29.04.2021 Aufrufe

Leseprobe: Thommen: Betriebswirtschaft und Management

  • Keine Tags gefunden...

Erfolgreiche ePaper selbst erstellen

Machen Sie aus Ihren PDF Publikationen ein blätterbares Flipbook mit unserer einzigartigen Google optimierten e-Paper Software.

Mitarbeit bei der 10. Auflage:<br />

Dr. Peter Barmettler (Rechnungswesen)<br />

Prof. Dr. Gernot Kaiser (Supply <strong>Management</strong>, Produktionsmanagement)<br />

Mitarbeit bei früheren Auflagen:<br />

Dr. Françoise Cantin (Organisationaler Wandel)<br />

Dr. Dieter Lennertz (Projektmanagement)<br />

Dr. Marco Rüstmann (Wissensmanagement)<br />

Prof. Dr. Sybille Sachs (Stakeholder <strong>und</strong> Issue <strong>Management</strong>)<br />

Dr. Sabine Sauermann (Organisationstheorien)<br />

Dr. Aldo Schellenberg (Rechnungswesen)<br />

Dr. Claus Schreier (Interkulturelles <strong>Management</strong>)<br />

Bibliografische Information der Deutschen Nationalbibliothek<br />

Die Deutsche Nationalbibliothek verzeichnet diese Publikation <br />

in der Deutschen Nationalbibliografie; detaillierte bibliografische Daten<br />

sind im Internet über http://dnb.dnb.de abrufbar.<br />

Das Werk einschliesslich aller seiner Teile ist urheberrechtlich geschützt.<br />

Jede Verwertung ist ohne Zustimmung des Verlags unzulässig. Dies gilt<br />

insbesondere für Vervielfältigungen, Übersetzungen, Mikroverfilmungen<br />

<strong>und</strong> die Einspeicherung <strong>und</strong> Verarbeitung in elektronischen Systemen.<br />

© 2016 Versus Verlag AG, Zürich<br />

Weitere Informationen zu Büchern aus dem Versus Verlag unter <br />

www.versus.ch<br />

Umschlagbild <strong>und</strong> Kapitelillustrationen: Thomas Woodtli · Witterswil<br />

Satz <strong>und</strong> Herstellung: Versus Verlag · Zürich<br />

Druck: Kösel · Krugzell<br />

Printed in Germany<br />

ISBN 978-3-03909-288-8 (Print) · ISBN 978-3-03909-788-3 (E-Book)


5<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Vorwort<br />

Autor <strong>und</strong> Verlag freuen sich, dass dieses weitverbreitete Standardwerk der <strong>Betriebswirtschaft</strong>slehre<br />

nun in der zehnten Auflage vorliegt! 1988 zum ersten Mal<br />

erschienen, hat es viele Studierende <strong>und</strong> Führungskräfte als Lehrbuch im Studium<br />

<strong>und</strong> als Nachschlagewerk in der Praxis begleitet. Ich hoffe natürlich, dass dies<br />

auch mit der 10. Auflage der Fall sein wird, wurde diese doch wiederum gr<strong>und</strong>legend<br />

überarbeitet <strong>und</strong> aktualisiert. Zu erwähnen sind insbesondere:<br />

<br />

<br />

<br />

Die Teile «Materialwirtschaft» – neu als «Supply <strong>Management</strong>» – <strong>und</strong> «Produktionsmanagement»<br />

wurden neu konzipiert <strong>und</strong> den aktuellen Entwicklungen<br />

in der Praxis angepasst. Ich danke Gernot Kaiser, der diese Aufgabe<br />

übernommen <strong>und</strong> sehr kompetent erfüllt hat.<br />

Im Teil «Marketing» wurden die neuen Entwicklungen im Online-Marketing<br />

an verschiedenen Textstellen berücksichtigt.<br />

Der Teil «Rechnungswesen» wurde an die neuen Rechnungslegungsvorschriften<br />

angepasst. Ich danke Peter Barmettler, der sich dieser Aufgabe sehr sorgfältig<br />

<strong>und</strong> engagiert angenommen hat.<br />

An dieser Stelle ein Hinweis für Dozierende, die dieses Buch in ihrem Unterricht<br />

einsetzen: Bisher existierten zwei Ausgaben («<strong>Betriebswirtschaft</strong>slehre» <strong>und</strong><br />

«<strong>Management</strong>orientierte <strong>Betriebswirtschaft</strong>slehre» [bis zur 8. Auflage] bzw. «<strong>Betriebswirtschaft</strong><br />

<strong>und</strong> <strong>Management</strong>» [9. Auflage]). Da die beiden Ausgaben schon<br />

bei der letzten Ausgabe praktisch identisch waren, hat sich der Verlag entschieden,<br />

nur noch eine Ausgabe zu veröffentlichen.


6 Vorwort<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Weiterhin werden vom Versus Verlag die einzelnen Teile des Buches als Einzelbände<br />

angeboten. Es sind dies:<br />

Wirtschaft – Unternehmen – <strong>Management</strong> (Teil 1) (auch englisch)<br />

Marketing (Teil 2)<br />

Material- <strong>und</strong> Produktionsmangement (Teile 3 <strong>und</strong> 4)<br />

Unternehmensfinanzierung (Teil 6)<br />

Investitionsrechnung <strong>und</strong> Unternehmensbewertung (Teil 7)<br />

Personalmanagement (Teil 8)<br />

Organisation <strong>und</strong> organisatorischer Wandel (Teil 9) (auch englisch)<br />

<strong>Management</strong> (Teil 10)<br />

Ebenso sind auch die dieses Buch begleitenden Publikationen erhältlich, die den<br />

Leserinnen <strong>und</strong> Lesern helfen, den Stoff zu repetieren, zu vertiefen <strong>und</strong> anzuwenden:<br />

<strong>Thommen</strong>, Jean-Paul: Repetitorium <strong>Management</strong>orientierte <strong>Betriebswirtschaft</strong>slehre.<br />

2., überarbeitete <strong>und</strong> aktualisierte Auflage, Zürich 2007<br />

<strong>Thommen</strong>, Jean-Paul/Peterhoff, Daniela: Multiple-Choice-Aufgaben zur<br />

<strong>Management</strong>orientierten <strong>Betriebswirtschaft</strong>slehre. 2. Auflage, Zürich 2008<br />

<strong>Thommen</strong>, Jean-Paul: Übungsbuch BWL. Aufgaben, Lösungen. 5., überarbeitete<br />

<strong>und</strong> erweiterte Auflage, Zürich 2013<br />

Ein grosser Dank geht an Judith Henzmann <strong>und</strong> Anja Lanz vom Versus Verlag,<br />

die mit ihrem grossen (Wochenend-)Einsatz <strong>und</strong> ihrer kompetenten Sachkenntnis<br />

die Herausgabe dieser neuen Auflage in kürzester Zeit ermöglicht haben. Herzlich<br />

danke ich auch Anne Buechi, die dieses Buch über alle zehn Auflagen begleitet<br />

<strong>und</strong> mich dabei unterstützt hat. Der Dank geht auch nochmals an den Künstler <strong>und</strong><br />

Fre<strong>und</strong> Thomas Woodtli, welcher bereits in der neunten Auflage mit seinen inspirierenden<br />

Bildern dem Buch ein neues Gesicht <strong>und</strong> Innenleben gegeben hat – die<br />

Reaktionen darauf waren allesamt begeistert!<br />

Zum Schluss wünsche ich allen Leserinnen <strong>und</strong> Lesern viele neue Erkenntnisse,<br />

die zu Erfolg im Studium oder in der Praxis führen!<br />

Zürich, im Januar 2016<br />

Jean-Paul <strong>Thommen</strong>


7<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Inhaltsübersicht<br />

Teil 1<br />

Teil 2<br />

Teil 3<br />

Teil 4<br />

Unternehmen <strong>und</strong> Umwelt<br />

Kapitel 1: Wirtschaft <strong>und</strong> Unternehmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31<br />

Kapitel 2: Typologie des Unternehmens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />

Kapitel 3: Unternehmensziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

Marketing<br />

Kapitel 1: Gr<strong>und</strong>lagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123<br />

Kapitel 2: Marktforschung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143<br />

Kapitel 3: Produktpolitik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155<br />

Kapitel 4: Distributionspolitik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171<br />

Kapitel 5: Konditionenpolitik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195<br />

Kapitel 6: Kommunikationspolitik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215<br />

Kapitel 7: Marketing-Mix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235<br />

Supply <strong>Management</strong><br />

Kapitel 1: Gr<strong>und</strong>lagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243<br />

Kapitel 2: Beschaffungsplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253<br />

Kapitel 3: Material- <strong>und</strong> Lagerplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />

Produktionsmanagement<br />

Kapitel 1: Gr<strong>und</strong>lagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />

Kapitel 2: Produktionsprogrammplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309<br />

Kapitel 3: Gestaltung der Produktionsprozesse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317<br />

Kapitel 4: Produktionsplanung <strong>und</strong> -steuerung (PPS) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331


8 Inhaltsübersicht<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Teil 5<br />

Teil 6<br />

Teil 7<br />

Teil 8<br />

Teil 9<br />

Teil 10<br />

Teil 11<br />

Rechnungswesen<br />

Kapitel 1: Gr<strong>und</strong>lagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353<br />

Kapitel 2: Finanzielles Rechnungswesen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363<br />

Kapitel 3: Betriebliches Rechnungswesen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417<br />

Finanzierung<br />

Kapitel 1: Gr<strong>und</strong>lagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441<br />

Kapitel 2: Finanzmanagement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451<br />

Kapitel 3: Beteiligungsfinanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465<br />

Kapitel 4: Innenfinanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483<br />

Kapitel 5: Kreditfinanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 491<br />

Kapitel 6: Optimale Finanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513<br />

Investition <strong>und</strong> Unternehmensbewertung<br />

Kapitel 1: Gr<strong>und</strong>lagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 529<br />

Kapitel 2: Investitionsrechenverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 541<br />

Kapitel 3: Unternehmensbewertung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 563<br />

Personalmanagement<br />

Kapitel 1: Gr<strong>und</strong>lagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 585<br />

Kapitel 2: Personalbedarfsermittlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 601<br />

Kapitel 3: Personalbeschaffung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 611<br />

Kapitel 4: Personaleinsatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 621<br />

Kapitel 5: Personalmotivation <strong>und</strong> -honorierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 631<br />

Kapitel 6: Personalentwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 661<br />

Kapitel 7: Personalfreistellung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 669<br />

Organisation<br />

Kapitel 1: Gr<strong>und</strong>lagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 679<br />

Kapitel 2: Organisationsformen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 703<br />

Kapitel 3: Organisatorischer Wandel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 731<br />

Kapitel 4: Organisationstheorien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 745<br />

<strong>Management</strong><br />

Kapitel 1: Gr<strong>und</strong>lagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 777<br />

Kapitel 2: <strong>Management</strong>funktionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 791<br />

Kapitel 3: Unternehmenskultur <strong>und</strong> Führungsstil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 821<br />

Kapitel 4: Strategisches <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 839<br />

Teilgebiete des <strong>Management</strong>s<br />

Kapitel 1: Projektmanagement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 891<br />

Kapitel 2: Risikomanagement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 897<br />

Kapitel 3: Wissensmanagement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 909<br />

Kapitel 4: Unternehmensethik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 927


9<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Inhaltsverzeichnis<br />

Teil 1<br />

Unternehmen <strong>und</strong> Umwelt<br />

Kapitel 1: Wirtschaft <strong>und</strong> Unternehmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31<br />

1.1 Wirtschaft <strong>und</strong> ihre Elemente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31<br />

1.1.1 Bedürfnisse, Bedarf, Wirtschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31<br />

1.1.2 Wirtschaftsgüter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

1.1.3 Wirtschaftseinheiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

1.1.3.1 Haushalte <strong>und</strong> Unternehmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

1.1.3.2 Private <strong>und</strong> öffentliche Unternehmen, Verwaltung . . . . . . . . . . . . . 36<br />

1.1.3.3 Zusammenfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />

1.2 Unternehmen als Gegenstand der <strong>Betriebswirtschaft</strong>slehre . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />

1.2.1 <strong>Management</strong>orientierte Merkmale des Unternehmens . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />

1.2.2 Betrieblicher Umsatzprozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42<br />

1.2.3 Steuerung des Problemlösungsprozesses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />

1.2.3.1 Phasen des Problemlösungsprozesses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />

1.2.3.2 Steuerungsfunktionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46<br />

1.2.3.3 Zusammenfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48<br />

1.2.4 Erfassung <strong>und</strong> Auswertung des betrieblichen Umsatzprozesses . . . . . . . . . 49<br />

1.2.5 Umwelt des Unternehmens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />

1.2.5.1 Märkte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51<br />

1.2.5.2 Umweltsphären . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51<br />

1.2.5.3 Stakeholder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54<br />

1.2.5.4 Issue <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />

1.2.5.5 Zusammenfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59<br />

1.2.6 Integrierte Betrachtung des Unternehmens <strong>und</strong> seiner Umwelt . . . . . . . . . . 60


10 Inhaltsverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

1.3 Einteilung der <strong>Betriebswirtschaft</strong>slehre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />

1.3.1 Funktionale Gliederung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61<br />

1.3.2 Institutionelle Gliederung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />

1.3.3 Genetische Gliederung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />

1.3.4 Zusammenfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63<br />

Kapitel 2: Typologie des Unternehmens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />

2.1 Gewinnorientierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />

2.2 Branche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />

2.3 Grösse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />

2.4 Lebenszyklus des Unternehmens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />

2.5 Technisch-ökonomische Struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72<br />

2.6 Rechtsform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />

2.6.1 Einzelunternehmen <strong>und</strong> Gesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />

2.6.2 Gesellschaftsformen nach schweizerischem Recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />

2.6.3 Wirtschaftliche Bedeutung der Gesellschaftsformen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80<br />

2.7 Unternehmenskooperationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82<br />

2.7.1 Ziele von Unternehmenskooperationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82<br />

2.7.2 Merkmale von Unternehmenskooperationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86<br />

2.7.2.1 Produktionsstufe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86<br />

2.7.2.2 Dauer der Kooperation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86<br />

2.7.2.3 Kooperationsgrad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87<br />

2.7.3 Formen von Unternehmenskooperationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

2.7.3.1 Partizipation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

2.7.3.2 Konsortium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

2.7.3.3 Kartell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

2.7.3.4 Interessengemeinschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />

2.7.3.5 Joint Venture . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />

2.7.3.6 Strategische Allianz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />

2.7.3.7 Konzern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />

2.7.4 Zusammenfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />

2.8 Standort des Unternehmens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />

2.8.1 Grad der geographischen Ausbreitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />

2.8.2 Standortanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />

2.8.2.1 Standortfaktoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />

2.8.2.2 Standortwahl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102<br />

2.9 Zusammenfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104<br />

Kapitel 3: Unternehmensziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

3.1 Zielbildung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

3.2 Zielinhalt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />

3.2.1 Sachziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />

3.2.1.1 Leistungsziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />

3.2.1.2 Finanzziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />

3.2.1.3 Führungs- <strong>und</strong> Organisationsziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108<br />

3.2.1.4 Soziale <strong>und</strong> ökologische Ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109


Inhaltsverzeichnis 11<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

3.2.2 Formalziele (Erfolgsziele) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

3.2.2.1 Ökonomisches Prinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

3.2.2.2 Produktivität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />

3.2.2.3 Wirtschaftlichkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />

3.2.2.4 Gewinn <strong>und</strong> Rentabilität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />

3.2.3 Zusammenfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />

3.3 Dimensionen der Ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

3.3.1 Zielausmass <strong>und</strong> Zielmassstab . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

3.3.2 Zeitlicher Bezug der Ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116<br />

3.3.3 Organisatorischer Bezug der Ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116<br />

3.4 Zielbeziehungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117<br />

3.4.1 Komplementäre, konkurrierende <strong>und</strong> indifferente Zielbeziehungen . . . . . . 118<br />

3.4.2 Haupt- <strong>und</strong> Nebenziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119<br />

3.4.3 Ober-, Zwischen- <strong>und</strong> Unterziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119<br />

Teil 2<br />

Marketing<br />

Kapitel 1: Gr<strong>und</strong>lagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123<br />

1.1 Marketing als Denkhaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123<br />

1.2 Marketing als unternehmerische Aufgabe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126<br />

1.2.1 Problemlösungsprozess des Marketings . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126<br />

1.2.2 Marketing-<strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129<br />

1.3 Vom klassischen Marketing zum Customer Relationship <strong>Management</strong> (CRM) . 130<br />

1.4 Markt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132<br />

1.4.1 Merkmale des Marktes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132<br />

1.4.2 Marktpartner <strong>und</strong> Konsumentenverhalten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134<br />

1.4.3 Marktsegmentierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />

1.4.4 Marktgrössen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138<br />

1.5 Anwendungsbereiche des Marketings . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140<br />

Kapitel 2: Marktforschung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143<br />

2.1 Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143<br />

2.2 Methoden der Marktforschung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144<br />

2.2.1 Datenquellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144<br />

2.2.2 Erhebungstechniken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

2.2.2.1 Befragung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

2.2.2.2 Beobachtung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149<br />

2.2.2.3 Test . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />

2.2.3 Auswahlverfahren der Informationsträger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />

2.3 Absatzprognosen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151<br />

2.4 Ablauf <strong>und</strong> Steuerung der Marktforschung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152


12 Inhaltsverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Kapitel 3: Produktpolitik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155<br />

3.1 Produktpolitisches Entscheidungsfeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155<br />

3.1.1 Gestaltung des Absatzprogrammes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157<br />

3.1.2 Produktgestaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159<br />

3.1.2.1 Produktnutzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159<br />

3.1.2.2 K<strong>und</strong>endienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161<br />

3.2 Produktpolitische Möglichkeiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162<br />

3.3 Produktlebenszyklus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164<br />

3.3.1 Modell des Produktlebenszyklus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164<br />

3.3.2 Beurteilung des Produktlebenszyklus-Modells . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166<br />

3.4 Produktentwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168<br />

Kapitel 4: Distributionspolitik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171<br />

4.1 Distributionspolitisches Entscheidungsfeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171<br />

4.2 Absatzweg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173<br />

4.2.1 Direkter <strong>und</strong> indirekter Absatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173<br />

4.2.2 Franchising . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175<br />

4.2.3 Weitere Charakterisierung des Absatzweges . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177<br />

4.3 Absatzorgane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179<br />

4.3.1 Übersicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179<br />

4.3.2 Absatzorgane des Handels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180<br />

4.3.2.1 Funktionen des Handels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180<br />

4.3.2.2 Einzelhandel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182<br />

4.3.2.3 Grosshandel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186<br />

4.3.3 Elektronischer Handel – E-Business . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186<br />

4.3.3.1 Neue Technologie <strong>und</strong> Medien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186<br />

4.3.3.2 E-Commerce <strong>und</strong> seine Formen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188<br />

4.3.4 Konzentrations- <strong>und</strong> Kooperationsformen des Gross- <strong>und</strong> Einzelhandels . 190<br />

4.3.5 Zusammenfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191<br />

4.4 Logistische Distribution . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192<br />

Kapitel 5: Konditionenpolitik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195<br />

5.1 Konditionenpolitisches Entscheidungsfeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195<br />

5.2 Preispolitik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196<br />

5.2.1 Preispolitisches Entscheidungsfeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196<br />

5.2.2 Preistheorie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197<br />

5.2.2.1 Gr<strong>und</strong>lagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197<br />

5.2.2.2 Marktformen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200<br />

5.2.3 Praxisorientierte Preisbestimmung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201<br />

5.2.3.1 Kostenorientierte Preisbestimmung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201<br />

5.2.3.2 Gewinnorientierte Preisbestimmung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202<br />

5.2.3.3 Nachfrageorientierte Preisbestimmung (Wertprinzip) . . . . . . . . . . 205<br />

5.2.3.4 Konkurrenz- <strong>und</strong> branchenorientierte Preisbestimmung . . . . . . . . 205<br />

5.2.4 Preispolitische Strategien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />

5.2.4.1 Überblick über preispolitische Strategien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />

5.2.4.2 Formen der Preisdifferenzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208<br />

5.2.5 Preisgestaltung im Produkt-Mix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211<br />

5.3 Rabattpolitik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212


Inhaltsverzeichnis 13<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Kapitel 6: Kommunikationspolitik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215<br />

6.1 Kommunikationspolitisches Entscheidungsfeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215<br />

6.2 Public Relations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216<br />

6.3 Werbung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218<br />

6.3.1 Funktionen der Werbung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218<br />

6.3.2 Werbekonzept . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219<br />

6.3.2.1 Zielgruppe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220<br />

6.3.2.2 Werbeziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221<br />

6.3.2.3 Werbebotschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222<br />

6.3.2.4 Werbemedien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223<br />

6.3.2.5 Werbeperiode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225<br />

6.3.2.6 Werbebudget . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226<br />

6.3.3 Werbeerfolgskontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227<br />

6.4 Verkaufsförderung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229<br />

6.5 Persönlicher Verkauf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230<br />

6.6 Sponsoring, Product Placement <strong>und</strong> Testimonial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231<br />

6.6.1 Sponsoring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231<br />

6.6.2 Product Placement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232<br />

6.6.3 Testimonial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233<br />

Kapitel 7: Marketing-Mix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235<br />

7.1 Bedeutung <strong>und</strong> Probleme des Marketing-Mix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235<br />

7.2 Bestimmung des optimalen Marketing-Mix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237<br />

Weiterführende Literatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238<br />

Teil 3<br />

Supply <strong>Management</strong><br />

Kapitel 1: Gr<strong>und</strong>lagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243<br />

1.1 Abgrenzung des Supply <strong>Management</strong>s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243<br />

1.2 Problemlösungsprozess des Supply <strong>Management</strong>s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245<br />

1.3 Ziele des Supply <strong>Management</strong>s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249<br />

Kapitel 2: Beschaffungsplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253<br />

2.1 Aufgaben der Beschaffungsplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253<br />

2.2 Strategisches Einkaufsportfolio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254<br />

2.3 Beschaffungsstrategien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255<br />

2.3.1 Beschaffungsmarktforschung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256<br />

2.3.2 Beschaffungsweg <strong>und</strong> Beschaffungsorgane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258<br />

