A do të - Tribuna News

More documents

Recommendations

Info

8 TRIBUNA • E shtunë, 24.12. 2011 - e premte, 30.12. 2011 Forum Nga Armand SHKULLAKU Si mund të rikthehet Fatos Nano Sa më shumë kalon koha, aq më shumë duket sikur Fatos Nano mbetet i vetmi politikan shqiptar që kishte një vizion politik modern dhe perëndimor. Shumë zhvillime, por veçanërisht kriza e fundit politike, jo rrallë herë kanë evidentuar lidershipin e Nanos si një vlerë të munguar. Gjithnjë ama të shoqëruar me një “por” nga pas. Sepse Fatos Nano aq herë sa ka fituar nëpërmjet sfidash të forta besimin e njerëzve, po aq herë i ka zhgënjyer ata në mënyrë spektakolare. Nano mund të konsiderohet një vlerë e munguar jo thjesht për faktin se sa herë ka humbur pushtetin apo kontrollin mbi të ka dhënë dorëheqjen. Merita kryesore e liderit socialist mbetet sistemi demokratik që ai krijoi në partinë e tij, në marrëdhëniet me aleatët dhe në raport me kundërshtarin. Ai i pati të gjitha mundësitë që pas daljes nga burgu, duke shfrytëzuar mitin e tij absolut dhe fitoren e thellë në zgjedhjet e qershorit 1997, të niste revanshin qoftë ndaj Berishës, qoftë edhe ndaj atyre që i kishin dalë kundër në partinë e tij gjatë viteve të vështira të burgut. Ai nuk hyri në ciklin e larjes së hesapeve me kundërshtarin dhe brenda kampit të tij ndau pushtet realisht, jo me demagogji e fraza boshe. Një profesor si Rexhep Meidani, larg militantizmit partiak, u zgjodh president i Republikës. Kreu i parlamentit, ministria e Brendshme, ajo e Jashtme, etj iu dhanë aleatëve të vegjël të PS si shenjë e ndarjes më shumë se demokratike të tortës së pushtetit. E njëjta gjë edhe me kundërshtarët brenda partisë, askush nuk u përjashtua, përkundrazi ata u bënë pjesë e ekzekutivit si përfaqësues të sensibiliteteve të ndryshme në PS. Duke e bërë këtë të fundit një parti me demokraci të brendshme dhe hapësirë lirie të panjohur më parë, gjë që i garantonte çdo sukses elektoral kur krahasohej me detashmentin politik të Sali Berishës. Nano duket sot si një vlerë e munguar edhe kur gjykojmë disa akte të tij në situata tepër delikate e të rënda. Ka ditur të japë dorëheqjen dhe të garojë ndershmërisht për të rifituar besimin e humbur, ka shmangur gjakëderdhje dhe ka pranuar të bëjë kompromise të vështira në momente krizash politike. Kjo mënyrë e të bërit politikë sot është harruar. Vetë Partia Socialiste, nën dirigjimin e Ramës, ka marrë trajtat e deformuara të stilit autoritar të Berishës duke krijuar një situatë ku nuk votohet për të zgjedhur një model më të mirë, por Si dhe a është në gjendje Fatos Nano të ndërmarrë një aksion të tillë politik kjo varet prej tij. Por rikthimi i tij është i destinuar të kalojë nëpër një betejë politike dhe jo të vendoset në tavolinë. Kjo është kosto që duhet paguar kur shpërdorohet besimi i atyre që të votojnë, pavarësisht vlerave për të cilat të kanë votuar. ku fiton më i forti brenda të njëjtin model të konsumuar qeverisjeje. Nisur nga këto vlera të Fatos Nanos si politikan, ambicia e tij e përsëritur së fundmi për të qenë president i Shqipërisë duket e përligjur. Madje mund të jetë edhe e realizueshme nëse nuk harrohet diçka e rëndësishme. Fatos Nano nuk ka fituar asnjë post politik deri më sot pa një betejë të fortë politike, e vetmja mundësi për t’i bindur shqiptarët që ai meriton fitoren apo rikthmin, pas zhgënjimit të thellë që ka provokuar. Sepse ashtu siç ka ditur të projektojë me vështirësi një politikë moderne, ashtu