08.11.2014 Views

MS Swaminathan Commission Report on WTO(Malayalam).pdf

MS Swaminathan Commission Report on WTO(Malayalam).pdf

MS Swaminathan Commission Report on WTO(Malayalam).pdf

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

C M Y K


C M Y K


W.T.O bpw tIc-f-Øns‚ Im¿jn-I-{]-iv\-ßfpw<br />

ae-bmf ]cn-`mj : s{]m^. Fw. `mkvI-c-{]-kmZv<br />

Xøm-dm-°n-bXv F^v.-sF.-_n. D]-tZ-i-I-k-anXn AwKw<br />

No^v FUn-‰¿ : B¿. APn-XvIp-am¿<br />

{]≥kn-∏¬ C≥^¿ta-j≥ Hm^o-k¿<br />

FUn-‰nwKv : _n. sI. A\n¬,<br />

Irjn-Hm-^o-k¿<br />

t^mt´m : kp`mjv _n. ]n≈<br />

B¿´nÃv : Fw. hnP-b-Ip-am¿<br />

{]n‚ vsNbvXXv : 2004, am¿®v<br />

PRINTED BY<br />

THE MANAGING DIRECTOR<br />

KERALA BOOKS AND PUBLICATIONS SOCIETY,<br />

KAKKANAD, KOCHI - 682 030<br />

(ii)


temI-hym-]mc kwL-S-\bpw<br />

Im¿jnI {]iv\-ßfpw<br />

kw_-‘n® IΩn-js‚<br />

dnt∏m¿´v<br />

tIc-f -k¿°m¿<br />

tIc-f-Øn\v kpÿn-c-amb<br />

Hcp Im¿jnI hym]mc<br />

kpc-£m-hy-hÿ sI´n-∏-Sp-°m-h≥<br />

dnt∏m¿´ns‚ LS\<br />

]m¿´v ˛ I<br />

]m¿´v -˛ II<br />

dnt∏m¿´pw ip]m¿i-Ifpw<br />

B[mc tcJ-I-fpw, hnh-c-ßfpw<br />

]m¿´v I ¬<br />

sk£≥ ˛ A<br />

sk£≥ ˛ B<br />

dnt∏m¿´ns‚ kw{K-lhpw ip]m¿i-Ifpw<br />

hni-Z-amb dnt∏m¿´v<br />

(iii)


D≈-S°w<br />

\º¿ io¿jIw t]Pv\-º¿<br />

1. IΩn-js‚ AwK-߃ .....................................................................................................................vii<br />

2. apJ-hpc .................................................................................................................................................1<br />

3. sk£≥ F˛ dnt∏m¿´ns‚ Npcp-°hpw ip]m¿i-Ifpw .....................................................4<br />

4. sk£≥ _n˛ hni-Z-amb dnt∏m¿´v ...........................................................................................31<br />

5. A\p-_‘w 1<br />

IΩn-js\ \nb-an-®p-sIm-≠p≈ k¿°m¿ DØ-chpw<br />

]cn-K-W\m hnj-b-ßfpw ...............................................................................................................157<br />

6. A\p-_‘w 2<br />

IΩn-j≥ AwK-ßsf \n›-bn-®p-sIm-≠p≈ DØ-chv .......................................................159<br />

7. A\p-_‘w 3<br />

A\p-c-RvP\ N¿®-I-fn¬ C¥y-bpsS am¿§<br />

\n¿t±i]c-amb kw`m-h\ ............................................................................................................162<br />

8. A\p-_‘w 4<br />

H∂mw CS-°me ip]m¿i-Iƒ .....................................................................................................166<br />

9. A\p-_‘w 5<br />

c≠mw CS-°me ip]m¿i-Iƒ .....................................................................................................169<br />

10. A\p-_‘w 6<br />

aq∂mw CS-°me ip]m¿i-Iƒ ....................................................................................................172<br />

11. A\p-_‘w 7<br />

\memw CS-°me ip]m¿i-Iƒ ....................................................................................................176<br />

12. A\p-_‘w 8<br />

Km´p-I-cm-dns‚ XpS¿®-bm-bn-´p≈ ]pXnb _u≠v<br />

Xocph \nc-°p-Iƒ ...........................................................................................................................179<br />

13. A\p-_‘w 9<br />

Im¿jnI C\-ß-fpsS taep≈ AssπUv Cd-°p-aXn<br />

Xocp-h-bpsS tÉvsa‚ v ..................................................................................................................181<br />

14. A\p-_‘w 10<br />

Im¿jnI DXv]-∂-ß-fpsS AssπUpw _u≠pw Xocph<br />

\nc-°p-I-fpsS tÉvsa‚ v ...............................................................................................................182<br />

(iv)


temI-hym-]m-c-kw-L-S-\bpw<br />

Im¿jnI {]iv\-ßfpw kw_-‘n® IΩn-j≥ AwK-߃<br />

dnt∏m¿´v `mKw 1<br />

s{]m. Fw. Fkv. kzman-\m-Y≥ ˛ A≤y-£≥<br />

tUm. sI.-F≥. -iym-a-kp-µ-c≥ \mb¿ ˛ D]m-≤y-£≥<br />

tUm. ]n.-sI. hmcy¿ ˛ AwKw<br />

s{]m. sI.-]n. {]`m-I-c≥ \mb¿ ˛ AwKw<br />

tUm. -]m¿∆Xn tat\m≥ ˛ AwKw<br />

{io. sI.-sP. tPmk^v ˛ AwKw<br />

tUm. tPm¨ Ipcy≥ ˛ AwKw<br />

tUm. sI.hn. ]o‰¿ ˛ AwKw<br />

{io. B¿.-sI. IrjvW-Ip-am¿ ˛ AwKw<br />

{io. ]mem´v taml≥Zmkv sF.-F.-Fkv ˛ AwKw<br />

{ioa-Xn. \oemKwKm-[-c≥ sF.-F.-Fkv ˛ AwKw<br />

{]n≥kn-∏¬ sk{I-´-dn, Irjn-h-Ip∏v<br />

(v)


apJhpc<br />

tIc-f-Øns‚ 80 iX-am-\-Øn-tesd Im¿jnI hn`-h-ß-fp-sSbpw DXv∏-∂-ß-fp-sSbpw `mK-t[bw<br />

B`y¥-chpw A¥¿tZ-io-b-hp-amb hym]m-c-sØ B{i-bn-®m-Wn-cn-°p-∂Xv. an°Xpw Zo¿L-Ime hnf-<br />

Iƒ Bb-Xn-\m¬, hn]-Wn-bn-ep-≠m-Ip∂ am‰-߃°-\p-k-cn®v \o°p-t]m-°p-Iƒ sNøp-hm≥ _p≤n-ap-<br />

´m-Wv, hnti-jn®pw tXm´-hn-f-I-fmb tXbn-e, Im∏n, d∫¿, \mfn-tIcw F∂n-h-bpsS (tIc-f-Øn\v<br />

{]ikvXn t\Sn-Ø-∂n-´p≈ A\-h[n kpK-‘-{Z-hy-ß-fp-sSbpw) Imcy-Øn¬. 1995-˛¬ temI- hym-]m-ckw-L-S-\bpw<br />

(<strong>WTO</strong>) AXns‚ Irjnsb kw_-‘n® Icm-dp-I-fp-sSbpw (AOA) ASn-ÿm-\-Øn-ep≈<br />

_lp-I£n hym]mc hyh-ÿbpw \ne-hn¬ h∂-tXm-sS, temI -Im¿jn-I-hy-]mccwKØv am‰-߃<br />

{]Xy-£-s∏-Sm≥ XpS-ßn. F∂m¬ C\nbpw <strong>WTO</strong> bpsS Irjnsb kw_-‘n® Icm-dn¬ {]Xo-£n-®ncp∂<br />

hn]p-e-amb hn]-Wn-{]m-]yX bmYm¿∞y-h-XvI-cn-t°-≠-Xm-bn-´m-Wn-cn-°p-∂-Xv. Irjnsb kw_-<br />

‘n® Icm-dp-I-fn (AOA)¬ At\Iw AXp-ey-X-Iƒ hy‡-am-bn-´p-≠v; Icm-dp- hy-h-ÿ-Iƒ hyh-km-bh-XvIr-X-amb<br />

hnI-kn-X -cm-Py-ßfpw hnI-kzc cmPy-ßfpw XΩn¬ D≈ hym]mc hne-t]-i-ep-Isf<br />

Ak-a-am-°n-Øo¿°p-∂-h-bmWv F∂p sXfnp Ign-n-cn-°p-∂p. `mKy-h-im¬, Ct∏m-gp≈ Irjnsb<br />

kw_-‘n® Icm-dp-I-fpsS (AOA)khn-ti-j-X-bmb Nne ISpØ AkaXzß-fpw, Zu¿_-ey-ßfpw ]cnl-cn-°p-hm≥,<br />

tZmlm A\p-c-RvP\ N¿®m-\-¥cw \S-∂p-h-cp∂ IqSn-bm-tem-N-\-I-fn¬ Ah-k-c-ap-≠v.<br />

AXn-\m¬ sFIy-cm-jv{S- k`-bpsS Cu kl-{km_vZw e£y-an-´n-´p≈ Zmcn{Zy \n¿Ωm÷\ ]cn-]m-Snbp-tSbpw<br />

˛ hym]mcw, sNdp-InS I¿j-I-cp-tSbpw I¿j-I-sØm-gn-em-fn-I-fp-tSbpw tXm´w sXmgn-em-fn-Ifp-tSbpw<br />

D]-Po-h-\sØ i‡-am-°p-hm-\m-Wv, A√msX Im¿s∂-Sp-°p-hm-\-√, F∂ XXz-Øn-t‚bpw<br />

ASn-ÿm-\-Øn¬ `mc-X- k¿°m-cns‚ ]cn-KW\bv°mbn GXm\pw \n¿t±-i-߃ apt∂m-´p-h-bv°p-IbmWv<br />

Cu dnt∏m¿´n¬ sNøp-∂Xv. Im¿jn-I-hr-Øn-bmWv, {]_-e-amb Im¿jnI {KmaoW kº-ZvL-S-<br />

\-I-fnse D]-Po-h-\-kpc£m hyh-ÿ-bpsS \s´√v F∂ bmYm¿∞yw Irjn-sb- kw-_-‘n® Icm-dnt∑-ep≈<br />

]p\¿ A\p-c-RvP\w \S-°p∂ kµ¿`-Øn¬ Xncn-®-dn-b-s∏-tS-≠-Xm-Wv. hyh-km-b-hXvIrX<br />

cmPy-߃ Xß-fpsS Irjn-°m¿°v `oa-amb k_vkn-Un-Iƒ, hnhn[ \ymb-ß-fp-∂-bn-®p-sIm≠v A\ph-Zn-°p-∂Xv<br />

XS-bp-∂-Xn-\m-bn, temI hym-]m-csØ XInSw adn-°p∂ k_vkn-Un-IfpsS Imcy-Øn¬,<br />

XnI®pw kpXm-cy-amb Hcp s]cp-am-‰®´w G¿s∏-Sp-Ø-W-sa∂v R߃ \n¿t±-in-°p-∂p.<br />

BXy-¥n-I-am-bn, (tem-I) hym]mcw Htc-k-abw kzX-{¥hpw \oXn-]q¿∆hpw BIp-tºmƒ, B`y-<br />

¥c DXv]m-Z-\-Øn-epw, KpW-\n-e-hm-c-Ønepw aqey-h¿≤-\-bnepw hnπhw krjvSn-®p-sIm-≠p-am-{Xta<br />

BtKmf am’-cy-£-aX ssIh-cn-°p-hm≥ \ap°v km[n-°p-I-bp≈p. C∂sØ {]Xn-k-‘n-bp-ambn<br />

_‘-s∏´ F√m-hcpw˛sNdp-InS DXv]m-Z-I¿, tXm´w DS-a-Iƒ, hym]m-cn-Iƒ XpSßn kwÿm\˛<br />

tI{µk¿°m-cp-Iƒ hsc ˛ ssIs°m-t≈-≠-Xmb ASnb-¥n-chpw Zo¿L-Im-em-Sn-ÿm-\-Øn-ep-≈-Xpamb<br />

\S-]-Sn-I-sf-∏‰n \nc-h[n ip]m¿i-Iƒ IΩn-j≥ \n¿t±-in-®n-´p-≠v.<br />

dnt∏m¿´ns‚ ]m¿´v - I s‚ sk£≥ "F' IΩn-js‚ ip]m¿i-I-fpsS Hcp kw{K-l-am-Wv. F∂n-cp-<br />

∂m-epw, ASn-b-¥nc {i≤bpw {]h¿Ø-\hpw A¿ln-°p∂ GXm\pw Nne \n¿t±-i-߃ {i≤-bn¬<br />

sIm≠p-h-cp-∂Xv {]tbm-P-\-I-c-am-bn-cn-°pw.<br />

BZyambn, Xmcn-^p-Iƒ \n¿Æ-bn-°p∂ coXn-I-fpw Ib‰paXn ˛ Cd-°p-aXn \b-ß-fpw hnti-jn®pw<br />

FÆ-°p-cp-°-fp-sSbpw, `£y-F-Æ-I-fp-sSbpw Imcy-Øn¬, `mc-X-k¿°m¿ Xe-Øn¬ ]p\x-c-h-tem-I-\-<br />

Øns‚ Bh-iy-ap-≠v. C∂p≈ ItΩm-Un‰n (N-c-°v) t_m¿Up-Isf ]pXnb sh√p-hn-fn-Iƒ A`n-ap-<br />

JoI-cn-°p-hm≥ k÷-am-°-W-sa-n¬ Ah-bpsS LS\bpw Npa-X-e-Ifpw ]p\-c-h-tem-I\w sNøp-∂-<br />

Xn-\mbn Hcp D∂-Xe kanXn cq]o-I-cn-°p-∂Xpw A`n-e-j-Wo-b-am-Wv. AXp-t]mse tZml ktΩ-f-\m-<br />

\¥c A\p-c-RvP\ N¿®-I-fn¬ Hcp Ijn F∂ \ne-bn¬ \mw kzoI-cn-t°≠ \ne]mSp-Isf kw_-<br />

‘n-®p≈ IΩn-js‚ \n¿t±i-߃ tI{µ k¿°m¿ ]cn-K-Wn-t°-≠-Xp-am-Wv. tI{µ {KmaoW hnI-k-\<br />

-h-Ip-∏ns‚ kºq¿Æ {KmaoW tdmkvKm¿ tbmP-\-bpsS amXr-I-bn¬ tXm´whnf taJ-e-bn¬ sXmgn-emfn-Iƒ°v<br />

Iqen°pw, sXmgn¬ kpÿn-c-Xbv°pw Bbn `£Ww hnX-cWw sNøp-hm-\p≈ Hcp {]tXyI<br />

]cn-]mSn/]≤Xn \S-∏n-em-°m≥ tI{µ k¿°m-cns‚ hmWn-Py- Imcy a{¥m-ebw apt∂m´p hc-Ww.<br />

hmWn-Py-Imcy a{¥m-e-bw, I¿j-I¿ "Zpcn-X-Im-e-hn-ebv°v' DXv∏-∂-߃ hn¬°p-∂-Xns\ (distress<br />

sale) bpw, tXm´-hn-f-I-fpsSbpw Huj[ kky-ß-fp-sSbpw hn]Wn CS-s]-S-ep-I-sfbpw XS-bp-∂-Xn\v


{KmaoW hnI-k\ a{¥m-ebw \S-∏n-em-°n-h-cp∂ {KmaoW tKmUu¨ ]≤XnbpsS amXr-I-bn¬ Hcp<br />

shb¿lu-knwKv ]cn-]mSn Bcw-`n-t°-≠-Xm-Wv. AXp-t]mse kzm`m-hnI d∫-dns\ Hcp Im¿jnIhnfbmbn<br />

IW-°m-°p∂ Imcyhpw ]cn-K-Wn-°-Ww.<br />

c≠m-a-Xmbn tIc-f-Øns‚ Im¿jnI DXv∏-∂-߃°v kpÿn-c-am-sbmcp hym]mc kpc£m hyhÿ<br />

sI´n-∏-Sp-°p-∂-Xn\v tIc-fk¿°m¿ Xmsg-∏-d-bp∂ \S-]-Sn-Iƒ IW-°n-se-Sp-t°-≠-Xm-Wv.<br />

• Im¿jn-I-hym-]mc Imcy-߃°mbn Hcp D∂-Xe Ãm‚nwKv IΩn‰n cq]o-I-cn-°p-I.<br />

• F√m Im¿jnIhnf-I-fp-tSbpw DXv]m-Z-\-£-a-X-bpw, KpW-\n-e-hm-c-hpw aqey-h¿≤-\bpw Xzcn-Xs∏-Sp-Øp-hm≥<br />

]cn-]m-Sn-Iƒ Bcw-`n-°p-I.<br />

• B`y-¥-c-hn-]-Wnbpw Ib-‰p-a-Xnbpw e£y-am-°n-bn-´p≈ DXv∏-∂-ß-fpsS KpW-\n-e-hm-c-sØ-∏-<br />

‰n-bp≈ km£-cXm {]ÿm\w Bcw-`n-°pI.<br />

• a’ysØmgn-em-fn-I-fpsS D]-Po-h\w kpc-£n-Xam-°m≥ A\p-tbm-Py-amb ]cn-jvI-cW \S-]-<br />

Sn-Iƒ a’y-ta-J-bn¬ ssIs°m≈pI.<br />

• Cd-°p-a-Xn-sN-øp∂ DXv∏-∂-ßsf Xs∂ Ib-‰p-aXn sNøp∂Xn\p≈ A\p-Iqe hyh-ÿ-Iƒ<br />

Zpcp-]-tbm-K-s∏-Sp-Øp-∂-Xns\ XS-bp-hm≥ tI{µ -k¿°m-cp-ambn N¿®-sNbvXv Bh-iy-amb \S-<br />

]-Sn-Iƒ kzoI-cn-°p-I.<br />

• ssPh-Irjn t{]m’m-ln-∏n-°p-I-bpw, ssPh-Ir-jn-bn¬ Kth-jWw \S-Øp-hm\pw, km£ys∏-Sp-Øp-hm\pw<br />

Hcp tI{µw ÿm]n-°p-Ibpw sNøp-I.<br />

• tIc-f-Øns‚ Bbp¿thZ ]mc-º-cysØ AXns‚ X\Xp hnip-≤n-bn¬ ]cn-]m-en-°p-hm-\pw,<br />

Bbp¿thZsØ A]-Io¿Øns∏Sp∂ coXn-bn¬ thKw [\w B¿÷n-°p-hm≥, Nne ÿm]-\-<br />

ß-fpsS hf¿∂p-h-cp∂ {ia-ßsf XS-bp-I-bpw, Hcp Huj[kky ssPh Xmgvhc (Herbal Biovalley)<br />

bpw Huj-[-kky kwc-£W tI{µ-ßfpw ÿm]n-°pI.<br />

• Btcm-Kyw, Bflo-b-X, {]Ir-Xn-`wKn F∂n-h-bn¬ Du∂¬ \¬Ip∂ hnt\m-Z-k-©mc am¿§-<br />

߃°m-h-iy-amb ASn-ÿm\kuI-cy-߃ i‡-am-°p-I.<br />

• Im¿jnIcwKsØ kv{Xo ]p-cp-j-∑m¿°v Irjn-ÿ-eØpw ]pdØpw D≈ kwcw-`-߃°v Bhiy-amb<br />

{]tXyI Ign-hp-Isf \nc-¥cw Imem-\p-k-cWw \ho-I-cn-°p-∂-Xn-\mbn ""Irjn DtZymK<br />

-hn-⁄m\ tI{µ-'' ß-fpsS Hcp irwJe kwL-Sn-∏n-°pI.<br />

• \ΩpsS ssPh-ssh-hn-[y-Øns‚ kwc-£-W-Ønepw h¿≤-\-bnepw ]c-º-cm-K-X-ambn G¿s∏-´ncn-°p∂<br />

{KmaoW ˛ tKm{X IpSpw-_-߃°v \nb-a-Im-cy-ß-fn¬˛ kky-ssh-hn[y kwc-£-<br />

Whpw, I¿j-I-cpsS Ah-Imi \nb-a-Øn-s‚bpw ssPhsshhn-[y-\n-b-a'-Øn-s‚bpw ASn-ÿm-<br />

\-Øn¬ km£-cX \¬Ip-∂Xv t{]m’m-ln-∏n-°pI.<br />

apI-fn¬ \n¿t±-in-®-h-Iq-SmsX Cu dnt∏m¿´n¬ AS-ßn-bn-´p≈ a‰p ]e ip]m¿i-Ifpw \S-∏nem-°p-hm≥<br />

c≠p ÿm]-\-ß-fpsS km≤y-X-Isf hnI-kn-∏n-°p-∂-Xns‚ Bhiyw D≠v (F∂v IΩnj≥<br />

Icp-Xp-∂p)<br />

hniz-k-\o-b-amb hnh-c-߃ am[y-a-߃°v \¬Ip-hm\pw AXp-hgn s]mXp-P-\-߃°v tZmlmktΩ-f\m-\-¥cw<br />

XpS-cp∂ A\p-c-RvP\{ia-ß-sf-bpw, B`y-¥-chpw BtKm-f-]-c-hp-amb Im¿jnI<br />

hym]m-csØ kw_-‘n®v F√m hnh-c-ß-sfbpw Ipdn®v Adn-hp-Iƒ e`y-am-°m≥ Hcp U_yq.-<br />

Sn.-H. aoUnbm sk¬ ÿm]n-°p-I.<br />

Xp≠p-`q-an-bn¬ \n∂p-t]mepw h¿≤n® DXv]m-Z-\-£-a-Xbpw BZmbhpw ssIh-cn-°m-sa∂v sXfnbn-®n-´p≈<br />

sNdp-InS I¿j-I-cpsS hne-s∏´ A\p-`-h-k-º-Øns‚ aqey-߃ hnI-kn-∏n-°p-∂-<br />

Xn-\m-bn, \qX\ k{º-Zm-b-ß-fn-eqsS Irjn-bn¬ hnP-bn-®-h-cpsS Hcp Iq´mbva ˛ tIc-f-Øns‚<br />

Im¿jnI ]cn-h¿Ø-\-Øn-\mbn Hcp I¨tkm¿jyw ÿm]n-°pI (C<strong>on</strong>sortium of Innovative<br />

Farmers for Kerala's Agricultural Transformati<strong>on</strong>).


Ct∏mƒ \S-∂p-sIm-≠n-cn-°p∂ hnh-c-km-t-XnI hm¿Øm-hn-\n-ab hnπ-h-Øns‚ ASn-ÿm-\-<br />

Øn¬ 21-˛mw iX-I-Øns‚ ÿm]\sa∂-\n-e-bn¬ Hcp k¿∆-I-em-ime cq]o-I-cn-°p-∂-Xm-Ibm¬,<br />

Im¿jnI DXv]m-Z\w, hn]-Wn, hne-\n¿Æbw XpS-ßn-b-hsb kw_-‘n® F√m-‰n-t\bpw Ipdn®v<br />

ImenI {][m-\-amb hnh-c-߃ kw`-cn-°m≥ Ign-bp-∂-Xm-Wv. Cu Iev]nX k¿∆-I-em-ime<br />

C‚¿s\‰ns‚bpw, tI_nƒ Sn.-hn, IΩyq-Wn‰n tdUn-tbm, ae-bmf Zn\-∏-{X-߃ F∂n-h-bpsS<br />

kwtbm-Pn-X-amb hn\n-tbm-K-Øns‚ ASn-ÿm-\-Ønembncn°pw {]h¿Øn-t°-≠-Xv.<br />

tIcfØn¬ Im¿jn-I-hr-Øn-te¿s∏-´n-cn-°p∂ kv{Xo ]pcp-j-∑m¿°pw I¿j-I-sØm-gn-em-fn-Iƒ°pw<br />

Irjn°v A\p-tbm-Py-amb kt-X-߃, ASn-ÿm\kuI-cy-߃, s]mXp-\-b-߃ F∂n-ß-s\-bp≈<br />

F√m klm-b-ßfpw \¬Ip-I-bm-sW-n¬ Ah¿°v Xo¿®-bmbpw B`y-¥-c-˛-B-tKmf hn]-Wn-I-fn¬<br />

Im¿jnIhnf-I-fp-sSbpw a‰p D¬∏-∂-ß-fp-sSbpw {Ib-hn-{I-b-ß-fn¬ Xß-fpsS B[n-]Xyw ÿm]n-<br />

°m≥ Ign-bpw F∂-ImcyØn¬ IΩn-j\v XnI hnizm-k-ap-≠v.<br />

H∏v<br />

Fw.F-kv. kzman-\m-Y≥


temI- hym-]mc kwL-S\-bn¬ F´p-h¿jw<br />

`mKw F<br />

dnt∏m¿´ns‚ kw{Klhpw, ip]m¿i-Ifpw<br />

BtKmf hym]m-csØ \nb-{¥n-°p∂ Icm¿ hyh-ÿ-I-fpsS Hcp Iq´m-bva-bmb temI -hym-]m-c-<br />

I-cmdpw (WTA)- AXns‚ \n¿∆-lW GP≥kn F∂ \ne-bn¬ temI -hym-]mc kwL-S-\bpw (<strong>WTO</strong>)<br />

1995 P\phcn 1 \v \ne-hn¬ h∂n´v 8 h¿jw IS-∂p-t]m-bn-cn-°p-∂p. temI- hym-]m-c-kw-L-S-\-bpsS<br />

apJy {]Jym-]nX e£y-am-b, AwK-cm-Py-߃°n-Sbn¬ \oXn-]q¿∆hpw Xpey-hp-amb Hcp BtKmf<br />

hym]mc hyhÿ krjvSn-°-W-sa-∂, AXns‚ e£yw \n¿∆-ln-°p-hm≥ Ign-n-´n√ F∂v XnI®pw<br />

hy‡-am-bn-cn-°p-∂p. temI- hym-]m-c-Øns‚ h¿≤n® aqey-Øns‚ ^e-ambn Hmtcm-cm-Py-Øn-t‚bpw<br />

tZiob kº-Øn¬ KWy-amb t\´-߃ D≠mIpw F∂ hmKvZm-\-Øn¬ {]tNm-Zn-X-cm-bn-´mWv C¥ybpƒs∏-sS-bp≈<br />

At\Iw hnI-kzc cmPy-߃ Icm-dp-I-fn¬ H∏p-h-®-Xv, Fn-epw, temI -hym-]mc<br />

kwL-S-\-bpsS Imcy-ÿ-X-bn¬ \S∂ BZysØ 8 h¿jsØ BtKmf hym]mc {]h¿Ø-\-ß-fpsS<br />

Hcp hne-bn-cp-ج \S-Øp-tºmƒ B hmKvZm\w hen-sbmcp Af-hp-hsc hniz-k-\o-b-a√ F∂mWv<br />

A\p-`-hw. hn]p-ehpw hnI-kz-c-hp-amb {]mtbm-KnI Kth-j-W-ß-fp-tSbpw A]-{KY\-ß-fp-tSbpw tcJ-<br />

Iƒ Cu \nK-a\w icn-h-bv°p-∂p-≠v. <strong>WTO</strong> bpsS \nb-{¥Ww h∂-tXmsS hnI-knX˛hnI-kzc cmPyß-fp-sS-bpw,<br />

Ah-cpsS cmjv{So-b-ti-jn-I-fp-sSbpw CS-bn¬ D≠m-bn-cp∂ Ak-aXzw KWy-ambn h¿≤n®p<br />

F∂p-am-{X-a-√, hnI-kzc cmPy-ß-fpsS tZiob \b-ß-fn-epw \nb-a-\n¿Ωm-W-Ønepw henb hyXn-bm-<br />

\-߃ D≠m-°p-I-bpw, AXv Ipd hcp-am-\-°m-tcbpw, D]-Po-h-\-am¿§w XoscIpd-hp-≈-h-tcbpw<br />

hfsc {]Xn-Iq-e-ambn _m[n-°p-I-bp-am-Wv sNbvX-Xv. F∂n-cp-∂mepw C¥y-bpƒ∏sSbp≈ hnI-kzc<br />

cmPy-߃ <strong>WTO</strong>Icm¿ hyh-ÿ-Iƒ°p-≈n¬ \n∂p-sIm≠v Xs∂ Cu {]Xn-Iqe {]h-WX-I-fn¬ \n∂pw<br />

c£-t\-Sm-\p≈ ]pXnb taJ-e-Iƒ tXSp-I-bpw, <strong>WTO</strong> Icm-dp-Iƒ Xpd∂p Xcp∂ Ah-k-c-߃ hn\ntbm-Kn®v<br />

hym]m-c-Øn-eqsS Ah-cp-sS B`y-¥c hn]-Wn-Iƒ hnI-kn-∏n-°p-hm-\pw sshhn-[y-h-XvIcn-<br />

°m\pw {ian-®p-h-cp-I-bpamWv. B`y-¥c DXv]m-Z-\w, sXmgn¬, `£-Ww, D]-Po-h-\-kp-c-£, ]cn-ÿnXn<br />

t{kmX- p-Iƒ apX-emb \nc-h[n taJ-e-I-fn¬ <strong>WTO</strong>bpsS kzm[o-\-Øns‚ bYm¿∞ {]Xym-Lm-X߃<br />

Fs¥√mw BsW∂v kwÿm\ tZiobXeßfn¬ hkvXp-\n-jvT-ambn hnebncp-ØpI F∂-<br />

XmWv CXn-\m-h-iy-amb BZysØ ap∂p-]m-[n. CØ-c-Øn-ep≈ hne-bn-cp-Ø-en¬IqSn am{Xta {]mtZin-Ihpw<br />

tZio-b-hp-amb {]Xn-I-c-W-Øn\pw IqSp-X¬ Xpd-∂Xpw XpeyXbp-≈-Xp-amb temI- hym-]m-ckm-l-N-cy-Øn-te-°p≈<br />

Bkq{XnX ]cn-h¿Ø-\-Øn\pw cq]w \¬Ip-hm≥ km[n-°p-I-bp-≈q.<br />

kpÿn-c-amb hym]mc kpc-£m-hy-hÿ tIcfw ssIh-cn-t°-≠-Xns‚ Bhiyw<br />

tZiob˛A¥¿tZ-iob hy]mctaJ-e-I-fn-ep-≠m-Ip∂ hyXn-bm-\-ß-tfm-Sp≈ {]XnI-c-W-Øn-epw<br />

kao-]-\-Ønepw tIcfw C¥y-bnse CXc kwÿm-\-ß-fn¬ \n∂pw thdn-´p-\n¬°p∂p. hnhn-[ -an-{ihnf<br />

Irjn-Iƒ°v A\p-tbm-Py-amb Hcp Iq´w AXn-kq-£va-amb Im¿jnILS-I-ß-fpw, samØw Im¿jnI<br />

DXv]m-Z-\-Øns‚ knwl`m-Khpw Zo¿L-Im-e-hn-f-Iƒ Iø-S-°p-∂-Xp-amWv tIc-f-Øns‚ Im¿jnItaJe-bpsS<br />

khn-ti-jX. Im¿jnIhn`-h-ßfpw DXv∏-∂-ßfpw 80 iX-am-\Øn¬ Gsdbpw B`y-¥c ˛<br />

A¥m-cmjv{S hn]-Wn-Isf B{i-bn-®mWv \ne-\n¬°p-∂-Xv. C¥y-bnse BsI tXm´-hn-f-I-fpsS 45<br />

iX-am-\hpw DXv]m-Zn-∏n-°p-∂Xv tIc-f-am-Wv. 4 e£w Bfp-Iƒ°v {]Xn-Zn\w sXmgn¬ \¬Ip∂ taJe-bp-am-Wn-Xv.<br />

P\-kw-Jy-bnse 20 iX-am-\Øntesd Bfp-Iƒ D]-Po-h-\-Øn\v tXm´-hn-f-Isf BWv<br />

B{i-bn-°p-∂-Xv. tIc-f-Øns‚ tXm´-hn-f-I-fnepw an{i-hn-f-I-fnepw s\√v, ac-®o-\n, hmg-∏-gw, d∫¿,<br />

Im∏n, Gew, AS-bv°, Iip-h-≠n, Ipcp-ap-fIv F∂nh Dƒs∏-Sp-∂p. IqSmsX A¥m-cmjv{S hn]-Wn-bnte°v<br />

kap-t{Zm-¬]-∂-߃ Ib‰n Abbv°p∂ apJy kwÿm\w IqSn-bmWv tIc-fw. 1995 apX¬<br />

Im¿jnI DXv∏-∂-ß-fpsS hym]mcw DZmchXvI-cn-°p∂ Ime-L´w h∂-tXm-sS, temI- hym-]mc DS-<br />

