Rok 2008 - Instytut Studiów Politycznych PAN

Etap badań empirycznych i konceptualizacji zakończony jest w czterech zadaniach (1.1.,
2.2., 3.2. i 3.5). Dwa zadania (2.2. i 3.2.) są realizowane ze strony ISP PAN tylko przez jedną osobę
(prof. B.W. Mach) w kooperacji z IFiS PAN, a sprawozdanie z ich wykonania znajduje się w
dokumentacji obu instytutów.
W zadaniu 6.6. sytuacja jest zróżnicowana. Dwa projekty: „Zakazane książki i upadek
systemu, 1977-1989” (wykonawca: dr Paweł Sowiński) i „Przeszłość i tradycja jako obszar starcia o
legitymizację: manewry obronne PZPR w okresie finalnego kryzysu systemu” (wykonawca: prof.
Andrzej Paczkowski) zostały wykonane w całości. Kolejne cząstkowe projekty w ramach tematu 6.6.
są w fazie opracowania materiału i częściowo w fazie kwerendy.
Opis zadań badawczych
Zadanie 1.1. Segmentacja stylów życia i wzorów konsumpcji
(prof. dr hab. J. Koralewicz)
Przedmiotem analizy jest zbiór danych pochodzących z badań na reprezentatywnej próbie
(ponad 38 000 respondentów) przeprowadzonych przez CBOS na przełomie 2007 i 2008 roku. Badania
noszą tytuł „Jak nam się żyje?” Są to badania kwestionariuszowe prowadzone przez ankieterów
CBOS-u i GUS-u na wylosowanej reprezentatywnej próbie dorosłych mieszkańców Polski. Tak
ogromna, niespotykana dotąd w Polsce próba, daje możliwość wyodrębnienia bardzo specyficznych
grup (wyodrębnionych na podstawie dość wyselekcjonowanych kryteriów), których dotąd w
badaniach powadzonych na próbach 1000-2000, nie można było wyodrębnić. Kwestionariusz zawiera
głownie pytania o zachowania.
Zachowania skoncentrowane wokół pewnych sfer, przebiegające według pewnych wzorów,
realizujące, bądź inspirowane przez wartości lub instytucje stanowią podstawową kategorie stylu
życia (niezależnie od przyjętej definicji stylu życia). Można też mówić o stylach życia określonych
grup w danym społeczeństwie lub o stylach życia kategorii społecznych ponadnarodowych
wydzielonych, np. wg dochodu lub przynależności do sekty religijnej.
Propozycja analizy przedstawia się następująco: punktem wyjścia są trzy zmienne
psychologiczne. Są to pytania o satysfakcję w życiu (z rożnych aspektów) i zbudowany na podstawie
tych odpowiedzi indeks zadowolenia z życia. Następnie, pytanie o samopoczucie psychiczne ludzi w
ciągu ostatniego roku i skonstruowany na podstawie odpowiedzi (na temat rożnych, odmiennych
stanów psychicznych) indeks samopoczucia psychicznego. Trzecie pytanie dotyczy manifestowanych
w rożnych sytuacjach stanów zaradności i bezradności i, na podstawie odpowiedzi, skonstruowany
indeks zaradności i bezradności.
Wielkość próby pozwala na wybranie grup o najwyższym i najniższym natężeniu w obszarze
tych trzech indeksów, czyli osób najbardziej i najmniej zadowolonych z życia, osób w najlepszej i
najgorszej kondycji psychicznej oraz grupy badanych najbardziej zaradnych i najmniej zaradnych.
Analiza empiryczna prowadzona jest w dwu kierunkach. Jeden typ analizy traktuje zmienne
psychologiczne jako zmienne niezależne, np. styl życia osób niezaradnych, inna analiza
traktowałaby te sześć zmiennych psychologicznych jako zmienne zależne, a więc skonstruowane wg
innych kryteriów style życia i wyodrębnione na podstawie tych stylów życia grupy osób umieszczane
są na skali zadowolenia z życia, samopoczucia psychicznego i zaradności–bezradności. Pierwszy typ
analizy prowadzony by był w odniesieniu do wybranych grup badanych, drugi zaś, na całej próbie
reprezentacyjnej.
Hipoteza badawcza brzmi następująco: nie ma prostej zależności miedzy stylem życia a
wyżej wymienionymi zmiennymi psychologicznymi, aczkolwiek są takie style życia, które przynoszą
większą satysfakcję życiową lepsze samopoczucie i charakteryzują ludzi bardziej zaradnych. Te trzy
zmienne psychologiczne, jak wynika z wcześniej prowadzonych przeze mnie analiz, są ze sobą silnie
skorelowane. Warto też dodać, że zamożność i możliwości konsumpcyjne są tylko do pewnego
stopnia zamożności skorelowane zadowoleniem z życia.