ka ditur me lehtësi të abuzojë e keqpërdorë pushtetin e besuar. Nano u rizgjodh kryeministër “Kam qenë dhe do të jem prezent në axhendën politike të vendit” Ish-kryministri Fatos Nano shprehu angazhimin e tij për të mbajtur sa më gjatë konsensuset në politikën shqiptare. “Kam thënë që me eksperiencën politike dhe filozofinë e krijimit të konsensuseve më të mëdha kombëtare në dobi të integrimit dhe përshpejtimit të axhendës europiane të Shqipërisë jam, kam qënë dhe do të jem prezent në axhendën politike të vendit, jo vetëm tani, por edhe në 2012, 2013 e më tej”, u shpreh ish-kryeministri socialist në një prononcim për mediat. “Kjo, vijoi Nano, nuk lidhet e as kushtëzohet me ndonjë post të caktuar, nuk lidhet me kuorume mbështetësish apo fansash, kjo është një imperativ që e ka çuar vendin para deri sot e që duhet të konsolidohet, në mënyrë që të mos biem viktima të ngërçeve të reja politike”. I pyetur nga gazetarët se çfarë mendon për përjashtimin e mundshëm të deputetit Kastriot Islami nga radhët e grupit parlamentar socialist, Nano tha se “nuk e di sa e qartë është kjo situatë, por do të ishte një veprim shumë i gabuar, jo vetëm politikisht, por edhe për një nga vlerat më themelore që ka PS, solidaritetin njerëzor dhe respektin për kontributin për të gjithë brezat”. Ai bëri apel që PS të mos përsërisë të njëjtat fenomene dhe dukuri si ato të Partisë së Punës së Enver Hoxhës, pasi kjo “do të ishte një gabim fatal”. “Dua të besoj se socialistët dinë të ruajnë solidaritetin dhe mbi të gjitha, vlerësimin që mbajnë stabilitetin politik elektoral të partisë gjallë”, u shpreh Nano. Deklaratat e ish-kryetarit të PS-së u bënë gjatë pranisë së tij në ceremoninë e prezantimit të librit “Enver Hoxha”, të gazetarit Blendi Fevziu, ku nuk mungoi një shtrëngim duarsh mes tij dhe kryeministrit Sali Berisha. pas provës së vështirë që kaloi në burg, duke i bindur të gjithë që nuk ishte një trashëgimtar i mentalitetit të vjetër komunist, por një politikan modern që edhe në kushte izolimi i dha partisë së tij një frymë liberale. Ai rezistoi në një gjendje të rëndë personale e familjare, duke u shndërruar në simbol qëndrese për socialistët në vitet ’92- ’97. Mirëpo me një shpejtësi të pabesueshme ai e zhbëri me duart e tij këtë realitet, sapo u zgjodh kryeministër. Akuza për korrupsion e trafiqe, abuzime në dogana e kufi, shoqërim me individë të dyshimtë e njerëz të nëntokës, sjellje të pakontrolluara në publik e gafa spektakolare në politikën e jashtme, e përmbysën imazhin e tij duke bërë që të humbte thuajse çdo përkrahje kur opozita e armatosur e Berishës sulmoi kryeministrinë më 14 shtator 1998 dhe e detyroi të jepte dorëheqjen. Për t’u rikthyer e rifituar besimin e njerëzve, Nanos iu desh një tjetër betejë e vështirë që nisi me garën e fortë brenda partisë me Majkon dhe përfundoi me lëvizjen e famshme për katharsis që ringjalli shpresë tek socialistët e thjeshtë dhe opinioni publik. Ai pati sukses pikërisht sepse premtoi një model ndryshe dhe ia doli të ngjitej përsëri në postin e kryeministrit. Por zhgënjimi që pasoi këtë herë ishte i dyfishtë. Nano jo vetëm abuzoi me besimin e njerëzve duke përsëritur të njëjtat gabime si paraardhësi i tij, por ai preku edhe vetë modelin demokratik- liberal që kishte ndërtuar në PS duke përjashtuar ata që mendonin ndryshe dhe duke favorizuar besnikët e tij. Kryeministri socialist dha dorëheqjen pas humbjes në 3 korrik 2005, duke u tërhequr edhe nga jeta aktive