Wojsko i Technika Historia nr spec. 3/2021
Magazine by ZBiAM
Magazine by ZBiAM
- TAGS
- bitwy
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Tymoteusz Pawłowski<br />
Ocean Indyjski<br />
w okresie II wojny światowej<br />
1<br />
Ocean Indyjski zaczął odgrywać ważną rolę w dziejach świata<br />
w 1498 r., kiedy to Vasco da Gama z Portugalii dopłynął do Indii.<br />
W 1509 r. została stoczona bitwa morska pod Diu – dziś<br />
zapomniana, ale jedna z najważniejszych w dziejach świata<br />
– po której Portugalczycy przejęli kontrolę nad Oceanem Indyjskim<br />
z rąk egipsko-tureckich. Przemiany w Europie sprawiły,<br />
że rola Portugalczyków stopniowo malała na rzecz Hiszpanów<br />
(przez krótki czas istniało wspólne państwo hiszpańsko-portugalskie),<br />
a następnie Holendrów (którzy również byli poddanymi<br />
hiszpańskich królów). W XVIII wieku pewne znaczenie<br />
osiągnęli również Francuzi, ale ostatecznie to Brytyjczycy stali<br />
się największą potęgą na Oceanie Indyjskim. Ten prymat trwał<br />
od 1815 r. – gdy zatwierdzono ich panowanie w Kraju Przylądkowym<br />
w Południowej Afryce – aż do 1963 r., kiedy to w Londynie<br />
zadecydowano o likwidacji brytyjskiego imperium kolonialnego<br />
i ewakuacji wszystkich baz „na wschód od Suezu”.<br />
58<br />
Ocean Indyjski jest przede wszystkim<br />
tranzytową drogą morską z Europy<br />
na Daleki Wschód. W przededniu<br />
II wojny światowej największe znaczenie<br />
miały Indie Brytyjskie na północnych wybrzeżach<br />
Oceanu oraz Indie Holenderskie<br />
– dzisiejsza Indonezja – na jego wschodnich<br />
krańcach. Ostały się również pozostałości<br />
innych imperiów kolonialnych: Portugalczycy<br />
wciąż zachowywali kontrolę nad Goa<br />
(sąsiadującym z Indiami Brytyjskimi) oraz<br />
Timorem (sąsiadującym z Indiami Holenderskimi),<br />
a nawet nad Makao u wybrzeży<br />
Chin. Podobnie Francuzi kontrolowali kilka<br />
placówek u wybrzeży Indii Brytyjskich – największą<br />
była Pondicherry – i kontrolowali<br />
bogate Indochiny (technicznie rzecz biorąc,<br />
leżące nad Pacyfikiem).<br />
Wspomniane państwa europejskie miały<br />
również swoje posiadłości na zachodnim,<br />
Samuel Hoare, brytyjski minister spraw zagranicznych,<br />
który w 1935 r. zaproponował pokój<br />
dla Etiopii. Bardzo dobrze znał się z przywódcą<br />
Włoch: w 1917 r. był oficerem brytyjskiego wywiadu<br />
w Rzymie i płacił redaktorowi Benito Mussoliniemu<br />
100 ówczesnych funtów tygodniowo,<br />
za uprawianie pro-brytyjskiej propagandy.<br />
brzegu Oceanu Indyjskiego – będącego<br />
jednocześnie wschodnim brzegiem Afryki.<br />
Istniały tam: brytyjski Związek Południowej<br />
Afryki, portugalski Mozambik i francuski<br />
Madagaskar. Dalej na północ leżała Niemiecka<br />
Afryka Wschodnia – Tanganika, utracona<br />
po 1918 r. na rzecz Brytyjczyków, obecnych<br />
już wcześniej w sąsiedniej Kenii. Pozycję<br />
w Somalii zdołali z kolei zająć Włosi.<br />
Od zachodu można dostać się na Ocean<br />
Indyjski albo przepływając obok Przylądka<br />
Dobrej Nadziei w ówczesnym Związku<br />
Południowej Afryki, albo przez kanał Sueski<br />
– ukończony w 1869 r. – i dalej przez<br />
Morze Czerwone. Dlatego też ujście Morza<br />
Czerwonego do Oceanu Indyjskiego miało<br />
olbrzymie znaczenie i swoje bazy w Somalii<br />
mieli nie tylko Włosi, ale również Brytyjczycy<br />
i Francuzi. Wschodnie wyjścia z Oceanu Indyjskiego<br />
kontrolowali przede wszystkim Brytyjczycy<br />
dzięki bazom w Singapurze i w Australii.<br />
Istniała również droga morska przez<br />
Cieśninę Sundajską pomiędzy holenderskimi<br />
wyspami Sumatra i Jawa, oraz kolejna – dalej<br />
na wschód – w pobliżu wyspy Timor. Wyspa<br />
ta – podzielona wówczas pomiędzy Holendrów<br />
i Portugalczyków – ma duże znaczenie<br />
strategiczne, które po 1975 r. zadecydowało<br />
o tragicznych losach państwa znanego jako<br />
Timor Wschodni.
Change language