Rok 2008 - Instytut Studiów Politycznych PAN

2) polityczne – próba uchwycenia i zrozumienia najnowszych tendencji w polityce, a dokładniej w,
filozofii polityki.
Analiza wydań z roku 2008 trzech ważnych na mapie kulturalnej polski pism „Krytyka
Polityczna”, „Znak” i „Nowe Państwo” uwidacznia ich indyferentność w sprawach kultury
narodowej. O ile jednak w wypadku „Krytyki Politycznej” jest to indyferentność założona, będąca
efektem ubocznym programowego kosmopolityzmu pisma, o tyle w dwu pozostałych jest dość
przypadkowa, wynika ze skupienia się na problemach aktualnych, bieżących, ważnych w krótkiej
perspektywie.
Wydaje się – i to jest hipoteza do weryfikacji w badaniach prowadzonych w roku 2009, że
funkcje centrów opiniotwórczych w kwestiach kształtowania kultury narodowej, przejęły sobotnioniedzielne
dodatki do takich pism, jak „Rzeczpospolita”, „Dziennik” czy „Gazeta Wyborcza”.
Weryfikacja tej hipotezy wymaga przede wszystkim jej potwierdzenia w stosunku do innych
miesięczników i kwartalników nieobjętych badaniem.
Sama kwestia roli „Rzeczpospolitej”, „Dziennika” i „Gazety Wyborczej” w kształtowaniu
kultury narodowej jest dość oczywista. To, co wymagałoby zbadania, to, czym różnią się wizje
kultury narodowej upowszechniane przez te trzy dzienniki (ewentualnie można dołączyć „Dziennik
Polski”).
Tematykę ukraińską podjął Tomasz Stryjek w opracowaniu pt., „Intelektualiści, standardy
zachodnie i rzeczywistość Europy Wschodniej. Analiza tematyczna miesięcznika Krytyka od stycznia
do września 2008 r.”.
Jest to periodyk o dużej ciągłości „programowej” oraz mainstreamowej pozycji w
ukraińskim życiu intelektualnym. W skład redakcji wchodzą intelektualiści – przeważnie
przedstawiciele pokolenia współczesnych czterdziestolatków z Ukrainy (8 osób) oraz Polski (1
osoba), a także czterej reprezentanci ukrainoznawczych ośrodków badawczych Ameryki Północnej.
Skład tego grona ukazuje znacznie większą na Ukrainie niż w innych krajach
postkomunistycznych rolę intelektualistów wywodzących się z „zachodniej” diaspory, co znajduje
odbicie w poziomie pisma. Teksty z reguły są tekstami autorskimi, czasem powstałymi specjalnie dla
„Krytyki”.
Pismo zorientowane jest na szeroko pojętą politykę, kulturę i historię, z tym, że odnosi się
do strukturalnych aspektów polityki, nie zaś do bieżących wydarzeń. Poza granicami
zainteresowania znajdują się zagadnienia gospodarcze i finansowe, zaś w obszarze kultury –
zagadnienia współczesnych przemian obyczajowych (choć już uczestnictwo w kulturze masowej –
tak). W obszarze historii opracowania dotyczą epok sprzed 1917 r., chyba że chodzi o badania
pamięci zbiorowej lub spory o interpretację wydarzeń z przeszłości.
Można powiedzieć, że prawie nie ma tematu nurtującego współczesne społeczeństwo
ukraińskie, który nie byłby w piśmie poruszony, zawsze jednak są to wypowiedzi dostępne
stosunkowo grupie odbiorców. Odbiór jest ograniczony z trzech powodów: 1) wysoki poziom
wymagań intelektualnych, 2) ograniczenia zainteresowań do sfery nadbudowy (rzadko pismo
zajmuje się tym, co ludzi najbardziej dotyka: rynkiem pracy, warunkami życia, normami dnia
codziennego), 3) teksty wyłącznie w języku ukraińskim.
Terminy „liberalizm”, „liberałowie” nie pojawiają się na łamach pisma, ale na podstawie
analizy doboru publikacji, wypowiedzi formułowanych na innych forach, takie określenie formacji
ideowej redakcji byłoby najbardziej adekwatne. Na krąg „Krytyki” składają się więc liberalni
demokraci, w większości zainteresowani kwestią narodową w znaczeniu ukształtowania na Ukrainie
nowoczesnego państwa obywatelskiego – wzorem współczesnych państw europejskich – ale o
wyraźnie odrębnej tożsamości kulturowej.
Ponieważ ZSRR rozpadł się nie w epoce klasycznych nacjonalizmów, zagospodarowanie
przestrzeni po nim wymagało ponowoczesnych celów i metod. Jednocześnie gotowymi wzorami