Rok 2008 - Instytut Studiów Politycznych PAN

Aspekty transformacji w odniesieniu do przemian zasad funkcjonowania państwa i doktryn
uzasadniających owe zasady, opisane w myśli politycznej filozofów i historyków idei, znajdują
swoje odbicie w pracach badawczych prowadzonych przez Zakład Filozofii Polityki, którym kieruje
prof. dr hab. Stanisław Filipowicz.
Pracownia Badań Wyborczych zajmuje się analizą kolejnych wyborów w Polsce i publikuje
wyniki swoich badań na stronie internetowej Polskiego Generalnego Sondażu Wyborczego. Archiwum
Partii Politycznych gromadzi dokumenty związane z wyborami krajowymi i europejskimi, i
organizuje dostępną bezpłatnie bazę danych, wieńcząc tym samym aktywność ISP PAN na polu
badań nad polską transformacją ustrojową.
1.1. Wartości i postawy społeczne, scena polityczna, elity, państwo
W 2008 roku minął drugi rok realizacji tematu pt. Zbliżając się do 40-tki: Społecznoekonomiczne
trajektorie i polityczne biografie osiemnastolatków z roku 1989 (badanie panelowe)
prowadzonego w Zakładzie Systemów Społeczno-Politycznych, kierowanym przez prof. dr hab.
Bogdana Macha. W roku sprawozdawczym w Zakładzie tym realizowany był podstawowy obecnie
temat badań „Jakość demokracji a dynamika życia publicznego w Polsce w perspektywie
porównawczej”. Badania Zakładu dotyczyły różnych aspektów polskiej rzeczywistości społecznopolitycznej.
Badania naukowe pracowników Zakładu koncentrowały się w 2008 roku przede
wszystkim na problematyce struktury i kultury w ich relacjach wobec szeroko rozumianego życia
publicznego. Gdyby chcieć badania te podsumować w postaci jednego ogólnego, ale zarazem dobrze
zdefiniowanego wątku tematycznego, to byłby to wątek autonomii i interakcji pomiędzy strukturą i
kulturą – zarówno w ich wewnętrznych tendencjach rozwojowych, jak i w ich wpływie na życie
publiczne i świadomość społeczną. Analizy mediów, którymi zajmuje się doc. dr hab. Stanisław
Mocek i doc. dr hab. Bohdan Szklarski, badający mity, symbole i rytuały we współczesnej polityce,
wpisują się w nurt badań nad wewnętrznymi tendencjami rozwojowymi w obrębie szeroko
ujmowanej kultury. Problematyka relacji pomiędzy kulturą a strukturą na poziomie refleksji
teoretycznej podjęta została przez doc. dr hab. Aleksandra Manterysa w jego książce o „sytuacjach
społecznych”.
Nowy, młody pracownik Zakładu, mgr Ireneusz Sadowski, podjął problematykę analizy
kapitału społecznego i wzorów obywatelstwa.
Drugie, rozszerzone wydanie klasycznej już dziś książki Jadwigi Koralewicz na temat
autorytaryzmu, lęku i konformizmu stanowi zwieńczenie badań na temat strukturalnych i
kulturowych wyjaśnień świadomości społecznej oraz jej wpływu na życie publiczne.
Za największe „zbiorowe” osiągnięcie Zakładu w roku sprawozdawczym uznać należy
aktywny udział wielu jego pracowników w sieciowym programie badawczym „Rozpad i nowy
porządek: Społeczeństwo – naród – kultura w okresie wielkiej zmiany”. Aż sześciu pracowników
Zakładu brało udział w realizacji pięciu tematów sieciowych i zamieściło szereg opracowań w
publikacjach Sieci.
I tak, np. na temat pozycji inteligencji polskiej w strukturze społecznej oraz na temat
związków między pochodzeniem społecznym, wykształceniem a osiąganą pozycją zawodową pisał
prof. Bogdan W. Mach (wraz z prof. Henrykiem Domańskim). Prof. E. Wnuk-Lipiński wraz z dr
Xymeną Bukowską przeprowadził badania nt. stosunku Polaków do własnego państwa, a doc. dr hab.
Andrzej Szpociński kontynuował badania nad tradycją i pamięcią historyczną.
*
W 2008 r. Pracownia Badań Organizacji Non-Profit opracowała wyniki badań prowadzonych
w ramach projektu PIW EQUAL Partnerstwa na Rzecz Rozwoju Tu jest praca finansowanego z
Europejskiego Funduszu Społecznego w latach 2006-2007. Dotyczyły one potencjału ekonomicznego i
społecznego instytucji gospodarki społecznej i ich roli w politykach publicznych. W okresie
sprawozdawczym Pracownia przygotowała 21 publikacji, w tym trzy książkowe: Gospodarka
społeczna w Polsce. Wyniki badań 2005-2007 (red. S. Nałęcz), ISP PAN, Warszawa 2008; Dobre