broju zaposlenih u 

školstvu, ali ne i evidenciju o broju direktora i direktorica. Svakako da se time 

prikriva realna slika u društvu, kada se govori o raspodjeli moći. Iako u školstvu i 

zdravstvu radi veliki broj žena, mali je broj žena koje upravljaju ovim ustanovama. 

U ovim institucijama moć je skoncentrisana kod malog broja muškaraca. U Bosni i 

Hercegovini više od 4/5 zaposlenih žena rade za drugoga u svojstvu zaposlenika, a 

samo 1/5 žena su vlasnice i poslodavke u privrednim društvima 19 . Kod žena je 

uočeno pomanjkanje iskustva i samopouzdanja u pokretanju privatnog biznisa što 

predstavlja recidiv iz prošlosti i još uvijek tradicionalno razmišljanje o podjeli na 

“muške” i “ženske” poslove, ali i nedostatak motiva postignuća u profesionalnim 

djelatnostima. 

Prema podacima (Bakšić- Muftić,2003) 20 u Republici Srpskoj samo 5,06% žena nalazi 

se na direktorkim pozicijama u preduzećima sa većinskim državnim vlasništvom. U 

upravnim odborima sjedi 11,69% žena, dok u kordinacionim timovima, komisijama i 

odborima ima 14,06% žena. Veoma mali broj žena nalazi se na pozicijama savjeta 

fakulteta 4,35%. U procesu privatizacije kao zastupnici državnog kapitala nalazi se 

18 Blagojević, M. , Položaj žena u zemljama Balkana- komparativna analiza, Gender centar FBiH i 

gender centar RS, Sarajevo-Banja Luka; 2004 

19 Nacrt Državnog plana akcije za gender po Pekinškoj deklaraciji; Ministarstvo za ljudska prava i 

izbjeglice BiH, Agencija za ravnopravnost spolova Bosne i Hercegovine, Sarajevo-dokument je u 

proceduri usvajanja, 2005 

20 Bakšić- Muftić, J. Učešće žena u političkom i javnom životu BiH, Patchworak br.1-2, UG Žene ženama, 

2003; Str. 27-60 

44

12,2% žena. Sve ovo ukazuje da su žene marginalizovane na svim nivoima društva, 

naročito tamo gdje se donose važne odluke i upravlja ekonomskim resursima. 

Analiza sadržaja štampanih medija 21 pokazuje da se navodjenje profesije žene na 

koju se tekst reflektira vezuje mahom za žene koje dolaze iz privatnog sektora ili 

stručnjakinja u nekoj oblasti, dok se u potpunosti izostavlja kod žena koje dolaze iz 

nevladinog, vladinog ili javnog sektora gdje dominira isključivo navodjenje njihovih 

funkcija (članica, glasnogovornica, predstavnica, predsjednica i sl.) bez referiranja o 

njenim stručnim ili radnim dostignućima. 

Prema podacima (Blagojević, M. 2004) 22 u Bosni i Hercegovini je izraženija rodna 

razlika u privatnoj sferi nego u sferi uposlenosti. Prisutne ekspoloatacija žena putem 

neplaćenog domaćeg rada uslovljena je tradicionalnom podjelom rodnih uloga i 

poslova u domaćinstvu i potkrepljena ostacima tradicionalnog vrijednosnog sistema. 

Neplaćeni domaći rad je značajna ekonomska kategorija, istina još uvijek nedovoljno 

značajna za ekonomiste, ali jako uticajna na žene i njihove šanse na tržištu radne 

snage. Rezultati Gender Barometra BiH 2002. pokazali su da za muškarce obavljanje 

kućnih poslova nije problem jer je samo 15% njih smatralo da ima previše kućnih 

obaveza. Za razliku od njih, svaka druga žena je imala previše obaveza u kući. 

Interesantno je da su razvedene žene mnogo više odgovarale da imaju previše posla 

u kući, nego udate, neudate i udovice. Takođe su razvedene žene bile «zaposlenije u 

kući» od razvedenih muskaraca, jer je preko 70% odgovora razvedenih žena i manje 

od 40% razvedenih muškaraca išlo u korist neplaćenog posla u domaćinstvu i 

prezauzetosti istim. Ali, u isto vreme su razvedeni muškaraci više nego oženjeni (oko 

15%) smatrali da imaju previše kućnih obaveza, a svega 10% neoženjenih je bilo u 

toj istoj kategoriji. 

Opisana analiza je pokazala i da je u većini domaćinstava u BiH zadržana 

tradicionalna podjela rada,jer je većina izjavljivala da u njihovim domaćinstvima 

muškarci najčešće obavljaju popravke u kući i održavaju automobile, žene kuvaju, 

spremaju kuću, peglaju, peru posuđe i vode brigu o djeci, dok zajedno brinu o 

roditeljima, uređuju vrt, rade na njivi i planiraju kućni budžet. Sve ovo potkrepljuje 

stereotip o «ženi kojoj je mjesto u kući». 

Više puta već navođeni podaci studije pod nazivom Gender Barometar 2002. su 

korisni i za razmatranje uobičajenih rodnih stereotipa vezanih za posao. Tako na 

primer, iako su u svakodnevnom životu žene češće zaposlene na tipično «ženskim» 

poslovima, za razliku od muškaraca koji su uglavnom ravnomerno raspoređeni u 

različitim zanimanjima, ne pitanje Da li bi Vaše radno mjesto odgovaralo i osobi 

suprotnog pola? daju češće pozitivne odgovore. Dakle, sklonost ka stereotipima je 

bila manje izražena kod žena nego muškaraca, samim tim je kod žena prisutnija i 

veća spremnost za potencijalnu zamjenu radnih mjesta. 

1.8.4 Rodna ravnopravnost politika, zakonodavna i izvršna vlast 

Učešće žena u politikom životu 

21 Monitoring printanih medija u BiH o pojavnosti i prezentaciji žene, Udruženje/udruga “BH novinari”, 

juli/srpanj 2005. godine 

22 Blagojević, M. Gender Barometar BiH 2002., Gender cenrar Vlade RS i Gender centar Vlade FBiH, 

2004 

45

Najveći broj političkih partija u Bosni i Hercegovini u svojim statutima ne odnosi se 

diskriminativno prema djelovanju žena u politici. Interesantno je to što je najveći 

broj tih statuta pisan u “muškom” rodu, i tako se šalje poruka i jednima i drugima da 

je politika “muška” stvar. Mali je broj političkih partija koje u svojim statutima 

regulišu “pozitivnu diskriminaciju” i na taj način ohrabruju žene na politički rad i 

djelovanje. Posle prvih posleratnih izbora 1996 godine u Bosni i Hercegovini u 

izvršnoj vlasti se našlo 6,1% žena u kantonima, 2,4% u Narodnoj skupštini RS, 5% u 

Zastupničkome domu Parlamenta FBiH i 2,3% u Zastupničkome domu Parlamentarne 

skupštine BiH. Značajna promjena je uslijedila 1998. godine kada je uz veliko 

zalaganje žene iz NVO i žene iz političkih partija, Privremena izborna komisija, uvedi 

pravilo o kvoti (svako treće mjesto na listi stranaka mora biti rezervirano za 

kandidatkinju). Tada je u kantonima izabrano 18,2% žena, u Narodnoj skupštini RS 

22,9%, Parlamentu FBiH 15% i Parlamentarnoj skupštini BiH 30,2%. Prаvilоm 7.50 

Privremene izborne komisije, а kаsniје i izbоrnim zаkоnimа u BiH, оmоgućеnо је 

pоvеćаnо učеšćе žеnа u zаkоnоdаvnој vlаsti, аli је tо, zbоg prеfеrеnciјаlnоg nаčinа 

glаsаnjа, dаlеkо оd minimаlnо 30% 23 . 

Na lokalnim izborima 24 2004 godine u Republici Srpskoj 34,5% žena se kandidovalo 

za odbornicu u opštinskim parlamentima, ali je tek 15,7% izabrano za tu funkciju. Za 

načelnicu opštine kandidovalo se samo 16 žena (4,1%), do je izabrane su samo 2 

(3,2%). Danas je samo jedna žena predsednica političke partije u Bosni i Hercegovini 

i to je Lamija Tanović iz Liberalnih Demokrata BiH. 

Učešće žena u zakonodavstvu 




24 Žene i muškarci u RS, Republički zavoda za Statistitku RS, Banja Luka, 2005 

46

Tabela 10. Podaci o sudjelovanju žena u izborima za zakonodavna tijela na 

svim razinama vlasti u BiH, 1996.-2002. god 25 . 

Izborni nivoi Godina 

Prije uvođenja kvote 

Poslije uvođenja kvote 

1996. 1997 1998 2000 2002 

Opštine 

Kantoni 

Narodna 

skupština 

Republika 

Srpska 

Zastupnički 

dom Parlamenta 

FBiH 

Zastupnički 

dom 

Parlamentarne 

skupštine BiH 

% 

kandidata 

žena 

% 

izabranih 

žena 

% 

kandidata 

žena 

% 

izabranih 

žena 

% 

kandidata 

žena 

% 

izabranih 

žena 

% 

kandidata 

žena 

% 

izabranih 

žena 

% 

kandidata 

žena 

- - 9.6 5.4 21.3 26.6 32.9 7.9 34.8 21.7 

10.1 6.1 - - 24.9 18.2 35.3 19.7 35.4 21.9 

7.6 2.4 11.7 2.4 19.5 22.9 31.9 18.1 35.5 16.9 

10.5 5 - - 24.2 15 36.1 17.1 34.8 21.4 

9.4 2.3 - - 28.8 30.2 28.3 7.1 35.3 14.3 

% 

I 

izabranih 

Od 1996 do 2002 godine povaćava se broj žena koje učestvuju na lokalnim i 

parlamentarnim izborima u Bosni i Hercegovini. Ovo pravilo ne važi kada se radi o 

broju žena koje su i izabrane. 

Danas u parlamentu Republike Srpske sjedi 22 (26,5%) poslanice, dok u Domu 

naroda Federacije BiH ima 11 poslanica (21,2%) i 41 poslanik (78,8%) 26 . 

Učešće žena u izvršnoj vlasti 

Učešće žena u izvršnoj vlasti, u kojoj je istinski i najveća moć, najbolji je pokazatelj 

trenutnog stanja položaja žena i muškaraca na prostoru Bosne i Hercegovine. 

Tradicionalno, tu je najmanje žena, a na nekim mjestima nikada nisu ni bile. Žena 

još nikada nije izabrana za članicu predsjedništva BiH, niti za predsjednika i 

potpredsjednika Federacije, premijera Vlade Federacije ili Republike Srpske, kao ni 

za premijera vlade na kantonalnoj nivou. U Vijeću ministara danas imamo samo 

jednu ženu (16,6%), a jedna je i u Vladi Federacije BiH. U Vladi RS imamo tri 

ministrice 27 (finansija, uprave i lokalne samouprve i prosvete i kulture). Na 

kantonalnom nivou je nešto povoljnija situacija jer u prosjeku 9% članova vlada su 

žene. 




26 www.narodnaskupstinars.net i www.parlamentfbih.gov.ba 29.11.2005. 

27 www.vladars..net 29.11.2005 

47

Tabela 11. Učešće žena na različitim nivoima izvršne vlasti u BiH 

Nivoi izvršne vlasti Mandatni period 2002.-2006. 

Ukupno Žene Muskarci 

Broj % Broj % 

Predsjedništvo BiH 3 0 0 3 100 

Savjet ministara BiH 9 1 11.1 8 88.9 

Predsjednik/Potpredsjednik FBiH 3 0 0 3 100 

PredsjednikRS/PotpredsjednikRS 3 0 0 3 0 

Vlada FBiH 17 1 6.2 16 93.2 

Vlada RS 16 3 18.7 13 87.5 

Predsjednik/Premijer kantona 10 0 0 10 100 

Iz Tabele 11. vidimo da skoro sve važne pozicije u izvršnoj vlasti, na svim nivoima, u Bosni 

i Hercegovini zauzimaju muškarci. Moć je u rukama muškaraca i oni dominiraju političkim 

životom u Bosni i Hercegovini. 

Učešće žena u sudstvu 

Najpovoljnija slika s gender aspekta je u sudbenoj i tužiteljskoj vlasti. Od ukupnoga 

broja sudaca/tkinja u Federaciji BiH (612) 334 su žene (55%). 

Tabela 12. Broj žena u sudovima 

Sud 

Ukupan broj 

Žene Muškarci 

sudaca/sutkinja Broj % Broj % 

Ustavni sud BiH 28 8 2 33.3 6 66.6 

Ustavni sud FBiH 29 9 2 22.2 7 78 

Ustavni sud RS 30 9 0 0 9 100 

Kantonalni i opštinski sudovi u 

26 

587 323 55.0 

FBiH 

4 

45.0 

Okružni i osnovni sudovi u RS 

16 

272 105 38.6 

7 

61.4 

Osnovni sud Distrikta Brčko 13 8 61.5 5 38.5 

Od ukupnog broja tužitelja 31 i njihovih zamjenika (187) u Federaciji BiH na žene 

otpada 73 ili 39%. I u ovome polju djelovanja mali je broj žena “na čelu” ovih 

tijela.U Republici Srpskoj u Republičkom tužilaštvu su po dvije žene i dva muškarca, 

dok u okružnim tužilaštvima 45 muškaraca (62,5%) i 27 žena (37,5%) 32 . 

Učešće žena u diplomatiji i međunarodnim organizacijama 

28 www.ustavnisud.ba 29.11.2005 

29 www.ustavnisudfbih.ba 29.11.2005 

30 www.ustavnisud.org 29.11.2005. 

31 Nacrt Državnog plana akcije za gender po Pekinškoj deklaraciji (2005) Ministarstvo za ljudska prava i 

izbjeglice, Agencija za ravnopravnost spolova Bosne i Hercegovine, Sarajevo-dokument je u proceduri 

usvajanja, 2005 

32 www.tuzilastvo-rs.org 04.12.2005 

48

U diplomatiji i međunarodnim organizacijama takođe je mali broj žena. Tako u MIP-u 

BiH od ukupno 39 funkcija u diplomatskome rangu ambasadora imenovano je samo 

9 žena (23%).U klasi generalnoga konzula od ukupno 7 funkcija imenovane su 2 

žene ili 29%. U četiri izaslanstva Parlamentarne skupštine BiH od 25 članova, 4 su 

žene (16%), od kojih su 2 predsjedateljke (50%) 33 . 

1.8.5 NVO sektor i gender mainstreaming 

Nepostojanje neke vrste jedinstvenog registra NVO u BiH za potrebe realizovanja 

programa rodne ravnopravnosti je problem, objektivnog tipa, koji u mnogome 

otežava sagledavanje njihove uloge. Globalni utisak je da učešće nevladinih 

organizacija u postizanju situacije rodne ravnopravnosti u BiH nije u dovoljnoj mjeri 

zastupljeno. Evidentno je da jedan broj lokalnih NVO naglašava značaj ostvarivanja 

ženskih prava i realizuje programe osnaživanja žena za aktivnu ulogu u politici i 

priprema ih za pozicije liderki u političkim strukturama. Pored toga, postoji inicijativa 

NVO za preduzimanje određenih mjera u sistemu zaštite žena od nasilja u porodici i 

praksa pružanja odgovarajuće pomoći (pravne, psihološke, medicinske i sl.) ženama 

žrtvama nasilja, ali svi ovi napori, pored toga što nisu u dovoljnom stepenu 

sinhronizovani kako u samom nevladinom sektoru, tako i u koordinaciji sa 

institucijama sistema koje imaju razvijene gender mehanizme (prvenstveno se misli 

na Agenciju za ravnopravnost spolova BiH i entitetske gender centre), imaju jedan 

osnovni propust-ne počivaju na ravnopravnosti polova. Od 2003. godine u Bosni i 

Hercegovini preko 20 NVO sarađivalo je sa državnim i entitetskim institucionalnim 

mehanizmima u cilju izmjene Zakona o ravnopravnosti polova. Grantovi dobijeni od 

različitih međunarodnih donatora (UNDP, CIDA i dr.) iskorišteni su za razvijanje 

svjesti o ravnopravnosti polova, i nastojali su u svoj rad uključiti što veći broj 

muškaraca, a ne samo žena. Dakle, kroz bavljenje «ženskim pravima» nevladine 

organizacije su se uključile u zagovaranje rodne ravnopravnosti u našem društvu. 

Svakako da su i takve aktivnosti korisne i značajne, jer u sebi sadrže i prostor za 

prava muškaraca kako bi se izbjegla opasnost negiranja osnovne ideje gender 

mainstreaminga. 

1.8.6 Rodna ravnopravnost i mediji 

Elektronski mediji 

U Bosni i Hercegovini je registrovano 39 televizijskih stanica 34 , a na čelu 5 televizija 

se nalaze žene. Slična je situacija i kod radio stanica. Od 144 radio stanice, na čelu 

33 radio stanice se nalaze žene. Broj novinarki i broj novinara u 

bosanskohercegovačkim medijima je nepoznat , ali je problem rada na crno u ovoj 

branši veoma prisutan. Kao što vidimo muškarci kontrolišu najveći broj elektronskih i 

pisanih medija. Zakonska regulativa priznaje mogućnost diskriminacije po polu u 

medijima, ali se nigdje jasno ne govori o ravnopravnosti polova. 

33 Bakšić- Muftić, J. Učešće žena u političkom i javnom životu BiH, Patchworak br.1-2, UG Žene ženama, 

2003, Str. 27-60 

34 www.cra.ba 29.11.2005 

49

Analiza programa dva javna TV servisa i dvije privatne TV stanice u Bosni i 

Hercegovini Gender Media Watch 2002 BiH 36 (TV Federacije BiH, Radio televizija 

Republike Srpske, Nezavisna TV Hayat i Alternativna televizija) u periodu od 9. do 

15. decembra 2002. godine imala je za cilj snimanje gender aspekata u programskoj 

šemi u udarnom terminu 19.00-22.00. Rezultati su pokazali da je: 

• u centralnim informativnim emisijama (vijesti, dnevnik) broj voditelja 

(38.10%) manji u odnosu na voditeljice (61.90%), 

• dok je broj urednica (47.62%) i urednika (52.38%) skoro isti. 

• više novinara (52.62%) nego novinarki (47.38%) angažovano u pripremi 

priloga za dnevnike i vijesti. 

Osobe koje su davale intervjue u informativnim emisijama bili su uglavnom muškarci 

i to u 84.04% slučajeva, što govori o dominaciji muškaraca i u suprotnosti je sa 

raširenim stereotipom o ženama «pričalicama». 

Stiče se utisak da je je dopušteno ženama da pričaju o svakodnevnim temama, ali da 

je pozicija stručnjaka koji komentarišu aktuelne teme na TV ekranima ipak 

rezervisana više za muškarce nego za žene. Najpribližniji odnos u broju izjava 

(prema Gender Media Watch-u 2002 BiH) bio je 3:1 na NTV Hayat, dok je na RTRS i 

ATV 7:1 u korist muškaraca, a samim tim i vrijeme «potrošeno» na izjave žena bilo 

je kraće. 

• Žene su tokom nedelju dana u informativnim emisijama govorile svega 29 

minuta i 22 sekunde, dok su muškarci 168 minuta i 22 sekunde što je skoro 

šest puta duže. 

Interesantno je da je ukupan broj izjava žena (90) u svim analiziranim emisijama 

manji od broja izjava muškaraca datih na pojedinačnim TV stanicama. Tako na 

primjer, FTV (128 izjava muškaraca) i ATV (101 izjava muškaraca) prednjače u 

korist muškaraca, dok su na TVRS (87) skoro izjednačeni. Jedino je na HTV Hayat 

broj izjava muškaraca manji od broja izjava žena na sve četiri TV stanice. Prisutnost 

žena u emisijama informativno-političkog tipa je kao i u centralnim informativnim 

emisijama mala, na šta upućuju podaci analize 11 emisija. Sagovornici su u 81.57% 

slučajeva muškarci, a u 18.43% žene. Žene u prosjeku oko pet puta manje nego 

muškarci daju izjave o «značajnim» temama kao što su politika, privreda i 

ekonomija, kriminal i sudstvo. 

Printani mediji 

Podaci vijeća za štampu 35 pokazuju da u Republici Srpskoj od 79 registrovanih 

štampanih medija u samo 7 medija (8,8%) su žene glavne i odgovorne urednice. U 

Federaciji BiH od 147 registrovanih štampanih medija, 32 žene (21,7%) su glavne i 

odgovorne urednice. 

36 Popović D. i saradnici Gender Media Watch 2002 Bosna i Hercegovina, Gender Centar FBiH 

Sarajevo i Gender Centar RS Banjaluka, 2004 

35 www.vzs.ba 29.11.2005 

50

Analiza printanih medija u BiH 37 o predstavljenosti žene u medijima radjena je na 

osnovu dvosedmičnog monitoringa pet dnevnih novina (Dnevni Avaz, Oslobodjenje, 

Nezavisne novine, Glas srpske i Dnevni list) u periodu od 05. do 19. jula 2005. 

godine. Analiza tekstova u kojima se pojavljuju žene pokazuje da su one i tematski 

marginalizirane u odnosu na muškarce, odnosno da se ta razlika povećava s 

povećanjem razine moći. Naime, žene se ne pojavljuju u tekstovima koji se odnose 

na državno ustojstvo ili javne organe na nivou države (zabilježena su samo 4 

slučaja!), a kako moć opada s državne na entitetskom, kantonalnom ili opštinskom 

nivou tako se pojavnost žene povećava iako i dalje u ukupnom zbroju ne prelazi par 

postotaka. 

1.8.7 Rodna ravnopravnost i zdravlje 

U Bosni i Hercegovini žene žive 5,4 godine duže nego muškarci. Žene žive 

prosječno 71,2 godine, a muškarci 65,8 godina. Od ukupnog broja rođenih u 2003 

godini (36 220) 48% su bile djevojčice, a 52 % dječaci. Od ukupnog broja umrlih u 

2003 (32 528) godini 47,7% su žene. U Bosni i Hercegovini natalitet je veći nego 

mortalitet. Žene najčešće umiru od oboljenja cirkulatornog sistema, a muškarci od 

tumora i oboljenja respiratornog sistema. U 2003 godini žene u Federaciji BiH su bile 

manje suicidne u odnosu na muškarce. Od 191 slučaja samoubistva 60 su počinile 

žene, a 131 muškarci. U ovom entitetu tokom 2003 godine ubijeno je 9 žena i 30 

muškaraca. Slična situacija je i u Republici Srpaskoj, od 267 slučajeva samoubistava 

86 su počinile žene, a 181 muškarci. Od 31 slučaja ubistava 13 žrtava je bilo 

ženskog pola, a 18 su bili muškarci. 

U 2004 godini u državnim zdravstvenim ustanovama u Republici Srpskoj izvršeno je 

1902 prekida trudnoće 38 . Od ukupnog broja abortusa 5% otpada na žene starosto do 

20 godina, 36,2% na žene starije od 35 godina i 58,7% žena starosti između 21 i 35 

godina. 

Broj prekida trudnoće kod žena u Bosni i Hercegovini mnogo je veći, ali je veoma 

teško reći koliki je to broj, jer ne postoji obaveza privatnih medicinskih ustanova da 

te podatke prijavljuju nadležnim ustanovama. Na nivou Federacije BiH nije poznat 

broj abortusa jer zdravstvene ustanove u kantonima ne dostavljaju te podatke 

Zavodu za javno zdravstvo FBiH. 

1.8.8 Rodna ravnopravnost i nasilje u porodici 

Problematika porodičnog nasilja je, poput mnogih drugih važnih socijalnih tema u 

BiH, lišena kompletne statistike. Praksa evidentiranja slučajeva nasilja u porodici jos 

uvijek nije zaživijela u adekvatnom obimu, a razmjena statističkih podataka 

nadležnih službi (centari za socijalni rad, centari javne bezbjednosti, tužilaštva, 

sudstva, domovi zdravlja i sl.) i senzibilisanih nevladinih organizacija, ima niz 

praktičnih problema. Dakle, osnovu za procjenjivanje prisutnosti ovog oblika 

porodične patologije je teško utvrditi. Stoga je korisno navesti podatke Gender 

37 Monitoring printanih medija u BiH o pojavnosti i prezentaciji žene, Udruženje/udruga “BH novinari”, 

juli/srpanj 2005 

38 Zavod za zaštitu zdravlja RS, 09.12.2005 

51

arometra BiH 2002 39 , na uzorku 1000 ispitanika/ca starosne dobi 15-74 godine, po 

kojima je najveći broj (oko dve trećine) i žena i muškaraca smatrao da u porodicama 

u BiH ima maltretiranja (pod maltretiranjem se podrazumijevalo: guranje i 

šamaranje, razbijanje stvari po kući, nazivanje pogrdnim imenima, zabrana 

samostalnog raspolaganja novcem, zabrana zaposlenja, šminkanja i sl.), dok je tek 

desetina njih smatrala da ga uopšte nema. 

U Republici Srpskoj postoji SOS telefon 1264 za žtrve nasilja, na koji se mogu javiti i 

žene i muškarci. Pored toga što stručnjaci žrtvi nasilja pružaju potrebnu pomoć, u 

isto vreme se vrši evidencija poziva tako da se uspostavlja i baza podataka o broju i 

vrsti poziva. Telefon 1264 je počeo sa radom u avgustu 2004. godine, tako da je u 

tabeli 13. dat prikaz podataka 40 za petomjesečni period. Ono što je uočljivo je da su 

žene u znatno većem broju nego muškarci, pozivale ovaj broj. 

Tabela13. Pregled broja zabilježenih žrtava nasilja u porodici 

Period Organizacija Region Muškarci Žene Total 

01.08-31.12.2005. Udružene žene Banja Luka 10 583 593 

01.09-31.12.2005. Budućnost Modriča 5 381 386 

01.08-31.12.2005. Lara Bijeljina 6 27 33 

01.08-31.12.2005. Ženski centar Trebinje 1 6 7 

22 997 1019 

2. ANALIZA REZULTATA 

PREGLED RODNE RAVNOPRAVNOSTI U BiH 

39 Blagojević, M. Gender barometar BiH 2002, Gender centar Vlade RS i Gender Centar Vlade 

FBiH, 2004 

40 Gender centar Vlade Republike Srpske, 31.12.2005. 

52

2.1 METODOLOGIJA 

Istraživanje Gender Audit za Bosnu i Hercegovinu sprovedeno je u periodu od 18. 

januara do 27. februara sa ispitanicima/cama koji rade u bosanskohercegovačkim 

organizacijama/institucijama. Istraživanje koje je sprovedeno, urađeno je tehnikom 

intervjua, tzv. face-to-face intervjuima, tamo gdje je to bilo moguće, ali jednom 

broju ispitanika/ca anketa je ostavljana, da bi oni samostalno popunili kada budu 

imali slobodnog vremena, dok je određeni broj ispitanika/ca, koji su identifikovani 

kao predstavnici institucije, imenovali neku drugu osobu iz institucije da izađe u 

susret anketarima. 