politike. Kur kanë kaluar mbi gjashtë vjet Fatos Nano po kërkon të rikthehet në një tjetër funksion të lartë shtetëror, atë të presidentit të Republikës. Këtë herë pa bërë asnjë betejë, asnjë përpjeke për të rikuperuar besimin e humbur dhe kapërcyer zhgënjmin që la në mandatin e fundit si kryeministër. Ndryshe nga sa ka vepruar deri më tani, ai kërkon të arrijë një fitore pa shkrepur asnjë armë. E për profilin e Fatos Nanos kjo duket e vështirë, duke patur parasysh edhe përmasat e dëmit të bërë nga politika e tij e fundit aktive. Atij i duhet pësëri të bindë shqiptarët, këtë herë shumë më tepër dyshues, se është i denjë për besimin e tyre. Nano duhet të tregojë se kërkon rikthimin jo për të kënaqur një ego personale e familjare, e as për të mbledhur në presidencë tarafin e dikurshëm të pushtet- parasë, por sepse ka një projekt konkret politik që u vlen shqiptarëve. E këtë bindje ai duhet ta krijojë jo me intriga të vogla e as me vënien në shërbim të njërit apo tjetrit kamp politik, por me një tjetër betejë të madhe. Si dhe a është në gjendje Fatos Nano të ndërmarrë një aksion të tillë politik kjo varet prej tij. Por rikthimi i tij është i destinuar të kalojë nëpër një betejë politike dhe jo të vendoset në tavolinë. Kjo është kosto që duhet paguar kur shpërdorohet besimi i atyre që të votojnë, pavarësisht vlerave për të cilat të kanë votuar.
TRIBUNA • E shtunë, 24.12. 2011 - e premte, 30.12. 2011 Forum 9 Nga Paul KRUGMAN Mendoni pamjen në vazhdim: në një vend, zhvillimi i paradokohshëm ekonomik është bazuar në një lulëzim kolosal të sektorit të ndërtimit, që ushqehet nga çmimet gjithnjë në rritje të pasurisë së paluajtshme, dhe paraqet shenjat klasike të një flluske. Pati rritje të rrufeshme edhe të kredive – me një pjesë të madhe të tyre të ofrohen jo përmes kredive tradicionale për strehim, por përmes produkteve bankare të pakontrolluara (“shadow banking”) -, që nuk mbikqyren nga qeveria, as mbulohen nga garanci qeveritare. Tani, flluska pëlcet – dhe ekzistojnë vërtet arsyet që t’i trembemi ardhjes së një krize financiare dhe ekonomike. A mos vallë përshkruaj Japoninë në fund të viteve 1980-të? Mos po përshkruaj Amerikën e 2007-s? Do të mund të ishte dhe kështu. Mirëpo, në këtë moment flas për Kinën, e cila po evoluon në një parametër tjetër të rrezikshëm për ekonominë botërore. Kisha një ngurrim për t’u thelluar në situatën e Kinës, pjesërisht ngase është shumë e vështirë të informohet ndokush se çfarë ndodh realisht aty. Gjithë statistikat ekonomike “lexohen” në rastin më të mirë, si një trajtë tepër e mërzitshme fantastiko-shkencore, por shifrat nga Kina janë më fantastike nga sa zakonisht. Normalisht, do t’iu drejtohesha për ndihmë ekspertëve “kinezologë”, mirëpo, secili prej tyre flet për hesap të vet... Megjithatë, madje dhe të dhënat zyrtare janë shqetësuese – dhe lajmet e fundit janë tepër dramatike për t’u rënë kambanave të alarmit. E dhëna më impresionuese për ekonominë kineze dekadën e fundit, është se konsumi mesatar familjar, ndonëse në rritje, ka mbetur shumë mbrapa nga ritmi i përgjithshëm i zhvillimit ekonomik. Sot, pjesa tërësore e shpenzimeve të konsumit në raport me prodhimin e brendshëm bruto (PBB) arrin në 35%, thuajse gjysma nga sa në Shtetet e Bashkuara. Si, atëherë i blen produktet dhe shërbimet që prodhon Kina. Një pjesë e përgjigjes është të gjithë ne: teksa pjesa e konsumit e ekonomisë pakësohet, Kina bazohet përherë e më shumë në suficitet tregtare për