ÐẶC ÐIỂM NGÔN NGỮ - VĂN HOÁ CỦA ÐỊA DANH CÓ ... - Trang chủ

chính là nghĩa của từng yếu tố cấu tạo địa danh đó. Mỗi tên riêng “tạo nên trong trí óc ta sự liênhệ đến một thực thể. Đó là chức năng ý nghĩa của tên riêng"[Nguyễn Kiên Trường, 1996, tr.90].Như vậy, nghiên cứu đặc điểm ý nghĩa các địa danh chính là chỉ ra các phương thức địnhdanh và giá trị phản ánh hiện thực của các địa danh. Bởi lẽ, phương thức định danh là cách thứcđặt tên cho đối tượng địa lí; còn đặc điểm phản ánh hiện thực chính là nói tới ý nghĩa của cácthành tố, của từng địa danh và hệ thống các địa danh.2.3.2. Đặc điểm định danh và ý nghĩa các địa danh có nguồn gốc tiếng Cơtua) Địa danh được đặt theo tên các loại thực vật có trên địa bàn:Chẳng hạn, khe Ta Ra (taraq: bồ kết); thôn Ky Ré (kire: cây mây); động Kam (kăm: môntía); khe A Ro (aroq: môn đỏ); núi A Vi (aviq: cơm); núi Chà Tang (chitang: cây nứa), thôn RaRang(rirang: cây tầm vông), thôn Ta Vac(tivac: cây đoác), thôn Ka Zăng(kadăng: tên một loạicây ăn đắng, chữa đau bụng), thôn A Xách(axắt: cây mây lợp nhà Rông), thôn KaĐong(kađoong: một loại tre làm giấy), thôn A Răng(aroong: câu lau cây lách),…b) Địa danh được đặt theo tên các loại động vật có trên địa bàn:Ví dụ: sông Dòng (joóng: một loại nai), khe Dong (yong: một loại chim sáo); núi Tà Lu(tilu: con thằn lằn nhỏ); thôn Ka Dong (kajoong: con kì nhông), núi Cọp(hacop: con rùa), núiTou Trouêin(atuq trên: con thạch sùng), khe Ka Rách(kajach: cá cơm), …c) Địa danh được đặt theo tên các vật dụng trong gia đình:Ví dụ: động Ha Te(hatéeh: cái gùi), động Rập(đrập: cái bẫy chuột), thôn Ap Rung(prung:hầm bẫy chông), …d) Địa danh được đặt theo tên các dòng họ tiêu biểu:Các địa danh phản ánh các dòng họ của tộc người Cơ Tu: thôn Mù Nú (munuq: tên mộtdòng họ kiênng ăn con trút); thôn Ap Rung (aprung: dòng họ kiêng vật tổ là cái bẫy cung;aprung: cái hố đặt bẫy hầm chông), thôn Ka Chê(kichê: tên dòng họ), …e) Địa danh được đặt theo tên người:Ví dụ: núi Ong(tên người anh hùng ở làng Hương Nguyên-A Lưới), sông A Páo (Apaoq:tên nhân vật anh hùng trong làng Đông Sơn- A Lưới), thôn Nghĩa(Nghiaq: tên nhân vật nổitiếng trong làng Hương Nguyên- A Lưới), thôn A Lốt(aloóch: tên người đàn ông hung dữ ở làngHương Sơn- Nam Đông, chuyên cướp vợ người khác), thôn La Hia(lahiêr: tên người đàn ônghiền hậu nổi tiếng trong làng Hương Sơn- Nam Đông), thôn A Chiếu(tên người đàn ông hay điđâm người, gan dạ, không sợ chết ở Thượng Long- Nam Đông),…f) Địa danh được đặt tên dựa vào các đặc điểm của chính bản thân đối tượngĐịa danh gọi theo hình dáng của đối tượng: núi A Sáp (asap: hình ảnh như tổ ong), núi AHô(ahốq: há miệng), núi A La(ala: núi hình chiếc lá), núi Ka Lương(kalóang: núi có hình dạngnhư cái đầu hói), núi Muen(Mooqơơn: núi có hình tròn trịa), núi Cha Vung(chagung, chibhung:cong queo, quắp), núi Tre Gong(chagong: nhô mặt phía trước).Địa danh gọi theo kích thước của đối tượng: khe Ba Tang(patang: rộng, bằng phẳng),núi A Tây Luật(atilượt: vượt quá, đi quá), …Địa danh gọi theo tính chất và màu sắc của đối tượng: núi Bò Kỳ Hạ(pók: màu trắng),thôn Poi Ting(poiring: một cách thấu đáo), thôn A So(aso: đỏ hồng), thôn Ka Nôn(kanông: cáinôi màu hồng), núi Ka Năm(kanăm; bóng tối do cây che phủ), đèo La Hi(lahi lapar: không cóchi hết, mất hết),…Địa danh gọi theo vị trí, địa điểm hình thành đối tượng:Ví dụ: Núi Bơ Lạch(parleech: điểm cuối), đồi Cha Lét(charlét: điểm đi qua), khe TuTôm(tu: ngọn, điểm bắt đầu), núi Cho(chóh: điểm cắm mốc), núi A Rum Cà Lưng(arum karrứm:dưới mặt trăng), …