2.3.3 Lieferantenstruktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259<br />

2.3.3.1 Anzahl der Lieferanten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259<br />

2.3.3.2 Räumliche Verteilung der Lieferanten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260<br />

2.3.4 Beschaffungskonditionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261<br />

2.3.5 Beschaffungsprinzipien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

2.3.5.1 Prinzip der fallweisen Beschaffung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

2.3.5.2 Prinzip der fertigungssynchronen Beschaffung . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

2.3.5.3 Prinzip der Vorratsbeschaffung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264


14 Inhaltsverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

2.4 Ermittlung des Materialbedarfs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />

2.4.1 Netto- <strong>und</strong> Brutto-Bedarfsermittlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />

2.4.2 Verbrauchsgeb<strong>und</strong>ene Bedarfsermittlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

2.4.3 Programmgeb<strong>und</strong>ene Bedarfsermittlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268<br />

2.4.4 Zeitliche Verteilung der Materialbedarfe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270<br />

Kapitel 3: Material- <strong>und</strong> Lagerplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />

3.1 Materialbedarfsplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />

3.1.1 ABC-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274<br />

3.1.2 XYZ-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277<br />

3.1.3 Kombination der ABC-Analyse <strong>und</strong> XYZ-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279<br />

3.2 Bestellmengenplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280<br />

3.2.1 Entscheidungstatbestände . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280<br />

3.2.2 Ermittlung der optimalen Bestellmenge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />

3.3 Lagerplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284<br />

3.4 Supply Chain <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286<br />

Weiterführende Literatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290<br />

Teil 4<br />

Produktionsmanagement<br />

Kapitel 1: Gr<strong>und</strong>lagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />

1.1 Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />

1.2 Problemlösungsprozess der Produktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296<br />

1.3 Ziele der Produktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298<br />

1.3.1 Ziele für die Bereitstellung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298<br />

1.3.2 Ziele bezüglich der Zeit (Time-based <strong>Management</strong>) . . . . . . . . . . . . . . . . . 299<br />

1.3.3 Ökologische Ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300<br />

1.4 Aufgaben der Produktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302<br />

1.4.1 Make-or-Buy-Entscheid (Outsourcing) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302<br />

1.4.2 Produktentwicklung <strong>und</strong> Konstruktion (Product Engineering) . . . . . . . . . . 304<br />

1.4.3 Produktionsplanung <strong>und</strong> -steuerung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305<br />

1.4.4 Qualitätssicherung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306<br />

1.4.5 Manufacturing Engineering (Arbeitsvorbereitung) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306<br />

1.4.6 Instandhaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307<br />

Kapitel 2: Produktionsprogrammplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309<br />

2.1 Produktions- <strong>und</strong> Absatzprogramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309<br />

2.2 Festlegung der Periodenmenge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310<br />

2.3 Ermittlung der optimalen Losgrösse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313<br />

Kapitel 3: Gestaltung der Produktionsprozesse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317<br />

3.1 Festlegung des Fertigungstyps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317<br />

3.2 Organisationstypen der Fertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320<br />

3.2.1 Werkstattprinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321<br />

3.2.2 Fliessprinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323<br />

3.2.3 Gruppenfertigung (Teilautonome Arbeitsgruppen) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327<br />

3.2.4 Zusammenfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329


Inhaltsverzeichnis 15<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Kapitel 4: Produktionsplanung <strong>und</strong> -steuerung (PPS) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331<br />

4.1 Aufgaben der Produktionsplanung <strong>und</strong> -steuerung (PPS) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331<br />

4.1.1 Aufbau <strong>und</strong> Ablauf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331<br />

4.1.2 Computer Integrated Manufacturing (CIM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334<br />

4.2 Produktionssteuerungskonzepte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335<br />

4.2.1 Manufacturing Resource Planning (MRP II) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335<br />

4.2.2 Weitere Produktionssteuerungskonzepte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339<br />

4.3 Terminierung des Fertigungsablaufs mit Hilfe von Netzplänen . . . . . . . . . . . . . . 340<br />

4.3.1 Netzplantechnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341<br />

4.3.2 Strukturplanung: Aufbau <strong>und</strong> Darstellung von Netzplänen . . . . . . . . . . . . 342<br />

4.3.3 Zeitplanung mit Netzplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346<br />

Weiterführende Literatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348<br />

Teil 5<br />

Rechnungswesen<br />

Kapitel 1: Gr<strong>und</strong>lagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353<br />

1.1 Funktionen des Rechnungswesens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353<br />

1.2 Teilbereiche des Rechnungswesens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355<br />

1.2.1 Überblick finanzielles Rechnungswesen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356<br />

1.2.2 Überblick betriebliches Rechnungswesen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359<br />

1.2.3 Ergänzende Bereiche des Rechnungswesens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360<br />

1.2.4 Zusammenfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360<br />

Kapitel 2: Finanzielles Rechnungswesen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363<br />

2.1 Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363<br />

2.2 Gr<strong>und</strong>sätze ordnungsmässiger Buchführung <strong>und</strong> Rechnungslegung . . . . . . . . . . 364<br />

2.3 Bilanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369<br />

2.3.1 Aktiven <strong>und</strong> Passiven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369<br />

2.3.2 Bewertung von Aktiven <strong>und</strong> Passiven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370<br />

2.3.2.1 Handelsbilanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371<br />

2.3.2.2 Steuerbilanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371<br />

2.3.2.3 Interne Bilanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372<br />

2.3.3 Darstellung der Bilanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373<br />

2.3.3.1 Umlauf- <strong>und</strong> Anlagevermögen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373<br />

2.3.3.2 Fremd- <strong>und</strong> Eigenkapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374<br />

2.3.3.3 Gliederung der Bilanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375<br />

2.3.4 Buchungsregeln für Bilanzkonten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376<br />

2.4 Erfolgsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378<br />

2.4.1 Aufwand <strong>und</strong> Ertrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378<br />

2.4.2 Interpretation der Erfolgsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 380<br />

2.4.3 Gliederung der Erfolgsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381<br />

2.4.4 Buchungsregeln für Erfolgskonten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383


16 Inhaltsverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

2.5 Buchführung <strong>und</strong> Jahresabschluss . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384<br />

2.5.1 Zusammenhänge zwischen Bilanz <strong>und</strong> Erfolgsrechnung . . . . . . . . . . . . . . 384<br />

2.5.2 Kontenplan <strong>und</strong> Kontenrahmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386<br />

2.5.3 Abgrenzungsproblematik im Jahresabschluss . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389<br />

2.5.3.1 Transitorische Aktiven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389<br />

2.5.3.2 Transitorische Passiven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391<br />

2.6 Bewertungsproblematik im Rechnungsabschluss . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392<br />

2.6.1 Ausgangslage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392<br />

2.6.2 Wertberichtigungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394<br />

2.6.2.1 Abschreibungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394<br />

2.6.2.2 Delkredere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397<br />

2.6.3 Rückstellungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399<br />

2.6.4 Stille Reserven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 400<br />

2.6.4.1 Bildung stiller Reserven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 400<br />

2.6.4.2 Auflösung stiller Reserven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401<br />

2.7 Mittelflussrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 402<br />

2.7.1 Ziele <strong>und</strong> Bedeutung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 402<br />

2.7.2 Fondsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403<br />

2.7.3 Mittelflussrechnung zum Fonds Nettoumlaufvermögen (NUV) . . . . . . . . 404<br />

2.7.3.1 Liquiditätsnachweis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404<br />

2.7.3.2 Ursachen für Veränderungen des Fonds NUV . . . . . . . . . . . . . . . . 405<br />

2.7.4 Darstellung der Mittelflussrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408<br />

2.7.4.1 Gliederung nach Mittelherkunft <strong>und</strong> Mittelverwendung . . . . . . . . 408<br />

2.7.4.2 Gliederung nach Umsatz-, Investitions- <strong>und</strong> <br />

Finanzierungsbereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410<br />

2.7.4.3 Operativer Cash-flow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410<br />

2.8 Budgetierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413<br />

Kapitel 3: Betriebliches Rechnungswesen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417<br />

3.1 Aufgabe des betrieblichen Rechnungswesens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417<br />

3.2 Gliederung des betrieblichen Rechnungswesens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419<br />

3.3 Kostenrechnungssysteme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423<br />

3.4 Kalkulation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425<br />

3.5 Kosten als Entscheidungsgr<strong>und</strong>lagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426<br />

3.5.1 Bedeutung der Kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426<br />

3.5.2 Kosteneinflussfaktoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426<br />

3.5.3 Kostenkategorien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429<br />

3.5.4 Kostendimensionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432<br />

3.5.5 Kritische Kostenpunkte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433<br />

Weiterführende Literatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436


Inhaltsverzeichnis 17<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Teil 6<br />

Finanzierung<br />

Kapitel 1: Gr<strong>und</strong>lagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441<br />

1.1 Finanzwirtschaftliche Gr<strong>und</strong>begriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441<br />

1.1.1 Finanzwirtschaftlicher Umsatzprozess als Ausgangspunkt . . . . . . . . . . . . 441<br />

1.1.2 Kapital <strong>und</strong> Vermögen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442<br />

1.1.3 Finanzierung <strong>und</strong> Investierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444<br />

1.2 Hauptformen der Finanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445<br />

1.3 Problemlösungsprozess der Finanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448<br />

Kapitel 2: Finanzmanagement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451<br />

2.1 Aufgaben des Finanzmanagements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451<br />

2.2 Finanzplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452<br />

2.2.1 Kapitalbedarfsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452<br />

2.2.2 Finanzpläne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455<br />

2.3 Finanzkontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458<br />

2.4 Kennzahlen des Finanzmanagements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458<br />

2.4.1 Liquidität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459<br />

2.4.2 Vermögensstruktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460<br />

2.4.3 Kapitalstruktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460<br />

2.4.4 Deckung der Anlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461<br />

2.4.5 Rentabilität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461<br />

2.4.6 Externe Finanzkennzahlen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463<br />

2.4.7 Beurteilung der Finanzkennzahlen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463<br />

Kapitel 3: Beteiligungsfinanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465<br />

3.1 Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465<br />

3.2 Aktienkapital <strong>und</strong> Partizipationskapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467<br />

3.2.1 Aktienkapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467<br />

3.2.2 Partizipationskapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468<br />

3.3 Kapitalerhöhung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469<br />

3.3.1 Gründe für eine Kapitalerhöhung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469<br />

3.3.2 Formen der Kapitalerhöhung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470<br />

3.3.3 Emissionsbedingungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471<br />

3.3.4 Bezugsrechte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472<br />

3.3.5 Kapitalerhöhung aus Eigenkapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474<br />

3.4 Emission von Genussscheinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477<br />

3.5 Going Public . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477<br />

3.5.1 Begriff . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477<br />

3.5.2 Gründe für ein Going Public . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 480<br />

3.5.3 Voraussetzungen für ein Going Public . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481


18 Inhaltsverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Kapitel 4: Innenfinanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483<br />

4.1 Finanzierung aus Abschreibungsgegenwerten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483<br />

4.2 Selbstfinanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 486<br />

4.2.1 Motive der Selbstfinanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 487<br />

4.2.2 Formen der Selbstfinanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 488<br />

4.2.3 Dividendenpolitik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489<br />

Kapitel 5: Kreditfinanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 491<br />

5.1 Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 491<br />

5.2 Kurzfristiges Fremdkapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492<br />

5.2.1 Lieferantenkredit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492<br />

5.2.2 K<strong>und</strong>enkredit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 493<br />

5.2.3 Bankkredit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494<br />

5.2.3.1 Kontokorrentkredit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494<br />

5.2.3.2 Diskontkredit <strong>und</strong> Akzeptkredit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495<br />

5.2.4 Forfaitierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 497<br />

5.2.5 Factoring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 498<br />

5.3 Mittelfristiges Fremdkapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 501<br />

5.3.1 Darlehen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 501<br />

5.3.2 Kassascheine (Kassaobligationen) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502<br />

5.4 Langfristiges Fremdkapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502<br />

5.4.1 Hypothekardarlehen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502<br />

5.4.2 Obligationenanleihen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503<br />

5.4.2.1 Gewöhnliche Anleihen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503<br />

5.4.2.2 Wandelanleihen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505<br />

5.4.2.3 Optionsanleihen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506<br />

5.5 Leasing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 508<br />

Kapitel 6: Optimale Finanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513<br />

6.1 Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513<br />

6.2 Ausrichtung auf die Rentabilität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 515<br />

6.3 Ausrichtung auf die Liquidität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 518<br />

6.3.1 Liquidität <strong>und</strong> Illiquidität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 518<br />

6.3.2 Finanzierungsregeln . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520<br />

6.3.2.1 Verhältnis Fremdkapital zu Eigenkapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520<br />

6.3.2.2 Verhältnis Vermögen zu Kapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520<br />

6.4 Weitere Finanzierungskriterien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 521<br />

6.4.1 Risikogerechte Finanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 521<br />

6.4.2 Flexibilitätsorientierte Finanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 522<br />

6.4.3 Bewahrung der Verfügungsmacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 522<br />

6.4.4 Finanzimage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 523<br />

6.5 Zusammenfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 524<br />

Weiterführende Literatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 525


Inhaltsverzeichnis 19<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Teil 7<br />

Investition <strong>und</strong> Unternehmensbewertung<br />

Kapitel 1: Gr<strong>und</strong>lagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 529<br />

1.1 Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 529<br />

1.1.1 Begriff . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 529<br />

1.1.2 Arten von Investitionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 530<br />

1.1.3 Hauptprobleme bei Investitionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 532<br />

1.2 Problemlösungsprozess der Investition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533<br />

1.3 Ablauf des Investitionsentscheidungsprozesses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 535<br />

1.3.1 Investitionsplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 535<br />

1.3.2 Investitionsentscheidung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 538<br />

1.3.3 Realisierung von Investitionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 538<br />

1.3.4 Investitionskontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 539<br />

Kapitel 2: Investitionsrechenverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 541<br />

2.1 Überblick über die Verfahren der Investitionsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 541<br />

2.2 Statische Verfahren der Investitionsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 543<br />

2.2.1 Kostenvergleichsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 543<br />

2.2.2 Gewinnvergleichsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 546<br />

2.2.3 Rentabilitätsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 549<br />

2.2.4 Amortisationsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 550<br />

2.2.5 Beurteilung der statischen Verfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 552<br />

2.3 Dynamische Methoden der Investitionsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553<br />

2.3.1 Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553<br />

2.3.2 Kapitalwertmethode (Net Present Value Method) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 556<br />

2.3.3 Methode des internen Zinssatzes (Internal Rate of Return Method) . . . . . 558<br />

2.3.4 Annuitätenmethode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 559<br />

2.3.5 Beurteilung der dynamischen Investitionsrechenverfahren . . . . . . . . . . . . 560<br />

Kapitel 3: Unternehmensbewertung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 563<br />

3.1 Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 563<br />

3.2 Gr<strong>und</strong>lagen der Bewertungsmethoden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 566<br />

3.2.1 Substanzwert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 566<br />

3.2.2 Ertragswert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 568<br />

3.2.3 Goodwill . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 569<br />

3.3 Unternehmensbewertungsverfahren der Praxis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 570<br />

3.3.1 Substanzwertmethode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 570<br />

3.3.2 Ertragswertmethode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 571<br />

3.3.3 Mittelwertverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 572<br />

3.3.4 Übergewinnverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 573<br />

3.3.5 Discounted-Cash-flow-Methode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574<br />

3.3.6 Economic Value Added . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 575<br />

3.3.7 Cash-flow Return On Investment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 576<br />

3.3.8 Multiplikatormodelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 578<br />

3.4 Anwendung der Verfahren zur Unternehmensbewertung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 579<br />

Weiterführende Literatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 580


20 Inhaltsverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Teil 8<br />

Personalmanagement<br />

Kapitel 1: Gr<strong>und</strong>lagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 585<br />

1.1 Der Mensch als Mitglied des Unternehmens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 585<br />

1.2 Menschenbilder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 587<br />

1.2.1 Theorie X <strong>und</strong> Y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 587<br />

1.2.2 Scientific <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 589<br />

1.2.3 Human-Relations-Bewegung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 591<br />

1.2.4 Anreiz-Beitrags-Theorie (Koalitionstheorie) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 593<br />

1.3 Personalmanagement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 595<br />

1.3.1 Aufgaben des Personalmanagements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 595<br />

1.3.2 Entwicklung des Personalmanagements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 598<br />

Kapitel 2: Personalbedarfsermittlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 601<br />

2.1 Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 601<br />

2.2 Ermittlung des quantitativen Personalbedarfs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 603<br />

2.2.1 Probleme der quantitativen Personalbedarfsermittlung . . . . . . . . . . . . . . . 603<br />

2.2.2 Methoden der quantitativen Personalbedarfsermittlung . . . . . . . . . . . . . . . 605<br />

2.3 Ermittlung des qualitativen Personalbedarfs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 606<br />

2.3.1 Arbeitsanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 606<br />

2.3.2 Stellenbeschreibung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 607<br />

2.3.3 Anforderungsprofile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 609<br />

Kapitel 3: Personalbeschaffung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 611<br />

3.1 Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 611<br />

3.2 Personalwerbung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 612<br />

3.3 Personalauswahl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 614<br />

3.3.1 Beurteilungsverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 614<br />

3.3.2 Auswahlmethoden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 616<br />

3.3.2.1 Bewerbungsunterlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 616<br />

3.3.2.2 Interview . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 617<br />

3.3.2.3 Testverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 617<br />

3.3.2.4 Assessment Center . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 619<br />

Kapitel 4: Personaleinsatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 621<br />

4.1 Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 621<br />

4.2 Personaleinführung <strong>und</strong> Personaleinarbeitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 622<br />

4.3 Zuordnung von Arbeitskräften <strong>und</strong> Arbeitsplätzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 623<br />

4.4 Anpassung der Arbeit <strong>und</strong> Arbeitsbedingungen an den Menschen . . . . . . . . . . . 623<br />

4.4.1 Arbeitsteilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 624<br />

4.4.2 Arbeitsplatzgestaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 627<br />

4.4.3 Arbeitszeitgestaltung <strong>und</strong> Pausenregelung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 628


Inhaltsverzeichnis 21<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Kapitel 5: Personalmotivation <strong>und</strong> -honorierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 631<br />

5.1 Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 631<br />

5.2 Motivationstheorien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 633<br />

5.2.1 Motivationstheorie von Maslow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 633<br />

5.2.2 Motivationstheorie von Herzberg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 634<br />

5.3 Monetäre Anreize . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 636<br />

5.3.1 Lohn <strong>und</strong> Lohngerechtigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 636<br />

5.3.2 Arbeitsbewertung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 638<br />

5.3.2.1 Begriff <strong>und</strong> Arten der Arbeitsbewertung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 638<br />

5.3.2.2 Lohnsatzdifferenzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 643<br />

5.3.3 Leistungsbewertung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 644<br />

5.3.4 Traditionelle Lohnformen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645<br />

5.3.4.1 Zeitlohn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645<br />

5.3.4.2 Akkordlohn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 646<br />

5.3.4.3 Prämienlohn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 649<br />

5.3.5 Moderne Formen leistungsabhängiger Vergütung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 649<br />

5.3.5.1 Varianten der Leistungsvergütung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 650<br />

5.3.5.2 Erfolgsbeteiligung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 652<br />

5.3.5.3 Kapitalbeteiligung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 652<br />

5.3.6 Betriebliche Sozialleistungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 653<br />

5.3.7 Betriebliches Vorschlagswesen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 655<br />

5.4 Nichtmonetäre Anreize . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 658<br />

5.4.1 Überblick . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 658<br />

5.4.2 Gruppenmitgliedschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 659<br />

Kapitel 6: Personalentwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 661<br />

6.1 Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 661<br />

6.2 Laufbahnplanung (Karriereplanung) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 662<br />

6.3 Aus- <strong>und</strong> Weiterbildung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 664<br />

6.4 Coaching . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 667<br />

Kapitel 7: Personalfreistellung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 669<br />

7.1 Funktion <strong>und</strong> Ursachen der Personalfreistellung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 669<br />

7.2 Personalfreistellungsmassnahmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 671<br />

7.2.1 Änderung bestehender Arbeitsverhältnisse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 672<br />

7.2.2 Beendigung eines bestehenden Arbeitsverhältnisses . . . . . . . . . . . . . . . . . 673<br />

Weiterführende Literatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 675


22 Inhaltsverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Teil 9<br />

Organisation<br />

Kapitel 1: Gr<strong>und</strong>lagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 679<br />

1.1 Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 679<br />

1.1.1 Organisation als <strong>Management</strong>aufgabe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 679<br />

1.1.2 Begriff Organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 680<br />

1.1.3 Formale <strong>und</strong> informale Organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 681<br />

1.1.4 Problemlösungsprozess der Organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 682<br />

1.2 Formale Elemente der Organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 684<br />

1.2.1 Aufgabe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 684<br />

1.2.2 Stelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 685<br />

1.2.2.1 Begriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 685<br />

1.2.2.2 Stellenbildung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 686<br />

1.2.2.3 Stelle <strong>und</strong> Arbeitsplatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 687<br />

1.2.2.4 Stelle <strong>und</strong> Abteilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 687<br />

1.2.3 Aufgaben, Kompetenzen, Verantwortung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 688<br />

1.2.4 Verbindungswege zwischen den Stellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 689<br />

1.3 Aufbau- <strong>und</strong> Ablauforganisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 690<br />

1.3.1 Aufbauorganisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 690<br />

1.3.2 Ablauforganisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 692<br />

1.3.2.1 Arbeitsanalyse <strong>und</strong> Arbeitssynthese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 692<br />

1.3.2.2 Ziele der Ablauforganisation <strong>und</strong> das Dilemma <br />

der Ablaufplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 693<br />

1.3.3 Zusammenfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 694<br />

1.4 Organisatorische Regelungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 696<br />

1.4.1 Organisationsinstrumente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 696<br />

1.4.1.1 Organigramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 696<br />

1.4.1.2 Stellenbeschreibung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 698<br />

1.4.1.3 Funktionendiagramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 698<br />

1.4.2 Organisationsgrad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 700<br />

Kapitel 2: Organisationsformen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 703<br />

