Κεφάλαιο 9<strong>Από</strong> <strong>του</strong>ς μεσαιωνικούςσ<strong>του</strong>ς νεότερους χρόνουςΗ δυτική Ευρώπη το 14ο και το 15ο αιώναΤο 14ο αιώνα τα κράτη στη δυτική Ευρώπη πέρασαν μια πολύ μεγάλη κρίση: ο πληθυσμόςμειώθηκε, η οικονομία αντιμετώπισε προβλήματα, σ<strong>την</strong> ύπαιθρο και σ<strong>τις</strong> πόλεις ξέσπασανκοινωνικές συγκρούσεις. Η κρίση έγινε ακόμη χειρότερη από <strong>τις</strong> επιδημίες πείνας, από μιαμεγάλη επιδημία πανούκλας και <strong>του</strong>ς πολέμους. Όταν στα μέσα <strong>του</strong> 15ου αιώνα η κρίσητέλειωσε, στη δυτική Ευρώπη είχαν γίνει πολλές αλλαγές. Σ<strong>την</strong> οικονομία, οι συναλλαγέςάρχισαν να γίνονται με νέους τρόπους. Παράλληλα, έγινε καλύτερη η ναυσιπλοΐα, κι έτσιέγιναν τα ταξίδια που οδήγησαν σ<strong>τις</strong> «ανακαλύψεις». Οι φεουδάρχες έχασαν πολλές από <strong>τις</strong>εξουσίες <strong>του</strong>ς και δυνάμωσε πάλι η βασιλική εξουσία. Σ<strong>τις</strong> κοινωνίες <strong>της</strong> δυτικής Ευρώπηςτο 14ο και το 15ο αιώνα άλλαξαν πολλά πράγματα στον τρόπο που οι άνθρωποι εξηγούσανόσα συνέβαιναν τον κόσμο γύρω <strong>του</strong>ς. Λόγιοι (οι ουμανιστές, όπ<strong>ως</strong> ονομάστηκαν) άρχισαννα μελετούν τα αρχαία ελληνικά και λατινικά κείμενα και να αμφιβάλλουν για ορισμένες αξίες<strong>της</strong> μεσαιωνικής εποχής. <strong>Χ</strong>άρη σ<strong>την</strong> τυπογραφία μπορούσαν να διαδώσουν <strong>τις</strong> ιδέες <strong>του</strong>ςσε πολύ κόσμο. Επίσης, καλλιτέχνες σ<strong>την</strong> ιταλική χερσόνησο βρήκαν νέους τρόπους για νααναπαριστούν (να εικονίζουν) <strong>του</strong>ς ανθρώπους και τον κόσμο. Οι καλλιτέχνες αυτοί προετοίμασαν<strong>την</strong> αναγέννηση σ<strong>τις</strong> τέχνες, ένα κίνημα που το 16ο αιώνα διαδόθηκε σε πολλέςπεριοχές σ<strong>την</strong> ευρωπαϊκή ήπειρο.