Uzorak se sastojao od 427 ispitanika/ca iz 220 institucija, koje je preporučila 

Agencija za ravnopravnost polova BiH, Gender centar Federacije BiH i Gender centar 

Vlade Republike Srpske na samom početku projekta, kao i naknadno dodate 

institucije. 

Prilikom rada na terenu Agencija PARTNER MCA iz Banja Luke naišla je na niz 

problema koji su uticali na dinamiku rada na terenu i broj upitnika. U tom periodu 

došlo je do «pada» Vlade Republike Srpske što je svakako uticalo na spremnost 

potencijalnih ispitanika/ca za istraživanje. 

Moramo da naglasimo da je jedan broj ispitanika/ca bio odsutan iz svojih institucija, 

kako zbog poslovnih obaveza, tako i zbog odmora. Pošto je anketa počela u drugoj 

polovini januara jedan dio ispitanika/ca svoje ne prihvatanje da učestvuje u anketi 

obrazlagao je nagomilanim obavezama u prvoj polovini januara. 

Naša nastojanja da nagovorimo pojedine ispitanike na saradnju ostala su 

bezuspješna, jer u skladu sa našim dogovorom sa menadžmentom UNDP BiH i 

lokalni Gender mehanizama ni na koji način nismo smjeli da kod ispitanika/ca 

stvorimo averziju prema problematici gender ravnopravnosti. Osim svih navedenih 

razloga za odstupanje od definisanog broja ispitanika/ca, važno je napomenuti da je 

Ispunjavanje «lične karte institucije» predstavljalo poseban problem jer pitanja nisu 

prilagođena državnim organima (organizaciona struktura), nego preduzećima, a 

ispitanici/ce nisu imali ili dovoljno strpljenja ili vremena da pitanje prepoznaju i 

preformulišu na način kako funkcioniše njihova organizacija. 

U svakom slučaju, dobijen je reprezentativni uzorak za pitanja gender 

ravnopravnosti u bosanskohercegovačkim institucijama jer su sve naknadne izmjene 

i dopune uradjene u dogovoru sa državnim i entitetskim gender mehanizmima. 

Rezultati istraživanja prikazani su u grafikonima. Odgovor na svako pitanje je 

prikazan. 

53

2.2 DEMOGRAFSKE KARAKTERISTIKE ISPITANIKA/CA 

Tabela 1. Pol 

Frekvence Procenti 

Muškarci 162 37.9 

Žene 265 62.1 

Ukupno 427 100 

U istraživanju je učestvovalo 427 ispitanika/ce. Od ukupnog broja ispitanika/ca 

37,9% su muškarci, a 62,1% žene. Najveći broj ispitanika/ca je starosti između 46 i 

55 godina (68,6%), dok je 24,4% ispitanika/ca starosi od 36 do 45 godina. 17,1% 

učesnika/ca u istraživanju je starije od 56 godina. Unutar uzorka najmanje su 

zastupljeni ispitanici/ce starosti do 35 godina. 

Tabela 2. Starost 


Od 18 do 35 godina 90 8.7 

Od 36 do 45 91 21.4 

Od 46 do 55 172 68.6 

Od 56 i više 74 17.1 


Tabela 3. Obrazovanje 


Završena srednja škola 37 8.7 

Završena viša škola 39 9.1 

Završena visoka škola/fakultet 293 68.6 

Završen magisteri 35 8.2 

Tavršen doktorat 23 5.4 


S obzirom na nivo obrazovanja, najveći broj ispitanika ima završen fakultet (68,2%), 

potom višu školu (9,1%). Završenu srednju školu ima 8,7% ispitanika. Unutar 

uzorka ima 8,2% magistara i 5,4% ispitanika sa doktoratom. 

Najveći broj ispitanika radi u Vladinim institucijama i pri ministarstvima (41,1%), 

potom u nevladinom sektoru (14,3%), školstvu (12,2%), medijima (7,7%), 

međunarodnim organizacijama (6,6%) i sudstvo i tužilaštvo (4,9%). Predstavnici 

drugih intitucija su znatno manje zastupljeni. 

54

Tabela 4. Iz koje institucije dolaze ispitanici/ce? 


Vlada i ministarstva 175 41.1 

Mediji 33 7.7 

Nevladine organizacije 61 14.3 

Zdravstvo 5 1.2 

Školstvo 52 12.2 

Međunarodne organizacije 28 6.6 

Privreda 5 1.2 

Sudstvo i tužilaštvo 21 4.9 

Neke druge 47 11 


2.3 DEMOGRAFSKE KARAKTERISTIKE INSTITUCIJE/ORGANIZACIJE 

Tabela 5. Pravni status institucija/organizacija 


Izvrsna vlast 50 22.9 

Zakonodavna vlast 6 2.8 

Sudska vlast 20 9.2 

Drzavne agencije i instituti 21 9.6 

Ombudsman 4 1.8 

Mediji 16 7.3 


Skolstvo 30 13.8 

Međunarodne organizacije 13 6 

Drugo 18 7.3 


Kada uzmemo u obzir pravni status institucija/organizacija koje su obuhvaćene 

istraživanjem vidimo da su najviše zastupljene institucije/organizacije iz domena 

izvršne vlasti (22,9%), potom nevladine organizacije (19,3%), školstvo (13,3%), 

državne agencije i instituti (9,6%) i sudstvo (9,2%). Mediji su zastupljeni sa 7,3%. 

Unutar uzorka najviše su zastupljene institucije/organizacije sa preko 60 zaposlenih 

(32,5%) i do 10 zaposlenih (20,4%), dok su druge institucije/organizacije 

podjednako zastupljene. 

55

Tabela 6. Ukupan broj zaposlenih u instituciji/ organizaciji 


Do 10 zaposlenih 44 20.4 

Od 11 do 20 zaposlenih 26 12.2 



Preko 60 zaposlenih 70 32.5 

Odbija 19 8.8 

Total 215 100 

Da li se u Vasoj instituciji/organizaciji vodi 

polna statistika o zaposlenima? 

37.2 

10.2 

52.6 

Da 

Ne 

Ne zna 

Grafikon 1 

Nešto više od polovine institucija/organizacija vodi polnu statistika što nije podatak 

koji ohrabruje. Ostaje nejasno da li i u kojoj mjeri same institucije/organizacije vrše 

analize po ovom parametru i koliko im daju na značaju. 

56

Da li se u Vasoj instituciji/organizaciji vodi 

polna statistika o korisnicima usluga? 

15.3 

55.3 

29.3 

Da 

Ne 

Ne zna 

Grafikon 2 

Nešto manje od jedne trećine institucija/organizacija vodi gender statistiku o 

korisnicima/cama usluga. Generalno na našim prostorima institucije/organizacije još 

uvijek malo vode računa o korisnicima njihovih usluga, tako da je teško očekivati da 

će se posebno voditi gender statistika (iako su obavezne da to rade prema Zakonom 

o ravnopravnosti polova u BiH, član 18). 

Da li se u Vasoj instituciji/organizaciji 

postoji linija u budzetu kojom se osnazuju 

zene? 

11.6 

74.9 

13.5 

Da 

Ne 

Ne zna 

Grafikon 3 

Najveći broj institucija/organizacija (74,9%) nema posebne linije unutar budžeta 

kojima se osnažuju žene. Ovo svakako govori o odsustvu rodne senzibiliziranosti 

kod institucija u bosanskohercegovačkom društvu. 

Slična je situacija je i kada govorimo o budžetskim linijama koje bi se odnosile na 

ravnopravnost polova. 

57

Da li se u Vasoj instituciji/organizaciji 

postoji linija u budzetu koja se odnosi na 

ravnopravnost polova/rodova? 

13 

73 

14 

Da 

Ne 

Ne zna 

Grafikon 4 

58

2.4 PERCEPCIJA ISPITANIKA/CA O RODNOJ RAVNOPRAVNOSTIglobalni 

pokazatelji 

Sta je za Vas rodna ravnopravnost? 

Postizanje demokratskog i humanog drustva 

Ravnopravnost polova i jednakost u svim 

segmentima drustva 

Uvazavanje razlicitih potreba oba pola 

Jednake mogucnosti izbora za muskarce i zene 

Prirodno stanje stvari 

Postovanje partnera 

Drugo 

Ne zna/Odbija 

1.4 

3.3 

1.4 

1.6 

1.9 

6.3 

10.5 

73.8 

0% 20% 40% 60% 80% 

Grafikon 1. 

Najveći broj ispitanika/ca smatra da je gender ravnopravnost, ravnopravnost spolova 

i jednakost u svim segmentima društva (73,8%). Veliki broj ljudi smatra da se 

ravnopravnost polova postiže npr. jednakim uslovima pri zapošljavanju, jednakim 

vrednovanjem rada, podjelom onoga što nazivamo kućanskim poslovima i sl. Mali 

procenat ispitanika/ca ravnopravnost polova definiše kao »uvažavanje različitih 

potreba oba pola«. I jedna i druga definicija ravnopravnosti polova su samo donekle 

tačne i to nam ukazuje da najveći broj ispitanika/ca nije dovoljno upoznata sa 

značenjem sintagme gender ravnopravnost. Ne poznavajući tačno značenje gender 

koncepta (ili pogrešno razumijevanje istog), kod jednog broja muškraca i žena može 

se stvoriti averzija i otpor prema ovim idejama ili aktivnostima. 

59

Muškarci i žene se, u svojim odgovorima, samo donekle razlikuju kada definišu 

gender jednakost. Najveći broj i muškaraca i žena, pod ravnopravnošću polova, 

podrazumijeva ravnopravnost i jednakost polova u svim segmentima društva. 

Slijedeća opcija koja ima najviše odgovora kod muških ispitanika je poštovanje 

partnera, a kod žena uvažavanje različitih potreba oba pola. Ta opcija po broju 

odgovora kod muškaraca je zauzela 3. mjesto. 

Da li Vi licno, u vašoj instituciji-organizaciji, vodite 

racuna o rodnoj ravnopravnosti? 

Da 

78.2 

Ne 

13.3 

Ne znam 

Odbija - bez 

odgovora 

2.1 

6.3 

0% 20% 40% 60% 80% 

Grafikon 2. 

Institucije/organizacije koje su sudjelovale u ovom istraživanju u velikom broju 

slučajeva posjeduju pravne odrednice funkcionisanja svojih institucija/organizacija 

koje vode racuna o rodnoj ravnopravnosti. S druge strane lična senzibiliziranost 

osoba koje se nalaze u upravljačkom vrhu, u mnogome može da utiče na prihvatanje 

gender mainstreaming-a neke institucije/organizacije. Prema dobijenim odgovorima 

naših ispitanika/ca u Bosni i Hercegovini se u velikoj mjeri vodi računa o genderu. 

Ipak 13,3% ispitanika/ca izjavljuje da ne vode računa o rodnoj ravnopravnosti 

prilikom obavljanja svakodnevnih poslova. O nezainteresovanosti za ovu temu 

najbolje govori podatak da 8,4% ispitanika/ca ne zna ili odbija da odgovori na ovo 

pitanja. Kada se porede razlike u odgovorima prema polnoj podjeljenosti ispitanika, 

žene (72%)su mišljenja da se u njihovim organizacijama/institucijama vodi manje 

računa o rodnoj ravnopravnosti nego muškarci (88%). 

60

Da li ste Vi licno nesto preduzeli u vasoj institucijiorganizaciji 

u cilju postizanja gender ravnopravnosti? 

Da, predlozio-la sam da ... 

Da, uradio-la sam da ... 

Ne, to je izvan moje kompetencije 

Ne, niko o tome ne vodi racuna 

Ne, ali imam namjeru da 

preduzmem 

Odbija - bez odgovora 

4.2 

6.3 

11.5 

17.3 

31.1 

29.5 

0% 5% 10%15%20%25%30%35% 

Grafikon 3. 

Kvalitet ovog istraživanje je u tome što veliki broj ispitanika/ca, preko svojih 

institucija/organizacija, aktivno učestvuju u procesu uspostavljanja gender 

ravnopravnosti u BiH. Pomaci, u pravcu rodne ravnopravnosti, kreću od svjesnih 

pojedinaca koji kroz institucije/organizacije u kojima rade implementiraju ideju 

gender mainstreaming-a. 

Oko polovine ispitanika/ca (48,4%) je na odredjen način, bilo savjetom, ili 

konkretnom aktivnošću učestvovalo u tom procesu, dok 11,5% ispitanika/ca do sada 

nije ništa preduzimalo, ali smatra da je vrijeme da se uključi u proces uspostavljanja 

gender ravnopravnosti. Oko jedne trećine ispitanika/ca nisu se uključivali u taj 

proces, jer njihovo radno mjesto ne podrazumijeva takve akcije ili smatraju da o 

tome niko ne vodi računa. Sve ovo ukazuje da se u narednom periodu treba posveti 

više pažnje promociji gender koncepta u institucijama/organizacijama na svim 

nivoima vlasti i ohrabriti uposlenike da kroz lični angažman doprinesu promovisanju 

istog. 

61


u cilju postizanja gender 

ravnopravnosti? 

100% 

80% 

60% 

40% 

7 

11 

23 

23 

6 

12 

6 

33 

14 



preduzmem 

Ne, niko o tome ne vodi 

racuna 

Ne, to je izvan moje 

kompetencije 


20% 

33 

30 


0% 

Muski 

Zenski 

Grafikon 3.1 

Rezultati pokazuju da su muškarci aktivniju u svojim institucijama/organizacijama 

nego žene. Viši je postotak onih koji su uradili i predložili nešto u odnosu na postotak 

žena u cilju postizanja gender ravnopravnosti. Jednako tako, puno viši je postotak 

žena koje ne preduzimaju ništa po tom pitanju i to pravdaju time što je to izvan 

njihove poslovne kompetencije. Pasivnost žena je karaktristično za tradicionalna 

društva i to sprečava žene da uzmu aktivno učešće u društvu u kojem žive. 

62

Da, predlozio-la sam da: 

Upotreba rodno senzitivnog jezika 

Ukljucivanje muskaraca u rad 

Ukljucivanje zena u skolski odbor 

Ukljucivanje zena 

Sprovodjenje istrazivanja 

Projektni programi iz rodne ravnopravnosti 

Posebna briga o zenama 

Svi se tretiraju jednako 

Pomoc u organizaciji seminara 

Podrska zenama 

Borba za svoja prava i napredovanje u poslu 

Jednaka zastupljenost u timskom radu 

Angazovanje na stvaranju uslova za ravnopravnost 

Afirmacija NVO sektora 

Da budu clanice upravnih odbora 

Voditi racuna o broju zaposlenih muskaraca i zena 

Gender komponenta je ugradjena u stratesku politiku institu 

Da se strucni kadar zaposli bez obzira na pol 

Da pri prijemu na posao bude vise pripadnica zenskog pola 

Rad na tome da zajednica postane gender zanzitivna 

Zene na vodece funkcije 

Da se gender komponenta ugradi u sve zakone 

Drigo 

Ne zna/Odbija 

4.4 

3.0 

1.5 

5.2 

1.5 

3.7 

1.5 

2.2 

3.0 

3.7 

1.5 

1.5 

1.5 

2.2 

3.7 

4.4 

4.4 

5.2 

4.4 

5.5 

6.6 

7.4 

7.4 

14.8 

0% 5% 10% 15% 

Grafikon 4 

63

Nešto manje od trećine ispitanika/ca koji su na prethodno pitanje odgovorili 

potvrdno, odnosno da su poduzeli neke konkretne korake po pitanju gender 

ravnopravnosti, u najvećem broju slučajeva predlagali su da se vodi računa o 

ujednačenom broju zaposlenih žena i muškaraca, te da se vodi računa o što većem 

uključivanju žena u poslove njihovih institucija/organizacija. Odgovor, koji zauzima 

slijedeći najveći postotak, odnosi se opet na tematiku zapošljavanja kadra na osnovu 

kvaliteta, a ne na osnovu pola. Slijede odgovori koji se odnose na aktivnije 

uključivanje žena u rad, jednakog tretiranja zaposlenika bez obzira na pol, upotrebu 

gender senzitivnog jezika, ugrađivanje gender komponente u zakone države, te u 

statute institucija i organizacija. S obzirom da se najveći postotak odgovora odnosio 

upravo na žene, i shvatanje da se problem ravnopravnosti rodova odnosi na problem 

ujednačavanja pozicije žena sa drugim polom, jasno se stavlja do znanja da postoji 

problem, da ga je veliki broj ispitanika/ca svjestan i da, ipak, onoliko koliko je u 

njihovoj moći, pokušavaju da ga riješe. 

64

Da, uradio-la sam da: 















Izmjene i dopune zakona o zdravstvenoj zastiti 

Gender komponenta je ugradjena u stratesku 


Kroz razne oblike 


Pokrenuti akciju '' Zene i zdravlje" 

Za predsednika predlozio zenu 

Participacija u donosenju zakona 


Monitoring projekta o ravnopravnosti 

Sve u mojoj moci 

Ne zna/Odbija 

4.2 

2.8 

2.8 

5.6 

1.4 

2.8 

2.8 

2.8 

1.4 

4.2 

2.8 

1.4 

1.4 

1.4 

2.8 

1.4 

1.4 

1.4 

1.4 

1.4 

1.4 

5.6 

9.9 

8.5 

12.7 

14.1 

0% 5% 10% 15% 

Grafikon 5. 

Najveći broj ispitanika/ca smatra da je neophodno da se svi tretiraju jednako (u 

smislu gender ravnopravnosti) i postupaju u svom radu u skladu sa tim uvjerenjem. 

65

Veliki broj ispitanika/ca, sudionika u ovom gender pregledu, sudjelovalo je u 

sprovodjenju različitih istraživanja koja su za cilj imala dobijanje podataka koji su 

vezani uz pitanje gender ravnopravnosti. Pozitivno je da je veliki broj ispitanika/ca 

sudjelovalo u različitim projektima koji su bili vezani direktno uz pitanja gender 

ravnopravnosti, a veliki broj ispitanika/ca svojim postupcima u radu potrudilo se da 

uključi što veći broj žena u rad na različitim projektima, ili konkretno, u rad njihovih 

organizcija/institucija. 

66

Da li postoji jos neki nacin na koji ste se Vi licno angazovali u 

cilju sprovodjenja rodne ravnopravnoati? 

Ne zna/Odbija 

Drugo 

Promovisanje gender komponente medju prijateljima i poznanic 

U priprema pojedinih zakona zalazem se za ravnopravnost polo 

Ucesce u projektima Gender centra RS 

U svakodnevnom radu zalaganje za ravnopravnost polova 

Licni primjer ponasanja 

Strucni rad sa sindikalnim organizacijama 

Postoji vise nacina 

Ravnopravni odnosi u svakodnevnom zivotu 


Ucesce na seminarima 

Angazovanje u NVO 

Projekti u saradnji sa Kancelarijom za ravnopravnost polova 

Verbalno se zalazem 

Ne postoji 

Ucesce u programima posticanja rodne ravnopravnosti 

Zastita i deukacija 

Bolje informisanje 

1.2 

2.6 

4.7 

2.6 

1.7 

1.2 

2.4 

3.3 

1.7 

2.8 

1.9 

1.2 

2.4 

3.3 

1.7 

1.4 

11.4 

22.9 

30.0 

0 5 10 15 20 25 30 

Grafikon 6. 

67

Najveći broj ispitanika/ca ne može se sjetiti ili smatra da ne postoji više područja u 

kojima su se angažovali kako bi sprovodjenje gender ravnopravnosti bolje 

funkcioniralo. Što s jedne strane govori o potrebi za boljom komunikacijom između 

institucija i organizacija koje se bave implementacijom gender koncepta u 

bosanskohercegovačko društvo, a s druge stane o nedostatku motiva kod samih 

ispitanika/ca da se dodatno angažuju u cilju sprovođenja gender aktivnosti. Ipak, 

veliki broj ispitanika/ca navodi da je sudjelovalo u različitim projektima Gender 

Centra RS, ponašanjem u skladu sa ravnopravnošću rodova u svakodnevnom životu, 

učešćem na različitim seminarima i verbalnim zalaganjem u svakodnevnom životu. 

68

DA LI VI LIČNO ZNATE DA POSTOJE INSTITUCIJE/ORGANIZACIJE KOJE SE BAVE 

AKTIVNOSTIMA U VEZI SA UNAPREĐENJEM RAVNOPRAVNOSTI POLOVA 

Znam za nevladine organizacije-institucije 

Ne znam 

16.2 

Znam 

83.8 

0% 20% 40% 60% 80% 100% 

Grafikon 7. 

S obzirom na specifičnost profila ispitanika/ca, njihovu političku i društvenu 

angažovanost u životu BiH, ipak je porazna činjenica da 16,2% ispitanika/ca ne 

pozna nevladine organizacije koje se bave tematikom gender ravnopravnosti. 

Razlika izmedju žena i muškaraca koji znaju za nevladine organizacije koje se bave 

tematikom gendera je vrlo malo. Ipak, valja napomenuti da 4% više muškaraca zna 

za NGO sektor koji se bave tim pitanjima. 

Znam za vladine organizacije-institucije 

Ne znam 

32.5 

Znam 

63.0 

0% 20% 40% 60% 80% 

Grafikon 8. 

Još više zabrinjava činjenica da gotovo trećina ispitanika/ca ne zna za postojanje 

vladinih institucija/organizacija koje se bave pitanjima gender ravnopravnosti. S 

obzirom na odgovore iz prethodnih pitanja, Vlada BiH kao i entitetske Vlade bi 

69

trebale uložiti dodatne napore za promoviranje gender mehanizama. 63% 

ispitanika/ca svjesno je postojanja Agencija, Gender centara ili nekih drugih oblika 

vladinih organizacija/institucija koje se bave pitanjima gender ravnopravnosti. U 

ovom slučaju mnogo više žena (67%) je obavješteno o radu vladinih 

organizacija/institucija po pitanju gendera, nego muškaraca (57%). Sve ovo ukazuje 

da muškarci trebaju da se više uključuju u aktivnosti koje se tiču gendera. 

Nemam informacije o takvim 

organizacijama-institucijama 

Imam 

96.9 

Nemam 

3.0 

0% 20% 40% 60% 80% 100% 

Grafikon 9. 

70

Da li ste se Vi licno angazovali ili interesovali za 

saradnju sa nekim drugim institucijamaorganizacijama 

s ciljem ostvarenja mogucnosti za 

provodjenje aktivnosti u vezi sa rodnom 

ravnopravnoscu? 

Da 

49.1 

Ne 

47.9 

Ne znam 

Odbija - bez 

odgovora 

0.7 

2.3 

0% 10% 20% 30% 40% 50% 

Grafikon 10. 

Podjednak broj ispitanika/ca sudjeluje u aktivnostima koje imaju veze sa gender 

ravnopravnošću, sa brojem ispitanika/ca koje nisu lično angažirani ili zainteresirani 

za suradnju sa nekim institucijama koje provode takvu vrstu aktivnosti. Postupci onih 

koji nisu angažovani možda se mogu objasniti drugačijim opisom poslovnih zadatak, 

obimnošću posla, a na kraju i ličnom nezaintersiranošću za riješavanje problema te 

prirode i za aktivnije uključivanje u dodatne aktivnosti. 

Žene su mnogo više angažirane lično ili zainteresirane za suradnju sa nekim 

institucijama/organizacijama, a sve sa ciljem ostvarivanja mogućnosti za 

provodjenjem aktivnosti u vezi gender ravnopravnosti. Da li to znači da se one 

osjećaju ugroženijima, u nekom smislu, od muškaraca, u svom poslovnom i 

privatnom okruženju pa su zato i aktivnije po tom pitanju. Ipak, ne treba zapostaviti 

ni postotak od gotovo polovice muških ispitanika/ca koji su pokazali interes da se 

angažiraju u aktivnostima koje imaju veze sa gender ravnopravnošću. 

71

Kakvu vrstu strucne pomoci ocekujete od ovih institucijaorganizacija? 

Ne zna/Odbija 

26.8 

Drugo 

11.4 

Implementacija zakona 

Spreovodjenje zakona o ravnopravnosti polova u zivot 

Savjetodavnu i prakticnu 

Pravna pomoc 

Uklhucivanje ove institucije tamo gdje je njena aktivnost po 

Sve vrste pomoci 

Podizanje svijesti 

1.9 

1.6 

1.6 

2.8 

3.3 

2.3 

3.1 

Informisanje 

6.8 

Pruzanje podataka, istrazivanje 

Pomoc u sirenju ravnopravnosti 

2.6 

2.3 

Seminari i edukacija 

20.9 

Rad na usvajanju zakona 

3.1 

Ne ocekujem pomoc 

Saradnja 

4.0 

5.6 

0 5 10 15 20 25 30 

Grafikon 11. 

72

Ono što je posebno interesantno, a što se izdvojilo kao rezultat ovog pitanja jeste da 

ispitanicima/cama nedostaje ono što je osnova svega, a to je informacija! Najveći 

broj ispitanika/ca smatra da je neophodno da institucije/organizacije, koje se bave 

pitanjem gender ravnopravnosti, organizuju različite seminare i edukacije, na kojima 

će stjecati znanje i vještine, a takodjer doznati informacije o ponašanju u skladu sa 

pravilima gender ravnopravnosti. Smatraju da je neophodno da se u javnost plasira 

što više informacija o tom pitanju, da je neophodno da se uključi što više institucija 

drugačijih profila u sprovodjenju gender ravnopravnosti u svakodnevnom životu. 

Naglašena je upotreba pravne pomoći, pružanja pravne pomoći, te savjetodavne. Svi 

predlozi i potrebe ukazuju na nedostatan izvor informacija o pitanjima gender 

ravnopravnosti! 

Da li Vi prilikom obavljanja svakodnevnih 

poslova vodite analizu ili statistiku u 

odnosu na polnu pripadnost? 

Da 

33.3 

Ne 

60.2 

Ne znam 


4.7 

1.9 

0% 20% 40% 60% 80% 

Grafikon 12. 

Od ukupnog broja ispitanika/ca, njih trećina vodi analizu ili statistiku u odnosu na 

polnu pripadnost u njihovoj instituciji/organizaciji. Skoro dvije trećine ispitanika/ca 

ne vodi statistiku o polnoj pripadnosti ili radi analize. Svakako da to pokazuje da u 

društvu još uvijek nije u potpunosti zaživio gender koncept, jer jedna od bitnih 

pokazatelja razvijenosti gender mainstreaming-a u društvu je svakako i vođenje 

gender statistike. Viši postotak muških ispitanika vodi analizu ili statistiku u odnosu 

na polnu pripadnost npr. zaposlenih u njihovoj instituciji/organizaciji. 

73

Ako vodite analizu ili statistiku, u odnosu na polnu 

pripadnost, zbog cega to radite? 