2.1 Strukturierungsprinzipien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 703<br />

2.1.1 Prinzipien der Stellenbildung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 704<br />

2.1.2 Leitungsprinzipien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 708<br />

2.1.2.1 Einliniensystem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 708<br />

2.1.2.2 Mehrliniensystem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 709<br />

2.1.3 Aufteilung der Entscheidungskompetenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 710<br />

2.2 Organisationsformen in der Praxis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 711<br />

2.2.1 Funktionale Organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 711<br />

2.2.1.1 Rein funktionale Organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 711<br />

2.2.1.2 Stablinienorganisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 713<br />

2.2.2 Spartenorganisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 714<br />

2.2.3 <strong>Management</strong>-Holding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 716<br />

2.2.3.1 Charakterisierung <strong>und</strong> Abgrenzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 716<br />

2.2.3.2 Strukturen der <strong>Management</strong>-Holding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 717


Inhaltsverzeichnis 23<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

2.2.4 Matrixorganisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 720<br />

2.2.5 Netzwerkorganisation <strong>und</strong> virtuelle Organisationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 721<br />

2.2.6 Projektorganisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 725<br />

2.2.7 Team-Organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 727<br />

2.2.8 Zusammenfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 729<br />

Kapitel 3: Organisatorischer Wandel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 731<br />

3.1 Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 731<br />

3.2 Gr<strong>und</strong>modell der organisatorischen Gestaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 732<br />

3.2.1 Überblick . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 732<br />

3.2.2 Erkennen des Organisationsproblems . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 733<br />

3.2.3 Initiierung <strong>und</strong> Förderung der Reorganisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 733<br />

3.2.4 Planung der Reorganisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 733<br />

3.2.5 Einführung der gewählten Organisationslösung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 735<br />

3.2.6 Kontrolle <strong>und</strong> Weiterentwicklung der neuen Organisationslösung . . . . . . . 735<br />

3.3 Business Reengineering als f<strong>und</strong>amentaler <strong>und</strong> radikaler <br />

organisatorischer Wandel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 736<br />

3.4 Organisationsentwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 738<br />

3.4.1 Organisationsentwicklung als evolutionärer organisatorischer Wandel . . . 738<br />

3.4.2 Prozess der Organisationsänderung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 739<br />

3.4.3 Organisationales Lernen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 741<br />

3.5 Vergleich der Veränderungskonzepte des Business Reengineering <br />

<strong>und</strong> der Organisationsentwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 743<br />

Kapitel 4: Organisationstheorien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 745<br />

4.1 Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 745<br />

4.2 Bürokratie-Ansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 746<br />

4.2.1 Entwicklung <strong>und</strong> Annahmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 746<br />

4.2.2 Zentrale Aussagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 747<br />

4.2.3 Kritische Würdigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 748<br />

4.2.4 Bedeutung für die Organisationstheorie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 748<br />

4.3 Scientific <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 749<br />

4.3.1 Entwicklung <strong>und</strong> Annahmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 749<br />

4.3.2 Zentrale Aussagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 750<br />

4.3.3 Kritische Würdigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 751<br />

4.3.4 Bedeutung für die Organisationstheorie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 752<br />

4.4 Human-Relations-Ansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 753<br />

4.4.1 Entwicklung <strong>und</strong> Annahmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 753<br />

4.4.2 Zentrale Aussagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 754<br />

4.4.3 Kritische Würdigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 755<br />

4.4.4 Bedeutung für die Organisationstheorie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 756<br />

4.5 Situative Ansätze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 756<br />

4.5.1 Entwicklung <strong>und</strong> Annahmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 756<br />

4.5.2 Zentrale Aussagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 759<br />

4.5.2.1 Ansatz von Burns/Stalker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 759<br />

4.5.2.2 Ansatz von Lawrence/Lorsch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 761<br />

4.5.2.3 Ansatz von Woodward . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 763<br />

4.5.2.4 Ansatz von Perrow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 765


24 Inhaltsverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

4.5.3 Kritische Würdigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 766<br />

4.5.4 Bedeutung für die Organisationstheorie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 766<br />

4.6 Institutionenökonomische Ansätze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 767<br />

4.6.1 Entwicklung <strong>und</strong> Annahmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 767<br />

4.6.2 Zentrale Aussagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 768<br />

4.6.3 Kritische Würdigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 769<br />

4.6.4 Bedeutung für die Organisationstheorie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 770<br />

Weiterführende Literatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 772<br />

Teil 10<br />

<strong>Management</strong><br />

Kapitel 1: Gr<strong>und</strong>lagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 777<br />

1.1 Was heisst <strong>Management</strong>? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 777<br />

1.1.1 Unternehmens- <strong>und</strong> Führungsgr<strong>und</strong>sätze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 778<br />

1.1.2 <strong>Management</strong>techniken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 778<br />

1.1.3 Integrierte <strong>Management</strong>-Modelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 780<br />

1.2 Zürcher <strong>Management</strong>-Ansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 780<br />

1.2.1 Begriff Führung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 780<br />

1.2.2 Inhalt der Führung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 783<br />

1.2.3 Zusammenfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 784<br />

1.3 Neues St. Galler <strong>Management</strong>-Modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 784<br />

1.4 Lean <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 787<br />

1.5 Total Quality <strong>Management</strong> (TQM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 788<br />

Kapitel 2: <strong>Management</strong>funktionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 791<br />

2.1 Planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 791<br />

2.1.1 Merkmale der Planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 791<br />

2.1.2 Planungskonzept . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 795<br />

2.1.2.1 Planungssystem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 795<br />

2.1.2.2 Planungsprozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 796<br />

2.1.2.3 Planungsorganisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 797<br />

2.2 Entscheidung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 798<br />

2.2.1 Merkmale der Entscheidung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 798<br />

2.2.2 Arten von Entscheidungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 799<br />

2.2.3 Entscheidungsregeln bei Unsicherheit <strong>und</strong> Risiko-Situationen . . . . . . . . . 800<br />

2.3 Aufgabenübertragung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 804<br />

2.3.1 Merkmale der Aufgabenübertragung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 804<br />

2.3.2 Autorität <strong>und</strong> Macht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 806<br />

2.4 Kontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 808<br />

2.4.1 Merkmale der Kontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 808<br />

2.4.2 Prüfung, Revision, Kontrolle <strong>und</strong> Aufsicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 812<br />

2.4.3 Interne Kontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 814<br />

2.4.4 Interne Revision . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 816<br />

2.4.5 Controlling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 818


Inhaltsverzeichnis 25<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Kapitel 3: Unternehmenskultur <strong>und</strong> Führungsstil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 821<br />

3.1 Unternehmenskultur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 821<br />

3.1.1 Merkmale der Unternehmenskultur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 821<br />

3.1.2 Kulturtypen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 823<br />

3.1.3 Wirkungen von Unternehmenskulturen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 825<br />

3.1.4 Analyse <strong>und</strong> Gestaltung der Unternehmenskultur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 826<br />

3.1.5 Interkulturelles <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 827<br />

3.1.5.1 Bedeutung des interkulturellen <strong>Management</strong>s . . . . . . . . . . . . . . . . 827<br />

3.1.5.2 Gestaltungsebenen der Kultur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 828<br />

3.1.5.3 Internationalisierungsstrategien <strong>und</strong> Kultur . . . . . . . . . . . . . . . . . . 830<br />

3.2 Führungsstil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 831<br />

3.2.1 Klassifikation von Führungsstilen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 831<br />

3.2.2 Das Verhaltensgitter (Managerial Grid) von Blake/Mouton . . . . . . . . . . . . 835<br />

Kapitel 4: Strategisches <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 839<br />

4.1 Ziele <strong>und</strong> Aufgaben des strategischen <strong>Management</strong>s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 839<br />

4.1.1 Strategisches <strong>Management</strong> <strong>und</strong> Unternehmenspolitik . . . . . . . . . . . . . . . . 839<br />

4.1.2 Strategischer Problemlösungsprozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 841<br />

4.2 Analyse der Ausgangslage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 845<br />

4.2.1 Umweltanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 846<br />

4.2.2 Unternehmensanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 848<br />

4.2.3 Analyse der Wertvorstellungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 852<br />

4.2.4 Analyse-Instrumente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 854<br />

4.2.4.1 Wettbewerbsanalyse (Branchenanalyse) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 854<br />

4.2.4.2 PIMS-Modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 857<br />

4.2.4.3 Konzept der Erfahrungskurve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 858<br />

4.2.4.4 Portfolio-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 861<br />

4.2.4.5 Gap-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 863<br />

4.2.4.6 Benchmarking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 864<br />

4.3 Unternehmensleitbild <strong>und</strong> Corporate Governance . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 865<br />

4.3.1 Unternehmensleitbild . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 865<br />

4.3.2 Corporate Governance . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 868<br />

4.4 Unternehmensstrategien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 870<br />

4.4.1 Strategieentwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 871<br />

4.4.1.1 Produkt-Markt-Strategien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 871<br />

4.4.1.2 Wettbewerbsstrategien nach Porter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 873<br />

4.4.1.3 Normstrategien der Marktwachstums-Marktanteils-Matrix . . . . . 874<br />

4.4.1.4 Konzept der Kernkompetenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 876<br />

4.4.1.5 Weitere strategische Ausrichtungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 877<br />

4.4.2 Strategieimplementierung <strong>und</strong> Strategieevaluation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 878<br />

4.4.2.1 Strategieimplementierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 878<br />

4.4.2.2 Strategieevaluation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 881<br />

4.4.3 Balanced Scorecard . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 882<br />

4.5 Strategische Erfolgsfaktoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 884<br />

Weiterführende Literatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 886


26 Inhaltsverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Teil 11<br />

Teilgebiete des <strong>Management</strong>s<br />

Kapitel 1: Projektmanagement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 891<br />

1.1 Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 891<br />

1.2 Projektmerkmale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 892<br />

1.3 Projektarten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 893<br />

1.4 Projektphasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 894<br />

1.5 Einführung des Projektmanagements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 895<br />

Weiterführende Literatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 896<br />

Kapitel 2: Risikomanagement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 897<br />

2.1 Risiko <strong>und</strong> Risikomanagement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 897<br />

2.2 Prozess des Risikomanagements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 898<br />

2.3 Gestaltung des Risikomanagementsystems . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 904<br />

Weiterführende Literatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 908<br />

Kapitel 3: Wissensmanagement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 909<br />

3.1 Wissen <strong>und</strong> Wissensmanagement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 909<br />

3.2 Wissensmerkmale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 910<br />

3.2.1 Wissensqualität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 910<br />

3.2.2 Implizites vs. explizites Wissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 912<br />

3.2.3 Individuelles vs. kollektives Wissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 913<br />

3.3 Wissensmanagement <strong>und</strong> organisationales Lernen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 914<br />

3.4 Wissensziele <strong>und</strong> -strategien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 916<br />

3.4.1 Wissensziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 916<br />

3.4.2 Wissensstrategien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 917<br />

3.5 Konzepte zum Wissensmanagement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 918<br />

3.5.1 Ansatz von Nonaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 918<br />

3.5.2 Ansatz von Probst/Raub/Romhardt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 921<br />

3.6 Ansätze zur Messung <strong>und</strong> zum <strong>Management</strong> des Wissenskapitals . . . . . . . . . . . . 922<br />

3.6.1 Wissenskapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 923<br />

3.6.2 Ansatz von Skandia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 923<br />

3.6.3 Weitere Ansätze zum <strong>Management</strong> des Wissenskapitals . . . . . . . . . . . . . . 924<br />

Weiterführende Literatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 926<br />

Kapitel 4: Unternehmensethik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 927<br />

4.1 Aufgabe einer Unternehmensethik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 927<br />

4.2 Ethische Verhaltenstypen im <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 930<br />

4.3 Ethische Problemstellungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 931<br />

4.4 Ethische Gr<strong>und</strong>sätze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 934<br />

4.5 Glaubwürdigkeitskonzept . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 935<br />

4.5.1 Glaubwürdigkeit als Leitmotiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 935<br />

4.5.2 Kommunikatives Handeln . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 937<br />

4.5.3 Verantwortliches Handeln . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 938<br />

4.5.4 Innovatives Handeln . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 939<br />

4.6 Rationales Handeln <strong>und</strong> Unternehmensethik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 940<br />

Weiterführende Literatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 944


Inhaltsverzeichnis 27<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Literaturverzeichnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 945<br />

Stichwortverzeichnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 955<br />

Der Autor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 987


955<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Stichwortverzeichnis<br />

A<br />

ABC-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274, 279<br />

Abfallbegrenzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 – 302<br />

Abfallziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

Abgaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382<br />

Abgeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504<br />

Abhängigkeiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 680<br />

Ablauf-<br />

-diagramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 815<br />

-organisation . . . . . . . . . . . . . . . . 682, 692, 695 – 696<br />

-plan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 804<br />

-planung, Dilemma der . . . . . . . . . . . . 244, 693 – 694<br />

Absatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />

-bereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84<br />

direkter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 – 174<br />

-erfolgsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383<br />

-finanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 – 196, 499<br />

-form . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179<br />

-helfer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134, 180<br />

indirekter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 – 174<br />

-kanal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171<br />

-markt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51, 133, 705<br />

-methode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171<br />

-mittler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134<br />

-organ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171, 210<br />

-organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171<br />

-prognose . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151<br />

-programm . . . . . . . . . . . . . 155, 157, 266, 309 – 310<br />

-weg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171, 173, 178, 210<br />

Abschöpfungsstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207, 875<br />

Abschreibungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376, 379, 394<br />

arithmetisch-degressive . . . . . . . . . . . . . . . 396 – 397<br />

ausserordentliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394<br />

ausserplanmässige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394<br />

degressive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397<br />

direkte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395<br />

geometrisch-degressive . . . . . . . . . . . . . . . 396 – 397<br />

handelsrechtliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394<br />

indirekte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395<br />

kalkulatorische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394<br />

lineare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396 – 397<br />

Methoden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397<br />

nach der Leistung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396 – 397<br />

nach der Zeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397<br />

ordentliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394<br />

planmässige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394<br />

steuerrechtliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394<br />

absolute Liquidität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459<br />

Absorptionsfusion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

Abteilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 687<br />

Abweichungsanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . 360, 819, 881<br />

Abweichungskontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 810<br />

Abzinsungsfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553 – 555<br />

Abzinsungssummenfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . 554 – 555<br />

Acquisition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87<br />

Agent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179<br />

Agio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470, 504<br />

Emissions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470<br />

AIDA-Ansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220


956 Stichwortverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Akkord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 646<br />

-fähigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 648<br />

Geld- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 647<br />

Gruppen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 648<br />

-lohn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 646<br />

-reife . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 648<br />

-richtsatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 646<br />

Zeit- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 647<br />

-zuschlag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 646<br />

akquisitorische Distribution . . . . . . . . . . . . . . . 171 – 172<br />

akquisitorisches Potenzial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205<br />

Aktie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76, 467<br />

Ausgabekurs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471<br />

Bezugsverhältnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471<br />

Bilanzwert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471<br />

Börsenkurs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471<br />

Gratis- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474<br />

Handelbarkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 480<br />

Inhaber- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468<br />

Mitarbeiter- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 653<br />

Namen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468<br />

Rendite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471<br />

Aktien-<br />

-buch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468<br />

-gesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 – 77<br />

Einmann- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />

Familien- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />

Klein- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />

Kommandit- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76<br />

private . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479<br />

Publikums- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />

-kapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76, 467, 470<br />

-option . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 652<br />

-optionsplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 653<br />

Aktionär . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />

Aktionsplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 879<br />

Aktiven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369, 375<br />

antizipative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389<br />

Bewertung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370<br />

Gliederung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373<br />

transitorische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389 – 391<br />

Aktiventausch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379<br />

Aktivkonto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376<br />

Akzept . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495<br />

-kredit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495 – 496<br />

-limite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 496<br />

Allianz, strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />

Alternativkosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433<br />

Amortisationsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . 550 – 551<br />

Amortisationszeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 550<br />

Anbietermerkmale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />

Anderskosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418 – 419<br />

Anforderungs-<br />

-art . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 606<br />

-bereitschaftsgrad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248<br />

-gerechtigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 637<br />

-höhe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 609<br />

-profil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 609 – 610<br />

Angebots-<br />

-monopol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259<br />

-oligopol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259<br />

-stellung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426<br />

Anlageintensität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460<br />

Anlagen<br />

-deckungsgrad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461<br />

Finanz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374<br />

immaterielle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374<br />

Sach- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374, 376<br />

-spiegel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376<br />

Anlagevermögen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373 – 374, 443<br />

Anleihe<br />

Floating-Rate- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504<br />

gewöhnliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503<br />

Obligationen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503<br />

Options- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446, 506, 508<br />

Wandel- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446, 505<br />

Anleihensobligation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503<br />

Annuität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 559<br />

Annuitätenmethode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 559<br />

Anordnungsweg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 690<br />

Anreiz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 631 – 632<br />

-arten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 632<br />

-Beitrags-Theorie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 593<br />

immaterieller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 631<br />

materieller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 631<br />

monetärer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 632, 636<br />

nichtmonetärer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 632, 658<br />

-system . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 632, 651<br />

Team- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 651<br />

Anrufungsweg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 689<br />

Anschaffungskosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376, 566<br />

Anspruchsgruppe . 51, 54, 105, 125, 355, 784, 840, 868<br />

externe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55<br />

interne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55<br />

Antitrust-Klage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />

antizipative Aktiven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389<br />

antizipative Lagerhaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />

antizipative Passiven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391<br />

Apports . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467<br />

Arbeit, Humanisierung der . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 624<br />

Arbeits-<br />

-ablaufgestaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 627<br />

-analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 606, 692 – 693<br />

-aufteilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 624<br />

-bedingungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 623 – 624<br />

-bewertung . . . . . . . . . . . . . . . . . 637 – 638, 640, 644<br />

-gruppe, teilautonome . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 626<br />

-leistung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35, 42<br />

-mittelgestaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 627<br />

-monotonie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 680, 704<br />

-pause . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 628<br />

-platz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 623, 687<br />

-bewertung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 609<br />

-gestaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 627, 632<br />

-wechsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 604, 626<br />

-produktivität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113, 637


Stichwortverzeichnis 957<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Arbeits- (Forts.)<br />

-schwierigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 639<br />

-sicherheit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 627<br />

-synthese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 692 – 693<br />

-teilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108, 679 – 680<br />

-umfeldgestaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 627<br />

-vereinigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 693<br />

-verteilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 682, 693<br />

-vorbereitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306, 603<br />

-zeit<br />

-flexibilisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 628<br />

-gestaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 628, 632<br />

gleitende . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 629<br />

-verkürzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 672<br />

-zufriedenheit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 593, 634 – 635<br />

Arbeitslosenversicherung (ALV) . . . . . . . . . . . . . . . 673<br />

arithmetisches Mittel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268<br />

Assessment Center . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 619<br />

Asset Stripping . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85<br />

atomistische Konkurrenz . . . . . . . . . . . . . . . . . 200, 206<br />

Audit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 789<br />

Aufbauorganisation . . . . . . . . 682, 690 – 691, 695 – 696<br />

Aufgaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 684, 688, 698<br />

-analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 690<br />

-bild . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 609<br />

Elementar- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 690<br />

-komplex . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 685, 690<br />

-synthese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 690<br />

-übertragung . . . . . . . . . . . . . 47, 781, 791, 804 – 805<br />

Beteiligte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 804<br />

Gr<strong>und</strong>sätze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 805<br />

Instrumente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 804<br />

Prozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 804<br />

Aufgeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504<br />

Auflagendegression . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314<br />

Aufsicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 812 – 813<br />

Auftrags-<br />

-abwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172<br />

-empfang, Einheit des . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 708<br />

-erteilung, Einheit der . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 708<br />

-grösse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210<br />

-zeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336<br />

auftragsbezogene Fertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270<br />

Aufwand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378 – 380, 419<br />

ausserordentlicher . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382, 418<br />

betrieblicher . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381<br />

betriebsfremder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381, 418<br />

neutraler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418 – 419<br />

nichtbetrieblicher . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381<br />

ordentlicher . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382<br />

periodenfremder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418<br />

zahlungsunwirksamer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379<br />

zahlungswirksamer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379<br />

Zweck- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418 – 419<br />

Ausbildung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 880<br />

Ausführungskontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 539<br />

Ausgabekurs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471<br />

Ausgaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378<br />

Ausgleichsgesetz der Planung . . . . . . . . . . . . . . . . . 310<br />

Auslandniederlassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />

Aussenfinanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446<br />

Aussenfinanzierungsvorgänge . . . . . . . . . . . . . . . . . 408<br />

Aussengesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

Auszahlungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378 – 379<br />

Automatenverkauf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184<br />

Automatisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 648, 671<br />

Autorität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 804, 806, 836<br />

fachliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 807<br />

formale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 806<br />

institutionelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 806<br />

persönliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 807<br />

Quellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 807<br />

Aval . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 498<br />

B<br />

B2B . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189<br />

B2C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189<br />

Backward Integration . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86<br />

Badwill . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 570<br />

Balanced Scorecard . . . . . . . . . . . . . . . . . 882, 922, 924<br />

Balkendiagramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338, 696<br />

Bankkredit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494<br />

Bardividende . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489<br />

Bareinlage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467<br />

Barliquidität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459<br />

Barwert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555<br />

-faktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555<br />

Baugruppe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />

Baukastenprinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327<br />

Bedarf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31<br />

Bedarfsermittlung<br />

deterministische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />

programmgeb<strong>und</strong>ene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268<br />

stochastische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />

verbrauchsgeb<strong>und</strong>ene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

Bedarfsermittlungszeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281<br />

bedingte Kapitalerhöhung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470<br />

bedingtes Aktienkapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470<br />

bedingtes Fremdkapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 491<br />

Bedürfnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 – 32<br />

Existenz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31<br />

Gr<strong>und</strong>- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32<br />

Individual- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32<br />

Kollektiv- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32<br />

Luxus- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32<br />

physisches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 633<br />

primäres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31, 633<br />

-pyramide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 633<br />

sek<strong>und</strong>äres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 633<br />

soziales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 634<br />

Wahl- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32<br />

Beförderung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 662 – 663<br />

Befragung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

persönliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />

schriftliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147


958 Stichwortverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

belastungsorientierte Auftragsfreigabe (BOA) . . . . 339<br />

Belohnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 655<br />

Benchmarking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 864 – 865<br />

