Gati ose jo? - Saferworld

Përmbledhje ekzekutive
saferworld dhe forumi për iniciativa qytetare (FIQ) janë duke i përcjellur
qëndrimet ndaj armëve 1 dhe çështjeve të sigurisë në Kosovë që nga muaji mars i
vitit 2006 2 . Ky raport është përgatitur në kontekstin e një ligji të ri mbi armët që aktualisht
po finalizohet në Kosovë, dhe të një strategjie për grumbullimin e armëve, që
po hartohet për të shoqëruar zbatimin e ligjit të ri 3 . Raporti paraqet një përzgjedhje
të gjetjeve të hulumtimeve më të fundit, me pikëpamjen që të informojmë nismat e
ardhshme për grumbullim të armëve në Kosovë. Raporti përqendrohet në posedimin
e paligjshëm të armëve nga civilët në Kosovë, dhe në nismat vullnetare për grumbullimin
e armëve që kanë pikësynim trajtimin e posedimit të tillë të paligjshëm nga civilët,
përveç nëse saktësohet ndryshe. Në fillim raporti paraqet një pasqyrë të mësimeve
të nxjerra nga nismat e kaluara për grumbullimin e armëve në Evropën Juglindore
në bazë të literaturës ekzistuese dhe intervistave me zyrtarë dhe persona që kanë njohuri
ose kanë qenë të përfshirë në iniciativa të tilla në të kaluarën. Pastaj, aty vazhdon
të jepet një vështrim i thukët në perceptimet e tanishme për sigurinë njerëzore dhe
posedimin e armëve në Kosovë, dhe pikëpamjet vendore sa u përket nismave për
grumbullimin e armëve në të ardhmen, në bazë të hulumtimeve të zhvilluara në Kosovë
nga dhjetori 2008 deri në mars 2009 4 . Mbi këtë bazë, ky raport ofron një sërë rekomandimesh
(të përmbledhura më poshtë).
Përvoja nga nismat e mëparshme për grumbullimin vullnetar të armëve të realizuara
në rajon tregojnë se programet që nuk bazohen në të kuptuar të hollësishëm të
shkaqeve të mbajtjes së armëve (faktorët e kërkesës) dhe/ose të cilat nuk janë dizajnuar
për t’i adresuar këta faktorë me gjasë do të kenë një efekt të kufizuar. Përvojat me përdorimin
e llojeve të ndryshme të stimujve janë të përziera, dhe megjithëse sensibilizimi
dhe ndryshimi i qëndrimeve ndaj mbajtjes së armëve njihet dhe pranohet si aspekt
themelor i çdo nisme të suksesshme, shpeshherë për trajtimin e këtyre çështjeve nuk
ndahen kohë dhe mjete të mjaftueshme.
Të dhënat nga anketa tregojnë se perceptimet për pasiguri ende janë shkaktari kryesor
i mbajtjes së paligjshme të armëve nga civilët në Kosovë. Megjithëse, marrëdhënia
ndërmjet mbajtjes së armëve dhe pasigurisë është komplekse dhe komunitetet e ndryshme
(urbane dhe rurale, etj.) kanë brenga dhe motive të ndryshme specifike se pse ata
nuk dëshirojnë të heqin dorë nga armët e tyre. Në përgjithësi, njerëzit në Kosovë janë
skeptikë (ndërsa në rastin e serbëve të Kosovës, ata janë refuzues) për mundësinë që
një nismë për grumbullimin e armëve në të ardhmen të jetë e suksesshme. Pjesa më e
madhe e shqiptarëve të Kosovës besojnë se vetëm përmirësimi i gjendjes së sigurisë do
t’i bind njerëzit që t’i dorëzojnë armët e tyre, ndërsa serbët e Kosovës nuk mund të par-
1 Termat ‘AVL-të’ (armët e vogla dhe të lehta) dhe ‘armët’ përdorën herë njëra, e herë tjetra në tërë raportin.
2 Publikimet e mëparshme të Vend i Sigurtë mund të gjenden në faqen e internetit të projektit:
3 Në mbledhjen e vet të 66-të të mbajtur më 29 maj 2009, Qeveria e Kosovës e ka miratuar kërkesën e Ministrisë së Punëve të
Brendshme për fillimin e procedurës së hartimit të strategjisë kombëtare për grumbullimin e armëve të paligjshme.
4 Shih Shtojcën 1 sa i përket metodologjisë. Sipas nevojës, ky raport mbështetet në të dhëna nga studime të tjera të mëhershme
të zhvilluara në mënyrë të njëpasnjëshme, në mars 2006, dhjetor 2006, qershor 2007 dhe prill/maj 2008.