ŚWIADEcTWA cHArAKTErYSTYKI ENErGETYczNEJ - Polska Izba ...

dawno, dawno temuamfiladowe), a przede wszystkim kościoły.Wiek XVI zapoczątkował zwyczaj szkleniaokien. Używano w tym celu niewielkich,oprawnych w ołów prostokątnych płyteko wymiarach kilkunastu centymetrów. Byłto jeden z przejawów wzrastającego stosowaniaszkła. Od połowy XV w. działałow Polsce kilka hut szkła, pod koniec XVI w.liczba ich doszła do 45. Produkowały szkłopotasowe niskiej jakości, na szyby okiennei proste naczynia.Renesans różnił się od średniowiecza m.in.większą dbałością o potrzeby ciała, w tymo potrzeby związane z higieną. Przejawiałosię to m.in. zakładaniem wodociągów.W okresie Złotego Wieku liczba miast wyposażonychw te urządzenia osiągnęłana terytorium Rzeczypospolitej blisko 50.Głównie były one zlokalizowane w południowejczęści kraju, gdzie grawitacyjnemudoprowadzaniu wody ze źródeł sprzyjaływarunki terenowe. Tam, gdzie nie byłotakich możliwości, trzeba było instalowaćurządzenia do podnoszenia wody; niektórez nich przypominały podnośniki wody stosowanew ówczesnym górnictwie. Takiewymyślne urządzenie – paternoster, podnoszącywodę na wysokość ponad 20 m, napędzanykołem wodnym – niesłusznie dośćuporczywie w późniejszych czasach przypisywaneMikołajowi Kopernikowi, zbudowałwe Fromborku w latach 1571–1572 WalentyHendell, rurmistrz z Wrocławia. Napędwodny zastosowano podobno równieżw wodociągu warszawskim, ale po śmiercikonstruktora tej skomplikowanej instalacjiwodę podnoszono kieratem poruszanymsiłą ludzką, m.in. przez jeńców tatarskich.W Poznaniu posługiwano się w tym celuślimacznicą, znaną już w starożytności, opisanąw dziele Witruwiusza, która w epoceodrodzenia przeżywała okres ponownejpopularności. W Krakowie już w pierwszejpołowie XVI w. pracował tzw. rurmus pompowy.Nadal używano powszechnie rurdrewnianych, stosując niekiedy elementyżelazne lub ołowiane tylko na łączach i zgięciach.Jedynie we Lwowie i Drohobyczuinstalowano rury miedziane i ołowiane.Rozbudowywano także istniejącą w niektórychmiastach od XIV w. sieć kanalizacyjną.Osiągano jednak na ogół mierne wyniki.Miasta były z reguły nadal brudne i pełnefetoru od wszelkiego rodzaju odpadków.Ścieki zanieczyszczały miejscowe rzeki,nierzadko te, z których czerpano wodędla wodociągów. Nawierzchnia ulic wciążpozostawiała wiele do życzenia pomimousiłowań niektórych władz miejskich, nakazującychna przykład właścicielom wykonywaniebruków przed swym domem lubpobierających na ten cel specjalne podatkibrukowe od przejeżdżających wozów.Jednym z najwybitniejszych dzieł inżynierskichpolskiego odrodzenia był pierwszystały most przez Wisłę w Warszawie, zbudowany(1568–1573) z inicjatywy ZygmuntaAugusta przez Erazma z Zakroczymia,o którym niedawno pisaliśmy.prof. Bolesław OrłowskiInstytut Historii Nauki PANstyczeń 10 [69]55