Beobachtung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149<br />

Bereichsziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117<br />

Berichtigungsposten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376<br />

Berufsverbände . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79<br />

Berührungserfolg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228<br />

Beschaffung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245<br />

einsatzsynchrone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

fallweise . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

fertigungssynchrone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

Just-in-Time- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

Vorrats- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />

Beschaffungs-<br />

-ablauf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287<br />

-bereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84<br />

-konditionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261<br />

-kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280<br />

-marketing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247, 255<br />

-markt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51, 256<br />

-marktforschung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256<br />

-planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247<br />

-portfolio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253<br />

-prinzipien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

-risiko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254<br />

-strategien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253, 255, 262<br />

-weg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258<br />

-zeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281<br />

beschaffungspolitische Instrumente . . . . . . . . . . . . . 261<br />

Beschäftigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428<br />

Beschäftigungsgrad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428<br />

Beschäftigungsschwankungen . . . . . . . . . . . . . . . . . 670<br />

Beschwerde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 689<br />

-management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162<br />

Bestell-<br />

-menge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282, 284<br />

optimale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280, 282 – 283<br />

-mengenplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280<br />

-punktsystem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285<br />

-rhythmussystem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 – 286<br />

-zeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281<br />

Beteiligung, stille . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 653<br />

Beteiligungserwerb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87<br />

Beteiligungsfinanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465<br />

betrieblicher Aufwand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381<br />

betrieblicher Ertrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381<br />

betriebliches Rechnungswesen 359, 361, 372, 417, 419<br />

betriebliches Vorschlagswesen . . . . . . . . . . . . . . . . 655<br />

Betriebs-<br />

-abrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . 49, 417, 419, 422<br />

-blindheit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 612<br />

-buchhaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . 49, 417, 419 – 420<br />

-erfolgsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420 – 421<br />

-grössenvariation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324<br />

-klima . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 833<br />

-kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 543<br />

-maximum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435<br />

Betriebs- (Forts.)<br />

-minimum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435<br />

-mittel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34, 61<br />

-pate . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 622<br />

-statistiken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360<br />

-stilllegung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 670<br />

-stoffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34, 244<br />

-vergrösserung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323<br />

-vernichtung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 670<br />

betriebsfremder Aufwand . . . . . . . . . . . . . . . . 381, 418<br />

betriebsfremder Ertrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381<br />

<strong>Betriebswirtschaft</strong>slehre<br />

Einteilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />

managementorientierte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />

Spezielle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />

Beurteilung, 360°- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 663<br />

Bevorschussungssatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 499<br />

Bewegungsanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 606<br />

Bewerberauswahl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 615<br />

Bewerbungsunterlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 616<br />

Bewertung<br />

Arbeits- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 637 – 638, 640, 644<br />

Arbeitsplatz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 609<br />

Leistungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 644<br />

Unternehmens- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 563 – 566<br />

von Aktiven <strong>und</strong> Passiven . . . . . . . . . . . . . . . . . 370<br />

Bewertungs-<br />

-korrekturen, steuerrechtliche . . . . . . . . . . . . . . 372<br />

-methode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 663<br />

-untergrenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372<br />

-vorschriften<br />

Höchst- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372<br />

Bezogener . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495<br />

Bezugs-<br />

-frist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472<br />

-recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472 – 474<br />

-verhältnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471<br />

Bilanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369, 380<br />

betriebswirtschaftliche Gliederung . . . . . . . . . . 375<br />

Eröffnungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386<br />

Handels- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370<br />

interne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372<br />

Plan- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414<br />

Schluss- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386<br />

Steuer- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370 – 371<br />

Unter- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 514<br />

Bilanz-<br />

-gewinn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 476<br />

-gleichheit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370<br />

-gliederung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375<br />

-kurs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471<br />

-regel, goldene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 521<br />

-vorsicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398<br />

-wahrheit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371<br />

-wert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471<br />

Blankokredit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494<br />

Blockplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 797<br />

Bonität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 517


Stichwortverzeichnis 959<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Bonuszahlungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 870<br />

Borrowing Power . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 511<br />

Börse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442<br />

Börsenkurs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471<br />

-wert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 567<br />

Bottom-up-Planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 797<br />

bo<strong>und</strong>ed rationality . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 767<br />

Boutique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184<br />

Brainstorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168<br />

Branchen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65, 67, 133, 846<br />

-analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 846, 848<br />

-gliederung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />

-kultur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 829<br />

-preis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205<br />

Break-even-Analyse . . . . . . . . 202 – 204, 544 – 545, 548<br />

Break-even-Punkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435<br />

Brutto-<br />

-gewinn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311, 313<br />

-zuschlag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203<br />

-personalbedarf . . . . . . . . . . . . . . . . . . 601 – 602, 605<br />

-prinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376<br />

-substanzwert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 571<br />

Buchführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />

Buchführungsvorschriften, handelsrechtliche . . . . . 371<br />

Buchgeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441<br />

Buchgewinn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 487<br />

Buchhaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49, 376<br />

Betriebs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417, 419 – 420<br />

doppelte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376<br />

Buchungsregeln . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376, 386<br />

für Bilanzkonten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377<br />

für Erfolgskonten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384<br />

Buchungssatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377<br />

Buchwert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371<br />

Budget . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413 – 414, 533, 815<br />

flexibles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414<br />

Investitions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533<br />

starres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414<br />

Werbe- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219, 226<br />

«budget wasting» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415<br />

«budgetary slack» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415<br />

Budgetierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413 – 414<br />

Budgetierungssystem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414<br />

Bürokratie-Ansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 746<br />

Business Angels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />

Business Process Reengineering . . . . . . . . . . . . . . . 752<br />

Business Reengineering . . . . . . . . . . . . . . . . . . 731, 736<br />

Business-to-Business (B2B) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189<br />

Business-to-Consumer (B2C) . . . . . . . . . . . . . . . . . 189<br />

C<br />

C2C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189<br />

Cafeteria-System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 652<br />

Call Center . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161<br />

Call-Geld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442<br />

Capacity Requirements Planning (CRP) . . . . . . . . . 337<br />

Carry-over-Effekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236<br />

Cash and Carry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186<br />

«Cash Cows» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 863, 875<br />

Cash <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456<br />

Cash Ratio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459<br />

Cash Value Added . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 577<br />

Cash-flow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408, 410, 550, 857<br />

direkte Berechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411 – 412<br />

Discounted Cash-flow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574<br />

Free Cash-flow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 575<br />

indirekte Berechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . 411 – 412<br />

operativer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 406, 411<br />

Return On Investment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 576<br />

Chancen-Gefahren-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 842<br />

Charge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319<br />

Chargenfertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319<br />

Chat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189<br />

Chief Risk Officer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 905<br />

CNC-Maschine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326<br />

Coaching . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 667<br />

Experten- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 667<br />

Prozess- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 668<br />

Compliance . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 932<br />

Computer Aided Design (CAD) . . . . . . . . . . . . . . . 304<br />

Computer Integrated Manufacturing (CIM) . . 334 – 335<br />

Computer-based Training (CBT) . . . . . . . . . . . . . . . 665<br />

computerintegrierte Fertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . 331<br />

Consumer-to-Consumer (C2C) . . . . . . . . . . . . . . . . 189<br />

Contingency Approach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 757<br />

Controlling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 596, 818, 905<br />

Marketing- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128<br />

strategisches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 819<br />

Convenience Store . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185<br />

Corporate Finance . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444<br />

Corporate Governance . . . . . . . 782, 842 – 843, 868, 932<br />

Richtlinien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 868<br />

Corporate Identity . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 865, 880<br />

Corporate Social Responsibility (CSR) . . . . . . 109, 932<br />

Corporate Strategy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 717<br />

Corporate University . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 665<br />

Cost-Center . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 715<br />

Critical Path Method (CPM) . . . . . . . . . . . . . . 341, 343<br />

Current Ratio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459<br />

Customer Care Center . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161<br />

Customer Lifetime Value . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130<br />

Customer Relationship <strong>Management</strong> (CRM) . 125, 131<br />

Customer Relationship Marketing . . . . . . . . . . . . . . 130


960 Stichwortverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

D<br />

Darlehen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381, 501<br />

Data Warehouse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131<br />

Datenquellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

Debitoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376<br />

dubiose . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398<br />

-frist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464<br />

-umschlag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464<br />

-verlust . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382, 397<br />

Deckungsbeitrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203, 311, 423<br />

Deckungsbeitragsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . 311, 424<br />

Deckungsbeitragsstufen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423<br />

Defensivstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 875<br />

Definanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445<br />

Definanzierungsvorgänge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408<br />

Defizitansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 667<br />

Delegation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 710, 798, 833<br />

Delkredere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376, 394, 397 – 398<br />

-risiko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 498<br />

Verbuchung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398<br />

derivativer Goodwill . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 570<br />

Design . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159<br />

Desinvestierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408, 445<br />

Desinvestitionsstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 875<br />

Desk Research . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144<br />

Detailhandel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182<br />

Detailhandelspanel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149<br />

Detaillist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190<br />

Deutero-Learning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 742<br />

Deutscher Corporate-Governance-Kodex . . . . . . . . 868<br />

Dienstleistungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369<br />

wissensintensive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72<br />

Dienstleistungs-<br />

-betrieb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67, 70<br />

-funktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182<br />

-marketing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141<br />

Dienstweg, formaler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 690<br />

Differenzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 873<br />

Preis- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 – 211<br />

Produkt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162<br />

Zielgruppen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221<br />

Differenzierungsstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 873<br />

Differenzinvestition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 548, 561<br />

Dilemma der Ablaufplanung . . . . . . . . . . 244, 693 – 694<br />

Direct Costing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424<br />

direkte Kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419<br />

direkter Absatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 – 174<br />

Disagio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504<br />

Discounted Cash-flow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574<br />

Discountgeschäft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />

Diskont . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 496<br />

-kredit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495<br />

-limite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 496<br />

Diskontierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 496<br />

Diskontierungsfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553, 555<br />

Diskontierungszinssatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553, 568<br />

dispositive Planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 796<br />

dispositives Recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />

Distribution . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171<br />

akquisitorische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 – 172<br />

logistische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172, 192, 244<br />

Distributions-<br />

-grad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173<br />

-kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192<br />

-logistik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192<br />

-politik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171<br />

Diversifikation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163 – 164, 872<br />

Diversifikationsinvestition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531<br />

Dividenden<br />

Bar- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489<br />

-berechtigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472<br />

gewinnabhängige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 490<br />

Natural- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489<br />

-politik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472, 489<br />

stabile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 490<br />

Stock- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489<br />

Wertpapier- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489<br />

Division . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 714<br />

divisionale Organisationsstruktur . . . . . . . . . . . . . . 704<br />

Dominanz des Minimumsektors . . . . . . . . . . . . . . . 310<br />

doppelte Buchhaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376<br />

Double Sourcing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260<br />

Double-Loop Learning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 742<br />

Draufgabe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213, 230<br />

360°-Beurteilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 663<br />

Dreingabe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213, 230<br />

Du Pont-Schema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462 – 463<br />

Dumpingpreis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210<br />

Durchlaufzeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299, 323<br />

Durchlaufzeitensyndrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339<br />

Durchschnittskostenkurve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433<br />

dynamische Investitionsrechnung . . . . . . . . . . 541, 553<br />

dynamisches Netzwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 723<br />

dynamisches System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />

E<br />

E-Business . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187 – 188<br />

Ecart . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469<br />

Ecklohn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 641<br />

E-Commerce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184, 187 – 188<br />

Economic Value Added . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 575<br />

Economies of Scale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85, 93<br />

Economies of Scope . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85<br />

E-Economy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187<br />

Effektivität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112, 824<br />

Effizienz . . . . . . 112, 679, 682, 794, 808, 811, 824, 941<br />

EFQM-Excellence-Modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 789<br />

Eigenbedarfsdeckung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36, 38<br />

Eigenfertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426<br />

Eigenfinanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447<br />

Eigenfinanzierungsgrad . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460, 521


Stichwortverzeichnis 961<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Eigenkapital . . . . . . . . . . . 374, 392, 400, 443, 465, 520<br />

-formen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466<br />

Funktionen des . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466<br />

-rentabilität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461<br />

selbst erarbeitetes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465, 524<br />

sichtbares . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466<br />

-struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466<br />

verdecktes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466<br />

Eigenmarken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

Eigentümer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55, 106<br />

-Unternehmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 480<br />

Eigenwechsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495<br />

Einarbeitungszeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 612<br />

einfache Gesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75, 91<br />

Einführungsinterview . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 617<br />

Eingangslager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244<br />

Einkaufsgesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190<br />

Einkaufsportfolio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254<br />

Einkaufsportfolio-Matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255<br />

Einkaufszentrum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />

Einlinienorganisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 708 – 709<br />

Einliniensystem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 708 – 709, 712<br />

Einmannaktiengesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />

Einnahmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378<br />

Einsatzgüter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

einsatzsynchrone Beschaffung . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

Einstellungsinterview . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 617<br />

Einstellungstest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 617<br />

Eintrittsbarrieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 854<br />

Einzahlungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378 – 379<br />

Einzahlungspflicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467<br />

Einzelfertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73, 136, 317<br />

Einzelhandel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180, 182<br />

Einzelkosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419<br />

Einzelunternehmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />

Elastizität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492<br />

Electronic Business . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187 – 188<br />

Electronic Client . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187<br />

Electronic Commerce . . . . . . . . . . . . . . . 184, 187 – 188<br />

Electronic Enterprise . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187<br />

Electronic Learning, E-Learning . . . . . . . . . . . . . . . 665<br />

Electronic Shopping, E-Shopping . . . . . . . . . . 183, 189<br />

Elementaraufgabe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 690<br />

Emanzipation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271<br />

Emergenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />

Emission . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471<br />

Überpari- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504<br />

Unterpari- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504<br />

Emissions-<br />

-agio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470<br />

-begrenzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 – 302<br />

-konsortium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

-kurs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471, 504<br />

-ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

Engpassartikel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254<br />

Entscheidung . . . . . . . . . . . . . . . 47, 426, 710, 781, 798<br />

Führungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 800<br />

Kauf- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />

konstitutive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62, 98<br />

originäre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 839<br />

Entscheidungs-<br />

-akt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 799<br />

-arten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 799<br />

-beteiligung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 710<br />

-delegation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 714<br />

-dezentralisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 710<br />

-feld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 799<br />

-findung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 825<br />

-funktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354, 414<br />

-instrumente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 798<br />

-kompetenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 703, 710, 729<br />

-matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 802 – 803<br />

-prozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 798<br />

-regeln . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 798, 800 – 803<br />

-träger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 798<br />

-vorbereitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 791<br />

-weg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 689<br />

-wert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 565<br />

-zentralisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 710<br />

Entsorgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301<br />

Entwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304<br />

E-Recruiting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 613<br />

Ereignis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342<br />

Erfahrungskurve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 858 – 860, 873<br />

Erfolg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384<br />

Erfolgs-<br />

-beteiligung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 632, 652<br />

-chancen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139<br />

-faktoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 884<br />

-konto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384<br />

-position, strategische . . . . . 840 – 841, 845, 849, 879<br />

-rechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378, 386<br />

Gliederungsvorschriften . . . . . . . . . . . . . . . . 381<br />

Plan- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414<br />

-ziel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106, 111<br />

Ergebnis-<br />

-kontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 539, 598, 810<br />

-matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 802 – 803<br />

-prüfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 817<br />

ergebnisbezogene Leistungskriterien . . . . . . . . . . . . 650<br />

ergebnisoffene Kommunikation . . . . . . . . . . . . . . . 938<br />

Erhebung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />

Erhebungstechniken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

Erholungszeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336<br />

Erinnerungserfolg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228<br />

Eröffnungsbilanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386<br />

Ersatzinvestition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531<br />

Erscheinungsbild . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 821<br />

Ersparnisprämie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 649<br />

Ertrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378 – 380<br />

ausserordentlicher . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382<br />

betrieblicher . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381<br />

betriebsfremder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381<br />

nichtbetrieblicher . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381<br />

ordentlicher . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382<br />

Ertrags-<br />

-funktion des Eigenkapitals . . . . . . . . . . . . . . . . 466<br />

-kraft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481<br />

-steuern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382<br />

-wert . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471, 568 – 569, 571, 573<br />

-methode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 571


962 Stichwortverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Erwartungswert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 801<br />

Erweiterungsinvestition . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531, 546<br />

Erzeugnisstruktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269<br />

Eskalation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271<br />

etabliertes Unternehmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />

Ethik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 928, 931<br />

Angewandte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 929<br />

deskriptive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 928<br />

Gr<strong>und</strong>sätze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 934<br />

normative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 928<br />

Unternehmens- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 928, 931<br />

Ethos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 928<br />

Europäische Union (EU) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373<br />

Richtlinie über den Jahresabschluss . . . . . . . . . . 373<br />

Eventualplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 794<br />

Eventualverpflichtung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 491<br />

Executive Search . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 614<br />

Exekutive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />

Existenz-<br />

-bedürfnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31<br />

-minimum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 644<br />

-sicherungsfunktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466<br />

Experten-Coaching . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 667<br />

explizites Wissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 912<br />

Export . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />

Externalisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 912<br />

Externalitäten, negative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

externe Effekte, negative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

externe Personalbeschaffung . . . . . . . . . . . . . . . . . . 611<br />

externe Revision . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 812<br />

externes Wachstum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82<br />

Extremalziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

F<br />

Fachgeschäft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182<br />

Fachkommission für Empfehlungen zur<br />

Rechnungslegung (FER) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368<br />

Fachmarkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185<br />

Fachwissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 807<br />

Factor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 498 – 499<br />

Factoring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 498, 500<br />

Factory Outlet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185<br />

Fähigkeitsanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 849<br />

Fähigkeitsprofil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 610<br />

Fähigkeitsverantwortung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 939<br />

«Fair day work» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 660<br />

«fair presentation» . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357, 366, 368<br />

fallweise Beschaffung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

Familienaktiengesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />

Familienunternehmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70<br />

Fayol’sche Brücke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 709<br />

Fehlmengen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249, 270<br />

-kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281<br />

Fehlzeiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 603<br />

Feinplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 793, 795<br />

Feldbeobachtung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149<br />

Fertigfabrikate . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />

Fertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />

auftragsbezogene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270<br />

Chargen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319<br />

computerintegrierte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331<br />

Eigen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426<br />

Einzel- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73, 136, 317<br />

flexible . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328<br />

Fliess- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73, 323, 325<br />

Fliessband- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326<br />

Fremd- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426<br />

Gemischt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270<br />

Gruppen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320, 327<br />

handwerkliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321<br />

Kanban- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340<br />

Mass Customization . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319<br />

Massen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318<br />

Mehrfach- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73, 318<br />

Partie- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319<br />

Serien- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318 – 319<br />

Sorten- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319<br />

Strassen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325<br />

Synchron- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340<br />

Takt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325<br />

vollautomatische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326 – 327<br />

vorratsbezogene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270<br />

Werkstatt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321<br />

Fertigungs-<br />

-ablauf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340<br />

-inseln . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328<br />

-los . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313<br />

-programm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />

-systeme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328<br />

-typ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73, 270, 295, 317 – 318<br />

-verb<strong>und</strong>systeme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328<br />

-verfahren . . . . . . . . . . . . . . . 73, 296, 320, 329, 340<br />

fertigungssynchrone Beschaffung . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

Fertigwarenlager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244<br />

Festgeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442<br />

Field Research . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145<br />

Filial-<br />

-betrieb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />

-kette . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190<br />

-netz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 705<br />

Financial Auditing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 817<br />

Financial-Leasing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 509<br />

Finanz-<br />

-anlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374<br />

-buchhaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />

-Holding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 716 – 717<br />

-image . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466, 523<br />

-investment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />

-kennzahlen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458<br />

-kontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458<br />

-lage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481<br />

-management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451<br />

-plan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452, 455, 457 – 458<br />

-ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107, 114


Stichwortverzeichnis 963<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

finanzielle Mittel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303, 441<br />

Knappheit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 532<br />

finanzielles Rechnungswesen . . . . . 356, 361, 363, 417<br />

finanzielles Risiko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 899<br />

Finanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . 61, 84, 441, 444, 448<br />

Absatz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 499<br />

aus Abschreibungsgegenwerten . . . . . . . . . 483 – 485<br />

aus Abschreibungsrückflüssen . . . . . . . . . . . . . . 483<br />

Aussen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446<br />

Beteiligungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465<br />

De- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445<br />

des Unternehmens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444<br />

Eigen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447<br />

flexible . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 522<br />

Fremd- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447<br />

hybride . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446<br />

Innen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446, 483<br />

Kredit- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 491<br />

nachrangige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446<br />

«Mezzanine» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446<br />

Objekt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444<br />

optimale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513<br />

Problemlösungsprozess . . . . . . . . . . . . . . . 448 – 449<br />

risikoangepasste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 521<br />

Selbst- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446, 486 – 488<br />

Unternehmens- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444<br />

Verflüssigungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484<br />

Finanzierungs-<br />

-mix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 524<br />

-regel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520<br />

goldene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520<br />

horizontale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520<br />

klassische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520<br />

vertikale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520<br />

-verhältnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460<br />

-vorgang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408<br />

-ziel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448<br />

Firma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />

Firmenwert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 569<br />

Fixkosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429<br />

Flexibilität . . . . . . . . 249, 251, 300, 415, 522, 794, 826<br />

flexible Fertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328<br />

flexibles Budget . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414<br />

Fliessbandfertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326<br />

Fliessfertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73, 323, 325<br />

Fliessprinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320, 323<br />

Floating-Rate-Anleihe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504<br />

Fluktuationsrate . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 604<br />

Fonds . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403<br />

-abflüsse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403<br />

-rechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403<br />

-veränderung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403, 409<br />

-zuflüsse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403<br />

fondswirksame Geschäftsvorgänge . . . . . . . . . . . . . 405<br />

Forfaitierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 497, 500<br />

Forfaitierungssatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 498<br />

formale Organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 681<br />

formaler Dienstweg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 690<br />

formales Team . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 727<br />

Formalziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106, 111, 249, 296<br />

Forschung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304<br />

<strong>und</strong> Entwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61, 84, 304<br />

Forschungs- <strong>und</strong> Entwicklungsintensität . . . . . . . . . . 72<br />

Fortschrittskontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 881<br />

Forward Integration . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86<br />

Franchisee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175<br />

Franchise-Geber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 – 177<br />

Franchise-Nehmer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175, 177<br />

Franchising . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98, 175<br />

Franchisor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175<br />

Free Cash-flow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 575<br />

Free Float . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481<br />

«free-riding» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 651<br />

Fremdbedarfsdeckung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36, 38<br />

Fremdfertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426<br />

Fremdfinanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447<br />

Fremdkapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374, 443, 491, 520<br />

bedingtes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 491<br />

-geber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55<br />

-kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432, 516<br />

kurzfristiges . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492<br />

langfristiges . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502<br />

mittelfristiges . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 501<br />

Fremdkontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 809<br />

friendly takeover . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82<br />

Fringe Benefits . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 654<br />

Fristenkongruenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520<br />

Fristenparallelität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520<br />

Frühstückskartell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

Frustration . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 657<br />

Frustrator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 635<br />

FuE-intensive Güter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72<br />

Führung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47, 777, 783 – 784<br />

Führungs-<br />

-ebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 685<br />

-entscheidung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 800<br />

-fähigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 807<br />

-funktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108, 791<br />

-gr<strong>und</strong>sätze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 778<br />

-gruppe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />

-handbuch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 622<br />

-hierarchie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 686<br />

-information . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372<br />

-instrument . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 811<br />

-instrumente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 782, 810<br />

-kontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 811<br />

-kraft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 878<br />

-modelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 780<br />

-prüfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 817<br />

-stil . . . 108, 588, 632, 663, 692, 753, 783, 831 – 833<br />

autoritärer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 833<br />

kooperativer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 833<br />

situativer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 833, 835<br />

-stufe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 686<br />

-verhalten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 835, 837<br />

-ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 – 108, 114, 842<br />

funktionale Organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . 711 – 712<br />

funktionale Organisationsstruktur . . . . . . . . . . . . . . 704


964 Stichwortverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Funktionen des Eigenkapitals . . . . . . . . . . . . . . . . . 466<br />

Funktionendiagramm . . . . 696, 698 – 699, 798, 804, 815<br />

Funktionsgruppe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327<br />

Funktionsmeisterprinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 750<br />

Fusion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87, 480<br />

Absorptions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

Kombinations- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

G<br />

ganzheitliches Denken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42<br />

Gap-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 863 – 864<br />

Garantie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465, 498, 514<br />

-kapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465<br />

-rückstellungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399<br />

Gebietskartell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

Gebrauchsgüter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

gedeckter Kredit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494<br />

Geld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369<br />

-akkord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 647<br />

Buch- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441<br />

Call- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442<br />

Fest- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442<br />

-flussrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404<br />

Giral- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441<br />

-markt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442<br />

-prämie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 655<br />

-satz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 647<br />

Termin- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442<br />

Gemeinkosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421<br />

Gemischtfertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270<br />

Gemischtwarengeschäft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />

genehmigte Kapitalerhöhung . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470<br />

genehmigtes Aktienkapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470<br />

Generika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

Genossenschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76<br />

Konsum- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190<br />

Produzenten- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190<br />

Gentlemen’s Agreement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

Genussschein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477<br />

Sanierungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477<br />

Gerechtigkeit<br />

Anforderungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 637<br />

Leistungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 637<br />

Lohn- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 934<br />

Personalmarkt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 638<br />

Sozial- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 638<br />

Unternehmenserfolgs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 638<br />

Verhaltens- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 637<br />

Gesamtarbeitswert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 641<br />

Gesamtkapitalrentabilität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461<br />

Gesamtkosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432<br />

gesättigter Markt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 856<br />

Geschäft<br />

Discount- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />

Fach- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182<br />

Gemischtwaren- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />

Spezial- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182<br />

Geschäfts-<br />

-bereiche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 857<br />

-bereichsleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 717<br />

-einheiten, strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 861<br />

-felder, strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 861<br />

-führungsfunktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466<br />

-gr<strong>und</strong>sätze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 796<br />

-reglemente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 815<br />

Gesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55, 74<br />

Aktien- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 – 77, 479<br />

Aussen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

einfache . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75, 91<br />

Einmannaktien- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />

Familienaktien- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />

Formen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 – 76, 79 – 80<br />

Genossenschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76<br />

Innen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

kapitalbezogene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 – 80<br />

Kleinaktien- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />

Kollektiv- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />

Kommandit- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />

Kommanditaktien- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76<br />

Mischformen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80<br />

mit beschränkter Haftung (GmbH) . . . . . . . . 76, 78<br />

personenbezogene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 – 80<br />

Publikums- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477, 479, 482<br />

Publikumsaktien- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />

stille . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75, 501<br />

Tochter- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81, 98<br />

Verein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76<br />

gesetzliche Reserven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470<br />

Gewerbe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />

Gewinn . . . . . . . 113, 117, 227, 380 – 381, 384, 514, 572<br />

betriebswirtschaftliche Ermittlung . . . . . . . . . . . 372<br />

Bilanz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 476<br />

Brutto- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311, 313<br />

Buch- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 487<br />

Über- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 573<br />

Gewinn-<br />

-beteiligungsfunktion des Eigenkapitals . . . . . . 466<br />

-bewirtschaftung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412<br />

-erzielung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />

-grenze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435<br />

-maximum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435<br />

-orientierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37, 65<br />

-pool . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />

-schwelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435, 548<br />

-schwellenanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202<br />

-steuern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355<br />

-vergleichsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . 546 – 547<br />

-ziel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />

Gewohnheitsverhalten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134<br />

gezogener Wechsel (Tratte) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495<br />

Giralgeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441<br />

Gläubiger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374<br />

-kapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443<br />

-schutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354, 367, 371<br />

Glaubwürdigkeit . . . . . . . 827, 840, 865, 868, 935 – 939<br />

Glaubwürdigkeitskonzept . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 935<br />

Glaubwürdigkeitsstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 936


Stichwortverzeichnis 965<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

gleitende Arbeitszeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 629<br />

gleitendes Mittel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268<br />

Global Compact . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 932 – 933<br />

Global Governance . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 933<br />

Global Sourcing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260<br />

globale Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 830<br />

Globalisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96, 816<br />

Globalisierungstendenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />

Globalzession . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 499<br />

GmbH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76, 78<br />

Going Private . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479<br />

Going Public . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477, 480 – 481<br />

goldene Bilanzregel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 521<br />

goldene Finanzierungsregel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520<br />

goldene Regel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 934<br />

Goodwill . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 564, 569 – 570<br />

-rentendauer, verkürzte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 573<br />

Graph . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342<br />

Gratisaktie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474<br />

graue Eminenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 713<br />

Grenzkosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432 – 433<br />

-kurve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433<br />

-rechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424<br />

-rechnungssysteme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424<br />

Grobplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 793, 795<br />

Grossbetrieb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70<br />

Grosshandel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180, 182, 186<br />

Grossserie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319<br />

Gr<strong>und</strong>bedürfnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32<br />

Gr<strong>und</strong>buch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467<br />

Gr<strong>und</strong>kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418 – 419<br />

Gr<strong>und</strong>nutzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159<br />

Gr<strong>und</strong>pfandtitel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503<br />

Gr<strong>und</strong>pfandverschreibung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502<br />

Gründungsanteilschein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477<br />

Gründungsphase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />

Gr<strong>und</strong>zeiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336<br />

Gruppe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 586<br />

Anspruchs- . . . . . . . . . . . . . . . 51, 54, 105, 125, 355<br />

Arbeits-, teilautonome . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 626<br />

Führungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />

Funktions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327<br />

informale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 659<br />

Interessen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117<br />

Kern- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

K<strong>und</strong>en- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211, 707<br />

Lohn- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 640 – 641<br />

Satelliten- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

Ziel- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219 – 220, 613<br />

Gruppen-<br />

-akkord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 648<br />

-anerkennung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 659<br />

-arbeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 659<br />

-fertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320, 327<br />

-mitgliedschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 632, 659<br />

-normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 593<br />

Güter<br />

Ausbringungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

Einsatz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

freie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

Güter (Forts.)<br />

FuE-intensive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72<br />

Gebrauchs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

immaterielle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

Input- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

Investitions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />

knappe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

Komplementär- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />

Konsum- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

materielle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

Output- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

Produktions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

Substitutions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />

unverb<strong>und</strong>ene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />

Verbrauchs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

Wirtschafts- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

H<br />

Haftungsfunktion des Eigenkapitals . . . . . . . . . . . . 466<br />

Halbfabrikate . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34, 244, 327<br />

Handel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174<br />

Absatzorgane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180<br />

Einzel- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180, 182<br />

Gross- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182, 186<br />

Versand- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184<br />

Handels-<br />

-beschränkung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />

-bilanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370<br />

-funktionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180 – 181, 258<br />

-marken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

-register . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467<br />

-vertreter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179<br />

-waren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244<br />

handwerkliche Fertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321<br />

Haushalte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

Haushaltspanel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149<br />

Hausierer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184<br />

Hawthorne-Effekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 592<br />

Hawthorne-Experiment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 591<br />

Head Hunting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 614<br />

Hebelartikel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255<br />

Hebeleffekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 507<br />

Herstellermarken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

Herstellungskosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 566<br />

Herstellungswert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376<br />

heuristische Prinzipien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237<br />

heuristische Prognosemethoden . . . . . . . . . . . . . . . . 152<br />

Hilfsstoffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34, 244<br />

Höchstbewertungsvorschriften . . . . . . . . . . . . . . . . 372<br />

Holding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94, 716<br />

Finanz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 716 – 717<br />

<strong>Management</strong>- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 716, 719<br />

atypische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 719<br />

integrierte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 718 – 719<br />

reife . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 719<br />

typische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 719<br />

unreife . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 719<br />

-Obergesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 717


966 Stichwortverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Home-Shopping . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188<br />

Homo oeconomicus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 940<br />

Homogenitätsbedingung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197<br />

horizontale Diversifikation . . . . . . . . . . . . . . . 163, 872<br />

horizontale Finanzierungsregel . . . . . . . . . . . . . . . . 520<br />

horizontale Preisbindung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

horizontale Preisdifferenzierung . . . . . . . . . . . . . . . 208<br />

Human Capital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 530, 923<br />

Human Relations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 591<br />

-Bewegung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 659, 753<br />

Human Resource <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . 595<br />

Humanisierung der Arbeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 624<br />

Humankapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 530, 923<br />

Humanvermögen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 530, 923<br />

Hurwicz-Regel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 801<br />

hybride Finanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446<br />

Hygienefaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 635<br />

Hypothek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502<br />

direkte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503<br />

indirekte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503<br />

Sicherungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503<br />

Verkehrs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503<br />

Hypothekardarlehen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502<br />

Hypothekarmarkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442<br />

I<br />

Ideenmanagement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 655<br />

Ideensammlung, systematische . . . . . . . . . . . . . . . . 168<br />

Illiquidität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 519<br />

Imitierbarkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 877<br />

immaterielle Anlage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374<br />

immaterielle Güter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

Implementationsbarrieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 826<br />

implizites Wissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 912<br />

Imponderabilien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 536<br />

Impulsverhalten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134<br />

indirekter Absatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 – 174<br />

Individualbedürfnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32<br />

Indossament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495<br />

informale Gruppe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 659<br />

informale Organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . 681, 754<br />

informales Team . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 727<br />

Informatik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61<br />

Information . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35, 42, 53, 761<br />

der Öffentlichkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355<br />

emotionale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222<br />

Führungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372<br />

Interpretation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 914<br />

Sach- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222<br />

unvollkommene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 568<br />

vollkommene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 560<br />

Informations-<br />

-asymmetrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 768, 771<br />

-austausch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 659<br />

-gesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186<br />

-komplexität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 762<br />

Informations- (Forts.)<br />

-management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61, 900<br />

-system . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 880<br />

-technologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 900<br />

-weg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 689<br />

Inhaberaktie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468<br />

Initial Public Offering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477<br />

Innenfinanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446, 483<br />

Innenfinanzierungsvorgänge . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408<br />

Innengesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

Innovation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 876, 939<br />

innovatives Handeln . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 936, 939<br />

Input-<br />

-güter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

-minimierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

-Output-Betrachtung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301<br />

Inspektion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308<br />

Instandhaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307<br />

Instandsetzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308<br />

Instanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 685<br />

Instanzenbild . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 607<br />

Institutionenökonomische Ansätze . . . . . . . . . . . . . 767<br />

Intangible Asset Monitor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 924<br />

Integration . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 761, 878<br />

Backward, Rückwärts- . . . . . . . . . . . . . . . . . 86, 872<br />

Forward, Vorwärts- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86, 872<br />

vertikale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 858<br />

integriertes <strong>Management</strong>-Modell . . . . . . . . . . . . . . . 780<br />

Interaktionsthemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 784 – 785<br />

Interessengemeinschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />

Interessengruppe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117<br />

Interimskonto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390<br />

interkulturelles <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . 827 – 828<br />

Internal Rate of Return (IRR) . . . . . . . . . . . . . . . . . 558<br />

Internalisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 912<br />

International Financial Reporting Standards (IFRS) 367<br />

internationale Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 830<br />

Internationalisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97, 830<br />

strategische Gr<strong>und</strong>haltung . . . . . . . . . . . . . . . . . 830<br />

Internationalisierungsstrategie . . . . . . . . . . . . . . . 96 – 97<br />

Internationalisierungsstufen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97<br />

interne Bilanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372<br />

interne Kontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 813 – 816<br />

interne Personalbeschaffung . . . . . . . . . . . . . . . . . . 611<br />

interne Revision . . . . . . . . . . . . . . . . 812, 816, 818, 905<br />

interne Verzinsung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 558<br />

interner Zinssatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 558<br />

Methode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 558<br />

internes Wachstum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82<br />

Internet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184, 187<br />

intervallfixe Kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429<br />

Interview . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 617<br />

nichtstrukturiertes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />

standardisiertes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />

strukturiertes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />

telephonisches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148<br />

Inventar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392<br />

Investierungsvorgänge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408


Stichwortverzeichnis 967<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Investition . . . . . . . . . . . . . . . . . 61, 444, 529 – 530, 817<br />

Arten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 530<br />

Des- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445<br />

Differenz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 548, 561<br />

Diversifikations- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531<br />

Entscheidungsprozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 535<br />

Ersatz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531<br />

Erweiterungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531, 546<br />

Problemlösungsprozess . . . . . . . . . . . . . . . 533 – 534<br />

Rationalisierungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531<br />

Umstellungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531<br />

Investitions-<br />

-antrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 536<br />

-bedarf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410<br />

-bereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 409 – 410<br />

-budget . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533<br />

-entscheidung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 535, 538<br />

-güter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34, 61<br />

-marketing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141<br />

-intensität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 857<br />

-kontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 539<br />

-mittel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533<br />

-objekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 530, 563<br />

-planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 535<br />

-politik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 535<br />

-rechenverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . 541 – 542, 552<br />

-rechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102, 426, 553<br />

dynamische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 541, 553<br />

statische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 541, 543<br />

-strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 875<br />

-verhältnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460<br />

-ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533<br />

-zweck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531<br />

Investment-Center . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 715<br />

Investor Relations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451, 523<br />

Investorenschutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368<br />

ISO 9000 bis 9004 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 789<br />

Iso-Gewinnlinie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312<br />

Issue <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51, 56, 59<br />

Issues . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56, 58<br />

Ist-Ist-Vergleich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 808<br />

IT-Risiko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 900<br />

J<br />

Jahresabschluss . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389<br />

Jahresrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365 – 366<br />

Job Enlargement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 625<br />

Job Enrichment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 625<br />

Job Rotation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328, 626<br />

Job Sharing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 629<br />

Joint Venture . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 – 93, 98<br />

Journal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386<br />

Judikative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />

juristische Person . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79<br />

Just-in-Time-Beschaffung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

Just-in-Time-Produktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 788<br />

K<br />

Kaizen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 788<br />

Kalkulation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421, 425<br />

Misch- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211<br />

Nach- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425<br />

Vor- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425<br />

Kalkulationszinssatz . . . . . . . . . . . . . . . . 518, 557 – 559<br />

kalkulatorische Abschreibungen . . . . . . . . . . . . . . . 394<br />

kalkulatorische Kosten . . . . . . . . . . . . . . . 418 – 419, 518<br />

kalkulatorische Zinskosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418<br />

kalkulatorischer Ausgleich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211<br />

Kanban . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340, 788<br />

Kapazität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428<br />

optimale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428<br />

technisch-wirtschaftliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428<br />

wirtschaftliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428<br />

Kapazitäts-<br />

-auslastung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 694<br />

-ausnutzungsgrad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428<br />

-erweiterungseffekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484 – 485<br />

-planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336 – 337, 341<br />

-restriktionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312<br />

Kapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370, 442, 444<br />

Aktien- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76, 467, 470<br />

Eigen- . . . . . . . . . . . . . 374, 392, 400, 443, 465, 520<br />

Fremd- . . . . . . . 374, 443, 491 – 492, 501 – 502, 520<br />

Garantie- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465<br />

liberiertes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465<br />

Partizipations- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468<br />

Risiko- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448<br />

Stamm- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78<br />

Kapital-<br />

-bedarf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452 – 453<br />

-bedarfsdeckung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 453, 492<br />

-bedarfsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452<br />

-beteiligung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37, 652<br />

-bindung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452, 454<br />

-erhöhung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469<br />

aus Eigenkapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474, 476<br />

bedingte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470<br />

genehmigte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470<br />

ordentliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470<br />

-geber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466, 481<br />

-kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 543<br />

-markt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442<br />

-steuern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355<br />

-struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108, 515, 521<br />

optimale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513<br />

-umschlag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461<br />

-verwässerung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470, 506<br />

-wert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555 – 558<br />

-funktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 557<br />

-methode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 556 – 557<br />

Kapitalisierungsfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555<br />

Kardinalskala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

Karriereplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 661


968 Stichwortverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Kartell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79, 89<br />

Gebiets- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

-gesetz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

hartes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

Konditionen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

Mengen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

Preis- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

Submissions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

weiches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

Kassa-<br />

-liquidität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459<br />

-obligation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502<br />

-schein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502<br />

Katalog-Schauraum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184<br />

kategorischer Imperativ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 934<br />

Kauf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133<br />

-entscheidung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />

-erfolg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228<br />

-mann . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />

Käufermerkmale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />

Kennzahlen, Finanz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458<br />

Kerngruppe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

Kernkompetenzen . . . . . . . . . . . . 92 – 93, 723, 876, 910<br />

Kernprozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 737<br />

Kleinaktiengesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />

Kleinbetrieb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70<br />

Kleinserie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319<br />

knappe Güter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

Know-how . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93, 117, 303, 876<br />

Koalitionstheorie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 593<br />

Kollektivbedürfnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32<br />

Kollektivgesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />

Kombination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 912<br />

Kombinationsfusion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

Kommanditaktiengesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76<br />

Kommanditär . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />

Kommanditgesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />

Kommanditsumme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />

Kommissionär . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179, 258<br />

Kommunikation . . . . . . . . . . . . 215, 784, 822, 937 – 938<br />

Online- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223<br />

Social-Media- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223<br />

Kommunikations-<br />

-beziehung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217, 708 – 709<br />

-inhalt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217<br />

-objekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216<br />

-politik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 – 216<br />

-prozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216<br />

-subjekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 – 217<br />

-weg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 689<br />

kommunikatives Handeln . . . . . . . . . . . . . . . . 936 – 937<br />

Kompetenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 688, 698<br />

Entscheidungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . 703, 710, 729<br />

Kern- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 – 93, 723<br />

Komplementär . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />

-güter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />

-produkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212<br />

komplexes System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40, 44<br />

Komplexität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 – 41<br />

kompliziertes System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />

Konditionenkartell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

Konditionenpolitik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195<br />

Konflikt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 682, 700, 713<br />

-lösung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 565<br />

-minimierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 728<br />

konfliktäre Zielbeziehung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118<br />

Konkurrenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55, 227<br />

atomistische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200, 206<br />

monopolistische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200<br />

oligopolistische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />

polypolistische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200<br />

vollständige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200<br />

Konsortium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

Konstruktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304<br />

Konsumentenverhalten . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134, 143<br />

Konsumgenossenschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190<br />

Konsumgüter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

-marketing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141<br />

Konsumtionswirtschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36, 38<br />

Kontenplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386<br />

Kontenrahmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387<br />

Kontextfaktoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 766<br />

Kontingenz-Konzept . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 762<br />

Kontinuitätsfunktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466<br />

Konto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376<br />

Aktiv- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376<br />

Erfolgs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384<br />

Interims- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390<br />

Minus-Aktiv- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395, 398<br />

Passiv- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376<br />

Kontokorrentkredit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494<br />

Kontroll-<br />

-aufwand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 825<br />

-bereiche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 810<br />

-funktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354, 415<br />

-gr<strong>und</strong>sätze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 811<br />

-instrumente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 810<br />

-prozesse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 810<br />

-spanne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 691<br />

optimale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 691, 708<br />

-subjekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 809<br />

-system . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 818<br />

Kontrolle . . . . . . 47, 598, 781, 791, 808, 812 – 813, 818<br />

Abweichungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 810<br />

Ausführungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 539<br />

branchenorientierte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 808<br />

Effizienz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 811<br />

Ergebnis- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 539, 810<br />

Finanz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458<br />

Fortschritts- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 881<br />

Fremd- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 809<br />

Führungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 811<br />

interne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 813 – 816<br />

Investitions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 539<br />

Massnahmen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 810<br />

mitarbeiterbezogene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 808


Stichwortverzeichnis 969<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Kontrolle (Forts.)<br />

Mittel- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 810<br />

Prämissen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 810, 881<br />

Selbst- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 809<br />

Verfahrens- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 810<br />

vergangenheitsorientierte . . . . . . . . . . . . . . . . . . 808<br />

Verhaltens- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 811<br />

Werbeerfolgs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221, 227 – 228<br />

Wirtschaftlichkeits- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 539<br />

Ziel- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 810<br />

Konversion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132, 504<br />

Konzentration . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190, 873 – 874<br />

Konzentrationsstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 874<br />

Konzern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94, 716<br />

Konzessionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374<br />

Kooperation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190, 259, 770, 878<br />