Jer je to zakonska obaveza 

Jer mi dobijamo vazne informacije o 

potr 

To od mene trazi institucija-organizacij 

Nesto drugo... 


13.7 

16.4 

7.1 

13.0 

49.8 

0% 10% 20% 30% 40% 50% 

Grafikon 13. 

Kao što vidimo najveći broj ispitanika (16,4%) koji vode polnu statistiku ili rade 

analize po polu to čine iz krajnje pragmatičkih razloga «dobijaju važne informacije o 

potrebama oba pola», potom zbog zakonske obaveze (13,7%), i zbog toga što to od 

njih traži institucija/organizacija (7,1%). Kod odgovora drugo izdvaja se «lična 

zainteresovanost», «bitan pokazatelj za rad» i « želja da žene dobiju pažnju i mjesto 

koje im pripada». 

Najveći broj ispitanika muškog pola izjasnilo se da analizu ili statistiku vode zbog 

toga što je to njihova zakonska obaveza i jer na taj način dobijaju važne informacije 

o potrebama njihovih institucija/organizacija, a i društva uopćeno. Podjednak 

muškaraca i žena su se izjasnile da takvu vrstu statistike vode, jer im je to u opisu 

posla koje obavljaju. Veliki broj ispitanika/ca nije odgovori na ovo pitanje. 

74

Drugo: 

Predvidjeno planom i programom 

Radi evidencije o zastupljenosti 

Neadekvatan odgovor 

Licna zainteresovanost 

Socijalni aspekt 

Senzitizacija 

Priroda posla 

Tesko je voditi evidenciju jer je moj posao vezan za 

85% zen 

Zelim da zenski pol dobije mjesto koje mu pripada 

Radi primjene zakona 

Smatram da je taj pokazatelj bitan 

Afirmisanje pozitivnih vrijednosti 

Jer je to bitno za dalji opstanak drustva 

Ne zna/Odbija 

7.3 

9.1 

3.6 

14.5 

5.5 

3.6 

3.6 

1.8 

7.3 

5.5 

10.9 

3.6 

1.8 

21.8 

0% 5% 10% 15% 20% 25% 

Grafikon 14. 

Ispitanici koji su odgovorili pod drugo (13%) na pitanje zbog čega vodite gender 

statistiku, istakli su da to rade zbog lične zainteresovanosti, zbog toga što dobijaju 

važne informacije ali i zbog toga što ističu položaj žena u našem društvu. 

75

Da li u Vasoj instituciji-organizaciji postoji osoba koja 

se bavi pitanjima rodne ravnopravnosti? 

Da 

36.8 

Ne 

55.7 

Ne znam 

6.1 

Odbija - bez 

odgovora 

1.4 

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 

Grafikon 15. 

Više od trećine ispitanika/ca ima saznanje da u njihovoj poslovnoj okolini egzistira 

osoba koja se bavi pitanjima gender ravnopravnosti. Zabrinjava činjenica da najveći 

broj ispitanika/ca daje odgovor da u njihovoj organizaciji/instituciji ne postoji osoba 

koja se bavi ovim pitanjima. Opet treba uzeti u obzir činjenicu da su u ovom 

istraživanju sudjelovali zaposlenici organizacija/institucija koje na posredan ili 

neposredan način utiču na funkcioniranje Bosne i Hercegovine kao države. 

Nevođenje gender statistike i nemanje osoba koje se bave ovim pitanjima veoma 

dobro pokazuje da u institucijama/organizacijama, još uvijek nema dovoljno 

izgrađene svijesti o značaju gender mainstreaming-a. 

Po Vasem mialjenju, da li su u Vasoj institucijiorganizaciji 

muskarci i zene ravnopravni? 

Da 

82.0 

Ne 

13.1 

Ne znam 

4.7 

Odbija - bez 

odgovora 

0.2 

0% 20% 40% 60% 80% 100% 

Grafikon 16. 

76

Ogromna većina ispitanika/ca (82%) mišljenja je da u njihovoj poslovnoj okolini ne 

postoji razlika u ponašanju prema ženama ili muškarcima, odnosno da su 

ravnopravni, dok je suprotnog mišljenja 13,1% ispitanika/ca. Žene manje nego 

muškarci, misle da žene i muškarci u njihovim institucijama/organizacijama 

ravnopravni. 77% žena koje su sudjelovale u ovom istraživanju smatra da su žene i 

muškarci ravnopravi, dok to isto misli 90% mupkaraca. Istovremeno 17% ispitanica 

smatra da nisu ravnopravne sa muškarcima, naspram 7% muških ispitanika. 

Po Vasem misljenju, da li su u Vasoj institucijiorganizaciji 


100% 

80% 

60% 

7 

6 

17 

Odbija - bez 

odgovora 

Ne znam 

40% 

90 

77 

Ne 

20% 

Da 

0% 

Muski 

Zenski 

Grafikon 16.1 

Po Vasem misljenju, da li je za napredovanje u poslu 

u vasoj instituciji-organizaciji vazno kojeg ste pola? 

Da 

12.9 

Ne 

81.3 

Ne znam 

Odbija - bez 

odgovora 

0.2 

5.6 

0% 20% 40% 60% 80% 100% 

Grafikon 17. 

Vrlo je važno naglasiti da 81,3% ispitanika/ca smatra da u njihovim 

institucijama/organizacijama nije bitno kojeg je zaposlenik pola, kako bi napredovao 

u poslu. 

77

Dobro je da muški i ženski ispitanice najvećim dijelom ne misle da je bitno kojeg je 

netko pola kada se radi o napredovanju u poslu u njihovim 

institucijama/organizacijama. Ipak, ono što treba da zabrinjava je postotak od 17% 

ženskih ispitanica koje su mišljenja da je to bitno pri napredovanju na poslu. 

Nasuprot njima, samo 7% muških ispitanika istog je mišljenja. 

Da li se u Vasoj instituciji-organizaciji rad muskaraca 

i zena ocjenjuje jednakim kriterijumima? 

Da 

89.0 

Ne 

5.6 

Ne znam 

Odbija - bez 

odgovora 

0.9 

4.4 

0% 20% 40% 60% 80% 100% 

Grafikon 18. 

Gotovo 90% ispitanika/ca smatra da se u njhovom poslovnom okruženju rad muških 

i ženskih uposlenika ocjenjuje jednakim kriterijumima. Sa ovom tvrdnjom se ne slaže 

5,6% ispitanika/ca, dok 5,3% ispitanika/ca nije odgovorilo ili ne zna odgovor na ovo 

pitanje. 

Da li se u Vasoj instituciji-organizaciji rad 

muskaraca i zena ocjenjuje jednakim 

kriterijumima? 

100% 

80% 

60% 

40% 

96 

7 

8 

85 

Odbija - bez 

odgovora 

Ne znam 

Ne 

20% 

Da 

0% 

Muski 

Zenski 

Grafikon 18.1 

78

I po ovom pitanju razlikuju se mišljenja muškaraca i žena. Muškarci u mnogo većem 

postotku smatraju da se rad zaposlenika različitog pola ocjenjuje jednakim 

kriterijumima. Žene su u mnogo većem postotku suzdržane, odnosno odbijaju ili ne 

žele da daju odgovor iz nekog razloga. Njih (žena) 8% smatra da se rad ne ocjenjuje 

po jednakim kriterijima.Jedno od osnovnih prava zagarantovanih zakonom je 

pravedno tretiranje polova u smislu prava, obaveza i mogucnosti, pa tako i jednakih 

kriterija pri ocjenjivanju njihovog rada. Nikako se ne smije desavati da pol bude 

prepreka ili prednost u ocijenjivanju necijeg rada. 

Po Vasem misljenju, koliko Vasa institucijaorganizacija 

vodi racuna o rodnoj 


Veoma mnogo 

Dovoljno 

Nedovoljno 

Nimalo 

Ne znam - bez odgovora 

3.7 

0.7 

14.3 

20.8 

60.4 

0% 20% 40% 60% 80% 

Grafikon 19. 

81,2% ispitanika/ca smatra da se u njihovim institucijama/organizacijama vodi 

računa o rodnoj ravnopravnosti. Treba naglasiti da postoji iznijansiranost u ovim 

odgovorima, da najveći dio ispitanika/ca smatra da se vodi dovoljno računa, dok 

20,8% ispitanika/ca mišljenja je da se vodi veoma mnogo računa o rodnoj 

ravnopravnosti. 14,3% ispitanika/ca smatra da se vodi nedovoljno računa, dok 3,7% 

ispitanika/ca smatra da se ne vodi niti malo računa o rodnoj ravnopravnosti u 

njihovim organizacijama/institucijama. 

79


vodi racuna o rodnoj ravnopravnosti? 

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

0% 

7 

65 

26 

Muski 

19 

58 

18 

Zenski 

Ne znam - bez 

odgovora 

Nimalo 

Nedovoljno 

Dovoljno 

Veoma mnogo 

Grafikon 19.1 

Muškarci u mnogo većoj mjeri smatraju da se u njihovim 

institucijama/organizacijama vodi veoma mnogo (26%) ili dovoljno (65%) računa o 

rodnoj ravnopravnosti. Žene mnogo više misle da ne vodi računa o rodnoj 

ravnopravnosti. Njih 4,5% smatra da se ne vodi računa nimalo ili nedovoljno 

(19%). 

Po Vasem misljenju, ko je najvise zasluzan za taj 

napredak u vasoj instituciji-organizaciji? 

Osobe ili sluzba koja se bavi 

pitanjem ravnopravnosti polova 

Pojedinci - entuzijasti 

12.6 

15.9 

Promjena opate "klime" u drustvu 

33.3 

Mediji 

2.8 

Uprava 

11.9 

Nesto drugo 

16.9 


6.6 

0% 5% 10%15%20%25%30%35% 

Grafikon 20. 

Po mišljenju najvećeg broja ispitanika/ca promjena opšte klime u društvu (33,3%) 

najzaslužnija je za pozitivan napredak po pitanju gender ravnopravnosti u 

institucijama/organizacijama u kojima su zaposleni naši ispitanici/ce. Ipak, po 

80

mišljenju 12,6% ispitanika/ca za to su najzaslužnije osobe ili službe koje postoje u 

njihovim institucijama/organizacijama i koje se bave pitanjima ravnopravnosti 

polova, te pojedinci – entuzijasti (15,9%). 11,9% ispitanika/ca smataju da je uprava 

njihovih institucija/organizacija, zaslužna za napredak. Vrlo malo ispitanika/ca 

smatra da su mediji doprinjeli pozitvnoj slici i razmišljanju po pitanjima 

ravnopravnosti polova. S obzirom na pol ne postoji razlika između muškaraca i žena 

u procjeni zasluga za unapređenje gender koncepta u njihovoj instituciji/organizaciji. 

Nešto drugo, navelo je 16,9% ispitanika/ca. Šta je to drugo i u kojem postotku je 

spomenuto u odgovorima naših ispitanika/ca, navedenoje u slijedećem grafikonu. 

Veliki broj ispitanika/ca smatra da su svi u organizaciji pridonijeli poztivnom stavu po 

pitanju gender ravnopravnosti u institucijama/organizacijama (12,5%). Njih 11,1% 

ispitanika/ca smatra da su svi zaposelni u odredjenim institucijama/organizacijama, 

svojim poslovnim i životnim stavovima pridonijeli afirmaciji gender ravnopravnosti. 

Priroda posla, misija odredjenih orgizacija/institucija, činjence da su žene zposlene 

na poslovima koji se bave primjenom gender ravnopravnosti u praksi, još su neki od 

odgovora koji su naši ispitanici/ce naveli u opciji:drugo. Ne treba zanemariti ni 

postotak od 9,7% ispitanika/ca koji su se izjasnili da se povišenjem obrazovnog 

nivoa ljudi mjenjaju i stavovi prema rodnoj ravnopravnosti i to u najpozitivnijem 

smislu. 

81

Drugo: 

Sve aktivistkinje i zaposlene 

Sticak okolnosti 

Priroda posla 

Svi u organizaciji 

Cinjenica da se zene uglavnom zene prijavljuju za ovaj 

posao 

Nizak nivo kulture i tradicije 

Takva je praksa 

To je nasa misija 

Rukovodilac 

Niko 

Obrazovni nivo 

Stav zaposlenih po tom pitanju 

Visoko sudsko i tuzilacko vijece 

Profesionalnost 

Licni sistem vrijednosti 

Zakonske obaveze 

Projekti koje smo radili po pitanju gender zenzitivnosti 

Gradonacelnik 

Ministar 

Visok postotak zena u BiH 

Umjesani razliciti faktori 

Ne zna/Odbija 

1.4 

2.8 

2.8 

2.8 

1.4 

2.8 

2.8 

1.4 

1.4 

1.4 

1.4 

1.4 

5.6 

5.6 

4.2 

5.6 

4.2 

5.6 

9.7 

11.1 

12.5 

12.5 

0% 2% 4% 6% 8% 10%12%14% 

Grafikon 21. 

82

Da li je bilo negativnih reakcija na 

promjene uslovljene sprovodjenjem prakse 

rodne ravnopravnosti? 

Da 7.3 

Ne 

71.7 

Ne znam 18.5 

Odbija - bez odgovora 2.6 

0% 20% 40% 60% 80% 

Grafikon 22. 

Promjene, uvodjenjem gender ravnopravnosti u praksu, definitvno su se desile. 

Reakcije na te promjene u najvećem dijelu su bile pozitivne. Tek 7,3% ispitanika/ca 

se izjasnilo da su postojale neke negativne reakcije na promjene uslovljene 

sprovodjenjem prakse gender ravnopravnosti. 

Većina ispitanika/ca i muških i ženskih ne smatra da je bilo negativnih reakcija 

uvođenjem gender prakse. Ipak, žene (9%) više, nego muškarci (4,3%) ukazuju da 

je bilo negativnih reakcija. 

Da li je bilo negativnih reakcija na promjene 

uslovljene sprovodjenjem prakse rodne 


100% 

80% 

13 

22 

60% 

40% 

20% 

83 

65 


Ne znam 

Ne 

Da 

0% 

Muski 

9 

Zenski 

Grafikon 22.1 

U narednom grafikonu pokušano je definisati koje su to negativne reakcije koje su se 

desile u tim institucijama/organizacijama. 

83

Ako je odgovor da molimo Vas da nam detaljnije opisete sta 

se desilo? 

U pocetku da, ali se sa vremenom prevazidje 

Zene rukovodioci su pomogle muskarcima da napreduju 

Negativno reagovanje na upotrebu rodnosenzitivnog jezika 

Sikaniranje, prijetnja otkazom 

Uticaj stereotipa i predrasuda 

Muskaci su gundjali " Sta ce te vi zene vise" 

Problem u politickim partijama zbog muske vecine 

Profesionalnost na prvom mjestu 

Otpor muskih kolega za formiranje aktiva zena u SSRS 

Manji radni staz za zene do penzije 

Provokacija 

Promjena svijesti zene 

Ne zna/Odbija 

3.0 

3.0 

6.1 

6.1 

3.0 

6.1 

3.0 

6.1 

3.0 

3.0 

3.0 

21.2 

36.3 

0% 10% 20% 30% 40% 

Grafikon 23. 

Najveći broj ispitanika/ca izjasnilo se da je najnegativniji uticaj za podizanje svijesti 

o rodnoj ravnopravnosti imao uticaj stereotipa i predrasuda u našem društvu. 

Postojali su otpori prema pokušajima formiranja aktiva žena, problemi u političkim 

partijama, te odredjena šikaniranja i prijetnje otkazom u odredjenim 

institucijama/organizacijam u kojima su postojali pokušaji uvodjenja gender 

ravnopravnosti.Ispitanici/ce naglašavaju da su u početku postojale negativne 

reakcije, ali s vremenom su te reakcije prevaziđene. Navedeni su i slučajevi gdje su 

žene rukovodioci pomogle muškim zaposlenicim da napreduju i tim postupkom srušili 

odredjene stereotipe. Najveći broj muškaraca i žena, koji smatraju da je došlo do 

negativnih reakcija na provodjenje prakse gender ravnopravnosti, smatraju da je 

osnovni razlog uticaj stereotipa i predrasuda. Žene takođe ističu otpor muških 

kolega za formiranje aktiva žena, probleme u političkim partijama zbog muške 

većine. Ono što dodatno naglašavaju jeste i negativno reagovanje na upotrebu rodno 

senzitvnog jezika, te na šikaniranje kolega i pretnji otkazom! Tradicionalna društva u 

velikoj mjeri svoje funkcionisanje tasnivaju na stereotipima i predrasudama, i 

njihova uloga je očuvanje trenutnog stanja u društvu. 

84

Po Vasem misljenju, sta treba uraditi u vasoj institucijiorganizaciji 

da bi doslo do poboljsanja u rodnoj 


Ne zna/Odbija 

34.7 

8.6 

Putem zakonske regulative ugraditi 

princip gender ravnopravn 

2.1 

1.2 

Zakonska regulativa 

1.9 

1.4 

Krupne promjene 

1.2 

5.4 

Struktura kolektiva je u korist zena pa 

je tesko uraditi nes 

2.4 

3.5 

Informisanje 

1.7 

9.2 

Ukljucivanje muskaraca u nase 

aktivnosti 

1.9 

2.4 

Imati vise razumijevanja za zene 

1.2 

17.1 

Nastaviti 

4.7 

0 5 10 15 20 25 30 35 40 

Grafikon 24. 

Muški ispitanici/ce najvećim svojim dijelom smatraju da je podizanje svijesti o rodnoj 

ravnopravnosti neophodno da bi ovaj proces išao u dobrom pravcu. I žene svojim 

najvećim dijelom smatraju isto. Ipak, najveći broj ispitanika/ca smatra da ne treba 

uraditi ništa! Da li to znači da je situacija u njihovoj poslovnoj i privatnoj okolini 

85

kvalitetna, ako se gledaju odnosi medju muškarcima i ženama!? Muškarci smatraju 

da je neophodna edukacija u pravcu gender ravnopravnosti kako bi društvo moglo 

bolje napredovati, dok žene navode brojne razloge koji bi mogli pomoći u 

sprovodjenju prakse gender ravnopravnosti: od edukacije (10,7%), podizanja svijesti 

žene, informisanja. 

2.4.1 KONKRETIZACIJA STANJA RODNE RAVNOPRAVNOSTI 

Da li se u Vasoj instituciji-organizaciji muskarci i 

zene u istoj mjeri ohrabruju za prijavljivanje 

prilikom konkurisanja na posao? 

Da, u konkursu se to jasno naglasi 

U konkursima ohrabrujemo zene 

U konkursima ohrabrujemo 

muakarce 


Nisam siguran 


5.2 

1.2 

10.1 

23.7 

23.0 

37.0 

0% 10% 20% 30% 40% 

Grafikon 25. 

Velik broj ispitanika/ca (37%) naglašava da se u njihovim 

institucijama/organizacijama vodi računa da se u istoj mjeri ohrabruju i muškarci i 

žene prilikom konkurisanja na posao i da se to u konkursima jasno naglasi. Manji 

postotak ispitanika/ca navodi da se u njihovim institucijama /organizacijama 

ohrabruju, bilo žene (5,2%) ili (1,2%) muškarci pri konkurisanju na radno mjesto. 

23,7% ispitanika/ca izjasnilo se da u njihovim institucijama/organizacijama nitko o 

tome ne vodi računa, dok isto toliko (23%) ispitanika/ca nije sigurno da itko o tome 

vodi računa. 

86

Da li se u Vasoj instituciji-organizaciji prilikom 

zaposljavanja postavljaju jednaki/ isti 

kriterijumi za muskarce i zene? 

Da, uvijek 

82.2 

Ponekad 

13.8 

Ne, nikada 

Ne znam 


2.1 

1.2 

0.7 

0% 20% 40% 60% 80% 100% 

Grafikon 26. 

Najveći broj ispitanika/ca smatra da se u njihovim organizacijama/institucijama pri 

zapošljavanju postavljaju jednaki kriterijumi i za muškarce i za žene. Tek 2,1% 

ispitanika/ca izjašnjava se da se ne postavljaju isti kriterijumi pri zapošljavanju. 

Da li se u Vasoj instituciji-organizaciji 

prilikom zaposljavanja postavljaju jednaki/ 

isti kriterijumi za muskarce i zene? 

100% 

80% 

9 

17 

Odbija - bez 

odgovora 

Ne znam 

60% 

40% 

88 

79 

Ne, nikada 

20% 

Ponekad 

0% 

Muski 

Zenski 

Da, uvijek 

Grafikon 26.1 

Iako Zakon regulise jednake kriterije pri zaposljavanju za oba pola, cesto se desava 

da ne postoji jednakost izmedju zena i muskaraca. Muškaraci (88%), više nego žene 

(79%) smatraju da se prilikom zapošljavanja postavljaju jednaki kriterijumi za 

muškarce i žene. Mnogo više žena (17%), nego muškaraca (9%) mišljenja je da se ti 

kriterijumi poštuju samo ponekad. 

87

Da li je u Vasoj instituciji-organizaciji 

komisija za izbor zaposlenih polno 

izbalansirana? 

Da, uvijek 

Ponekad 

37.7 

42.2 

Ne, nikada 

Ne znam 


4.2 

8.4 

7.5 

0% 10% 20% 30% 40% 50% 

Grafikon 27. 

Prema odgovorima naših ispitanika/ca 42,2% institucija/organizacija uvijek ima 

polno izbalansirane komisije za izbor zaposlenih. Nešto više od trećine ispitanika/ca 

smatra da su te komisije tek ponekad izbalansirane. Tek 8,4% ispitanika/ca smatra 

da te komisije nisu nikada polno izbalansirane. 




100% 

80% 

60% 

40% 

6 

6 

33 

9 

10 

41 

Odbija - bez 

odgovora 

Ne znam 

Ne, nikada 

20% 

51 

37 

Ponekad 

0% 

Muski 

Zenski 

Da, uvijek 

Grafikon 27.1 

Muškarci, njih više od pola smatra da su komisije uvijek polno izbalansirane, dok tek 

nešto više od trećine ispitanica smatra isto. Više je ispitanica koje te komisije 

opažaju kao polno neizbalansiranima. 

88

2.4.2 OSVRT NA RODNU RAVNOPRAVNOST S ASPEKTA SEKSUALNOG 

UZNEMIRAVANJA 

Prema publikaciji koju je izdao Gender centar Vlade Federacije BiH i Gender centar 

Vlade Republike Srpske, Stotinu riječi za jednakost – riječnik termina o jednakosti 

izmedju žena i muškaraca, seksulano uznemiravanje predstavlja neželjeno ponašanje 

seksualne prirode ili drugo ponašanje zasnovano na seksu koje pogađa dostojanstvo 

žena i muškaraca (uključujući na radnom mjestu, ponašanje nadređenih i kolega). 

Da li je seksualno uznemiravanje: Pricanje 

viceva koji aludiraju da je suprotnom polu niza 

inteligencija? 

Jeste seksualno uznemiravanje 

Nisam siguran-sigurna 

Nije seksualno uznemiravanje 

Ne zna-odbija 

2.6 

25.8 

26.0 

45.7 

0% 10% 20% 30% 40% 50% 

Grafikon 28. 

Gotovo polovina ispitanika/ca ne smatra da pričanje viceva koji aludiraju da je 

suprotni pol niže inteligencije predstavlja vid seksualnog uznemiravanja. 25,8% 

ispitanika/ca to smatra seksualnim uznemiravanjem, dok 26% ispitanika/ca nije 

sigurno da li da takve akcije posmatra kao seksualno uznemiravanje ili ne.I muškarci 

i žene, njih 26% smatraju da je to oblik seksualnog uznemiravanja. Ipak, najveći 

broj ispitanica, njih 49% medju ženama i 41% medju muškarcima smatra da to nije 

seksualno uznemiravanje. 

89


viceva koji zene ili muskarce prikazuju 

iskljucivo kao seksualne objekte? 

Jeste 

seksualno 

Nisam siguransigurna 

Nije seksualno 

uznemiravanje 

25.5 

26.9 

45.4 

Ne zna-odbija 

2.1 

0% 10% 20% 30% 40% 50% 

Grafikon 29. 

Većina ispitanika/ca smatra da ako se muškarci/žene posmatraju samo u kontekstu 

seksualnog objekta to predstavlja seksualno uznemiravanja. 25,5% ispitanika/ca nije 

sigurno da li takav oblik šala predstavlja seksualno uznemiravanje, dok 26,9% 

ispitanika/ca smatra da to nije seksualno uznemiravanje. Odgovori na ovu tvrdnu se 

ne razlikuju s obzirom na pol ispitanika. 

Da li je seksualno uznemiravanje: Izjave 

kako su osobe koje nisu u braku predanije 

poslu od onih koje su u bracnoj vezi? 

Jeste 

seksualno 



uznemiravanje 

14.8 

29.0 

53.2 

Ne zna-odbija 

3.0 

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 

Grafikon 30. 

Preko polovina ispitanih smatra da ovakve izjave nemaju veze sa seksualnim 

uznemiravanjem. 14,8% ispitanika/ca mišljenja je da izjave poput ove (da su osobe 

90

koje nisu u braku predanije poslu od onih koje su u bračnoj vezi) jesu seksualno 

uznemiravanje.Žene su nešto osjetljivije na ovakve izjave. 8% je više ispitanica nego 

ispitanika, koji smatraju da su takve izjave u domenu seksualnog uznemiravanja. 

Jednako tako 4% više žena nego muškaraca, smatra da to nije seksualno 

uznemiravanje. 

Da li je seksualno uznemiravanje: Izjave da osobe 

koje imaju djecu zapostavljaju posao zbog 

porodicnih obaveza? 


14.8 


24.4 


57.8 

Ne zna-odbija 

3.0 

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 

Grafikon 31. 

Najveći broj spitanika/ca (57,8%) smatraju da ovakve izjave nisu seksualno 

uznemiravanje. Ipak, treba napomenuti da ovakva pitanja stavljaju naše ispitanike 

pred nedoumicu 24,4%, jer nisu sigurni u koju kategoriju da svrstaju ovakve izjave. 

Interesantno je da žene istovremeno više nego muškarci opažaju ovu tvrdnju kao 

seksualno uznemiravanje, ali i da to nije. 

Da li je seksualno uznemiravanje: Tumacenje 

profesionalnih uspjeha neke koleginice time 

sto " razmislja kao muskarac"? 

Jeste 

seksualno 



uznemiravanje 

24.1 

27.6 

45.4 

Ne zna-odbija 

2.8 

0% 10% 20% 30% 40% 50% 

Grafikon 32. 

91

Iako 45,4% ispitanika/ca smatra da tumačenje profesionalnih uspjeha neke kolegice 

time što „razmišlja kao muškarac“ nije seksualno uznemiravanje, njih 24,1% smatra 

da takve izjave to jesu. Žene su i u ovom slučaju manje suzdržane od muškaraca, 

tako da je više onih koje smatraju da ta izjava jeste seksualno uznemiravanje. 