ºSn (WTA) bpsS `mK-am-bn, Irjnsb kw_-‘n® Icm¿ \S-∏n¬ hcm\pw XpS-ßn-b-Xns\ XpS¿∂,v<br />

tIc-f-Øns‚ Im¿jn-tIm-Xv]-∂-߃s°√mw Xs∂ apsºm-cn-°epw D≠m-bn-´n-√mØ A\p-]m-X-ØnemWv<br />

hne-Ø-I¿® A\p-`-h-s∏-´-Xv. Cu {]Xn-k-‘n-bpsS `oa-amb `mcw apgp-h\pw hln-t°-≠n-h-<br />

∂Xv {KmaoW sXmgn¬ i‡n-bnse apJy-hn-`m-K-amb sNdp-InS Irjn-°m-cpw, \ma-am{X Irjn-°mcpw


Bbn-cp-∂p. Ah-cpsS D]-Po-h\w XnI®pw hn]Wn km≤y-X-Isf B{i-bn-®p-≈-Xm-Wv. BtKmf<br />

Im¿jnI hym]m-c-cw-KsØ \nbm-aI am\-Z-WvU-ß-fn¬ D≠mb am‰-߃ (Ir-jn-sb-kw-_‘n® Icm¿<br />

aqew kwPm-X-am-bn-´p-≈) krjvSn® {]Xn-k-‘nsb t\cn-Sp-∂-Xn¬ kwÿm\ k¿°m-cns\ klm-bn-<br />

°p-∂-Xn-\mbn <strong>WTO</strong> bpw Im¿jnI{]iv\-ßfpw ]Tn®v dnt∏m¿´p sNøp-hm-\pw th≠ ip]m¿i-Iƒ<br />

\S-Øp-hm\pw tUm. -Fw.-F-kv.- kzm-an-\m-Y≥ A≤y-£-\mbn Hcp IΩn-js\ 2001 Pqsse 31\v tIc-f<br />

k¿°m¿ \ntbm-Kn-°p-I-bp-≠mbn (A-\p-_‘w I). 2001 sk]vXw-_¿ 19\v IΩn-j-\nse a‰p AwKßsf<br />

\nb-an-®p-sIm≠pw IΩn-j≥ {]tXyIw ]cn-K-Wn-t°≠ Im¿jnIhn`-h-ß-fpsS enÃv ]pd-s∏-Sphn®p<br />

sIm≠pw k¿°m¿ DØ-c-hmbn.<br />

k¿°m¿ DØ-c-hns\ XpS¿∂v Xma-kn-bmsX tUm. sI. iyma-kp-µ-c≥ \mb¿ D]m-≤y-£-\mb<br />

IΩn-j≥ {]h¿Ø-\-am-cw-`n-°p-Ibpw sNbvXp. tIcf kwÿm\ Bkq-{XW t_m¿Uv Imcy-\n¿∆-l-<br />

W-Øn¬ klm-bn-®p. IΩn-j≥ Hu]Nm-cn-I-ambn A©p-h´w IqSp-Ibpw IΩn-js‚ 2002 \hw_¿ 6˛7<br />

Xob-Xn-I-fn¬ tImh-fØv tN¿∂ A©m-asØ tbmKw dnt∏m¿´ns‚ IcSp cq]-Øn\v A¥na cq]w<br />

\¬Ip-I-bp-ap-≠mbn.<br />

dnt∏m¿´n\v c≠p `m-K-߃ D≠v. ]m¿´v I kw{K-lhpw ip]m¿i-I-fpw, XpS¿∂v ip]m¿i-Iƒ°v<br />

Dt]m¬_-e-I-amb hmZ-K-Xn-I-fpw \ymb-ß-fp-am-Wv AS-ßn-bn-cn-°p-∂-Xv. ]m¿´v II ¬ apJy dnt∏m¿´n\v<br />

B[m-c-amb ÿnXnhnh-c-tc-J-Iƒ BWp-≈-Xv.<br />

kpÿn-c-amb Hcp Im¿jnI ˛ hym]mc kpc-£mkwhn-[m\w sI´n-∏-Sp-°p-∂-Xn¬ kwÿm-\sØ<br />

klm-bn-°pI F∂-XmWv IΩn-js‚ apJy e£yw. tIc-f-Øns‚ DXv]m-Z\ ˛ sXmgn¬taJ-e-I-fnse<br />

{]Xn-k-‘nsb Fßns\ A`n-ap-Jo-I-cn-°-W-sa∂pw, B`y-¥c ˛ A¥m-cmjv{S hn]-Wn-Isf `mcn®<br />

tXmXn¬ B{i-bn-°p∂ kwÿm-\-sa∂ \ne-bn¬ ]pXnb hym]mc hyhÿ hmKvZm\w sNøp∂ ]e<br />

Ah-k-c-ß-tf-bpw `mKy-him¬ kwÿm-\-Øn\v {]tXy-I-am-bn-´p≈ t{kmX- p-I-tf-bpw km-≤y-X-Itfbpw<br />

Fßns\ NqjWw sNøWw F∂pw, hy‡-amb Hcp Z¿i\w thW-sa∂ Imcyw {]m[m\yw<br />

A¿ln-°p-∂p. hºn® tXmXn-ep≈ sXmgn¬km≤y-X-Iƒ krjvSn-°p∂ ]≤-Xn-Iƒ Bhn-jvI-cn-°ptºmƒ<br />

C¥y-bnse CXc kwÿm-\-ß-fn¬ \n∂pw hyXy-kvX-am-bn, tIc-f-Øn\v henb Hcp<br />

sXmgn¬i‡nsb {]tbm-P-\-s∏-Sp-Øm-hp-∂-Xm-Wv. Cu sXmgn¬ i‡n-bnse AwK-߃ km£-c-cpw,-<br />

kmaqln-I-am-bpw cmjv{So-b-ambpw {]_p-≤X D≈-hcpw BWv. kwÿm-\-Øns‚ {]tXyI t{kmX- p-<br />

I-ƒ, kº-∂hpw sshhn-[y-ap≈ {]IrXnhn`-hßfpsS ASn-Ø-d-bpw ASn-ÿm-\-]-c-amb `q]-cn-jvIcWw,<br />

hnZym-`ym-k-hpw, sshZ-Kv[yhpw kn≤n® P\-ßfpw, cmjv{So-bm-h-t_m-[-ap≈ sXmgn¬i‡nbpw,<br />

Btcm-Ky-˛-hn-Zym-`ymk taJ-e-I-fn¬ AXp-ey-amb t\´-ß-fpw ]pXnb Hcp kmº-ØnI hnI-k-\-Øn\mbn<br />

Cu L´-Øn¬ ^e-{]-Z-ambn hn\n-tbm-Knt°≠-Xp≠v. ASn-ÿm\kuI-cy-ßfpsS irwJ-e-bpsS ASn-<br />

Ø-d-bn¬ {Kma-ßfpw \K-c-ßfpw XΩn-ep≈ At\m-\y-_-‘-ß-fpsS XpS¿® sI´n∏Sp-°p-h-m≥ Ign-<br />

n-´p-≈Xv tIcf-Øns‚ khn-ti-j-X-bm-Wv.<br />

kpÿn-c-amb Hcp Im¿jnI hym]mc hyh-ÿbv°v Aÿn-hmcw CSp-∂-Xn\v A\p-t]-£-Wob<br />

LS-I-߃ Xmsg-∏-d-bp∂ ka-hm-Iy-ß-fp-ambn _‘-s∏-´mWncn°p-∂-Xv.<br />

• (F) kwÿm-\-\bw<br />

kwÿm\w cq]-s∏-Sp-Øp∂ {]h¿Ø\£a-amb Hcp kwÿm\\b-Øn\v, <strong>WTO</strong> bpam-bp≈<br />

CS-]m-Sp-I-fn¬ kzoI-cn-t°≠ {]Xn-I-cWw F¥m-sW∂v \n›-bn-°p-∂-tXm-sSm∏w Xs∂,<br />

kwÿm-\-Øns‚ CS-s]S-ep-Iƒ hgn-bmbpw s]mXp-P-\-ß-fpsS {]b-Xv\-ß-fp-sS ^e-ambpw<br />

Ign--Im-eØv B¿÷n®p Ign-n-´p≈ kmº-ØnI ˛ hnI-k\ t\´-ßsf {]Xn-tcm-[n-<br />

°m\pw apt∂m´p sIm≠p-t]m-Ip-hm\pw IqSn Ign-tb-≠-Xp-≠v. AtX-k-abw <strong>WTO</strong> bpsS \nb-<br />

{¥-W-Øn-ep≈ Cu ]pØ≥ hnI-k\L´-Øn¬ \n∂pw ]n¥n-cn-bp-hm≥ tIc-f-Øn\v C\n<br />

Ign-bp-∂-X-√. adn®v kwÿm\w Hcp s]mXp \nt£-]-I≥ F∂ \ne-bn-ep≈ ]v XpS¿∂pw<br />

(D-Zm-l-c-W-am-bn, Im¿jnIhnI-k-\w, ASn-ÿm\ kuIcyhnI-k\w F∂n-h-bn¬) hln-°p-<br />

Ibpw ]pXnb hym]mc hyh-ÿ-bpsS `oj-Wn- t\cn-Sp-∂-hcpsS Poh-\pw D]-Po-h-\-am¿§-<br />

߃°pw, hnti-jn®pw Zcn-{Z-I¿j-I-cp-tSbpw I¿j-I-sØm-gn-em-fn-I-fp-tSbpw kwc£Ww Gs‰-<br />

Sp-°p-Ibpw thWw.


• (_n) DXv]m-Z\ £aX h¿≤n-∏n-°p-I<br />

DXv]mZ-\-£-aX h¿≤n-∏n-°p∂ Imcyw FSp-Øm¬ km≤y-am-Ip-∂-]-c-am-h[n DXv]m-Z-\-£-a-<br />

Xbv°pw, bYm¿∞ DXv]m-Z-\-Øn\pw CS-bn¬ C∂p≈ hnShv ssIh-i-ap≈ imkv{X ˛kmt-<br />

XnIhnZy-Iƒ D]-tbm-Kn®v \nI-tØ-≠Xv Bh-iy-am-Wv.<br />

• (kn) KpW-\n-e-hmcw<br />

KpW-\n-e-hmcw sa®-s∏-Sp-Øp-hm≥ DXv]m-Z-I¿°pw D]-t`m-‡m-°ƒ°pw KpW-\n-e-hmc km£cX<br />

\¬IpIbpw B`y-¥c ˛ Ib-‰p-aXn hn]-Wn-I-fn¬ FØp∂ DXv∏-∂-ß-fpsS km\n-´dn˛ss^t‰m-km-\n-´dn<br />

\nb-a-߃ A\p-im-kn-°p∂ Imcy-߃ \S-∏n-em-°p-hm-\p≈ ASn-ÿm\kuIcy-߃<br />

i‡-am-°p-Ibpw thWw.<br />

• (Un) BZmbw h¿≤n-∏n-°pI<br />

Im¿jn-Im-Zmbw h¿≤n-∏n-°p-hm≥ DXv]m-Z-\-Im-cy-ß-fnse Imcy-£-a-X-bnepw DXv]m-Z-\-£-a-<br />

X-bpsS Db¿∂ LS-I-ß-fnepw Htc-k-abw {i≤- tI-{µo-I-cn-t°-≠-Xp-t]mse Xs∂ hnf-sh-Sp-<br />

∏n-\p-tijhpw imkv{X- km-t-XnI hnZy -{]-tbm-Kn-°p-I-bpw aqey-h¿≤-\-hn-epw, Im¿jnI<br />

hn`h -kw-kvI-c-W-Ønepw {i≤-∏-Xn-°p-Ibpw sNtø-≠-Xp-≠v. aqey-h¿≤\ {]h¿Ø-\-ß-fn¬<br />

ssPhIr-jnbpw ssPh-kp-K‘{Zhy-ß-fpw, tXbn-e, Im∏n, ]g-h¿§-߃ F∂n-hsb°qSn Dƒs∏-<br />

Sp-tØ-≠-Xpam-Wv.<br />

• (C) kpÿn-c-amb ]ptcm-KXn<br />

Im¿jntImXv]m-Z-\-£-a-X-bn¬ kpÿn-c-amb ]ptcm-K-Xn-°m-h-iy-ap≈ ]cn-ÿn-Xn-bnse ASnÿm\<br />

kuI-cy-ß-fn¬ kPoh {i≤-]-Xn-∏n-°p-I-bpw, aÆns‚ Btcm-Ky-c£ Pe-kw-`-c-Ww,<br />

h\-Øns‚ hnthI]q¿∆-amb hn\n-tbmKw, ssPh sshhn[y kwc-£Ww F∂n-hbv°v<br />

{]m[m\yw \¬In-bmte ]ptcm-KXn \ne-\ndp-Øm-\m-hq.<br />

• (F^v) DXv]m-Z-\-Ønepw hcp-am-\-Ønepw kpÿn-cX<br />

B`y-¥-c-˛-hn-tZi hn]-Wn-I-fnse {]h-W-X-I-sf-°p-dn®v I¿tΩm-∑p-J-amb D]-tZ-i-߃ bYm-<br />

Imew I¿j-I-cn¬ FØn°pI-bpw, hn]Wn kpÿn-c-Xm-\n[n (Market Stabilisati<strong>on</strong> Fund), hnf<br />

C≥jz-d≥kv t]mep≈ A\p-tbm-Py-amb s]mXp-\-b-cq-]o-I-cW \S-]-Sn-Iƒ ssIs°m-≈p-I<br />

hgn DXv]m-Z-\-Ønepw hcp-am-\-Ønepw kpÿn-cX ssIh-cn-°m-hp-∂-Xm-Wv.<br />

apI-fn¬ ]d \S-]-Sn-Iƒ F√mw Xs∂ tIc-f-Ønse I¿j-I IpSpw_߃, sXmgn¬ kwL-<br />

S-\-Iƒ, I¿j-I-cp-tSbpw tXm´-ap-S-a-I-fp-tSbpw kwL-S-\-Iƒ, kwÿm-\-˛-tI{µ k¿°m-cp-Iƒ<br />

F∂n-hsb kw_-‘n-®p-≈-h-bm-Wv. F∂m¬ temI hym]mc Icmdn (WTA) se Irjnsb<br />

kw_-‘n® Icm-dp-I-fnse (AOA) hyh-ÿ-Iƒ°v A\p-tcm-[-ambn tIc-f-Øns‚ hym]mc<br />

kpc-£m-hy-hÿ kpÿn-c-am-°p-hm≥ Bh-iy-amb {]k-‡-amb LS-I-ßfmWv Xmsg-∏-d-bp-<br />

∂-Xv.<br />

B`y-¥c klmbw<br />

hn]Wn {]m]yX<br />

Ib-‰p-aXn k_vknUn<br />

hym]m-c-hp-ambn _‘-s∏´ _u≤nI kzØhImiw<br />

km\n-´dn ˛ ss^t‰m-km-\n-´dn \S-]-Sn-Iƒ<br />

tImUIvkv Fen-sa-t‚-dn-bkv am\-Z-WvU-߃


Ch-sb√mw Xs∂ tIc-f-Øns‚ Im¿jnI hym]m-c-Øns‚ ta¬ sNep-Øphm≥ Ign-bp∂ i‡-<br />

amb kzm[o-\w, Xo¿®-bm-bpw, tI{µ-k¿°m-cns‚ Ib-‰p-aXn ˛ Cd-°p-a-Xn-\-b-ß-fn¬ am‰-߃ A\nhmcy-am-sW-∂pw,<br />

Irjnsb kw_-‘n® Icmdp -(AOA) Ifn¬ ]p\¿ A\p-c-RvP-\-߃ thW-sa∂pw<br />

D≈ Alzm-\-amWv \S-Øp-∂-Xv.<br />

hnhn[ Im¿jnI DXv∏-∂-ß-fpsS _u≠v \nc-°p-I-fpw Xmsg-∏-d-bp∂ hnf-I-fpsS Cd-°p-aXn<br />

Xocp-h-Ifpw \n¿Æ-bn-°p∂ Imcy-Øn¬ tI{µ- k¿°m-cns‚ {i≤ ASn-b-¥n-c-ambn ]Xn-tb-≠-Xm-Wv.<br />

ImcWw, ASp-Ø-Im-eØv cq]o-I-cn® Ib-‰p-aXn ˛ Cd-°p-aXn \b-a-\p-k-cn-®p-t]mepw tIc-fsØ {]tXy-<br />

In®pw Hcp Iq´w DXv∏-∂-ß-fpsS Cd-°p-aXn Xmcn^v Ah-bpsS _u≠v \nc-°n-t\-°mfpw hfsctbsd<br />

Xmsg-bm-bn-´mWv \nP-s∏-Sp-Øn-bn-cn-°p-∂-Xv. Ah NphsS tN¿°p-∂p.<br />

d∫¿ \mfo-tIcw Im∏n<br />

tXbne<br />

Ipcp-ap-fIpw a‰p kpK‘hkvXp-°fpw<br />

Iip-h≠n Huj-[-k-ky-߃<br />

a’yhpw a‰p kap-t{Zm-Xv∏-∂-ßfpw<br />

]mepw £otcm-Xv∏∂-ßfpw<br />

amwkhpw amwtkm-Xv∏-∂-ßfpw<br />

kwkvI-cn® `£y ]Zm¿∞-߃<br />

Af-hns\ kw_-‘n® \nb-{¥-W-߃ [(Quantitative Restricti<strong>on</strong>s (QRs)] \o°w sNbvX-Xns‚ ^eambn<br />

\ΩpsS Im¿jnI DXv∏∂-ß-fpsS Ib-‰p-a-Xnsb AsX{X-am{Xw KWy-ambn kzm[o\n-°p∂p<br />

F∂v hkvXp-\n-jvT-ambn hne-bn-cp-tØ-≠Xv Bh-iy-am-Wv.<br />

tIc-f-Ønse Im¿jn-tIm-Xv∏∂-ß-fn¬ Hmtcm-∂n-\pw IΩn-js‚ Iogn¬ cq]o-I-cn-®n-´p≈ SmkvIv<br />

t^m-gvkp-Iƒ Af-hns\ kw_-‘n® \nb-{¥W߃ \o°w sNbvX-Xns‚ kzm[o\w F{X-am-{X-amsW∂v<br />

Hcp {]mY-anI A]-{K-Y\w \S-Øn-bn-´p-≠v. temIsØ hymh-km-bn-I-ambn hf-sc-tbsd hnIkn-®n-´p≈<br />

cmPy-ß-fn¬ \n∂pw XnI®pw hyXy-kvX-am-bn, Irjn-bmWv (Im¿jn-I- hn-f-I-fpw, arK-kw-c-<br />

£-W-hpw, kap-t{ZmXv∏-∂-ß-fpw, Im¿jn-I- h-\-hn-`-h-ß-fpw, Im¿jnI hn`-h- kw-kvI-c-W-hpw) \ΩpsS<br />

P\-tIm-Sn-I-fpsS D]-Po-h-\-kp-c-£m-hy-h-ÿ-bpsS \s´√v F∂ hkvXp-X-bn-emWv Cu SmkvIv t^mgvkp-Iƒ<br />

Dd®p\n-∂-Xv.<br />

Aßs\, I¿jI IpSpw-_-߃ apX¬ tI{µ-k¿°mcpw temI -hym-]m-c- kw-L-S-\bpw hsc A\ptbm-Py-ambn<br />

{]h¿Øn-°msX Hcn-°epw kpÿn-c-amb Hcp Im¿jnI hym]mc kpc£m hyhÿ<br />

bmYm-¿∞y-am-°m≥ Ign-bp-I-bn-√. Aßs\ kp`-{Z-amb Hcp Im¿jnI kº-Zvhy-hÿ tIc-f-Øns‚<br />

kºZvkar-≤nsb kw_-‘n-®n-S-tØmfw Poh¬ {]m[m-\y-ap-≈-Xm-Wv. Imc-Ww, tIc-f-Ønse C∂sØ<br />

kml-N-cy-Øn¬ Im¿jnI hym]mctaJe ]cm-P-b-s∏-Sp∂ ]£w as‰m∂pw Xs∂ t\tc-bm-hm-\p≈<br />

Ah-kcw D≠m-hn√ F∂-Xm-Wv hkvXp-X.<br />

hym]m-c-Øn¬ Du∂¬ sImSp-t°≠ taJ-e-Iƒ<br />

tIc-f-Øns‚ hym]m-c-X{¥w Xmsg-∏-d-bp∂ aq∂p am¿§-\n¿t±-i -X-Xz-ß-fn-emWv Du∂¬ \¬Ip-<br />

∂-Xv.<br />

H∂m-a-Xmbn B`y-¥-c-hym-]mcw hn]p-e-am-°p-I-bpw, B`y-¥c-hn-]-Wn-bn¬ Xs∂ hne-bp-tSbpw<br />

KpW-\n-e-hm-c-Øn-t‚bpw Imcy-Øn¬ hfsctbsd {i≤n°p-Ibpw sNøp-I.<br />

c≠m-a-Xmbn temI-hym-]m-c-Øn\p {]mtZ-in-I-amb Du∂¬ F∂ \ne-bn¬ sX°≥ Gjy≥ cmPyß-fpsS<br />

{]mtZ-inI kl-I-c-W-Øn-\m-bp≈ kwL-S-\-bmb km¿°nepw -(SAARC), sX°v Ing-°≥<br />

Gjy≥ cmPy-ß-fpsS kwL-S-\-bmb Bkn-bm-\nepw -(ASEAN) AwK-ß-fmb cmjv{S-ß-fp-ambn tN¿∂p<br />

Iq´mbn {]h¿Øn-°p-I-bm-sW-n¬ hnI-kz-c-am-bn-s°m-≠n-cn-°p∂ Ab¬cm-Py-ß-fp-am-bp≈ hym]mc-ß-fn¬<br />

Ghcpw t\Sn-t\-Sn- ap-t∂-dpI F∂ e£y-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬ hnI-kn-∏n-°pI F∂Xpw<br />

Hcp X{¥-am-Wv. tIc-f-Øn-\v, {]tXy-In®pw, {ioe-, ate-jy, Xmbve-≠v, hnb-‰v\mw, Iwt_m-Un-b,


Ct¥m-t\jy F∂o cmPy-ß-fp-ambn ]c-kv]cw {]tbm-P-\-I-c-amb hym]m-c-_-‘-߃ ÿm]n-t°≠Xv<br />

Bh-iy-am-Wv.<br />

aq∂m-a-Xmbn sNtø-≠Xv BtKmf hym]mcw hn]p-e-am-°p-I-bm-Wv. hnti-jn®pw a≤y-]q¿∆tZ-i߃,<br />

B{^n-°, bqtdm-]y≥ bqWn-b≥, djy, tIma¨sh¬Øv cmPy-߃, hSt° Ata-cn° F∂nh-bp-am-bp≈<br />

hym]m-c-_-‘-߃ hn]p-e-am-°-Ww. CXn-te-°mbn hn]Wn \nco-£n-°p-∂-Xn-\pw, DXv∏∂ß-fpsS<br />

BhiyIX, KpW-\n-e-hmcw, hne-bpsS LS\ F∂nhsb kw_-‘n® Imen-I-amb hnh-c߃<br />

A∂∂v _‘-s∏-´-h¿°v FØn-°p-∂-Xn\v Im¿jn-I- hym-]m-c-Øn-\mbn Hcp Iev]nX k¿∆-Iem-ime<br />

(I-Ωn-j≥ ip]m¿i sNbvXn-´p-≈-Xmb) ÿm]n-t°-≠Xv Bh-iy-am-bn-cn-°p-∂p.<br />

am‰-߃ amt\Pv sNøm-\p≈ D]-I-c-W-߃<br />

kº-ZvL-S-\-I-fpsS BtKm-f-h-Xv°-c-W-Øn-s‚bpw, hym]m-c-Øns‚ DZm-ch¬°-c-W-Øn-s‚bpw<br />

kzm[o-\-Øns‚ ^e-ambn tIc-f-Øns‚ Im¿jn-I-ta-Je Cs∂mcp ]cn-h¿Ø\ L´-Øn-se-Øn-bn-cn-<br />

°p-∂p. Cu L´Øn¬, dnt∏m¿´n¬ Bh¿Øn®p Du∂¬ sImSp-Øn-´p≈t]mse DXv]m-Z\ h¿≤\,<br />

KpW-\n-e-hm-cw -sa-®-s∏-Sp-ج, aqey-h¿≤\ F∂n-h-bn¬ hnπhIc-amb apt∂‰w A\p-t]-£-Wo-bam-Wv.<br />

Cu cwK-ß-fn¬ D≠m-th≠ am‰-߃ \S-∏n-em-°m≥ Bh-iy-amb D]-I-c-W-߃ Xmsg-∏-dbp∂<br />

taJ-e-I-fn-emWv Icp-∏n-Sn-∏n-t°-≠-Xv.<br />

P\-kw-Jym-]-c-amb sh√p-hnfn Cu sh√p-hn-fnsb t\cn-Sm≥ bphP\-ßsf Im¿jn-<br />

I-hr-Øn-bn-te°v BI¿jn-°p-I-bpw, AXn-e-hsc<br />

Dd∏n-®p-\n-dp-Øp-Ibpw sNtø≠-Xp-≠v.<br />

kmt-Xn-I-amb sh√p-hnfn P\n-XI F©n-\o-b-dnw-Kv, P\nXIambn cq]m-¥-cs∏´<br />

Poh-Pme߃ (GMO), hnh-c-km-t-XnI hnZy<br />

(C-h-bpsS {]tbm-Kw)<br />

]mcn-ÿn-XnI sh√p-hnfn Imem-h-ÿ, Pew, aÆv, ssPh sshhn[yw (Im-emh-ÿ-tbbpw<br />

ssPh-ssh-hn-[y-tØbpw kw_‘n®<br />

BtKmf kao-]-\-߃/[mcWIƒ)<br />

kmº-Øn-I-amb sh√p-hnfn Irjnsb kw_-‘n® temIhym]m-c- I-cm¿ (WTA)<br />

[m¿Ωn-I-amb sh√p-hnfn hym]m-c-hp-ambn _‘-s∏´ _u≤nI kzØ-h-Im-i߃<br />

(TRIPS), temI -`£y Im¿jnI kwL-S\<br />

(FAO) bpsS kky P\n-XI t{kmX pIsf<br />

kw_-‘n® DS-ºSn<br />

Xpey-X-bpsS sh√p-hnfn kmaq-ln-Ihpw, enwK-]-c-hp-amb Ah-kc ka-Xzhpw<br />

Xpey-Xbpw A{]m-]y-am-b-Xns\ {]m]n-°¬<br />

ad-°mjv apX¬ tZml-hsc (1994-˛2002)<br />

kº-Zvhy-h-ÿ-I-fpsS BtKm-f-h-Xv°-c-W-Øn-\pw,- hym-]m-c-Øns‚ DZm-c-h-Xv°-c-W-Øn-\pw, kmº-<br />

Øn-I-hpw, ]mcn-ÿn-Xn-I-hpw, [m¿Ωn-I-hpw, kmt-Xn-Ihpw Bb am\-߃ D≠v. 1994 ad-°mjn¬<br />

h®p-≠m-°nb hym]mc DS-ºSn XnI®pw Ak-a-amb Hcp hym]mc hne-t]-i-em-bn-cp∂p F∂v sXfn-<br />

n-cn-°p-∂p. Imc-Ww, B DS-ºSn hyh-km-b-h-XvIrX cmPy-߃°v hºn® B`y-¥c Im¿jnI k_vkn-<br />

Un-Iƒ, "ªqt_m-Ivkn\pw, {Ko≥ t_mIvkn\pw' Iogn¬ Xß-fpsS Irjn-°m¿°v A\p-h-Zn-°m-\p≈<br />

[mcmfw hgn-Iƒ Xpd∂p sImSp-°p-I-bmWv sNbvXXv. C¥y-bn¬ GI-tZiw 110 Zi-e£w I¿j-I-<br />

IpSpw-_-߃ D≈-t∏mƒ, Ata-cn-°≥ sFIy-\m-Sp-I-fn¬ 2.00 Zi-e-£-hpw, bqtdm]y≥ bqWn-b-\n¬<br />

7.40 Zi-e-£hpw I¿jI IpSpw-_-ß-fm-Wp-≈-Xv. Ata-cn-°-bnse Irjn-`q-an-bpsS icm-icn hnkvXrXn<br />

200 slIvSdpw, bqtdm-]y≥ bqWn-b-\n¬ icm-icn 20 slIvS-dp-am-Wv. Chn-S-ß-fn¬ \¬I-s∏-Sp∂<br />

DXv∏m-Z\ klmbw Hcp I¿j-I\v Ata-cn-°-bn¬ {]Xn-h¿jw 20,000 bp.-F-kv.-tUm-fdpw (9 e£w<br />

cq]) bqtdm-]y≥ bqWn-b-\n¬ 400 bp.-F-kv.tUmfdpw (1,80,000 cq]) BsW∂p IW-°m-°-s∏-Sp-∂p.


Ign 8 h¿j-°m-esØ A\p-`-h-߃ ImWn-°p-∂Xv, hcp-am-\-am¿§-an-√mØ I¿j-I-Ip-Spw-_-<br />

ßsf klm-bn-°p-hm≥ temI- hym-]m-c- kw-L-S-\bv°v FSp-Øp-]d-b-Ø° bmsXmcp Imcy-]-cn-]m-<br />

Snbpw C√ F∂m-Wv. {]mY-an-I, Im¿jnIhn`-h-ß-fpsS Ib-‰p-a-Xnsb B{i-bn-°p∂ cmPy-߃°v<br />

"kzX{¥ hym]mc' hyh-ÿ-sIm≠v t\´-߃ D≠m-°p-hm≥ Ign-n-´n-√. samØw "{Ko≥ t_mIvk'v<br />

Nne-hp-I-fn¬ hnI-kzc cmPy-ß-fpsS ]v 15 iX-am\Øn¬ (1195) \n∂pw 12 iX-am\w (1999) Bbn<br />

Ipd-p. AXn-\m¬ Irjn-sb-kw-_-‘n® hyh-ÿ-Iƒ (AOA) Zcn-{Zsc klm-bn-°p-∂-Xpw, sNdp-InS<br />

I¿j-I-tcbpw Ah-cpsS D]-Po-h-\-Øn\pw ]cn-ÿnXn kwc-£-W-Øn\pw A\p-Iq-e-ambn \ne-sIm-<br />

≈p∂Xpamb Hcp N´°q´n-te°v ]p\xkwhn-[m\w sNtø≠Xv BhiyamsW∂v hy‡-am-Wv. tZmlk-tΩ-f\m-\-¥c<br />

A\p-c-⁄-\-ß-fn¬ \n∂pw hy‡-am-°p-∂X,v Hmtcm cmPyhpw AXns‚ {]tXyI<br />

Bh-iy-߃°v A\ptbmPyamb hn[-Øn¬, A¥mcmjv{S \nb-a-ß-fnepw in£-W-ß-fnepw (\n-_-<br />

‘-\-I-fn-epw) \n∂v Cf-hp-Iƒ In´m-\mbn {ian-°p-sa-∂m-Wv. "{Ko≥t_m-Ivkn'se hyh-ÿ-Iƒ hn]p-eam-°n,<br />

AXns‚ ad-hn¬ hfsc Db¿∂ klmbw sNdnb Hcp kwJy hcp∂ Im¿jnI IpSpw-_-<br />

߃°v \¬Ip-hm-\mWv bp.-F-kv.F. {ian-°p-∂Xv. Irjn-bpsS _lp-apJ [¿Ω-ß-fpsS ASn-ÿm-\-<br />

Øn-ep≈ Cf-hp-Iƒ°mWv bqtdm-]y≥ bqWn-b≥ kΩ¿±w sNep-Øp-∂-Xv. C¥y-bp-ƒs∏sSbp≈<br />

hnIkzc cmPy-߃ Hcp hnI-k\/`£y kpc£m t_mIvkn\pth≠n XpS¿®-bmbn kΩ¿±w \S-Ønh-cn-I-bm-Wv.<br />

A\p-c-RvP-\-߃ F√mw BXy-¥n-I-ambn At\Iw Cf-hp-I-fpsS Hcp h\-Øn-emhpw<br />

sNs∂-Øp-I, AXm-Is´, kº∂ cmjv{S-߃°v t\´-߃ D≠m-°p∂ hnNn-{X-amb Zni-bn-te-°m-bncn°pw<br />

Nmbp-∂-Xv. AXn-\m¬ kº∂ cmjv{S-߃ temI-hym-]m-csØ A´n-a-dn-°p∂ hn[-Øn-ep≈<br />

A\ymb k_vkn-Un-Iƒ A∏msS \o°w sNø-W-sa-∂pw, Im¿jnIhrØnsb B{i-bn®p Ign-bp∂<br />

hnI-kzc cmPy-߃°v IqSp-X¬ hn]Wn kuI-cy-߃ e`y-am-°-W-sa∂pw, kº∂ cmPy-ßsf \n¿_-<br />

‘n-t°-≠-Xmb Hcp kµ¿`w h∂n-cn-°p-I-bm-Wv. AXn-\m¬ h¿≤n® \nt£]w Im¿jn-I˛ {KmaoW<br />

hnI-k-\-Øn¬ \S-Øm-sX, hym]m-c-Øns‚ DZm-c-h-Xv°-cW Ime-L-´-Øn¬, hn]-Wn-bp-b¿Øp∂ Imcy-<br />

£-a-X-bpsS sh√p-hn-fn-Isf \ap°v t\cn-Sm≥ km≤y-a√m F∂ t_m[w \ap-°p-≠m-h-Ww. AXn-\m¬<br />

Xmsg-∏-d-bp∂ taJ-e-I-fn¬ h≥tXm-Xn¬ apX¬apS-°p-hm≥ tIµ-˛-kw-ÿm\ k¿°m-cp-Iƒ k∂-≤am-th-≠Xv<br />

ASn-b-¥n-c-amb Bh-iy-amWv.<br />

• aÆn-t‚bpw, Pe-Øn-t‚bpw kwc-£-Ww.<br />

• tdmUp-Iƒ, Pe-tk-N\w Dƒs∏-sS-bp≈ {KmaoW taJ-e-bnse ASn-ÿm\ kuI-cyhn-I-k\w<br />

• hnf-sh-Sp-∏n\ptijw kmt-XnIhnZy D]-tbm-Kn-°pIbpw, hn]-Wn-Im-cy-£-a-am-°p-Ibpw<br />

sNøpI.<br />

• Kth-j-W-hpw, ]cn-ÿnXn˛-km-t-XnI hn⁄m-\-ß-fpsS hnI-k-\hpw, hym]-\hpw<br />

• hnZym-`ym-khpw Btcm-Ky-]-cn-]m-e\hpw<br />

• hcƒ®-bpw, a‰p {]Ir-Xn-t£m-`-ßfpw AXn-Po-hn-°pI.<br />

• km\n-´-dnbpw ss^t‰m-km-\n-´dn \S-]-Sn-Ifpw<br />

apI-fn¬ ]d F√m taJ-e-I-fnepw hºn® \nt£]w \S-Øm-sX, Hcp t_mIvkn\pw hn]-Wnbnse<br />

am’-cy-ßsf t\cn-Sp-∂Im-cy-Øn¬ \sΩ klm-bn-°p-hm≥ Ign-bp-I-bn-√.<br />

ip]m¿i-Iƒ<br />

kXz-c-amb ]cn-K-W-\bv°pw, A\p-tbm-Py-amb I¿Ω-]-cn-]m-Sn-Iƒ Bkq-{XWw sNøp-hm-\p-ambn<br />

Xmsg-∏-d-bp∂ \S-]-Sn-Iƒ R߃ ip]m¿i sNøp-∂p.<br />

tZiobXe-Øn¬ \S-∏n-em-t°≠ ]cn-]m-Sn-Iƒ AS-ßnb Hcp Iq´w ip]m¿i-I-fpsS Hcp ]´nI<br />

R߃ BZyw apt∂m-´p-h-®n-cp-∂p. tZmlm ktΩ-f-\m-\-¥c A\p-c-RvP-\-{i-a-ß-fn¬ C¥y-bpsS Xmev]-<br />

cy-kw-c-£-W-Øn\v \mw ]n¥p-S-tc≠ X{¥-߃ Fs¥-√m-sa∂v {]kvXm-hn-®p-sIm≠v BWv ip]m¿i-<br />

Iƒ Bcw-`n-°p-∂-Xv. CtXØpS¿∂v tIc-f-Øns‚ Imcy-Øn¬ am{Xw {]k-‡-amb Hcp Iq´w ip]m¿i-<br />

Ifpw ka¿∏n-®n-cp-∂p. Ah-bn¬ Nne {]tXyI Im¿jnIhnf-Isf kw_-‘n® ip]m¿i-Ifpw AS-ßnbn-cp-∂p.


