367693epo (2)

De faloj al
rekonkeroj, tiel iras la
vivo de ĉi tiu mirinda
urbo, kiu ĉerpas el la
homaj rezervoj siajn
ardon kaj energion
Manifestacio ekster la Reĝa Palaco en
Varsovio, en julio-aŭgusto 2017, por protesti
kontraŭ la monataj memor solenadoj
de la avia kraŝo apud Smolensk.
estis perdita. La bazaro kvadrata, urbetodomoj,
la cirkvito de la remparoj, la Reĝa
Kastelo kaj gravaj religiaj konstruaĵoj
de la “nevenkebla urbo”, kiel ĝi estis
konata tiam, leviĝadis el la cindroj en
unuiganta nacia impeto kuraĝigita de
komunisma propagando. Ĉi tio meritigis
al ĝi registron en 1980 sur la Liston de
Mondaj Heredaĵoj de Unesko. La arkivoj
de la Buroo de rekonstruo de Varsovio
(BOS-Arkivo) konservas spurojn de tiu
memorinda periodo. Ili estis inkluditaj en
la Registron “Memoro de la Mondo” en
2011.
Urbo palimpsesta
Alia atesto pri la spirito de malobeo,
memorinda ĉapitro de la historio de
Varsovio: ĝia geto. Kiu ne aŭdis pri la
ribelo de la Varsovia geto en la printempo
de 1943 kaj ĝia rezisto tiom firmdecidita,
kiom ĝi estis senespera! Sed kiu scias, kie
precize ĉi tiu grandega areo estis, la plej
granda en Eŭropo sub nazia okupado?
Konstruita en 1940. Forviŝita de sur la
mapo en 1943. La Varsovianoj mem havis
nur neklaran ideon, ĉar la temo estis tabuo
dum la jardekoj de komunista regado.
Post la liberigo estis nur pecoj de la dek
ok kilometroj da muroj, kelkajn metrojn
altaj, kiuj ĉirkaŭis ĝin. Ĝi estis ie norde de
la Kultura Palaco, oni diris...
Nova urboparto leviĝis super la
entombigita juda urbo, kies memoro
malaperintus samtempe kun ĝiaj kvaraŭ
kvincent loĝantoj, se iu viro ne estus
travivinta. Lia nomo estas Hersz Wasser. Li
estis la asistanto de la historiisto Emanuel
Ringelblum, kiu kun sesdek amikoj tiel
forte laboris por konstrui la arkivojn de la
geto, en kiu ili vivis dum la dua mondmilito.
Inter 1946 kaj 1950 oni elprenis ĉirkaŭ
dudek kvin mil paĝojn, zorge ordigitajn
en metalaj skatoloj, eltiritaj el la rubaĵo.
Ĉi tiuj unikaj dokumentoj, kolektitaj en
kompleta kaŝeco, estis enskribitaj en
la Registron “Memoro de la Mondo” de
Unesko, tuj post la falo de la komunisma
reĝimo en 1989.
Emanuel Ringelblum kaj lia teamo
konstruis ponton de nenio ĝis estonteco.
Kontraŭ ĉiuj malpermesoj, ili lasis al ni
atestojn pri la kaŝaj organizoj, listoj de
deportitaj, kronikoj, literaturaj tekstoj,
artverkoj, taglibroj, privataj leteroj ... Oni
malkovris tie unuajn detalajn priskribojn
de la tendaroj de ekstermado Chełmno kaj
Treblinka. Danke al ili, teamo de esploristoj
kaj nuntempaj verkistoj povis rekonstrui
detale - almenaŭ sur papero - ĉi tiun
mankantan distrikton de la pola ĉefurbo.
Kiel palimpsest-urbo, kiu verkas sian
historion sur la paĝojn de la pasinteco,
sen iam ajn forviŝi ĝin, Varsovio estas vasta
mozaiko, kiu konstante reinventas sin en
tempo kaj spaco. Pli ol el ŝtono kaj betono,
ĝi konsistas el fluoj de homaj energio kaj
nervoj, kiuj trairas ĝin, konstruante kaj
malkonstruante sian identecon faritan de
ribelema memoro kaj bonefika forgeso.
Pola arkitekto, diplomiĝinta en la
Politeknika Lernejo de Varsovio kaj
Universitato de Marne-la-Vallée (Francio),
Joanna Lasserre partoprenas en
civitana agado en Pollando kaj en
Francio, kune kun siaj profesiaj projektoj
en arkitekturo, urboplanado kaj
komunikado.
Elfrancigis Johan Derks (Serbujo).
Unesko-Kuriero • aprilo-junio 2019 | 9