Da li je seksualno uznemiravanje: Hvalisanje (navodnim) 

seksualnim poduhvatima? 

Jeste seksualno 

uznemiravanje 

51.1 



uznemiravanje 

21.8 

24.8 

Ne zna-odbija 

2.3 

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 

Grafikon 33. 

Ako se netko hvališe seksualnim poduhvatima, takav čin najveći broj ispitanika/ca 

(51,1%) smatra seksualnim uznemiravanjem. 21,8% ispitanika/ca ne percipira takve 

izjave kao seksualno uznemiravanje. Na ovu tvrdnju su skoro podjednako odgovarali 

i muškarci i žene. 

92

Da li je seksualno uznemiravanje: 

Komentarisanje pojedinih djelova tijela? 


57.6 



16.2 

23.7 

Ne zna-odbija 

2.6 

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 

Grafikon 34. 

Komentiranje pojedinih dijelova tijela na radnom mjestu, odnosno u poslovnoj okolini 

je seksualno uznemiravanje za 57,6% ispitanika/ca. Samo 16,2% ispitanika/ca 

mišljenja je da to nisu izjave koje se mogu svrstati u seksualno uznemiravanje. Žene 

(59%) nešto više nego muškarci (55%) ovakvo ponašanje opažaju kao seksualno 


Da li je seksualno uznemiravanje: Javno 

komentarisanje privatnog i seksualnog zivota 

kolega/kolegica? 




Ne zna-odbija 

2.3 

9.6 

15.2 

72.8 

0% 20% 40% 60% 80% 

Grafikon 35. 

73% muškaraca i 72% žena javno komentarisanje privatnog i seksualnog života 

kolega/kolegica opaža kao seksualno uznemiravanje . 

93

Da li je seksualno uznemiravanje: Uslovljavanje 

zadrzavanja radnog mjesta i-ili napredovanje u 

poslu seksualnim uslugama? 


uznemiravanje 



uznemiravanje 

Ne zna-odbija 

2.6 

2.6 

2.1 

92.7 

0% 20% 40% 60% 80% 100% 

Grafikon 36. 

Uslovljavanje zadržavanja radnog mjesta ili napredovanja u poslu seksualnim 

uslugama jasno je ocijenjeno seksualnim uznemiravanjem. Ono što zabrinjava jeste 

postotak od 5,2% ispitanika/ca koji nisu sigurni da li je to seksualno uznemiravanje 

ili takvu ucjenu ne smatraju seksualnim uznemiravanjem. 

Da li je seksualno uznemiravanje: Otvoreno 

izrazavanje seksualnih ponuda nekom od 





Ne zna-odbija 

5.2 

2.8 

1.6 

90.4 

0% 20% 40% 60% 80% 100% 

Grafikon 37. 

Otvoreno izrazavanje seksualnih ponuda nekom od kolega/kolegica, jeste seksualno 

uznemiravanje za 90,4% ispitanika/ca. Oko 5 % muškaraca i žena nije sigurno da li 

94

je otvoreno izražavanje seksualnih ponuda nekom od kolega/kolegica seksualno 


Da li je seksualno uznemiravanje: Nezeljeno 

dodirivanje? 




Ne zna-odbija 

4.0 

2.8 

1.6 

91.6 

0% 20% 40% 60% 80% 100% 

Grafikon 38. 

Gdje god nije jasno naglašen dodir koji bi ukazivao na seksualnu želju prema 

kolegi/kolegici, ili se jasno izražava želja za ostvarivanjem takve vrste kontakta 

ispitanici/ce su podjeljeni u mišljenjima. U ovakvim tvrdnjama gdje je jasno 

stavljeno do znanja da se radi o kontaktu ili želji da se ostvari kontakt ispitanici su 

gotovo jednoglasni u mišljenju da to jeste oblik seksulanog uznemiravanja.Razlike po 

polu su minimalne. 94% ispitanica smatra da je neželjeno dodirivanje seksualno 

uznemiravanje. Približno jednak broj ispitanika smatra isto tako. 

Da li je seksualno uznemiravanje: Nasilan 

pokusaj ostvarivanja seksualnog kontakta? 


uznemiravanje 



uznemiravanje 

Ne zna-odbija 

1.4 

1.4 

1.6 

95.6 

0% 20% 40% 60% 80% 100% 

Grafikon 39. 

95

Gotovo svi ispitanici/ce u ovom istraživanju slažu se da je ovakav vid kontakta 

seksualno uznemiravanje. To je najjasniji oblik nasilnog postupanja prema drugoj 

osobi, tako da se je i najviše ispitanika/ca, vrlo jasno, opredjelilo da je ovaj oblik 

ponašanja, seksualno uznemiravanje. 

2.4.3 ZNANJE I STEPEN INFORMISANOSTI O RODNOJ 

RAVNOPRAVNOSTI 

Kako biste ocijenili svoje znanje na temu rodne 


Odlcno 

13.6 

Veoma dobro 

25.8 

Dobro 

37.0 

Dovoljno 

16.4 

Nedovoljno 6.6 

Odbija - bez odgovora 0.7 

0% 10% 20% 30% 40% 

Grafikon 40. 

Najveći broj ispitanika/ca ocijenilo je svoje znanje na temu gender ravnopravnosti 

kao dobro, što bi vjerojatno značilo da smatraju da imaju dovoljno znanja o toj temi i 

da se ponašaju u skladu sa nekim pravilima gender ravnopravnosti. Ispitanici/ce koji 

su, najvjerojatnije, svojim poslom vezani za projekte ili poslove vezane za rodnu 

ravnopravnost, svoje su znanje ocijenili kao odlično (njih 13,6%) dok su vrlo dobrim, 

svoje znanje ocijenili 25,8% ispitanika/ca. 6,6% ispitanika/ca smatra da je njihovo 

znanje o ovoj temi nedovoljno, dok dovoljnim, svoje znanje o temi gender 

ravnopravnosti smatra 16,4% ispitanika/ca. Rezultati jasno pokazuju da je 

neophodna sistematska edukacija sa ciljem bi bili u funkciji osnaživanja ispitanika/ca 

iz oblasti rodne ravnopravnosti. Muškarci, bar prema ovom istraživanju, smatraju da 

su najvećim dijelom dobro informisani na temu gender ravnopravnosti, i to u nešto 

većoj mjeri nego žene. 

96

Da li biste voljeli da o rodnoj ravnopravnosti 

dobijete vise informacija? 

Da, veoma bih 

volio-voljela 


Ne, to me ne 

interesuje 

Odbija - bez 

odgovora 

1.4 

7.3 

21.3 

70.0 

0% 20% 40% 60% 80% 

Grafikon 41. 

Najveći broj ispitanika/ca, bez obzira na (ne)znanje koje posjeduju o temi gender 

ravnopravnosti, voljeli bi da o toj temi dobiju više informacija, da saznaju više. Tek 

8,7% ispitanika/ca ne želi da o tome više sazna, ali je teško reći šta je uzrok ove 

nezainteresiranosti. S obzirom na veliki broj ispitanika/ca kod kojih postoji želja za 

proširivanjem znanja na ovu temu, čini se da iako se različite organizacije i institucije 

trude da što više inoformacijaj plasiraju u medije, i održe što više treninga, seminara 

ili radionica na ovu temu, i dalje postoji potreba za proširenjem ovih aktivnosti, a sve 

u svrhu upoznavanje što većeg broja ljudi sa ovom tematikom. Žene u mnogo višem 

postotku smatraju da nemaju dovoljno informacija i da bi svoje znanje o toj temi 

voljele proširiti. 8% muških ispitanika/ca i 7% ženskih ispitanika/ca ne pokazuju 

interesovanje za ovu temu. 

97

Da li ste ikada bili na nekom seminarutreningu 

na kome se govorilo o rodnoj 


Bio-bila sam viae puta 

41.2 

Bio-bila sam samo jedanput 

Nisam bio-bila nikada na 

takvim seminari 


1.2 

11.5 

46.1 

0% 10% 20% 30% 40% 50% 

Grafikon 42. 

Najveći postotak ispitanika/ca, koji su učesnici ovog istraživanja, bili su na nekom 

seminaru ili treningu, čije je jedna od tema ili glavna tema bila gender 

ravnopravnost. Veliki broj ispitanika/ca, njih čak 41,2%, prisustvovali su ovakovoj 

vrsti učenja i po nekoliko puta. Ipak, 46,1% ispitanika/ca nikada nije prisustvovao 

seminaru/treningu, na kojem je jedna od tema bila i gender ravnopravnost, što 

potvrđuje naše zaključake da postoji potreba za organizaciju novih 

seminara/treninga i za uključivanje što većeg broja ljudi i institucija na svim nivoima 

vlasti. 

Da li ste ikada bili na nekom seminaru-treningu na 

kome se govorilo o rodnoj ravnopravnosti? 

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

54 

10 

36 

42 

12 

45 


Nisam bio-bila nikada na 

takvim seminari 

Bio-bila sam samo 

jedanput 


0% 

Muski 

Zenski 

Grafikon 42.1 

Znatno je veći broj muškaraca (54%), nego žena (42%) koji nikada nisu bili na 

seminaru ili treningu koji su se bavili temama gender ravnopravnosti. Ipak, od onih 

koji su jednom ili više puta bili na nekom seminaru te vrste, prednjače žene. Njih 

98

67% su jednom ili više puta bile na takvij vrsti seminara/treninga, dok je samo (u 

odnosu na žene) 46% muškaraca prisustvovalo takvim seminarima/treninzima, 

jednom ili više puta. 

Ko je organizovao te seminare-treninge? 

Ne zna/Odbija 

5.8 

Drugo 

20.5 

Agencija za ravnopravnost polova BiH 

6.7 

SIDA 

Ombudsman 

1.3 

1.3 

Gender centar FBiH 

12.9 

OSCE 

Zene zenama 

IBHI 

Lara Bijeljina 

1.8 

1.8 

3.1 

2.2 

Gender centar RS 

17.9 

Udruzene zene 

6.7 

UNDP 

5.4 

Nevladine organizacije 

12.9 

0 5 10 15 20 25 

Grafikon 43. 

Najveći broj ispitanika/ca sudjelovao je na treninzima o temama gender 

ravnopravnosti koje je organizirao Gender centar RS, Gender centar FBiH ili Agencija 

za ravnopravnost polova BiH. Potvrdjuje se činjenica da te institucije svojim radom 

pridonose senzibilizaciji društva o rodnoj ravnopravnost. Ističe se i NGO „Udružene 

žene“, te UNDP, kao jedni od organizatora na čijim treninzima/seminarima je bilo 

najviše naših ispitanika/ca. 

99

Koje su to oblasti iz domena rodne ravnopravnosti o kojima 

biste voljeli da dobijete vise informacija na seminarima ili 

treninzima? 

40.2 

Drugo 

11.4 

1.2 

Odgoj djece i uticaj na njihovu samo percepciju 

1.2 

1.9 

Implementacija zakona o ravnopravnosti polova 

4.0 

2.4 

Ravnopravnost u koristenju zdravstvenih usluga 

1.2 

3.5 

Ravnopravnost u politici 

3.1 

2.1 

Informisanje o ravnopravnosti u ostalim institucijama 

2.4 

2.4 

Sve 

10.4 

1.4 

Seksualno uznamiravanje i zlostavljanje 

1.4 

4.7 

Nacin sprovodjenja rodne ravnopravnosti 

1.2 

1.2 

Profesionalna orjentacija 

1.2 

1.9 

Obrazovanje 

1.4 

0 10 20 30 40 50 

Grafikon 44. 

100

Najviši je postotak ispitanika/ca koji ni sami nisu sigurni koje su to teme koje bi 

voljeli pobliže upoznati na ovim seminarima, što opet govori o kvalitetu znanja 

ispitanika/ca o gender problematici. U prilog ovoj tezi ide i 39% ispitanika/ca koji su 

odgovorili da ne zna koje bi teme voljeli da pobliže upoznaju. Njima se mogu 

pribrojati i 10,4% ispitanika/ca koji kažu bi voljeli upoznati sve teme koje se tiču 

gender ravnopravnosti! 

Po broju odgovora koje su ipitanici dale slijede teme koje obuhvatuju slijedeća 

područja iz gender ravnopravnosti: podrška osnaživanju žena, implementacija 

zakona o ravnopravnosti polova, ravnopravnost polova u politici, ravnopravnost u 

svim segmentima života... 

2.4.4 NIVO INFORMISANOSTI O RODNOJ TEMATICI 

Da li citate i koliko cesto: Clanke u 

novinama 

Redovno pratim 

36.5 

Ponekad procitam 

60.0 

Nikada nisam citao-citala 

Ne zna-odbija 

1.9 

1.6 

0% 10%20%30%40%50%60% 

Grafikon 45. 

Na pitanje koliko često, naši ispitanici/ce, čitaju članke u novinama koji se bave 

gender temam, najveći broj ispitanika/ca se izjasnio da takve članke čita ponekad 

(60%), dok nešto više od trećine ispitanika/ca (36,5%) takve članke čita redovno, 

jer su očito i lično i poslovno zainteresirani za ovakve teme. Vrlo je mali postotak 

onih koji nikada ne čitaju članke u novinama koji se bave ovom tematikom. 

Podjednak broj muških i ženskih ispitanika/ca redovno prate članke u novinama koji 

se bave temom gender ravnopravnosti. 

101

Da li citate i koliko cesto: Clanke u strucnim 

casopisima 


15.7 


60.2 


21.1 

Ne zna-odbija 

3.0 

0% 20% 40% 60% 80% 

Grafiklon 46. 

Vrlo je mali postotak ispitanika/ca (15,7%) koji redovno prate članke u stručnim 

časopisima, što se može objasniti na više načina. Kao prvo u Bosni i Hercegovini je 

mali broj stručnih časopisa koji pišu o gender temama i do njih je teško doći, s druge 

strane stručni časopisi zahtjevaju određeno pred znanje neophodno za njihovo 

razumijevanje. Tek sa razvojem ženskih (rodnih) studija možemo očekivati 

ekspanziju ove vrste časopisa, a samim tim i veću čitalačku publiku. Članke u 

strurčnim časopisima redovno prati nešto više žena nego muškaraca, dok ih ponekad 

pročita nešto više muškaraca nego žena. 22% žena nikada nisu čitale takve članke, a 

20% muškaraca izjavljuje isto. 

Da li citate i koliko cesto: Knjige 

Redovno 

pratim 

11.2 

Ponekad 

procitam 

58.5 

Nikada nisam 

citao-citala 

26.9 

Ne zna-odbija 

3.3 

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 

Grafikon 47. 

Ispitanici/ce u najvećem broju ponekad čitaju knjige koje se bave gender tematikom. 

Tek 11,2% ispitanika/ca redovno prati knjige sa tom tematikom, dok 26,9% 

102

ispitanika/ca izjavljuje da nikada nije čitao/la knjige na temu gendera. Knjige, koje 

obradjuju teme gender ravnopravnosti nešto više prate (čitaju) žene nego muškarci . 

Da li citate i koliko cesto: Istrazivanja 

Redovno 

pratim 

20.8 

Ponekad 

procitam 

56.0 

Nikada nisam 

citao-citala 

20.8 

Ne zna-odbija 

2.3 

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 

Grafiko 48. 

Iskustvo pokazuje da samo ljudi koji su profesionalno vezani za takvu vrstu rada, 

vole pogledati i pročitati rezultate istraživanja. Ipak, iznenađuje rezultat da 20,8% 

ispitanika/ca redovno prati rezultate istraživanja o ravnopravnosti polova (npr), a da 

postotak, koji se opet kreće oko 60%, ponekad pročita takva istraživanja. Svaki peti 

ispitanik izjavio je da nikada ne čitaju ova istraživanja. 

Da li citate i koliko cesto: Izvjestaje 

Kancelarije za ravnopravnost polova 


31.9 


47.5 


18.7 

Ne zna-odbija 

1.9 

0% 10% 20% 30% 40% 50% 

Grafikon 49. 

103

Izvještaje Kancelarija 1 za ravnopravnost polova redovno prati gotovo trećina naših 

ispitanika/ca, što se može smatrati vrlo dobrim rezultatom. On svjedoči, vjerojatno, 

o dobroj organiziranosti rada i prezentacija te Agencije, ali i o zainteresiranosti 

ispitanika/ca da o ovoj temi doznaju više nego što znaju u ovom momentu. Ove 

izvještaje ponekad pročita svaki drugi ispitanik/ca, dok 18,7% ispitanika/ca to nikada 

ne čitaju. Ove izvještaje podjednako (ne)čitaju i muškarci i žene. 

Da li citate i koliko cesto: Izvjestaje 

organizacija za zastitu ljudskih prava 


27.6 


54.1 


16.4 

Ne zna-odbija 

1.9 

0% 10%20%30%40%50%60% 

Grafikon 50. 

Izvještaje organizacija za zaštitu ljudskih prava redovno čita 27,6% ispitanika/ca, i 

povremeno 54,1. Predpostavljamo da ista grupa ispitanika/ca redovno čita obje vrste 

izvještaja i da je to usko povezano da njihovim profesinalnim interesovanjima. 

Muškarci i žene podjednako čitaju ove izvještaje. 

1 Pod knacelarijom za ravnopravnost polova podraumjevamo institucije: Agencija za ravnopravnost 

spolova BiH, Gender cenatr Vlade RS i Gender cenatr Vlade FBiH. 

104

Da li citate i koliko cesto: Internet 

Redovno 

pratim 

16.2 

Ponekad 

procitam 

54.8 

Nikada nisam 

citao-citala 

26.0 

Ne zna-odbija 

3.0 

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 

Grafikon 51. 

Žene (19%) redovnije nego muškarci (11%) prate članke na internetu koji se bave 

gender temama. Jednak broj muških i ženskih ispitanika/ca ih ponekad pročita, dok 

je 30% muških ispitanika izjavilo da nikada nisu čitali takve članke na internetu, a 

23% ispitanica nije nikada čitalo takve članke na internetu 

105

2.4.5 GENDER STEREOTIPI I PRISUTNE PREDRASUDE 

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: Zene u 

nasoj zemlji su dovoljno ukljucene u javni 

zivot? 

U potpunosti se slazem 

Uglavnom se slazem 

I slazem se i ne slazem 

Uglavnom se ne slazem 

Uopste se ne slazem 


0.9 

3.7 

16.9 

17.6 

27.2 

33.7 

0% 10% 20% 30% 40% 

Grafikon 52. 

Tek je 20,6% ispitanika/ca, iznijansirano u one koji se u potpunosti slažu i u one koji 

se uglavnom (odnosno djelomično) slažu da su žene u našoj zemlji dovoljno 

uključene u javni život. Većina njih, trećina, smatra da žene uglavnom nisu, dovoljno 

uključene u javni život, dok njih 17,6% smatra da žene nisu uoće uključene u javni 

život. S obzirom da je 51,3% ispitanika/ca mišljenja da žene nisu dovoljno ili uopće 

ukoljučene u javni život, treba se postaviti pitanje: zbog čega? Da li se radi o 

predrasudama, tradiciji, mentalitetu, nezainteresiranosti ili o nečem drugom 

Mali postotak žena i muškaraca se u potpunosti slaže sa izjavom da su žene u našoj 

zemlji dovoljno uključene u javni život. Muškarci, njih 25% se uglavnom slaže sa 

tom tezom, dok isto misli upola manje žena. Oko trećine i jednih i drugih se 

uglavnom ne slaže sa ovom tezom. Vrlo visok postotak žena se uopšte ne slaže sa 

tom tezom, njih 23%, naspram 9% muškaraca. 

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: Zene u nasoj 

zemlji su dovoljno ukljucene u javni zivot? 

100% 

80% 

9 

31 

23 

Ne znam - bez 

odgovora 

Uopate se ne slazem 

60% 

40% 

20% 

0% 

29 

25 

6 

Muski 

35 

26 

12 

Zenski 

Uglavnom se ne 

slazem 

I slazem se i ne 

slazem 


U potpunosti se 

slazem 

Grafikon 52.1 

106

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: Muskarci 

u nasoj zemlji lakse dolaze na rukovodeca 

mjesta nego zene? 







10.5 

3.5 

1.2 

0.5 

35.6 

48.7 

0% 10% 20% 30% 40% 50% 

Grafikon 53. 

Kada se u ovako velikoj mjeri pokaže da je muškarcima lakše doći do rukovodećeg 

mjesta, barem po mišljenju naših ispitanika/ca, koji su pripadnici u svom najvećem 

dijelu intelektualne, političke, društvene i elite, može se zaključiti da je ovo veliki 

problem. Tek se je 1,2% ispitanika/ca odlučilo da se ne složi sa ovom tezom, a njih 

3,5% se uglavnom ne slaže sa ovom tezom. 

Žene, njih duplo više nego muškaraca matraju da muškarci u našoj zemlji mnogo 

lakše dolaze do rukovodećih mjesta nego žene. Muškarci su suzdržaniji i uglavnom 

se slažu, njih 47%, da je ta teza točna . 

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: Muskarci u nasoj 

zemlji lakse dolaze na rukovodeca mjesta nego zene? 

100% 

80% 

15 

8 

29 

Ne znam - bez 

odgovora 


60% 

40% 

20% 

47 

31 

60 


slazem 


slazem 


0% 

Muski 

Zenski 


slazem 

Grafikon 53.1 

107

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: U nasoj 

zemlji o vaspitanju djece vise bi trebalo da 

brinu ocevi? 







1.6 

13.6 

18.3 

14.1 

21.8 

30.7 

0% 10% 20% 30% 40% 

Grafikon 54. 

Utradicionalnim društvima odgov i vaspitanje djece je tradicionalno ženski posao. 

Rezultati govore da najveći broj ispitanika/ca nije sigurno kakva uloga uloga oca 

treba da bude u vaspitavanje djece. U periodu tranzicije jednog društva preispituju 

se i redefinišu i porodične uloge. Kao što vidimo 35,4% ispitanika/ca mišljenja je da 

očevi trebaju da pruzmi veću ulogu u vaspitanju djece. Skoro podjednak broj 

isitanika/ca se protivi ideji da očevi više učestvuju u vaspitanju djece. 

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: U nasoj zemlji o 

vaspitanju djece vise treba da brinu ocevi? 

100% 

80% 

14 

19 

14 

18 

Ne znam - bez 

odgovora 


60% 

40% 

20% 

0% 

37 

19 

10 

Muski 

27 

24 

16 

Zenski 


slazem 


slazem 



slazem 

Grafikon 54.1 

Žene (40%) više nego muškarci (29%) smatraju da muškarci trebaju da se više 

pozabave vaspitanjem djece. Nedoumica oko ovog pitanja je više zastupljena kod 

muškaraca (37%) nego kod žena (27%). 

108

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: Zene i 

muskarci u nasoj zemlji uzivaju-imaju 

jednaka prava? 

U potpunosti se slazem 8.2 


22.2 


30.9 


24.1 


14.5 

0% 10% 20% 30% 40% 

Grafikon 55. 

30,4% ispitanika/ca sa u potpunosti i uglavnom slažu sa tezom da žene i muškarci u 

našoj zemlji imaju (uživaju) ista prava. 38,6% ispitanika/ca se ne slažu sa ovom 

tvrdnjom. 30,9% se ne može odlučiti, i slažu se i ne slažu sa ovom tvrdnjom. Ova 

teza je podijelila naše ispitanike. 

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: Zene i muskarci u 

nasoj zemlji uzivaju-imaju jednaka prava? 

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

0% 

6 

22 

30 

30 

12 

Muski 

20 

25 

31 

18 

6 

Zenski 



slazem 


slazem 



slazem 

Grafikon 55.1 

Muškarci trenutnu situaciju u našem društvu (po pitanju gendera) percipiraju mnogo 

pozitivnije nego žene. Zabrinjavajuće je da se 20% žena uopšte ne slaže sa tom 

tezom, u poredjenju sa 6% muškaraca. 

109

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: Postoje 

muski i zenski poslovi? 







0.2 

12.4 

18.7 

20.1 

21.3 

27.2 

0% 10% 20% 30% 

Grafikon 56. 

I u ovom slučaju većina ispitanika/ca smatra da ne ipak postoji podjeljenost poslova 

na muške i ženske poslove. Sa ovom tvrdnjom se ne slaže 41,4% ispitanika/ca, dok 

31,1% smatra da postoje muški i ženski poslovi. 

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: Postoje muski i 

zenski poslovi? 

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

0% 

15 

23 

28 

20 

14 

Muski 

25 

18 

27 

18 

12 

Zenski 

Ne znam - bez 

odgovora 



slazem 


slazem 



slazem 

Grafikon 56.1 

I muškarci i žene, u podjednakom procentu, njih oko trećine, smatra da postoje 

muški i ženski poslovi. Podjednak postotak ne mogu da se odluče da li zaista postoje 

muški i ženski poslovi. Muškarci su u nešto višem postotku iskazali neslaganje sa 

ovom tezom dok je viši postotak žena koje su naglasile neslaganje (uopšte se ne 

slažu). 

110

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: Zene u 

nasoj zemlji moraju da uloze vise napora da 

bi dosle na neku rukovodnu poziciju? 







13.1 

6.8 

3.3 

0.5 

40.3 

36.1 

0% 10% 20% 30% 40% 50% 

Grafikon 57. 

76,4% ispitanika/ca slažu se u potpunosti i uglavnom sa tezom da žene moraju 

uložiti više napora kako bi došle na neku poziciju, dok se 10,1% ispitanika/ca 

uglavnom ili uopšte ne slaže sa tom tezom. Ova tvrdnja pokazala je , možda, i pravu 

situaciju i stvarno stanje stvari. Činjenica je da se od zaposlenih žena očekuje da 

usklade nekoliko uloga (majke, supruge i stručnjakinje), što je vrlo često veoma 

teško i što za posledicu ima odustajanje žene od karijere 

Velika i upečatljiva je razlika koja se pokazuje u procentima izmedju žena i 

muškaraca koje se u potpunosti slažu sa tezom da žene u našoj zemlji moraju da 

ulože mnogo više napora da bi došle na neku rukovodeću poziciju. Žene, njih gotovo 

pola, smatra da one treba da ulože mnogo više napora da bi došle do rukovodeće 

pozicije, dok se 25% muškaraca u potpunosti slaže sa tom tezom. 

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: Zene u nasoj zemlji 

moraju da uloze vise napora da bi dosle na neku 

rukovodnu poziciju? 

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

9 

17 

43 

25 

5 

11 

32 

49 

Ne znam - bez 

odgovora 



slazem 


slazem 


0% 

Muski 

Zenski 


slazem 

Grafikon 57.1 

111

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: Zene i 

muskarci u nasoj zemlji imaju jednake 

sanse da napreduju u poslu? 







0.5 

6.8 

14.3 

22.5 

27.6 

28.3 

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 

Grafikon 58. 

Mnogo je više ispitanika/ca koji smatraju da muskarci i žene nemaju iste šanse za 

napredovanje u poslu, od onih koji smatraju da su šanse za napredovanje jednake. 