Irjnsb kw_-‘n® Icm-dp-Ifpw A\pcRvP\ N¿®-I-fn¬ tI{µk¿°m¿ Ah-ew-_n-t°≠<br />

X{¥-ßfpw<br />

Irjnsb kw_-‘n® Icm-dp-I-fpsS ]p\x]cn-tim-[\ tZmlmk-tΩ-f-\m\-¥c A\p-c-RvP\ N¿®-<br />

I-fn¬ Ct∏mgpw \S-∂p-h-cn-I-bm-Wv. A\p-c-RvP\ kw`m-j-W-߃°p≈ {]tXyI hyh-ÿ-Iƒ°v<br />

(Modalities) 2003 am¿®v 31 HmSp-IqSn A¥n-a-cq]w \¬tI-≠-Xp-≠v. A\p-c-RvP\ kw`m-j-W-ßsf<br />

kw_-‘n® {]tXyI hyh-ÿ-I-fpsS Hcp Ic-Sp-tc-J, (<strong>WTO</strong>)bpsS A\p-c-RvP\ kan-Xn A≤y-£≥,<br />

tI{µk¿°m-cns‚ hmWn-Py-Imcy a{¥m-e-b-Øn¬ 2002 Unkw-_¿ 18-˛mw XobXn FØn-®n-´p-≠m-bncn°pw.<br />

Irjnsb kw_-‘n® Icm-dns‚ ]p\x]cn-tim-[-\bv°v 2003 sk]vXw-_¿ 10 apX¬ 14 hsc<br />

saIvkn-t°m-bnse Im¨Iq-Wn¬ tNcp∂ a{¥n-Xe ktΩ-f-\-Øn¬ h®v A¥n-a- Xo-cp-am-\-am-Ip-∂-<br />

XmWv. tI{µ- hm-Wn-Py-Imcy a{¥m-e-bw, tI{µ-Ir-jn-h-Ip-∏p-ambn IqSn-bm-tem-Nn®v Xøm-dm-°nb A\pcRvP\߃°m-[m-c-amb<br />

{]tXyI hyh-ÿ-Iƒ F∂ C¥y-bpsS \ne-]mSv F¥m-sW∂v ImWn-<br />

°p∂ Hcp Ipdn∏v Cu dnt∏m¿´n¬ tN¿Øn-´p-≠v (A-\p-_‘w 2 ImWp-I). hn]Wn {]m]y-X, B`y-<br />

¥c klmbw, Ib-‰p-a-Xn-bnse am’cyw F∂n-hsb kw_-‘n® {]iv\-ß-fmWv AXn¬ ssIImcyw<br />

sNbvXn-´p-≈-Xv.<br />

B`y-¥c klmbw<br />

H.-C.-kn.Un ˛ kmº-Øn-I-k-l-I-cWØn\pw hnI-k-\-Øn\pw th≠n-bp≈ kwL-S\ (Organisati<strong>on</strong><br />

for Ec<strong>on</strong>omic Co-operati<strong>on</strong> and Development) bnse cmPy-߃ {]Xn-Zn\w GI-tZiw 1 _ney≥ tUmf¿<br />

hsc-bmWv Xß-fpsS I¿j-I¿°v k_vknUn \¬Ip-∂Xv F∂ Imcyw hfsc {]kn-≤-am-Wv. bp.-Fkv.F<br />

Ah-cpsS 2002 se Im¿jnI _n√n¬ Im¿jnI k_vknUn ho≠pw h¿≤n-∏n-®n-cn-°p-∂p. Cu<br />

k_vkn-Un-Iƒ F√mw Xs∂ "ªq t_mIvkv', "{Ko≥ t_mIvkv' F∂n-h-bn¬ IqSn Dƒs∏-Sp-Øn-bn-´p-<br />

≈Xpw A\p-h-Z-\o-b-a-√m-ØXpw BsW∂p hy‡-am-Wv. Ah-sbm∂pw "Bw_¿ t_mIvkv' \S-]-Sn-IfpsS<br />

]cn-[n-bn¬ s]Sp-∂-X√. "Bw_¿ t_mIvkn'¬ Dƒs∏-Sp∂ k_vkn-Un-Iƒ am{X-amWv hym]mcsØ<br />

Ak-a-am-°p∂-h-bmbn ]cn-K-Wn-°-s∏-Sp-∂-Xv.<br />

ASpØv \S-°p-hm≥ t]mIp∂ P\ohmh´ A\p-c-RvP-\m-tem-N-\-I-fn¬ Xmsg-∏-d-bp∂ _Z¬<br />

\n¿t±-i-߃ apt∂m´p hbv°p-∂Xv {]tbm-P-\-I-c-am-bn-cn-°pw.<br />

BZy-ambn \n¿t±-in-°m-\p-≈-Xv, F√m-hn[ t_mIvkp-Ifpw \ndp-Ø-em-°-W-sa-∂m-Wv. hym]mcsØ<br />

A´n-a-dn-°p-∂-Xpw A\ymbhp-amb hym]mc\S-]-Sn-I-fnse Acp-Xp-Ifpw A\p-hm-Z-ßfpw<br />

XnI®pw hy‡-X-bp≈ hm°p-I-fn¬, AkµnKv≤-amb `mj-bn¬ Xs∂ thWw Fgp-Xn-tN¿°phm≥.<br />

c≠m-a-Xm-bn, Hcp _Z¬ A\p-c-RvP-\m-X-Xz-sa∂ \ne-bn¬, kpÿn-c-amb D]-Po-h\ kpc-£-bpambn<br />

_‘-s∏´ \mem-a-sXmcp t_mIvkv "(D-]-Po-h-\- kp-c£m t_mIvkv)' \n¿t±-in-°m-hp-∂-Xm-Wv.<br />

AXv Xß-fpsS cmPy-ß-fnse {KmaoW P\-X-I-fpsS D]-Po-h-\- kp-c£ Db¿Øp∂ sh√p-hn-fn-Isf<br />

t\cn-Sp∂ hnI-kzc cmPy-ßsf, B cmPy-ß-fn¬ \S-Ø-s∏-Sp∂ Cd-°p-a-Xnsb \nb-{¥n-°p-hm≥ Ahsc<br />

i‡-cm-°p-∂-Xm-Wv. Xo¿®-bmbpw AØcw Cd-°p-a-XnIƒ hnI-kzc cmPy-ß-fnse P\e-£-ß-fpsS<br />

sXmgn-e-h-k-c-ß-tfbpw, D]-Po-h-\-am¿§-ß-tfbpw IS-∂m-{I-an-°p∂p F∂-Xn\v hniz-k\o-b-amb sXfnhp-Iƒ<br />

D≈ kml-N-cy-Øn¬, \mem-a-sXmcp D]-Po-h-\-kp-c£m t_mIvkv G¿s∏Sp-Øp-∂Xv XnI®pw<br />

\ymb-am-Wv. C¥y Dƒs∏-sS-bp≈ hnI-kzc cmPy-ß-fnse P\-kw-Jy-bn¬ 66 iX-am-\Øn¬ Gsdbpw,<br />

Irjnsb (Im¿jnI hnf-Iƒ, arK-kw-c-£-Ww, a’y-_-‘-\w, kwkvI-c-Ww, h\-hn-`-h-߃, h\-˛-<br />

Im¿jnI hn`h kwkvI-cWw) BWv D]-Po-h-\-Øn\v B{i-bn-°p-∂Xv. AXn-\m¬ {KmaoW sXmgn¬<br />

D]-Po-h-\-am¿§ßsf XI¿°p∂ Xc-Øn-ep≈ hym]m-c-hy-hÿ Xo¿®-bm-bpw, ]´n-Wn-sb-bpw, hni-<br />

∏n-s\bpw h¿≤n-∏n-°p-I-bmWv sNøp-∂-Xv. Aßs\ sFIycmjv{Sk` {]Jym-]n-®n-´p≈ ]pXnb kl-<br />

{km-_vZ-Øns‚ BZy Zim-_vZ-Øn¬ Xs∂ Zmcn-{Zyhpw hni∏pw \n¿Ωm¿÷\w sNø-W-sa∂ e£yw,<br />

km≤y-a-√m-Xm-°p-Ibpw sNøpw. CXns‚ ^e-ambn Ct∏m-gp≈ kº-∂¿°pw Zcn-{Z¿°pw CS-bn-ep≈<br />

hnShv Zmcp-W-ambn h¿≤n-°p-Ibpw kaq-l-saßpw inYn-eo-I-cn-°-s∏-Sp-Ibpw sNøpw F∂ Imcyw<br />

Xo¿®bm-Wv. Cu h¿Ø-am-\-Im-e- ]-cn-X-ÿnXn BtKm-f-X-e-Øn¬ XpS-cp-I-bm-Wv. GXm\pw Zi-e£w<br />

am{Xw hcp∂ Im¿jnI IpSpw-_-߃°v hºn® tXmXn-ep≈ kmt-XnI klm-bhpw, aqe-[\ klm-


-hpw, ]e-hn[ k_vkn-Un-Ifpw \¬In ]cn-c-£n-°p∂ C∂sØ ÿnXn XpS-cp∂ ]£w, 100 Zi-e-<br />

£-Øn¬ IqSp-X¬ hcp∂ sNdp-In-S-I¿j-I¿°v kmtXnIhnZytbm, hmbv]-tbm, hnf-sh-Sp-∏n-\p-tijw<br />

ASn-ÿm\kuI-cy-ßtfm e`n-°mØ hnI-kz-c- cm-Py-ß-fnse I¿j-I¿°v, kº∂ cmPy-ß-fnse<br />

I¿j-I-cp-ambn BtKmf hym]m-c-Øn¬ Xpey i‡n-bn¬ a’-cn-°p-hm≥ Ign-bmØ kml-N-cy-Øn¬,<br />

Ah-k-c-Xp-ey-X-bn-√mØ Hcp "kzX{¥ hym]mc' Zmcn-{Zy-\n¿Ωm¿÷-\-Øn-\p≈ D]-I-c-Wam-°p-hm≥<br />

Hcn-°epw klm-b-I-c-am-hp-Ibn-√.<br />

hym]mcw kzX-{¥-am-bn-cp-∂m¬ am{Xw t]mc, AXv \oXn-]q¿∆hpw Bbn-cn-°-Ww. hnI-kzc<br />

cmPy-ß-fnse Im¿jnI hyØn-bn¬ G¿s∏-´n-cn-°p∂ P\-tIm-Sn-I-fpsS D]-Po-h-\-tØm-Sv, hnti-jn®pw<br />

{]mY-anI DXv∏m-Z-I-tcmSv \oXn-Im-Wn-°p-∂Xpw IqSn Bbn-cn°-Ww kzX-{¥-hym-]mcw. \n¿±n-jvS-amb<br />

D]-Po-h\ kpc-£m-t_m-Ivkns‚ B\p-Iq-ey-߃°v A¿lX \n›-bn-°p∂ apJy -am-\-ZWvUw, Hcp<br />

cmPysØ P\-kw-Jy-bn¬ F{X-i-X-am-\-amWv D]-Po-h-\-Øn\v Irjnsb B{i-bn-°p∂Xv F∂Xv Bbncn°Ww.<br />

G‰hpw Ipd iX-am\w, P\-kw-JybpsS 50 Bbn-cn-°-Ww. Cu hnI-k\ t_mIvkv F∂<br />

Bibw apt∂m-´p-h-®Xv Hcp hn`mKw hnI-kzc cmPy-ß-fm-Wv. CØ-c-samcp ]≤-Xn-bn¬ sNdnb hcp-am-<br />

\-°m-cpw, hcp-am-\-am¿§-ß-fn¬ Zcn-{Z-cmb I¿j-Icpw DXv]m-Zn-∏n-°p∂ hnf-Iƒ°v, hn]Wn kuI-cy߃<br />

e`y-am-h-Ww. AXn-\mbn Irjnsb kw_-‘n® Icm-dn (AOA) se B¿´n-°nƒ 6˛2 \v A\p-k-c-<br />

W-ambn, Zcn-{Z-I¿j-I¿°v Db¿∂ \ne-hm-c-Øn-ep≈ B`y-¥-c-k-lm-b-߃ \evIp-hm-\p≈ \S-]Sn<br />

{Ia-ßfpw, hyh-ÿ-Ifpw Dƒs∏-Sp-tØ-≠-Xm-Wv.<br />

aq∂m-a-Xmbn ""k_vknUn'' F∂ hIp-∏n¬ Dƒs∏-SpØn At\-I-Z-i-e£w sNdp-In-S-I¿j IpSpw-<br />

_-߃°v Xp—-amb klmbw am{Xw sImSp-°p∂ coXn Xo¿®-bmbpw \mw Hgn-hm-°-Ww. ASn-ÿm-\-<br />

ku-I-cy-hn-I-k-\-hpw, a‰-t\Iw s]mXp-k-lmb ]cn-]m-Sn-I-sf-t∏m-ep≈ B`y-¥c klmbhpw F√m<br />

hym]m-csØbpw A´n-a-dn-°p∂X√m-Ø-Xn-\m¬ A\p-h-Z-\o-b-hp-a-√. AXn-\m¬ Irjn-s®ehv h¿≤n-<br />

°p-∂-Xp-aqew hcp-am\w Xptemw Xp—-am-bn-Øo-cp∂ XnI®pw {]Xn-Iq-e-amb Hcp Im¿jn-I- hy-hÿ-bpsS<br />

BLm-X-Øn¬, hºn® IS-_m-≤y-X-bn¬s∏´v PohnXw hgn-ap-´n-\¬°p∂ sNdp-InS<br />

I¿jI P\-tIm-Sn-Iƒ°v t]cn-\p-am-{X-ap≈ k_vknUn \¬Ip-∂ -ÿm-\Øv Zcn-{Z-I¿j-I¿°pw,<br />

{KmaoW P\-߃°pw kpÿn-c-amb D]-Po-h-kp-c£m klmbw \¬Ip∂ Hcp kao-]-\-amWv kzoIcn-t°-≠-Xv.<br />

tI{µ-k¿°m-cns‚, <strong>WTO</strong> bn¬ \ΩpsS Xmev]-cy-ß-f-S-ßnb {]iv\-߃ ssIImcyw sNøp-∂-hcpw,<br />

\bw cq]o-I-cn-°p-∂-hcpw Cu Poh¬{]-iv\-ß-sf°p-dn®v {]Xn-I-cW £a-amb coXn-bn¬ t_m[-<br />

hm-∑m-cm-bn-cn-°-Ww.<br />

hn]-Wn -{]m-]yX<br />

BZyambn, hymh-km-bn-I-ambn hnI-kn® cmPy-ß-fnse hn]-Wn-bn-te°v hnI-kz-c -cm-Py-߃°v<br />

IS-∂p-sN-√p-hm≥ XS- -ambn \n¬°p∂ F√m- Xm-cn-t^-Xc hyh-ÿ-Ifpw ]p\x]cn-tim-[\ sNøp-<br />

Ibpw, FSpØpIf-bp-Ibpw sNø-Ww. AtX-k-abw hnI-kzc cmPy-߃°v km\n-´-dn˛ ss^t‰m-km-\n-<br />

´dn (SPS) \S-]-Sn-I-fp-tS-bpw, `£y-kp-c-£bv°p th≠-Xmb sImUIvkv Fen-sa-t‚-dn-bkv am\-Z-<br />

WvU-ß-fp-tSbpw taJ-e-bn¬ Ah¿°p≈ tijn h¿≤n-∏n-°p-hm≥ klm-b-߃ hym]-I-am-t°≠XmWv.<br />

bmYm¿∞y-t_m-[-an-√mØ hn[-Øn-ep≈ Db¿∂ km\n-´-dn ss^t‰m-km-\n-´-dn \ne-hm-c-߃ hnIkzc<br />

cmPy-ß-fpsS Ib-‰p-a-Xn°v FXn-cmbn, hym]mc XS- -߃ krjvSn-°p-hm-\mWv hn\n-tbm-Kn-<br />

°s∏Sp∂Xv. km\n-´-dnbpw ss^t‰m-km-\n-´dn (SPS) bpamb \S-]-Sn-I-fpsS am\-Z-WvU-߃ Fs¥ms°-bm-bn-cn-°-W-sa∂v<br />

Xocp-am-\n-°p∂ {]{In-b-bn¬ C¥ybpw a‰p hnI-kzc cmPy-ßfpw ]m-fn-I-fmbn-cn-°-Ww.<br />

AtX-k-abw B`y-¥c D]-t`m-K-Øn\pw, Ib-‰p-a-Xn°pw D≈ \ΩpsS DXv∏-∂-߃°v<br />

\Ωp-tS-Xmb Hcp (F-kv.-]n.-F- v) ipNn-Xz-˛-tcm-Km-Wp-hn-ap‡ kwkvI-cW k{ºZmbw, \mw hnI-kn-∏ns®-Sp-°pI<br />

Xs∂ thWw.<br />

c≠m-a-Xm-bn, _m≤y-X-s∏´ Xmcn^v Cf-hp-Iƒ G‰hpw Ipd \nc-°n¬ BhWw F∂XmWv<br />

\ΩpsS \ne-]m-Sv. F√m C\-ß-fp-sSbpw taep≈ Xmcn-^p-Iƒ F√m-‰nepw Htc-t]mse DS-\Sn Cf-hp-<br />

Iƒ sNøp-∂-Xns\ \ap°v AwKo-I-cn-°m-\m-hn-√. IqSmsX F√m `£y FÆ-I-fp-sSbpw samØw<br />

_u≠v \nc°v 300% F∂v Dd-∏n-®n-´p-≈-Xns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬, Xo¿®-bmbpw tkmbm-_o≥ FÆbpsS<br />

_u≠v \nc-°mb 45 iX-am-\Øn¬ \n∂pw h¿≤n-∏n-°phm≥ \ap°v A¿lX D≈-Xm-Wv.


CXp-Iq-Sm-sX, hnI-kzc cmPy-ß-fpsS kº-Zvhy-h-ÿ-bn¬ \n¿Æm-b-I-amb {]m[m\yw D≈ DXv∏-<br />

∂-ß-fpsS \ne-hn-en-cn-°p∂, D®-tImSnbn¬ \n¬°p∂ Ib-‰p-aXn Xmcn-^p-I-fn¬ KWy-amb Cf-hp-<br />

Iƒ hcp-Øm≥, hyh-km-b-h-XvIrX cmPy-߃ kΩ-Xn-t°-≠Xv AXymh-iy-am-Wv.<br />

P\-kw-Jy-bpsS 50 iX-am-\Øn¬ A[nIw P\-ßfpw D]-Po-h-\-Øn\v Irjnsb B{i-bn®p Ignbp∂<br />

hnI-kzc cmPy-߃, Nne ]cn-[n-bn¬ \n∂p-sIm≠v Cd-°p-aXn Xmcn-^p-Iƒ Db¿Øp-∂-Xn\pw,<br />

AtXm-sSm∏w Cd-°p-a-Xn-bpsS Af-hn¬ Nne \nb-{¥-W-߃ G¿s∏-Sp-Øp-∂-Xn\pw hnI-knX cmPy߃<br />

A\p-h-Zn-°-Ww. AXm-bXv sNdp-InS I¿j-I-cp-tSbpw, kºm-Zy-sam-∂p-an-√mØ {Kmao-W-˛kv{Xo<br />

]pcp-j-∑m-cpsSbpw Pohn-X-tØbpw D]-Po-h-\-am¿§-sØbpw XI¿°pIbpw Zmcn-{ZysØ sImSp-ºn-cnsIm-≈n-°p-Ibpw<br />

sNøm≥ Cd-°p-a-Xn-Iƒ Imc-W-am-Ip∂p F∂v Ft∏m-sgms° hy‡-ambn sXfn-bp-<br />

∂pthm, At∏mƒ F√mw AØcw Cd-°p-a-Xn-bpsS Af-hn¬, \nb-{¥Ww A\n-hm-cy-am-bn-Øo-cp-∂-<br />

XmWv.<br />

hym]m-c-hp-ambn _‘-s∏´ _u≤n-I-˛-kz-Ø-h-Imiw (TRIPS)<br />

]pXp°nb _u≤nIkzØ-h-Imi \nb-aØns‚bpw-˛-ssPh sshhn≤y I¨sh≥j-s‚ (CBD)bpw,<br />

kky-P-\n-XI t{kmX- n-s\- kw-_-‘n-®, temI `£y ˛ Im¿jnI kwL-S-\ -(TAO) bpsS hyh-ÿ-<br />

I-ƒ F√mw Xs∂, [m¿ΩnI \oXn-bp-tSbpw, Xpey-X-bp-tSbpw aqey-߃°v A\p-]q-c-I-am-bn-cn-°-Ww.<br />

{]tXy-In®pw `£y-Ønepw Btcm-Ky-kp-c-£-bnepw ]c-a-{]m-[m-\y-ap≈ I≠p-]n-Sp-Ø-߃°v \n¿∫-<br />

‘-ambpw ssek≥kv \¬Ip-∂-Xn\v _u≤n-I-kz-Ø-hImi-Øns‚ ({Sn-]vkns‚) \n_-‘-\-Iƒ D≠mh-Ww.<br />

AXp-t]mse P\nXI t{kmX- p-I-fp-tSbpw hn`-h-ß-fp-tSbpw {]mY-anI kwc-£-Icpw, ]c-ºcm¿÷nX<br />

hn⁄m-\Øns‚ (\m-´-dn-hn-s‚) DS-a-I-fp-ambhcp-ambn I≠p-]n-Sn-Ø-ß-fp-tSbpw a‰p t\´ßfptSbpw<br />

^e-߃ ]p-sh-bv°m\pw {Sn]vkn¬ hyh-ÿ-Iƒ sNtø-≠-Xm-Wv. `mhn-bn¬ ssPh<br />

sshhn[y Nqj-Whpw, Ah-Im-iew-L-\hpw kw_-‘n® ]cm-Xn-Ifpw, ]c-kv]c `oXnbpw C√m-Xm-°phm≥<br />

Cu \S-]Sn klm-bn-°p-∂-Xm-Wv.<br />

`qan-im-kv{X-]-c-ambn AwKo-I-cn-°-s∏´ DXv∏-∂-߃°v ]cn-c£ (tPym-{K-^n°¬ C≥Un-t°-j≥)<br />

Cu hIp-∏n¬s∏´ DXv∏-∂-ßsf AwKo-IrX ]´n-I-bn¬ Dƒs∏SpØp-∂-Xn\v hkvXp-\n-jvT-amb<br />

Hcp ]≤Xn hnI-kn-∏n-t°-≠-Xm-Wv. ae-_m¿ Ipcp-ap-fIv t]mep≈ DXv∏∂-ß-fpsS A¥m-cmjv{S<br />

AwKo-Im-chpw, {]ikvXn-bp-ap≈ `qan-im-kv{X-]-c-amb t]cp-Iƒ CØcw Hcp ]´n-I-bn¬ Ahsb tN¿°phm-\p≈<br />

A¿l-X-bpsS Hcp {][m-\- am-\-Z-WvU-am-bn-cn-°-Ww.<br />

hym]m-c-kp-c-£bpw I¿jI-t£-ahpw<br />

hn]-Wn-bnse shdpw Hcp NqXm-´-ambn Irjn-bpw, Im¿jn-I-hr-Ønbpw amdp∂ kml-N-cy-Øn¬,<br />

Im¿jnIhrØn-bn-te°v bph-P-\-ßsf BI¿jn-°p-hm≥ Ign-bp-I-bn-√. AXpsIm≠v 500 Zi-e£w<br />

I¿jI IpSpw-_-߃°v BZm-b-I-c-amb hn]-Wn-Iƒ Dd-∏m-°p-hm-\m-I-Ww ]pXp-°nb Irjn-sb-kw-<br />

_-‘n® Icm-dn (AOA) s‚ G‰hpw {][m-\-e£yw. kpÿn-c-amb Hcp Im¿jnI hyh-ÿbv°pw kwXr-<br />

]vX-cmb Im¿jnI IpSpw-_-߃°pw am{Xta \ΩpsS {Kl-Øn¬ (`q-an-bn¬) 2030 BIp-tºm-tg°pw<br />

A[n-h-kn-°m≥ t]mIp∂ 800 Zi-e£w hcp∂ Ipp-߃°pw, kv{Xo˛]pcp-j-∑m¿°pw th≠ `£ykp-c£<br />

Dd-∏m-°m≥ Ign-bp-I-bp-≈q.<br />

Irjn-bpsS _lp-ap-J-[¿Ωw (Multi-functi<strong>on</strong>ality of Agriculture)<br />

Irjn GI-tZiw 2 _ney≥ hy‡n-I-fpsS D]-Po-h\ kpc-£-sb-bmWv, BtKm-f-X-e-Øn¬<br />

kzm[o-\n-°p-∂-Xv. AtX-k-abw Xs∂ Irjn°v a\p-jys‚ ]mcn-ÿn-Xn-Ihpw kmwkv°m-cn-I-hp-amb<br />

kpc-£-tbbpw KWy-ambn kzm[o-\n-°p-hm≥ I-gn-bp-∂p-≠v. Ct∏mƒ Irjn°v \m\m-apJ [¿Ω-߃<br />

Ds≠∂ ]cn-I-ev]-\-bv°p-th≠n hmZn-°p-∂-Xmb hnI-knX cmPy-߃, F¥m-bn-cp-∂mepw AXns\<br />

kz¥w I¿j-I-cpsS k_vknUn h¿≤n-∏n-°p-hm-\pw, hyh-km-b-h-XvIrX cmPy-߃°p-≠m-Ip∂ Xmcnt^-Xc<br />

hym]m-c-X-S- -߃°v Hcp {]Xn-tcm-[-\nc sI´n-∏-Sp-°p-hm-\p-ambn hn\n-tbm-Kn-°m≥ A\p-h-Zn-<br />

°-cp-Xv.<br />

Irjn-bpsS _lp-ap-J-[¿Ω-߃ F∂ XXzw hnI-kn-∏n-s®-Sp-°p-tºmƒ AXns‚ {]tbm-KsØ


kw_-‘n®v Hcp s]cp-am-‰-®-´-Øn\v cq]w \evI-Ww. F∂m¬ am{Xta ]pXp-°n-b- Ir-jnsb kw_-<br />

‘n® Icm-dn¬ (AOA) AXn\v A¿l-amb ÿm\w e`n-°p-Ibp≈q.<br />

\ΩpsS D]-Po-h-\-kp-c£m hyh-ÿ-bpsS \s´√v Xs∂ IrjnbmIbm¬, XpS¿∂p \S-°p∂<br />

A\p-c-⁄-\N¿®-I-fn¬, \ΩpsS B`y¥-c-Ir-jn-bpw, Im¿jnI IpSpw-_-ß-fpsS D]-Po-h-\hpw ]cn-c-<br />

£n-°pI F∂-XmWv \ΩpsS \ne-]m-Sns‚ ASn-Ød. AtX-k-abw \ΩpsS Im¿jnI ]cn-Wm-a-Øns‚<br />

{]h-W-X-Iƒ,-sshhn-[y-h-Xv°-c-Ww, ]®-°-dn-I-fp-tS-bpw, P¥p-P-\ym-lm-c-Øn-s‚bpw h¿≤n® DXv]m-Z-<br />

\sØ em°m-°n-bmWv \oßp-∂-sX-∂p-≈- Imcy-Øn¬ \ap-°v hy-‡-amb ho£Ww D≠m-bn-cn-°Ww.<br />

temI-cm-Py-߃ Hcp tai-bv°p-Np-‰pw A\p-c-⁄\ N¿®Iƒ \S-Øp-tºmƒ, Zmcn-Zy-\n¿Ωm¿÷-<br />

\hpw {Kmao-W-P-\-t£-ahpw e£y-am-°p∂ a‰p kam\ cmPy-ß-fpsS \nc-bp-ambn tN¿∂p C¥y<br />

{]h¿Øn-°p-∂-XmWv hnth-I-]q¿∆-amb \S-]Sn. \oXn-]q¿∆-amb Xmcn-^p-Iƒ, Cd-°p-a-Xn-bn¬ \n-b-<br />

{¥Ww F∂n-h- -bn-eqsS Im¿jnI IpSpw-_-߃°v G‰hpw Ipd hcpam-\-sa-nepw Dd∏m°p∂<br />

ÿnXn-bn¬ \mw FØ-Ww. AXn\v hym]m-csØ A´n-a-dn-°p∂ k_vkn-Un-Ifpw, Irjn-bpsS _lpapJ<br />

[¿Ωw F∂ Bibw Dƒs∏-sS-bp-≈ hnhn[ \ymb-hm-Z-߃ Db¿Øn hym]-tc-Xc XS- -ßfpw<br />

a‰pw hnI-knX cmPy-߃ {]tbm-P-\-s∏-Sp-Øm-Xn-cn-°p-hm≥ kam-\-Nn-¥m-K-Xn-°m-cp-ambn HØp-tN¿∂p<br />

\mw {]h¿Øn-t°-≠-Xp-≠v.<br />

tI{µ-k¿°m-cns‚ {]h¿Ø-\-]-cn-[n-bn¬ hcp∂ c≠p ip]m¿i-IƒIqSn IΩn-j\p hbv°phm-\p-≠v.<br />