14ος - 15ος αιώναςΚΕΦΑΛΑΙΟ 9Για <strong>την</strong> εποχή αυτή οι ιστορικοί παίρνουν πληροφορίες από πολλές και διαφορετικές πηγές:χρονικά, κρατικά και εκκλησιαστικά έγγραφα, διαθήκες, πρακτικά που κρατούν σ<strong>τις</strong> συνεδριάσεις<strong>του</strong>ς οι αστοί, δικαστικές αποφάσεις. Πολύ σημαντική πηγή για <strong>την</strong> περίοδο είναικαι τα έργα τέχνης: πίνακες, γλυπτά, αρχιτεκτονικά μνημεία κ.ά. Για πρώτη φορά, χάρησ<strong>την</strong> τυπογραφία, υπάρχει έντυπο υλικό, δηλαδή τυπωμένα κείμενα, που είχαν μεγάληδιάδοση.Μιλώντας για δυτική Ευρώπη εννοούμε <strong>τις</strong> ευρωπαϊκές περιοχές που δεν κατέκτησαν οιΟθωμανοί σουλτάνοι και δεν εξουσίαζαν οι Ρώσοι ηγεμόνες. <strong>Από</strong> εδώ και πέρα θα μιλάμεγια συγκεκριμένα κράτη και για <strong>του</strong>ς λαούς που κατοικούν σ’ αυτά (π.χ. Αγγλία και Άγγλοι,Γαλλία και Γάλλοι).Α. Η δυτική Ευρώπη σε κρίσηΓια <strong>την</strong>οικονομικήανάπτυξη τον11ο και 12οαιώνα στηδυτική Ευρώπημιλήσαμε στησ. 76.Η οικονομική ανάπτυξη που άρχισε στη δυτική Ευρώπη τον 11ο αιώνα σταμάτησεστο τέλος <strong>του</strong> 13ου αιώνα. Ο πληθυσμός έχει αυξηθεί πολύ και η γη δεν είναιαρκετή για να τον θρέψει. Δεν έχουμε νέα εδάφη για καλλιέργεια γιατί δε γίνονταιπια εκχερσώσεις και, όταν γίνονται, περιορίζουν <strong>την</strong> κ<strong>την</strong>οτροφία. Τα κτήματαμοιράζονται σε πολλούς καλλιεργητές και έτσι λιγοστεύει η γη που έχει μιααγροτική οικογένεια. Οι άνθρωποι παντρεύονται σε πιο μεγάλη ηλικία και, επειδή δεχρειάζονται πια πολλά εργατικά χέρια, δεν κάνουν πολλά παιδιά.Οι μεγάλες καταστροφές: πείνα, πανούκλα και πόλεμοςΑυτή η κρίση, <strong>τις</strong> πρώτες δεκαετίες <strong>του</strong> 14ου αιώνα, γίνεται μεγαλύτερη από <strong>τις</strong> κακές σοδειές,<strong>τις</strong> επιδημίες πείνας και <strong>τις</strong> αρρώστιες που χτυπούν τη γεωργία και τον πληθυσμό.Το στάρι είναι λίγο και η τιμή <strong>του</strong> ψωμιούανεβαίνει. Στη συνέχεια, όταν δεν υπάρχουναρκετοί άνθρωποι για να το αγοράσουν, ητιμή <strong>του</strong> πέφτει πάρα πολύ. Πολλοί άνθρωποιδεν τρέφονται κανονικά, ο οργανισμός<strong>του</strong>ς αδυνατίζει κι έτσι αρρωσταίνουν πιοεύκολα. Σ<strong>τις</strong> πόλεις, οι αστικές κοινότητεςοργανώνονται για να αποθηκεύσουν το στάρι.Σ’ αυτές <strong>τις</strong> συνθήκες, στα μέσα <strong>του</strong> 14ου αιώναξεσπά μια μεγάλη επιδημία πανούκλας που ονομάστηκε«Μαύρος Θάνατος».Για <strong>του</strong>ςαστούς και<strong>τις</strong> αστικέςκοινότητεςμιλήσαμεσ. 79.στη142Ζωγραφική σε ξύλο: η πανούκλαείναι τα βέλη που στέλνει ο Θεόςσ<strong>του</strong>ς ανθρώπους. 1424, Ανόβερο(Γερμανία), Μουσείο <strong>του</strong> Κρατιδίου<strong>της</strong> Κάτω Σαξονίας.Το 1347 έφτασε στη Μεσόγειο ένα γενοβέζικοκαράβι από τη Μαύρη Θάλασσα. Το μικρόβιο <strong>της</strong>πανούκλας το έφεραν μάλλον οι ψύλλοι που υπήρχανσ<strong>του</strong>ς αρουραίους <strong>του</strong> καραβιού. Μετά πέρασεσ<strong>του</strong>ς ανθρώπους και διαδόθηκε με <strong>την</strong> ανθρώπινηεπαφή. Η πανούκλα μεταδόθηκε πολύ γρήγορα σ’όλη σχεδόν τη δυτική Ευρώπη. Μέσα σε λίγα χρόνιαχάθηκε το ένα τρίτο από τον πληθυσμό <strong>της</strong>.