Kooperationsformen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />

kooperativer Führungsstil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 753<br />

Koordination, ökonomische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 767<br />

Koordinationsfunktion . . . . . . . . . . . . . . . 414, 792, 818<br />

Koppelvertrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

Körperschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79<br />

Kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303, 418 – 419, 616<br />

absolut-fixe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429<br />

Alternativ- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433<br />

Anders- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418 – 419<br />

Anschaffungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376, 566<br />

auflagefixe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314 – 315<br />

auflageproportionale . . . . . . . . . . . . . . . . . 314 – 315<br />

Betriebs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 543<br />

degressive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429<br />

direkte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419<br />

Distributions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192<br />

durchschnittliche fixe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432<br />

durchschnittliche variable . . . . . . . . . . . . . . . . . 432<br />

Durchschnitts- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433<br />

Einzel- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419<br />

Fix- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429<br />

Fremdkapital- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432, 516<br />

Gemein- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421<br />

Gesamt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432<br />

Grenz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432 – 433<br />

Gr<strong>und</strong>- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418 – 419<br />

Herstellungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 566<br />

indirekte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421<br />

intervallfixe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429<br />

kalkulatorische . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418 – 419, 518<br />

Kapital- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 543<br />

Leer- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429<br />

Nutz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429<br />

Opportunitäts- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192, 433<br />

potenzielle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 616<br />

progressive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429<br />

proportionale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429<br />

regressive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429<br />

Reproduktions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 567<br />

Sozial- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

sprungfixe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429<br />

Kosten (Forts.)<br />

Stück- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432 – 433<br />

Transport- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99<br />

variable . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429<br />

Wiederbeschaffungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 567<br />

Zins- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 518<br />

Zusatz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418 – 419<br />

Kosten-<br />

-artenrechnung . . . . . . . . . . . . . . . 49, 359, 419 – 420<br />

-degression . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158, 858<br />

-dimensionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432<br />

-einflussfaktoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426 – 427<br />

-einflussgrössen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 546<br />

-führerschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 873<br />

-kategorien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429<br />

-minimierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192, 249 – 250<br />

-planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341<br />

-punkte, kritische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433, 435<br />

-rechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49, 359, 417<br />

Grenz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424<br />

Teil- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424<br />

Voll- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423<br />

-rechnungssysteme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423<br />

-reduzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 858<br />

-reduzierungspozential . . . . . . . . . . . . . . . . 860, 873<br />

-remanenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431<br />

-stellenrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . 359, 420 – 421<br />

-träger<br />

-rechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359, 420 – 421<br />

-stückrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421<br />

-zeitrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421<br />

-vergleichsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . 543 – 546<br />

Kredit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494<br />

Akzept- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495 – 496<br />

Bank- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494<br />

Blanko- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494<br />

Diskont- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495<br />

gedeckter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494<br />

Kontokorrent- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494<br />

K<strong>und</strong>en- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 493<br />

Lieferanten- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492 – 493<br />

Lombard- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494<br />

Rembours- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 496<br />

Verpflichtungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 496<br />

Kredit-<br />

-fähigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466, 517<br />

-fähigkeitsfunktion des Eigenkapitals . . . . . . . . 466<br />

-finanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 491<br />

nachrangige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446<br />

-konsortium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

-limite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494<br />

-markt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442<br />

-risiko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398<br />

-würdigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 517<br />

Kreditoren<br />

-frist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464<br />

-umschlag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464<br />

Krisenmanagement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57


970 Stichwortverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

kritische Kostenpunkte . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433, 435<br />

kritischer Weg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346 – 347<br />

Kultur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56, 828<br />

Branchen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 829<br />

Landes- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 828<br />

Organisations- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 829<br />

-typen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 823<br />

Unternehmens- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 829<br />

K<strong>und</strong>en . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55, 174<br />

-anzahlungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 493<br />

-bedürfnisse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124, 126<br />

-bindung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125, 131, 161, 212<br />

-dienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161, 174, 195<br />

-gruppe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211, 707<br />

-kapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 924<br />

-kredit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 493<br />

-loyalität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125, 131, 214<br />

-nutzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 877<br />

-perspektive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 882<br />

-verhalten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211<br />

Kündigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 669, 673<br />

Kuppelprodukt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212<br />

Kurzarbeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 672<br />

kurzfristiger Finanzplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455<br />

kurzfristiges Fremdkapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492<br />

L<br />

Laborbeobachtung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149<br />

Lager<br />

Eingangs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244<br />

Fertigwaren- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244<br />

Reserve- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />

Sicherheits- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />

Zwischen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244, 325<br />

Lager-<br />

-bestand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248<br />

-dauer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248<br />

-haltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 – 246, 265<br />

-hausverkauf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184<br />

-kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270, 280<br />

-planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247, 284<br />

-stufen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244<br />

-systeme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251<br />

-techniken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257<br />

-umschlagshäufigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248<br />

-wesen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172<br />

Landeskultur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 828<br />

langfristiger Finanzplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455, 457<br />

langfristiges Fremdkapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502<br />

Laufbahnlinie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 662<br />

Laufbahnplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 612, 661 – 662<br />

Leader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 737<br />

Lean <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . 780, 787 – 788<br />

Lean Production . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 787<br />

Leasing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 508<br />

Financial- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 509<br />

indirektes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 510<br />

Operating- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 509<br />

Lebenslauf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 616<br />

Leerkosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429<br />

Leerzeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322, 694<br />

«legal compliance» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61<br />

legale Herrschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 746<br />

Legislative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />

Legitimationsbasis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 865<br />

Leistung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418<br />

Leistungs-<br />

-abgabe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397<br />

-bedingungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 623 – 624<br />

-bereitschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 753<br />

-beurteilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 650<br />

-bewertung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 644<br />

-bild . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 609<br />

-erstellungsprozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />

-fähigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112, 614<br />

-gerechtigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 637<br />

-grad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 644<br />

-kriterien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 650<br />

-lohn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 646, 750<br />

-menge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645<br />

-motivation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 631<br />

-periode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 650<br />

-potenzial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 615<br />

-prinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 750<br />

-rechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417<br />

-steigerung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 754<br />

-vergütung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645, 649 – 650<br />

-wille . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 614<br />

-wirksamkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />

-zeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645<br />

-ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107, 114, 842<br />

Leitbild . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 778, 866<br />

Leitpreis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205<br />

Leitungs-<br />

-ausschuss . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 737<br />

-gliederung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 691 – 692<br />

-organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 782<br />

-prinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 703, 708, 729<br />

-spanne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 691<br />

-system . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 708<br />

Lernen, organisationales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 877<br />

Lernkurve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 858<br />

Lernprozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 742<br />

Leveraged Buyout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479<br />

Leveraged <strong>Management</strong>-Buyout . . . . . . . . . . . . . . . 480<br />

Leverage-Effekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 507, 515 – 516<br />

liberiertes Kapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465<br />

Liberierungspflicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467<br />

Liberierungstermin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472


Stichwortverzeichnis 971<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Liefer-<br />

-bereitschaftsgrad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193, 248<br />

-service . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193<br />

-vertrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

-zeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193, 281<br />

-zuverlässigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193<br />

Lieferanten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55, 303<br />

-beziehungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 – 250<br />

-kredit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492 – 493<br />

-merkmale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257<br />

-schulung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />

-struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259<br />

Liegenschaftsgewinnsteuer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382<br />

lineare Programmierung . . . . . . . . . . . . . . . . . 311, 313<br />

Linienstelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 798<br />

Liquidationsphase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />

Liquidationswert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 532, 567<br />

Liquidierbarkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108<br />

Liquidität . . . . . 107 – 108, 250, 403, 459, 514, 518, 819<br />

Liquiditäts-<br />

-grad 1, 2, 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459<br />

-nachweis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404 – 405<br />

-prinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373<br />

-rechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414<br />

-streben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249<br />

-stufe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459<br />

Lizenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374<br />

-vertrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />

Logistik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192, 244<br />

Distributions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192<br />

-system, innerbetriebliches . . . . . . . . . . . . . . . . . 192<br />

logistische Distribution . . . . . . . . . . . . . . 172, 192, 244<br />

Lohmann-Ruchti-Effekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484<br />

Lohn<br />

Akkord- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 646<br />

Eck- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 641<br />

Leistungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 646<br />

Mindest- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 648<br />

Prämien- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 649<br />

Zeit- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645<br />

Lohn-<br />

-bestimmung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 642<br />

-formen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645<br />

-gerechtigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 934<br />

-gruppe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 640 – 641<br />

-gruppenverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 640<br />

-höhe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 636 – 637<br />

-kurve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 643 – 644<br />

-satzdifferenzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . 637, 643<br />

Lombardkredit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494<br />

Lorenzkurve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274<br />

Losgrösse, optimale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313 – 314<br />

Low-Cost Countries . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255<br />

Loyalität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125<br />

Lückenanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 863 – 864<br />

Luxusbedürfnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32<br />

M<br />

Machbarkeitsprüfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 535<br />

Macht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 806, 836<br />

Machtpromotoren-Rolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 737<br />

Make-or-Buy-Entscheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302<br />

Makler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180, 258<br />

Makroebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 933<br />

<strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 – 47, 55, 61, 777<br />

Auditing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 817<br />

by Exception . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 779<br />

by Objectives . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415, 779<br />

Human Resource <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . 595<br />

interkulturelles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 827 – 828<br />

Personal- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 595<br />

Qualität <strong>und</strong> Kontinuität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481<br />

strategisches . . . . . . . . . . . . . . . . 783, 839 – 841, 843<br />

<strong>Management</strong>-<br />

-Buyout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479 – 480<br />

-fehler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 868<br />

-Holding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 716, 718<br />

atypische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 719<br />

Formen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 719<br />

integrierte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 719<br />

Netzwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 718 – 719<br />

reife . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 719<br />

typische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 719<br />

unreife . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 719<br />

-Modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 781<br />

integriertes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 780<br />

neues St. Galler <strong>Management</strong>-<br />

Modell . . . . . . . . . . . . . . . . 51, 780, 784 – 785<br />

Zürcher Ansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 780<br />

-Philosophie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 852, 854<br />

-rad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47<br />

-risiko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 898<br />

-system . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 879<br />

-techniken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 778<br />

Managerial Grid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 835<br />

Manufacturing Engineering . . . . . . . . . . . . . . . 302, 306<br />

Manufacturing Resource Planning (MRP II) . . . . . . 335<br />

Marken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

-artikel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

Market Value Added . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 575<br />

Marketing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 – 62, 123<br />

Customer Relationship Marketing . . . . . . . . . . . 130<br />

Dienstleistungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141<br />

Investitionsgüter- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141<br />

Konsumgüter- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141<br />

One-to-One- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187<br />

Online- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125, 131<br />

Problemlösungsprozess . . . . . . . . . . . . . . . 126 – 127<br />

Relationship- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130<br />

strategisches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130<br />

Telefon- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184<br />

virales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141


972 Stichwortverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Marketing-<br />

-Controlling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128<br />

-Instrumente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128, 133, 236<br />

-Instrument-Markttest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />

-Konzept . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 – 130<br />

-<strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129<br />

-Mix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128, 225, 235 – 237<br />

-Resultate, Evaluation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128<br />

-Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126, 128<br />

-Überbau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159<br />

-Ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126, 225<br />

markierte Waren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

Markierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

Markt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50, 132<br />

Absatz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51, 133, 705<br />

Beschaffungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51<br />

Fach- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185<br />

Geld- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442<br />

gesättigter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 856<br />

Hypothekar- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442<br />

Kapital- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442<br />

Kredit- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442<br />

Test- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />

Verkäufer- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124<br />

vollkommener . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196, 200<br />

Wertpapier- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442<br />

Markt-<br />

-analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 846<br />

-anteil . . . . . . . . . . . . 139 – 140, 487, 857 – 858, 860<br />

relativer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 862<br />

-durchdringung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 871 – 872<br />

-eintritt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 854<br />

-eintrittsbarrieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 854<br />

-entwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303, 871 – 872<br />

-formen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200<br />

-schema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200<br />

-forschung . . . . . . . . . . . . . 126, 128, 133, 143 – 144<br />

Beschaffungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256<br />

Kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152<br />

Methoden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 – 145, 152<br />

Primär- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 – 145<br />

Sek<strong>und</strong>är- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144<br />

Steuerung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152<br />

-grössen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138<br />

-merkmale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />

-nische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 874<br />

-orientierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124<br />

-partner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134<br />

-potenzial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138, 140<br />

-risiko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 898<br />

-segmentierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135, 137 – 138<br />

-stellung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117<br />

-teilnehmer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200<br />

-test . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />

Marketing-Instrument- . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />

Preis- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205<br />

Produkt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />

-transparenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135, 197, 219<br />

Markt- (Forts.)<br />

-volumen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 – 140<br />

-wachstum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 857 – 858, 862<br />

-wachstums-Marktanteils-Matrix . . . . . . . . 862, 874<br />

-ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />

Maschinen<br />

-belegungsplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338<br />

CNC- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326<br />

NC- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326<br />

-produktivität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />

Mass Customization . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319<br />

Massenfertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318<br />

Massenprodukte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136<br />

Massnahmenkontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 810<br />

Matching . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182<br />

Material . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243<br />

-bedarfsermittlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253<br />

-bedarfsplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />

-disposition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251<br />

-wirtschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61, 244<br />

Material Requirements Planning (MRP) . . . . . . . . . 266<br />

Matrixorganisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . 720 – 721, 729<br />

Matrix-Projektorganisation . . . . . . . . . . . . . . . 725 – 726<br />

Maximax-Regel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 801 – 802<br />

Maximierungsziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

Maximumprinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111, 197<br />

Mäzenatentum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231<br />

mechanistisches System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 761<br />

Mehrfachfertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73, 318<br />

Mehrfachunterstellung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 709<br />

Mehrliniensystem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 709, 752<br />

Mehrwertsteuer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355, 382<br />

Meilensteine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343<br />

Meinungsbildner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134<br />

Meldemenge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285<br />

Memorandum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354<br />

Mengen-<br />

-kartell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

-leistungsprämie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 649<br />

-rabatt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210, 213<br />

Menschen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 585 – 587<br />

-bild . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 587, 590 – 591, 833<br />

-orientierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 835 – 837<br />

Mentoring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 667<br />

Merger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87<br />

Messen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146, 224<br />

Metaethik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 929<br />

Metra-Potential-Method (MPM) . . . . . . . . . . . 341, 343<br />

«Mezzanine» Finanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446<br />

Minderheitsbeteiligung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />

Mindestlohn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 648<br />

Minimax-Regel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 801 – 802<br />

Minimax-Risiko-Regel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 803<br />

Minimumprinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

Minimumsektor, Dominanz des . . . . . . . . . . . . . . . . 310<br />

Minus-Aktivkonto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395, 398<br />

Minutenfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 647<br />

Mischkalkulation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211<br />

Missbrauchsprinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91


Stichwortverzeichnis 973<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Mitarbeiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55, 106, 303<br />

-aktie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 653<br />

-kompetenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 925<br />

-ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117<br />

Mitspracheweg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 690<br />

Mitteilungsweg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 689<br />

Mittel-<br />

-betrieb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70<br />

-flussrechnung . . . . . . . . . . . . . . 402 – 404, 408, 458<br />

Plan- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414<br />

-herkunft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403, 408<br />

-kontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 810<br />

-orientierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227<br />

-verwendung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403, 408<br />

-wertbildung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

-wertverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 572<br />

mittelfristiges Fremdkapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 501<br />

Modular Sourcing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260<br />

Monopol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200, 259<br />

monopolistische Konkurrenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200<br />

Monotonie der Arbeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 680, 704<br />

Montagepläne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305<br />

Moral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 928<br />

Motivation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 631, 804, 825<br />

Motivations-<br />

-dynamik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 634<br />

-funktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415<br />

-inhalt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 633<br />

-struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 590, 651<br />

-theorien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 633<br />

Motivator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 635<br />

moving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 740<br />

Multichannelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162<br />

Multimedia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187<br />

multinationale Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 830<br />

Multiple Sourcing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260<br />

Multiplikatoreffekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 877<br />

Multiplikatormodell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 578<br />

Multi-Stakeholder-Initiativen . . . . . . . . . . . . . 932 – 933<br />

Muss-Kriterien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102<br />

Muttergesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 716<br />

N<br />

Nachfolge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 480<br />

-regelung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85<br />

Nachfrage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132, 228<br />

-befriedigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199<br />

-funktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204<br />

-seite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133, 204<br />

Nachhaltigkeitsmanagement . . . . . . . . . . . . . . . . . . 932<br />

Nachkalkulation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425<br />

Nachtarbeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 629<br />

Namenaktie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468<br />

börsenkotierte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468<br />

gewöhnliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468<br />

nicht börsenkotierte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468<br />

vinkulierte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468<br />

Naturaldividende . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489<br />

natürliches Wachstum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82<br />

NC-Maschine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326<br />

Nebenziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119<br />

Nennwert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504<br />

-rückzahlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489<br />

Net Operating Profit After Tax (NOPAT) . . . . . . . . 575<br />

Net Present Value (NPV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 556<br />

Net Working Capital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459<br />

Nettopersonalbedarf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 601 – 602<br />

Nettoumlaufvermögen (NUV) . . . . . 404 – 405, 412, 459<br />

Netzplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341, 343 – 347, 696, 804<br />

-technik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341<br />

Vorgangs-Knoten- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343<br />

Vorgangs-Pfeil- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343<br />

Netzwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 721<br />

dynamisches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 723<br />

externes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 723 – 724<br />

internes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 721<br />

-<strong>Management</strong>-Holding . . . . . . . . . . . . . . . . 718 – 719<br />

-organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 721 – 722, 724<br />

stabiles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 723<br />

strategisches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />

neues St. Galler <strong>Management</strong>-Modell 51, 780, 784 – 785<br />

neutraler Aufwand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418 – 419<br />

New Public <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />

nichtbetrieblicher Aufwand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381<br />

nichtbetrieblicher Ertrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381<br />

Nische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 874<br />

Nominalskala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116<br />

No-name-Produkte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

Non-Governmental Organization (NGO) . . . . . . . . . 58<br />

Non-Profit-Organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 – 66<br />

Normalleistung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 639<br />

Normallohnsatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 646<br />

Normstrategien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 862, 875<br />

Nutzkosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429<br />

Nutzungsdauer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 486<br />

Nutzungsgradprämie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 649<br />

Nutzwertanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 – 103, 536<br />

O<br />

Oberziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119<br />

Objektfinanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444<br />

objektorientierte Organisationsstruktur . . . . . . . . . . 704<br />

Objektzentralisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 704, 707<br />

Obligationenanleihe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503<br />

Obligationenrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73, 363<br />

öffentliche Haushalte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

öffentliche Verwaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 – 39<br />

öffentliches Recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

öffentliches Unternehmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

Öffentlichkeitsarbeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216, 482<br />

Offline-Medien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187<br />

Off-Price-Store . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />

Off-the-Job-Training . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 665<br />

ökologische Ziele . . . . . . . . . . . . . . . 107, 109, 114, 301


974 Stichwortverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

ökonomische Rationalität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 941<br />

ökonomisches Prinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

Oligopol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201<br />

Angebots- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259<br />

oligopolistische Konkurrenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />

Omnibusumfrage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148<br />

One-to-One-Marketing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187<br />

Online-<br />

-Befragungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148<br />

-Kommunikation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223<br />

-Marketing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125, 131<br />

-Medien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187<br />

-Shopping . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />

On-the-Job-Training . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 665<br />

Operating-Leasing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 509<br />

Operational Auditing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 817<br />

Operations <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298<br />

operative Planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 796<br />

operativer Cash-flow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 576<br />

operatives Risiko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 899<br />

Opportunitätskosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192, 433<br />

Opportunitätsprinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250, 568<br />

optimale Bestellmenge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 – 284<br />

optimale Kapazität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428<br />

optimale Kontrollspanne . . . . . . . . . . . . . . . . . 691, 708<br />

optimale Losgrösse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313 – 314<br />

Optimum, organisatorisches . . . . . . . . . . . . . . . . . . 701<br />

Optimumprinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

Options-<br />

-anleihe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446, 506, 508<br />

-prämie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 507 – 508<br />

-recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446<br />

-schein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506<br />

Ordinalskala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116<br />

Ordnungsmoment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 785<br />

Organigramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 696 – 697, 804<br />

Organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61, 680<br />

Ablauf- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 682, 692, 695 – 696<br />

Absatz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171<br />

Aufbau- . . . . . . . . . . . . . . 682, 690 – 691, 695 – 696<br />

Cost-Center- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 715<br />

Einlinien- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 708 – 709<br />

formale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 681<br />

funktionale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 711 – 712<br />

Hilfsmittel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 815<br />

informale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 681, 754<br />

Investment-Center- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 715<br />

Leitungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 782<br />

Matrix- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 720 – 721, 729<br />

Matrix-Projekt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 725 – 726<br />

Netzwerk- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 721 – 722, 724<br />

Non-Profit- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 – 66<br />

personenbezogene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 686<br />

Planungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 793, 797<br />

Problemlösungsprozess . . . . . . . . . . . . . . . 682 – 683<br />

Profit- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />

Profit-Center- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 715<br />

Projekt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 725, 894<br />

rein funktionale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 711<br />

Organisation (Forts.)<br />

reine Projekt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 725 – 726<br />

sachbezogene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 686<br />

Sparten- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 714 – 716, 729<br />

Stablinien- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 713, 729<br />

Stab-Projekt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 725 – 726<br />

Strukturierungsprinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 703<br />

Substitutionsprinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . 700 – 701<br />

Team- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 727, 729<br />

Über- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 701<br />

Unter- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 701<br />

virtuelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 723<br />

organisationales Lernen . . . . . . . . . . . . . . 741, 877, 914<br />

Organisations-<br />

-entwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 731, 738<br />

-form . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 690, 703, 711<br />

-grad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 700 – 701<br />

-gr<strong>und</strong>satz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 688<br />

-handbuch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 696<br />

-instrumente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 682, 696, 804<br />

-kapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 924<br />

-kultur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 829<br />

-management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 683<br />

-massnahmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 682<br />

-plan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 815<br />

-struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 704 – 705, 758<br />

-ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 – 108, 114, 682, 842<br />

Organisationstheorie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 679<br />