Ah:<br />

Xmcn-^ns‚ \nb-a-ßfpw N´-ßfpw : tI{µ-k¿°m-cns‚ Ib-‰paXn˛-C-d-°p-aXn \b-ßfpw<br />

temI-hym-]m-c-kw-L-S-\-bpsS hyh-ÿ-Iƒ \S-∏n-em-°-s∏´Xns‚ ^e-ambn tIc-f-Øns‚<br />

Im¿jn-I-ta-J-e-bn¬ Hcp ]p\:kwL-S\ Bh-iy-am-°n-Øo¿Øn-cn-°p-∂p. tIc-f-Ønse Irjn-`q-an-bpsS<br />

80% Dw Zo¿L-Im-e-hn-f-Iƒ°v \o°n-h-®n-cn-°p-∂-Xn-\m¬, Ipd-®p-\o-s≠mcp {Iao-I-cW Ime (adjustment<br />

period), (Ipd-Xv 5\pw 10 \pw h¿j-߃°v CS-bv°v) tØ°v Cu hnf-Iƒ°v ]cn-an-X-amb<br />

kwc-£-W-hpw, A[nI \nt£-]-k-lm-bhpw Bh-iy-am-Wv. {]tXy-In®pw ]pXnb hym]mc Icm¿ (U-<br />

ªyq.-‰n.F.) G¿s∏-Sp-Øn-bn-´p≈ kpc£m hyh-ÿ-Iƒ-˛-C-d-°p-a-Xn°v Xmcn-^p-Iƒ Npa-ØpI t]mep≈<br />

a‰p \S-]-Sn-Iƒ-˛-Xo¿®-bmbpw \mw {]tbm-P-\-s∏Sp-Ø-Ww. C°m-e-Øn-\n-S-bn¬ kwÿm\ I¿j-I¿°v<br />

Bh-iy-amb hym]m-c-ti-jn-Iƒ ssIh-cn-°p-hm≥ kabw e`n-°p-∂-Xm-Wv. IqSmsX hn`h t{kmX- p-<br />

I-fpsS Hcp ]p\¿hn-X-c-Whpw, hn\ym-khpw kwÿm-\-Øns‚ am’-cy-ti-jnsb h¿≤n-∏n-°p-Ibpw<br />

sNøpw.<br />

Ah-km-\-h´ DdptKz A\p-c-⁄-\-Øn\v apºp≈ N¿®-Iƒ, Xmcn^v \nc-°p-am-‰-ß-fpsS<br />

BLmXw Fs¥∂v ]cn-K-Wn-®n-cp-∂n-√. DZm-l-c-W-Øn-\v, Cd-°p-aXn sNø-s∏-Sp∂ ]mw Hmbn-en-t‚bpw<br />

tkmbm-_o≥ FÆ-bp-tSbpw taep≈ Ipd Xmcn^p \nc-°p-Iƒ hmkvX-h-Øn¬ shfn-s®-Æ-bptSbpw<br />

XpS¿∂v sIm{]-bp-tS-bpw, \mfn-tI-c-Øn-t‚bpw ta¬ i‡-amb BLm-X-amWv G¬]n-®p-I-gn-<br />

n-cn-°p-∂-Xv. tkmbm-_o≥ FÆ-bpsS Xmcn^v G‰hpw Ipd \nc-°mb 45% am{X-ambn AwKo-Icn-°pI<br />

hgn, -\mfo-tI-c-hp-ambn hn]-Wn-bn¬ t\cn´p a’-cn-°p∂ ]mw Hm-bn-en\v Db¿∂ \nc-°n¬<br />

Xmcn^p Npa-Øp-hm≥ km≤y-a-√msX h∂n-cn-°p-∂p. ]mw Hm-bn-en\v C\n Fs¥-nepw Xmcn^v h¿≤\<br />

hcp- -Øp-∂-]£w AXns‚ ^e-ambn tkmbm-_o≥ FÆbv°v A\p-Iq-e-amb hn]-Wn-bm-Wp-≠m-hpI.<br />

tIc-f-Øns‚ kº-Zvhy-h-ÿsb kmc-ambn _m[n® H∂mWv d_-dns‚ Cd-°p-a-Xnbv°v G¿s∏-<br />

Sp-Ønb hfsc XmW _u≠v \nc-°p-Ifpw AssπUv Xmcn^v \nc-°p-Ifpw (Ah bYm-{Iaw 40% Dw<br />

25%) Bbn-cp-∂p. AXn-\m¬ tZio-b-X-e-Ønepw temI-hym-]mc kwL-S-\m-X-e-Øn-epw, Xpey-X, sNdp-<br />

InS Im¿jnI IpSpw-_-ß-fpsS D]-Po-h-\-kp-c£ F∂o XXz-ß-fpsS ASn-ÿm-\-Øn¬ Hcp Xmcn^v<br />

\n¿Æb tImUn\v cq]w \¬Im≥ \S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-t°-≠-Xm-Wv.<br />

ItΩm-Un‰n t_m¿Up-I-fpsS ]p\x-kw-L-S-\bpw ]p\xk÷o-I-c-Whpw<br />

tXbn-e, Im∏n, d∫¿, \mfn-tI-cw, kpK-‘-{Z-hy-߃ F∂n-h-bpsS ItΩm-Un‰n t_m¿Up-Iƒ<br />

IgnIm-eØv hfsc hne-tb-dnb tPmen \n¿∆-ln®p Ign-h BI-bm¬, C∂sØ ]pØ≥<br />

BtKmf hym]m-c-km-l-N-cy-ß-fpsS kµ¿`-Øn¬, Ah kz¥w Ncn-{X-]-c-amb {]k-‡nsb AXn-Po-


-<br />

hn®p Ign-n-cn-bv°p-∂p. AXn-\m¬ ItΩm-Un‰n t_m¿Up-I-fpsS {]h¿Ø\ßfpw,-Ah-bpsS s]mXp-<br />

Np-a-X-e-I-fpw, Hmtcm t_m¿Un\pw Htcm {]tXyI DXv]-∂-Øns‚ taep≈ Npa-X-e-Ifpw \n›-bn-°phm≥<br />

Hcp D∂-X-Xe IΩn‰n cq]o-I-cn-°p-hm≥ tIcf k¿°m¿ tI{µ-k¿°mcn-t\mSv \n¿t±-in-°-Wsa∂v<br />

IΩn-j≥ ip]m¿i sNøp∂p. C∂sØ temI-hym-]mc hyh-ÿ-bn¬ kwPm-X-am-bn-´p≈ {]Xn-<br />

Iqemhÿbpambn a√-Sn-°p∂ AkwJyw sNdp-InS DXvv]m-Z-I-cp-tSbpw, tXm´w sXmgn-em-fn-I-fp-tSbpw<br />

hcp-am-\hpw, D]-Po-h-\-kp-c-£bpw Dd-∏m-°p-hm≥ ^e-{]-Z-amb kwhn-[m-\-ambn ItΩm-Un‰n t_m¿Up-<br />

Isf am‰p-hm≥, Ahsb ]p\xkwL-Sn-∏n-°p-Ibpw ]p\xk÷o-I-cn-°p-Ibpw sNøpI F∂Xv B D∂X<br />

kan-Xn-bpsS apJy-]-cn-K-W\m hnj-b-ß-fn¬ (tSwkv Hm^v d^-d≥kv) H∂m-bn-cn-°-Ww.<br />

tIc-fsØ am{Xw kw_-‘n® ip]m¿i-Iƒ<br />

IΩn-j≥ GXm\pw CS-°me ip]m¿i-Iƒ CXn-\Iw \S-Øn-bn-´p≠v (A-\p-_‘w IV apX¬<br />

VII hsc ImWp-I). IΩn-js‚ apJy ip]m¿i-I-fn¬ NneXv Xmsg ]d-bp-∂p.<br />

1) Im¿jnI hym]m-c-Øn\v Hcp D∂XXe Ãm≥UnwKv IΩn‰n cq]o-I-cn-°p-I<br />

temI hym]m-c-Ønse amdn-am-dn-h-cp∂ ]cnX:ÿnXn-Isf ^e-{]-Z-ambn ssIImcyw sNøphm≥<br />

Ign-b-W-sa-∂p-s≠-n¬, hym]m-c-ta-J-e-bnse F√m apJy Xev]c I£n-I-fp-tSbpw {]h¿Ø-\-<br />

ßfpw, Bkq-{X-Whpw, GIo-Ir-Xhpw, kwb-p‡-am-bn-´p-≈Xpw Bbn-cpt∂ aXn-bm-hq. AXv Hcp hmZykw-Ko-X-hr-µ-˛(-knw-^Wn<br />

Hm¿s°-kv{S) Ønse AwK-ß-fpsS ]c-kv]c ]qc-I-amb Iq´m-bva-t]m-se<br />

B-bn-cn-°Ww. tIc-f-Øns‚ Im¿jn-I-hym-]m-c-\-b-Øns‚ tI{µo-IrX kwbp‡ {]h¿Ø\ (knw-^-<br />

Wn) Øn\mbn Hcp Im¿jnI hym]mc Ãm‚nwKv IΩn‰n, _lp: apJy-a{¥n A≤y-£-\m-bpw, _lp:<br />

Irjn-˛-I-b¿ a{¥n D]m-≤y-£-bm-bpw, cq]o-I-cn-°-W-sa∂v IΩn-j≥ ip]m¿i sNøp-∂p. {]n≥kn-∏¬<br />

sk{I-´dn (Ir-jn-h-Ip-∏v) CXns‚ saº¿ sk{I-´dn Bbn-cn-°-Ww. F√m apJy Xev]-c-I-£n-Ifpw<br />

kwÿm-\sØ I¿j-I¿, tXm´w DS-a-I-fp-tSbpw sXmgn-emfn-I-fp-tSbpw kwL-S-\-Iƒ, tI{µ-k¿°mcns‚<br />

ItΩm-Un‰n t_m¿UpIƒ, tIcf Im¿jnI k¿∆- -Iem-im-e, C¥y≥ Iu¨kn¬ t^m¿ A{-<br />

KnIƒ®-d¬ dn-tk¿®v (sF.-kn.-F.-B¿), kn.F-kv.sF.-B¿, I¨kyqa¿ At m-kn-tb-j≥, s]mXpam-[y-a-ß-ƒ<br />

-(A®Sn, CeIv-t{Sm-Wn-°v, C‚¿s\-‰v), tIcf k¿°m-cns‚ _‘-s∏´ hIp-∏p-Iƒ, F∂nh¿<br />

CXns‚ Aw-K-ß-fm-bn-cn-°-Ww. CXn-\p-]p-d-ta, temI-hym-]m-c-kw-L-S\m (U-ªyq.-‰n.-H) {]iv-\-߃<br />

ssIImcyw sNøp∂ D∂-X-Xe DtZym-K-ÿ-∑msc, Cu Ãm‚nwKv IΩn-‰n-bn¬ FIvkv-˛-Hm-^ntjym<br />

AwK-ß-fmbn \ma-\n¿t±iw sNøp-hm≥ tI{µ-k¿°m-cns‚ Irjn˛- -hm-Wn-Py-Im-cy-a-{¥m-e-b-ß-tfmSv tIcf<br />

k¿°m¿ A`y¿∞n-°-Ww. {]kvXpX IΩn-‰n-bpsS apJy-]-cn-K-W-\m-hn-j-b-߃ (tSwkv Hm^v d-^d≥kv)<br />

Xmsg-∏-d-bp-∂p.<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

tem-I-hym-]mc-cw-KØv am-’cy£aX ssIh-cn-°-W-sa∂ e£y-tØmsS tIc-f-Øn\v e`yamb<br />

F√m-hn-`h t{kmX- p-I-fn¬ \n∂pw ]c-am-h[n t\´-ß-fp-≠m-°m≥ tI{µ-˛-kw-ÿm\<br />

k¿°m-cp-I-fp-sSbpw D`-b-I-£n-I-fp-sSbpw _lp-I-£n-I-fp-sSbpw ]n¥p-W-tbmsS apt∂m-´p-hbv°p∂<br />

F√m ]cn-]m-Sn-Ifpw tI{µoIr-Xhpw, kwbp-‡-hp-amb coXn-bn¬ GtIm-]n-°p-I.<br />

B`y-¥-c-˛-hn-tZi hn]-Wn-I-fnse {]h-W-X-Isf XXv-kabw hne-bn-cp-Øp-hm\pw, tamWn-‰¿<br />

sNøp-hm\pw kwhn-[m\w G¿s∏-Sp-Øp-I.<br />

{]mtbm-KnI I¿Ω-]-cn-]m-Sn-Iƒ, hnti-jn®pw, I¿jI IpSpw-_-ß-fp-tSbpw sXmgn-em-fn-I-fptSbpw<br />

t¢i-ßsf eLq-I-cn-°p-∂h \S-∏n-em-°p-I.<br />

Dev]m-Z-\-£-aX ]c-am-h[n h¿≤n-∏n-°p-hm-\pw, Irjn-s®-e-hp-Iƒ ]c-am-h[n Ipd-bv°p-hm\pw,<br />

Irjnsb kq£va-amb {i≤bpw IrXy-\n-jvTbpw th≠ {]hr-Øn-bm-Ip∂ Hcp L´-Øn-te°v<br />

am‰n \Sp-∂-Xn\v Bh-iy-amb \S-]-Sn-Iƒ ssIs°m-≈p-I.<br />

Im¿jnI hym]m-c-Ønepw, _u≤nI kzØ-h-Imi \nb-a-Ønepw \ΩpsS I¿j-I-tcbpw, P\-<br />

km-am-\y-tØbpw s]mXp-am[y-a-ß-fn-eqsS km£-c-cm-°p-hm-\p≈ ]cn-]m-Sn-Isf t{]m’m-ln-<br />

∏n-°p-I.


IΩn-j≥ \n¿t±-in-®n-´p≈ Iev]nX k¿∆-I-em-im-e-bp-tS-bpw, ]p\:kwL-Sn-∏n-°-s∏´ kwÿm-<br />

\-`q-hn-\n-tbmK t_m¿Un-t‚bpw {]h¿Ø-\-ß-fn¬ \b-]-c-amb ta¬t\m´w hln-°p-I.<br />

cmPysØ sNdp-InS IpSpw-_-ß-fp-tSbpw, I¿j-I-sØm-gn-em-fn-I-fp-tSbpw D]-Po-h\ kpc-£m-<br />

{]-h¿Ø-\-߃ XpS¿\-S-]-Sn-bpsS ASn-ÿm-\-Øn¬ i‡-am-°p-hm≥ \S-]-Sn-Iƒ \n¿t±-in-<br />

°pI.<br />

ii) Zpcn-Xm-izmk {]h¿Ø-\-߃<br />

tXm´w taJ-e-bnse sXmgn-em-fn-I-fpsS Iqenbpw, sXmgnepw kpÿn-c-am-°p-hm≥ tI{µ-k¿°mcns‚<br />

kºq¿Æ-{Kma tbmkvKm¿ tbmP\ ]≤-Xn-bn¬ Dƒs∏-SpØn `£y-hn-X-cWw sNøp∂ ]cn-<br />

]mSn \S-∏n-em-°p-hm\pw, tIcf k¿°m¿ tI{µ-K-h¨sa‚ns‚ klmbw tXtS-≠-Xm-sW∂v IΩnj≥<br />

BZysØ CS-°me dnt∏m¿´n¬ Xs∂ ip]m¿i sNbvXn-cp-∂p. AØcw Hcp ]cn-]m-Sn-bn¬ ]ncn-<br />

®p-hn-So-epw, tXm´w AS-®p-]q-´epw Hgn-hm-°p-hm-\mbn, cq£-amb kmº-ØnI t¢iw A\p-`-hn-°p∂<br />

tXm´w sXmgn-em-fn-Iƒ°v Iqen-bpsS Hcp-`mKw `£y (A-cn)- ambn \¬Ip-I-bmWv sNøp-∂-Xv. tIcf<br />

k¿°m¿ Cu Zni-bn¬ CXn-\Iw \S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-®p-Im-Wp-∂-Xn¬ IΩn-j\v kt¥m-j-ap-≠v.<br />

iii) B`y-¥cklmb \-S]Sn-Iƒ<br />

Im¿jnI hym]mc cwKØpw, B`y-¥c DXv]m-Z\taJ-e-bn-epw, Irjn-°m-cp-sS, hnti-jn®pw<br />

sNdp-InS I¿j-I-cp-tSbpw \ma-am{X Irjn- -°m-cp-tSbpw hcp-am\w h¿≤n-∏n-°p-∂-Xn-\mbn Hcp-Iq´w<br />

klmb \S-]-Sn-Iƒ°v cq] Iev]\ sNtø-≠-Xm-bn-´p-≠v. AØcw \S-]-Sn-Iƒ hne-Ø-I¿®-bn¬\n∂pw<br />

Bizmkw, hne kpÿn-cX hcp-ØpI F∂n-h-bn¬ am{X-a√ th≠-Xv, adn®v Ah DXv]m-Z\w h¿≤n-∏n-<br />

°p-∂-Xn\pw IqSn-bp-≈-Xm-bn-cn-°-Ww. CXn-\p≈ ]mt°Pv \S-]-Sn-I-fn¬ Xmsg-]-d-bp∂ Imcy-߃<br />

IqSn Dƒs∏-Sp-tØ-≠-Xm-Wv.<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

Ãm‰yq-´-dn-bmb G‰hpw Ipd Xmßp-hne, (<str<strong>on</strong>g>MS</str<strong>on</strong>g>P) tIc-f-Ønse hb¬tXm-´-hn-f-Iƒ°pIqSn<br />

hym]-I-am-°-Ww. AØ-c-samcp \S-]Sn, {io. A`n-PnXv sk∂ns‚ t\Xr-Xz-Øn¬ C¥y°v Hcp<br />

Zo¿L-Ime [m\y-\bw cq]o-I-cn-°m≥ \nbp-‡-amb IΩn‰n tcJ-s∏-Sp-Øn-b-Xpt]m-se,<br />

temIhym]mckwL-S-\-bpsS hyh-ÿ-Iƒ°v A\p-]q-c-I-am-bn-cn-°-Ww. `£y-[m-\y-߃ G‰hpw<br />

Ipd Xmßp-hnebpsS ASn-ÿm-\-Øn¬, ^pUv tIm¿∏-td-j≥ Hm^v C¥y \S-Øp∂ `£y-<br />

[m\ykw`-cW k{º-Zmbw XpS-c-W-sa∂pw {]kvXpX tI{µk¿°m¿ IΩo-j≥ ip]m¿i<br />

sNbvXn-´p-≠v.<br />

hym]m-c-Øns‚ Imcy-Øn¬ amdp∂ Xmcn-^p-Iƒ, IpØs\ CSn-bp∂ A¥m-cmjv{S hne-Ifn¬\n-∂p-w,<br />

Aan-X-amb Cd-°p-aXn h¿≤\hn¬ \n∂pw Irjn-°msc ]cn-c-£n-°m-\mbn hn\ntbm-Kn-°m-hp-∂-Xm-Wv.<br />

`£y-[m-\y-ß-fpsS Imcy-Øn¬ Cu \S-]Sn kzoIm-cy-am-sW∂v A`n-<br />

PnØv IΩn‰n ip]m¿i sNøp-∂p-≠v.<br />

Cd- -°p-a-Xn-bpsS Af-hp-I-fpsS \nb-{¥Ww (QRS) ho≠pw Npa-Øp-tºmƒ AXv D]-Po-h-\-kpc£m<br />

t_mIvkns‚ N´-°q-Sn-\p-≈n¬ \n∂p-sIm≠v \S∏nem-°mhp∂-Xm-Wv. hmkvX-h-Øn¬<br />

Im¿jnI- DXv]-∂-ß-fpsS Cd-°p-a-Xn-ta-ep≈ Af-hp-]-c-amb \nb-{¥-W-߃ (QRS) t]mep≈<br />

t\cn-´p≈ Cd-°p-aXn \nb-{¥W \S-]-Sn-Iƒ, `£y-kp-c-£bpw {Kmao-W-hn-I-k-\hpw F∂<br />

e£yw ap∂n¬ h®p-sIm≠v ]n≥Xp-S-cp-I-bm-Wv th≠-sX∂v Irjnsb kw_-‘n®<br />

Icmdn(AOA)s‚ Ct∏mƒ \ne-hn-en-cn-°p∂ cq]-Øn¬Xs∂ A\p-h-Z-\obw BWv F∂v hmZn-<br />

°-s∏´p hcp-∂p-≠v.<br />

DXv]m-Z\w h¿≤n-∏n-°p-I, I¿j-I¿°v kpÿn-c-amb hcp-am\w Dd-∏m-°pI F∂n-h-bv°mbn<br />

H´-\-h[n \b-]-c-amb \S]SnIƒ apt∂m-´p-h-bv°m-\p-≠v. Ch-bn¬ hnf C≥<br />

jzp-d≥kv, `mh-\-m]q¿Æ-amb \nc-h[n {Kmao-W-hmbv]m kwhn-[m-\-߃, ]pXnb cq]-Øn-ep≈<br />

Im¿jnI hnI-k\ tkh-\-{]-h¿Ø-\-߃, hn]-W\w sNøp-hm-\p≈ kuI-cy-߃, kw`-c-<br />

Ww, kwkvI-c-Ww, hn]-W-\-Øn-\p≈ (am¿°-‰nw-Kv) kl-I-c-W-kw-L-ßsf t{]m’m-ln-∏n-<br />

°pI F∂n-ß-s\-bp≈ \S-]-Sn-Iƒ CXn¬ Dƒs∏-Sp-∂-h-bm-Wv.<br />

Xmsg-∏-d-bp∂ hnj-b-ß-fn¬ Hcp _lp. in£W (multi disciplinary) \b-Øns‚ ASn-ÿm-\-<br />

Øn-ep≈ Kth-j-W-߃ Bcw-`n-t°-≠-Xp-≠v. a) tIc-f-Ønse Irjn kPo-hhpw,


Im¿jnIhym]mcw Du¿÷-kz-ehpw B°n-Øo-°m≥ Bh-iy-amb hnhn-[-ßfmb B`y-¥-ck-lmb<br />

\S-]-Sn-Iƒ Gh? b) AØcw \S-]-Sn-Iƒ temI-hym-]mc kwL-S-\-bpsS hyh-ÿ-I-fpambn<br />

s]mcp-Ø-s∏-Sp-∂hbmtWm? c) \mw kzoI-cn-°p∂ \S-]-Sn-Isf <strong>WTO</strong> bpsS Icm¿ hyhÿ-Iƒ°v<br />

A\p-tbm-Py-ambn ÿm]-\-h-Xv°-cn-°p-hm≥ Bh-iy-amb A\p-c-⁄\ X{¥-߃<br />

F∂n-ßs\ Bhn-jvI-cn°mw?<br />

Cu hnj-b-ß-fn¬ BWv Kth-j-W-]-c-amb ]T\w Bh-iy-ambn h∂n-cn-°p-∂-Xv.<br />

\mfo-tI-cw, Iip-h-≠n, d∫¿, tXbn-e, Im∏n F∂o tIc-f-Øns‚ F√m Zo¿L-Im-e-hn-f-I-fptSbpw<br />

]p\¿ \So-en\pw ]p\-c-[n-h-mk-Øn-\pw, GXm≠v 1 apX¬ 15 hsc h¿j-Im-e-Øn-\Iw<br />

apgp-h≥ Irjn-`q-anbpw hnf-Iƒ sIm≠p\n-d-bv°p-I F∂Xv e£y-am°n Hcp Bkq-{XnX _rl-<br />

Xv]-≤Xn Bhn-jvI-cn-°p-I-bpw, Cu hnf-I-fpsS ]p\¿Po-h-\-Øn-\pw, ]p\-c-[n-hmkØn\pambn,<br />

Im¿jn-I-˛-{Km-aoW hnI-k\ tZiob _mv (NABARD), tI{µ ]®°dn hnI-k\ t_m¿Uv<br />

(NHDB), ItΩm-Un‰n t_m¿Up-Iƒ, kwÿm\ k¿°m¿ F∂o ÿm]-\-ß-fpsS kl-I-c-WtØmsS<br />

Hcp dnthmƒhnwKv ^≠v cq]o-I-cn-°p-Ibpw sNøp-I.<br />

(iv) kapt{ZmXv]-∂-ß-fpsS B`y¥c Ib-‰p-aXn hn]-Wn-Iƒ hn]p-eo-I-cn-°pI<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

kapt{ZmXv]∂ taJ-e-bn¬ Xmsg-∏-d-bp∂ ASn-b-¥nc \S-]-Sn-Iƒ \S-∏n-em-t°-≠-Xm-Wv.<br />

B`y-¥-c-ambn D]-t`mKw sNø-s∏-Sp∂ a’y-hn-`-h-ß-fpsS KpW\ne-hm-c-sØ-∏‰n, a’y_-<br />

‘\w \S-Øp∂h¿, a’y hym]m-cn-Iƒ, D]-t`m-‡m-°ƒ F∂n-h¿°n-S-bn¬ Ah-t_m[w<br />

hf¿Øm-\p≈ {]h¿Ø-\-߃ \S-Øp-I.<br />

kpÿn-c-ambn a’y-t{km-X pIƒ ]p\-cp-÷o-hn-∏n-°m\pw, amt\-Pvsa‚ v ]cn-]m-Sn-Iƒ i‡-<br />

am-°phm\pw, SCM F{Kn-sa‚n¬ Iogn¬ e`y-am-Ip-∂, F∂m¬ A\p-h-Z-\o-b-a√, Xncn-°p∂<br />

klm-b-߃ \¬Ip-hm\pw DX-Ip∂ hn[Øn¬, a’y-ta-J-e-bn¬ \ne-hn-ep≈ k_vkn-Un-Isf-∏‰n<br />

_‘-s∏´ F√m-h-tcbpw kw_-‘n® ka-{K-amb Hcp ]T\w \S-ØpI.<br />

hnth-I-]q¿∆-hpw, DNn-X-hp-amb Xocp-am-\-߃ FSp-°p-hm≥ klm-bn-°p∂ B[p-\n-I-hpw,<br />

ImenIhpamb hkvXp-ÿnXn hnh-c-W-°-W°p tiJ-c-W-Øn\v ASn-Ød CSp-hm≥ \S-]Sn<br />

kzoI-cn-°p-I.<br />

bYm¿∞ a’y-_-‘-\-Øn-te¿s∏-Sp-∂-h¿°pw, kz¥-ambn t_m´p-Iƒ D≈-h¿°pw am{Xw<br />

a’y-_-‘-\-Øn-\p≈ A\p-hmZw ]cn-an-X-s∏-Sp-Øp-∂-Xn-\mbn kap-t{Zm¬]-∂-ta-J-e-bn¬ ]cnjvIm-c-߃<br />

sIm≠p-h-cn-I.<br />

]cn-:ÿnXn kwc-£-W-Øn\pw, kpÿn-c-amb amt\-Pvsa‚n\pw Bh-iy-amb \S-]-Sn-Iƒ kzoIcn-°p-I.<br />

]mcn-ÿn-XnI a’y-_-‘-\-tØbpw, Ipd Nnehp hcp∂ _mly C≥]p-´p-Iƒ sIm≠v<br />

kpÿn-c-amb a’y-k-ºØv kwc-£n-°p-∂-Xns\bpw Ipdn®v a’y-h-Ip∏v DtZym-K-ÿ∑m¿°v<br />

]p\¿ ]cn-io-e\w \¬Ip-I.<br />

Xmsg-]-d-bp∂ hnf-I-fp-ambn _‘-s∏´˛C-d-°p-aXn-˛Ib-‰p-a-Xn-I-fpsS Af-hp-]-c-amb \nb-{¥-W߃<br />

(QRS), amdn-amdn hcp∂ Xmcn^p-Iƒ, Ãm‰yq-´-dn-bmb G‰hpw Ipd Xmßp-hne (<str<strong>on</strong>g>MS</str<strong>on</strong>g>P) t]mep≈<br />

{]iv\-ß-fn¬ tI{µ-k¿°m¿ kwÿm\ k¿°m-cp-ambn N¿® sNbvXv, kao-]-\-߃ ]p\:]cn-tim-<br />

[\ sNø-W-sa∂v IΩn-j≥ \n¿t±-in-°p-∂p.<br />

(v) \mfo-tIcw<br />

\mfo-tI-c-hnf tIc-f-Ønse P\-kw-Jy-bn¬ `qcn-`m-K-Øn-t‚bpw D]-Po-h-\-kp-c-£bv°pw, Blmc-Ønse<br />

t]mj-I-Øn\pw A\p-t]-£-Wo-b-am-Wv. Ign GXm\pw h¿j-ß-fmbn h≥tXm-Xn¬<br />

]mw Hm-bnepw, tkmbm-_o≥ FÆbpw Cd-°p-aXn sNbvXp-h-cp-∂-Xns‚ ^e-ambn Aÿn-c-amb<br />

hne-\n-e-hmcw aqe-ap≈ _p≤n-ap-´p-I-fmWv Cu hnf A\p-`-hn-®p-h-cp-∂-Xv. CXp-Iq-SmsX, thcp-Nobepw,<br />

aWvU-cn-t]m-ep≈ tcmK-ß-fpw, IoSm-Wp-_m-[bpw \mfo-tI-c-Øn\v t\cn-tS-≠n-h-∂p. AXn-\m¬<br />

tIc-I¿j-I¿ aqeyh¿≤nX {]h¿Ø-\-ß-fn-eqsS Ah-cpsS hcp-am\w sshhn-[y-h-Xv°-cn-t°-≠Xv Bhiy-am-Wv.<br />

Cu e£y-Øn\mh-iy-amb, Ct∏mƒ e`y-amb kmt-Xn-I-hn-Zy-I-sf-∏‰n Cu dnt∏m¿´ns‚


c≠mw-`m-K-Øn¬ IΩn-j≥ \nb-an® SmkvIv t^mgvkns‚ D]tZ-i߃ tN¿Øn-´p-≈Xp ImWp-I. sNdp-<br />

InS \mfo-tIc DXv]m-Z- -I¿°v hnf-sh-Sp-Ø-Xn-\p-tijw Bh-iy-amb kwkvI-c-Ww, ]m°nwKv,<br />

hn]Wn e`yX F∂nh kpI-c-am-°p-hm≥ sNdnb sXßptXm´ DS-a-I-fpsS Iq´m-bva-Iƒ cq]o-I-cn-<br />

°-W-sa∂v IΩn-j≥ ip]m¿i sNøp-∂p. hnf-sh-Sp-∏n-\p-ti-j-ap≈ kmt-Xn-I-hn-Zy-bpsS {]tbm-K-<br />

Øn¬ Cu Iq´mbva tIc-I¿j-I¿°v AUvhmt‚Pv Hm^v kvsIbnen¬ e`y-am-°pw. AtX-k-abw<br />

hfsc {][m-\-amb Imcy-amWv, Cd-°p-aXn Uyq´n-bpsS ]cn[n _u≠v \nc-°ns‚ A{Xsbnepw<br />

Db¿ØpI F∂-Xv. CtXm-S-\p-_-‘n®v \mfo-tI-c-Øns‚ DXv]m-Z-\-£-aX sa®-s∏-Sp-tØ-≠Xv AXymh-iy-am-b-Xn-\m¬,<br />

AXn-\mbn hn]p-e-amb tXmXn¬ {]mbw-sN∂ sXßp-Iƒ apdn-®p-am-‰n, X¬ÿm-<br />

\Øv k-c-bn\w ssXIƒ Dƒs∏sS, DXv]m-Z-\-£-aX IqSnb anI® C\w sXßn≥ ssXIƒ h®p-]n-<br />

Sn-∏n-°p-Ibpw Ahsb {i≤-tbmsS amt\-Pv sN-øp-Ibpw th≠n-bn-cn-°p-∂p. Cßn-s\-bp≈ D¬]m-Z-\-<br />

£-aX h¿≤-\hv D≠m-bn-s√-n¬ Irjn-®n-e-hp-Iƒ IqSn-b-XmbnXs∂ XpS-cp-Ibpw, BZm-bw XmWncn°p-Ibpw<br />

sNøpw.<br />

(vi)tXm´-hn-f-Iƒ<br />

tXm´-hn-f-I-fpsS Imcy-Øn¬ `qhn-\n-tbm-Kw, `q]-cn-jvI-cWw Dƒs∏-sS-bp≈ Imcy-ß-fpw, ]cn-<br />

:ÿn-Xn, Imem-h-ÿ, DXv]m-Z-\hpw DXv]m-Z-\-£-a-X-bpw, hym]m-c-hpw, hn]-Wn-bpw, \nt£-]-Iklmbw,<br />

\nIp-Xn, \oXn-\ymb ÿm]-\-߃, {]mtZ-in-I kzbw-`-cW ÿm]-\-߃, Ah-bpsS Npa-X-e-Iƒ<br />

