14ος -- 15ος αιώναςΚΕΦΑΛΑΙΟ 9Αλλαγές γίνονται και στο στρατό: αντί για τα φεουδαρχικά στρατεύματα, τώραυπάρχουν μόνιμοι στρατιώτες, που πληρώνονται για να πολεμούν. Άλλωστε οπόλεμος γίνεται πια με νέα όπλα: κανόνια και πολιορκητικές μηχανές.Η κρίση σ<strong>την</strong> Εκκλησία και ο ουμανισμόςΗ κρίση που πέρασε η δυτική Ευρώπη το 13ο και το 14ο αιώνα είχε συνέπειες και για<strong>την</strong> Καθολική Εκκλησία: οι άνθρωποι αρχίζουν να αμφισβητούν <strong>την</strong> κοσμική και τηθρησκευτική εξουσία που είχαν οι πάπες.Όσο κράτησε η κρίση, πολλοί κληρικοί άφησαν <strong>τις</strong> θέσεις <strong>του</strong>ς, παραμέλησαντα καθήκοντά <strong>του</strong>ς και άρχισαν να ζουν με τρόπο που δεν ταίριαζε για κληρικούς.Αρκετοί πιστοί άρχισαν να μην εμπιστεύονται τον κλήρο, να χάνουν το στήριγμά<strong>του</strong>ς σε μια εποχή πάρα πολύ δύσκολη, που κυριαρχούσαν οι επιδημίες και ο φόβοςγια το θάνατο. Έτσι, σταματούν να σέβονται <strong>του</strong>ς επισκόπους, <strong>του</strong>ς κληρικούςγενικά, ακόμη και <strong>του</strong>ς μοναχούς. Τους κατηγορούν ότι δε φροντίζουν <strong>του</strong>ς πιστούς<strong>του</strong>ς όπ<strong>ως</strong> πρέπει και ότι το μόνο που <strong>του</strong>ς νοιάζει είναι να μαζεύουν πλούτη καιεξουσίες.Αλλά αυτά τα προβλήματα δενήταν τα μόνα. Ο πάπας αλλάζειέδρα και, από τη Ρώμη, πάεισ<strong>την</strong> πόλη Αβινιόν. Την περίοδοαπό το 1307 μέχρι το 1377 πουοι πάπες έχουν έδρα <strong>την</strong> Αβινιόνκαι όχι τη Ρώμη οι ιστορικοί<strong>την</strong> ονομάζουν Αιχμαλωσία <strong>της</strong>Αβινιόν. Tο διάστημα αυτό οιπάπες έκαναν πολυέξοδουςπολέμους και προσπαθούσαν νααντιμετωπίσουν τα οικονομικά<strong>του</strong>ς προβλήματα βάζονταςπολλούς φόρους ή πουλώνταςεκκλησιαστικά αξιώματα.Όταν η Ρώμη έγινε πάλι έδρα <strong>του</strong> πάπα, δημιουργήθηκαν νέα προβλήματα.Για σαράντα χρόνια (1378--1417) υπήρχαν δύο πάπες, που ήταν αντίπαλοι μεταξύ<strong>του</strong>ς: ο ένας είχε έδρα τη Ρώμη και ο άλλος <strong>την</strong> Αβινιόν. Κάποιοι ηγεμόνες στηδυτική Ευρώπη υποστήριξαν τον έναν πάπα και κάποιοι τον άλλο, με πολιτικάκριτήρια. Αυτό ήταν το Μεγάλο Σχίσμα που απείλησε σοβαρά τη θρησκευτικήενότητα στη δυτική Ευρώπη. Όταν τέλειωσε, η Καθολική Εκκλησία και ο πάπαςέχασαν μεγάλο μέρος από τη δύναμη και <strong>την</strong> εξουσία που είχαν.Επίσης, δημιουργήθηκαν θρησκευτικές κινήσεις που έκαναν κριτική στον κλήροκαι ζητούσαν μεταρρυθμίσεις. Η Καθολική Εκκλησία θεωρούσε <strong>τις</strong> κινήσεις αυτέςαιρετικές και <strong>τις</strong> καταδίκαζε. Μέσα απ’ αυτή <strong>την</strong> κρίση σ<strong>την</strong> Εκκλησία εμφανίζεταιο ουμανισμός.Το παλάτι <strong>του</strong> πάπα και ο καθεδρικός ναός σ<strong>την</strong> Αβινιόν (Γαλλία).Για τοντρόπο πουαντέδρασανπολλοί πιστοίσ<strong>την</strong> κρίση <strong>του</strong>13ου και <strong>του</strong>14ου αιώναμιλήσαμε στησ. 143.