*&rdfi^«5ηΚεφάλαιο 7Η ανατολική Μεσόγειος <strong>του</strong>ς τελευταίουςαιώνες <strong>της</strong> Βυζαντινής Αυτοκρατορίας(13ος -- 15ος αιώνας).-Ι'Ί'. - «.V·ΛΒEk*a&±:£Μ ϊ ·1ΊΜε τη Δ΄ Σταυροφορία (1204) η Βυζαντινή Αυτοκρατορία διαλύθηκε και διαιρέθηκε. Κάποιααπό τα εδάφη <strong>της</strong> πήραν οι Βενετοί, ενώ σε άλλα οι σταυροφόροι αρχηγοί ίδρυσαν λατινικάκράτη. Σε άλλα, πάλι, βυζαντινοί αριστοκράτες δημιούργησαν ορθόδοξα κράτη, το καθέναμε διαφορετική εξέλιξη. Το 1261 ο στρατός <strong>του</strong> αυτοκράτορα <strong>της</strong> Νίκαιας διώχνει <strong>του</strong>ςΛατίνους από <strong>την</strong> Κωνσταντινούπολη και αυτή γίνεται και πάλι πρωτεύουσα στη ΒυζαντινήΑυτοκρατορία. Όμ<strong>ως</strong> <strong>του</strong>ς επόμενους δύο αιώνες η Βυζαντινή Αυτοκρατορία χάνει ακόμηπιο πολλά εδάφη. Υπάρχει πολιτική αστάθεια, μεγάλη οικονομική και κοινωνική κρίση,αλλά τα γράμματα και οι τέχνες αναπτύσσονται. Την ίδια εποχή δημιουργείται η ΟθωμανικήΑυτοκρατορία, που σιγά σιγά κατακτά πολλές περιοχές στη Μικρά Ασία και τη Βαλκανικήχερσόνησο. Το 1453 ο Οθωμανός σουλτάνος καταλαμβάνει <strong>την</strong> Κωνσταντινούπολη. Η ΒυζαντινήΑυτοκρατορία καταλύεται οριστικά.
13ος - 15ος αιώναςΚΕΦΑΛΑΙΟ 7Για τα κράτη που ίδρυσαν οι Λατίνοι μετά <strong>την</strong> Δ΄ Σταυροφορία βασικές πηγές είναι τα ιστορικάέργα που έγραψαν βυζαντινοί και Λατίνοι συγγραφείς, τα νομικά κείμενα, τα λογοτεχνικάέργα και τα αρχαιολογικά ευρήματα. Ειδικά για <strong>την</strong> Κρήτη πολύ σημαντική πηγή είναι τοΑρχείο <strong>του</strong> δούκα <strong>της</strong> Κρή<strong>της</strong>. Για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία παίρνουμε πληροφορίες απόιστορικά, λογοτεχνικά, φιλοσοφικά κείμενα, επιστολές και δικαστικές αποφάσεις. Σπουδαίεςιστορικές πηγές είναι και τα αρχεία των μοναστηριών, που μας δίνουν πληροφορίες κυρί<strong>ως</strong>για <strong>την</strong> περιουσία <strong>του</strong>ς, αλλά και τα αρχεία των ιταλικών πόλεων, που μιλούν για το εμπόριοστη Μεσόγειο και στη Μαύρη Θάλασσα. Τέλος, σημαντικές για <strong>την</strong> περίοδο αυτή είναι οιπηγές από το μουσουλμανικό κόσμο (χρονικά και έγγραφα) και από τα ορθόδοξα κράτηστη Βαλκανική χερσόνησο (Σερβικό Βασίλειο, Βουλγαρικό Βασίλειο κ.ά.).Α. Μετά <strong>την</strong> Δ' Σταυροφορία - Τα λατινικά και τα ορθόδοξα κράτηΓια <strong>τις</strong>ονομασίεςΛατίνοι,Φράγκοιμιλήσαμεστη σ. 92.