F∂nh F√mw IW-°n-se-Sp-Øp-sIm≠v ka-{K-amb Hcp \b-Øn-\p≈ N´-°qSv kwÿm\w hnI-kn-<br />

∏n-t°-≠-Xm-Wv. A{]-Im-c-ap≈ ka-{Khpw, kwtbm-Pn-X-hp-amb \b-cq-]o-I-c-W-Øns‚ cq]-tcJ<br />

Xøm-dm-°p-hm≥ Hcp D∂-X-Xe hnZ-Kv≤-k-anXn cq]o-I-cn-t°-≠-XmWv.<br />

(a) d_¿<br />

d_-dns‚ B`y-¥c Itºm-f-hne IpØs\ CSn-bp-hm-\p≈ apJy-Im-cWw, kzm`m-hnI d_dn (NR)<br />

s‚ Cd-°p-a-Xn-bn-t∑ep≈ Af-hp-]-c-amb \nb-{¥-W-߃ (QRS) \o°w sNbvX-Xp-X-s∂-bmWv. sNdp-<br />

InS I¿j-I-cmWv tIc-f-Øn-se-ºmSpw d_¿ Irjn-sN-øp-∂-Xv. tamt´m¿ hml\ hyh-km-b-Øns‚<br />

(Im¿, kvIq´¿ apX-em-b-h-bp-sS) hnIm-k-Øns‚ ^e-ambn kzm`m-hnI d_-dns‚ B`y-¥-c-amb D]-<br />

t`mKw h¿≤n-°p-∂-Xm-Wv. AXp-sIm≠v Ipd-Xv 2015-˛mw am≠p-h-sc-bp≈ Cu cwKsØ d_-dns‚<br />

Bh-iy(-Un-am‚ v)Ønt‚bpw kssπ-bp-sSbpw hkvXp\n-jvS-amb hnh-c-ti-J-c-Whpw, ]T-\hpw<br />

hfsc {]m[m\yw A¿ln-°p∂p. CXns‚ ^e-ambn B`y-¥c DXv]m-Z-\-Ønepw, Xnc-s-SpØ Ahiy-d-_¿<br />

DXv]-∂-ß-fpsS Cd-°p-a-Xn-bnepw Hcp k¥p-enX \bw kzoI-cn-°p-hm\pw, sNdp-InS d_¿<br />

DXv]m-Z-I-cpsS Xm¬]-cy-߃ _en-I-gn-°m-sX-bp≈ Ahiy d_¿ Cd-°p-aXn \S-Øp-Ibpw sNøm≥<br />

Ign-bp-∂-Xm-Wv. kzm`m-hnI d_-dns‚ DXv]m-Z-\w, hn]-Øp-Iƒ, d_¿ Cd-°p-a-Xnbpw Ib-‰p-a-Xnbpw<br />

F∂nh kw_-‘n®v ka-{K-ho-£-W-ap≈ Hcp ]≤-Xnbv°v cq]w \¬Ip-hm-\mbn kzm`m-hnI<br />

d_dns‚ DXv]m-Z- -I-cp-tS-bpw, D]-t`m-‡m-°-fp-tSbpw {]Xn-\n-[n-Iƒ AS-ßp∂ Hcp hnZ-Kv[-k-anXnsb<br />

\ntbm-Kn-°p-hm≥ tIc-f-k¿°m-cn-t\mSpw, d_¿t_m¿Un-t\mSpw Cu IΩn-j≥ ip]m¿i sNøp∂p.<br />

CXn-\p-]p-d-ta, Irjnsb kw_-‘n® Icmdn (AOA) s‚ ]cn-[n-bn¬ sIm≠p-h-cp-∂-Xmb kµ¿`-Øn¬<br />

d_-dns\ Im¿jn-I-hn-f-I-fpsS ]´n-I-bn¬ tN¿t°-≠Xv AXym-h-iy-am-Wv.<br />

(b) tXbne<br />

1990-I-fp-sS BZy-ap-≠mb, ap≥tkm-hn-b‰p bqWn-bs‚ ]X-\-sØ XpS¿∂v, tXbn-ebpsS hne<br />

cq]-bn¬\n∂pw amdn a‰p aqeyw-Iq-Snb \mW-b-ß-fn¬ \n¿Æ-bn-°p-hm≥ XpS-ßn-b-tXm-sS-bm-Wv tXbne<br />

hyh-km-b-Ønse {]Xn-k‘n Bcw-`n-°p-∂-Xv. Ign--Im-e-ß-fn¬ tXbne hyh-km-b-Øn¬ KpW-\ne-hm-cw,<br />

sshhn-[y-h-XvI-c-Ww, aqey-h¿≤\ F∂n-h-bn¬ Bh-iy-amb bmsXmcp Du∂-epw \¬In-bncp-∂n-√.<br />

Fnepw C∂sØ ISpØ a’-cm-[n-jvTnX hym]mc kml-N-cy-ß-fn¬ Ch-bn-se√mw hfsc<br />

{i≤n-t°-≠-Xm-bn-cn-°p-∂p. tIc-f-Ønse tXbn-e°v KpW-\n-e-hmcw Ipd-hm-b-Xn-\m¬ B`y-¥-c-hn-]-<br />

Wn-bn¬Xs∂ hne Ipd-hm-Wv. AXn-\m¬ Htc-k-abw DXv]m-Z-\-£-a-X-bnepw, KpW-\n-e-hm-c-Øn-epw<br />

hºn® ]ptcm-K-Xn-bp-≠m-°p-∂-tXm-sSm∏w, C≥ v Nmb, Nmb k©n-Iƒ, Huj-[-tØ-bne t]mep≈<br />

aqey-h¿≤nX D¬]-∂-ßfpsS \n¿Ωm-W-Øn-epw, hn]-W-\-Ønepw i‡-amb Du∂¬ \¬Ip-∂-Xn- -emWv<br />

tXbne-Ir-jn-bp-tSbpw hym]m-c-Øn-t‚bpw `mhn ÿnXn-sN-øp-∂-Xv.


(c) Im∏n<br />

Im∏n-bpsS Imcy-Ønepw \mw Db¿∂ DXv]m-Z-\-£-a-X-bnepw KpW- -\n-e-hm-c-Ønepw sshhn-[y-h-<br />

Xv°-c-W-Ønepw Du∂¬ sImSp-t°-≠-Xm-bn-´p-≠v. sI\nb, sImfw-_n-b, {_ko¬ t]mep≈ cmPyß-fn¬\n∂pw<br />

A¥m-cm-jv{S-am¿°-‰n-te°v hcp∂ Im∏n-bpsS Afhn-\-\p-k-cn-®mWv, Im∏n-bpsS A¥mcm-jv{S-hne<br />

-Iq-Sp-Ibpw Ipd-bp-Ibpw sNøp-∂-Xv. hfsc thKw Aen-bp-∂-Xn-\m¬ C≥ v Im∏n-bpsS<br />

\n¿Ωm-W-Øn\v A\p-tbm-Py-amWv tdm_-Ã. Im∏n-s®-Sn-bn¬ IoS-\m-in-\n-I-fpsS {]tbmKw, DXv]m-Z-\-<br />

Øns‚ A¥n-a-L-´-Øn-ep≈ Im∏n-bn¬ H´pw-Xs∂ Ah-ti-jn-°mØ hn[-Øn¬ Bbn-cn-°Ww Xømdm-t°-≠Xv<br />

sNdp-InS Irjn-°m¿°v Im∏n-°pcp DW-°p-hm≥ th≠ kuI-cy-߃ kzbwklmb {Kq∏p-<br />

Iƒ \¬tI-≠-Xm-Wv.<br />

(d)kpK-‘-{Z-hy-ß-fpw, Ipcp-ap-fIpw<br />

kpK-‘-{Z-hy-hn-f-I-fpsS Imcy-Øn¬ aqey-h¿≤-\bv°v [mcmfw km≤y-X-I-fp-≠v. Ah \mw icn°pw<br />

NqjWw sNbvXn-´n-√. IoS-\m-in-\n-bpsS Ah-in-jvS-߃ I¿i\-ambpw Hgn-hm-°-Ww. KpW-\n-e-hm-chpw,<br />

{_m≠v \mahpw hfsc {][m-\-am-Wv. ssPh-kp-K-‘-{Z-hy-ß-fpsS DXv]m-Z-\-hpw, hn]-Wnbpw hfsc<br />

t{]m’m-ln-∏n-°-s∏-tS-≠-Xp-≠v. ae-_m¿ Ipcp-ap-fIv t]mep≈ DXv]-∂-߃°v Pntbm{K-m^n-°¬<br />

C≥Un-t°-j≥ F∂ XXz-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬ XnI®pw AwKo-Im-c-Øn\v A¿l-X-bp≠v F∂-<br />

XmWv kXyw. IpcpapfIn\v {]tXy-In-®pw.<br />

e) h≥tXm-Xn¬ D≈ kw`-cWhpw (]-m-fn-ØtØm-Sp IqSn-b) kssπ amt\-Pvsa‚pw<br />

tXm´-hn-f-I-fpsS Imcy-Øn¬ tI{µ-k¿°m-cn‚ {KmaoW tKmUu¨ ]≤-Xnsb ]cn-jvI-cn®v hnIkn-∏n-°p-hm≥<br />

tI{µ hmWnPy a{¥m-ebw ap≥ssI FSp-t°-≠-Xm-Wv. G‰hpw Ipd hnebv°v<br />

DXv]∂w hn¬t°≠n hcp∂, AXm-bXv \jvS-hn-ebv°v hn‰-gn-t°-≠-ÿn-Xnbpw, _mly-i-‡n-Iƒ<br />

hne-bn¬ CS-s]-Sp-∂Xpw Hgn-hm-°m≥ {KmaoW tKmUu¨ ÿm]n-°p-∂Xv klm-b-I-c-am-bn-cn-°pw.<br />

Cu kml-N-cy-ß-fn¬ A{]-Im-c-ap≈ Hcp hyh-ÿ, k¿°m-cn¬ \n∂v ASn-ÿm-\-ku-I-cy-߃ sI´n-<br />

∏-Sp-°p-hm-\p≈ klm-b-tØmsS G‰hpw \∂mbn amt\Pv sNøp-hm≥ I¿j-I-kw-L-S-\- -Iƒ°pw kl-<br />

I-c-W-kw-L-߃°pw Ign-bp-∂-Xm-Wv.<br />

f) Cd-°p-aXn sNbvX DXv]-∂-ßsf ]n∂oSv Ib‰n Ab-bv°m-\p≈ A\p-aXn Zp¿hn-\n-tbmKw<br />

sNøp-∂Xv XSbpI<br />

Cd-°p-aXn sNø-s∏´ DXv]-∂w, aqey-h¿≤-\bv°p tijw Ib-‰p-a-Xn-sN-øm-\p≈ {]tXyI A\paXn<br />

]e-t∏mgpw Zp¿hn-\n-tbmKw sNø-s∏-Sp-∂p-≠v. CXv tIc-f-Ønse tXbne°rjn-°m-cpsS Xm¬]-<br />

cy-߃°v hf-sc-tbsd lm\n-I-c-am-Wv. Cu A\p-a-Xn-bpsS \S-]-Sn-{I-a-߃ tI{µ-˛-kw-ÿm-\-k¿°mcp-Iƒ<br />

kwbp-‡-ambn {i≤-tbmsS ]p\:]cn-tim-[n-°p-I-bpw, Aßns\ G‰hpw Ipd aqey-h¿≤-\,<br />

Ipd--]-£w, km[m-cW Cd-°p-aXn Xocp-h-bpsS A{X-sb-nepw B°p-Ibpw sNø-Ww. Dt±iip≤ntbmsS<br />

A\p-hmZw \¬Ip∂ Hcp Bi-bw, bmsXmcp XXz-Zo-£-bp-an-√msX Xpcw hbv°-s∏-Sp-∂p.<br />

aqey-h¿≤-\-bv°m-bn-´p≈ Cd-°p-a-Xn-tbbpw ]p\¿ Ib-‰p-a-Xn-tbbpw kw_-‘n®v Hcp s]cp-am‰®´-<br />

Øn\v cq]w \¬tI-≠-Xns‚ Bh-iy-ap-≠v.<br />

g) Im¿jn-I-˛-I-b-‰p-aXn taJ-e-Iƒ (Agri-Export Z<strong>on</strong>es)<br />

IΩn-js‚ CS-°me dnt∏m¿´n¬, bqtdm-]y≥ IΩn-js‚ klm-b-tØmsS Bdp Im¿jn-tImXv]∂<br />

samØ-hym-]mc hn]-Wn-Isf Im¿jnI Ib-‰p-aXn taJe-I-fm°n (Agri-- Export Z<strong>on</strong>es) am‰n-sb-Sp-°p-<br />

∂-Xn-\p≈ hni-Z-amb \n¿t±-i-߃ \¬In-bn-cp∂p. CXv F{Xbpw thKw \S-∏n¬ hcp-Ø-W-sa∂v<br />

IΩnj≥ ip]m¿i sNøp-∂p.<br />

(vii) Huj[ kky-ßfpw, Bbp¿th-Z-hpw<br />

tIcfØn¬ hf-sc-tbsd hnI-k-\-km-≤y-X-Iƒ D≈ c≠p taJ-e-Iƒ {]tXyI ]cm-a¿iw A¿ln-<br />

°p-∂p. H∂m-a-Xmbn, Huj-[-k-ky-ßfpw Bbp¿th-Z-hpw, c≠m-a-Xmbn, hnt\m-Z-k-©mcw. Ct∂mfw<br />

kwÿm\w NqjWw sNbvXn-´n-√mØ Cu c≠p taJ-e-I-fn-tebpw hnI-k\ km≤y-X-Iƒ bmYm¿∞yh-XvI-cn-°p-∂-Xn\v<br />

Bh-iy-amb GXm\pw \S-]-Sn-Iƒ Xmsg-]-d-bp-∂p.


`uXnI t{kmX- p-I-fpsS kwc-£-Whpw, kpÿn-c-amb D]-tbm-Khpw<br />

G‰hpw ap≥K-W\ \¬tI≠ \S-]-Sn-bmWv Huj-[-k-ky-ß-fpsS \m´n-\p-≈nepw, ]pd-Øp-ap≈<br />

(in site and ex site) kwc-£-Whpw, i‡n-s∏-Sp-Ø-epw. hmWn-Py-]-c-amb D]-t`m-K-ap≈ kky-߃°v<br />

h¿≤n® Bh-iy-IX D≈-Xn-\m¬ Ah-bpsS koUv_mv (hnØv tiJ-c-Whpw kq£n-∏pw) ÿm]n-<br />

°p-I. Nne Huj[ kky-ß-fpsS kzm`m-hnI P∑-ÿ-e-ß-fn¬ \n∂pw t\cn´p kw`cn-°p-∂Xpaqew<br />

B Hmj-[n-Iƒ°v temI-k-ky-kw-c-£W bqWn-b-t‚bpw (IUCN) t_m´m-Wn-°¬ k¿t∆ Hm^v C¥ybp-sSbpw<br />

sdUv tU‰m _p°p-I-fn¬ ÿm\w ]nSn-°p-hm≥ Ign-bp-sa-∂pw, Ahsb hwi-\mi `oj-Wnbn¬<br />

\n∂pw c£n-°-W-sa∂pw IΩnj≥ ip]m¿i sNøp-∂p. Bbp¿thZ Huj[ \n¿Ωm-Xm-°-fpsS<br />

D]-tbm-K-Øn-\m-h-iy-amb kky-߃ Irjn-sN-øp-∂-Xn\v BZn-hmkn {KmaoW IpSpw-_-ß-fp-ambn Iq´ptN¿∂p<br />

{]h¿Øn-°m≥ A\p-tbm-Py-cmb \n¿Ωm-Xm-°-fp-ambn Icm-cn¬ G¿s∏-Sp-∂-Xv, Xo¿®-bmbpw<br />

Huj-[-\n¿Ωm-W-Øn-\p≈ Akw-kvIrX km[-\-ß-fpsS kwL-SnX t{kmX- p-Isf hf¿Øn t]mjn-<br />

∏n-°p-hm≥ hfsc Gsd klm-bn-°pw. tIcf k¿°m-cns‚ BZn-hm-kn-˛-tKm{X IpSpw-_-t£a ]cn-]m-<br />

Sn-I-fpsS Hcp kp{]-[m-\-L-S-I-ambn Cu ]cn-]m-Snsb kwtbm-Pn-∏n-°m-hp-∂-Xm-Wv. hn]Wn kpe-`-ambn-´p≈<br />

Huj-[-k-ky-߃, Bh-iy-an-s√-n¬ Xncn-s®-Sp-°m-sa-∂p≈ hyh-ÿ-bnepw, Irjn-sN-øm-hp-<br />

∂Xpw BWv.<br />

Bbp¿thZ Huj[߃°v sshZy-im-kv{X-]-≤-Xnbn¬ C∂v temI-sa-ºmSpw kzoIm-cyX h¿≤n®p<br />

hcp∂ kml-N-cy-Øn¬, C¥y-bnepw, hntZ-iØpw Hmj-[n-I-fpsS Unam‚ v IpXn®p Ib-dp-I-bm-Wv.<br />

Bbp¿thZ acp-∂p-Iƒ, kky Huj-[-߃, kuµcy kwh¿≤-I-]-Zm¿∞-߃, BtcmKy]cn-]m-e\<br />

DXv]-∂-߃ F∂n-h-bpsS \n¿ΩmWw \S-Øp∂ C¥y-bnse hyh-km-b-ta-J-ebv°v Bh-iy-amb Huj-<br />

[-k-ky-ß-fpsS 95% Øn¬ IqSp-Xepw h\-ß-fn¬ \n∂mWv kw`-cn®p hcp-∂-Xv. ImSp-Iƒ hnth-N-\mc-ln-X-ambn<br />

sh´n-sØ-fn-°p-∂-Xpw, Aim-kv{Xo-b-amb kky-`m-K-ßsf tkzZ\w sNbvXpw Ib-‰p-a-Xn-<br />

°mbn NqjWw sNøp-∂-Xpw hne-tb-dnb Huj-[-k-ky-ß-fpsS hwi-\m-i-Øn-te-°mWv \bn-°p-∂-Xv.<br />

AXn-\m¬ ASn-b-¥nc {]m[m-\y-ap≈ Huj-[-s®-Sn-I-fp-sS, (ap≥K-W-\m-{I-a-Øn¬) {]mY-anI t{kmXp-Isf<br />

kwc-£n-°p-I-bpw, Ah-bpsS \m´nepw, ]pd-Øp-ap≈ kwc-£-Whpw ]cn-]m-e-\hpw Du¿÷n-<br />

X-s∏-Sp-tØ-≠-Xp-am-Wv. Hmj-[n-Iƒ h≥tXm-Xn¬ Irjn-sN-øp-∂-Xn¬ BZn-hm-kn-˛-tKm{X IpSpw-_-ßtf-bpw,<br />

k¿°m-tc-Xc ÿm]-\-ß-tf-bpw, I¿j-I-tc-bpw, tIm¿∏-td‰v ÿm]-\-ß-tf-bpw, ]m-fn-I-fmt°-≠-Xm-Wv.<br />

AXn\v hyXy-kvX-Xe kl-I-cW kwL-߃ cq]o-I-cn-°-Ww. Ah-bn¬ Bbp¿thZ<br />

Huj[ \n¿Ωm-Xm-°ƒ, I¿j-I¿, k¿°m-tX-c-kw-L-S-\-Iƒ, Irjn-hn-Z-KvZ¿, h¿j-ß-fmbn ]®-a-cp∂v<br />

kw`-c-W-tPm-en-bn-te¿s∏-´n-cn-°p-∂-h¿ apX-em-b-h-cpsS {]Xn-\n-[n-Iƒ D≠m-bn-cn-°-Ww. AXv Bhiym-[n-jvTnX<br />

Irjnsb aS-°n-hm-߬ kwhn-[m-\m-tØm-Sp-Iq-Sn-b-Xp-am-°n-Øo¿°p-∂-Xn\v klm-bn-°pw.<br />

CØcw klI-c-W-kw-L-߃ ]®-a-cp∂v I¿j-I¿°v imkv{Xob hn⁄m\w \¬Ip-∂-Xn¬ {]tXyIw<br />

{i≤n-°p-Ibpw KpW-ta-∑-bp≈ \So¬ hkvXp-Iƒ \¬Ip-Ibpw \gvkdnIƒ, Btcm-Ky-I-c-amb hwih¿≤-\-hn\v<br />

koUv_m-p-Iƒ F∂nh ÿm]n-°p-Ibpw thWw. AtXm-sSm∏w Hu-j-[-\n¿Ωm-W-°-º-<br />

\n-Iƒ°v Bh-iy-ap≈ kky-ß-fpsS hni-Zhnhcw kam-l-cn-°p-Ibpw , Ah-bn¬ \n∂pw DXv]m-Zn-∏n-<br />

°p∂ Huj-[-߃°v \ymb-amb hne e`y-am-°p∂ hn]Wn Dd-∏m-°p-Ibpw thWw.<br />

Bbq¿th-Z-Øns‚ kwip-≤nbpw B[n-Im-cn-I-Xbpw \ne-\n¿Øp-I<br />

Bbq¿thZ Huj-[-ß-fpsS KpW-\n-e-hm-c-\n-b-{¥-Whpw, km£y-s∏-Sp-Øepw t{]m’m-ln-∏n-°m≥<br />

\S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-°-Ww. Ah-bpsS KpWhpw, hn]-W-\-te-_-ep-I-fn¬ Ah-Im-i-s∏-Sp∂ KpW-\n-ehmcw<br />

imkv{Xo-b-ambn km[p-X-bp-≈-Xm-sW∂v ]co-£n-°p-hm\pw, KpW-ta∑ Dd-∏m-°p-hm\pw Bhiy-amb<br />

Kth-jW ]cn-]mSn Bkq-{XWw sNø-Ww. Aß-s\-bm-bm¬ \hc t]mep≈ Huj-[-ta-∑bp≈<br />

Acn-Iƒ°v hntZ-i-hn-]-Wn-Iƒ D≠m-hp-∂-Xm-Wv. te_-en¬ ImWn-°p∂ khn-ti-j-Kp-W-߃<br />

Ahbv°v Ds≠∂v Xo¿®-s∏-Sp-tØ-≠-Xm-h-iy-am-Wv. AXn\v ^e-{]-Zhpw hnizm-ky-X-bp-ap≈ Hcp<br />

km£y-s∏-Sp-ج GP≥kn \ne-hn¬ hcp-Ibpw thWw. At∏mƒ "ssZh-Øns‚ kz¥w \m´ns‚<br />

kky-Hu-j-[-߃' F∂ hym]m-c-\maw Xs∂ Ahbv°v \¬Ip-hm\pw Ign-bpw.


Irjn-°m-cpsS kwL-S-\-Iƒ<br />

Huj-[-k-ky߃ Irjn-sN-øp∂ sNdpInS I¿j-I¿°v i‡n-t{i-Wn-bn¬ (power scale) Db-cphm\pw,<br />

t\´-߃ D≠m-°phm\pw Huj-[n-I¿j-I-kw-L-S-\-Iƒ cq]o-I-cn-°-Ww. GI-tZiw 100 slIvS¿<br />

ÿeØv Irjn-sN-øp-∂-h-cpsS kzbw-k-lmb amXrIbn-ep≈ kwL-߃ Huj-[-k-ky-I¿j-I¿°nSbn¬<br />

\ne-hn¬ hc-Ww. Irjn-ta-J-e-bnepw, hn]-Wn-bnepw tijn-h¿≤n-∏n-°m-\nXv klm-b-I-camhpw.<br />

AØcw I¿jI kwL-߃ Huj-[-k-ky-°r-jn-tØm-´-߃ t{]m’m-ln-∏n-°p-I-bm-sW-n¬-<br />

Huj[°r-jn, kwkvIc-Ww, ]mt°-Pv, hn]Wn F∂n-h-tbm-Sv Huj-[-k-ky-Nn-In-’bpw kwtbm-Pn®p<br />

{]h¿Øn-°p-∂-Xns‚ ^e-ambn Ccp-`m-K-Øn\pw AXv KpW-I-c-ambn Xocp-∂-Xm-Wv.<br />

Huj-[n-kw-c£W-tI-{µ-߃ (Herbal Sanctuaries)<br />

Huj[-k-ky-߃ kar-≤-am-bp≈ `q{]-tZ-i-߃ hnI-kn-∏n-®v, Hmj-[n-kw-c-£W tI{µ-߃ B°p-<br />

I-bm-sW-n¬, Ah AXp-ey-amb ssPh kky-k-º-Øns\ kwc-£n®v, hcpw-X-e-ap-d-Iƒ°p ]cn-c-<br />

£n-°m-≥ \ΩpsS ss]Xr-I-ambn ssIam-dmhp-∂-Xm-Wv.<br />

Huj[ ssPh Xmgvhc (Herbal Valley)<br />

Iºyq´¿ tkm^v‰v shb¿ \n¿Ωn-°p∂ knen-t°m¨hmenbpsS amXr-I-bn¬, tIc-f-Ønse<br />

sske‚ vhmen, ssPh dnk¿∆v taJe apX¬ hb-\m-Sp-hsc hym]n®p InS-°p∂ {]tZ-iØv Hcp Hmj-<br />

[n-ssPh Xmgvhc (sl¿_¬ hmen) hnI-kn-∏n-s®-Sp-°p-∂Xv A`n-Im-ay-am-Wv. B sl¿_¬ hmenbn¬<br />

ssPh-kky kw_-‘n-bmb tkm^v‰v shb¿ \n¿Ωn-°p-hm\pw, Aßs\ Ne-\m-Xv-I-am-sbmcp<br />

Huj-[-k- -ky-hy-h-km-b-Øn\v ASn-Ød CSp-hm\pw Ign-bp-∂-Xm-Wv. hnØp-I-fpw, ssXIfpw, Snjyq-<br />

Iƒ®¿ kuI-cy-߃ Dƒs∏sS, hºn® tXmXn¬ DXv]m-Zn-∏n°phm\m-h-iy-amb ASn-ÿm-\-ku-I-cy߃<br />

e`y-am-°pI F∂o I¿Ø-hy-ß-fmWv sl¿_¬ hmen e£y-am-t°-≠-Xv. Cu e£yw ssIh-cn-<br />

°m≥ Cu ta-J-e-bnse hnZ-Kv≤¿ AS-ßn-bXpw, tI{µ Huj-[-k-ky-t_m¿Uv, ssPh-t{km-X v t_m¿Uv,<br />

\_m¿Uv,-A-s]U F∂n-h-bpsS {]Xn-\n-[n-Iƒ Dƒs∏-Sp-∂-Xp-amb Hcp t{]mPIvSv Unssk≥ Sow (]≤Xn<br />

Bkq-{XW kanXn) cq]o-I-cn-°p-hm-\pw, Aßns\ temI Ncn-{X-Øn¬ BZy-ambn Hcp sl¿_¿<br />

hmen ÿm]n-°p-hm-\p≈ _nkn-\-kv πm≥ (I¿Ω ]cn-]m-Sn) Xøm-dm-°p-hm\pw IΩn-j≥ tIcf<br />

k¿°m-cn-t\mSv \n¿t±-in-°p-∂p.<br />

kky-ssh-hn-[yhpw I¿j-I-cpsS Ah-Im-i-ßfpw kwc-£n-°p-hm-\p≈ ssPh-ssh-hn[y \nb-a߃<br />

\nehnep≈ tIc-fm -ssPh sshhn-≤y-t_m¿Uv i‡-amb Hcp P\-Xn-I-km-£-cXm ]cn-]mSn BhnjvI-cn®v<br />

\S-∏n-em-t°-≠-Xm-Wv. ImcWw, AXp-hgn P\n-X-I- t{km-X- p-I-fpsS {]mY-anI kwc-£-I-cmb-h¿°v<br />

AwKo-Im-chpw, _lp-a-Xnbpw, {]Xn-^-ehpw \¬Ip-hm≥ hyh-ÿ-I-fp≈Xpw, kky sshhn[y<br />

kwc-£-Whpw, I¿j-I-cpsS Ah-Im-im-[n-Im-c-ßfpw, kw_-‘n®v C¥y≥ ]m¿e-sa‚ns‚ Ccp-k-`-<br />

Ifpw ]m m-°nb BIvSn-s\-∏-‰nbpw, Ah-t_m[w D≠m-°m≥ Ign-bp-∂-Xm-Wv. Cu BIvSn¬ ssPhkkyßfpsS<br />

{]mY-anI kwc-£-I-cpsS Adnhpw, kΩ-Xhpw t\S-W-sa∂pw, ssPh-k-ky-߃ hn\ntbm-Kn®v<br />

em`-I-c-amb {]hr-Øn-Iƒ sNøp-∂-Xn¬ Ahsc ]m-fn-I-fm-°-W-sa∂pw D≈ hyh-ÿ-Iƒ<br />

ASßnbn´p-≠v. AXn-\m¬ ssPh-ssh-hn-[y-kw-c-£-W-Øn-epw hwi-h¿≤-\-hnepw G¿s∏-´n-cn-°p∂<br />

BZn-hm-kn-˛-Kncnh¿§-˛-{Km-ao-W-Ip-Spw-_-߃°n-S-bn¬ P\n-X-I-hpw, \nb-a-]-c-hp-amb km£-cX hym]n∏n-<br />

°m-\mbn Im¬\S \nba D]-tZ-i-I-kw-LsØ \ntbm-Kn-t°-≠-Xm-Wv. CXns‚ ^e-ambn ssPhkky߃<br />

IS-Øn-s°m-≠p-t]m-Ip-∂-Xns\ XS-bp-hm-\pw, hnhn[ kky-˛-P-¥p-Pm-e-߃°n-S-bn-ep≈ ssa{Xo-<br />

]-c-amb kl-h¿ØnXzw ]c-kv]-c-]q-c-I-amb ssPh-]-m-fnØw F∂n-hsb∏‰n {]mY-anI kwc-£-<br />

I¿°v Ah-t_m[w D≠m-°p-hm\pw Ign-bp-∂-Xm-Wv.<br />

hnt\mZ k©mcw (Tourism)<br />

hnt\m-Z-k-©mc taJ-e-bn¬ tIc-f-Øn-\p≈ AXp-ey-amb t\´-߃ {]kn-≤-am-Wv. hfsc Du¿÷kz-e-amb<br />

B`y-¥-c-˛-B-tKm-f -hn-t\m-Z-k-©mc ]cn-]m-Sn-Iƒ Bkq-{XWw sNøp-hm-\pw, k©m-cn-IfpsS<br />

Btcm-Kyw, Bflob {]_p-≤-X, ]mcn-ÿn-XnI hnt\m-Z-k-©mcw F∂n-h-bn¬ BI¿j-Wo-b-


amb ]cn-]m-Sn-Iƒ kwL-Sn-∏n-°p-hm\pw km≤y-X-Iƒ Gsd-bp-≈Xpw, tijn-bp-≈-Xp-amb C¥y-bnse<br />

GIkwÿm-\-amWv tIc-fw. k©m-cn-I-fpsS BtcmKyw sa®-s∏-Sp-Øp-∂-Xp-ambn _‘-s∏´ hnt\m-Zk-©m-c-Øn¬<br />

Bbp¿th-Z-Nn-In-’m-co-Xn-I-fpw, Huj-[-ßfpw, Bflo-b-amb DW¿∆n\pw Nmcn-Xm¿∞y-<br />

Øn\pw i_-cn-a-e, Kpcp-hm-bq¿, ae-bm-‰q¿, sImSp-ß-√q-cnse tNc-am≥ s]cp-amƒ ]≈nbpw t]mep≈<br />

Xo¿∞m-S-\-tI-{µ-ß-fpw, {]Ir-Xn-c-a-Wob Zyiy-߃ ImgvNh-bv°p-hm≥ h\y-ar-K-kw-c-£-W-tI-{µ-ßfpw<br />

(ssh¬Uv sKbnw- km-MvNz-dn-I-fpw), IS-tem-c- kp-J-hmk kt-X-ßfpw kwÿm-\-Øns‚ hc-Zm-\-<br />

amWv. Fnepw Cu i‡n-t{km-X- p-Isf th≠{X hnI-kn-∏n-°p-hm≥ kwÿm-\-Øn\p Ign-n-´n-√.<br />

CXp-Iq-SmsX \K-c-hm-kn-I-fmb bph-P-\-߃°pw a‰pw ""Irjn-∏m-S-ß-fn-¬ Hcp Hgn-hp-Imew'' (Holidays<br />

<strong>on</strong> the farm) F∂ Hcp ]cn-]mSn Bhn-jvI-cn-°pIbmsW-n¬ \ΩpsS tXm´-ß-fpw, Ip´-\m-S≥<br />

]mS-ti-J-c-ßfpw ImWp-hm\pw, {KmaoW I¿j-I-cpsS {]hr-Øn-Iƒ t\cn´v A\p-`-hn-®-dn-bp-hm-\pap≈<br />

