367693epo (2)

kwata (bazaruloj komercantaj pri eluzitaj
vestoj), chayeurs [ŝajor] (makleristoj kaj
bazaruloj pograndistaj), kadhafi (malformalaj
vendistoj de benzinoj), chargeurs
(bazaruloj laborantaj per taksioj kaj
publikaj veturiloj, nekonfuzendaj kun la
ŝargistoj de akumulatoro!), la cambistes
(surstrataj monŝanĝistoj), la mamas
manœuvre (negocoperantoj de pormanĝaj
produktoj en la riverhavenoj).
La 15-a artikolo
Meze de la 1980-aj jaroj, la kanto
“Artikolo 15, beta libanga“ de la konga
muzikisto Pépé Kallé (1951-1998) ricevis
grandan sukceson tra la tuta kontinento,
verŝajne ĉar multaj afrikanoj sin rekonis
en ĝi. Artikolo 15 estas imaga artikolo
de la konstitucio de DRK, kiu diras: vi
elturniĝu por vivi! Ĉiuj konganoj konas ĝin
kaj ĉiutage referencas al ĝi. “Beta libanga”
laŭvorte signifas “frakasu la ŝtonon“. Pépé
Kallé montriĝos nin avertinta: elturniĝo ne
estas facila.
“Artikolo 15, karaj miaj, elturniĝu
por vivi” li kantis en la lingala, “rigardu
la riverhavenon: la dokistoj transportas
pezajn ŝarĝojn; rigardu la busbiletistojn:
ili krias de mateno ĝis vespero; rigardu,
ĉie staras vendejetoj en la urbo; rigardu
la stiristojn de taksioj kaj busoj: ili stiras
de matene ĝis vespere; rigardu nin, la
muzikistojn: ni kantas por gajni nian
panon; rigardu la lernantojn: ili studas por
prepari la estontecon“.
Tamen la estonteco, kiun oni revas,
restas ofte malproksima kaj ĝis tiam oni
elturniĝas en Kinŝaso, same kiel en multaj
aliaj afrikaj urboj. La elturniĝado iĝis
maniero esti, stampo de urba identeco,
kiu koncernas la tutan socian Kinŝasan
medion. La neformala ekonomio, kies
multo bligado unuarange klariĝas per la
daŭraj mankoj, la malriĉeco kaj la politika
malstabileco, okazas tute ne sen trukoj,
trompaĵoj, riskoj, konfliktoj kaj perfortoj.
Tamen ĝi alportas sociajn valorojn, kiel
amikeco, solidareco, respekto aŭ lojaleco.
Finfine ĝi kontribuas al ia formado de
socia memreguligo.
Ja, institucioj kadukiĝas, kun ad mini
stracioj ŝanceliĝintaj, la civila socio
malstrukturita kaj la tradicioj sen valor iĝintaj,
en nefinita moderneco. Tamen, la krekapabl
o de la kinŝasa elturniĝo, kiu atestas
la kre povan spiriton de la individuoj kaj de
la komunumo, daŭre mirigas.
Konga esploristino anigita al la instituto
de afrikaj mondoj en Aix-en-Provence
[eksenprovans] (Francujo), Sylvie
Ayimpam ĉefe studas la temon de la neformala
ekonomio en la urboj de Afriko.
Ŝi estas interalie aŭtoro de la franclingva
verko Ekonomio de la elturniĝo en
Kinŝaso. Neformaleco, komerco kaj sociaj
retoj (2014).
Elfrancigis Pjer Bouvier (Francujo)
Unesko-Kuriero • aprilo-junio 2019 | 13
© Baudoin Bikoko