Αφού κατέλαβαν <strong>την</strong> Κωνσταντινούπολη το 1204, οι Λατίνοι ήθελαν να κατακτήσουνκαι τα υπόλοιπα βυζαντινά εδάφη. Οι ντόπιοι ορθόδοξοι αριστοκράτεςαντέδρασαν σ<strong>την</strong> κατάκτηση με διάφορους τρόπους. Άλλοι συγκρούστηκαν με<strong>του</strong>ς Λατίνους, άλλοι ήρθαν σε συνεννόηση μαζί <strong>του</strong>ς και ορισμένοι έφυγαν σεάλλες περιοχές, όπου ίδρυσαν νέα κράτη. Στα βυζαντινά εδάφη νέα κράτη ιδρύουνοι αρχηγοί <strong>της</strong> Δ΄ Σταυροφορίας και ντόπιοι ορθόδοξοι αριστοκράτες.Οι ιστορικοί που μελετούν τα λατινικά κράτη μετά <strong>την</strong> Δ΄ Σταυροφορία χρησιμοποιούν<strong>τις</strong> λέξεις λατινοκρατία ή φραγκοκρατία, και για <strong>τις</strong> βενετικές κτήσεις(τα εδάφη που κατείχε η Βενετία) χρησιμοποιούν τον όρο βενετοκρατία.Σε πολλές περιοχές ντόπιοι ορθόδοξοι αριστοκράτες, συχνά μεβοήθεια από <strong>του</strong>ς αγρότες, συγκρούστηκαν με <strong>του</strong>ς Λατίνους. Όπ<strong>ως</strong>μαθαίνουμε από <strong>τις</strong> πηγές, οι Λατίνοι χρειάστηκαν πολύ χρόνο γιανα κατακτήσουν <strong>την</strong> Πελοπόννησο και <strong>την</strong> Κρήτη. Μάλιστα για να τοπετύχουν αυτό, συχνά έδιναν ανταλλάγματα σ<strong>του</strong>ς ντόπιους.Σ<strong>την</strong> Πελοπόννησο ο Γοδεφρίδος Βιλαρδουίνος και ο ΓουλιέλμοςΣαμπλί<strong>της</strong> ίδρυσαν <strong>την</strong> Ηγεμονία <strong>της</strong> Αχαΐας. Ο Βιλαρδουίνοςυποσχέθηκε σ<strong>του</strong>ς ντόπιους ορθόδοξους αριστοκράτες ότι θασεβαστεί το δόγμα <strong>του</strong>ς και το κληρονομικό δίκαιο που ίσχυε.Η πολιτική αυτή ήταν ασυνήθιστη <strong>την</strong> εποχή εκείνη και προκάλεσεέκπληξη στη δυτική Ευρώπη. Ήταν όμ<strong>ως</strong> ρεαλιστική, γιατί υπολόγιζε<strong>τις</strong> τοπικές συνθήκες, και έκανε πολλούς ντόπιους να συνεργαστούν.Αρκετοί πάλι ντόπιοι αριστοκράτες ήρθαν από <strong>την</strong> αρχή σεσυμφωνία με <strong>του</strong>ς Λατίνους και πέτυχαν να κρατήσουν τα κτήματά<strong>του</strong>ς. Οι πιο πολλοί όμ<strong>ως</strong> αναγκάστηκαν να τα εγκαταλείψουν.Κάποιοι από αυτούς πήγαν σε βυζαντινές περιοχές που δεν έλεγχανΜολυβδόβουλο <strong>του</strong> Λέοντα Σγουρού. Ο Σγουρός ήταν ένας ορθόδοξος αριστοκρά<strong>της</strong> σ<strong>την</strong> περιοχή <strong>της</strong> Κορίνθου και <strong>του</strong>Άργους που συγκρούστηκε με <strong>του</strong>ς Λατίνους. Το μολυβδόβουλο έχει στη μια πλευρά παράσταση με τον άγιο Θεόδωρο καισ<strong>την</strong> άλλη <strong>την</strong> επιγραφή: «Μάρτυρα [ο άγιος Θεόδωρος] βοήθησε το […] Λέοντα Σγουρό [που είναι] από αρχοντική γενιά».Τέλος 12ου -- <strong>αρχές</strong> 13ου αιώνα, Αθήνα, Νομισματικό Μουσείο.104