Ah-k-c-߃ Hcp-°p-hm≥ \ap°v Ign-bpw. CØcw hnhn[ hn`m-K-Øn-ep≈ hnt\m-Z-k-©mc ]cn-]m-Sn-<br />

Iƒ k÷-am-°p-hm≥ th≠ ASn-ÿm-\-ku-I-cy-߃ C\nbpw Gsd hnI-kn-∏n-°p-hm-\p-≠v.<br />

hnt\m-Z-k-©m-c -ta-J-e-bn¬ hn]p-e-amb ]≤-Xn-Iƒ Bhn-jvI-cn-°p-∂-Xn-\mbn Hcp _nkn-<br />

\ v πm≥ Xøm-dm-°p-hm≥ {]tXyI sshZ-Kv[y-ap≈hcpsS aq∂p {Kq∏p-Isf \ntbm-Kn-t°-≠-<br />

XmWv.<br />

\n¿`mKyh-im¬, Bøq¿th-ZsØ Btcm-Ky-]-c-amb hnt\m-Z-k-©m-csØ t{]m’m-ln-∏n-°p-hm-<br />

\p≈ Hcp D]-I-c-W-am°n NqjWw sNøp-hm≥ ]e hy‡n-I-fpw, kwL-S-\-Ifpw {ian-°p-∂p. Ah¿<br />

Ffp-∏-Øn¬ [\-k-ºm-Z\w \S-Øp-∂-Xn¬ am{Xw Xm¬]-cy-ap-≈-h-cm-Wv. A√msX Ah¿ Bbp¿th-<br />

Z-Øns‚ Zo¿L-Ime bi v ImØp-kq-£n-°p-∂-h-c√ F∂p ImtW-≠-Xp-≠v. Cu {]h-W-Xbv°v aq°v<br />

Ib-dn-tS-≠-Xp-≠v. tIc-f-Ønse Bøp¿th-Z-Øns‚ AXp-ey-amb ss]Xr-Ihpw, AXns‚ D∂-X-amb<br />

Io¿Ønbpw \ne-\n-dp-Øp-∂-Xn\v CØcw {]h-W-X-Iƒ XS-b-s∏-tS-≠-Xm-Wv.<br />

(viii)<br />

am[y-a-ß-fpsS kp{]-[m-\-amb ]v<br />

temI-hym-]mc kwL-S-\-sb-∏-‰n-bpw, AXns‚ hnhn[ kzm[o-\-ß-sf-∏-‰nbpw th≠ hnh-c-߃<br />

s]mXp-P-\-a-≤y-Øn¬ dnt∏m¿´v sNøp-hm-\p≈ Hcp {]tXyI Npa-Xe \ΩpsS am[y-a-߃°p-≠v. ]{Xhm-b-\-bpw,<br />

\m\m-Xcw ka-Im-en-I-ßfpw, am[y-a-ßfpw hfsc hym]-I-ambn \ne-hn-ep≈ kwÿm-\-<br />

amWv tIc-fw. am[y-a-ß-fpsS I¿Ø-hy-߃°v {]tXyI {]m[m-\y-am-Wp-≈-Xv. P\-Po-hn-X-hp-w, D]-Poh-\-hp-ambn<br />

_‘-s∏´ F√m-Im-cy-ß-fnepw kwÿm\ am[y-a-߃ Ct∏mgpw hf-sc-b-[nIw {]Xn-IcW<br />

X¬]c-X-tbmsS CSs]´p-h-cp-∂p-≠v. F∂m¬, km[m-c-W-K-Xn-bn¬ k¿°m-cn-t‚tbm, kzIm-cyÿm-]-\-ß-fp-tStbm<br />

{]mXn-\n[yw hln-°p-sa∂ {]Xo-£bv°v hn]-co-X-ambn, P\-߃°p KpW-I-camb<br />

hn[-Øn¬ \ncq-]Ww sNøp∂ Hcp GP≥kn-bm-bn-´p-Iq-Sn-bmWv IΩn-j≥ am[yaßsf AwKo-Icn-°p-∂-Xv.<br />

AXp-Iq-SmsX temI-hym-]m-c-kw-L-S-\-bpsS ]e hym]m-c-hy-h-ÿ-Ifpw, kwÿm-\-Ønt‚bpw<br />

P\-km-am-\y-Øn-t‚bpw kp{]-[m-\-amb Xm¬]-cy-߃s°-Xnsc Db¿Øp∂ sh√p-hn-fn-Isf<br />

^e-{]-Z-ambn t\cn-Sp-∂-Xn-\pw, ]cn-lmcw ImWp-∂-Xn\pw Bhiyamb X{¥-Øns‚ i‡-amb Hcp<br />

`mK-am-bn-´p-Iq-Sn-bmWv am[y-a-ßsf Cu IΩn-j≥ {]Xym-i-tbmsS t\m°n-°m-Wp-∂-Xv.<br />

AXns‚ ]›m-Ø-e-Øn¬ \√ Hcp P\-˛-am-[y-a-˛-k¿°m¿ Iq´mbvabp≈ {]h¿Ø-\-k-cWn km≤yam-°m≥<br />

GXm\pw \S-]-Sn-Iƒ \n¿t±-in-°p-∂p.<br />

H∂n-e-[nIw Npa-X-e-Iƒ \n¿∆-ln-°p-hm\pw, hnhn[ {]h¿Ø-\ßsf Iq´n-bn-W-°p-hm\pw Hcp<br />

<strong>WTO</strong> am[y-a-sk¬ cq]o-I-cn-°p-I. ssZ\w-Zn\ am[y-a-_-‘-߃ ssIImcyw sNøp-∂-Xn-\p-<br />

]p-d-ta, temI-hym-]m-c-kw-L-S-\-tbbpw, tIc-f-tØbpw kw_-‘n® hnh-c-ß-fpsS Hcp ¢nbdnwKv<br />

lukmbpw Cu sk¬ {]h¿Øn-t°-≠-XmWv. I¬]nX k¿∆-I-em-im-ebpw, A\p-<br />

_‘ hIp-∏p-Ifpw a{¥m-e-b-ßfpw Cu aoUnbm sk√n\v hnh-c-߃ bYm-k-abw e`y-am-°p-<br />

Ibpw Xm¬]-cy-ap≈ am[y-a-߃°v B hnh-c-߃ aoUn-bm-sk¬ hni-Zmw-i-ß-tfmsS \¬Ip-<br />

Ibpw, Ah-sbm-s°-Xs∂ Hmtcm sh_vssk-‰p-I-fn¬ \¬Ip-Ibpw sNøm-hp-∂-Xm-Wv.<br />

s]mXp-P-\-am[ya-߃°v eLp-hn-h-c-W-߃ \¬Ip-hm\pw, kwÿm-\-Øns‚ hnhn[ `mK-ßfn¬<br />

]Xn-hmbn eLp-hn-h-cW ktΩ-f-\-߃ kwL-Sn-∏n-°p-hm\pw AØcw P\-k-º¿°-]-cn-


]m-Sn-Ifn¬ k¿°m¿ DtZym-K-ÿ-∑m-cp-tS-tbm, hnZ-Kv[-∑m-cp-tStbm hna¿i-\-ßfpw A`n-ap-Jkw-`m-j-W-ßfpw<br />

tNmtZym-Ø-c-]-c-º-c-Ifpw a‰pw kwL-Sn-∏n-°p-hm\pw aoUn-bm-sk¬ Xømdm-h-Ww.<br />

IqSmsX C{X-am{Xw \qX-\hpw, ]ptcm-K-a-\-]-c-hp-amb hm¿Øm-hn-\n-ab Nm\-ep-Iƒ<br />

{]Nm-c-Øn-en-cn-°p∂ Hcp kwÿm-\Øv, sshhn-[y-ap≈ At\Iw kt-X-ß-fn-eqsS Fgp-<br />

Øp-Im-cp-tS-bpw, am[y-a-{]-h¿Ø-I-cp-tS-bpw, {]kn-≤o-I-c-W-ß-fp-tSbpw Hcp h≥\n-c-bv°p-Xs∂<br />

bYm-Imew hnh-c-߃ Adn-bn-°p-hm≥ CØcw Hcp aoUn-bm-sk-√n\p Ign-bp-∂-Xm-Wv.<br />

A\-Xn-Zo¿L-amb Ime-b-f-hn-\p-≈n¬, <strong>WTO</strong> tbbpw kwÿm-\-tØbpw kw_-‘n®v ]Tn®v<br />

Fgp-Xm≥ Ign-bp∂ {]K-¤-cmb Hcp hn`m-KsØ ]cn-io-e-\-Øn-eqsS krjvSn°p-hm≥ Ignbpw.<br />

Aßns\ <strong>WTO</strong> bpambn _‘-s∏´ {]iv\-ß-sf-∏-‰nbpw, Ah-bpsS BtKm-fhpw, tZio-bhpw,<br />

{]mtZ-in-I-hp-amb am\-ß-sf-∏-‰nbpw i‡-ambpw, hnh-c-k-ºp-jvS-X-tbmSpw, B[n-Im-cn-I-XtbmsSbpw<br />

Fgp-Xm≥ Ign-bp-∂-h-cpsS Hcp thZn-bmbn {]kvXpX aoUn-bm-sk-√ns\ hnI-kn-∏n-<br />

°p-hm\pw km[n-°pw.<br />

AtXm-sSm∏w temI-hym-]m-c-kw-L-S-\-sb-°p-dn-®p≈ {]kn-≤o-I-c-W-߃, ]pkvX-I-߃, B\p-<br />

Im-en-I-߃, hm¿Øm-]-{X-߃, dnt∏m¿´p-Iƒ F∂n-hbv°v B[n-ImcnXbpw hnizm-kyXbpw<br />

D≈-Xp-amb tcJ-I-fpw, ÿnXn-hn-hc-ß-fpw, ÿnXn-hn-c-°-W-°p-Ifpw kam-l-cn®v A\p-{Iaw<br />

{]kn-≤o-I-c-W-Øn\v \¬Ip-hm\pw Cu aoUn-bm-sk√ns\ {]m]vX-am-t°-≠-Xm-Wv.<br />

Ct∏mƒ \S-∂p-sIm-≠n-cn-°p∂ tZmlm -h´N¿®m-\-¥c A\p-c-RvP-\-ß-sf-°p-dn®v hniz-kvX-amb<br />

hnh-c-߃ s]mXp-P-\-߃°pw, am[y-a-߃°pw FØn-®p-sIm-Sp-°p-hm≥, apºv ]d e£yßtfm-<br />

Sp-Iq-Snb, aoUnbm sk√v cq]o-I-cn-°m≥ k¿°m¿ kXzc \S-]Sn kzoI-cn-°-W-sa∂v IΩn-j≥ ip]m¿i<br />

sNøp-∂p.<br />

(ix)<br />

s]mXp-ip-NnXz hnf-˛-kky ipNnXz am\-Z-WvU-߃ (km-\n-´-dn-˛-ss^-t‰m-km-\n-´dn<br />

satj-gvkv) (SPS)<br />

Im¿jnI hnf-I-fpsS ipNn-Xz (-km-\n-´-dn) \ne-hm-c-Øn¬ A¥m-cmjv{S am\-Z-WvU-߃ \n›-<br />

bn-°p-tºmƒ,-AØcw \S-]-Sn-I-fn¬ tIc-f-k¿°mcpw, tI{µ-k¿°mcpw hfsc kPo-h-ambn ]s-<br />

Sp-t°-≠-Xp-≠v. A√m-Ø-]£w \n¿Æ-bn-°-s∏-Sp∂ am\-Z-WvU-߃ \ΩpsS Ib-‰p-a-Xnsb {]Xn-Iqe-ambn<br />

_m[n-°pw. AXn-\m¬ Xmsg-∏-d-bp∂ \S-]-Sn-Iƒ ASn-b-¥n-c-ambn ssIs°m-t≈-≠-Xm-Wv.<br />

(x)<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

hnf-sh-Sp-∏n\ptij-ap≈ ASn-ÿm\ kuI-cy-߃ i‡-am-°pI.<br />

`£y-[m-\y-߃ kwkvI-cn-°p∂ kml-N-cy-ß-fp-tS-bpw, ]m¬, amwkw F∂n-h-bv°mbn<br />

hf¿Øp∂ arK-ß-fp-tSbpw ipNnXzw sa®-s∏-Sp-ØpI.<br />

kmw{IanI tcmK-_m-[n-X-cmb arK-ßsf am‰n-]m¿∏n-°p∂ \S-]-Sn-Iƒ \S-∏n-em-°p∂ kwÿm\<br />

k¿°m¿ ÿm]-\-ß-fpsS Imcy-£-a-Xbpw, kuI-cy-ßfpw i‡-am-°p-I-bpw, `£ym-lm-c-kpc-£-bv°mbn<br />

A¥m-cm-jv{S-X-e-Øn¬ \n¿t±-in-°-s∏-´n-´p≈ tImUIvkv Fen-sa-t‚-dn-bkv<br />

F∂ `£y-kkymZn-I-fpsS ipNn-Xz-]-c-amb am\-Z-WvU-߃ ]men-°p-∂-Xn¬ \mapw PmK-cq-Icm-hWw.<br />

kwÿm-\Øv KpW-\n-e-hmc km£-cXm ]cn-]m-Sn-Iƒ Bcw-`n-°p-Ibpw Hmtcm {Kma-]-©m-b-<br />

Ønepw Ipd-Xv 2 ]pcp-j-∑m¿°pw 2 kv{XoIƒ°pw hoXw ]cn-io-e\w \¬In Ahsc ipNn-<br />

Xz-Kp-W-\n-e-hmc \nb-{¥-I¿ (Quality Managers) Bbn \ntbm-Kn-°p-I.<br />

Im¿jnI hym]mc \nt£-]-I-kw-cw-`-I-cpsS {]h¿Ø\w IqSp-X¬ kpI-chpw kpK-ahpw<br />

B°m≥ tkh-\-߃<br />

hnZym-k-º-∂-cmb tIc-f-Ønse kv{Xo]p-cp-j-∑m¿°v BZm-b-I-chpw, DXv]m-Z-\-]-c-hp-amb ]e-<br />

Xcw kzbw˛sXmgn-ep-I-fn¬ G¿s∏-Sp-∂-Xn\v C∂sØ {]tXyI kml-N-cy-ß-fn¬ e`n-°p∂ Ah-kc-ß-sf-∏‰n<br />

{]tbm-P-\-{]-Zhpw ka-{K-hp-amb hnh-c-߃ \¬Ip-∂-Xn\v Hmtcm Pn√-bnepw Hcp GItI{µw<br />

(<strong>on</strong>e-stop) hnhchn\n-ab tI{µw ÿm]n-°p-I. kkyu-j[ NnIn’m tI{µ-߃, Im¿jnI<br />

¢n\n-°p-Iƒ, Im¿jnI _nkn-\ v tI{µ-߃, `£-W-im-e-Iƒ, Imem-h-ÿm-]-cn-ÿnXn hnh-cW


tI{µ-߃, Im¿jn-tIm-ev]∂ Ib-‰p-aXn t{]m’m-l-\-tI-{µ-߃ F∂o taJ-e-I-fn¬ apX¬ap-S-°phm≥<br />

A`y-kvX-hn-Zysc k∂-≤-cm-°p-Ibpw, Ah-cpsS kwcw-`-߃°m-h-iy-amb kmt-Xn-I-hn-h-c-ßfpw<br />

a‰v A\p-_-‘-ku-I-cy-ßfpw sNbvXp-sIm-SpØv klm-bn-°p-hm≥ th≠{X tkh-\-tI-{µ-߃ Xømdmt°-≠-XmWv.<br />

hym]m-c-kw-cw-`I klm-b-tI-{µ-߃ (Trade Enterpreneurship facilitati<strong>on</strong> service centres)<br />

TEFSC, k¿∆-I-em-im-e-Iƒ As√-n¬ a‰v A\p-_‘ ÿm]-\-ßsf tI{µ-am°n thWw ÿm]n-°phm≥.<br />

""\√ _nkn-\- n-\v, \√ ]cn-X-ÿnXn'' F∂ ]cn-I¬]\ t{]m’m-ln-∏n-°p-hm≥ ]mcn-ÿn-XnI<br />

\nt£-]I kwcw-`I ]cn-io-e\ tI{µhpw ÿm]n-t°-≠Xv AXym-h-iy-am-Wv. CXp-Iq-SmsX sNdp-InS<br />

Im¿jnI hym]m-c-hy-h-km-b-ß-fn¬ apX¬ap-S-°m≥ apt∂m-´p-h-cp-∂-h¿°v hmbv]m-˛-{Km‚ v F∂o [\-<br />

k-lmb (Venture Capital) kuI-cy-߃ \¬Ip-∂Xpw Bh-iy-am-Wv. ]p\xkwLSn∏n-°-s∏´ sNdp-InS<br />

I¿j-I-cpsS Hcp Im¿jnI _nkn-\ v I¨tkm-jy-Øn\v C{]-Im-c-ap≈ GI-e-£y-tI{µ tkh\<br />

{]h¿Ø\w kpI-c-am-°p-hm≥, Hcp ]t£, tI{µ kvamƒ ^m¿tagvkv A{Kn-˛-_n-kn-\ v I¨tkm-jy-<br />

Øns‚ (Central SFAC) klm-b-tØm-sS, Ign-bp-∂-Xm-bn-cn-°pw.<br />

(xi)<br />

Im¿jn-I-hym-]m-chpw h\n-X-Ifpw<br />

Iip-h-≠n, Ib¿, sNΩo≥ (a-’y-ta-J-e), tXbn-e, Im∏n apX-em-b-h-bpsS Ib-‰p-aXn˛hyhkmb˛taJ-e-I-fn¬<br />

kwÿm-\sØ h\n-X-Iƒ hfsc {][m-\-s∏´ ]mWv hln-°p-∂-Xv. Ah¿°m-hiy-amb<br />

hn⁄m-\hpw, sshZ-Kv[y-hpw, IqSp-X¬ A[n-Im-chpw, \¬Ip-∂-Xnepw Ah-cpsS Imcy-tijn<br />

h¿≤n-∏n-°p-∂-Xnepw {]tXyI {i≤ ]Xn-∏n-°-Ww. Aßns\ Ah-cpsS Im¿jn-I-˛-hym-]m-c-˛-hy-h-kmb-<br />

˛-]-m-fnØw hf¿Øn-sb-Sp-t°-≠Xv C∂m-h-iy-am-bn-cn-°p-∂p. Im¿jnI hym]m-c-Øn-\m-bp≈ I¬]n-<br />

X- k¿∆-I-em-im-e-bp-ambn _‘-s∏´ ]cn-]m-Sn-I-fn¬ Ah¿°v apJy-amb ]v \n¿∆-ln-°p-hm≥ Ignbpw.<br />

F∂m¬ AtX-k-abw h\n-X-Iƒ°v Iip-h≠n X√p-I, sNΩo-\ns‚ tXmSp-cn-°p-I, Ib¿]n-cn-°pI<br />

t]mep≈ Nne {]tXy-I-Xcw sXmgn-epIfn¬ \n∂pw D≠m-Ip∂ Btcm-Ky-{]-iv\-ß-fn¬ k¿°m-cns‚<br />

ASn-b-¥n-c-{i≤ ]Xn-tb-≠-Xm-Wv. Im¿jn-I-hr-Øn-bn¬ G¿s∏-Sp∂ h\n-X-I-fp-ambn _‘-s∏´ {]iv\-<br />

ßsf t\cn´v ]cn-lmcw ImWp-∂-Xn\v (A-h-cpsS \nb-am-\p-krX Ah-Im-i-߃ kwtbm-Pn-X-ambn<br />

kwc-£n-°p-∂Xv Dƒs∏-sS) tIcf Im¿jnI k¿∆-I-em-ime cq]o-I-cn-®n-´p≈ enwK-]-c-amb Ak-aXz<br />

(Im¿jn-I-ta-J-e-bn-se) Øns‚ {]iv\-߃ ]cn-K-Wn-°p∂ tI{µw (Centre for gender c<strong>on</strong>cern in Agriculture),<br />

C¥y≥ Iu¨kn¬ t^m¿ A{Kn-IƒN-d¬ dntk¿®ns‚ (ICAR) Iogn-ep≈ tZiob Im¿jn-I-<br />

˛-km-t-XnI ]≤Xn (Nati<strong>on</strong>al Agricultural Technology Project-NATP) bpsS klm-b-tØmsS i‡n-s∏-<br />

Sp-Øp-hm≥ Ign-bp-∂-Xm-Wv.<br />

(xii)<br />

kwÿm-\sØ `qhn-\n-tbmK t_m¿Uns‚ ]p\xkwL-S\<br />

I¿j-I-Ip-Spw-_-߃°v Ah-cpsS DXv]m-Z-\hpw, hn]-Wn-bnse D]-t`m-‡m-°-fpsS Unam‚n¬<br />

km≤y-X-Ifpw XΩn¬ Fßns\ s]mcp-Ø-s∏-Sp-Ø-W-sa∂ Imcy-Øn¬ {]h¿Ø-\-£-a-amb D]-tZ-i߃<br />

\¬tI-≠-Xns‚ Bh-iy-ap-≠v. Zo¿L-Ime hnf-I-fpsS Imcy-Øn-ep≈ `qhn-\n-tbm-K-Øn¬ XpSsc<br />

XpSsc hyXn-bm-\-߃ hcp-Øp-hm≥ ]cn-an-Xn-I-fp-≠v. GXm-bmepw Im¿jn-I-hn-f-I-fp-tSbpw, Huj-[-<br />

k-ky-ß-fp-tSbpw Irjn°p D]-bp-‡-amb `qan-bpsS hn\n-tbm-K-Øn¬ hnZ-Kv[-cpsS D]-tZiw th≠-<br />

Xm-Wv. Cu Dt±-i-Øn-\mbn \ne-hn-ep≈ kwÿm\ `qhn-\n-tbm-K-t_m¿Uv ]p\xkwL-Sn-∏n-°p-I-bpw<br />

AXns\ ]p\-cp-÷o-hn-∏n-°p-Ibpw thWw. sX°p-]-Sn-m-d≥, hS-°p-In-g-°≥ a¨kq¨ Ime-ßfn¬<br />

I¿j-I-Ip-Spw_߃ `qan D]-tbm-Kn-t°-≠Xv F{]-Im-cambncn-°Ww F∂v Ahsc t_m[-hm∑mcm-°p-∂-Xn\v<br />

Bh-iy-amb {]mtbm-Kn-I-amb D]-tZiw \¬Ip-hm≥ {]m]vX-amb hn[-Øn-em-hWw `qhn-<br />

\n-tbmK t_m¿Uns‚ ]p\xkwL-S-\. Xmsg \n¿t±-in-°p∂ LS-I-ß-fpsS ASn-ÿm-\-Øn-em-hWw<br />

t_m¿Uns‚ ]p\xkwL-S-\.<br />

<br />

<br />

Irjn-k-{º-Zm-b-߃°v (hn-f-Iƒ, arK-k-º-Øv, a’yw, Im¿jnI h\-hn-`-hw) Hmtcm-∂n\pw,<br />

Hmtcm Xcw aÆv, sh≈w, `q{]-Ir-Xn, Imem-hÿ F∂n-h Ds≠-n¬ am{X-ta icn-°p≈ Imcy-<br />

£-aX D≠m-hq.<br />

sNdpXpw, CS-Ø-chpw Bb hym]vXn-bp≈ Imem-hÿm \nco-£-W-߃ (Cu taJ-e-bn¬<br />

C¥y KWy-amb tijn hnI-kn-∏n-®n-´p-≠v) \S-Øp-I,


c≠p hn]-Wn-Ifpw ˛ B`y-¥c hntZi hn]-Wn-I-fnepw Du∂¬ \¬Ip-I.<br />

Im¿jnI D¬]m-Z-\-s®ehv KWy-ambn Ipd-bv°p-I, {]Xo£n°p∂ {]Xn-^ew e`n-°m-Xn-cn-<br />

°p∂ A]-ISL´w XcWw sNøp-I.<br />

]mS-Ir-jn-`q-an-bnepw, a‰p Ic-Irjn`qan-bnepw ]Wn sNøp-∂-h¿°v D]-Po-h-\-am¿§w In´p-∂-<br />

Xn\pw, sXmgn¬ e`n-°p-∂-Xn-\pw Hcp sNdnb Xp≠p-`q-an-bn¬ \n∂pw Ipd hn\n-tbm-K-<br />

Øn¬ \n∂p-t]mepw Im¿jnI hcp-am\w D≠m-°m-\p≈ kml-Ncyw krjvSn-°p-I.<br />

hnX-bv°p-apºv Ipd-Xv GXm\pw BgvN-Iƒ°v apºv Fnepw CØcw Im¿jnI D]-tZiw<br />

\¬Ip-I-bm-sW-n¬ DXv]m-Z-\hpw, hn]-Wn-bnse Unam‚pw XΩn¬ Ipd-t®sd s]mcp-Ø-s∏-SpØn<br />

apt∂m´p t]mIp-hm≥ I¿j-I¿°v {]bm-k-ap-≠m-hn-√. KpW-]c-a-√mØ hn]Wn CS-s]-S¬ (Market<br />

interference) X∑qew Hgn-hm-°m\pw Ign-bpw. Aßs\ hcp-tºmƒ, Hmtcm {Kma-Øn-tebpw Im¿jn-I-˛-<br />

]m-cn-ÿn-XnI km≤y-X-Isf `qim-kv{X-]-c-am-bpw, kmº-Øn-I-am-bpw ]c-am-h[n {]tbm-P-\-s∏-Sp-Ømhp-∂-Xm-Wv.<br />

{]mtZ-inI Xe-Øn¬ CS-hn-f-I-fpsS (alternative crips) hnØpw, ssXIfpw e`y-am-°p-∂-<br />

Xn\v ""koUp-_m-p-Iƒ'' ÿm]n-t°-≠-Xm-Wv.<br />

]p\xkwL-Sn-∏n-°-s∏´ `qhn-\n-tbmK t_m¿Uv Icp-X¬ hnf -am-Xr-I-Iƒ (c<strong>on</strong>tingency cropping<br />

pattern), hyXykvX tXmXn-ep≈ ag-ho-gvN°v Pe-e-`y-X-bpsS G‰-°p-d-hn\v hoXw A\p-tbm-Py-amb<br />

Irjn-co-Xn-Iƒ hnI-kn-∏ns®Sp°p-hm≥ Ignhv B¿÷n-t°-≠-Xm-Wv. C¥y≥ Imem-hÿm \nco-£W<br />

hIp-∏ns‚ Zo¿L-Ime Imem-hÿm ÿnXn-hn-h-c-°-W-°n\v \µn; Imc-Ww, a¨kq-Wns‚ kz`m-h-<br />

Øn¬ hcp∂ hyXn-bm-\-ß-fpsS amXr-I-Iƒ A\p-I-cn®v, hcm-hp-∂-Xmb am‰-߃ Adn-bp-hm-\p≈<br />

hgn Ct∏mƒ Iºyq-´¿ hnI-kn-∏ns®SpØn-´p-≠v. CXp-]-tbm-Kn®v Kh¨sa‚ v Hm^v C¥y-bpsS tkmbn¬<br />

`q]-S-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn-¬, `qan-bpsS D]-tbm-K-£-a-Xsb kw_-‘n® D]-tZ-iw I¿jI¿°v \¬Iphm≥<br />

km[n-°pw. aÆns‚ Cu¿∏w \ne-\n-dp-Øm-\p≈ tijnbpw, hnf-I-fpsS ssPh-]-c-amb Imcy-£a-X-bpw,<br />

B`y-¥c Bh-iyhpw, hn]-Wn-bnse Unam‚pw IqSn `qhn-\n-tbmK t_m¿Uv ]cn-K-Wn-t°-≠-<br />

Xm-Wv.<br />

]mcn-ÿn-Xn-I-amb kpÿn-c-Xbpw, ÿmbn-bmb kmº-Øn-I-em-`hpw Htckabw IW-°n-se-Sp-<br />

°p∂ Hcp `qhn-\n-tbmK coXn-bmWv \mw t{]m’m-ln-∏n-t°-≠-Xv. `qan Fßns\ hn\n-tbm-Kn-°-Wsa∂<br />

Xocp-am\w Xs∂-bmWv Gsd-°psd Pe-hn-\n-tbm-K-Øns‚ Xocp-am-\hpw F∂Xn\m¬ `qan-bptSbpw,-<br />

Pe-Øn-t‚bpw kwc-£-Whpw sa®-s∏´ coXn-bn¬ ssIImcyw sNø-W-sa-n¬, c≠pw Htc-kabw<br />

]mc-kv]-cy- {]-h¿Ø-\-ß-fp-ambn _‘-s∏-Sp-ØpI Xs∂ th≠n-bn-cn-°p-∂p. Cu ]›m-Ø-e-<br />

Øn¬ I¬]nX k¿∆-I-em-im-ebpw, kwÿm\ `qhn-\n-tbm-K-t_m¿Upw Ah-bpsS ]c-kv]c _‘-<br />

ßsf LS-\m-]-c-am-bn-Xs∂ tIm¿Øn-W-t°-≠-Xm-Wv. F¥m-bn-cp-∂mepw ]p\xkwL-Sn-∏n-°-s∏-Sp∂<br />

`qhn\n-tbmK t_m¿Un\v Zo¿L-Im-e-hn-f-I-tfbpw, hninjym CS-hn-f-I-tfbpw Ipdn-®v tIc-f-Ønse<br />

I¿j-I¿°v bYm-k-abw th≠ s]mXp D]-tZ-i-߃ \¬Ip-hm≥ Ign-b-Ww. hm¿jnI hnf-I-fneqsS<br />

I¿j-I¿°v IqSpX¬ hn]Wn e`n-°p-hm≥ EXp-°ƒ, Im¿jnI ]mcn-ÿnXn Imcy߃ F∂nh kw_-<br />

‘n® {]tXyI hnZKv[ D]-tZ-i-߃ \¬Ip-hm\pw `qhn-\n-tbmK t_m¿Un\v km[n-°-Ww.<br />

(xiii)<br />

ssPh-Irjn<br />

ssPh D¬]-∂-ß-fpsS k¿´n-^n-t°-js‚ Npa-Xe Gs‰-Sp-°p-hm≥ B[n-Im-cn-I-X-bp≈ Hcp<br />

tZiob ssPh-˛-Im¿jnI C≥ÃnSyq´v ÿm]n-°m≥ tI{µ-k¿°m¿ Xocp-am-\n-®n-´p-≠v. ssPh kpK-‘-<br />

{Z-hy-߃, tXbn-e, ssIX-®-°, t\{¥-∏-gw, Huj-[-k-ky-߃ XpS-ßnb Im¿jn-I-hn-`-h-ß-fpsS DXv]m-<br />

Z-\-Ønepw, hn]-W-\-Ønepw `mc-X-Øn¬ t\Xr-]-Z-hn-bp≈ kwÿm-\-amWv tIc-fw. AXp-t]mse Xs∂,<br />

FbvUvkv F∂ `oXn-X-amb tcmK-Øns‚ A]-I-S-Øn-s\-Xntc t]mcm-Sm≥ D]-I-cn-°p∂ Dd-Iƒ \n¿Ωn-<br />

°p-∂-Xn\v Bh-iy-amb ssPh d_-dns‚ D¬]m-Z-\-®p-a-X-ebpw Gs‰-Sp-Øn-´p-≈Xv tIcfw BWv. AXn-<br />

\m¬ ssPh-Ir-jn-bpsS km£y-s∏-Sp-Ø-en-\p≈ GP≥kn-bmbn Xocp-am-\n-°-s∏-´n-cn-°p∂ \mj-<br />

W¬ C≥Ãn-‰yq´v t^m¿ Hm¿Km-\n°v ^manwKv ÿm]n-°p-hm≥ k¿∆Ym amXr-Im-]-c-amb Bÿm\w<br />

tIcfw Xs∂-bm-Wv.<br />

]me-°mSv Pn√-bn¬ Xncp-h-gmw-Ip-∂n-ep≈ tIcf Im¿jnI k¿∆-I-em-im-e-bpsS A[o-\-X-bnep≈<br />

200 slIvS¿ `qan Cu ÿm]-\-Øn\v amXr-Im-]-c-ambn A\p-tbm-Py-am-bn-´p-≈Xv e`y-am-°m-hp-∂-


Xm-Wv. `qanbpw, A\p-_-‘-ku-I-cy-ßfpw Bcw-`n-°p-hm≥ Xocp-am-\n-®n-´p≈ Cu ÿm]-\-Øn\v<br />

hmKvZm\w sNbvXp-sIm≠v tI{µ-k¿°m-cn-t\mSv Bh-iy-s∏-Sp-hm≥ tIc-f-k¿°m-cn-t\mSv IΩn-j≥<br />