Mnogo je manje žena koje misle da žene i muškarci imaju jednake šanse da 

napreduju u poslu, u odnosu na muškarce. 39% muškaraca je mišljenja da je ta teza 

tačna, dok samo 23% žena dijeli njihovo mišljenje. 

Imajući u vidu predhodno pitanje (o zauzimanju rukovodnih pozicija) jasno je žene 

nailaze na više prepreka u ostvarivanju svoje poslovne karijere i muškarci su tog 

manje svjesni. 


nasoj zemlji imaju jednake sanse da napreduju u 

poslu? 

100% 

80% 

7 

21 

18 

Ne znam - bez 

odgovora 


60% 

33 

33 


slazem 

40% 

20% 

0% 

30 

9 

Muski 

25 

18 

5 

Zenski 


slazem 



slazem 

Grafikon 58.1 

112

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: U nasoj zemlji, 

od vodecih ljudi u organizaciji-instituciji najvise 

ovisi da li muskarci i zene imaju jednake sanse za 

napredovanje, bez obzira na pravne regulative? 







0.7 

6.1 

14.3 

21.3 

23.9 

33.7 

0% 10% 20% 30% 40% 

Grafikon 59. 

Većina ispitanika/ca ima takvo iskustvo (negativno) koje im dokazuje na dijelu da 

vodeći ljudi u organizacijama odredjuju neka pravila po kojima napreduju 

zaposlenici, bez obzira (ili upravo sa obzirom) na pol. 20,4% ispitanika/ca smatra da 

napredovanje u poslu ne zavisi od šefova već da je to regulisano određenim pravnim 

normama. Imajući u vidu da je moć (politička, ekonomska i dr.) u 

bosanskohercegovačkom društvu još uvijek u rukama muškaraca, teško je očekivati 

da će je oni tako lako ispustiti iz svojih ruku. To svakako ukazuje da se dobar dio 

aktivnosti treba usmjeriti u pravcu rada sa muškom populacijom i njihovoj 

senzitizaciji. 

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

0% 

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: U nasoj zemlji, od 

vodecih ljudi u organizaciji-instituciji najvise ovisi da li 

muskarci i zene imaju jednake sanse za napredovanje, 

bez obzira na pravne regulative? 

Ne znam - bez 

odgovora 

6 

17 

30 

31 

15 

Muski 

6 

13 

20 

35 

25 

Zenski 



slazem 




Grafikon 59.1 

Žene se u višem postotku (60%), nego muškraci (46%) slažu sa pretpostavkom da 

od vodećih ljudi najviše ovisi da li će žene i muškarci imati jednake šanse za 

napredovanjem, bez obzira na pravne regulative. 

113

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: Prirodno 

je da zena slusa muskarca? 







2.3 

4.0 

8.0 

15.0 

0.7 

70.0 

0% 20% 40% 60% 80% 

Grafikon 60. 

85% ispitanika/ca ne smatra da je prirodno da žena sluša muškarca. Pitanje je šta je 

sa onih 6,3% ispitanika/ca koji smatraju, u manjoj ili većoj mjeri, da je prirodno da 

žena sluša muškarca. S obzirom na profil ispitanika/ca koji su sudjelovali u ovom 

istraživanju, i ovako nizak postotak ovakvih odgovora je zabrinjavajući. Zene (90%) 

se znatno više protive ovoj tvrdnji nego mupkarci (77%). 

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: Prirodno je da zena 

slusa muskarca? 

100% 

Ne znam - bez 

odgovora 

80% 

60% 

57 

78 



slazem 

40% 

20 


slazem 

20% 

0% 

13 

6 

Muski 

12 

Zenski 



slazem 

Grafikon 60.1 

114

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: U nasoj 

sredini zene se teze i manje ozbiljno 

prihvataju kao liderice? 






Ne znam - bez 

10.1 

5.2 

0.7 

18.5 

31.9 

33.7 

0% 10% 20% 30% 40% 

Grafikon 61. 

Vidjeli smo da ispitanici/ce smatraju da je ženama teže da napreduju u poslu i da 

dođu na neku od rukovorećih pozijija. Istovremeno žene su manje prihvaćene, 

prema mišljenju 65,6% ispitanika/ca, kao liderice. Samo 15,3% ispitanika/ca smatra 

da ženama nije problem da ih prihvate kao liderice u sredinama u kojima rade ili 

žive. Žene, i to vjerojatno one koje su to osjetile na svojo „koži“, smatraju da se u 

našoj zemlji mnogo teže prihvataju žene kao liderice i, samim time manje ozbiljno. 

Njih 66% se u potpunosti ili uglavno slažu sa tom tezom, dok se za takvu potvrdu 

teze odlučilo za 64% muških ispitanika. 

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: U nasoj sredini 

zene se teze i manje ozbiljno prihvataju kao liderice? 

100% 

80% 

14 

19 

6 

8 

18 

Ne znam - bez 

odgovora 


60% 

40% 

20% 

36 

28 

32 

34 


slazem 


slazem 


0% 

Muski 

Zenski 


slazem 

Grafikon 61.1 

115

2.4.6 REZIME 

• Najveći broje ispitanika/ca smatra da gender ravnopravnost predstavlja 

ravnopravnost spolova i jednakost u svim segmentima društva. 

• 78,2% ispitanika/ca izjavilo je da oni licno, u njihovoj instituciji/organizaciji, 

vode računa o rodnoj ravnopravnosti 

• 48,4% ispitanika/ca je na odredjen način, bilo savjetom, bilo prijedlogom 

preuzeo aktivnu ulogu u tom procesu, dok 11,5% ispitanika/ca do sada nije 

sudjlovao na bilo koji način u tom procesu, ali smatra da je vrijeme da se 

uključi u proces uspostavljanja gender ravnopravnosti, 

• U najvećem broju slučajeva ispitanici/ce/ce su predlagali su da se vodi računa 

o ujednačenom broju zaposlenih žena i muškaraca, te da se vodi računa o što 

većem broju uključivanja žena u poslove njihovih institucija/organizacija, 

slijedi zapošljavanja kadra na osnovu kvaliteta, a ne na osnovu pola. Slijedeći 

odgovori odnose se na aktivnije uključivanje žena u rad, jednakog tretiranja 

zaposlenika, bez obzira na pol, upotrebu gender senzitivnog jezika, 

ugrađivanje gender komponente u zakone države, te u statute institucija i 

organizacija. 

• Porazna činjenica da 15,2% ispitanika/ca ne pozna nevladine organizacije 

koje se bave tematikom gender ravnopravnosti. 

• 63% ispitanika/ca svjesno je postojanja Agencija, Gender centara ili nekih 

drugih oblika vladinih organizacija/institucija koje se bave pitanjima gender 

ravnopravnosti. 

• Podjednak broj ispitanika/ca sudjeluje (49,1%), i ne sudjeluje (47,9) u 

aktivnostima koje imaju veze sa gender ravnopravnošću, sa brojem 

ispitanika/ca. 

• Najveći broj ispitanika/ca smatra da je neophodno da institucije/organizacije, 

koje se bave pitanjem gender ravnopravnosti , organiziraju različite seminare 

i edukacije, na kojima će stjecati znanje i vještine, a takodjer doznati 

informacije o ponašanju u skladu sa pravilima gender ravnopravnosti. 

Naglašena je upotreba pravne pomoći, pružanja pravne pomoći, te 

savjetodavne. Svi predlozi i potrebe ukazuju na ipak, nedostatan izvor 

informacija o pitanjima gender ravnopravnosti! 

• Od ukupnog broja ispitanika/ca, njih trećina (33,3%) vodi analizu ili statistiku 

u odnosu na polnu pripadnost u njihovoj instituciji/organizaciji. 

• Najveći broj ispitanika (16,4%) koji vode polnu statistiku ili rade analize po 

polu to čine iz krajnje pragmatičkih razloga «dobijaju važne informacije o 

potrbama oba pola», potom zbog zakonske obaveze (13,7%), i zbog toga što 

to od njih traži instutucija/organizacija (7,1%). 

• Više od trećine ispitanika/ca (36,8%) ima saznanje da u njihovoj poslovnoj 

okolini egzistira osoba koja se bavi pitanjima gender ravnopravnosti. 

• Ogromna većina ispitanika/ca (82%) mišljenja je da su muškarci i žene 

ravnopravni njihovoj instituciji/organizaciji. 

• Važno naglasiti da 81,3% ispitanika/ca smatra da u njihovim 

institucijama/organizacijama nije bitno kojeg je zaposlenik pola, kako bi 

napredovao u poslu. 

• Gotovo 90% ispitanika/ca smatra da se u njhovom poslovnom okruženju rad 

muških i ženskih uposlenika ocjenjuje jednakim kriterijumima. 

• 81,2% ispitanika/ca smatra da se u njihovim institucijama/organizacijama 

vodi računa o rodnoj ravnopravnosti. 

• Po mišljenju najvećeg broja ispitanika/ca (33,3%) promjena opće klime u 

društvu najzaslužnija je za pozitivan napredak po pitanju gender 

116

avnopravnosti u institucijama/organizacijama u kojima su zaposleni naši 

ispitanici/ce. 

• Tek 7,3% ispitanika/ca se izjasnilo da su postojale neke negativne reakcije na 

promjene uslovljene sprovodjenjem prakse gender ravnopravnosti. 

• U narednom grafikonu pokušano je definirati koje su to negativne reakcije 

koje su se desile u tim institucijama/organizacijama. 

• Najveći broj ispitanika/ca izjasnilo se da je najnegativniji uticaj za podizanje 

svijesti o rodnoj ravnopravnosti imao uticaj stereotipa i predrasuda u našem 

društvu. Postojali su otpori prema pokušajima formiranja aktiva žena, 

problemi u političkim partijama, te odredjena šikaniranja i prijetnje otkazom u 

odredjenim institucijama/organizacijam u kojima su postojali pokušaji 

uvodjenja gender ravnopravnosti. 

• Velik broj ispitanika/ca naglašava da se u njihovim 

institucijama/organizacijama vodi računa da se u istoj mjeri ohrabruju i 

muškarci i žene prilikom konkurisanja na posao i da se to u konkursima jasno 

naglasi , njih 37%. 

• Najveći broj ispitanika/ca (82,2%) smatra da se u njihovim 

organizacijama/institucijama pri zapošljavanju postavljaju jednaki kriterijumi i 

za muškarce i za žene. 

• 79,9% institucija/organizacija posjeduje polno izbalansirane komisije za izbor 

zaposlenih, bar sudeći prema odgovorima naših ispitanika/ca. Od tog 

postotka, nešto manje od pola smatra da su te komisije tek ponekad 

izbalansirane. 

• Gotovo polovina ispitanika/ca (45,7%) ne smatra da pričanje viceva koji 

aludiraju da je suprotni pol niže inteligencije predstavlja vid seksualnog 

uznemiravanja. 

• Većina ispitanika/ca (45,4%) smatra da ako se muškarci/žene posmatraju 

samo u kontekstu seksualnog objekta to predstavlja seksualno 

uznemiravanja. 

• Preko polovina ispitanih smatra da izjave «kako su osobe koje nisu u braku 

predanije poslu od onih koje su u bracnoj vezi» nemaju veze sa seksualnim 

uznemiravanjem 

• 57,8% ispitanika/ca ne misli da se «izjave da osobe koje imaju djecu 

zapostavljaju posao zbog porodicnih obaveza» može kategorizirati kao 

seksualno uznemiravanje. 

• 45,4% ispitanika/ca smatra da tumačenje profesionalnih uspjeha neke 

kolegice time što „razmišlja kao muškarac“ nije seksualno uznemiravanje, 

njih 24,1% smatra da takve izjave to jesu. 

• Ako se netko hvališe seksualnim poduhvatima, takav čin najveći broj 

ispitanika/ca (51,1%) smatra seksualnim uznemiravanjem. 

• Komentiranje pojedinih dijelova tijela na radnom mjestu, odnosno u poslovnoj 

okolini smatra se seksualnim uznemiravanjem 57,6% ispitanika/ca. 

• Javno komentarisanje privatnog i seksualnog zivota kolega/kolegica jeste 

seksualno uznemiravanje za 72,8% ispitanika/ca. 

• Uslovljavanje zadržavanja radnog mjesta ili napredovanja u poslu seksualnim 

uslugama jasno je ocijenjeno seksualnim uznemiravanjem kod 92,7% 

ispitanika/ca. 

• 90,4% ispitanika/ca izjavilo da je «otvoreno izrazavanje seksualnih ponuda 

nekom od kolega/kolegica» jasan oblik seksualnog uznemiravanja. 

• Nezeljeno dodirivanje jeste seksualno uznemiravanje za 91,6% ispitanika/ca. 

• Nasilan pokusaj ostvarivanja seksualnog kontakta jeste seksualno 

uznemiravanje za 95,6% ispitanika/ca. 

117

• Najveći broj ispitanika/ca ocijenilo je svoje znanje na temu gender 

ravnopravnosti kao dobro (37%). Ispitanici/ce/ce koji su, najvjerojatnije, 

svojim poslom vezani za projekte ili poslove vezane za rodnu ravnopravnost, 

svoje su znanje ocijenili kao odlično (13,6%) dok su vrlo dobrim, svoje 

znanje ocijenili 25,8% ispitanika/ca. 

• Najveći broj ispitanika/ca, (70%) bez obzira na znanje koje posjeduju o temi 

gender ravnopravnosti, voljeli bi da o toj temi dobiju više informacija, da 

saznaju više, prošire znanje, otvore nove vidike 

• Veliki broj ispitanika/ca, njih čak 41,2%, prisustvovali su ovakovj vrsti učenja 

i po nekoliko puta. Ipak, 46,1% ispitanika/ca nikada nije prisustvovao 

seminaru/treningu, na kojem je jedna od tema bila i gender ravnopravnost. 

• Najveći broj ispitanika/ca sudjelovao je na treninzima o temama gender 

ravnopravnosti koje je organizirao Gender centar RS, Gender centar FBiH ili 

Agencija za ravnopravnost polova BiH. 

• Po broju odgovora koje su ispitanici/ce dale slijede teme koje obuhvatuju 

slijedeća područja iz gender ravnopravnosti: podrška osnaživanju žena, 

implementacija zakona o ravnopravnosti polova, ravnopravnost polova u 

politici, ravnopravnost u svim segmentima života. 

• Ispitanici/ce iz BiH informacije o ravnopravnosti polova najviše dobijaju iz 

novina (36,5%), potom čitajući izvještaje entitetskih gender cenatara i 

Agencije za ravnopravnost polova BiH (31,9%). Slijede Izvještaji organitacija 

koje se bave zaštitom ljudskih prava (27,6%), rezultati istraživanja (20,,8%), 

članci u stručnim časopisima (15,7%), internet (16,2%) i knjige (11,2%). 

• 51,3% ispitanika/ca mišljenja je da žene nisu dovoljno ili uopće uključene u 

javni život. 

• Sa tvrdnjom «Muškarci u našoj zemlji lakše dolaze na rukovodeća mjesta 

nego žene» slaže se 84,3% ispitanika/ca.. 

• 35,4 % mišljenja je «U nasoj zemlji o vaspitanju djece vise bi trebalo da brinu 

ocevi» 

• 30,4% ispitanika/ca sa u potpunosti i uglavnom slažu sa tezom da žene i 

muškarci u našoj zemlji imaju (uživaju) ista prava. 38,6% ispitanika/ca se ne 

slažu sa ovom tvrdnjom. 

• Većina ispitanika/ca (41,4%) smatra da ne ipak postoji podjeljenost poslova 

na muške i ženske poslove. 

• 76,4% ispitanika/ca slažu se u potpunosti i uglavnom sa tezom da žene 

moraju uložiti više napora kako bi došle na neku poziciju, dok se 10,1% 

ispitanika/ca uglavnom ili uopšte ne slaže sa tom tezom. 

• 29,3% ispitanika/ca slaže se sa tvrdnjom «Zene i muskarci u nasoj zemlji 

imaju jednake sanse da napreduju u poslu». 

• 20,4% ispitanika/ca ima tu sreću da radi u institucijama/organizacijama koje 

poštuju pravne regulative i u kojima se napreduje prema kvaliteti i zalaganju, 

a ne prema svojevolji rukovodećih ljudi. 

• 85% ispitanika/ca ne smatra da je prirodno da žena sluša muškarca. 

• Prema mišljenju 65,6% ispitanika/ca žene su manje prihvaćene kao lideri i 

teže ih prihvataju u toj ulozi. 

118

3. PREPORUKE PROIZAŠLE IZ ISTRAŽIVANJA 

• Gender ravnopravnost jasno i precizno definisati ne kao apsolutna jednakost 

muškaraca i žena u svi situacijama, već kao uvažavanje, cijenjenje različitog 

ponašana, težnji i potreba muškaraca i žena. 

• Gender centri trebaju da prezentuju svoj rad i svoju misiju što širem krugu 

službenika na svim nivoima vlasti. 

• Gender centri trebaju animirati rad nominovanih lica na svim niovima vlasti i 

poticati njihovu aktivnost unutar institucije/organizacije. 

• Afirmisati i potencirati vođenje gender statistike u društvu, naročito u 

državnim institucijama. 

• Učiniti što više dostupnim informacije o gender temama i gender problematici 

(analize, rezultati istraživanja, prezentacije, okrugli stolovi i dr.). 

• Iskoristiti pisane medije (novine) u afirmisanju gender koncepta kod velikog 

broja ljudi. 

• Organizacija seminara i treninga, za zaposlene u uprav na svim nivoima, na 

kojima će se planski i sistematski baviti gender tematikom. 

• Organizaciju treninga i seminara, koliko je to moguće, prepustiti državnim i 

entitetskim gender mehanizmima. 

• Na treninzima predočiti stvarno stanje na terenu tj. zastupljenost žena u svim 

sferama društva i nivoima vlasti 

• Voditi računa da na treninge budu pozvani i muškarci i žene 

• Treninge koncipirati tako da imaju praktičnu vrijednost za učesnike treninga 

(sprovođenje zakona o ravnopravnosti polova, načini sprovođenje zakona u 

pojedinim sferama društva, praktična korist za muškarce i žene, problemi u 

sprovođenju i kako ih prevazići i dr.) 

• Posebno se baviti oblastima seksualnog zlostavljanja i pokušati rasvijetliti 

nedoumice oko toga šta jeste, a šta nije seksualno zlostavljanje. 

• Obratiti pažnju na fenomen polne diskriminacije na poslu i u društvu uopšte. 

119

4. LITERATURA I IZVORI 

• Izvještaj Bosne i Hercegovine o zakonodavnim i drugim mjerama na 

provođenju načela utvrđenih u okvirnij konvenciji za zaštitu nacionalnih 

manjina, Savjet ministara, Sarajevo, 2005, www.coe.int; 

• Konvencija o eliminaciji svih oblika diskriminacije žena – objavljena u Sevima 

Sali i Zlatan Terzić : Međunarodni dokumenti o ljudskim pravima – 

Instrumenti Federacije Bosne i Hercegovine , Pravni centar Fonda Otvoreno 

društvo BiH, Sarajevo 1996. 

• Procjene Istraživačko-dokumentacionog centra BiH, Nezavisne novine, 

23.11.2005. godine , Str. 4 

• Žene i muškarci u RS, Republički zavod za statistitku RS, Banja Luka, 2005 

• Žene i muškarci u FBiH, Federalni zavod za statistiku FBiH, Sarajevo , 2005 

• Gender Bosne i Hercegovine, Agencija za statistiku BiH, Sarajevo, 2005 

• Izvještaj nevladinih organizacija o stanju prava djece u Bosni i Hercegovini, 

Naša djeca Sarajevo i Zdravo da ste Banjaluka, Sarajevo, avgust 2004. 

• Savić Jovan, Dimitrijević Strahinja, Uletilović Nada, Stanić Sonja, Štrbac 

Aleksandra Djeca o sebi- Istraživanje o položaju djece u porodici, školi i 

okruženju Banja Luka, ATR print i Zdravo da ste, 2005 

• Psihičko i seksualno uznemiravanje na Univerzitetu u Banjaluci, Unija 

studenata socijalnog rada banjalučkog univerziteta i Gender centar Vlade RS, 

Banjaluka 2003. 

• Ministarstvo za ljudska prava i izbjeglice Agencija za ravnopravnost spolova, 

Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 2005 

• Hadžiabdić-Filipović, S. Country Report for Bosnia and Hercegovina, Sarajevo, 

2002 

• Studija sistema nacionalnog integriteta, Izvještaj Transparency International 

Bosna i Hercegovina, Banja Luka, 2004 

• Blagojević, M., Položaj žena u zemljama Balkana- komparativna analiza, 

Gender centar FBiH i Gender centar RS, Sarajevo-Banja Luka, 2004 

• Blagojević, M. Gender Barometar BiH 2002., Gender cenrar Vlade RS i Gender 

centar Vlade FBiH, 2004 Federalni zavod za zapošljavanje 

• Ponuda radne snage sa evidencije nezaposlenih i promjene na evidenciji za 

mjesec 10/2005, Zavod za zapošljavanje RS, dostavljeno 15.12. 2005 

• Ponuda radne snage sa evidencije nezaposlenih i promjene na evidenciji za 

mjesec septembar 2005, Federalni zavod za zapošljavanje, dostavljeno 15.12. 

2005 

120

• Nacrt Državnog plana akcije za gender po Pekinškoj deklaraciji; Ministarstvo 

za ljudska prava i izbjeglice BiH, Agencija za ravnopravnost spolova Bosne i 

Hercegovine, Sarajevo-dokument je u proceduri usvajanja, 2005 

• Bakšić- Muftić, J. Učešće žena u političkom i javnom životu BiH, Patchworak 

br.1-2, UG Žene ženama, 2003; Str. 27-60 

• Monitoring printanih medija u BiH o pojavnosti i prezentaciji žene, 

Udruženje/udruga “BiH novinari”, juli/srpanj 2005. godine 

• Popović D. i saradnici Gender Media Watch 2002 Bosna i Hercegovina, 

Gender Centar FBiH Sarajevo i Gender Centar RS Banjaluka, 2004 

• Zavod za zaštitu zdravlja RS, document dostavljen 09.12.2005 

• Zavod za javno zdravstvo FBiH document dostavljen 09.12.2005 

• Pregled broja zabilježenih žrtava nasilja u porodici, Gender centar Vlade 

Republike Srpske, dostavljeno 31.12.2005. 

ZAKONI 

• Ustav Bosne i Hercegovine Opšti okvirni sporazum za mir u Bosni i 

Hercegovini – Aneks IV – 1995. 

• Ustav Federacije Bosne i Hercegovine , («Službene novine Fedracije BiH», br. 

1/94, 13/97, 16/02, 22/02 i 52/02) 

• Ustav Republike Srpske, («Službeni glasnik Republike Srpske», broj 21/92, 

28/94, 8/96, 13/96, 15/96, 16/96, 21/96, 21/02, 31/02, 31/03, 115/05 i 

117/05) 

• Porodični zakon («Službeni glasnik Republike Srpske», br. 54/02) 

• Zakon o zaštiti od nasilja u porodici RS («Službeni glasnik Republike Srpske», 

br. 118/05) 

• Zakonom o političkim organizacijama RS («Službeni glasnik Republike 

Srpske», br. 15/96 i 17/02) 

• Izbornog zakona Republike Srpske («Službeni glasnik Republike Srpske», br. 

34/02, 35/03, 24/04 i 19/05) 

Deleted: 

• Krivični zakon Republike Srpske, («Sl. Glasnik Republike Srpske»,. br. 49/03) 

• Zakon o radnim odnosima (“Sl. Glasnik RS” br. 25/93, 14/94, 15/96, 21/96, 

3/97 i 10/98) 

• Zakon o zapošljavanju i ostvarivanju prava nezaposlenih lica (“Sl. Glasnik RS” 

br. 25/93, 14/94, 25/97 i 10/98) 

• Zakon o zaštiti na radu (“Sl. Glasnik RS” br. 26/93, 14/94, 21/96 i 10/98) 

121

• Zakon o zdravstvenom osiguranju (“Sl. Glasnik RS” br. 18/99, 51/01, 70/01, 

53/03 i 57/03) 

• Zakon o zdravstvenoj zaštiti (“Sl. Glasnik RS” br. 18/99, 58/01i 62/02) 

• Zakon openzijskom i invalidskom osiguranju (“Sl. Glasnik RS” br. 32/00, 

40/00, 37/01, 32/02, 40/02, 47/02, 110/03 i 67/05) 

• Zakon o radu (“Sl. Glasnik RS” br. 38/00, 40/00, 47/02, 38/03, i 66/03) 

• Zakon o zapošljavanju (“Sl. Glasnik RS” br. 38/00 i 85/03) 

• Zakonom o ravnopravnosti spolova u Bosni i Hercegovini («Službeni glasnik 

BiH», broj 16/03), 

• Porodicni zakon Federacije Bosne i Hercegovine („Sluzbenim novinama F 

BiH«, broj35/05) 

DRŽAVNI I MEĐUNARODNI DOKUMENTI 

• Srednjoročna razvojna srategija BiH - PRSP 2004 - 2007. 

• Konvencija o eliminaciji svih oblika diskriminacije nad ženama - CEDAW 

(1979) 

• Pekinška deklaracija i platforma za akciju (1995). 

