P o czet dziek anó w - Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku

J E R Z Y K R E C H O W I C Z
prof. Jerzy Krechowicz Projektowanie graficzne – pierwsze lata
stamtąd nie zapierał tchu w piersiach. Na zewnątrz był wprawdzie realny świat – wielkie,
nieoswojone zwierzę – ale w pracowni i tak można go było przeprojektować w niespełna
godzinę, więc nasz potulny kompromis i rozjuszony radykalizm ścierały się ze sobą
z regularnością samochodowych wycieraczek. Uporczywa arytmia między tym co było
a tym co pamiętamy sprawia, że pamięć często ulepsza minione zdarzenia. Ale czy to,
co dzieje się wokół nas, naprawdę jest takie jakim się wydaje? Jerzy Zabłocki – pierwszy
„szef” pracowni a później kierownik Katedry Projektowania Graficznego – posiadał kilka
odrębnych wcieleń, ale tylko jedno jako – tako cierpliwe. Zawsze był jakby nadobecny,
ciągle w biegu, stale zajęty kolejnymi sprawami, nieustannie w rozjazdach. Nie zamykał
się też w jednym tylko kręgu działań artystycznych a jego dociekliwa inteligencja i żywiołowy
temperament szybko zjednywały mu szacunek i uznanie.
Był żywym przykładem brawurowej intensywności działania i oczywistym dowodem na
nieodzowność pasji i determinacji.
Mieć takiego szefa – to właściwie mieć cała hodowlę „zębatych strusi”. To też asystowanie
Zabłockiemu było chyba tylko trochę mniej męczące od bigamii.
Kiedy wpadał do pracowni, z wypisanym na twarzy zamiarem uśmiercenia każdej ślimaczącej
się jeszcze sprawy – to choć wszyscy wiedzieli, że i on wie gdzie go zaniosło, woleli
nie rzucać mu się w oczy. Dopiero kiedy przeobrażał się w swoją łagodniejszą wersję,
zawsze ktoś z ulgą wzdychał lub chichotał w rękaw. A Zabłocki, już odprężony, cierpliwie
zajmował się studentami, dopóki nie rozdzwoniły się telefony i nie zaczęli go ponaglać
jacyś zaaferowani posłańcy.
W 1971 roku Zabłocki zaprasza do Gdańska Witolda Janowskiego. Po dłuższych korowodach
i naradach jeszcze w czasie wakacji, zostaje powołana nowa pracownia projektowania
graficznego. To że Zabłocki był podstępnym kpiarzem, wielu dowiadywało się dopiero
wtedy, gdy doświadczyło tego na własnej skórze, również Janowski. Zabłocki, z krzywym
uśmieszkiem, opisał go nam dosyć zawile jako kogoś, kto „sam tworzy kworum”. Brzmiało
to równie zachęcająco, jak ogłoszenie o obowiązkowym zaciemnieniu. Uznaliśmy więc, że
ten jego Janowski to jakiś duchowy syn orwellowskiego Bowlinga oddany do wykarmienia
samej Wierze Muchinie. Kiedy jednak jego „grupowa” osobowość okazała się jedynie
konfabulacją Zabłockiego – wycofaliśmy te insynuacje. A gdy po tygodniu z kolei sam
Janowski zaczął nam insynuować meksykańską skłonność do agresji i wymachiwanie
czekanem – uznaliśmy go za ostatecznie oswojonego. W końcu nie każdy czuł się wśród
nas jak Trocki tuż przed zamachem.
Czas zatarł już wiele nazwisk i twarzy, poprzestawiał fakty i okoliczności, może nawet coś
dodał? Ale głosy, zapachy i puls tamtych dni nadal są żywe.
Wielka Zbrojownia nie zawsze kotwiczyła w tym samym miejscu, nadal zresztą jest nieprzewidywalna,
jak przystało na starzejącą się femme fatale – w tamten czwartek znalazła
się jednak dokładnie tam gdzie trzeba. Niby było wiadomo, że to już dzisiaj, ale kiedy
wynurzył się ten deliryczny omam, ochlapując wszystkich dookoła, nikt nie był w stanie
ocknąć się z osłupienia. Spodziewasz się Bóg wie czego – a tu ten karłowaty lewiatan!
Nie dłuższy niż jakieś pięć jamników, jak to zaraz ktoś złośliwie obliczył. Ale czego właściwie
należało oczekiwać? W dodatku jakiś drań zauważył, że akurat jest na naszą miarę.
Konsternacja jakoś dziwnie szybko zmieniła się w niepewną aprobatę a nawet fałszywy podziw,
jakim zwykle obdarza się noworodka sąsiadów. Zaczęliśmy więc uważniej oglądać
naszego karła – nadal z niedowierzaniem, ale już chyba i z troską.
Może i nie było to majestatyczne wynurzenie, ale cóż robić? Kto by się zresztą tym przejmował
– zaczęto trąbić o narodzinach, przy okazji zmieniając mu płeć.
I tak to właśnie zapamiętałem.
Grafika Użytkowa to teraz Projektowanie Graficzne więc przynajmniej częściowo odzyskał
płeć.
Był październik 1967 roku. Rozpoczynały się pierwsze zajęcia z projektowania, nie obeszło
się jednak bez „zębatego strusia”. Jerzy Zabłocki o strusiu napomknął jeszcze na korytarzu,
zanim weszliśmy do pracowni. W innej wersji mówi natomiast o „strusiu z piaskiem
w zębach”. Różnica między domniemaniem a całkowitym zmyśleniem bywa niekiedy
kłopotliwa. Lepiej więc niczemu nie zaprzeczać.
„Zębaty struś” to po części ostrzeżenie przed nadciągającymi kłopotami, ale i niechętny
podziw nad ich pokrętną naturą. W projektowaniu graficznym prawie wszystko jest
czymś pośrednim między scholastyką a pamiętnikami wariata i tylko imperatyw moralny
może gwarantować chwilową czystość naszych intencji. Jeżeli więc zastanawiacie się,
kogo i przed czym właściwie ostrzegał Zabłocki – nic z tego. Nie ma jednej odpowiedzi,
ale przez dwa sezony „zębaty struś” krążył po Akademii – czasem jako potwierdzenie
dylematu, najczęściej jednak w roli „dobijającego” pocieszenia w kłopotliwej sytuacji.
Wcześniejsze napomknienia i naciski a potem długie przymiarki doprowadziły w końcu
do zmian w strukturze Uczelni. Powołano do życia pierwszą pracownię projektowania
graficznego, potem następne. W 1971 roku powstała Katedra Projektowania Graficznego.
W pracowni od początku panowała atmosfera nobilitującego przedpola, chociaż widok
W Y D Z I A Ł M A L A R S T W A I G R A F I K I A S P G D A Ń S K 2 0 0 7