\n¿t±-in-°p∂p, tIcfw apt∂m-´p-h-®n-cn-°p∂ ssPh Im¿jnI {]ÿm-\sØ i‡-am-°p-hm-\pw, B`y-<br />

¥-chpw A¥¿tZ-io-b-hp-amb D]-t`m-K-Øn\v th≠ Btcm-Ky-kw-h¿≤I (`-£y-]-Zm¿∞-ß-fpw, aqeyh¿≤nX<br />

D¬]-∂-ßfpw D¬]m-Zn-∏n-°p-∂-Xn\v Cu ÿm]\w hf-sc-tbsd t{]mXvkml\w sNøp-∂-<br />

Xm-Wv.<br />

(xiv) kwip-≤-amb Du¿÷-t{km-X- p-Iƒ<br />

tIc-f-Øns‚ tXm´-hn-f-Ifmb tXbn-e, Im∏n, Ipcp-ap-fIv apX-em-bh DW°n FSp-°p-hm≥ ]‰nb<br />

kutcm¿÷ hn\n-tbmK k{º-Zm-b-߃ h≥tXm-Xn¬ Bcw-`n-°p-hm≥ BtKmf ]cnxÿnXn kuIcyw<br />

(t•m-_¬ F≥h-b¨sa‚ v ^kn-en-‰n) Bhn-jvI-cn®v \S-Øn-h-cp∂ Imem-hÿ-˛I¨h≥j≥ \n[n<br />

(climate c<strong>on</strong>venti<strong>on</strong> Fund) bn¬ \n∂pw [\-k-lmbw e`n-°p-hm≥ th≠ Hcp ]≤Xn Bkq-{XWw<br />

sNø-W-sa∂v tIcf k¿°m-cn-t\mSv Cu IΩn-j≥ ip]m¿i sNøp-∂p.<br />

(xv) Nc-°p-I-tºm-fhpw Nc°v hn\n-a-bhpw (Commodity Market and commodity exchange)<br />

t^m¿thUv tIm¨{SmIvSvkv (d-Kp-te-j≥) BIvSv, 1952, t`Z-KXn sNtø-≠Xv Bh-iy-am-Wv; ImcWw<br />

`£y-km-[-\-ß-fpsS Kpcp-X-c-amb IΩn D≠m-bn-cp∂ Ime-ØmWv B \nb-a-\n¿ΩmWw \S-Ø-s∏-´-<br />

Xv. tIc-f-Øns‚ Nc°p hn]Wn-˛Ah[n hym]m-c-Ønepw Hcp ]p\x]cn-tim-[-\bv°v hnt[-b-am-h-Ww.<br />

Hcp C¥y≥ s]mXp-hn-]Wn (Indian Comm<strong>on</strong> Market) bpsS Imcy-Øn¬ tI{µ-k¿°mcpw F√m<br />

kwÿm-\-k¿°m-cp-Ifpw ]c-kv]cw tbmPn-∏n-se-Øp∂ ]£w, Im¿jnI DXv]-∂-ß-fp-tSbpw, Nc-<br />

°p-I-fp-tSbpw A¥¿kw-ÿm\ t]m°p-h-c-hp-I-fpsS Imcy-Øn-ep≈ F√m XS- -ßfpw \o°p-hm-\pw,<br />

C¥y-bnse I¿j-I¿°v hºn® ]ptcm-KXnbp≠m-°p-hm\pw Cu BIvSns‚ t`Z-KXn klm-b-I-am-hp-<br />

∂-Xm-Wv. AXn-\m¬ C¥y≥ s^U-d¬ kwhn-[m-\-Øn¬, kwÿm-\-߃ At\ym\yw Npa-Øp∂<br />

A¥¿kw-ÿm\ \nIp-Xn-Iƒ kwÿm-\-ß-fpsS Hcp apJy-h-cp-am-\-am¿§-am-I-bm¬ F√m kwÿm\<br />

k¿°m-cp-Ifpw Hcp-an®v IqSn-bm-tem-Nn®p Xocp-am-\n-®m¬ am{Xta s]mXp C¥y≥ hn]Wn \ne-hn¬<br />

hcn-I-bp-≈q.<br />

hntZi hn]-Wn-bnse hyXn-bm-\-ß-fn¬ \n∂pw D≠m-Ip∂ hne-bnse i‡-amb Aÿn-c-X-Iƒ°v<br />

FXnsc i‡-amb Hcp Icp-X¬ tiJcw F∂ \ne-bn-ep≈ tkh\w BWv, 100 tImSn-bn-tesd hcp∂<br />

C¥y≥ P\-ß-fpsS `£ym-lmcw Dd-∏m-°p-∂-Xn-eqsS Cu C¥y≥ s]mXp-hn-]-Wn°p sNøp-hm≥ Ignbp-∂-Xv.<br />

(xvi) Irjn-˛-sXm-gn¬ hn⁄m\ tI{µ-߃<br />

F√m-hn[ DXv]mZ-\-ß-fpw, Ah-bpsS kwkvI-c-W-hpw, hn]-Wnbpw kw_-‘n®v Irjn-°m-cmb<br />

kv{Xo]p-cp-j-∑m¿°p-th≠ hnh-c-hpw, hn⁄m-\hpw, sXmgn¬ sshZ-Kv[yhpw XnI®pw Imen-I-am-°phm≥<br />

Bh-iy-amb kuI-cy-߃ hn]p-e-am-°-Ww. CXn-\mbn I¿j-I¿°v KpW-]-c-am-b-Im¿jn-I-˛-hym-<br />

]mc km£-cX \¬Ip-hm≥ {]tXyI {]mK-¤y-ap≈ Hmtcm Irjn-˛-sXm-gn¬ hn⁄m-\-tI{µw, Pn√-<br />

Iƒ- tXmdpw ÿm]n-°-Ww. Hmtcm Pn√-bnepw Hmtcm Irjn hn⁄m≥ `h≥ ÿm]n-°p-hm≥ sF.-kn.-<br />

F.-B-dns‚ Iogn¬ 10-˛mw ]©-h-’-c-]-≤-Xn-bn¬ hI-bn-cp-Øn-bn-´p-≠v. kn.-F-kv.-sF.-B-dn-t‚bpw, tI{µ<br />

sNdp-InS hyh-kmb hIp-∏n-t‚bpw kwbp‡klm-b-tØmsS, Im¿jn-tI-Xc cwK-ß-fnse sXmgn¬km-<br />

≤y-X-Iƒ ssIImcyw sNøp-hm≥ \ne-hn-ep≈ Irjn hn⁄m\tI{µ-ßsf hnI-kn-∏n-t°-≠-Xm-Wv.<br />

Bøq¿thZ sshZy-im-kv{X-Øn-t‚bpw Huj[ kky-ß-fp-tSbpw h¿≤n-®p-h-cp∂ {]m[m-\y-Øns‚<br />

ASn-ÿm-\-Øn¬ Hcp Irjn-˛-sXm-gn¬ hn⁄m\ tI{µw tIm´-bv°¬ Bcy-ssh-Zy-im-e-tbmSv A\p-<br />

_-‘n®v ÿm]n-°p-∂Xv \∂m-bn-cn-°pw.<br />

(xvii) tIc-f-Øn¬ Hcp Im¿jnI ]cn-h¿Ø-\-Øn\v G‰hpw \ho-\-amb X{¥-߃ {]tbm-Kn-°phm≥<br />

I¿j-I-cpsS I¨tkm¿jyw ÿm]n-°pI<br />

cmPyØv AXy-¥m-t]-£n-X-amb DXv]m-Z-\-£-a-Xbpw, KpW-ta-∑bpw, aqey-h¿≤-\bpw Xzcn-X-s∏-<br />

Sp-Øp-hm\pw, hnπ-h-I-c-amb ]cn-h¿Ø-\-Øn\pw, hne-In-´p∂ hnf-Iƒ°v B`y-¥c, A¥m-cm-jv{S-hym-


]m-c-Øn¬ hne-h¿≤\ D≠m-Im\pw, Irjnsb {ZpX-K-Xn-bn¬ am‰-ap-≠m-°p∂ hnP-b-I-c-amb k{º-Zmb-ß-fn¬<br />

sI´n-∏-Sp-t°-≠-Xp≠v. AkwJyw sNdp-InS Im¿jnI IpSpw-_-߃, ]e ]cn-jvIrX k{º-<br />

Zm-b-ß-fn-eq-sS, Zo¿L-Im-ehpw, hm¿jn-I-hp-amb hnf-I-fn¬\n∂pw, bmsXmcp ]mcn-ÿn-XnI {]iv\-<br />

ßfpw krjvSn-°msX, Xß-fpsS ]cn-an-X-amb `qan-bn¬ \n∂pw ]c-am-h[n BZmbw D≠m-°n-bn-´p-≠v.<br />

Ah¿°v, kwÿm-\-k¿°mcpw, ItΩm-Un‰n t_m¿Upw ae-bmf at\m-c-a-bpsS "I¿j-I{io' t]mep≈,<br />

I¿j-Is‚ A¥ v Db¿Øp∂, a‰v Ahm¿Up-I-fn-eqsS AwKo-I-cn-®n-´p-≠v. AØcw ]pØ≥ ]co-£-<br />

Wm-flI Irjn-k-t-X-߃ {]tbm-Kn®p hnP-bn-®-h-cp-sS, A\p-`-h-ß-fnepw, sshZ-Kv[y-ß-fnepw Kthj-W-]-c-ambn<br />

IS-∂p-t\m-°p-∂Xv {]tbm-P-\-I-c-am-bn-cn°pw. Aßns\ tIc-f-Øn¬ DXv]m-Z-\-£-a-Xbnepw,<br />

KpW-\n-e-hm-c- -Ønepw, BZm-b-h¿≤-\-hnepw hnπ-h-I-c-amb t\XrXzw \¬Ip-hm≥ \qX-\-Irjn<br />

k{º-Zmbw \S-∏n-em-°p∂ I¿j-I-cpsS Iq´m-bva-bmbn-˛Hcp I¨tkm¿jyw (F I¨tkm¿jyw t^m¿<br />

{Sm≥kvs^¿ta-j≥) cq]o-I-cn-°p-∂Xv A`n-e-j-Wo-b-am-Wv. Xß-fpsS D]Poh-\-am¿§w Irjn-am-{X-ambn-´p≈<br />

I¨tkm¿jy-Ønse AwK-߃°v, X߃ {]tbm-Kn®v hnPbw hcn® \qX-\hpw ÿmbnbmbXp-amb<br />

Im¿jnI \n]p-W-Xbv°v th≠ ]cn-io-e\w Cu I¨tkm¿jyw \¬tI-≠-Xm-Wv. Cu<br />

I¨tkm¿jyØns‚ A≤y£ tIcf Irjn hIp-∏p-a-{¥n-bm-bn-cn-°-Ww.<br />

(xviii) Im¿jn-I-hym-]mc A`n-hr-≤n-bv°mbn Hcp I¬]nX k¿∆-I-em-ime ÿm]n-°p-I<br />

temI-hym-]mc cwKØv h∂-ptN¿∂ DZm-c-hXvI-cWw Df-hm-°nb Hcp apJy {]Xn-^-e\w, Irjn<br />

taJ-e-bn¬ Fhn-sSbpw hnh-c-Øn-t‚bpw, B[p-\nI hn⁄m-\-Øn-t‚bpw Db¿∂ Xc-Øn-ep≈ hnth-<br />

I-]q¿∆-amb {]tbm-K-Øn\v \¬In hcp∂ {]m[m-\y-am-Wv. AXn-\m¬ C°m-eØv hym]m-c-Øn-ep≈<br />

a’cw i‡-am-t°-≠Xv AXym-hiyw Xs∂-bm-Wv. AXpsIm≠v I¿j-I¿°pw, tXm´-Ir-jn-°m¿°pw<br />

F√mw B`y-¥c-˛BtKmf hym]m-csØ kw_-‘n® {]iv\-ß-sf-∏‰n G‰hpw ]pXnb hnh-c-߃ \nc-<br />

¥cw, bYm-Imew FØn-®p-sIm-Sp-°p-hm-\p≈ kwhn-[m-\-߃ Bh-iy-am-Wv. KpW-\n-e-hm-c-hp-ambn<br />

_‘-s∏´, hnti-jn®pw Im¿jnI DXv]-∂-ß-fpsS ipNnXzw \n¿∫-‘-am-°p∂ tImUIvkv Fen-sat‚-dn-bkv<br />

t]mep≈ N´-ßfpw, hyh-ÿ-Ifpw F¥mWv F∂ A-dnhv \Ωp-sS I¿j-I¿°v e`y-am-°-<br />

Ww. KpW-ta-∑, hym]mcw, t]‰‚ v F∂n-h-bn¬ km£-c-Xbpw I¿j-I-P-\-k-am-\y-Øns‚ CS-bn¬<br />

km¿∆-{Xn-I-ambn {]Nm-c-Øn¬ hc-Ww. tIc-f-Ønse Hmtcm Im¿jnI IpSpw-_-Ønepw AØ-c-Ønep≈<br />

Im¿jn-I-hym-]mc hn⁄m-\hpw, hnh-chpw B¿÷n-°p∂hcp-≠m-hp-Ibpw Ahsc XßfpsS<br />

Ah-Im-iß-tfbpw A[n-Im-cß-tfbpw ]‰n t_m[-ap≈hcm-°p-∂-Xn-\p≈ hyh-ÿ-Iƒ˛Adn-hneqsS<br />

i‡-cm-°p∂ \S-]-Sn-Iƒ, k¿°m¿ kzoI-cn-°-Ww.<br />

ta¬-]-d \n¿t±-i-߃ \S-∏n-em-°p-hm≥ I¿j-I¿°p-th≠ hn⁄m-\hpw, Irjn-°m-cy-Ønep≈<br />

ASn-ÿm\ hnh-c-ß-fpw, tU‰ C≥]p´pw \¬Ip-hm≥ tIc-f-Øn¬ \S-°p∂ hnhc-˛Bib<br />

hn\n-ab kmt-Xn-I-hnZymcwKsØ hnπ-h-I-c-amb apt∂-‰-Øns‚ klm-b-tØmSv IqSnb Irjnbpw,<br />

Im¿jn-I-hym-]m-chpw BWv 21-˛mw \q‰m-≠nse kp{]-[m-\-amb ÿm]\w F∂ Ah-t_m-[-tØmsS<br />

apt∂m-´p-t]m-Ip-hm≥ Im¿jn-I-hym-]m-c-Øn-\mbn Hcp I¬]nX k¿∆-I-em-ime ÿm]n-°p-∂ Imcyw<br />

hfsc {]m[m-\y-a¿ln-°p-∂p. Iºyq-´-dns‚ {]tbmP-\-tØmsS, C‚¿s\-‰ns‚ hn]p-e-amb kuI-cy߃IqSn<br />

kwtbm-Pn-∏n-®p-sIm≠v, l∫pw kvt]m°pw tN¿∂p-{]-h¿Øn-°p∂ amXr-I-bn¬ Cu k¿∆-<br />

I-em-im-e-bpsS {]h¿Ø\w CW°n tN¿t°-≠-Xm-Wv. "l∫v'(tI-{µw) Bbn tIcf k¿∆-I-em-imebpw<br />

"kvt]m°p'Ifmbn Hmtcm Pn√-bnse tI{µ-ßfpw {]h¿Øn-°-Ww. l∫pw, kvt]m°p-Ifpw<br />

sSen-hn-j≥ Nm\-ep-I-tfmSpw, kaql tdUntbm tÃj-\p-I-tfmSpw _‘n-∏n-°p-Ibpw sNøp-tºmƒ<br />

Bh-iyhpw {]k-‡-hp-amb hnh-c-߃ Hmtcm {]`m-X-Øn-epw F√m I¿j-I-Ip-Spw-_-Øn-epw -<br />

sNs∂Øp∂-Xm-Wv. \n¿±n-jvS-amb Cu I¬]nX k¿∆-I-em-im-e-bpsS Hcp IcSp cq]-tcJ tIcf<br />

k¿∆-I-em-ime Xøm-dm°n Ign-n-´p-≠v. CXv Cu dnt∏m¿´ns‚ c≠mw-`m-K-Øn¬ A\p-_-‘-ambn<br />

tN¿Øn-´p-≠v.<br />

Im¿jn-I-˛-hy-h-km-b-Øn-\p≈ I¬]nX k¿∆-I-em-im-e-bpsS ^e-{]m-]yX ({]-tXyI ka-b-Ime-ß-fn¬)<br />

Im¿jnI hym]m-c-hp-ambn hfsc ASpØv _‘-s∏-´-h-cpsS `mK-Øp-\n∂pw e`n-°p∂ B[n-<br />

Im-cn-I-X-bp≈ hnh-c-ßfpw, Ah-bpsS Imen-I-{]m-[m-\yhpw KpW-ta-∑-tbbpw B{i-bn-®m-Wn-cn-°p-<br />

∂Xv. AXn-\m¬ k¿∆-I-em-im-ebv°v ASn-kvYm\- hnhc߃ \¬Ip∂h¿, hnh-c-kr-jvSm-°-ƒ, sF.-<br />

F-kv.-B¿.-H., sF.-Fw.Un., tIcf k¿∆-I-em-im-e, As]-Um, F≥.-Un.-Un.-_n., F≥.-F-®v.-Un.-_n., ItΩm-


Un‰n t_m¿Up-Iƒ, Irjn, hmWn-Pyw, hntZ-i-hym-]mcw F∂n-h-bpsS tI{µ-a-{¥m-e-b-߃, C¥y≥<br />

Iu¨kn¬ t^m¿ A{Kn-Iƒ®-d¬ dntk¿®v, kn.-F-kv.-sF.-B¿ F∂n-ß-s\-bp≈ ÿm]\ {]Xn-\n-<br />

[n-I-ƒ, ASn-ÿm\ hnh-cm¿∞n-I-fm-bn-´p≈ I¿jI IpSpw-_-߃, tXm´w DS-a-Iƒ, Ib-‰p-a-Xn-°m¿,<br />

h\n-Xm-kw-L-߃, hym]m-cn-Iƒ, hyh-km-bn-Iƒ F∂n-h-cpsS {]Xn-\n-[n-Ifpw, ASn-ÿm\ hnh-c-ßfpsS<br />

amt\-Pvsa‚ v P\-a-≤y-Øn-se-Øn-°p∂ sF.-kn.-‰n.-hn-Z-Kv[-∑m¿, am[y-a-߃, FIvÃ≥j≥ kvs]jyen-Ãp-Iƒ<br />

F∂n-h-cpw IqSmsX \bw cq]o-I-cn-°p-∂-h-cmb k¿°m¿ sk{I-´-dn-am¿, D]m-≤y£≥ (I-<br />

Ωn-j-s‚) kwÿm\ Bkq-{X-W-t_m¿Uv D]m≤y£≥ F∂n-hcpw bp.-F≥.-Un.-]n.-t]m-ep≈ a‰p [\-<br />

Im-cy-ÿm-]-\-ß-fpsS {]Xn-\n-[n-Ifpw Hcp-an®v IqSp∂ Hcp s{_bn≥t{Ãm-anwKv h¿°vtjm∏v hnfn-®p-<br />

Iq-´p-∂Xv Bh-iy-am-Wv. Cu h¿°vtjm∏n¬ Hcp _nkn-\ v πm\n\v A¥n-a-cq]w \¬I-Ww. Im¿jn-<br />

I-˛-hym-]mc I¬]nX k¿∆-I-em-im-e-bpsS DXvLm-S\w 2003 P\p-hcn 26-˛\v tIcfm apJy-a{¥n \n¿∆ln-®p.<br />

DXv]m-Z-Icpw, hym]m-cn-I-fpw, Ib-‰p-a-Xn-°m-cpw, D]-t`m-‡m-°-fpw, hn⁄m-\-hn-h-c-߃ B¿÷n®v<br />

i‡-cmIphm≥ F{X t\ctØ Xs∂ \S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-°p-∂pthm, A{Xbpw thK-Øn¬ hfsc<br />

i‡-amb Hcp Im¿jnI hym]mc kpc-£m-hy-h-ÿsb AXns‚ bYm-ÿm-\Øv {]Xn-jvTn-°m≥ \ap°v<br />

Ign-bp-∂-Xm-Wv.


qtdm _ney≥<br />

Irjn-bv°p≈ samØw klmbw<br />

400<br />

350<br />

347<br />

343<br />

300<br />

250<br />

a‰p-≈-h¿<br />

275<br />

200<br />

150<br />

100<br />

P∏m≥<br />

50<br />

0<br />

bp.-F-kv.-G.<br />

bqtdm-]y≥ bqWn-b≥<br />

1986-1988 1999-2001 2001<br />

Dd-hnSw : OECD (2002), kmº-Øn-I-k-l-I-c-W-Øn\pw hnI-k-\-Øn-\p-ap≈ kwL-S\


DXv]m-Z-I\p \evIp∂ klmbw iX-am-\-Øn¬/ samØw Im¿jn-I-h-cp-am-\-Øn¬<br />

kzn‰vk¿e≠v<br />

t\m¿th<br />

sImdnb<br />

P∏m≥<br />

bqtdm-]y≥ bqWn:<br />

35%<br />

Hm¿K-ss\-tk-j≥ t^m¿ F°tWm: tImHm:<br />

Uh-e∏v:<br />

35%<br />

bp.-F-kv.-F.<br />

25%<br />

sN°v dn_ªnIv<br />

17%<br />

lwKdn<br />

12%<br />

t…mhmIv dn_-ªnIv<br />

11%<br />

t]mf≠v<br />

10%<br />

Hmkvt{S-enb<br />

4%<br />

\yqkn-em≠v<br />

1%<br />

iX-am\w<br />

0 10 20 30 40 50 60 70<br />

Dd-hnSw : OECD (2002), kmº-Øn-I-k-l-I-c-W-Øn\pw hnI-k-\-Øn-\p-ap≈ kwL-S\<br />

59%<br />

64%<br />

69%<br />

67%


kmº-Øn-I-k-l-I-c-W-Øn\pw hnI-k-\-Øn-\p-ap≈ kwL-S\ (OECD) cmPy-ß-fnse I¿j-I¿°v e`n-°p∂ icm-i-cn-hn-ebpw ^mwtK-‰n¬<br />

In´p∂ t_m¿U¿ hne-bpsS icm-i-cnbpw 2001<br />

tKmXºv<br />

107<br />

tNmfw<br />

111<br />

t]mƒ{Sn<br />

115<br />

FÆ-°p-cp-°ƒ<br />

121<br />

icm-icn<br />

131<br />

am´n-d®n<br />

131<br />

B´n-d®n<br />

155<br />

]m¬<br />

172<br />

]©-kmc<br />

187<br />

Acn<br />

501<br />

0 100 200 300 400 500 600<br />

Dd-hnSw : OECD (2002), kmº-Øn-I-k-l-I-c-W-Øn\pw hnI-k-\-Øn-\p-ap≈ kwL-S\


1.1.0 ]›m-Ø-ehpw IΩn-js‚ {]h¿Ø-\hpw<br />

sk£≥ B ]m¿´v 1<br />

dnt∏m¿´ns‚ hni-Z-cq]w<br />

1.1.1.1 temI hym]mc kwL-S\ (<strong>WTO</strong>) bpsS Bhn¿`mh ]›m-Øew<br />

Km´ns‚ (hym-]m-c-sØbpw, Xmcn-^p-Isfbpw kw_-‘n® s]mXp-I-cmdpIfpsS) DdptKz h´ ktΩf-\-Øn¬<br />

h®v {]kvXpX Icm-dp-I-fn¬ C¥ybpw H∏p hbv°p-I-bp-≠m-bn. C¥ybpw a‰p AwKcmPy-ßfpw,<br />

a‰p hkvXp-X-Itfm-sSm-∏w, Xß-fpsS kºZv hyh-ÿ-I-sf, temI hym]mc i‡n-Iƒ°mbn Xpd-<br />

∂p-sIm-Sp-°p-hm≥ Aßs\ _m≤yÿ¿ Bbn Xo¿∂p. DdptKz h´ A\p-cRvP-\-ß-fn¬ BZy-am-bn,<br />

temI hym]mc Icm-dns‚ (WTA) hyh-ÿ-I-fpsS ASn-ÿm-\-Øn¬ Irjn _lp-]-m-fn-Ø-ap≈ hym]mc<br />

\nb-{¥-W-Øn-em-hp-Ibpw, 1995 P\p-hcn 1˛-HmSp IqSn temI-hym-]mc kwL-S-\-bpsS Iogn¬ ÿm]\-<br />

h-XvIr-X-am-hp-Ibpw sNbvXp. temI- hym-]mc Icm-dns‚ (WTA) {]tXyI DS-º-Sn-bmWv Irjn-bpsS<br />

_lp-]-m-fn-Ø-]-c-amb N´-°q-Sp-≠m-°n-bn-´p-≈-Xv. CXmWv Irjnsb kw_-‘n® Icm¿ (AOA) F∂<br />

t]cn¬ Adn-b-s∏-Sp-∂-Xv. temI Im¿jnI hym]mc hyhÿ \oXn]q¿∆hpw, hn]W-t\m-∑p-Jhpw B°phm-\pw,<br />

Km´ns‚ \nb-a-ß-fpw, N´-ßfpw ^e-{]-Z-ambn \S-∏n-em-°p-hm\pw aq∂p apJy _m≤y-X-I-fm-Wv<br />

Irjnsb kw_-‘n® Icm¿ (AOA) hyh-ÿ-bn¬ Dƒs°m-≈n-®n-´p-≈-Xv.<br />

1. hn]Wn {]m]yX (Market Access): Cd-°p-a-Xn-bn¬ \nb-{¥-W-ßfpw, ]cn-an-Xn-Ifpw G¿s∏-Sp-Øp∂<br />

hyh-ÿ-Iƒ.<br />

2. B`y-¥c klmbw (Domestic Support): Im¿jn-tImXv∏-∂-߃°v AXmXv cmPy-߃ I¿j-<br />

I¿°v A\p-h-Zn-°p∂ kmº-ØnI klm-bhpw, a‰m-\p-Iq-ey-ß-fpw temI-hym-]m-csØ A´n-a-dn-°p∂<br />

hn[-Øn-ep≈ k¿°m¿ klm-b-ßsf Hgn-hm-°p-∂Xpw kw_-‘n®v bp‡n-]-c-amb hni-Zo-I-c-W-߃.<br />

3. Ib-‰p-aXn B\p-Iq-ey-߃: Im¿jnI DXv∏∂ßfpsS Ib-‰p-a-Xn°v k¿°m-cp-Iƒ \¬Ip∂ klmb-ßsf<br />

(k-_vkn-Un-I-sf) hnhn[ L´-ß-fn-embn \o°w sNøp-I.<br />

Hmtcm temI hym]mc Icm-dn˛s‚ (WTA) Iogn¬ hcp∂ Irjnsb kw_-‘n® Icm-dp-Iƒ (AOA)°p<br />

]pd-ta, GXm\pw Nne Icm-dp-Iƒ IqSnbp≈h-bm-Wv, hym]m-c-hp-ambn _‘-s∏´ _u≤n-I-kz-Ø-h-<br />

Imi (TRIPS) hpw, Im¿jn-tImXv∏-∂-ß-fpsS ipNn-Xzhpw AWp-hn-ap-‡-Xbpw kw_-‘n® km\n-´-dn-˛ss^-t‰m<br />

-km-\n-´dn (SPS) hyh-ÿbpw, A¥m-cmjv{S hym]m-csØ kw_-‘n® kmt-XnI XS- -<br />

߃ \o°p-hm-\p≈ \S-]-Sn-Ifpw, Icm-dp-I-fpw. Ch-sb√mw Xs∂ Im¿jnI hym]m-csØ hnhn[<br />

coXn-I-fn¬ kzm[o-\n-°p-∂p≠v.<br />

1.1.1.2 tIc-f-Øns‚ ÿnXn<br />

hf-sc-tbsd Nc-°p-hym-]mc/hn]-Wnsb B{i-bn-°p∂ tIc-f-Øns‚ Im¿jnI kºZv hyhÿ<br />

{]IrXym Xs∂ Zu¿_eyap-≈-Xm-I-bm¬, apsºm-cn-°epw A\p-`-h-s∏-´n-´n-√mØ A\p-]m-X-Øn-ep≈<br />

{]Xn-k-‘n-bn-eq-sS-bpw, kmº-Øn-I-Ø-I¿®-bn-eq-sSbpw BWv 1990-˛-I-fpsS Ah-km\w apX¬ tIcfw<br />

IS-∂p-s]m-bvs°m-≠n-cn-°p-∂-Xv. Im¿jn-tImXv∏-∂-ß-fp-sSbpw, Nc-°p-I-fp-sSbpw hne-bn-ep-≠mb Xmßm-<br />

\m-hmØ XI¿®-bmWv CXn\p Imc-Ww. 1990-˛-I-fpsS BZy-]-Ip-Xn-bn-em-I-s´, Im¿jnIcwKØv D≠mb<br />

DW¿hns‚ ^e-ambn {KmaoW Pohn-X-Øn¬ KWy-amb kar≤n {]Xn-^-en-®n-cp-∂p.<br />

Cu Ime-L-´-Øn¬ tIc-f-Øns‚ Im¿jnI kº-ZvL-S\ icm-icn tZiob hf¿®m-\n-c-°n¬ \n∂pw<br />

Db¿∂-Xmbn tcJ-s∏-Sp-Øn. Im¿jnI kmº-ØnIcwKsØ Cu Du¿÷-kz-e-Xbv°v Imc-Ww, Hcp<br />

hi-Øv DXv]m-Z-\-Ønepw DXv]m-Z-\-£-a-X-bnepw ssIh-cn® Db¿sØ-gp-t∂¬∏pw ('70-˛I-fnse Hcp<br />

Zo¿L-Ime apc-Sn-∏n-\p-tijw aµ-K-Xn-bn-embn Fn¬ t]mepw), adp-h-iØv an°-hmdpw F√m<br />

Im¿jnIhn`-h-ß-fp-sSbpw hne-bn¬ {ItaW D≠mb h¿≤-\hpw Bbn-cp-∂p. Im¿jnI hyh-kmb<br />

Akw-kvIrX ]Zm¿∞-ß-fp-sSbpw, Nc-°p-I-b-‰p-a-Xn-I-fp-sSbpw hne-bn¬ 1990-˛s‚ a≤ywhsc t`Z-<br />

31


s∏´ Db¿® D≠m-bn. Ign 30 h¿j-°m-esØ Im¿jnI hn`-h-ß-fpsS hne kq£va-ambn ]cn-tim-<br />

[n-®m¬ hne-h¿≤\ {]h-WX 1996-˛98 BIp-tºm-tg°pw KXn-thKw IqSn ]mc-ay-Øn¬ FØn-b-Xmbn<br />

ImWmw. F∂m¬ AXn-\p-ti-j-am-I-s´, Im¿jnI DXv∏-∂-ß-fpsS hne -{I-taW Xmgp-Ibpw apºv '80-<br />

˛-I-fpsS Ah-km-\hpw, '90-˛-I-fpsS BZyhpw A\p-`-h-s∏´ XmW-\n-e-bn-te°v Iq∏p-Ip-Øp-Ibpw sNbvXp.<br />

1990-˛-I-fpsS Ah-km\w D≠mb hne-Ø-I¿®-bpsS XpS¿∂p≈ ÿnXn tIc-f-Ønse {KmaoW kº-<br />

ZvL-S-\-bn¬ Zqc-hym-]-I-amb Zpc-¥-^-e-߃ Df-hm-°n. CXns‚ sISp-Xn-Iƒ IqSp-Xepw _m[n-®-Xv.<br />

{]tXy-In®pw, Irjn am{Xw D]-Poh-\-am¿§-am-°nb Zcn-{Z-I¿j-I-sc-bm-Wv. Im¿jn-tImXv∏-∂-ß-fpsS<br />

hne-ØI¿®-aqew D≠mIp∂ kmº-ØnI {]Xn-k-‘n-Iƒ tIc-f-Øns‚ kºZvhyhÿ ap≥Im-e-ßfnepw<br />

A`n-ap-Jo-I-cn-®n-´p-≠v. F∂m¬ A°m-e-ß-fn¬ Htc kabw Xs∂ F√m-hn[ Im¿jnI DXv∏-<br />

∂-ß-fp-tSbpw hne-bn¬ XI¿® D≠m-bn-cp-∂n-´n-√. s]mXpth Nne Im¿jnIhn`-h-ß-fpsS hne Ipd-<br />

-t∏mgpw Nne-h-bpsS hne Db¿∂n-cp-∂p. AØ-c-samcp kµ¿`-Øn¬ em`-\-jvSßfpsS hne-t]-ien¬<br />

tIc-f-Øn\v Nne \jvS-]-cn-lmcw In´n F∂p ]d-bmw. Cßs\ DXv∏-∂-ß-fpsS ]c-kv]c kΩn-<br />

{im-hÿaqew Im¿jnIhn]-Wn-bn¬ Nm©m-´-ap-≠m-b-t∏mgpw, kmº-ØnIcwKØv h¿j-ß-tfmfw, Hcp<br />