Bürokratie-Ansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 746<br />

Contingency Approach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 757<br />

Hierarchie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 747<br />

Human-Relations-Ansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . 753<br />

Institutionenökonomische Ansätze . . . . . . . . . . 767<br />

Kontingenz-Konzept . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 762<br />

Prinzipal-Agenten-Theorie . . . . . . . . . . . . . . . . . 768<br />

Scientific <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 749<br />

situative Ansätze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 756<br />

Transaktionskostenansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . 768<br />

organisches System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 760 – 761<br />

organisches Wachstum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82<br />

Organisieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 680<br />

originärer Goodwill . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 570<br />

Outplacement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 673<br />

Outputgüter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

Outputmaximierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

Outsourcing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302, 770, 917


Stichwortverzeichnis 975<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

P<br />

4-P-Modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128<br />

Panel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149<br />

Detailhandels- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149<br />

Haushalts- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149<br />

-umfrage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149<br />

partiarisches Darlehen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 501<br />

Partie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319<br />

-fertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319<br />

Partizipation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88, 833<br />

Partizipationskapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468<br />

Partizipationsschein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468, 653<br />

Partizipient . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

Passiven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369, 375<br />

antizipative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391<br />

Bewertung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370<br />

transitorische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391<br />

Passivkonto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376<br />

Patent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373<br />

Pausenregelung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 629, 632<br />

Pay-back-Methode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 550<br />

Pay-off-Methode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 550<br />

Peer-Rating . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 663 – 664<br />

Penetrationsstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207<br />

periodenfremder Aufwand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418<br />

Personal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61, 585<br />

-auswahl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 611<br />

Interview . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 617<br />

Testverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 617<br />

-bedarf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 605<br />

Brutto- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 601 – 602, 605<br />

Netto- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 601 – 602<br />

quantitativer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 603, 605<br />

-bedarfsermittlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 601<br />

-bereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 596<br />

-beschaffung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 611<br />

-beurteilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 663<br />

-bildung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 661<br />

-Controlling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 596<br />

-einarbeitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 622<br />

-einarbeitungszeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 622<br />

-einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 622<br />

-einsatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 621, 623<br />

-planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 623<br />

-entwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 661, 666<br />

-fluktuation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 604<br />

-freistellung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 669<br />

-freistellungsmassnahmen . . . . . . . . . . . . . . . . . 671<br />

-honorierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 631<br />

-informationsmanagement . . . . . . . . . . . . . . . . . 596<br />

-management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 595<br />

-Marketing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 596<br />

-marktgerechtigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 638<br />

-motivation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 631<br />

-planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 598<br />

-politik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 598, 636, 661<br />

-werbung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 611 – 613<br />

Pessimismus-Optimismus-Regel . . . . . . . . . . . 801 – 802<br />

Pfandrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502<br />

Pflichtenheft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 815<br />

PIMS-Modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 857<br />

Plan<br />

Ablauf- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 804<br />

Aktions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 879<br />

Finanz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452, 455, 458<br />

Konten- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386<br />

Maschinenbelegungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338<br />

Netz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341, 343 – 347, 804<br />

Vorgangs-Knoten- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343<br />

Vorgangs-Pfeil- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343<br />

Organisations- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 815<br />

Projekt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 879<br />

Unternehmens- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 797<br />

Plan-<br />

-Bilanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414<br />

-Erfolgsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414<br />

-genauigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 793<br />

-Kapitalflussrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414<br />

-Liquiditätsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414<br />

-revision . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 797<br />

Planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47, 598, 781, 791, 818<br />

Ablauf-, Dilemma der . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244<br />

Ausgleichsgesetz der . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310<br />

Beschaffungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247<br />

Block- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 797<br />

Bottom-up- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 797<br />

dispositive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 796<br />

Fein- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 793, 795<br />

Grob- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 793, 795<br />

Investitions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 535<br />

Kapazitäts- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336 – 337, 341<br />

Karriere- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 661<br />

Kosten- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341<br />

Lager- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247<br />

Laufbahn- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 612, 661 – 662<br />

operative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 796<br />

Personal- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 598<br />

Personaleinsatz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 623<br />

Produktions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331<br />

Projekt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 795<br />

rollende . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 797<br />

Sek<strong>und</strong>är- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 603<br />

strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 795 – 796<br />

Struktur- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341 – 342<br />

Teilbereichs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 795<br />

Top-down- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 796<br />

Unternehmens- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 795<br />

Zeit- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337, 341, 346<br />

Planungs-<br />

-bezug . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 795<br />

-dezentralisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 797<br />

-effizienz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 794<br />

-flexibilität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 794<br />

-funktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354<br />

-gr<strong>und</strong>sätze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 793<br />

-instrumente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 793<br />

-konzept . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 793, 795


976 Stichwortverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Planungs- (Forts.)<br />

-organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 793, 797<br />

-prozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 793, 796 – 797<br />

-rechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425<br />

-stufe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 795<br />

-system . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 793, 795, 818<br />

-tiefe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 795<br />

-träger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 793<br />

-zeitraum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 795<br />

-zentralisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 797<br />

4-P-Modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128<br />

polypolistische Konkurrenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200<br />

Portfolio-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 861<br />

Portfolio-Methode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 858<br />

Post Investment Auditing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 817<br />

Postponement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287<br />

Potenzialfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34, 42, 485, 585<br />

potenzielle Kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 616<br />

PPS-Systeme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332<br />

Prämien<br />

Ersparnis- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 649<br />

Geld- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 655<br />

-lohn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 649<br />

Mengenleistungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 649<br />

Nutzungsgrad- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 649<br />

Options- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 507 – 508<br />

-preis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />

-strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />

Qualitäts- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 649<br />

Prämissenkontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 810, 881<br />

Preis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200<br />

Branchen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205<br />

Dumping- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210<br />

Leit- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205<br />

optimaler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197<br />

Prämien- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />

Promotions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />

Wandel- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506<br />

Preis-<br />

-Absatz-Funktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 – 198<br />

-bestimmung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201<br />

-betonung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />

-bildungsmechanismus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197<br />

-bindung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

-differenzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 – 211<br />

-elastizität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 – 199<br />

-erhöhung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199<br />

-festsetzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426<br />

-führerschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />

-gestaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 – 212<br />

-kartell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89, 206<br />

-Markttest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205<br />

-politik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 – 196, 206<br />

Abschöpfungsstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . 207<br />

Penetrationsstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207<br />

Prämienpreisstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />

Promotionspreisstrategie . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />

-theorie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197<br />

-untergrenze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202, 435<br />

-verhalten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 860<br />

preispolitischer Spielraum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261<br />

Primärmarktforschung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 – 145<br />

Prinzipal-Agenten-Theorie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 768<br />

private Haushalte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

Privatisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

Privatrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

Problem<br />

-analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />

-beschreibung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />

-beurteilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />

-bewusstsein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 930<br />

-erkennung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />

-lösung, multipersonale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 780<br />

-lösungsheuristik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237<br />

-lösungsverhalten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 781<br />

-produkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 863<br />

zwischenmenschliches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 657<br />

Problemlösungsprozess . . . . . . . . 44 – 45, 108, 153, 792<br />

der Finanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448 – 449<br />

der Investition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533 – 534<br />

der Organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 682 – 683<br />

der Produktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296 – 298<br />

des Marketings . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 – 127<br />

des Supply <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . 245 – 246<br />

im Personalbereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 597<br />

Phasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44, 126<br />

Steuerung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48<br />

Steuerungsfunktionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46<br />

strategischer . . . . . . . . . . . . . . . . 783, 839, 841, 843<br />

Product Engineering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304<br />

Product Placement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232<br />

Produkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174, 303<br />

Komplementär- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212<br />

Kuppel- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212<br />

Massen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136<br />

Nachwuchs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 863, 875<br />

No-name- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

Problem- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 863<br />

Substitutions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 856<br />

Produkt-<br />

-ablösung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163<br />

-alteration . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162<br />

-art . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99, 157<br />

-differenzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162<br />

-diversifikation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163<br />

-einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169<br />

-elimination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164<br />

-entwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168, 304, 872<br />

-entwicklungsprozess . . . . . . . . . . . . . . . . . 168 – 169<br />

-gestaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159<br />

-gruppe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157, 164, 166<br />

-heterogenität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168<br />

-idee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169<br />

-individualisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162<br />

-innovation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162, 939<br />

-kern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159<br />

-lebenszyklus . . . . . . . . . 53, 93, 164 – 167, 225, 861<br />

ökologischer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />

-linie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157, 164, 167<br />

-linienpreisgestaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211


Stichwortverzeichnis 977<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Produkt- (Forts.)<br />

-manager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 721<br />

-Markt-Matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 872<br />

-Markt-Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 871, 899<br />

-Markttest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />

-merkmale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135, 156<br />

-Mix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211<br />

-modifikation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162<br />

-nutzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159<br />

-persistenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162<br />

-politik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155<br />

-Portfolio-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 861<br />

-qualität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 858<br />

-variante . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157, 164<br />

-variation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162<br />

-ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />

Produktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 – 62<br />

ökologische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300<br />

Problemlösungsprozess . . . . . . . . . . . . . . . 296 – 298<br />

Produktions-<br />

-ablauf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331, 333<br />

-bereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84<br />

-erfolgsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383<br />

-faktoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35, 42, 72, 585<br />

Kombination der . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />

-güter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

-kapazität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303<br />

-management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298<br />

-mängel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 788<br />

-menge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />

-orientierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123<br />

-planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305, 331 – 332<br />

-planung <strong>und</strong> -steuerung (PPS) . . . . . . . . . . . . . 298<br />

-programm . . . . . . . . . . . . . . . . . 295, 309 – 310, 426<br />

-planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309<br />

-steuerung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305, 332<br />

-stufen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />

-wirtschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36, 38<br />

produktive Lagerhaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />

Produktivität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112, 679, 857<br />

Produzentengenossenschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190<br />

Profit-Center . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 715, 717<br />

Profit-Organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />

Prognose . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151<br />

Absatz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151<br />

langfristige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151<br />

-methoden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152, 793<br />

Programmierung, lineare . . . . . . . . . . . . . . . . . 311, 313<br />

Project Evaluation and Review Technique <br />

(PERT) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341<br />

Projekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 892, 894 – 895<br />

-arten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 893<br />

-aufgaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 725<br />

-auftraggeber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 893<br />

-finanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 893<br />

-gebiet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 893<br />

-inhalt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 893<br />

-leiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 725<br />

-management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 891 – 892, 895<br />

Projekt (Forts.)<br />

-manager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 721<br />

-merkmale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 892<br />

-organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 725 – 726, 894<br />

-phase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 894 – 895<br />

-plan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 696, 879<br />

-planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 795<br />

-prüfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 817<br />

-Team . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 727<br />

Promotionspreis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />

-strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />

Property Rights . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 768<br />

Prototyp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170<br />

Prozess<br />

Entscheidungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 798<br />

Kommunikations- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216<br />

Kontroll- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 810<br />

Leistungserstellungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />

linearer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41<br />

Planungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 793, 796 – 797<br />

Problemlösungs- . . . . . . . . . . . 44 – 45, 108, 126, 792<br />

Phasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />

Steuerung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48<br />

Steuerungsfunktionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46<br />

strategischer . . . . . . . . . . . . . 783, 839, 841, 843<br />

Produktentwicklungs- . . . . . . . . . . . . . . . . 168 – 169<br />

Rationalisierungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 701<br />

Umsatz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441<br />

betrieblicher . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42<br />

finanzwirtschaftlicher . . . . . . . . . . . . 42 – 43, 441<br />

güterwirtschaftlicher . . . . . . . . . . . . . 42 – 43, 441<br />

Prozess-<br />

-beteiligte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 737<br />

-Coaching . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 668<br />

-Kultur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 824<br />

-organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 752<br />

-perspektive, interne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 882<br />

-promotor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 737<br />

-rückstellungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399<br />

-verantwortlicher . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 737<br />

Prüfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 812 – 813<br />

Ergebnis- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 817<br />

Führungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 817<br />

Projekt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 817<br />

System- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 817<br />

Verfahrens- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 817<br />

Public Relations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216, 229<br />

Publikumsaktiengesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />

Publikumsgesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . 477, 479, 482<br />

Pufferzeiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346


978 Stichwortverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Q<br />

Qualität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299<br />

Wissens- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 910<br />

Qualitäts-<br />

-management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 789<br />

-prämie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 649<br />

-sicherung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306, 334<br />

-system . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 788<br />

-zirkel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 655 – 656, 788<br />

Querfunktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61, 784<br />

Quick Ratio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459<br />

Quotenverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />

R<br />

Rabatt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212<br />

-art . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213<br />

Mengen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210, 213<br />

-politik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195, 212<br />

-systeme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212<br />

Rack Jobbing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186<br />

Random-Verfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />

Rangfolgeverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 640<br />

Rangreihenverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 641<br />

Rationalisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 749<br />

Rationalisierungsinvestition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531<br />

Rationalisierungsprozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 701<br />

Rationalität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 941<br />

Rationalverhalten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134<br />

Raumgestaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 627, 693<br />

Rechenschaftsablage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353<br />

Rechnungs-<br />

-abschluss . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392<br />

-wesen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49, 61, 353<br />

betriebliches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />

externes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />

finanzielles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />

internes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />

Rechnungslegung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />

Rechnungswesen<br />

betrieblich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372<br />

betriebliches . . . . . . . . . . . . . . . . 359, 361, 417, 419<br />

finanzielles . . . . . . . . . . . . . . . . . 356, 361, 363, 417<br />

Recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61<br />

dispositives . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />

öffentliches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

Privat- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

zwingendes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />

Rechts-<br />

-form . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65, 73<br />

Wahl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />

-gemeinschaften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79<br />

-hilfe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355<br />

-persönlichkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79<br />

Reengineering-Team . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 737<br />

Reengineering-Zar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 737<br />

Referenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 616<br />

refreezing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 740<br />

Regelgeb<strong>und</strong>enheit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 747<br />

regionale Organisationsstruktur . . . . . . . . . . . . . . . . 705<br />

Regressverpflichtung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495<br />

Reihung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 639<br />

Reisender . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179<br />

Relationship-Marketing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130<br />

relative Liquidität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459<br />

relativer Marktanteil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 862<br />

Relaunching . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 – 167<br />

Rembourskredit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 496<br />

Remittent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495<br />

Rendite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471, 816<br />

Rentabilität . . . . . . . 113, 117, 250, 461, 514 – 515, 522,<br />

549, 819, 854<br />

Eigenkapital- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461<br />

Gesamtkapital- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461<br />

Rentabilitätsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 549<br />

Rentabilitätsstreben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249<br />

Rentenbarwert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555<br />

-faktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 554<br />

-rechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 557<br />

Reorganisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 670, 733<br />

Reorganisationsmassnahmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 731<br />

Repetierfaktoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34, 42, 485<br />

Reporting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 880<br />

Risiko- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 903 – 904<br />

Reproduktionskosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 567<br />

Reservelager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />

Reserven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465<br />

gesetzliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470<br />

stille . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371, 400, 466, 471, 524<br />

Ressortegoismus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415<br />

Ressourcen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 842 – 843<br />

-knappheit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 762<br />

-verschwendung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415<br />

-ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

Restbuchwert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397<br />

Return on Investment (ROI) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461<br />

Revision . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 812<br />

externe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 812<br />

interne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 812, 816, 818, 905<br />

Risiko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108, 553, 800<br />

Delkredere- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 498<br />

finanzielles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 899<br />

IT- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 900<br />

Kredit- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398<br />

<strong>Management</strong>- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 898<br />

Markt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 898<br />

ökologisches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 900<br />

operatives . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 899<br />

politisches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 498<br />

strategisches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 899<br />

Transfer- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 498<br />

Unternehmens- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 480<br />

unternehmerisches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 897<br />

Währungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 498


Stichwortverzeichnis 979<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Risiko-<br />

-abwälzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 904<br />

-akzeptanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 903<br />

-analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 898<br />

-beherrschung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 816<br />

-bewertung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 900<br />

-bewusstsein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 905<br />

-funktion des Eigenkapitals . . . . . . . . . . . . . . . . 466<br />

-kapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448<br />

-kultur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 824, 905<br />

-management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 898, 904<br />

-system . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 904<br />

-matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 900<br />

-portfolio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 900, 903<br />

-Reporting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 903 – 904<br />

-steuerung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 903<br />

-strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 904<br />

-streuung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82, 816<br />

-übernahme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181<br />

-überwachung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 904<br />

-vermeidung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 903<br />

-verminderung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 904<br />

-ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

-zuschlag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553<br />

Risk <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 898<br />

Rohstoffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34, 244<br />

rollende Planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 797<br />

Rollen-Verantwortung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 938<br />

Rorschach-Test . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 618<br />

Royalties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176<br />

Rückflussfrist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 550<br />

Rückfrage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 689<br />

Rückgriffsverpflichtung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495<br />

Rücklage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465<br />

Rückstellungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370, 399<br />

Arten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399<br />

Auflösung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382<br />

Rückwärtsintegration . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86, 872<br />

Rückwärtsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337<br />

Rückwärtsterminierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346<br />

Rückzahlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44, 491<br />

Rüstzeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336<br />

S<br />

Sabbatical . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 629<br />

Sachanlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374, 376<br />

Sacheinlage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467<br />

Sachinformation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222<br />

Sachleistungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369<br />

Sachleistungsbetrieb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67, 70<br />

Sachziel . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 – 107, 245, 249, 296<br />

saisonale Lagerhaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />

Saldo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381<br />

Sales Promotion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229<br />

Sanierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477, 523<br />

Sanierungsgenussschein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477<br />

Sarbanes-Oxley Act (SOX) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 868<br />

Satellitengruppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

Satisfizierungsziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

Sättigungsgrad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139<br />

Savage-Niehans-Regel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 803<br />

Schätzung, subjektive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />

Scheinvorgang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345<br />

Schichtarbeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 629<br />

Schichtrhythmus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 629<br />

Schiedswert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 565<br />

Schlussbilanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386<br />

Schuldbrief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503<br />

Schulden, fiktive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401<br />

Schutzrechte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374<br />

Scientific <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . 123, 589 – 590, 749<br />

Sek<strong>und</strong>ärmarktforschung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144<br />

Sek<strong>und</strong>ärplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 603<br />

selbst erarbeitetes Eigenkapital . . . . . . . . . . . . 465, 524<br />

Selbstbestimmung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

Selbstfinanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446, 486 – 488<br />

Selbstkontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 809<br />

Selbstverwirklichung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 634<br />

Self Liquidation Offers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229<br />

Self-actualization . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 634<br />

Sensitivitätsanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 560<br />

Serienfertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318 – 319<br />

Service-Center . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 686<br />

Servicegrad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298<br />

Service-Individualisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162<br />

Shared Values . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 885<br />

Shop-in-the-Shop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184<br />

Showroom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184<br />

Sicherheit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 634<br />

Sicherheits-<br />

-bestand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249<br />

-käufe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249<br />

-lager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />

-streben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 – 250<br />

Sicherungshypothek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503<br />

Single Sourcing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260<br />

Single-Loop-Learning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 742<br />

situativer Führungsstil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 833, 835<br />

SIX Swiss Exchange . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367 – 368<br />

Skaleneffekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />

Skandia Navigator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 922<br />

Skimming-pricing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207<br />

Skonto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 493<br />

-satz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492<br />

Social Entrepreneurs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />

Social Responsiveness . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 935<br />

Social-Media-Kommunikation . . . . . . . . . . . . . . . . 223<br />

Sole Sourcing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259<br />

Soll-Ist-Vergleich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 808<br />

Soll-Kultur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 827<br />

Sonderrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360<br />

Sortenfertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319<br />

Sortiment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158, 182, 258


980 Stichwortverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Sortiments-<br />

-ausgleich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182<br />

-breite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158<br />

-tiefe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158<br />

Sozial-<br />

-gerechtigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 638<br />

-innovationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 939<br />

-kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

-leistungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 632, 653 – 654<br />

-unternehmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />

-unternehmer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />

soziale Ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107, 109, 114, 842<br />

soziales System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 821<br />

Sozialisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 912<br />

sozioökonomische Rationalität . . . . . . . . . . . . . . . . 941<br />

Sparte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158, 714<br />

Spartenorganisation . . . . . . . . . . . . . . . . . 714 – 716, 729<br />

spekulative Lagerhaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />

Spezialgeschäft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182<br />

Spezialisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 750<br />

Spezialisierungsgrad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 624<br />

Spezielle <strong>Betriebswirtschaft</strong>slehre . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />

Spitzentechnologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72<br />

Sponsoring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231<br />

sprungfixe Kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429<br />

St. Galler <strong>Management</strong>-Modell, neues . . . . . . 51, 780,<br />

784 – 785<br />

Staat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55<br />

Stab . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 685, 713<br />

Stabilität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 825<br />

Stablinienorganisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 713, 729<br />

Stab-Projektorganisation . . . . . . . . . . . . . . . . . 725 – 726<br />

Stabsstelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 685 – 686, 798<br />

Stakeholder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54, 105, 125, 355<br />

-konzept . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54<br />

-management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56, 59<br />

Stammkapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78<br />

Standort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96, 705<br />

-analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96, 98<br />

-faktoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 – 100<br />

innerbetrieblicher . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320<br />

-verlegung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 670<br />

-wahl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102<br />

Stärken-Schwächen-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . 841<br />

Start-up-Unternehmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />

statische Investitionsrechnung . . . . . . . . . . . . . 541, 543<br />

Statistical Process Control (SPC) . . . . . . . . . . . . . . 788<br />

Statussymbol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 659<br />

Stellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 685, 687<br />

-beschreibung . . . 607 – 608, 696, 698, 798, 804, 815<br />

-bildung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 703, 705, 729<br />

-kennzeichnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 607<br />

Linien- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 798<br />

Stabs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 685 – 686, 798<br />

Steuer-<br />

-basis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355<br />

-belastung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 – 101<br />

-bilanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370 – 371<br />

-recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371<br />

-rückstellungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399<br />

Steuern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355, 382, 472<br />

Ertrags- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382<br />

Gewinn- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355<br />

Kapital- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355<br />

Liegenschaftsgewinn- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382<br />

