Nr 121/2011 - Tuchów

Tuchowskie Wieści 3(121)/201127Ustawodawstwo austriackie w Galicji obejmowało dosłowniewszystkie dziedziny życia ludności – sferę polityczną, moralną,kulturalną i religijną. Wydawano setki, a może tysiące różnychdrobiazgowych przepisów. Rządy krajowe podporządkowały sobieinstytucje kościelne, przy pomocy których owe rozporządzenia miałydocierać do wiadomości ludzi. Proboszczowie, pastorzy, rabinimieli obowiązek ogłaszać je swoim wiernym. W wielu archiwachparafialnych takie rozporządzenia się zachowały. Tu podaję wybórniektórych, bo one dobrze oddają ową zaborczą drobiazgowość.Dnia 2 października 1812 r. Wysokie Rządy Krajowe wydałycyrkularz o polowaniu w dni świąteczne, w którym oznajmiono:Najjaśniejszy Pan ostro zakazał polowania w dni święte i niedzielne,duchowieństwo parafialne ma mieć pilną baczność na przestępstwotakowego nakazu Najwyższego. Też Wysokie Rządy odnowiłydawniejsze zarządzenie, które targów i jarmarków w dni niedzielnei świąteczne zabraniało, i zaostrzyły obowiązki duchowieństwa, byze strony swojej napomnieniem ludu przykładało się do zachowywaniatego zakazu. Też Wysokie Rządy uwiadomiły, iż do UrzędówCyrkularnych, do Magistratów i Dominiów wyszły nowe i zaostrzoneprzykazy, by Panowie Urzędnicy i wszelkiego gatunku oficjaliści naMszę parafialną uczęszczali, a tym samym odnawiają powinnośćduchowieństwa parafialnego, by miało oko bezkresne, czyli tegoIchmościowie dopełniają.Dnia 25 września 1817 r. opublikowano ponownie wytycznedotyczące zachowania świąt kościelnych. Okólnik skierowany dowszystkich dominiów, magistratów, księży plebanów i kahałówstwierdzał:Urząd Cyrkularny, nie mogąc obojętnie spoglądać na bezskutecznośćtakowych przepisów, stosownie do świeżo nadesłanegorozporządzenia Wysokiego Rządu Krajowego, z dnia 22 sierpniab.r. nr 40170, stanowi, co następuje:1. co do jarmaczących w niedzielę i święta uroczyste, Patentemz dnia 10 listopada 1773 r. wyszczególnione – tracirzecz, którą zbyć chciał lub nabył, a ta pozostaje funduszowiubogich miejscowych,2. justycjariusz, mandatariusz lub ktokolwiek bądź miejsceich zastępujący, sprawujący w niedziele i święta uroczystew ścisłym znaczeniu sądy, dostrzeżony: za pierwszymrazem zapłaci na fundusz ubogich miejscowych Fl. 20, zadrugim – 50 Fl, za trzecim razem – od urzędu pośredniolub bezpośrednio odsunionym będzie,3. tańcujący przy muzyce jakiejkolwiek podczas trwającegow kościele nabożeństwa – za pierwszym razem, wedługstanu – chłostą cielesną, zł ryn. 5, aresztem 3 dniowymlub karą pieniężną zł ryn. 5, za drugim razem – podwójno,za trzecim – poczwórno itd. obłożeni będą,4. utrzymujący karczmę, oberżę, szynkownię, browar lubdom zajezdny, pozwalający u siebie tańców, w poprzednimartykule zakazanych: - za pierwszym razem karę złr5, za drugim – 5- fl zapłaci, za trzecim na koniec razemdostrzeżony, sposób zarobkowania utarci,5. rodzice (ojciec lub matka) rozumie się religii rzymsko-katolickiej,nie dający w 24 godzinach po urodzeniu dziecięciado chrzczenia: - za pierwszym razem złr 5, na funduszubogich zapłacą lub aresztem tygodniowym karani będą,za drugim razem podwójno, za trzecim potrójno itd. karęponiosą, a gdyby –6. dziecię tylko z wody, a nie z ceremonii ochrzczone było,natenczas za każdy rok bez chrztu ceremonialnego przeżyły,rodzice (ojciec lub matka) 100 złr w W.W. na funduszubogich zapłacą lub aresztem jednomiesięcznym karanibędą,7. każdy pleban, pastor lub jakakolwiek bądź osoba duchowna,jeżeli pochowa ciało przed 48 godz. po śmierci(wyjąwszy przypadki zakaźnej choroby): - za pierwszymrazem zł ryn 50, za drugim – 100 fl. na fundusz ubogichzapłaci, za trzecim razem – z plebanii, pastorału lub rabinatuoddalonym będzie,8. ksiądz w parafii wzbraniający się jechać do chorego i dotego rozkazujący do siebie przywozić, tej samej, co ad 7podpadnie karze.Przepisy niniejsze mają być ściśle zachowane i aby do każdegoszczególnej wiadomości doszły, Zwierzchności gruntowe w obowiązkachswoich, JJXX plebani zaś z ambon i kahalni zwykłymsposobem w synagogach, publicznie ogłosić i nad pilnym ich zachowaniemczuwać mają. Albowiem każde przewinienie przez C.K.Komisarzy Cyrkularnych dostrzeżone lub przez kogokolwiek bądźUrzędowi Cyrkularnemu doniesienie bezwzględnie karane będzie.Dnia 31 grudnia 1818 r., cesarz Franciszek I upomniał poddanychza nadużycia przeciw świętowaniu dnia i nauce w szkole:1. chorzy nader często, z winy doktora albo sakramentyświęte wcale nie przyjmują, albo księdza dopiero przedśmiercią wołają,2. księgi metrykalne nie wszędzie podług przepisów zapisywanei utrzymywane bywają,3. w niedziele i święta zaczynają się tańce i muzyki jeszczeprzed albo też podczas nabożeństwa,4. Żydzi: w tych dniach sprzedają po półotwartych sklepach;utrzymują często katolików w służbie, a nawet mamkikatoliczki,5. w niedziele odprawują się targi; Żydzi pracują u katolików;sklepy katolickie stoją otworem; rzemieślnicy swojeroboty kończą częstokroć w niedzielę dopiero koło południa;mało dzieci chodzi do kościoła na katechizm i wielezaniedbuje uczęszczania do szkoły,6. na koniec muzyki i tańce w Adwent, w Wielki Post, w świętauroczyste itp. – nie są rzadkimi u szlachty.O usunięcie i zniesienie tych wszystkich politycznych i policyjnychprzestępstw ma się duchowieństwo nasze przez gruntownąnaukę i oświecenie strać jak najusilniej. Gdyby zaś i to nie pomagało,ma o tym w każdym przypadku natychmiast do gruntowejZwierzchności lub do Cyrkułów donosić.Gdyby Ich Cesarskie Mości wyszły z grobów i zobaczyły, jak tadziedzina przedstawia się dziś, dostałyby zawału serca.Źródło: Mirosław Gawron, Ryglice nad Szwedką. T. 2 – 2011.Wyboru dokonał o. Kazimierz Plebanek