Την εποχή αυτή, χριστιανοί λόγιοι που ονομάζονται ουμανιστές μελετούν με κριτικό τρόποαρχαία ελληνικά και λατινικά κείμενα, καθώς και <strong>την</strong> αρχαία τέχνη. Πιστεύουν ότι τα κείμενααυτά είναι θεμέλια (η βάση δηλαδή) για <strong>την</strong> εκπαίδευση. Σ’ αυτά ψάχνουν απαντήσεις για τονκόσμο, για τη φύση, για το πώς θα κάνουν καλύτερο τον άνθρωπο. Σε πολλές μελέτες <strong>του</strong>ςαμφιβάλλουν για ορισμένες ιδέες που <strong>τις</strong> δέχονταν όλοι μέχρι τότε. Οι λόγιοι αυτοί είναι πιστοίκαθολικοί. Δε μελετούν όμ<strong>ως</strong> τον κόσμο και τον άνθρωπο μέσα από τη θρησκεία (όπ<strong>ως</strong>έκαναν οι λόγιοι τον 11 ο και το 12ο αιώνα), αλλά βασίζονται περισσότερο στη λογική. Γι’ αυτόμελετούν <strong>την</strong> Αγία Γραφή όπ<strong>ως</strong> γράφτηκε και τη μεταφράζουν σ<strong>τις</strong> γλώσσες <strong>του</strong>ς.147
14ος - 15ος αιώναςΚΕΦΑΛΑΙΟ 9Για το Δάντηκαι τη ΘείαΚωμωδίαμιλήσαμε στησ. 88.Σπουδαία έργα <strong>της</strong> εποχής, όπ<strong>ως</strong> η Θεία Κωμωδία <strong>του</strong> Δάντη, το Δεκαήμερο<strong>του</strong> Βοκάκιου, ο Ηγεμόνας <strong>του</strong> Μακιαβέλι γράφονται στα ιταλικά και μπορούννα διαβαστούν από πολλούς ανθρώπους. Στη Γαλλία από <strong>του</strong>ς σπουδαιότερουςσυγγραφείς ήταν ο Φρανσουά Ραμπελέ, που γράφει στα γαλλικά.Με <strong>την</strong> τυπογραφία οι ουμανιστές, τα έργα και οι ιδέες <strong>του</strong>ς έγιναν γνωστά σεόλη σχεδόν <strong>την</strong> Ευρώπη.Σελίδα από βιβλίο που τυπώθηκε το 1639.Στο πάνω μέρος εικονίζονται ο Γκούτεμπεργκ(αριστερά) και ο χρηματοδό<strong>της</strong> <strong>του</strong> (δεξιά).Στο κάτω μέρος εικονίζεται ένα τυπογραφείο.Η τυπογραφίαΣτα μέσα <strong>του</strong> 15ου αιώνα στη γερμανική πόλη Μάιντς(Μαγεντία) ο Ιωάννης Γκούτεμπεργκ (Γουτεμβέργιος)τελειοποίησε <strong>την</strong> τυπογραφία. <strong>Χ</strong>ρησιμοποίησε μεταλλικέςπλάκες και κινητά στοιχεία (γράμματα, κόμματα,τελείες κτλ.) από μολύβι. Τα στοιχεία αυτά τα έβαζαν τοένα δίπλα στο άλλο για να φτιάξουν λέξεις και φράσεις.Έπειτα, τα «περνούσαν» με μελάνι και με <strong>την</strong> πρέσα,τα στοιχεία άφηναν το ίχνος <strong>του</strong>ς στο χαρτί. Έτσι μπορούσαννα παράγουν πολλά κείμενα και βιβλία πουπαλιότερα τα αντέγραφαν με το χέρι.Η εφεύρεση <strong>της</strong> τυπογραφίας στη δυτική Ευρώπηεπηρέασε πάρα πολύ <strong>του</strong>ς ανθρώπους και τη σκέψη<strong>του</strong>ς. Τώρα πια πιο πολλοί μπορούν να αποκτήσουνγνώσεις, αφού τα βιβλία είναι πιο φ<strong>την</strong>ά από τα χειρόγραφα.Οι ιδέες κυκλοφορούν πιο εύκολα και φτάνουνσε περισσότερο κόσμο. Όμ<strong>ως</strong> πρέπει να πούμε ότι ταγράμματα και η γνώση διαδόθηκαν αργά και κυρί<strong>ως</strong>στον πληθυσμό των πόλεων. Οι κάτοικοι σ<strong>την</strong> ύπαιθροδε συμμετέχουν σε όλα αυτά και οι πιο πολλοί δενξέρουν να διαβάζουν και να γράφουν.Τρία χαρακτικά από βιβλίο που τυπώθηκε το 1574 και εικονίζει εργασίες σ’ ένα τυπογραφείο. Σ<strong>την</strong> εικόνα 9.16φτιάχνονται τα φύλλα χαρτί, σ<strong>την</strong> 9.17 η κάσα με τα τυπογραφικά στοιχεία και σ<strong>την</strong> 9.18 η πρέσα (το πιεστήριο)όπου τυπώνονται τα φύλλα.148