të mbajtur të A do të “pëlcasë” ekonomia e Kinës? gjallë industrinë e vet. Por më e rëndësishmja, nga ana e Kinës, janë investimet kolosale, që kanë fluturuar në 50% të PBB. Pyetja e njimendtë është: përderisa kërkesa e konsumit mbetet krahasimisht e ulët në Kinë, cili është stimuli për gjithë këto investimet? Dhe përgjigjja, në masë shumë të madhe, është se investimet varen nga një flluskë vazhdimisht në fryrje pasurish të paluajtshme. Investimet në pasuri të paluajtshme thuajse janë dyfishuar si pjesë e PBB pas vitit 2000, dhe kjo rritje pasqyron më shumë se gjyasmën e rritjes së përgjithshme të investimeve në të njëjtën periudhë. Por është e sigurt se edhe një pjesë e madhe nga rritja tjetër e investimeve vjen nga kompani që po zgjerohen për të pretenduar një copë më të madhe nga industria “e skuqur” ndërtimore. A jemi të sigurt se tregu i pasurisë së paluajtshme po evoluon në një flluskë? I ka të gjitha shenjat: jo vetëm rritjen e çmimeve, por edhe atë zjarrminë e veçanë spekuluese që na është kaq e njohur nga përvoja jonë e disa viteve më parë, le të themi në brigjet e Floridas. Ka edhe paralelizma të tjerë që mund të bëhen ndërmjet përvojës amerikane dhe kineze: edhe atje, ashtu si dhe në Amerikë, një pjesë e madhe e kreditimit që krijon flluskën vjen nga një sistem bankar “në hije”, i pakontrolluar. Ka diferenca të mëdha në detajet: shkëmbimet bankare në hije të stilit amerikan realizoheshin nën ombrellën e bankave të prestigjit të lartë të Wall Street-it, përmes produkteve të komplikuara financiare, ndërsa në vesrionin kinez, paraja lëviz përmes bankave të paligjshme, madje edhe nga fajdexhinj. Mirëpo, efektet janë të ngjashme: në Kinë, ashtu si dhe para pak vitesh në Amerikë, sistemi kreditues mund të jetë më shumë i prekshëm prej korrupsionit nga sa zbulojnë të dhënat “konvencionale” bankare. Tani flluska shpërthen para të gjithëve. Sa dëm mund t’i shkaktojë ekonomisë kineze dhe botës? Disa komentatorë thonë: “Mos u shqetësoni, Kina ka liderë të fuqishëm e të zgjuar që do të bajnë gjithçka duhet për të përballuar një ‘zhytje’ ekonomike”. Ndonëse rrallë e pohon kush, mendimi i tyre përmban aludimin se Kina do të bëjë atë që duhet, pasi nuk është nevoja të merakoset për politesën demokratike. Për mua, argumente të tilla nuk thonë asgjë. Tek e fundit, mbaj mend shumë mirë garancira analoge për Japoninë në fundin e dekadës 1980-të, kur burokratët e ndritur të ministrisë së financavce supozohej se do të kishin gjithçka nën kontroll. Edhe më vonë u dhanë garancira se Amerika kurrë, po kurrë, nuk do të përsëriste gabimet që e shpunë Japoninë në “dekadën e humbur”, - kur në të vërtetë, bënte gabime më të rënda se ato të Japonisë. Mendimi im – çfarëdo vlere që të ketë ky mendim-, është se deklaratat e zyrtarëve kinezë mbi politikën ekonomike, nuk më duken dhe fort të kthjellëta. Konkretisht, mënyra që Kina sulmon të huajt – duke vënë, ndër të tjera, akciza ndëshkuese për importimin e automjeteve të prodhimit amerikan, lëvizje që do t’i helmojë marrëdhëniet tregtare dypalëshe, pa e ndihmuar ekonominë e vet -, nuk duket se vjen nga një qeveri e cila di se ç’bën. Dhe ka mjaft indikacione të shpërndara aty – këtu, se, edhe nëse fuqia e qeverisë kineze nuk kufizohet nga asnjë ligj i së drejtës, megjithatë kufizohet nga korrupsioni i përgjithësuar – fakt që do të thotë se ato që ndodhin në nivel lokal, kanë pak lidhje me çka urdhëron Pekini që të bëhet. Uroj që gjithë sa tham në këtë