ELEKTRONSKI IZVORI 

• www.narodnaskupstinars.net 

• www.tuzilastvo-rs.org 

• www.parlamentfbih.gov.ba 

• www.vladars..net 

• www.cra.ba 

• www.vzs.ba 

122

5. DODATAK 

5.1 DODATAK: Tabele za velike grafikone 

Tabela 1. Sta je za Vas rodna ravnopravnost? Za Grafikon 1 

Frekvence 

Procenti 

Postizanje demokratskog i humanog drustva 6 1.4 



Postavljanje zena na mjesto koje im zaista 

pripada 

Ista nadoknada za sve poslove 

Bez odgovora 


Zakonski regulisana ravnopravnost 

Postizanje opste svijesti stanovnistva o 

ravnopravnosti polo 

Jednaki pristupi resursima 

Jednakost ljudskih bica 

Jednake mogucnosti izbora za muskarce i zene 

Tolerancija 

Elementarno ljudsko pravo 


Nedostizno 

Civilizacijske vrijednosti 

Jacina zene 

Dvije jednake polovine jednog tijela 


315 73.8 

2 .5 

3 .7 

42 9.8 

14 3.3 

2 .5 

1 .2 

2 .5 

1 .2 

6 1.4 

1 .2 

1 .2 

7 1.6 

1 .2 

2 .5 

1 .2 

3 .7 

8 1.9 

123

Timski rad 

Nema ravnopravnosti polova, postije samo muski 

i zanski posl 

Na rukovodecim pozicijama 

Ne znaci mi nista 

Nesto preljepo sto treba postojati svugdje 

Ne zna/Odbija 

Total 

2 .5 

1 .2 

1 .2 

1 .2 

1 .2 

3 .7 

427 100.0 

Tabela 2. Da, predlozio-la sam da: Za Grafikon 3.1 

Frekvence 

Procenti 












Kroz zaduzenja rukovodilaca 

6 4.4 

3 2.2 

7 5.2 

10 7.4 

6 4.4 

4 3.0 

2 1.5 

7 5.2 

2 1.5 

5 3.7 

2 1.5 

1 .7 

124


Angazovanje na stvaranju uslova za 

ravnopravnost 

Apsolutna ravnopravnost u svim sferama drustva 



Voditi racuna o broju zaposlenih muskaraca i 

zena 

Da majke imaju fleksibilno radno vrijeme 


politiku institu 



Da pri prijemu na posao bude vise pripadnica 

zenskog pola 

Rad na tome da zajednica postane gender 

zanzitivna 

Da se princip gender ravnopravnosti ugradi u 

nastavne planov 

Da starije zenske osobe budu rasporedjene na 

lakse poslove 

Bolji tretman u budzetu RS za gender 



Ne zna/Odbija 

Total 

3 2.2 

4 3.0 

1 .7 

5 3.7 

2 1.5 

10 7.4 

1 .7 

6 4.4 

9 6.7 

1 .7 

2 1.5 

5 3.7 

1 .7 

1 .7 

1 .7 

2 1.5 

6 4.4 

20 14.8 

135 100.0 

125

Tabela 3. Da, uradio-la sam da: Za Grafikon 3.2 












ravnopravnost 



Voditi racuna o broju zaposlenih muskaraca i 

zena 

Iznjene i dopune zakona o zdravstvenoj zastiti i 

zdrav. osig 


politiku institu 



Rad na tome da zajednica postane gender 

zanzitivna 





3 4.2 

2 2.8 

2 2.8 

4 5.6 

7 9.9 

6 8.5 

9 12.7 

1 1.4 

2 2.8 

2 2.8 

2 2.8 

1 1.4 

3 4.2 

2 2.8 

1 1.4 

1 1.4 

4 5.6 

1 1.4 

2 2.8 

1 1.4 

1 1.4 

1 1.4 

126


Monitoring projekata o ravnopravnosti 


Ne zna/Odbija 

Total 

1 1.4 

1 1.4 

1 1.4 

10 14.1 

71 100.0 

Tabela 4. Da li postoji jos neki nacin na koji ste se Vi licno angazovali u cilju 

sprovodjenja rodne ravnopravnosti? Za Grafikon 4 

Projekti u realizaciji SOS telefona 

Interni akti 



Ucesce u programima posticanja rodne 

ravnopravnosti 

Dajem svoj doprinos kao trener 

Ne postoji 


Projekti u saradnji sa Kancelarijom za 

ravnopravnost polova 



Formiranje zenska sekcije u sindikatu 




Seminari 


1 .2 

1 .2 

6 1.4 

7 1.7 

14 3.3 

1 .2 

127 30.0 

10 2.4 

5 1.2 

8 1.9 

12 2.8 

3 .7 

7 1.7 

14 3.3 

10 2.4 

1 .2 

127

Tribine 


Zastita zena na poslu 

Projekat " Zene to mogu" 

Zastupanje na sudu 

Svakodnevna edukacija o ravnopravnosti polova 

Nastoji m da normativan rjesenja iskazu ovaj vid 

senzibilite 


U okviru svoje normativne aktivnosti 

Pisem o rodnoj ravnopravnosti u dnevnim 

novinama 

Da u svojoj okolini 

Imamo dosta ravnopravan odnos 

U svakodnevnom radu zalaganje za ravnopravnost 

polova 

Ucestvovala sam u pisanju izvjestaja na nivou BiH 

o stanju z 

Emisija na radiju 

Aktivnosti u vezi oblasti zdravlja i soc. zastite 


U priprema pojedinih zakona zalazem se za 

ravnopravnost polo 

Ravnopravnost polova medju djecom 

Promovisanje gender komponente medju 

prijateljima i poznanic 

Izrada gender barometra 

Prilikom izbora u lokalne i republicke organe vlasti 

2 .5 

5 1.2 

1 .2 

1 .2 

1 .2 

2 .5 

2 .5 

7 1.7 

2 .5 

4 .9 

2 .5 

3 .7 

11 2.6 

2 .5 

2 .5 

2 .5 

20 4.7 

11 2.6 

3 .7 

5 1.2 

4 .9 

3 .7 

128

Traganje za drmskim tekstovima i zenskim 

idejama 

Rodno senzitivan jezik 

Jednako pravedan prema svim zaposlenicima 

Rad pri UNICEF-u na promovisanju zenskih prava 

Promovisanje jednakosti u BiH 

Ne zna/Odbija 

Total 

1 .2 

1 .2 

1 .2 

1 .2 

1 .2 

97 22.9 

424 100.0 

Tabela 5. Kakvu vrstu strucne pomoci ocekujete od ovih institucijaorganizacija? 

Za Grafikon 9 


Saradnja 17 4.0 






Informisanje 



Uklhucivanje ove institucije tamo gdje je njena 

aktivnost po 

Razmjena iskustava s aljudima i organizacijama 

Literatura 

Partnerstvo u realizaciji projekata 

Materijalna i tehnicka srestva 

24 5.6 

13 3.1 

89 20.9 

10 2.3 

11 2.6 

29 6.8 

13 3.1 

10 2.3 

14 3.3 

2 .5 

1 .2 

3 .7 

1 .2 

129

Ne znam 

Pravna pomoc 

Veca medijska angazovanost 

Promocija rodnih prava 

Promotivna uloga 

Bolja implementacija strategije u cilju odrzivog 

razvoja 

Zastupanje jednakih prava za sve 


Uticaj na sve sfere drustva 

Organozovanje predavanja na tu temu od 

Osnovne skole 

Spreovodjenje zakona o ravnopravnosti polova u 

zivot 

Nametnuti temu da su zene vrijednije, pametnije 

i postenije 

Podrska projektima sa gender aktivnostima 

Da nas redovno informisu o planovima i 

aktivnostima i da red 

Korekcijom nasih svatanja o neravnopravnosti 

polova 

Definisanje rodnih odnosa i zaposljavanja 

Saradnja na zajednickim projektima zenskog 

preduzetnistva 

Posvetiti vise paznja porodici 

Socijalna i zdravstvena zastita 


Zena na izborima 

Ne zna/Odbija 

4 .9 

12 2.8 

4 .9 

1 .2 

1 .2 

1 .2 

4 .9 

7 1.6 

4 .9 

4 .9 

7 1.6 

1 .2 

4 .9 

3 .7 

1 .2 

2 .5 

4 .9 

1 .2 

1 .2 

8 1.9 

1 .2 

114 26.8 

130

Total 

426 100.0 

Tabela 6. Ako je odgovor da molimo Vas da nam detaljnije opisete sta se 

desilo? Za Grafikon 17.1 


Frekvence 

Procenti 

1 3.0 

Zene rukovodioci su pomogle muskarcima da 

napreduju 

Negativno reagovanje na upotrebu 

rodnosenzitivnog jezika 




Problem u politickim partijama zbog muske 

vecine 


Otpor muskih kolega za formiranje aktiva zena u 

SSRS 


Provokacija 

Ne zna/Odbija 

Total 

1 3.0 

2 6.1 

2 6.1 

7 21.2 

1 3.0 

2 6.1 

1 3.0 

2 6.1 

1 3.0 

1 3.0 

12 36.4 

33 100.0 

Tabela 7. Po Vasem misljenju, sta treba uraditi u vasoj institucijiorganizaciji 

da bi doslo do poboljsanja u rodnoj ravnopravnosti? Za Grafikon 

18 


Nastaviti 20 4.7 

Organizovati seminare 

Nista 

1 .2 

72 17.0 

131


Podrska zenama u prihvatanju rukovodecih 

mjesta 

Ukljucivanje muskaraca u nase aktivnosti 

Edukacija 

Informisanje 

Odrzati postojece stanje 

Pozicija i uloga u drustvu 

Struktura kolektiva je u korist zena pa je tesko 

uraditi nes 

Podizanje svijesti o rodnoj ravnopravnosti 


Svakodnevni razgovor 

Povecati broj aktivista/aktivistkinja 

Veca aktivnost NVO 

Definisati problem, a zatim plan aktivnosti 

Ocjenjivanje prema sposobnosti a ne prema polu 

Ravnopravnost u boljem polozaju zena 

Podici svijest zene 

Poboljsati uslove rada 

Promjena i skraceno radno vrijeme 

Zastita zana u toku trudnoce 


Promjena drustvene klime 

Skolovati nastavnicki kadar muskog pola 

Saradnja sa gender centrom 

5 1.2 

10 2.4 

8 1.9 

39 9.2 

7 1.7 

15 3.5 

1 .2 

10 2.4 

23 5.4 

5 1.2 

4 .9 

1 .2 

1 .2 

2 .5 

3 .7 

1 .2 

6 1.4 

3 .7 

1 .2 

1 .2 

8 1.9 

2 .5 

2 .5 

5 1.2 

132

Putem zakonske regulative ugraditi princip 

gender ravnopravn 

Zaposljavati isti broj muskaraca i zena 

Veca vlast muskarcima 

Povecati primanja 

Uticaj na promjeni mentalne strukture 

Imenovato osobe koje se bave gender pitanjima 

Gender jednakost u prihvatanju zakona 

provodjenje gender jednakosti 

Ne zna/Odbija 

Total 

9 2.1 

2 .5 

1 .2 

2 .5 

1 .2 

4 .9 

1 .2 

1 .2 

147 34.7 

424 100.0 

Tabela 8. Ko je organizovao te seminare-treninge? Za Grafikon 37 



UNDP 

ICFTU 

CIPE 

Ministarstvo obrazovanja 

Zene to mogu 

OHCHR 

Medjunarodne organizacije 

UNICEF 

Udruzene zene 


IRIS 

12 5.4 

1 .4 

1 .4 

2 .9 

2 .9 

1 .4 

1 .4 

1 .4 

15 6.7 

40 17.9 

1 .4 

133

USAID 

Udruzenje izbornih zvanicnika BiH 

120 Torino 

Novinske agencije 


IBHI 

Zene zenama 

Zene to mogu 

Polozaj zene u zemljama Balkana 

TALDI 

OSCE 


IFAD 

PCU BiH 

Helsinski parlament gradjana 

Ombudsman 

SIDA 

MEDICA Zenica 

Agencija za ravnopravnost polova 

BiH 

Republicki pedagoski zavod 

PRO ET CONTRA 

S avez sindikata RS 

ONA Sarajevo 

CMS Zagreb 

2 .9 

1 .4 

1 .4 

1 .4 

5 2.2 

7 3.1 

4 1.8 

1 .4 

1 .4 

2 .9 

4 1.8 

29 12.9 

2 .9 

1 .4 

2 .9 

3 1.3 

3 1.3 

1 .4 

15 6.7 

2 .9 

1 .4 

1 .4 

2 .9 

1 .4 

134

Projekat humanizacije odnosa medju 

polovima 

Svedska statistika 

Zenski centar Trebinje 

DEMOS 

AFI 

IOCC 

Vlada SAD 

CURE Sarajevo 

Savez samostalnih sindikata 

MLJPI 

Ministarstvo pravde 

Svajcarski ured 

Drugo 

Ne zna/Odbija 

Total 

1 .4 

1 .4 

1 .4 

1 .4 

1 .4 

1 .4 

1 .4 

1 .4 

1 .4 

1 .4 

1 .4 

1 .4 

1 .4 

13 5.8 

224 100.0 

Tabela 9. Koje su to oblasti iz domena rodne ravnopravnosti o kojima biste voljeli 

da dobijete vise informacija na seminarima ili treninzima? Za Grafikon 38 


Obrazovanje 6 1.4 

Nacin sprovodjenja medjunarodnih 

dokumenata 


Novi trendovi i istrazivanja 


Podrska osnazivanju zena 


8 1.9 

5 1.2 

5 1.2 

5 1.2 

20 4.7 

6 1.4 

135

Postizanje jednakosti polova 

Analiza strukture zaposlenih 

Sve 

Nista jer postoji 

Ravnopravnost u porodici 

Informisanje o ravnopravnosti u ostalim 

institucijama 

Menadzment i zene u biznisu 

Literatura 

Rodna ravnopravnost i zaposlajavanje 

Paralele sa medjunarodnom praksom 

Primjeri manifestne rodne ravnopravnosti u 

nasem drustvu 


Podaci nakon seminara o rodnoj 


Ravnopravnost u svim segmentima drustva 

Ravnopravnost u koristenju zdravstvenih 

usluga 

Ucesce u javnom zivotu 

Uticaj tradicije 

Podaci o nasilju 

Podaci o sprovodjenju gender parametara 

Implementacija zakona o ravnopravnosti 

polova 

Socijalna psihologija 

Teme u nastavnom procesu 

Pravosudni sistem 

6 1.4 

1 .2 

44 10.4 

2 .5 

10 2.4 

10 2.4 

3 .7 

1 .2 

9 2.1 

1 .2 

1 .2 

13 3.1 

1 .2 

15 3.5 

5 1.2 

3 .7 

4 .9 

3 .7 

10 2.4 

17 4.0 

1 .2 

1 .2 

2 .5 

136

Gender u medijima 

Ravnopravnost profesionalnog angazovanja 

Trgovina zenama 

Odgoj djece i uticaj na njihovu samo 

percepciju 

Polozaj zena na selu 

Polozaj zena u pojedinim sredinama 

Gender mainstreaming 

Gender budzetiranje 

Predrasude i stereotipi 

Prepoznati podrucje ravnopravnosti 

Primjeri iz prakse 

Drugo 

Ne zna/Odbija 

Total 

8 1.9 

4 .9 

2 .5 

5 1.2 

2 .5 

2 .5 

3 .7 

5 1.2 

1 .2 

1 .2 

1 .2 

1 .2 

170 40.2 

423 100.0 

137

5.2 DODATAK: Prema polu 


Ne zna/Odbija 

0.6 

Muski 

Drugo 

4.5 

Timski rad 

1.2 


4.3 


1.2 

Jednake mogucnosti izbora za 

muskarce i zene 

1.9 

Uvazavanje razlicitih potreba oba 

pola 

3.1 

Bez odgovora 

12.3 

Ravnopravnost polova i jednakost u 

svim segmentima drustva 

69.8 

Postizanje demokratskog i 

humanog drustva 

1.2 

Grafikon 1. 

0 20 40 60 80 

138


Zenski 

Ne zna/Odbija 

0.8 

Drugo 

6.5 


Jednake mogucnosti izbora za 

muskarce i zene 

Uvazavanje razlicitih potreba oba 

pola 

Bez odgovora 

2.3 

1.1 

3.4 

8.3 

Ravnopravnost polova i jednakost u 

svim segmentima drustva 

76.2 

Postizanje demokratskog i 

humanog drustva 

1.5 

0 20 40 60 80 100 

Grafikon 2 

139

Da li Vi licno, u vašoj instituciji-organizaciji, 

vodite racuna o rodnoj ravnopravnosti? 

100% 

7 

8 

80% 

17 

Odbija - bez 

odgovora 

60% 

Ne znam 

40% 

88 

72 

Ne 

20% 

Da 

0% 

Muski 

Zenski 

Grafikon 3. 


u cilju postizanja gender 


100% 

80% 

60% 

40% 

7 

11 

23 

23 

6 

12 

6 

33 

14 



preduzmem 


racuna 

Ne, to je izvan moje 

kompetencije 


20% 

33 

30 


0% 

Muski 

Zenski 

Grafikon 4. 

140


20.4 

Muski 

Drugo 

0.2 

5.6 


1.9 

1.9 

Da starije zenske osobe budu rasporedjene na lakse poslove 

1.9 

1.9 


5.6 

3.7 


9.2 

1.9 


9.3 

3.7 


1.9 

1.9 


1.9 

1.9 


7.4 

1.9 


1.9 

11.1 


3.7 

0 20 40 

Grafikon 5. 

141


Ne zna/Odbija 

11.1 

Zenski 


3.7 




1.2 

1.2 

2.5 



4.9 

6.2 

Da majke imaju fleksibilno radno vrijeme 

1.2 



4.9 

6.2 

Apsolutna ravnopravnost u svim sferama drustva 

1.2 



3.7 

4.9 


1.2 


4.9 





2.5 

3.7 

1.2 

3.7 


7.4 





4.9 

6.2 

3.7 

7.4 

0 20 

Grafikon 6. 

142


Muski 

Ne zna/Odbija 

10.5 






2.6 

2.6 

2.6 

2.6 

2.6 


7.9 

Izmjene i dopune zakona o zdravstvenoj zastiti 




2.6 

2.6 

2.6 

2.6 


5.3 




2.6 

2.6 

2.6 


10.5 



7.9 

7.9 


10.5 




2.6 

2.6 

2.6 

0 20 

Grafikon 7. 

143


Zenski 

Ne zna/Odbija 

18.2 

Monitoring projekata o ravnopravnosti 

3.0 


6.1 


3.0 


3.0 


3.0 


3.0 


6.1 


3.0 


3.0 


15.2 


9.1 


12.1 


3.0 


3.0 


6.1 

Grafikon 8. 

0 20 

144

Da li postoji jos neki nacin na koji ste se Vi licno angazovali u 

cilju sprovodjenja rodne rabnopravnosti? 

Muski 

Ne zna/Odbija 

28.0 

Drugo 

6.8 

Prilikom izbora u lokalne i republicke organe vlasti 

1.2 


1.2 


3.1 


4.3 


1.2 


3.1 


1.2 


1.9 


6.8 


3.7 


3.1 


1.9 

Ne postoji 

26.7 


2.5 


1.9 


1.2 

0 5 10 15 20 25 30 

Grafikon 9. 

145

Da li postoji jos neki nacin na koji ste se Vi licno 

angazovali u cilju sprovodjenja rodne rabnopravnoati? 

Ne zna/Odbija 

19.8 

Zenski 

Drugo 

8.9 

Promovisanje gender komponente medju prijateljima i poznanic 





Pisem o rodnoj ravnopravnosti u dnevnim novinama 








Projekti u saradnji sa Kancelarijom za ravnopravnost polova 


1.9 

1.1 

2.3 

4.9 

2.3 

1.5 

2.3 

1.5 

2.7 

1.1 

1.1 

2.7 

3.0 

1.5 

2.7 

Ne postoji 

31.9 




1.5 

1.5 

3.8 

0 10 20 30 40 

Grafikon 10. 

146

DA LI ZNATE DA POSTOJE INSTITUCIJE/ORGANIZACIJE KOJE SE BAVE 

AKTIVNOSTIMA U VEZI SA SPROVODJENJEM RAVNOPRAVNOSTI POLOVA? 

Znam za nevladine organizacije-institucije 

100% 

80% 

60% 

40% 

86 

82 

Znam 

Ne znam 

20% 

0% 

14 

Muski 

18 

Zenski 

Grafikon 11. 

Znam za vladine organizacije-institucije 

100% 

80% 

60% 

57 

67 

40% 

Znam 

Ne znam 

20% 

43 

34 

0% 

Muski 

Zenski 

Grafikon 12. 

147

Nemam informacije o takvim organizacijamainstitucijama 

100% 

80% 

60% 

40% 

99 96 

Nemam 

Imam 

20% 

0% 

Muski 

Zenski 

Grafikon 13. 

Da li ste se Vi licno angazovali ili interesovali za 

saradnju sa nekim drugim institucijamaorganizacijama 

s ciljem ostvarenja mogucnosti za 

provodjenje aktivnosti u vezi sa rodnom 

ravnopravnoscu? 

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

53 

43 

45 

52 


Ne znam 

Ne 

Da 

0% 

Muski 

Zenski 

Grafikon 14. 

148


Muski 

Ne zna/Odbija 

30.2 

Drugo 

7.7 




Pravna pomoc 

Ne znam 




1.2 

1.2 

1.9 

1.9 

1.9 

4.3 

1.9 

4.9 

Informisanje 

9.3 



2.5 

4.3 


13.0 


2.5 


Saradnja 

4.3 

7.4 

0 5 10 15 20 25 30 35 

Grafikon 15. 

149


Zenski 

Ne zna/Odbija 

24.6 

Drugo 

7.1 


Saradnja na zajednickim projektima zenskog preduzetnistva 



Organozovanje predavanja na tu temu od Osnovne skole 





Pravna pomoc 




Informisanje 



2.3 

1.1 

1.1 

1.9 

1.1 

1.1 

1.5 

1.1 

1.1 

3.4 

2.7 

2.7 

1.9 

5.3 

1.5 

2.3 


25.8 



Saradnja 

3.4 

4.5 

3.8 

Grafikon 16. 

0 5 10 15 20 25 30 

150

Da li Vi prilikom obavljanja svakodnevnih 

poslova vodite analizu ili statistiku u 

odnosu na polnu pripadnost? 

100% 

80% 

60% 

57 

62 

Odbija - bez 

odgovora 

Ne znam 

40% 

Ne 

20% 

36 

31 

Da 

0% 

Muski 

Zenski 

Grafikon 17. 

Ako vodite analizu ili statistiku, u odnosu na polnu pripadnost, zbog 

cega to radite? 

100% 


80% 

48 

51 

Nesto drugo... 

60% 

40% 

20% 

13 

6 

16 

13 

8 

16 

To od mene trazi institucijaorganizacij 

Jer mi dobijamo vasne 

informacije o potr 


0% 

16 

Muski 

12 

Zenski 

Grafikon 18. 

151

Drugo: 

Muski 

Ne zna/Odbija 

19.0 


4.8 


4.8 

Zelim da zenski pol dobije mjesto koje 

mu pripada 

9.5 

Priroda posla 

4.8 

Senzitizacija 

4.8 


4.8 


19.0 


4.8 


19.0 


4.8 

0 20 

Grafikon 19. 

152

Drugo: 

Zenski 

Ne zna/Odbija 

23.5 

Jer je to bitno za dalji opstanak 

drustva 

2.9 


5.9 


14.7 


5.9 

Zelim da zenski pol dobije mjesto koje 

mu pripada 

Tesko je voditi evidenciju jer je moj 

posao vezan za 85% zen 

2.9 

5.9 

Priroda posla 

2.9 

Senzitizacija 

2.9 


5.9 


11.8 


2.9 


2.9 


8.8 

0 20 40 

Grafikon 20. 

153

Da li u Vasoj instituciji-organizaciji postoji osoba 

koja se bavi pitanjima rodne raavnopravnosti? 

100% 

6 

6 

80% 

60% 

56 

55 

Odbija - bez 

odgovora 

Ne znam 

40% 

Ne 

20% 

36 

37 

Da 

0% 

Muski 

Zenski 

Grafikon 21. 

Po Vasem misljenju, da li su u Vasoj institucijiorganizaciji 


100% 

80% 

60% 

7 

6 

17 

Odbija - bez 

odgovora 

Ne znam 

40% 

90 

77 

Ne 

20% 

Da 

0% 

Muski 

Zenski 

Grafikon 22. 

. 

154

Po Vasem misljenju, da li je za napredovanje u 

poslu u vasoj instituciji-organizaciji vazno kojeg 

ste pola? 

100% 

7 

80% 

Odbija - bez 

odgovora 

60% 

89 

77 

Ne znam 

40% 

Ne 

20% 

0% 

7 

Muski 

17 

Zenski 

Da 

Grafikon 23. 

Da li se u Vasoj instituciji-organizaciji rad 

muskaraca i zena ocjenjuje jednakim 

kriterijumima? 

100% 

80% 

7 

8 

Odbija - bez 

odgovora 

60% 

40% 

96 

85 

Ne znam 

Ne 

20% 

Da 

0% 

Muski 

Zenski 

Grafikon 24. 

155


vodi racuna o rodnoj ravnopravnosti? 

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

0% 

7 

65 

26 

Muski 

19 

58 

18 

Zenski 

Ne znam - bez 

odgovora 

Nimalo 

Nedovoljno 

Dovoljno 

Veoma mnogo 

Grafikon 25. 

Po Vasem misljenju, ko je najvise zasluzan za taj 

napredak u vasoj instituciji-organizaciji? 


100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

0% 

14 

14 

36 

15 

14 

Muski 

8 

18 

11 

31 

16 

12 

Zenski 

Nesto drugo 

Uprava 

Mediji 

Promjena opate 

"klime" u drustvu 


Osobe ili sluzba koja 

se bavi pitanjem r 

Grafikon 26. 

156

Drugo: 

Muski 

Ne zna/Odbija 

8.7 


4.3 


4.3 

Visoko sudsko i tuzilacko 

vijece 

4.3 

Stav zaposlenih po tom 

pitanju 

8.7 


26.1 

Rukovodilac 

4.3 


13.0 


13.0 

Priroda posla 

8.7 


4.3 

0 20 40 

Grafikon 27. 

157

Ne zna/Odbija 

Drugo: 

14.3 

Zenski 

Drugo 

4.1 

Umjesani razliciti faktori 

Ministar 

Gradonacelnik 

Projekti koje smo radili po pitanju gender zenzitivnosti 

2.0 

2.0 

2.0 

2.0 


4.1 




2.0 

2.0 

2.0 


12.2 


2.0 

Niko 

8.2 

Rukovodilac 

4.1 


8.2 

Nisak nivo kulture i tradicije 

2.0 

Cinjenica da se zene uglavnom zene prijavljuju za ovaj posao 

8.2 


12.7 

Priroda posla 

4.1 


2.0 


4.1 

0 20 

Grafikon 28. 

158

Da li je bilo negativnih reakcija na promjene 

uslovljene sprovodjenjem prakse rodne 


100% 

80% 

13 

22 

60% 

40% 

20% 

83 

65 


Ne znam 

Ne 

Da 

0% 

Muski 

9 

Zenski 

Grafikon 29. 

Ako je odgovor da molimo Vas da nam detaljnije 

opisete sta se desilo? 

Ne zna/Odbija 

28.6 

Muski 


Manji radni staz za zene do 

penzije 

14.3 

14.3 


42.9 

0 20 40 60 

Grafikon 30. 

159

Ako je odgovor da molimo Vas da nam detaljnije opisete 

sta se desilo? 

Zenski 

Ne zna/Odbija 

34.5 

Provokacija 

3.8 

Otpor muskih kolega za formiranje aktiva zena u SSRS 

7.7 


3.8 

Problem u politickim partijama zbog muske vecine 

7.7 


3.8 


15.4 


7.7 

Negativno reagovanje na upotrebu rodnosenzitivnog 

jezika 

7.7 

Zene rukovodioci su pomogle muskarcima da 

napreduju 

3.8 


3.8 

0 20 40 

Grafikon 31 

160




Muski 

Ne zna/Odbija 

32.7 

Drugo 

5.6 

Putem zakonske regulative ugraditi princip gender ravnopravn 

3.1 


1.2 


2.5 

Ocjenjivanje prema sposobnosti a ne prema polu 

1.2 


5.6 


8.6 


3.7 

Informisanje 

1.9 

Edukacija 

6.8 


3.1 

Podrska zenama u prihvatanju rukovodecih mjesta 

3.1 


1.2 

Nista 

13.6 

Nastaviti 

6.8 

0 10 20 30 40 

Grafikon 32. 

