Gati ose jo? - Saferworld

10 gati ose jo? kërkimi i perspektivave për grumbullimin e armëve të vogla dhe të lehta të paligjshme në kosovë
Stimujt kolektivë kanë dhënë rezultate të përziera në rajon, ndërsa në Kosovë kanë
pasur pak ose aspak efekt. Sidoqoftë, vendimi se a të përdoren ose jo stimujt kolektivë
duhet të bazohet në një analizë të kontekstit lokal: megjithë arsyet e forta për
skepticizëm, mund të ketë komunitete në Kosovë ku qasja ASHZH do të mund të
kishte efekt.
Prandaj, përdorimi i stimujve pa adresuar faktorët e kërkesës rrezikon që vetëm ta
‘gërvisht sipërfaqen’ e problemit, siç u demonstrua nga fakti se njerëzit janë të gatishëm
t’i dorëzojnë armët e tyre të vjetra dhe të papërdorshme për të nxjerrë përfitime në
formën e shpërblimit financiar, një projekti zhvillimor ose një tikete llotarie, ndërsa t’i
mbajnë armët e tyre që janë plotësisht funksionale (një problem që u përmend edhe
më lart). Edhe pse opsioni që do të specifikonte se vetëm armët që janë në gjendje
funksionale kualfikohen për shpërblime – ose “shpërblimi rritet”, për shembull, duke
ofruar disa tiketa llotarie për armë më të mëdha ose më funksionale – mund të ndihmojë
në zvogëlimin e problemeve të tilla 47 , nuk ka të ngjarë që të rrisë suksesin në
mënyrë substanciale për sa kohë që njerëzit ndjejnë se kanë arsye për të mbajtur një
armë në shtëpi.
Nëse nuk adresohen arsyet kryesore që i bëjnë njerëzit të ndjejnë nevojën që të kenë
në pronësi të paligjshme armë, është e vështirë të konceptohen stimuj që do të ishin
mjaft tërheqës për të bindur njerëzit që t’i dorëzojnë armët e tyre. Prandaj, përparësi
duhet të ketë adresimi i faktorëve të kërkesës.
Sensibilizimi dhe
ndryshimi i qëndrimit
ndaj mbajtjes së armës
Gjersa në teori duket se mes qeverive, institucioneve ndërkombëtare dhe donatorëve
njihet dhe pranohet se ndryshimi i perceptimeve dhe i qëndrimeve ndaj posedimit
të armëve është një komponent jetik i çdo programi për grumbullimin e armëve, kjo
shpesh nuk është reflektuar në praktikë, duke gjykuar nga nismat për grumbullim të
armëve të realizuara në rajon. Në Kosovë, një vlerësim ka konstatuar se “Dobësia tjetër
e këtij projekti qe se ishte tepër optimist në pritjet se qëndrimet e publikut do të mund
të ndryshohehin brenda një periudhe të shkurtër kohore. Po të kthehemi prapa, nuk
ishte fare realiste të pritej se qëndrimet e publikut thellë të rrënjosura ndaj mbajtjes së
armëve do të mund të ndërroheshin nga një fushatë informuese që zgjaste disa muaj.” 48
Ngjashëm, në Maqedoni, aktiviteteve sensibilizuese nuk u ishin dhënë prioritet ose
kohë e mjaftueshme për të pasur efekt të thellë. Aktivitetet sensibilizuese filluan në
shtator të vitit 2003, duke mos lënë shumë kohë për efekt para se të fillonte grumbullimi
i armëve dy muaj më vonë në nëntor. 49
47 Kjo qasje u ishte sugjeruar menaxherëve të projekteve të UNDP-së në Kosovë, por ishte refuzuar sepse ishte konsideruar
shumë e vështirë për t’u vënë në zbatim (intervista me Adrian Wilkinson, 20 mars 2009).
48 Punimi i cituar, Wille C.
49 Punimi i cituar, Monitorim i AVL-ve në Evropën Juglindore 2004. Vlerësimet tjera dhanë një shqyrtim më pozitiv të fushatës
sensibilizuese, shih punimi i cituar, Brethfeld J.