You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
02<br />
Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri I Ortaklıktan Adaylığa<br />
1959 Başvurusu: Neden, Nasıl?<br />
Menderes<br />
Hükümeti’nin<br />
özellikle ekonomi<br />
politikaları<br />
nedeniyle AET’ye<br />
yapmayı düşündüğü<br />
başvuruyu<br />
hızlandıran,<br />
Yunanistan’ın 15<br />
Temmuz 1959’daki<br />
başvurusu oldu.<br />
1950’de iktidara gelen DP, temsilcisi olduğu ekonomik ve toplumsal<br />
aktörlerin talep ve beklentilerine uygun olarak ekonomiyi<br />
liberalleştirme hamleleri başlattı. Bu çerçevede Türkiye’nin serbest<br />
piyasa ekonomisini esas alan Batı sistemiyle ilişkileri daha<br />
da derinleşmeye başladı. Bunda Sovyetler Birliği’yle İkinci Dünya<br />
Savaşı sonrasında yaşanan gerginlikler kadar özellikle yükselen<br />
güç ABD’den gelen ekonomik ve askeri yardımlar da önemli<br />
bir rol oynadı. Türkiye, İkinci Dünya Savaşı’nın ardından Sovyetler<br />
Birliği’ne karşı ABD liderliğinde kurulan askeri ittifak örgütü<br />
NATO’ya 1952’de Yunanistan’la birlikte üye oldu. Öte yandan,<br />
ekonomisini toparlama arayışlarına başlayan Batı Avrupa’da da<br />
önce AKÇT (1951) sonra da AET (1957) kuruldu. Türkiye, başlangıçta<br />
biraz mesafeli dursa da, Avrupa’daki başlıca serbest piyasa<br />
ekonomilerinin bütünleşme hedefiyle başlattığı bu projeleri yakından<br />
takip etmeye başladı. Zira ekonomik ve siyasal yaşamı<br />
devlet-merkezli olmaktan çıkarıp liberalleştirme arayışları DP<br />
döneminde hız kazanmıştı ve Avrupa’yla ilişkileri artırma da bu<br />
süreçte önemli bir ivmeye neden olabilirdi. Ayrıca bu yeni ekonomik<br />
cazibe merkezine yakınlaşarak Avrupa’yla ithalat ve ihracatı<br />
artırma, İkinci Dünya Savaşı’ndan beri yaşanan ekonomik<br />
sıkıntıları aşmaya da yardımcı olabilirdi. ABD’yle 1950’lerin ikinci<br />
yarısında yaşanan kimi ekonomik ve siyasi sorunlar nedeniyle<br />
Sovyetler Birliği’yle yakınlaşma dâhil çeşitli alternatifler değerlendiriliyordu.<br />
Bu ortamda Avrupa’ya yaklaşma fikrini güçlendirense, Yunanistan’ın<br />
15 Temmuz 1959’da AET’ye ortaklık başvurusu yapması<br />
oldu. Bu başvuru hem iki ülke arasındaki siyasi çekişmeler hem<br />
de ekonomik nedenlerle Türkiye açısından kritikti. Ekonomik olarak<br />
iki ülke tütün, incir, kuru üzüm, zeytinyağı gibi pek çok ihraç<br />
ürünü açısından Avrupa pazarında rekabet halindeydi. Siyaseten<br />
de Yunanistan’ın AET’yle ilişkilerini tek başına geliştirerek örneğin<br />
Kıbrıs sorununda Türkiye karşısında avantaj elde etme ihtimali<br />
vardı.<br />
32
Change language