Rok 2008 - Instytut Studiów Politycznych PAN

Ewolucja polityki paszportowej umożliwiła dynamiczny rozwój mobilności zagranicznej –
zarówno emigracji na stałe, migracji czasowych, jak i różnych form krótkoterminowej mobilności
zarobkowej. Zjawiska te, widoczne już w latach 70., osiągnęły w latach 80. prawdziwie masową
skalę. Szacuje się, że na Zachodzie osiadło na stałe 1, 1-1, 3 mln osób; miliony innych uczestniczyły
w migracjach czasowych.
Analiza opiera się na kwerendach w IPN, w archiwaliach MSW (dostępnych w IPN) i danych
pochodzących z ówczesnego komputerowego systemu gromadzenia danych o ruchu zagranicznym
SERP (podsystemu PESEL), które opracowała demograf Barbara Sakson.
Analiza prowadzona jest w świetle klasycznej koncepcji Alberta Hirschmana dotycząca
zachowań typu „exit” i „voice”, czyli „krytyki” i „rozstania” jako typów reakcji na nieakceptowany
stan rzeczy.
4. Zakazane książki i upadek systemu 1977-1989 (dr Paweł Sowiński)
Artykuł stanowi pierwszą wersję obszernego szkicu (29 stron znormalizowanych w formie
wydruku). Przedmiotem badań był ruch wydawnictw tak zwanego drugiego obiegu w Polsce
komunistycznej, a w szczególności wpływ książek ukazujących się poza cenzurą na kondycję
systemu PRL. Główne założenia tekstu zostały krótko przedstawione na zebraniu uczestników sieci w
Instytucie Filozofii i Socjologii PAN (19 listopada 2008). Prace nad tym zagadnieniem – prowadzone
metodami historycznymi – wymagały zebrania wywiadów pogłębionych z działaczami tajnych
wydawnictw (nagrania w posiadaniu autora), analizy prasy, archiwaliów, drukowanych wspomnień i
opracowań naukowych. Posiłkowano się również metodą statystyczną. Dla potrzeb tematu zostały
przeszukane i opracowane pod kątem tej problematyki bazę komputerową wydawnictw
podziemnych Biblioteki Narodowej.
*
W roku 2008 nie przewidziano kontynuacji zadania 3.2. „Nierówności edukacyjne” w ISP
PAN. Niemniej prace związane z tym projektem były kontynuowane w IFiS PAN przy udziale
pracownika naszego Instytutu, prof. Bogdana W. Macha. W roku sprawozdawczym, B. W. Mach
przygotował (wraz z H. Domańskim i D. Przybyszem) finalną wersję opracowania na temat roli
wykształcenia w mobilności społecznej. Została ona opublikowana jako rozdział pt. „Pochodzenie
społeczne – wykształcenie – zawód: ruchliwość społeczna w Polsce w latach 1982-2006” w książce:
Domański H. (red.), Inteligencja w Polsce: Specjaliści, klerkowie, klasa średnia?, Wydawnictwo IFiS
PAN, Warszawa 2008, ss. 265-291.
Szczególną uwagę poświęcono w tej pracy interpretacjom stosunkowo nowych procesów
zmniejszania się alokacyjnej mocy wykształcenia. W ramach tego samego zadania, B.W. Mach
pracuje w dalszym ciągu nad opracowaniem dotyczącym zakresu i interpretacji długofalowych
trendów w odniesieniu do nierówności edukacyjnych w naszym kraju. Przygotowane zostały już
odpowiednie zbiory danych i wykonane wstępne analizy, których opracowanie wymaga dalszych
prac.
*
Jak wyżej wspomniano, w działaniach sieci aktywny udział wzięła dr Anna Siwek (referat
wygłoszony podczas seminarium międzyinstytutowego), chociaż jej projekt badawczy rozpoczyna się
w roku 2009. Dobrze to rokuje perspektywie włączenia się filozofów w prace sieci.
*
W 2008 ukazały się następujące publikacje podsumowujące prace sieciowe:
– Betkiewicz W.: „Opinie powiatowej elity o wzajemnych relacjach powiatów i gmin”, w: Andrzej
Rychard (red.): Strukturalne podstawy demokracji, IFiS PAN, Warszawa, 2008.
– Wasilewski J.: Strategie wyborcze lokalnych aktorów politycznych”, w: Andrzej Rychard (red.):