Mehrwert- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355, 382<br />

Steuerungsfunktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46, 354<br />

Stichprobe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148, 150<br />

stille Beteiligung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 653<br />

stille Gesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75, 501<br />

stille Reserven . . . . . . . . . . . . . 371, 400, 466, 471, 524<br />

Auflösung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401<br />

Bildung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 400<br />

Realisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401<br />

stock options . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 653<br />

Stockdividende . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489<br />

Strassenfertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325<br />

Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />

Abschöpfungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 875<br />

Defensiv- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 875<br />

der Kostenführerschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . 93, 873<br />

Desinvestitions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 875<br />

Differenzierungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 873<br />

Glaubwürdigkeits- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 936<br />

globale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 830<br />

internationale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 830<br />

Internationalisierungs- . . . . . . . . . . . . . . 96 – 97, 830<br />

Investitions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 875<br />

Konzentrations- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 874<br />

Marketing- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126, 128<br />

multinationale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 830<br />

Norm- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 862, 875<br />

Produkt-Markt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 871, 899<br />

transnationale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 831<br />

Überlebens- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 871<br />

Unternehmens- . . . . . . . . . . . . . . 842 – 843, 870, 878<br />

Wachstums- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 871<br />

Wettbewerbs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 854, 873<br />

Strategie-<br />

-entwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 870 – 871<br />

-evaluation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 870, 881<br />

-implementierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 870, 878<br />

-typen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 873<br />

strategische Allianz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />

strategische Artikel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254<br />

strategische Ausrichtungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 878<br />

strategische Erfolgsposition (SEP) . . . . 840 – 841, 845,<br />

849, 879<br />

strategische Geschäftseinheiten (SGE) . . . . . . . . . . 861<br />

strategische Geschäftsfelder (SGF) . . . . . . . . . . . . . 861<br />

strategische Planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 795 – 796<br />

strategischer Problemlösungsprozess 783, 839, 841, 843<br />

strategisches Controlling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 819<br />

strategisches <strong>Management</strong> . . . . . . . . 783, 839 – 841, 843<br />

strategisches Marketing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130<br />

strategisches Netzwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />

strategisches Risiko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 899<br />

Stress . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 623<br />

Streuerfolg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228<br />

Streuverlust . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220


Stichwortverzeichnis 981<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Strohmänner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />

Strukturierungsprinzipien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 703<br />

Strukturkapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 924<br />

Strukturplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341 – 342<br />

Stückkosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432<br />

-kurve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433<br />

Stückliste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269<br />

Stücklistenauflösung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269<br />

Stufenwertzahlverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 642<br />

Stufung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 640<br />

Submissionskartell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

Subordinationsverhältnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 806<br />

Substanzerhaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 490<br />

Substanzwert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 566, 568 – 569<br />

Brutto- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 571<br />

-methode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 570<br />

Netto- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 571<br />

Teil- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 569<br />

Voll- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 569<br />

Substituierbarkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 877<br />

Substitution . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 856<br />

Substitutions-<br />

-güter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />

-prinzip der Organisation . . . . . . . . . . . . . . 700 – 701<br />

-produkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 856<br />

Subumwelt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 761<br />

Supermarkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />

Supply Chain . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288<br />

Supply Chain <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286<br />

Supply <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245<br />

Problemlösungsprozess . . . . . . . . . . . . . . . 245 – 246<br />

Ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249<br />

Supraebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 933<br />

Swiss Code of Best Practice in Corporate <br />

Governance . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 868<br />

Swiss GAAP FER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368<br />

SWOT-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126, 842<br />

Synchronfertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340<br />

Synchronisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271<br />

Synergieeffekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82, 236<br />

System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />

dynamisches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />

komplexes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40, 44<br />

kompliziertes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />

mechanistisches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 760<br />

organisches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 760 – 761<br />

-prüfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 817<br />

soziales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 821<br />

triviales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42<br />

-vereinbarkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 822<br />

systematische Ideensammlung . . . . . . . . . . . . . . . . . 168<br />

T<br />

tacit knowledge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 912<br />

Taguchi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 788<br />

Takeover . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82, 87, 565<br />

Taktfertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325<br />

Taktzeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325<br />

Tätigkeitsanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 606<br />

Tauschvorgang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377<br />

Team . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 727 – 728<br />

-anreiz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 651<br />

-arbeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 728<br />

-geist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 825<br />

-organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 727, 729<br />

technischer Fortschritt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168<br />

Technologie, hochwertige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />

Teil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />

teilautonome Arbeitsgruppe . . . . . . . . . . . . . . . 328, 626<br />

Teilbereichsplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 795<br />

Teilefamilien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328<br />

Teilerhebung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />

Teilkostenrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424<br />

Teilnahmemotivation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 631<br />

Teilsubstanzwert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 569<br />

Teilzeitarbeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 629<br />

Telefon-Marketing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184<br />

Tele-Shopping . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188<br />

Termin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346, 892<br />

-einhaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 694<br />

End- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346<br />

-geld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442<br />

Liberierungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472<br />

-treue . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300<br />

-überwachung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334<br />

Terminierung des Fertigungsablaufs . . . . . . . . . . . . 340<br />

Test . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150, 618<br />

-batterie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 618<br />

Einstellungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 617<br />

Marketing-Instrument-Markt- . . . . . . . . . . . . . . 150<br />

Markt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />

-markt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />

Preis-Markt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205<br />

Produkt-Markt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />

Rorschach- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 618<br />

-situation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 618<br />

-verfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 617<br />

Testimonial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233<br />

Theorie X . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 587<br />

Theorie Y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 588<br />

Time to Market . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304<br />

Time-based <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299<br />

Time-lag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236<br />

Tochtergesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81, 98, 716<br />

Top-down-Planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 796<br />

Topmanagement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 868<br />

Total Quality . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />

Total Quality Control . . . . . . . . . . . . . . . . 306, 334, 789<br />

Total Quality <strong>Management</strong> . . . 306, 334, 780, 788 – 789


982 Stichwortverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Transaktionskostenansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 768<br />

Transferrisiko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 498<br />

Transferstrasse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327<br />

transitorische Aktiven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389 – 391<br />

transitorische Passiven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391<br />

transnationale Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 831<br />

Transparenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 868<br />

Transport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246, 251<br />

-bedingungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195<br />

-funktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180<br />

-kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99<br />

-systeme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251<br />

-techniken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257<br />

-vorgänge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245<br />

-weg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 689<br />

-wesen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172<br />

-zeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281<br />

Trassant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495<br />

Trassat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495<br />

Tratte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495<br />

Trittbrettfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 651<br />

triviales System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42<br />

«true and fair view» . . . . . . . . . 357, 366, 368, 371, 488<br />

Tupperware-Party . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184<br />

U<br />

Überbeschäftigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428<br />

Überbrückungsfunktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180 – 181<br />

Überdeckung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 602, 610<br />

Übergewinn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 573<br />

-verfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 573<br />

Überlebensstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 871<br />

Übernahme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 480<br />

Überorganisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 701<br />

Überpari-Emission . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504<br />

Überschuldung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 514<br />

Übertragung von Aufgaben . . . . . . . . . . . . . . . 791, 804<br />

Beteiligte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 804<br />

Gr<strong>und</strong>sätze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 805<br />

Instrumente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 804<br />

Prozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 804<br />

Umfrage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

Omnibus- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148<br />

Panel- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149<br />

qualitative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />

quantitative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

Umlaufintensität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460<br />

Umlaufvermögen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373, 443<br />

Netto- (NUV) . . . . . . . . . . . . . . . 404 – 405, 412, 459<br />

Umsatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139, 226<br />

-bereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 409 – 410<br />

-phase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />

-prozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441<br />

betrieblicher . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42<br />

finanzwirtschaftlicher . . . . . . . . . . . . 42 – 43, 441<br />

güterwirtschaftlicher . . . . . . . . . . . . . 42 – 43, 441<br />

-rendite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461<br />

Umstellungsinvestition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531<br />

Umsystem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54<br />

Umtauschfrist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506<br />

Umwelt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50, 845<br />

-analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 841, 843, 846<br />

-beeinflussung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

-belastung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 – 53<br />

-bereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 – 53<br />

-dynamik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 785<br />

-management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 – 302<br />

-orientierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125<br />

-schutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111, 301 – 302<br />

-sphären . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51, 784<br />

-vereinbarkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 822<br />

UN Global Compact . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 932 – 933<br />

Unabhängigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303<br />

unfreezing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 740<br />

unfriendly takeover . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82<br />

United States Generally Accepted Accounting <br />

Principles (US GAAP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367<br />

unkritische Artikel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255<br />

Unsicherheit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 800<br />

Unterbeschäftigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428<br />

Unterbilanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 514<br />

Unterdeckung, personelle . . . . . . . . . . . . . . . . 603, 610<br />

Unternehmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36, 39, 845<br />

Eigentümer- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 480<br />

Einzel- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />

etabliertes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />

Familien- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70<br />

gemischtwirtschaftliches . . . . . . . . . . . . . . . . 37 – 38<br />

Lebenszyklus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />

öffentliches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

privates . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36, 38<br />

Sozial- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />

Start-up- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />

virtuelles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 723<br />

Unternehmens-<br />

-analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 841, 843, 848, 850<br />

-bewertung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 563 – 566<br />

-erfolg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />

-erfolgsgerechtigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 638<br />

-ethik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109, 927 – 928, 931<br />

-finanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444<br />

-führung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 784<br />

wertorientierte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574<br />

-grösse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68, 152, 481<br />

-gr<strong>und</strong>sätze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 778<br />

-konzentration . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82<br />

-kooperation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82, 86, 88<br />

-kultur . 783, 821 – 822, 825, 829, 845, 849, 866, 880<br />

-leitbild . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 842 – 843, 865 – 866<br />

-philosophie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 854<br />

-plan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 797<br />

-planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 795<br />

-politik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 839, 842, 844, 849<br />

-risiko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 480<br />

-standort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />

-strategie . . . . . . . . . . . . . . . 481, 842 – 843, 870, 878


Stichwortverzeichnis 983<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Unternehmens- (Forts.)<br />

-typologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />

-übernahme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87<br />

-umwelt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />

-vergleich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464<br />

-ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116, 481, 842 – 843<br />

-zusammenschluss . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />

Unterorganisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 701<br />

Unterpari-Emission . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504<br />

Unterziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119<br />

unvollkommene Information . . . . . . . . . . . . . . . . . . 568<br />

Ursachenanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 819<br />

utilitaristisches Prinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 934<br />

V<br />

variable Kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429<br />

variable Leistungsvergütung . . . . . . . . . . . . . . . . . . 650<br />

Venture Capital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />

Veränderungskonzepte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 743<br />

verantwortliches Handeln . . . . . . . . . . . . . . . . 936, 938<br />

Verantwortung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 688, 698<br />

Fähigkeits- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 939<br />

kausale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 939<br />

Rollen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 938<br />

Verbindungsweg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 689<br />

Verbotsprinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />

Verbrauchsgüter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

Verbuchung, Mechanik der . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377<br />

Verein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76<br />

Verfahrensinnovationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 939<br />

Verfahrenskontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 598, 810<br />

Verfahrensprüfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 817<br />

Verflüssigungsfinanzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484<br />

Verfügungsmacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 522<br />

Verhaltens-<br />

-gerechtigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 637<br />

-gitter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 835, 837<br />

-kontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 811<br />

-typen, ethische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 930<br />

-wissenschaften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 586<br />

verhaltensbezogene Leistungskriterien . . . . . . . . . . 650<br />

Verhandlungsstärke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 856<br />

Verkauf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230<br />

Verkäufermarkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124<br />

Verkaufs-<br />

-förderung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229 – 230<br />

-niederlassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179<br />

-orientierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124<br />

Verkehr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />

Verkehrshypothek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503<br />

Verlust . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 380 – 381, 384<br />

Debitoren- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382, 397<br />

Vermeiden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301<br />

Vermindern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301<br />

Vermögen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373, 443 – 444<br />

Anlage- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373 – 374, 443<br />

Human- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 530<br />

Umlauf- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373, 443<br />

Vermögensstruktur . . . . . . . . . . . . . . . . . 108, 460, 521<br />

optimale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513<br />

Vermögenswerte, immaterielle . . . . . . . . . . . . . . . . 925<br />

vernetztes Denken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42, 45<br />

Verpackung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159<br />

Verpflichtungskredit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 496<br />

Verrechnungsverbot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366<br />

verrichtungsorientierte Organisationsstruktur . . . . . 704<br />

Verrichtungszentralisation . . . . . . . . . . . . . . . . 704, 707<br />

Versandhandel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184<br />

Verschuldungsgrad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460<br />

Versetzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 669, 672<br />

Versorgungssystem, physisches . . . . . . . . . . . . . . . 192<br />

Verteilzeiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336<br />

vertikale Diversifikation . . . . . . . . . . . . . . . . . 164, 872<br />

vertikale Finanzierungsregel . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520<br />

vertikale Integration . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 858<br />

vertikale Preisbindung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

vertikale Preisdifferenzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . 209<br />

Vertragshändlersystem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190<br />

Verursacherprinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421<br />

Verwaltung, öffentliche . . . . . . . . . . . . . . . . . 36, 38 – 39<br />

Verwaltungsführung, wirkungsorientierte . . . . . . . . . 39<br />

Verwaltungsrat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 870<br />

Verwässerungsschutzklausel . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506<br />

Verwerten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301<br />

Verzinsung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 491<br />

effektive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 558<br />

interne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 558<br />

4-P-Modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128<br />

vinkulierte Namenaktie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468<br />

virales Marketing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141<br />

virtuelle Organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 723<br />

virtuelles Unternehmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 723<br />

Vollbeschäftigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428<br />

Vollerhebung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />

vollkommene Information . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 560<br />

vollkommener Markt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196, 200<br />

Vollkostenrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423<br />

vollständige Konkurrenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200<br />

Vollsubstanzwert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 569<br />

Vorgabezeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 647<br />

Vorgang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342<br />

Schein- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345<br />

Vorgangs-<br />

-dauer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346<br />

-Knoten-Netzplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343<br />

-liste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342<br />

-Pfeil-Netzplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343<br />

Vorkalkulation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425<br />

Vorrat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376<br />

Vorratsbeschaffung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />

vorratsbezogene Fertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270<br />

Vorschlag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 689<br />

Vorschlagswesen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 632, 655, 815<br />

Vorsorgeprinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 – 302<br />

Vorwärtsintegration . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86, 872<br />

Vorwärtsrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337<br />

Vorwärtsterminierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346


984 Stichwortverzeichnis<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

W<br />

Wachstum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82, 117, 878<br />

natürliches oder organisches . . . . . . . . . . . . . . . . 82<br />

Wachstumsstrategien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85, 871<br />

Wachstumsunternehmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />

Wahlbedürfnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32<br />

Währungsrisiko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 498<br />

Wandel, geplanter organisatorischer . . . . . . . . . . . . 731<br />

Wandelanleihe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446, 505<br />

Wandelpreis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506<br />

Wandelrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446<br />

Wandlungsfrist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506<br />

Wandlungsverhältnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506<br />

Waren<br />

-annahmezeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281<br />

anonyme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

-funktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 – 182<br />

Handels- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244<br />

-haus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />

markierte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

Warrant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506<br />

Wartung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308<br />

Web 2.0 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223<br />

Web-based Training (WBT) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 665<br />

Wechsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495 – 496<br />

Eigen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495<br />

gezogener (Tratte) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495<br />

-strenge, formelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495<br />

weiches Kartell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

Weighted Average Cost of Capital (WACC) . . . . . 575<br />

Weiterbildung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 604, 612, 664<br />

Werbe-<br />

-adressaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220<br />

-agierer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220<br />

-beeindruckte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220<br />

-berührte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220<br />

-botschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219, 222, 613<br />

emotionale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222<br />

rationale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222<br />

-budget . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219, 226<br />

-elastizität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228<br />

-erfolg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227<br />

-erfolgskontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . 221, 227 – 228<br />

-erinnerer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220<br />

-konzept . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219<br />

-medien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219, 223, 225, 613<br />

-mittel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219, 223 – 224<br />

-objekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219<br />

-ort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219<br />

-periode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219, 225<br />

-subjekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219<br />

-träger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219, 223 – 224<br />

-weitervermittler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220<br />

-ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219, 221, 225, 227<br />

Werbung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218 – 219, 221, 228<br />

Funktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218<br />

Streuverlust . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220<br />

Werkstattfertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321<br />

Werkstattprinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73, 320<br />

Werkstoff . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34, 61<br />

Wertberichtigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376, 394<br />

pauschale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398<br />

wertorientierte Unternehmensführung . . . . . . . . . . . 574<br />

Wertpapierdividende . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489<br />

Wertpapiermarkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442<br />

Wertprinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205<br />

Wertschätzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 634<br />

Wertschöpfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 636<br />

Wertschöpfungsaktivitäten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 785<br />

Wertschriften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381<br />

Wertverzehr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379<br />

Wertvorstellungen . . . . . . 821, 836, 841, 843, 845, 852<br />

Wertvorstellungsprofil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 852 – 853<br />

Wettbewerbs-<br />

-abreden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

-analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 854<br />

-beschränkung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

-kräfte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 854<br />

-strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 854, 873<br />

Wiederbeschaffungskosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 567<br />

Wiedergewinnungsfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 560<br />

Wiedergewinnungszeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 550<br />

Willensbildung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 782<br />

Willensdurchsetzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 782<br />

wirkungsorientierte Verwaltungsführung . . . . . . . . . 39<br />

Wirtschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 – 32<br />

Konsumtions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36, 38<br />

Produktions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36, 38<br />

wirtschaftliche Kapazität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428<br />

Wirtschaftlichkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113, 249, 943<br />

Wirtschaftlichkeitskontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . 539<br />

Wirtschafts-<br />

-einheiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

-güter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

-prüfer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 812<br />

Wissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35, 909<br />

dokumentiertes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 914<br />

explizites . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 912<br />

gemeinsames . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 913<br />

implizites . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 912<br />

individuelles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 913 – 914<br />

kollektives . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 914<br />

Marktforschungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152<br />

mentales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 914<br />

nicht expliziertes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 912<br />

tacit knowledge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 912<br />

verteiltes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 913<br />

Wissens-<br />

-austausch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 918<br />

-basis, organisationale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 914<br />

-bewahrung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 921<br />

-bewertung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 921<br />

-entwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 921<br />

-erkennbarkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 910<br />

-erwerb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 921


Stichwortverzeichnis 985<br />

.............................................................................................................................................................................<br />

Wissens- (Forts.)<br />

-identifikation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 921<br />

-kapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 923<br />

-management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61, 909, 916<br />

Ansätze . . . . . . . . . . . . . . . . . 918, 921, 923 – 924<br />

Bausteine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 921<br />

-merkmale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 910<br />

-messung, Indikatoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 923<br />

-nutzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 921<br />

-qualität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 910<br />

-strategien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 917<br />

-träger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 910, 913<br />

-transfer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 912<br />

-(ver)teilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 921<br />

-ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 916, 921<br />

Wunsch-Kriterien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102<br />

X<br />

XYZ-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277, 279<br />

Z<br />

Zahlungsbedingungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195<br />

Zahlungsbereitschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />

Zeit-<br />

-akkord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 647<br />

-lohn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645<br />

-minimierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 694<br />

-normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 750<br />

-planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337, 341, 346<br />

-vergleich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464<br />

Zentralabteilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 714<br />

Zentralbereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 718<br />

zentrale Dienste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 686, 714<br />

Zero Base Budgeting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416<br />

Zero Defects . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264, 299, 306, 788<br />

Zertifizierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 789<br />

Zession . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 499<br />

Global- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 499<br />

Zeugnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 616<br />

Ziel-<br />

-ausmass . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

-beziehung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 – 118<br />

-bildung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

-dimensionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

-erreichung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

-funktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312<br />

-gruppe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219 – 220, 613<br />

-gruppendifferenzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221<br />

-inhalt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />

-konflikt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 794<br />

-kontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 810<br />

-massstab . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

-orientierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227<br />

-systeme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />

Ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 595, 792, 800<br />

Abfall- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

Bereichs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117<br />

des Supply <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249<br />

Emissions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

Erfolgs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106, 111<br />

Ergebnis- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 892<br />

Extremal- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

festlegen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />

Finanz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107, 114, 842<br />

Finanzierungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448<br />

Formal- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106, 111, 249, 296<br />

Führungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 – 108, 114, 842<br />

gesellschaftsbezogene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109<br />

Gewinn- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />

Haupt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119<br />

Investitions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533<br />

Leistungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107, 114, 842<br />

Marketing- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126, 225<br />

Markt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />

Maximierungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

Mitarbeiter- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117<br />

mitarbeiterbezogene . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109, 117<br />

Neben- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119<br />

Ober- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119<br />

ökologische . . . . . . . . . . . . . . . . 107, 109, 114, 301<br />

Organisations- . . . . . . . . . . . . . . 107 – 108, 114, 842<br />

organisatorischer Bezug . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116<br />

Produkt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />

Ressourcen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

Risiko- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

Sach- . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 – 107, 245, 249, 296<br />

Satisfizierungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

soziale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107, 109, 114, 842<br />

Unter- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119<br />

Unternehmens- . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116, 842 – 843<br />

Werbe- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219, 221, 225, 227<br />

zeitlicher Bezug . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 – 116<br />

Zwischen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119<br />

Zins<br />

-kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 518<br />

kalkulatorische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418<br />

-satz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492, 504<br />

Diskontierungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553, 568<br />

effektiver . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 493<br />

interner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 558<br />

Kalkulations- . . . . . . . . . . . . . . . . 518, 557 – 559<br />

Zufallsauswahl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />

Zuliefersicherheit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99<br />

Zürcher Ansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 780<br />

Zusatzkosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418 – 419<br />

Zusatzleistung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161<br />

Zusatznutzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159<br />

Zweckaufwand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418 – 419<br />

Zwei-Faktoren-Theorie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 636<br />

Zwei-Klassen-Gesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 749<br />

zwingendes Recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />

Zwischenlager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244, 325<br />

Zwischenziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

Hurra! Ihre Datei wurde hochgeladen und ist bereit für die Veröffentlichung.

Erfolgreich gespeichert!

Leider ist etwas schief gelaufen!