Strona czynna nr 5/21

Oto słowo Momo
Trzysta cytryn do trzeciej potęgi tygrysa Marcina Podlaskiego to drugi debiut roku 2020
w „zaangażowanej” serii Ha!artu, po której zawsze wiele sobie obiecuję. Podlaski był
jednym z laureatów Połowu w Biurze Literackim (2018), redagował „Rzyrador”, obecnie
studiuje językoznawstwo i chyba możemy go też bez większych zastrzeżeń uznać za
członka KSP. Każda z tych informacji jest na swój sposób istotna: biurowe i połowowe
lektury widać w tej poezji doskonale, choćby w samym sposobie myślenia o konstrukcji
tomu, o jego długości i projektowanych czytelnikach. Podobnie widać też wpływ krakowskiej
szkoły (choć wywodzi się Podlaski z Torunia, tam studiował i to z tamtejszymi
dykcjami – Prankego czy Dalasińskiego – powinniśmy go raczej łączyć). W KSP ferment
języków, nakierowanych na eksperyment, połączył się ze swoistą nadwrażliwością emocjonalną,
którą czasem jeszcze nazywam liryzmem, ale która z klasyczną lirycznością ma
już niewiele wspólnego. Chodzi raczej o różnorakie eksperymenty nad „ja” i funkcją niekonfesyjnego
podmiotu w najnowszej poezji. Z kolei studia językoznawcze nad starocerkiewno-słowiańskim
odsłoniły poecie nie tyle tradycję i tęsknotę za pięknem fraz
Cyryla i Metodego, ile relatywizm językowych norm i konieczność ich nieustannego naruszania.
I to chyba ta droga poprowadziła ostatecznie Podlaskiego do podjętego
w Trzystu cytrynach… eksperymentu psychologicznego z językami schizofreników i schizofazją.
Jest to eksperyment ryzykowny z kilku powodów i zapewne autor zdaje sobie z tego
sprawę, trudno więc bezkrytycznie podejść do jego debiutu. Po pierwsze, to wciąż pewien
rodzaj uroszczenia, etycznie wątpliwego, bo jednak symulującego rzeczywistą chorobę
(choć o samej schizofazji wiem niewiele). Jak twierdził Podlaski w jednej z rozmów:
„Siadając do pisania tekstu przeznaczonego do cytryn, odpalam ten włącznik [natchnienia
– J.S.] i staję się zupełnie inaczej percypującym świat człowiekiem. Staję się świadomym
schizofrenikiem, odbieram rzeczywistość tak, jak osoba chora i wypowiadam się
schizofatycznie jako podmiot dotknięty psychozą. Tworzenie wierszy do cytryn różni się
diametralnie od całego mojego wcześniejszego pisania”. Ani z tą metodą twórczą nie
sympatyzuję, ani za bardzo nie wierzę w taką możliwość działania poety dzisiaj – w natchnienie
jako stan świadomej schizofazji. Nie odbieram jednak Podlaskiemu prawa do
symulowania tego języka, w taki sam sposób, jak język robotników symulował kiedyś
Julian Kornhauser (choć żaden z niego robotnik), język ulicznych bab Miron Białoszew-
88