shkrim, të jenë rrezikollogjira të panevojshme. Mirëpo është e pqmundur të mos shqetësohem: Rasti i Kinës më sjell ndërmend “çarjet” që kam parë në raste të tjera. Dhe gjëja e fundit që i nevojitet ekonomisë botërore, e cila po vuan ndërkaq nga hallet e Europës, është një epiqendër e re krize. *) Paul Krugman është fitues i çmimit Nobel për ekonominë, pedagog i ekonomisë dhe marrëdhënieve ndërkombëtare në Woodrow Wilson School të Princeton University dhe kolumnist i gazetës New York Times, nga është marrë shkrimi që botojmë. Analizë Argjentina, që u shpall 10 vjet më parë dështuesja më e keqe e pagesave në histori, doli nga kriza duke hedhur poshtë masat shtrënguese që aplikohen sot në zonën euro për të shpëtuar monedhën e përbashkët. “Çfarë të bëjmë atëherë’’?, ka pyetur presidentja argjentinase Cristina Kirchner një javë më parë duke nënvizuar se ‘’kriza e borxhit evropian ishte një paqyrim i Argjentinës në vitin 2001’’. “Ne kemi thënë se të vdekurit nuk i paguajnë borxhet e tyre dhe që për t’i nderuar duhet tashmë të na mundësojnë të rifillojmë me rritje ekonomike’’, theksoi ajo duke përmendur politikën e paraardhësit të saj dhe bashkëshortit Nestor Kirchner (2003-2007), i cili vdiq në muajin tetor 2010. Kirchner zbatoi një politikë ekonomike që konsitonte në rritjen Kriza e borxhit europian një pasqyrim i Argjentinës në vitin 2001 e konsumit, nxitjen e kredive me norma të ulta interesi dhe rritjen e subvencioneve. Kjo politikë solli frytet e saj: që prej vitit 2003, rritja ekonomike është vendosur në nivelin në tetë për qind mesatarisht. Me përjashtim të vitit 2009, ku rritja ekonomike ka qënë më e ulët për shkak të krizës ndërkombëtare. Shkalla e papunësisë është stabilizuar në rreth shtatë për qind. “Kriza evropiane ka ngjashmëri me krizën e Argjentinës’’, theksoi Belen Olaiz nga ‘’Abeceb’’, një institut analizash ekonomike. “Masat shtrënguese dhe deflacioni nuk kanë treguar asnjë rezultat pozitiv në vendet periferike të Bashkimit Evropian’’, theksoi ajo. Drejtoresha e përgjithshme e Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN), Christine Lagarde e hodhi poshtë krahasimin duke kujtuar se vendet evropiane në krizë janë mbështetur nga partnerët e tyre evropianë. Por, për shumë analistë, krahasimi duket interesant. Ashtu si sot vendet e periferisë evropiane, Argjentina nuk kishte mënyrë t’u financuar dhe as për të lënë fikse normat e interesit’’, nënvizon Marina Dal Poggetto, drejtoreshë në ‘’Bein & Associés’’. Por, më 1 dhjetor 2001, një ngrirje e të gjitha shpenzimeve vendosur për të ndaluar të kontraktimet bankare dhe për të penguar rrëzimin e institucioneve financiare, shpërtheu kriza më e rëndë ekonomike dhe sociale në vend. Kur më 5 dhjetor 2001, FMN-ja i refuzoi Argjentinës një kredi prej 1,26 miliardë dollarësh, vendi nuk mundi të sigurojë më garanci. Qeveria deklaroi më 23 dhjetor dështimin e pagesës më të rëndësishme në histori, të kredisë prej 75 miliardë eurosh. Më e çuditshme akoma, Argjentina ndërpret çdo negociatë me kreditorët e saj dhe vendos kushte. Ajo do të arrijë të sigurojë duke ristrukturuar borxhin një reduktim me 75 për qind. Kjo politikë e daljes nga kriza, kundërshtuar për t’u vënë në zbatim në zonën euro, është e vështirë për t’u aplikuar në vendet në vështirësi në Evropë.
Page 1 and 2: Gazeta e vetme shqiptare që botohe
Page 4 and 5: 4 TRIBUNA • E shtunë, 24.12. 201

A do të - Tribuna News

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?