161




Ne zna/Odbija 

Zenski 

35.9 

Drugo 

7.2 

Imenovato osobe koje se bave gender pitanjima 

Putem zakonske regulative ugraditi princip gender ravnopravn 









Struktura kolektiva je u korist zena pa je tesko uraditi nes 


Informisanje 

1.1 

1.5 

1.1 

1.5 

1.1 

2.3 

1.1 

1.5 

5.3 

4.2 

3.4 

3.4 

1.5 

Edukacija 

10.7 


Podrska zenama u prihvatanju rukovodecih mjesta 


1.1 

1.9 

1.1 

Nista 

9.5 

Nastaviti 

3.4 

0 10 20 30 40 

Grafikon 33. 

162

Da li se u Vasoj instituciji-organizaciji muskarci i 

zene u istoj mjeri ohrabruju za prijavljivanje prilikom 

konkurisanja na posao? 

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

0% 

11 

22 

22 

6 

39 

Muski 

9 

24 

25 

36 

Zenski 


Nisam siguran 


racuna 


muakarce 


zene 

Da, u konkursu se to jasno 

naglasi 

Grafikon 34. 

Da li se u Vasoj instituciji-organizaciji 

prilikom zaposljavanja postavljaju jednaki/ 

isti kriterijumi za muskarce i zene? 

100% 

80% 

9 

17 

Odbija - bez 

odgovora 

Ne znam 

60% 

40% 

88 

79 

Ne, nikada 

20% 

Ponekad 

0% 

Muski 

Zenski 

Da, uvijek 

Grafikon 35. 

163




100% 

80% 

60% 

40% 

6 

6 

33 

9 

10 

41 

Odbija - bez 

odgovora 

Ne znam 

Ne, nikada 

20% 

51 

37 

Ponekad 

0% 

Muski 

Zenski 

Da, uvijek 

Grafikon 36. 

164


viceva koji aludiraju da je suprotnom polu 

niza inteligencija? 

100% 

80% 

41 

49 

Ne zna-odbija 

60% 

40% 

20% 

0% 

30 

26 

Muski 

23 

26 

Zenski 


uznemiravanje 



uznemiravanje 

Grafikon 37. 


viceva koji zene ili muskarce prikazuju 

iskljucivo kao seksualne objekte? 

100% 

80% 

26 

28 

Ne zna-odbija 

60% 

25 

26 


uznemiravanje 

40% 

20% 

0% 

46 

Muski 

45 

Zenski 



uznemiravanje 

Grafikon 38. 

165

Da li je seksualno uznemiravanje: Izjave 

kako su osobe koje nisu u braku predanije 

poslu od onih koje su u bracnoj vezi? 

100% 

80% 

60% 

51 

55 

Ne zna-odbija 


uznemiravanje 

40% 

20% 

0% 

35 

11 

Muski 

25 

17 

Zenski 



uznemiravanje 

Grafikon 39. 

Da li je seksualno uznemiravanje: Izjave da 

osobe koje imaju djecu zapostavljaju posao 

zbog porodicnih obaveza? 

100% 

80% 

60% 

52 

61 

Ne zna-odbija 


uznemiravanje 

40% 

20% 

0% 

33 

11 

Muski 

19 

17 

Zenski 



uznemiravanje 

Grafikon 40. 

166


Tumacenje profesionalnih uspjeha neke 

koleginice time sto " razmislja kao 

muskarac"? 

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

0% 

44 

32 

20 

Muski 

46 

25 

27 

Zenski 

Ne zna-odbija 


uznemiravanje 



uznemiravanje 

Grafikon 41. 


Hvalisanje (navodnim) seksualnim 

poduhvatima? 

100% 

80% 

22 

22 

Ne zna-odbija 

60% 

24 

25 


uznemiravanje 

40% 

20% 

0% 

50 

Muski 

52 

Zenski 



uznemiravanje 

Grafikon 42. 

167


Komentarisanje pojedinih djelova tijela? 

100% 

80% 

60% 

19 

23 

15 

24 

Ne zna-odbija 


uznemiravanje 

40% 

20% 

55 

59 



uznemiravanje 

0% 

Muski 

Zenski 

Grafikon 43. 

Da li je seksualno uznemiravanje: Javno 

komentarisanje privatnog i seksualnog 

zivota kolega/kolegica? 

100% 

80% 

10 

14 

9 

16 

Ne zna-odbija 

60% 


uznemiravanje 

40% 

20% 

0% 

73 

Muski 

72 

Zenski 



uznemiravanje 

Grafikon 44. 

168


Uslovljavanje zadrzavanja radnog mjesta i- 

ili napredovanje u poslu seksualnim 

uslugama? 

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

0% 

90 94 

Muski 

Zenski 

Ne zna-odbija 


uznemiravanje 



uznemiravanje 

Grafikon 45. 

Da li je seksualno uznemiravanje: Otvoreno 

izrazavanje seksualnih ponuda nekom od 


100% 

80% 

6 

Ne zna-odbija 

60% 

40% 

20% 

0% 

88 

Muski 

92 

Zenski 


uznemiravanje 



uznemiravanje 

Grafikon 46. 

169


Nezeljeno dodirivanje? 

100% 

6 

80% 

Ne zna-odbija 

60% 

40% 

88 

94 


uznemiravanje 


20% 


uznemiravanje 

0% 

Muski 

Zenski 

Grafikon 47. 

Da li je seksualno uznemiravanje: Nasilan 

pokusaj ostvarivanja seksualnog kontakta? 

100% 

80% 

Ne zna-odbija 

60% 

40% 

20% 

0% 

96 95 

Muski 

Zenski 


uznemiravanje 



uznemiravanje 

Grafikon 48. 

170

Kako biste ocenili svoje znanje na temu 

rodne ravnopravnosti? 

100% 

80% 

14 

8 

18 

Odbija - bez 

odgovora 

Nedovoljno 

60% 

38 

36 

Dovoljno 

40% 

20% 

0% 

29 

14 

Muski 

24 

13 

Zenski 

Dobro 

Veoma dobro 

Odlicno 

Grafikon 49. 

Da li biste voljeli da o rodnoj 

ravnopravnosti dobijete vise informacija? 

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

0% 

8 

27 

64 

Muski 

7 

18 

74 

Zenski 

Odbija - bez 

odgovora 

Ne, to me ne 

interesuje 


Da, veoma bih 

volio-voljela 

Grafikon 50. 

171

Da li ste ikada bili na nekom seminaru-treningu na 

kome se govorilo o rodnoj ravnopravnosti? 

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

54 

10 

36 

42 

12 

45 


Nisam bio-bila nikada 

na takvim seminari 

Bio-bila sam samo 

jedanput 


0% 

Muski 

Zenski 

Grafikon 51. 

172


Ne zna/Odbija 

Drugo 

MLJPI 

Vlada SAD 

AFI 



PRO ET CONTRA 


SIDA 

Ombudsman 


IFAD 


OSCE 


Zene zenama 

IBHI 





Udruzene zene 

Ne znam/ Ne sjecam se 


CIPE 

UNDP 


4.0 

1.4 

1.4 

1.4 

1.4 

1.4 

1.4 

2.7 

1.4 

1.4 

1.4 

2.7 

1.4 

1.4 

1.4 

1.4 

1.4 

1.4 

4.1 

1.4 

1.4 

1.4 

4.1 

8.1 

10.8 

12.2 

9.5 

Muski 

20.3 

0 5 10 15 20 25 

Grafikon 52. 

173


Ne zna/Odbija 

3.3 

Zenski 

Drugo 

15.6 

ONA Sarajevo 

1.3 


1.3 


4.7 

Ombudsman 

1.3 


13.3 

OSCE 

1.3 

TALDI 

1.3 

Zene zenama 

2.0 

IBHI 

4.0 


2.7 

USAID 

1.3 


16.7 

Udruzene zene 

8.0 

Zene to mogu 

1.3 

UNDP 

6.0 


14.7 

0 5 10 15 20 

Grafikon 53. 

174

Koje su to oblasti iz domena rodne ravnopravnosti o kojima 

biste voljeli da dobijete vise informacija na seminarima ili 

treninzima? 

Muski 

Ne zna/Odbija 

42.6 

Drugo 

7.5 





Ravnopravnost u koristenju zdravstvenih usluga 

Ravnopravnost u svim segmentima rustvenog i socijalnog zivota 


Ne znam 




1.9 

3.7 

4.3 

2.5 

2.5 

3.7 

2.5 

1.2 

2.5 

2.5 

2.5 

Sve 

8.6 





Nacin sprovodjenja medjunarodnih dokumenata 

Obrazovanje 

1.9 

1.2 

3.1 

1.2 

1.2 

3.1 

Grafikon 54. 

0 10 20 30 40 50 

175

Koje su to oblasti iz domena rodne ravnopravnosti o 

kojima biste voljeli da dobijete vise informacija na 

seminarima ili treninzima? 

Zenski 

Ne zna/Odbija 

37.9 

Drugo 

8.4 


Odgoj djece i uticaj na njihovu samo percepciju 

Ravnopravnost profesionalnog angazovanja 




Ravnopravnost u svim segmentima drust. i soc. zivota 






1.1 

1.9 

1.1 

3.8 

2.3 

1.5 

3.4 

3.4 

1.9 

1.1 

2.3 

2.3 

Sve 

11.5 



1.1 

1.5 


5.7 




Nacin sprovodjenja medjunarodnih dokumenata 

1.1 

1.9 

1.9 

2.3 

0 10 20 30 40 

Grafikon 55. 

176

Da li citate i koliko cesto: Clanke u novinama 

100% 

80% 

60% 

40% 

60 

60 

Ne zna-odbija 

Nikada nisam citaocitala 


20% 

35 

37 


0% 

Muski 

Zenski 

Grafikon 56. 

Da li citate i koliko cesto: Clanke u strucnim 

casopisima 

100% 

80% 

20 

22 

Ne zna-odbija 

60% 

40% 

62 

59 



20% 

0% 

14 

Muski 

17 

Zenski 


Grafikon 57. 

177

Da li citate i koliko cesto: Knjige 

100% 

80% 

28 

26 

Ne zna-odbija 

60% 

40% 

58 

59 



20% 


0% 

9 

Muski 

12 

Zenski 

Grafikon 58. 

Da li citate i koliko cesto: Istrazivanja 

100% 

80% 

22 

20 

Ne zna-odbija 

60% 

40% 

56 

56 



20% 

20 

22 


0% 

Muski 

Zenski 

Grafikon 59. 

178

Da li citate i koliko cesto: Izvjestaje Kancelarije za 


100% 

80% 

17 

20 

Ne zna-odbija 

60% 

40% 

49 

47 



20% 

31 

32 


0% 

Muski 

Zenski 

Grafikon 60. 

Da li citate i koliko cesto: Izvjestaje organizacija za 

zaatitu ljudskih prava 

100% 

80% 

18 

15 

Ne zna-odbija 

60% 

40% 

55 

54 



20% 

25 

29 


0% 

Muski 

Zenski 

Grafikon 61. 

179

Da li citate i koliko cesto: Internet 

100% 

80% 

30 

23 

Ne zna-odbija 

60% 

40% 

55 

55 



20% 


0% 

11 

Muski 

19 

Zenski 

Grafikon 62. 

180

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: Zene u nasoj 

zemlji su dovoljno ukljucene u javni zivot? 

100% 

80% 

9 

31 

23 

Ne znam - bez 

odgovora 


60% 

40% 

20% 

0% 

29 

25 

6 

Muski 

35 

26 

12 

Zenski 


slazem 


slazem 



slazem 

Grafikon 63. 

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: Muskarci u nasoj 

zemlji lakse dolaze na rukovodeca mjesta nego zene? 

100% 

80% 

15 

8 

29 

Ne znam - bez 

odgovora 


60% 

47 


slazem 

40% 

20% 

31 

60 


slazem 


0% 

Muski 

Zenski 


slazem 

Grafikon 64. 

181

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: U nasoj zemlji o 

vaspitanju djece vise treba da brinu o odgoju djece 

vise bi trbalo da brinu ocevi? 

100% 

80% 

14 

19 

14 

18 

Ne znam - bez 

odgovora 


60% 

40% 

20% 

0% 

37 

19 

10 

Muski 

27 

24 

16 

Zenski 


slazem 


slazem 



slazem 

Grafikon 65. 


nasoj zemlji uzivaju-imaju jednaka prava? 

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

0% 

6 

22 

30 

30 

12 

Muski 

20 

25 

31 

18 

6 

Zenski 



slazem 


slazem 



slazem 

Grafikon 66. 

182

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: Postoje muski i 

zenski poslovi? 

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

0% 

15 

23 

28 

20 

14 

Muski 

25 

18 

27 

18 

12 

Zenski 

Ne znam - bez 

odgovora 



slazem 


slazem 



slazem 

Grafikon 67. 

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: Zene u nasoj zemlji 

moraju da uloze vise napora da bi dosle na neku 

rukovodnu poziciju? 

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

9 

17 

43 

25 

5 

11 

32 

49 

Ne znam - bez 

odgovora 



slazem 


slazem 


0% 

Muski 

Zenski 


slazem 

Grafikon 68. 

183


nasoj zemlji imaju jednake sanse da napreduju u 

poslu? 

100% 

80% 

7 

21 

18 

Ne znam - bez 

odgovora 


60% 

40% 

20% 

0% 

33 

30 

9 

Muski 

33 

25 

18 

5 

Zenski 


slazem 


slazem 



slazem 

Grafikon 69. 

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

0% 

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: U nasoj zemlji, od 

vodecih ljudi u organizaciji-instituciji najvise ovisi da li 

muskarci i zene imaju jednake sanse za napredovanje, 


Ne znam - bez 

odgovora 

6 

17 

30 

31 

15 

Muski 

6 

13 

20 

35 

25 

Zenski 



slazem 




Grafikon 70. 

184

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: Prirodno je da zena 

slusa muskarca? 

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

0% 

57 

20 

13 

6 

Muski 

78 

12 

Zenski 

Ne znam - bez 

odgovora 



slazem 


slazem 



slazem 

Grafikon 71. 

Da li se slazete i u kojoj mjeri sa: U nasoj sredini 

zene se teze i manje ozbiljno prihvataju kao liderice? 

100% 

80% 

14 

19 

6 

8 

18 

Ne znam - bez 

odgovora 


60% 

40% 

20% 

36 

28 

32 

34 


slazem 


slazem 


0% 

Muski 

Zenski 


slazem 

Grafikon 72. 

185

5.3 DODATAK: Prema godinama starosti 

Tabela 1. Šta je za Vas ravnopravnost polova? 

Postizanje demokratskog i humanog 

drustva 



Od 18 do 

35 godina 

Godine starosti 

Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

1.1% 1.1% 1.2% 2.7% 

75.6% 71.4% 73.3% 76.7% 

Postavljanje zena na mjesto koje im 

zaista pripada 

Ista nadoknada za sve poslove 


Zakonski regulisana ravnopravnost 

1.1% .6% 

1.1% 1.2% 

4.4% 1.1% 3.5% 4.1% 

.6% 1.4% 

Postizanje opste svijesti stanovnistva o 

ravnopravnosti polo 

Jednaki pristupi resursima 

Jednakost ljudskih bica 

1.1% 

1.1% .6% 

1.1% 

Jednake mogucnosti izbora za muskarce i 

zene 

Tolerancija 

Elementarno ljudsko pravo 

1.1% 

1.1% 

2.9% 1.4% 


Nedostizno 


Jacina zene 

Dvije jednake polovine jednog tijela 


Timski rad 

Nema ravnopravnosti polova, postije 

samo muski i zanski posl 

2.2% 2.9% 

.6% 

1.2% 

1.1% 

1.7% 

2.2% 4.4% .6% 1.4% 

2.2% 

1.1% 

186

Na rukovodecim pozicijama 

1.1% 

Ne znaci mi nista 

1.1% 

Ne zna/Odbija 

8.9% 13.2% 9.3% 12.3% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 2. Da li Vi lično , u Vašoj instituciji organizaciji, vodite računa o 

ravnopravnosti polova? 

Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

Da 66.7% 82.4% 78.5% 86.3% 

Ne 

Ne znam 

21.1% 9.9% 13.4% 8.2% 

8.9% 7.7% 4.7% 5.5% 

odbija - bez odgovora 

3.3% 3.5% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 3. Da li Vi lično preduzeli, u Vašoj instituciji organizaciji u cilju 

postizanja ravnopravnosti polova? 



Ne, to je izvan moje kompetencije 


Ne, ali imam namjeru da preduzmem 

Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

20.0% 28.6% 34.3% 41.1% 

16.7% 18.7% 16.3% 17.8% 

41.1% 34.1% 25.6% 19.2% 

5.6% 2.2% 5.2% 2.7% 

10.0% 9.9% 11.0% 16.4% 


6.7% 6.6% 7.6% 2.7% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

187

Tabela 4. Ako je dogovor DA, predlozio-la sam da: 






Projektni programi iz gender 






Borba za svoja prava i napredovanje u 

poslu 

Kroz zaduzenja rukovodilaca 



ravnopravnost 

Apsolutna ravnopravnost u svim 

sferama drustva 



Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

11.1% 3.8% 3.3% 3.2% 

5.6% 3.8% 3.2% 

11.5% 5.0% 3.2% 

5.6% 11.5% 8.3% 3.2% 

11.1% 3.8% 5.0% 

5.6% 5.0% 

16.7% 3.8% 

3.3% 

6.7% 9.7% 

3.8% 3.2% 

3.8% 3.3% 6.5% 

1.7% 3.2% 

1.7% 

3.3% 3.2% 

1.7% 

11.1% 5.0% 

3.8% 3.2% 

Voditi racuna o broju zaposlenih 

muskaraca i zena 

16.7% 6.7% 9.7% 

Da majke imaju fleksibilno radno 

vrijeme 

Gender komponenta je ugradjena u 

stratesku politiku institu 

5.6% 

3.8% 8.3% 

188

Da se strucni kadar zaposli bez obzira 

na pol 


3.8% 

8.3% 13 % 

Da pri prijemu na posao bude vise 

pripadnica zenskog pola 

3.8% 3.2% 

Rad na tome da zajednica postane 

gender zanzitivna 

Da se princip gender ravnopravnosti 

ugradi u nastavne planove i programe 

Da starije zenske osobe budu 

rasporedjene na lakse poslove 

Bolji tretman u budzetu RS za gender 


Da se gender komponenta ugradi u 

sve zakone 

7.7% 3.3% 3.2% 

3.2% 

3.2% 

1.7% 

3.3% 

5.6% 6.7% 3.2% 

Ne zna/Odbija 

5.6% 30.8% 8.3% 19.4% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 5. Ako je dogovor DA, uradio-la sam da: 


Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

13.3% 3.7% 

Preko 56 

godina 





Projektni programi iz gender 





6.3% 6.7% 

6.7% 3.7% 

6.3% 11.1% 

25.0% 7.4% 8.3% 

6.3% 6.7% 7.4% 16.7% 

25.0% 11.1% 16.7% 

6.3% 

6.7% 3.7% 

189

Jednaka zastupljenost u timskom 

radu 


ravnopravnost 



Voditi racuna o broju zaposlenih 

muskaraca i zena 

7.4% 

6.3% 8.3% 

6.3% 

7.4% 8.3% 

6.7% 3.7% 

Izmjena i dopuna zakona o 

zdravstvenoj zastiti o zdravstvenom 

osiguranju 

Gender komponenta je ugradjena u 

stratesku politiku institu 

3.7% 

8.3% 

Da se strucni kadar zaposli bez 

obzira na pol 


6.7% 

11.1% 8.3% 

Rad na tome da zajednica postane 

gender zanzitivna 




6.7% 8.3% 

3.7% 

8.3% 

8.3% 

Da se gender komponenta ugradi u 

sve zakone 

3.7% 

Monitoring projekata o 


6.7% 

Ne zna/Odbija 

12.5% 33.3% 11.1% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 6. Da li postoji još neki način na koji ste se Vi lično angažovali u cilju 

sprovođenja ravnopravnosti polova? 

Projekti u realizaciji SOS telefona 

Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

.6% 

Preko 56 

godina 

190

Interni akti 



Ucesce u programima posticanja gender 


Dajem svoj doprinos kao trener 

Ne postoji 


Projekti u saradnji sa Kancelarijom za 






Ravnopravni odnosi u svakodnevnom 

zivotu 


Seminari 

Tribine 

Strucni rad sa sindikalnim 

organizacijama 

.6% 

1.1% 1.1% 1.2% 2.7% 

1.1% 2.2% 1.2% 2.7% 

1.1% 1.1% 5.8% 2.7% 

1.1% 

46.6% 24.4% 27.3% 23.3% 

1.1% 3.3% 1.7% 4.1% 

1.1% 1.7% 1.4% 

2.3% 2.2% 1.7% 1.4% 

3.3% 4.7% 1.4% 

1.1% 1.1% .6% 

1.1% 1.1% 2.3% 1.4% 

3.4% 2.2% 4.1% 2.7% 

2.3% 3.3% 1.7% 2.7% 

.6% 

1.1% 1.1% 

1.1% 1.2% 2.7% 

Zastita zena na poslu 

Projekat " Zene to mogu" 

Zastupanje na sudu 

.6% 

1.4% 

1.4% 

Svakodnevna edukacija o ravnopravnosti 

polova 

Nastoji m da normativan rjesenja iskazu 

ovaj vid senzibilite 


U okviru svoje normativne aktivnosti 

.6% 1.4% 

1.1% .6% 

5.6% .6% 1.4% 

1.1% 1.1% 

191

Pisem o rodnoj ravnopravnosti u 

dnevnim novinama 

Da u svojoj okolini 


1.1% 2.2% 1.4% 

1.1% .6% 

2.2% .6% 

U svakodnevnom radu zalaganje za 


2.3% 2.2% 2.9% 2.7% 

Ucestvovala sam u pisanju izvjestaja na 

nivou BiH o stanju z 


Aktivnosti u vezi oblasti zdravlja i soc. 

zastite 


1.1% .6% 

1.2% 

1.2% 

6.8% 4.4% 4.1% 4.1% 

U priprema pojedinih zakona zalazem se 

za ravnopravnost polo 


2.3% 1.1% 1.7% 6.8% 

1.1% .6% 1.4% 

Promovisanje gender komponente medju 

prijateljima i poznanic 


Prilikom izbora u lokalne i republicke 

organe vlasti 

Traganje za drmskim tekstovima i 

zenskim idejama 

Rodno senzitivan jezik 

1.1% 1.1% 1.2% 1.4% 

1.2% 2.7% 

2.2% .6% 

.6% 

.6% 

Rad pri UNICEF-u pri promovisanju 

prava zena 

Promovisanje jednakosti u BiH 

1.1% 

Ne zna/Odbija 

18.2% 26.7% 22.7% 24.7% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

.6% 

Da li Vi lično znate da postoje institucije/ organizacije koje se bave 

aktivnostima vezanim za unapređenje ravnopravnosti polova? 

Tabela 7. Nevladine organizacije 


192

Ne znam 

Od 18 do 

35 godina 

Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

18.9% 7.7% 18.0% 19.2% 

Znam 

81.1% 92.3% 82.0% 80.8% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 8. Vladine organizacije 


Od 18 do 

35 godina 

Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

Ne znam 44.5% 32.6% 32.1% 37% 

Znam 

55.6% 67.4% 64.9% 63.0% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 9. Nemam informacije o takvim organizacijama-institucijama? 

Imam 

Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

92.9% 98.8% 97.6% 98.6% 

Nemam 

7.1% 1.2% 2.4% 1.4% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 10. Da li ste se Vi lično angažovali ili interesovali za saradnju sa 

nekim drugim institucijama/ organizacijama u cilju stvaranja mogućnosti za 

sprovođenje aktivnosti vezanih za ravnopravnost polova: 

Da 

Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

46.7% 49.5% 47.7% 54.8% 

Ne 50.0% 48.4% 48.8% 42.5% 

Ne znam 3.3% 1.1% 2.3% 2.7% 

Odbija - bez odgovora 1.1% 1.2% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

193

Tabela 11. Kakvu vrstu stručne pomoći očekujete od ovih institucijaorganizacija? 

Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

Saradnja 4.4% 3.3% 4.7% 2.7% 






Informisanje 



Ukljucivanje ove institucije tamo gdje je njena 

aktivnost po 

Razmjena iskustava s aljudima i organizacijama 

Literatura 

Partnerstvo u realizaciji projekata 

Materijalna i tehnicka srestva 

Pravna pomoc 


12.2% 4.4% 1.7% 8.2% 

2.2% 3.3% 4.1% 1.4% 

21.1% 18.9% 19.8% 26.0% 

6.7% 1.1% 1.2% 1.4% 

1.1% 2.2% 3.5% 2.7% 

5.6% 10.0% 6.4% 5.5% 

5.6% 2.9% 4.1% 

2.2% 3.3% 1.7% 2.7% 

5.6% 3.3% 1.7% 2.7% 

1.2% 

1.4% 

1.7% 

1.1% 

6.7% 5.6% .6% 

1.1% 1.2% 1.4% 

Promocija rodnih prava 

Promotivna uloga 

Bolja implementacija strategije u cilju odrzivog 

razvoja 

1.1% 

.6% 

.6% 




1.1% 1.1% 1.2% 

1.1% 1.1% 2.3% 1.4% 

1.1% 1.2% 1.4% 

194

Organozovanje predavanja na tu temu od 

Osnovne skole 

1.1% 1.2% 1.4% 

Spreovodjenje zakona o ravnopravnosti polova u 

zivot 

2.2% 2.3% 1.4% 

Nametnuti temu da su zene vrijednije, pametnije 

i postenije 


3.3% .6% 

1.4% 

Da nas redovno informisu o planovima i 

aktivnostima i da red 

1.1% 1.2% 

Korekcijom nasih svatanja o neravnopravnosti 

polova 

1.1% 

Definisanje rodnih odnosa i zaposljavanja 

1.2% 

Saradnja na zajednickim projektima zenskog 

preduzetnistva 

Posvetiti vise paznja porodici 

Socijalna i zdravstvena zastita 

1.1% 1.1% 1.2% 

1.1% 

.6% 


2.2% 1.1% 1.7% 2.7% 

Zena na izborima 

1.4% 

Ne zna/Odbija 

18.9% 27.78% 32.0% 28.8% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 12. Da li Vi prilikom obavljanja svakodnevnih poslova vodite analizu 

ili statistiku u odnosu na polnu pripadnost? 

Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

Da 25.6% 30.8% 32.0% 49.3% 

Ne 

Ne znam 

66.7% 57.1% 62.8% 49.3% 

5.6% 11.0% 2.3% 1.4% 


2.2% 1.1% 2.9% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 13. Ako vodite analizu ili statistiku, u odnosu na polnu pripadnost, 

zbog čega to radite? 

195


Jer mi dobijamo vasne informacije o potr 

To od mene trazi institucija-organizacij 

Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

8.0% 11.4% 14.0% 21.9% 

18.2% 15.9% 13.4% 21.9% 

6.8% 10.2% 5.2% 8.2% 

Neato drugo... 

8.0% 13.6% 15.7% 12.3% 


59.1% 48.9% 51.7% 35.6% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 14. Drugo 

Predvidjeno planom i 

programom 


Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

8.3% 7.4% 11.1% 

14.8% 11.1% 




Senzitizacija 

Priroda posla 

Tesko je voditi evidenciju jer je 

moj posao vezan za 85% zen 

14.3% 3.7% 

28.6% 16.7% 7.4% 22.2% 

7.4% 11.1% 

3.7% 11.1% 

14.3% 8.3% 

3.7% 

Zelim da zenski pol dobije 

mjesto koje mu pripada 


Smatram da je taj pokazatelj 

bitan 


Jer je to bitno za dalji opstanak 

drustva 

8.3% 7.4% 11.1% 

8.3% 7.4% 

25.0% 11.1% 

14.3% 8.3% 

3.7% 

196

Ne zna/Odbija 

28.6% 16.7% 22.2% 22.2% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 15. Da li u Vašoj instituciji-organizaciji postoji osoba koja se bavi 

pitanjima gender ravnopravnosti polova? 

Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

Da 28.9% 37.4% 34.9% 50.7% 

Ne 

Ne znam 

60.0% 52.7% 58.7% 46.6% 

11.1% 8.8% 4.1% 1.4% 


1.1% 2.3% 1.4% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 16. Po Vašem mišljenju, da li su u Vašoj instituciji/ organizaciji 

muškarci i žene ravnopravni? 

Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

Da 81.1% 75.8% 83.7% 86.3% 

Ne 

Ne znam 

12.2% 17.6% 11.6% 12.3% 

6.7% 6.6% 4.1% 1.4% 


.6% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 17. Po Vašem mišljenju, da li je za napredovanje u poslu u vašoj 

instituciji/organizaciji važno kojeg ste pola? 

Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

Da 11.1% 16.5% 12.2% 12.3% 

Ne 

Ne znam 


83.3% 75.8% 82.6% 82.2% 

5.6% 7.7% 4.7% 5.5% 

.6% 

197

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 18. Da li se u Vašoj instituciji/organizaciji rad muškaraca i žena 

ocjenjuje jednakim kriterijumima? 

Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

Da 87.8% 87.9% 90.1% 89.0% 

Ne 

Ne znam 

5.6% 7.7% 4.7% 5.5% 

6.7% 4.4% 2.9% 5.5% 


2.3% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 19. Po Vašem mišljenju, koliko Vaša institucija/organizacija vodi 

računa o ravnopravnosti polova? 

Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

Veoma mnogo 16.7% 20.9% 20.3% 27.4% 

Dovoljno 

Nedovoljno 

Nimalo 

64.4% 56.0% 62.2% 56.2% 

14.4% 18.7% 12.2% 13.7% 

4.4% 3.3% 4.1% 2.7% 


1.1% 1.2% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 20. Po Vašem mišljenju, ko je najviše zaslužan za taj napredak u 

vašoj instituciji/organizaciji? 

Osobe ili sluzba koja se bavi pitanjem r 

Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

12.2% 16.5% 11.0% 12.3% 

198


Promjena opate "klime" u drustvu 

25.6% 22.0% 8.1% 13.7% 

26.7% 23.1% 40.1% 38.4% 

Mediji 

4.4% 4.4% 1.7% 1.4% 

Uprava 

11.1% 14.3% 11.0% 12.3% 

Nesto drugo 

10.0% 17.6% 20.3% 16.4% 


10.0% 2.2% 7.6% 5.5% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 21. Drugo 



Priroda posla 


Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

11.1% 8.3% 

5.7% 

33.3% 6.3% 8.6% 

5.7% 16.7% 

Cinjenica da se zene uglavnom 

zene prijavljuju za ovaj posao 

Tradicija i nizak nivo kulture 6.3% 

6.3% 5.7% 8.3% 


Svi 


Rukovodilac 

Niko 





Svi zajedno 



11.1% 2.9% 8.3% 

6.3% 

33.3% 

8.6% 

12.5% 5.7% 

6.3% 14.3% 8.3% 

22.2% 18.8% 5.7% 8.3% 

6.3% 2.9% 

6.3% 

2.9% 

11.1% 2.9% 

11.1% 6.3% 

199

Projekti koje smo radili po pitanju 

gender zenzitivnosti 

2.9% 

Gradonacelnik 

2.9% 

Ministar 

2.9% 


2.9% 

Umjesnani razliciti faktori 

6.3% 

Ne zna/Odbija 

12.5% 17.1% 8.3% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 22. Da li je bilo negativnih reakcija na promjene uslovljene 

sprovođenjem prakse polne ravnopravnosti? 

Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

Da 3.3% 6.6% 8.7% 9.6% 

Ne 

Ne znam 

67.8% 64.8% 73.8% 79.5% 

26.7% 22.0% 16.9% 8.2% 


2.2% 6.6% .6% 2.7% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 23. Ako je odgovor da molimo Vas da nam detaljnije opišete šta se 

desilo? 

Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

U pocetku da, ali se sa vremenom 

prevazidje 

33.3% 

Zene rukovodioci su pomogle 

muskarcima da napreduju 

14.3% 

Negativno reagovanje na upotrebu 

rodnosenzitivnog jezika 



Muskaci su gundjali " Sta ce te vi 

zene vise" 

12.5% 6.7% 

6.7% 14.3% 

33.3% 12.5% 26.7% 14.3% 

6.7% 

200

Problem u politickim partijama zbog 

muske vecine 


12.5% 6.7% 

6.7% 

Otpor muskih kolega za formiranje 

aktiva zena u SSRS 


6.7% 14.3% 

14.3% 

Provokacija 

12.5% 


33.3% 

Ne zna/Odbija 

50% 33.3% 28.6% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 24. Po Vašem mišljenju, šta treba uraditi u vašoj 

instituciji/organizaciji da bi došlo do poboljšanja stanja u polnoj 


Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

Nastaviti 5.6% 2.2% 5.2% 5.6% 

Organizovati seminare 

Nista 


Podrska zenama u prihvatanju rukovodecih 

mjesta 


Edukacija 

Informisanje 


Pozicija i uloga u drustvu 

Struktura kolektiva je u korist zena pa je tesko 

uraditi nes 




1.1% 

10.0% 7.9% 10.5% 18.1% 

3.4% 1.2% 

2.2% 2.9% 4.2% 

2.2% 1.7% 4.2% 

12.2% 7.9% 9.9% 5.6% 

3.3% 1.1% 1.7% 

5.6% 1.1% 5.2% 

.6% 

2.2% 4.5% 1.2% 2.8% 

5.6% 4.5% 7.0% 4.2% 

5.6% 6.7% 5.2% 4.2% 

1.1% 3.4% .6% 

201


Povecati broj aktivista/aktivistkinja 

Veca aktivnost NVO 

Definisati problem, a zatim plan aktivnosti 

Ocjenjivanje prema sposobnosti a ne prema 

polu 

Ravnopravnost u boljem polozaju zena 



Promjena i skraceno radno vrijeme 

Zastita zana u toku trudnoce 


Promjena drustvene klime 

Skolovati nastavnicki kadar muskog pola 


Putem zakonske regulative ugraditi princip 

gender ravnopravnosti 

Zaposljavati isti broj muskaraca i zena 

Veca vlast muskarcima 

Povecati primanja 

Uticaj na promjeni mentalne strukture 

1.1% 1.1% .6% 1.4% 

1.1% 

.6% 

1.1% .6% 

.6% 2.8% 

.6% 

1.1% 2.2% 1.2% 1.4% 

1.2% 1.4% 

.6% 

1.1% 

2.2% 2.2% 1.2% 2.8% 

.6% 1.4% 

1.1% .6% 

1.1% 1.7% 1.4% 

1.1% 2.3% 5.6% 

1.1% 1.1% 

1.1% 

1.1% 1.4% 

1.1% 

Imenovato osobe koje se bave gender 

pitanjima 

Gender jednakost u prihvatanju zakona 

Provodjenje gender jednakosti 

1.1% 

1.1% 

2.3% 

Ne zna/Odbija 

36.7% 39.3% 32.6% 31.9% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 25. Da li se u Vašoj instituciji/organizaciji muškarci i žene u istoj 

mjeri ohrabruju da se prijave prilikom konkurisanja na posao? 

202

Da, u konkursu se to jasno naglasi 

U konkursima ohrabrujemo zene 

U konkursima ohrabrujemo muakarce 


Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

38.9% 37.4% 34.9% 38.4% 

5.6% 11.0% 1.7% 5.5% 

2.2% 1.2% 1.4% 

17.8% 24.2% 25.6% 26.0% 

Nisam siguran 

31.1% 16.5% 24.4% 17.8% 


4.4% 11.0% 12.2% 11.0% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 26. Da li se u Vašoj instituciji-organizaciji prilikom zapošljavanja 

postavljaju jednaki/ isti kriterijumi za muškarce i žene? 

Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

Da, uvijek 81.1% 81.3% 82.6% 83.6% 

Ponekad 

Ne, nikada 

Ne znam 

12.2% 16.5% 14.0% 12.3% 

4.4% 1.1% 1.2% 2.7% 

1.1% 1.1% 1.7% 


1.1% .6% 1.4% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 27. Da li je u Vašoj instituciji-organizaciji komisija za izbor 

zaposlenih polno izbalansirana? 


Od 18 do 

35 godina 

Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

Da, uvijek 36.7% 35.2% 47.1% 45.2% 

Ponekad 

Ne, nikada 

Ne znam 

42.2% 45.1% 32.0% 37.0% 

12.2% 8.8% 6.4% 8.2% 

2.2% 5.5% 5.8% 1.4% 


6.7% 5.5% 8.7% 8.2% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

203

Tabela 28. Da li je seksualno uznemiravanje: Pričanje viceva koji aludiraju 

da je suprotnom polu svojstvena niža inteligencija? 




Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

16.7% 27.5% 26.2% 32.9% 

25.6% 26.4% 27.9% 21.9% 

56.7% 45.1% 41.3% 43.8% 

Ne zna-odbija 

1.1% 1.1% 4.7% 1.4% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 29. Da li je seksualno uznemiravanje: Pričanje viceva koji žene ili 

muškarce prikazuju kao seksualne objekte? 



Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

45.6% 45.1% 48.3% 38.4% 

30.0% 33.0% 20.3% 23.3% 

Nije seksualno uznemiravanje 23.3% 20.9% 28.5% 35.6% 

Ne zna-odbija 

1.1% 1.1% 2.9% 2.7% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 30. Da li je seksualno uznemiravanje: Izjave kako su osobe koje nisu 

u braku predanije poslu od onih koje su u bračnoj vezi? 



Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

16.7% 16.5% 14.0% 12.3% 

24.4% 27.5% 34.9% 23.3% 

Nije seksualno uznemiravanje 56.7% 52.7% 47.7% 61.6% 

Ne zna-odbija 

2.2% 3.3% 3.5% 2.7% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

204

Tabela 31. Da li je seksualno uznemiravanje: Izjave da osobe koje imaju 

djecu zapostavljaju posao zbog porodičnih obaveza? 




Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

15.6% 15.4% 15.1% 12.3% 

23.3% 26.4% 24.4% 23.3% 

60.0% 54.9% 56.4% 61.6% 

Ne zna-odbija 

1.1% 3.3% 4.1% 2.7% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 32. Da li je seksualno uznemiravanje: Tumačenje profesionalnih 

uspjeha neke koleginice time što “razmišlja kao muškarac”? 




Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

26.7% 20.9% 25.6% 21.9% 

23.3% 28.6% 29.1% 28.8% 

48.9% 47.3% 42.4% 45.2% 

Ne zna-odbija 

1.1% 3.3% 2.9% 4.1% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 33. Da li je seksualno uznemiravanje: Hvalisanje (navodnim) 

seksualnim poduhvatima? 




Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

51.1% 47.3% 52.3% 53.4% 

26.7% 34.1% 23.3% 13.7% 

20.0% 17.6% 21.5% 30.1% 

205

Ne zna-odbija 

2.2% 1.1% 2.9% 2.7% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 34. Da li je seksualno uznemiravanje: Komentarisanje pojedinih 

djelova tijela? 

Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 




58.9% 59.3% 58.7% 52.1% 

25.6% 28.6% 19.2% 26.0% 

14.4% 9.9% 18.0% 20.5% 

Ne zna-odbija 

1.1% 2.2% 4.1% 1.4% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 35. Da li je seksualno uznemiravanje: Javno komentarisanje 

privatnog i seksualnog života kolega/ koleginica? 




Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

72.2% 73.6% 73.8% 69.9% 

20.0% 13.2% 12.8% 17.8% 

6.7% 12.1% 9.3% 11.0% 

Ne zna-odbija 

1.1% 1.1% 4.1% 1.4% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 36. Da li je seksualno uznemiravanje: Uslovljavanje zadržavanja 

radnog mjesta i/ili napredovanja u poslu seksualnim ulogama? 




Ne zna-odbija 

Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

95.6% 92.3% 91.3% 93.2% 

1.1% 2.2% 2.9% 4.1% 

2.2% 4.4% 2.3% 1.4% 

1.1% 1.1% 3.5% 1.4% 

206

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 37. Da li je seksualno uznemiravanje: Otvoreno izražavanje 

seksualnih ponuda nekom/oj od kolega/kolegica? 




Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

92.2% 89.0% 90.7% 90.4% 

3.3% 7.7% 4.1% 5.5% 

3.3% 2.2% 2.9% 2.7% 

Ne zna-odbija 

1.1% 1.1% 2.3% 1.4% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 38. Da li je seksualno uznemiravanje: Neželjeno dodirivanje? 




Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

93.3% 92.3% 92.4% 86.3% 

2.2% 3.3% 4.1% 6.8% 

3.3% 3.3% 1.2% 5.5% 

Ne zna-odbija 

1.1% 1.1% 2.3% 1.4% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 39. Da li je seksualno uznemiravanje: Nasilan pokušaj ostvarivanja 

seksualnog kontakta? 




Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

95.6% 93.4% 96.5% 95.9% 

3.3% 1.2% 1.4% 

3.3% 2.2% 1.4% 

207

Ne zna-odbija 

1.1% 1.1% 2.3% 1.4% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 40. Kako biste ocjenili svoje znanje na temu ravnopravnosti polova? 

Odlicno 

Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

13.3% 11.0% 13.4% 17.8% 

Veoma dobro 

22.2% 31.9% 25.6% 21.9% 

Dobro 

31.1% 31.9% 40.7% 42.5% 

Dovoljno 

23.3% 16.5% 14.5% 12.3% 

Nedovoljno 

10.0% 8.8% 4.7% 4.1% 


1.2% 1.4% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 41. Da li biste voljeli da o rodnoj ravnopravnosti dobijete više 

informacija? 

Da, veoma bih volio-voljela 

Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

65.6% 72.5% 69.8% 72.6% 


24.4% 18.7% 22.1% 19.2% 

Ne, to me ne interesuje 

8.9% 8.8% 6.4% 5.5% 

odbija - bez odgovora 

1.1% 1.7% 2.7% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 42. Da li ste ikada bili na nekom seminaru-treningu na kome se 

govorilo o rodnoj ravnopravnosti? 


Od 18 do 

35 godina 

Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

Bio-bila sam viae puta 32.2% 46.2% 40.7% 47.9% 

Bio-bila sam samo jedanput 

16.7% 6.6% 13.4% 6.8% 

208

Nisam bio-bila nikada na takvim seminari 

51.1% 46.2% 44.8% 42.5% 


1.1% 1.2% 2.7% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 43. Ko je organizovao te seminare-treninge? 


Od 18 do 

35 godina 

Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

Nevladine organizacije 14.0% 18.8% 9.7% 12.5% 

UNDP 

ICFTU 

CIPE 


Zene to mogu 

OHCHR 

Medjunagender organizacije 

UNICEF 

Udruzene zene 


IRIS 

USAID 


120 Torino 



IBHI 

Zene zenama 

Zene to mogu 


TALDI 

2.3% 8.3% 4.3% 7.5% 

1.1% 

2.3% 

2.3% 2.1% 

2.3% 1.1% 

2.3% 

1.1% 

2.3% 

4.7% 12.5% 6.5% 2.5% 

18.6% 16.7% 19.4% 15.0% 

2.3% 

1.1% 2.5% 

1.1% 

1.1% 

1.1% 

2.3% 4.2% 2.2% 

2.1% 4.3% 5.0% 

2.3% 2.1% 5.0% 

2.1% 

2.5% 

1.1% 2.5% 

209

OSCE 


IFAD 

PCU BiH 


Ombudsman 

SIDA 

MEDICA Zenica 



4.7% 2.1% 1.1% 

2.3% 12.5% 16.1% 17.5% 

4.2% 

2.3% 

2.3% 2.5% 

1.1% 5.0% 

2.1% 5.0% 

2.1% 

2.3% 4.2% 10.8% 5.0% 

2.3% 1.1% 

PRO ET CONTRA 

S avez sindikata RS 

ONA Sarajevo 

CMS Zagreb 

2.3% 

1.1% 

2.3% 1.1% 

2.5% 

Projekat humanizacije odnosa medju 

polovima 



DEMOS 

AFI 

IOCC 

Vlada SAD 

CURE Sarajevo 

Savez samostalnih sindikata 

2.3% 

2.3% 

2.3% 

2.1% 

1.1% 

1.1% 

1.1% 

1.1% 

2.5% 

MLJPI 

Ministarstvo pravde 

Svajcarski ured 

Drugo 

Ne zna/Odbija 

2.3% 

2.5% 

2.1% 

2.3% 

10.0% 8.6% 2.5% 

210

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 44. Koje su to oblasti iz domena gender ravnopravnosti o kojima 

biste voljeli da dobijete više informacija na seminrima ili treninzima? 


Od 18 do 

35 godina 

Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

Obrazovanje 1.1% 1.8% 2.8% 

Nacin sprovodjenja medjunarodnih 

dokumenata 



Nacin sprovodjenja gender 





Analiza strukture zaposlenih 

Sve 



Informisanje o ravnopravnosti u ostalim 

institucijama 


Literatura 

Gender ravnopravnost i zaposlajavanje 

1.1% 4.4% 1.8% 

1.1% 1.1% 1.2% 1.4% 

1.1% 1.8% 1.4% 

4.5% 1.1% 

5.6% 5.6% 4.7% 2.8% 

1.1% 2.2% 1.8% 

1.1% 1.8% 1.4% 

1.1% 

6.7% 11.1% 12.3% 9.7% 

1.2% 

3.4% 1.1% 2.3% 2.8% 

1.1% 3.3% 2.9% 1.4% 

1.1% 1.2% 

1.1% 

1.1% 2.2% 1.8% 4.2% 

Paralele sa medjunagender praksom 1.1% 

Primjeri manifestne gender 

ravnopravnosti u nasem drustvu 


1.1% 

5.6% 2.9% 4.2% 

211

Podaci nakon seminara o rodnoj 


Ravnopravnost u svim segmentima 

drustvenog i docijalnog zivota 

Ravnopravnost u koristenju zdravstvenih 

usluga 

Ucesce u javnom zivotu 


Podaci o nasilju 

Podaci o sprovodjenju gender 

parametara 

Implementacija zakona o ravnopravnosti 

polova 

Socijalna psihologija 

Teme u nastavnom procesu 

Pravosudni sistem 


Ravnopravnost profesionalnog 

angazovanja 

Trgovina zenama 

Odgoj djece i uticaj na njihovu samo 

percepciju 

Polozaj zena na selu 

Polozaj zena u pojedinim sredinama 

1.4% 

4.4% 5.8% 1.4% 

1.8% 2.8% 

1.1% 1.2% 

1.1% 1.8% 

1.1% 1.2% 

1.1% 3.3% 1.8% 4.2% 

4.5% 2.2% 3.5% 6.9% 

1.4% 

.6% 

1.1% .6% 

2.2% 3.3% 1.8% 

2.2% 1.2% 

1.1% 1.4% 

1.1% 1.1% 1.8% 

1.1% 1.1% 

1.1% 1.4% 


1.1% .6% 1.4% 


1.1% 1.2% 2.8% 

Predrasude i stereotipi 

1.1% 

Prepoznati podrucje ravnopravnosti 

1.1% 

Primjeri iz prakse 

1.1% 

Ne zna/Odbija 

48.3% 38.9% 36.3% 43.1% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

212

Tabela 45. Da li čitate i koliko često članke u novinama koji se bave 

ravnopravnošću polova? 


Od 18 do 

35 godina 

Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

Redovno pratim 26.7% 40.7% 34.9% 46.6% 

Ponekad proitam 

70.0% 57.1% 61.6% 47.9% 


3.3% 1.1% 1.7% 1.4% 

Ne zna-odbija 

1.1% 1.7% 4.1% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 46. Da li čitate i koliko često članke u stručnim časopisima koji se 

bave ravnopravnošću polova? 


Od 18 do 

35 godina 

Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 



50.0% 63.7% 60.5% 67.1% 


37.8% 18.7% 18.0% 11.0% 

Ne zna-odbija 

2.2% 4.7% 4.1% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 47. Da li čitate i koliko često knjige koje se bave ravnopravnošću 

polova? 


Od 18 do 

35 godina 

Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 



58.9% 63.7% 57.6% 53.4% 


31.1% 25.3% 26.2% 26.0% 

Ne zna-odbija 

1.1% 4.1% 8.2% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

213

Tabela 48. Da li čitate i koliko često istraživanja koje se bave 



Od 18 do 

35 godina 

Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 



57.8% 58.2% 55.8% 52.1% 


23.3% 18.7% 22.1% 17.8% 

Ne zna-odbija 

1.1% 2.9% 5.5% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 49. Da li čitate i koliko često izvještaje institucija koje se bave 



Od 18 do 

35 godina 

Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 



52.2% 39.6% 52.3% 39.7% 


27.8% 20.9% 16.3% 11.0% 

Ne zna-odbija 

1.1% 2.3% 4.1% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 50. Da li čitate i koliko često izvještaje organizacija koje se bave 

zaštitom ljudskih prava, a govore o ravnopravnosti polova? 


Od 18 do 

35 godina 

Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 



57.8% 53.8% 49.4% 60.3% 


23.3% 16.5% 16.9% 6.8% 

Ne zna-odbija 

3.5% 2.7% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

214

Tabela 51. Da li čitate i koliko često na internetu tekstove koji se bave 



Od 18 do 

35 godina 

Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 



57.8% 59.3% 56.4% 42.5% 


21.1% 20.9% 26.7% 37.0% 

Ne zna-odbija 

2.2% 1.1% 4.1% 4.1% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 52. Žene u Bosni i Hercegovini, su dovoljno uključene u javni život 


Od 18 do 

35 godina 

Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 

U potpunosti se slazem 3.3% 5.5% 2.3% 5.5% 





14.4% 7.7% 23.3% 16.4% 

27.8% 26.4% 27.9% 26.0% 

45.6% 37.4% 27.9% 27.4% 

8.9% 22.0% 17.4% 23.3% 


1.1% 1.2% 1.4% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 53. Muškarci u Bosni i Hercegovini, lakše dolaze na rukovodeća 

mjesta nego žene? 

Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 



36.7% 26.4% 40.1% 35.6% 

215


10.0% 13.2% 11.6% 5.5% 


5.6% 3.3% 2.9% 1.4% 


1.1% 1.7% 1.4% 


1.1% .6% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 54. U Bosni i Hercegovini, o vaspitanju djece više treba da se brinu 

očevi? 


Od 18 do 

35 godina 

Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 






21.1% 24.2% 18.6% 27.4% 

41.1% 33.0% 27.9% 21.9% 

21.1% 12.1% 22.7% 12.3% 

4.4% 14.3% 18.6% 15.1% 


5.5% 1.2% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 55. Žene i muškarci u Bosni i Hercegovini, uživaju-imaju jednaka 

prava? 

Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 





16.7% 18.7% 26.2% 24.7% 

31.1% 38.5% 30.8% 21.9% 

36.7% 17.6% 23.3% 17.8% 


10.0% 16.5% 11.0% 26.0% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 56. Postoje muški i ženski poslovi? 


216

Od 18 do Od 36 do Od 46 do Preko 56 

35 godina 45 godina 55 godina godina 






16.7% 11.0% 23.3% 19.2% 

31.1% 28.6% 27.9% 19.2% 

20.0% 22.0% 19.8% 19.2% 

22.2% 19.8% 16.3% 34.2% 


.6% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 57. Žene u Bosni i Hercegovini, moraju da ulože više napora da bi 

došle na neku rukovodeću poziciju? 


Od 18 do 

35 godina 

Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 






47.8% 22.0% 37.2% 37.0% 

6.7% 23.1% 14.5% 5.5% 

6.7% 5.5% 9.9% 1.4% 

3.3% 4.4% .6% 8.2% 


.6% 1.4% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 58. Žene i muškarci u Bosni i Hercegovini, imaju jednake šanse da 

napreduju u poslu? 


Od 18 do 

35 godina 

Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 






22.2% 17.6% 23.8% 26.0% 

33.3% 28.6% 29.1% 16.4% 

26.7% 30.8% 25.6% 34.2% 

12.2% 15.4% 13.4% 17.8% 


.6% 1.4% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

217

Tabela 59. U Bosni i Hercegovini, od vodećih ljudi u instituciji/ organizaciji 

najviše zavisi da li muškarci i žene imaju jednake šanse za napredovanje, 


Od 18 do 

35 godina 


Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 






31.1% 37.4% 37.2% 24.7% 

28.9% 23.1% 21.5% 24.7% 

18.9% 9.9% 16.9% 6.8% 

2.2% 8.8% 5.2% 9.6% 


1.1% .6% 1.4% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 60. Prirodno je da žena sluša muškarca? 


Od 18 do 

35 godina 

Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 






4.4% 3.3% 4.7% 2.7% 

7.8% 6.6% 7.6% 11.0% 

13.3% 11.0% 18.0% 15.1% 

72.2% 75.8% 66.3% 68.5% 


1.1% 1.2% 

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

Tabela 61. U našoj sredini (BiH) žene se teže i manje ozbiljno prihvataju 

kao vođe? 


Od 18 do 

35 godina 

Od 36 do 

45 godina 

Od 46 do 

55 godina 

Preko 56 

godina 







35.6% 27.5% 38.4% 28.8% 

16.7% 23.1% 16.3% 20.5% 

17.8% 8.8% 8.1% 6.8% 

3.3% 5.5% 4.1% 9.6% 

1.2% 1.4% 

218

Total 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 

219

Gender Audit BiH

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?