Icp-X¬ \ne ]pe¿Øp-hm≥ Ign-n-cp-∂p. F∂m-en-t∏m-gsØ hne-Ø-I¿®-bn-em-I-s´, AXns‚ Akm-<br />

[m-cW khn-ti-j-X, an°-hmdpw F√m Im¿jnI DXv∏-∂-ß-sfbpw AXv i‡-ambn _m[n-°p-Ibpw,<br />

B Zpxÿn-Xn°v Hcp am‰hpw C√msX XpS-cp-Ibpw sNbvXp F∂-Xm-Wv. hymh-km-bnI Akw-kvIrX<br />

hkvXp-°-fp-tS-Xm-bmepw, B`y-¥c D]-t`m-K-Øn-\p≈h-bp-tS-Xm-bm-epw, Ib-‰p-aXn Nc-°p-I-fp-tS-Xmbmepw<br />

hne-Ø-I¿® `oa-am-bn-cp∂p (]-´nI ImWp-I).<br />

Im¿jnI DXv∏-∂-ß-fpsS hne-Ø-I¿®aqe-ap-≠mb Xncn-®-Sn-°-p ]p-dsa "Iq\n-t∑¬ Ipcp' F∂t]mse,<br />

tIc-fo-b-cpsS hm߬ Ign-hnepw KWy-amb then-bn-d-°-hpw, \nc-¥-c-amb \mW-b-s∏-cp-∏hpw<br />

(a-µ-K-Xn-bn¬ BsW-n-epw) hfw, IoS-\m-in-\n-Iƒ F∂n-h-bpsS hne°qSp-X-epw, h¿≤n® Irjn-s®ehpw,<br />

]Wn°qen-bpw, s]mXp-hn-X-cW k{º-Zm-b-Øn-ep-≠mb sh´n-°p-d-bv°epw F√mw IqSn kwÿm-<br />

\-Øns‚ Im¿jnI kºZvLS-\-bpsS ASn-ÿm\ ine-I-sf-Xs∂ Cf-°n-a-dn-°p-I-bpw, Cu sh√p-hnfn-Isf<br />

t\cn-Sp-hm≥ Im¿jnI cwK-Øn-t\m, Irjnsb am{Xw B{i-bn®p Ign-bp∂ P\-e-£-߃t°m<br />

Ign-bmØ Hcp Ah-ÿ-bmWv D≠m-b-Xv.<br />

1980-˛-Im-esØ {Ib-˛-hn-{Ib A\p-]mX kqNnI (]m-cn‰n C‚-Ivkv), AXm-bXv I¿j-I-cpsS DXv∏-<br />

∂-߃°v e`n-°p∂ hnebpw D]-Po-h-\-Øn-\m-h-iy-amb km[-\-߃°v I¿j-I¿ \¬Ip∂ hnebpw<br />

XΩn-ep≈ A\p-]m-Xw, 1993-˛te-Xn¬ \n∂pw {]Xn-Iq-e-ambn \n∂n-cp-∂Xv 1990-˛¬ F-Øp-tºmƒ, 1980<br />

Ifn-te-Xn¬ \n∂pw XmWv XmWv 84-˛¬ FØn. AXn-\p-ti-jw, 1991-˛epw, 1992 HgnsI Cu<br />

A\p-]mXw ho≠pw XmWv 2000-˛¬ 70 Bbn-Øo¿∂p. (]-´nI 2 ImWp-I). CØ-c-Øn-ep≈ hºn® hne-<br />

Ø-I¿® tIc-f-Ønse P\-kw-Jy-bn¬ `qcn-]£w hcp∂ Irjn D]-Po-h-\-am¿§-am-°n-bn-´p≈hcpsS<br />

t¢i-߃°v hfsctbsd Imc-W-am-bn. CXn\p ImcWw, _lp-`q-cn-]-£-Øn\p kz¥-am-bn-´p≈ Irjn-<br />

`q-an-bpsS hnkvXrXn ]cn-an-Xhpw, GXm\pw sk‚p-Iƒ am{X-am-sW-∂Xpw Irjn-bn¬ \n∂p≈ hcpam\w<br />

sIm≠v, hne-bnse AÿncX-t-bbpw IpØ-s\-bp≈ hne-bn-Sn-hn-s\bpw t\cn-Sp-hm≥ Ah¿°p<br />

Ign-bp-∂-X√ F∂-Xp-amWv.<br />

1995-˛\p tijw temI -hym-]mc kwL-S-\-bn¬ C¥y {]th-in-®Xp apX-ep≈ Ime-L-´hpw, tIcf-Øns‚<br />

Im¿jnI kºZv hyh-ÿ C∂p t\cn-Sp∂ {]Xn-k-‘nbpw XΩn¬ ]c-kv]cw _‘-s∏-´n-cn-<br />

°p-∂p. F∂m¬ Cu {]Xn-k-‘n-bpsS apgp-h≥ DØ-c-hm-Znbpw <strong>WTO</strong> Icm-dp-I-fpsS ^e-am-sW∂v ]dt\m´v/Ipdn∏v<br />

: (I-gn 2 Zi-h¿j-°mew kwÿm-\sØ IrjntaJe-bnse hm¿jnI hf¿®m-\n-c°v Ffnb<br />

coXn-bn¬ Db¿∂v 3.3%hpw, tImºu≠v hm¿jnI hf¿®m \nc°v 2.83% Bbn Db¿∂v icm-icn<br />

tZiob hf¿®m \nc-°mb 3.00%Ønt\mSv ASp-sØØn \n∂n-cp-∂p. '80-˛-I-fnse kwÿm-\sØ<br />

Im¿jnI cwKsØ {]I-S\w, samØw hm¿jnI tImºu≠v hf¿®m \nc°v 3.13% ImgvN-h-®t∏mƒ<br />

'70 Ifn¬ A\p-`-h-s∏´ apc-Sn-∏n¬ \n∂pw Ic-I-b-dp-I-bm-bn-cp-∂p. F∂m¬ '90-I-fn¬ Hcp<br />

sas√t]m°v D≠m-b-t∏mƒ hm¿jnI tImºu≠v hf¿®m \nc°v 2.52% Bbn Ipd-p. AXv<br />

tZiob hm¿jnI icm-icn hf¿®m \nc-°m-bn-cp∂ 2.23%˛¬ IqSp-X-em-bn-cp-∂p. Cu amµy-Øn\v<br />

ImcWw `mKn-I-ambn 1990-˛-I-fpsS Ah-km-\-Øn¬ D≠mb Im¿jnI DXv∏-∂-ß-fpsS IpØ-s\-<br />

bp≈ hne-bn-Sn-hm-bn-cp-∂p. CXv kwÿm-\-Øns‚ Im¿jnI kºZvhyh-ÿ-bn≥ta¬ G¬]n®<br />

BLm-X-Øn¬ \n∂pw tIcfw C\nbpw Ic-I-b-dn-bn-´n-√).<br />

32


p-Iq-Sm. F∂m¬ Ib-‰n- -bnd-°p-a-Xn-I-fpsS Af-hp-]-c-amb XS- -ß-fpw - (QRS), Nne Nc-°p-I-fpsS<br />

Xmcn-^p-\n-c-°p-I-fpsS taep≈ \nb-{¥-W-ßfpw, GXm≠v 1991 apX¬ Xs∂ C¥y-bn¬ Bcw-`n®<br />

DZm-c-h-XvI-cW \b-Øns‚ L-S-\m-]-c-amb {Iao-I-c-W-Øns‚ {]{In-bbpw Xo¿®-bmbpw Irjnsb<br />

{]Xn-Iq-e-ambn _m[n-®n-´p-≠v.<br />

Irjn-bpw, Cd-°p-a-Xn-bpsS DZm-c-h-Xv°-c-Whpw ]pXnb kwhn-[m-\-Øn-te°p IS-∂p-h-∂-t∏m-gp-<br />

≠mb Hcp {]Xym-LmXw A¥m-cm-jv{S-X-e-Øn-ep≈ hne-bpsS Aÿ-cn-Xbpw, Im¿jnI DXv∏-∂-߃°v<br />

sR´n-∏n-°p∂ Xnc-®-Snsb t\cn-tS-≠n-h∂p F∂-Xm-Wv.<br />

1.1.2.1 Ggv h¿jsØ <strong>WTO</strong> _‘w<br />

temI- hym-]m-c-kw-L-S\ \ne-hn¬ h∂n´v 7 h¿jw Ign-n-cn-°p-∂p. Irjnsb _m[n-°p∂ ]e<br />

Icm-dp-Ifpw {]tbm-K-Øn¬ hcm≥ XpS-ßn-bn-cn-°p-∂p. temI-hym-]m-c-kw-L-S-\-bpsS apJy-e£yw \oXn-<br />

]q¿∆hpw hn]Wn {]m]yX kpJ-Ic-am-b-Xp-amb Hcp hym]mc hyhÿ Bbncps∂-n-epw, BtKmf<br />

hym]mc hyhÿ \nb-{¥-W-ß-fn¬ \n∂pw h{I-X-I-fn¬ \n∂pw kzX-{¥-am-Ip-sa-∂pw, hym]mccwKsØ<br />

{]iv\-߃°v ]cn-lm-c hmKvZm\w sNbvXp-sIm-≠p-amWv <strong>WTO</strong> IS-∂p-h-∂-sX-n-epw ^e-Øn¬ hcpam-\-am¿§-߃<br />

Ipd Zcn{Z I¿j-I-cpsS D]-Po-h-\-Øn\v Hcp `oj-Wn-bm-bpw hnI-kzc cmPy-ßfpsS<br />

Im¿jnI kºZvLS-\-Iƒ°v {]Xn-Iq-e-am-bn´pw BWv <strong>WTO</strong> _‘w Cu sNdnb Ime-Øn-\n-Sbn¬<br />

\ap°v A\p-`-h-s∏-´n-cn°p-∂-Xv.<br />

hnI-kzc cmPy-ß-fpsS hym]mc Xm¬∏-cy-ßsf {]Xn-Iq-e-ambn _m[n-°p-tºmgpw hnI-knX cmPy߃<br />

Xß-fpsS Im¿jnIkºZvvhyh-ÿ-bpsS kpc-£-bv°p-th≠n temI hym]mc kwL-S\ (<strong>WTO</strong>)<br />

bpsS F√m thZn-I-fpw {]Xn-tcm-[n®p \n¬°m≥ Ch¿ InWp {ian®phcn-I-bm-Wv. AtX-k-abw<br />

C¥y≥ tZiob kmº-ØnI Pohn-X-Øns‚ a‰p ]e taJ-e-I-fnepw temI hym]mc kw-L-S-\-bpsS<br />

kzm[o\w IS-∂p-I-bdn AhnsS <strong>WTO</strong> bpsS \nb-{¥Ww G¿s∏-Sp-Øm≥ {ian-®p-h-cp-∂p. temI- hym-<br />

]m-c-Øn¬ \n∂pw hºn® tXmXn¬ {]tbm-P-\hpw hym]mccwKØv hn]Wn{]m]yX hf-sc-tbsd kpJIc-am-hp-Ibpw<br />

Aßns\ tZiob hcp-am-\-Øn¬ KWy-amb ]ptcm-K-Xnbpw hmKvZm\w sNøp∂ t{]m’ml-P-\-I-amb<br />

Hcp kml-N-cy-Øn-emWv C¥y Dƒs∏-sS-bp≈ hnI-kzc cmPy-߃ temI -hym-]m-c-kw-<br />

L-S\ (<strong>WTO</strong>) bpsS Icm-dp-I-fn¬ H∏p-h-®-Xv. F∂m¬ Ign Ggp-h¿jw temI-hym-]mc kwL-S-\-<br />

bpsS B`n-ap-Jy-Øn¬ \S∂ BtKmf hym]m-c-Øn¬ \ap-°p-≠mb t\´-ß-fpsS ]´nI ]cn-tim-[n-<br />

®m¬ \¬I-s∏´ hmKvZm-\-߃ ]men-°-s∏-SmsX \mw I_-fn-∏n°-s∏-´n-cn-°p-∂-Xmbn ImWmw. \ΩpsS<br />

]°-ep≈ tcJ-I-fpw, hkvXp ÿnXnhnh-c-°-W-°p-Ifpw, A\p-Zn\w h¿≤n-°p∂ {]mtbm-Kn-I-X-bnepw<br />

A\p-`-h-ß-fnepw Du∂n-bp≈ Kth-j-W-ßfpw, A]-{K-Y-\-ßfpw CXmWv sXfn-bn-°p-∂-Xv. DZm-l-c-<br />

W-am-bn, 2001-˛¬ {]kn-≤o-Ir-X-amb temI -`£y Im¿jnI kwL-S-\-bpsS (FAO) ]T\-Øn¬ 1995-˛98<br />

ImeØv 14 hnI-kzc cmPy-ß-fpsS A\p-`-h-ßsf hne-bn-cp-Øn-b-t∏mƒ, Cu cmPy-ß-fn-te°v \S∂<br />

`£ykm-[-\-ß-fpsS hntZi Cd-°p-a-Xn-bpsS h¿≤-\-hv, Ah-cpsS samØw Im¿jn-tImXv∏∂°b-‰paXnbpsS<br />

hf¿®-tb-°mƒ hfsc aSßv Db¿∂ tXmXn-em-bn-cp∂p F∂mWv ImWp-hm≥ Ign--Xv.<br />

1990-˛s‚ BZy ]Ip-Xn-bnse temI -hym-]m-c-Øns‚ hf¿®-bp-ambn Xm-c-Xayw sNøp-tºmƒ 1995-˛\p<br />

tij-ap≈ ImesØ hym]mc ]ptcm-KXn aµ-K-Xn-bn-em-hp-∂-Xmbn ImWmw. CXn\p ImcWw <strong>WTO</strong><br />

Bbmepw As√-nepw, CXn\v <strong>WTO</strong> bpsS Bhn¿`m-h-hp-ambn Imen-I-ambn s]mcp-Ø-ap-≈-Xmbn<br />

ImWmw. IqSmsX hnI-kzc cmPy-ßfpw hnI-knX cmPy-ßfpw XΩn¬ kmº-Øn-Ihpw cmjv{So-b-hpamb<br />

im‡nI \ne-I-fn¬ D≠m-bn-cp∂ hnS-hp-Iƒ 7 h¿j-Øn-\n-S-bn¬ IqSp-X¬ hn]p-e-am-hp-I-bpw,<br />

temI-hym-]mckwL-S-\-bpsS kΩ¿±-Øn¬ hnI-kn®p sIm≠n-cn-°p∂ cmPy-ß-fpsS tZiob \b-ßsfbpw<br />

\nb-a-\n¿ΩmW N´-°q-Sp-Isfbpw i‡-ambn kzm[o-\n-°p-I-bpw Ahsc {]Xn-Iq-e-ambn _m[n-<br />

Ipdn∏v :<br />

1995-˛96˛se IW-°v {]-Imcw tIc-f-Ønse 55 e£w hy‡n-KX I¿jI-cn¬ (0.02 slIvS-dn¬ Xmsg<br />

`qan-bp-≈-hsc Hgn®p \ndp-Øn-bm¬) 51 e£w (93%) I¿j-I-cp-tSbpw Irjn-`qan \ma-am-{X-hpw Hcp<br />

slIvS-dn¬ Xmsg-bp-am-Wv. CXns‚ icm-icn hnkvXrXn 0.18 slIvS¿ am{X-hpw. CXn-t\mSv Hcp slIvSdn\pw<br />

c≠p slIvS-dn\pw, CS-bn¬ `qan-bp≈ sNdp-InS `qhpS-a-I-tf-°qSn tN¿Øm¬, Cu A\p-<br />

]mXw 98% ambn Dbcpw (A-Xm-b-Xv, 54 e£w `q DSa-I-fp≠v. F∂m-e-h-cpsS ssIh-i-`q-an-bpsS icmicn<br />

hnkvXr-Xn-bm-Is´ 0.23 slIvS¿ am{Xhpw BWv.<br />

33


°p-I-bpw sNdnb hcp-am-\-°mcpw, hcp-am-\-am¿§-߃ Xosc Ipd Zcn{Z Im¿jn-I-P-\- -tIm-Sn-I-fpsS<br />

D]-Po-h-\-sØbpw, \nXy-Po-hn-X-sØbpw, t£a-sØbpw hf-sc-tbsd A]-I-SØn-em-°n-bn-´ps≠∂<br />

Imcy-Øn¬ X¿°an√.<br />

CsXm-s°-bm-sW-n-epw, C¥y Dƒs∏-sS-bp≈ hnI-kzc cmPy-߃ Ct∏mƒ <strong>WTO</strong> Icm-dp-I-fpsS<br />

]cn-[n-°p-≈n¬ Xs∂ D≈ Nne hyh-ÿ-I-fn¬ X߃°p {]Xn-Iq-e-am-bn-Øo¿∂-hsb Xncn®v A\p-<br />

Iq-e-am-°p-hm-\p≈ X{X-∏m-Sn-emWv G¿s∏-´n-cn-°p-∂-Xv. <strong>WTO</strong> Icm-dp-Iƒ \¬Ip∂ Ah-k-c-߃ hn\ntbm-Kn®v<br />

t\´w D≠m-°m-\p≈ \ymb-amb ]cn-{i-a-ß-fn-sem-∂mWv hnI-kz-c -cm-Py-ß-fnse B`y-¥c<br />

hn]-Wn-bnse hym]mcw hnI-kn-∏n-°p-hm\pw, DXv]m-Z\w sshhn-[yh-Xv°-cn-°m\pw D≈ bXv\-߃.<br />

Cu bXv\-߃ hnP-bn-°-W-sa-n¬ <strong>WTO</strong> I-cm-cp-Iƒ°v B`y-¥c DXv]m-Z-\w, sXmgn-¬ km≤y-X,<br />

`£yhpw a‰p D]-Po-h\ kpc-£-Iƒ, ]mcn-ÿn-XnI t{kmX- p-Iƒ F∂n-h-bpsS taep≈ bYm¿∞<br />

kzm[o-\w tZiob Xe-Ønepw, kwÿm\ Xe-Ønepw hkvXp-\n-jvT-ambn A]-{K-Yn®v hne-bn-cp-tØ-<br />

≠Xv Bh-iy-am-Wv. CØ-c-ap≈ hne-bn-cp-ج Xo¿®-bmbpw {]mtZ-in-Ihpw tZio-b-hp-amb {]Xn-I-c-<br />

W-hpw, Bkq-{Xn-X-amb ]cn-h¿Ø-\hpw IqSp-X¬ Xpd-∂-Xpw, \oXn-]q¿∆hpw, Ah-kc Xpey-X-bp-≈-<br />

Xp-amb Hcp hym]mc kml-N-cy-Øn\v cq]w \¬Ip-∂-Xn-te-s°-Øm≥ klm-bn-°pw.<br />

1.1.2.2. tIc-f-Øn¬ kpÿn-c-amb hym]mc kpc-£m-hy-h-ÿ-bpsS {]m[m\yw<br />

tIc-f-Ønse Irjn-bpsS {it≤-b-amb khn-ti-jX hnhn-[-Xcw kΩn-{i-hn-f-Iƒ°v A\p-tbm-<br />

Pyhpw Zo¿L-Im-e-hn-f-Iƒ hen-sbmcp ]pw hln-°p-∂-˛-H-t´sd AXn-kq-£va-amb Im¿jnI<br />

]mcnÿnXnI LS-I-ß-fpsS km∂n-≤yhpw D≈ Hcp {]tXyI Im¿jnI DXv]m-Z\ hyh-ÿ-bmWv<br />

tIc-f-Øn\pD≈Xv F∂-Xm-Wv. tIcfw DXv]m-Zn-∏n-°p∂ Nc-°p-I-fpsSbpw Im¿jnI DXv∏-∂-ß-fpsSbpw<br />

80%˛¬ Gsd-bpw, B`y-¥chpw A¥m-cm-jv{So-b-hp-amb hn]-Wn-Isf BWv B{i-bn-°p-∂-Xv.<br />

C¥y-bnse samØw tXm´-hn-f-I-fpsS 45%hpw tIc-f-amWv DXv∏m-Zn-∏n-°p-∂-Xv. P\-kw-Jy-bn¬<br />

20% D]-Po-h-\-Øn\v tXm´-hn-f-IsfbmWm-{i-bn-°p-∂-Xv. apJy -tXm-´-˛-Ic°rjn hnf-I-fmWv s\√v, ac-<br />

®o-\n, hmg, d∫¿, Im∏n, Gew, tXbn-e, AS-bv°, Iip-h-≠n, Ipcp-ap-f-Iv, \mfntIcw F∂n-h. Chbn¬<br />

Ipd®p hnf-Iƒ am{X-amWv H‰ hnf-bmbn Irjn sNøp-∂-Xv. AtX-k-abw Gdnb hnf-Ifpw<br />

hyXykvX kΩn-{i-˛-an-{i-˛C-S-hnfIfm-bn-´mWv Irjn sNø-s∏-Sp-∂-Xv. tXbn-e, Im∏n, d∫¿, Gew F∂o<br />

\mev apJy -tXm´ hnf-Iƒ°v KWy-amb AXym-ln-X-amWv t\cn-tS-≠n-h-∂-Xv.<br />

Aßs\ tIc-f-Øns‚ kmº-ØnIÿnXn-bn¬ Akm-[mc-W-amb {]Xn-k‘nbp≠m-bn. kapt{ZmXv∏-∂-ß-fpsS<br />

A¥m-cmjv{S hym]mccwKØpw tIc-f-Øns‚ ]v hfsc hep-Xm-Wv. 1995 apX¬<br />

Irjnsb kw_-‘n® Icm-dp-Iƒ (AOA) °v A\p-tcm-[-amb \S-]-Sn-Iƒ \ne-hn-em-b-Xn-s\Øp-S¿∂v<br />

Im¿jn-tImXv∏-∂-ß-fpsS hy]mcw DZm-c-h-XvI-cn-°m≥ XpS-ßnb-tXmSpIqSn tIc-f-Øns‚ Im¿jntImXv∏-∂߃s°√mw<br />

Ct∂mfw A`n-ap-Jo-I-cn-®n-´n-√mØ hne-Ø-I¿®-bmWv t\cn-tS≠n h∂-Xv.<br />

(Nn{Xw H∂p t\m°p-I). Cu {]Xn-k-‘n-bpsS t¢i-`mcw apgp-h≥ Xmtß-≠n-h-∂Xv hf-sc-°p-d®v<br />

am{Xw `qan-bp≈ I¿j-I-cpw \ma-am-{X-°r-jn-°mcpw BWv. Ch-cmWv tIc-f-Øns‚ {KmaoW<br />

sXmgn¬i‡n -k-º-Øns‚ apJy-`m-Kw. Ch-cpsS D]-Po-h\w Irjn-hn-`-h-ß-fpsS Itºmf hnesb<br />

B{i-bn-®m-Wn-cn-°p-∂-Xv.<br />

Irjnsb kw_-‘n® Icm-dp-Iƒ (AOA) BtKmf Im¿jnI hym]mccwKØv hcp-Ønb amXr-I-Ifnepw<br />

ap≥K-W-\m-{I-a-ß-fnepw D≠m-°nb am‰-ß-fpsS ^e-ambn Db¿∂p-h∂ {]Xn-k-‘nsb t\cn-<br />

Sp∂ Imcy-Øn¬ tIcf k¿°m-cns‚ bXv\-ßsf klm-bn-°p-hm-\m-bn, temI-hym-]m-c-kw-L-S-\bpw<br />

tIc-f-Øns‚ Im¿jnI kºZv hyh-ÿ-bp-ambn _‘-s∏´ hkvXp-X-Iƒ ]Tn®v dnt∏m¿´v sNøp-hm\pw<br />

ASn-Ip-dn∏v :<br />

\mfntI-chpw d∫dpw tN¿∂v, GXm≠v samØw Irjn-`q-an-bpsS ]Ip-Xn-bn-tesd ÿeØv IrjnsN-ø-s∏-´n-cn-°p-∂p.<br />

Iq-SmsX samØw Im¿jn-I-h-cp-am-\-Øns‚ 2/3 `mK-hpw, samØw Im¿jnIhnfbpsS<br />

D]-hn-`m-K-amb \mfntI-c-Øn-s‚bpw d∫-dn-s‚bpw hne-bn¬ \n∂mWv D≠m-hp-∂-Xv. apIfn¬<br />

ImWn-°p∂ Ib-‰p-aXn hnf-Iƒ°v F√mw IqSn samØw Im¿jnIhcp-am-\-Øns‚ \mensem∂p<br />

e`n-°p-∂p. F∂m¬ B hnf-Iƒ F√mw IqSn BsI Irjn-`q-an-bpsS 1/10 `m-KØv HXpßn<br />

\n¬°p-∂p.<br />

34


\n¿t±-i-߃ \¬Ip-hm-\p-ambn tUm.- Fw.-F-kv. kzman-\m-Y≥ A≤y-£-\mbn Hcp IΩn-j≥ 2001-˛se<br />

Pqsse 31-˛\v \nb-an-°p-I-bp-≠m-bn. (A-\p-_‘w I ImWp-I). CsX XpS¿∂v 2001 sk]vXw-_¿ 31-˛\v<br />

IΩn-js‚ ]q¿Æcq]hpw, IΩn-js‚ {i≤ ]Xn-tb≠ {]tXyI DXv∏-∂-ß-fpsS enÃpw Xocp-am-\n-°s∏´p<br />

(A-\p-_‘w II Im-Wp-I).<br />

k¿°m¿ DØ-c-hn-\p-tijw H´pw sshImsX IΩn-j≥ tUm.-sI.-F≥. iyma-kp-µ-c≥\m-b-cpsS<br />

D]m-≤y-£-X-bn¬ {]h¿Ø-\-am-cw-`n-®p. IΩn-j\v Bh-iy-amb sk{I-t´-dn-b¬ klmbw \¬In-bXv<br />

tIcf kwkvYm\ Bkq-{XW IΩn-j-\m-Wv. IΩn-j≥ A©p {]mh-iyw Hu]-Nm-cn-I-ambn ktΩfn®p,<br />

N¿®-Iƒ sNbvXp. 2002 \hw-_¿ 6, 7 Xob-Xn-I-fn¬ tImh-fØv tN¿∂ A©m-asØ ktΩ-f-\-<br />

Øn¬ h®v dnt∏m¿´n\v Ah-km\ cq]w \¬Ip-I-bp-≠m-bn.<br />

dnt∏m¿´n\v c≠p {][m\ `mK-ß-fm-Wp-≈-Xv. H∂mw `mK-Øn¬ IΩn-js‚ {]h¿Ø-\-Øn-\m-hiy-amb<br />

hkvXp ÿnXn hnh-c-߃ tIc-f-Ønse {]Xn-k-‘n°v hnt[-b-cmb P\-hn-`m-K-ß-fp-sS-bpw,<br />

hy‡n-I-fpsSbpw, {]ÿm-\-ß-fp-sSbpw `mKØv \n∂p≈ ÿnXnhnh-c-߃, CS-°me dnt∏m¿´pw,<br />

dnt∏m¿´ns‚ A¥na cq]hpw Xøm-dm-°p-hm≥ kzoI-cn® \S-]Sn {Ia-ß-fpamWv hnh-cn-°p-∂-Xv. c≠masØ<br />

`mK-Øn¬ IΩn-j≥ \ntbm-Kn® h¿°nwKv {Kq∏p-I-fpsS hni-Z-amb dnt∏m¿´p-Ifpw, Ah¿ Xømdm-°nb<br />

{]tXyI ]T\tcJ-I-fpsS hni-Zmw-i-ßfpw AS-ßn-bn-cn-°p-∂p.<br />

1.1.3 IΩn-js‚ {]h¿Ø-\-co-Xn-bpw kao-]-\hpw<br />

1. {]h¿Ø-\-Øns‚ Bcw-`-Øn¬Xs∂, tIc-f-k¿°m¿ IΩn-js\ Npa-X-e-s∏-Sp-Ønb I¿Øhy-ßsf<br />

Bg-hpw hym]vXnbpw hfsc ko¿Æ-am-sW∂v IΩn-j\v Xncn-®-dn-bm≥ Ign-p.<br />

I¿Øhyw \n¿∆-ln-°p-hm≥ IΩnj≥ Xnc-s-SpØ am¿§w. e`y-amb F√m hnZKv[ A`n-<br />

{]m-b-ßfpw tcJ-Ifpw {]tbm-P-\-s∏-Sp-Øp-I-bm-bn-cp-∂p. Ht´sd IqSn-bm-tem-N-\-I-fpw, N¿®-<br />

I-fpw, s]mXp-P-\-ß-fn¬ \n∂p t\cn-´p≈ Adn-hp-Ifpw In´p-hm-\p≈ Ah-k-c-߃ Hcp-°p-<br />

Ibpw sNbvXp. IqSmsX hnZ-Kv[-cpsS klm-b-tØmsS Xøm-dm-°nb \nc-h[n ]T-\-ß-fn¬<br />

\n∂pw {]tbm-P-\-I-c-amb ]e hkvXp-X-Ifpw kzoI-cn-°pIbp-ap-≠m-bn. Ign 16 amk-°mew<br />

IΩn-j≥ 4 km[m-cW tbmK-ßfpw Hcp {]tXyI ktΩ-f-\hpw IqSp-I-bp-≠m-bn. CXp-Iq-SmsX<br />

\nc-h[n N¿®-I-fneq-sS-bpw, kº¿°-ß-fn-eq-sSbpw, hn]p-e-amb A`n-{]mb sshhn-[y-Øn-eqsSbpw<br />

Dcp-Xn-cn-p-h∂ Imcy-߃ IΩn-j\v {]tbm-P-\-s∏-´n-´p-≠v. IqSmsX _‘-s∏´ hnjb-ß-fn¬<br />

hnZ-Kv[-cm-b-h¿, HutZym-KnI `mc-hm-ln-Iƒ, cmjv{Sob I£n {]Xn-\n-[n-Iƒ, I¿jI<br />

kwL-S-\-Iƒ, hnhn[ ÿm]-\-ß-fpsS A≤y-£-∑m¿, hnti-jn®p kmt-Xn-IXzw hnI-kn-∏ns®-Sp-Ø-h¿,<br />

Im¿jnIhnI-k-\-Øns‚ Npa-X-e-bp-≈-h¿, kwÿm\ k¿°m¿ GP≥kn-Iƒ,<br />

ItΩm-Un‰n t_m¿Up-Iƒ, tI{µ- k¿°m-cns‚ hnI-k\ AtXm-dn-‰n-Iƒ F∂n-ßs\ hn]p-eamb<br />

Hcp \ncXs∂ IΩnj\v hnh-c-߃ tiJ-cn-°p-∂-Xn\pw \nK-a-\-ß-fn-se-Øp-∂-Xn\pw<br />

klm-bn-®n-´p≠v.<br />

2. hym]m-csØ BsI \nb-{¥n-°p∂ Hcp ÿm]-\-sa∂ \ne-bn¬ temI -hym-]m-c -kw-L-S-\-<br />

bpsS Bcw` ]›m-Ø-ehpw, AXn¬ Irjnsb kw_-‘n® Icm-dp-I-fpsS (AOA) \n¿Æm-b-Iamb<br />

LS-I-ß-fpw, hnI-kzc cmPy-ß-fpsS kº-ZvL-S-\-bn¬ temI -hym-]m-c-kw-L-S\ sNep-<br />

Øp∂ \n¿Æm-b-I-amb kzm[o-\-hpw, hninjy tI{µ-˛-kw-ÿm\ k¿°m-cp-I-fpsS taep≈<br />

kΩ¿±-ßfpw, hni-Zo-I-cn-°p∂ N¿®-I-fpsS tcJ-Ifpw IΩn-j≥ Xøm-dm-°p-I-bp-≠m-bn. Cu<br />

N¿®m-tc-J-Iƒ°v A\p-_-‘-ambn hnh-c-k-ºm-Z-\-Øn-\v {]ivt\m-Ø-cn-Iƒ ]e¿°pw Ab-®psIm-Sp-°p-I-bp-≠m-bn.<br />

<strong>WTO</strong> bm¬ \nb-{¥n-°-s∏-Sp∂ temI- hym-]m-c-ta-J-esb∏‰n s]mXpsh-bp≈<br />

hkvXp-X-I-tf-bpw, Hmtcmtcm {]tXyI DXv∏-∂-Øns‚ taJ-e-sb-°p-dn-®p≈ hnh-cß-fpw,<br />

Bi-b-ß-fpw, A`n-{]m-b-ßfpw AS-ßnb hkvXp ÿnXn-hn-h-c-°-W-°p-Ifpw CtXmsSm∏w<br />

kam-l-cn-®p. N¿®m-hn-j-b-ßfpw, {]k-‡-amb {]ivt\m-Ø-cn-Ifpw hn]p-e-ambn Xs∂<br />

k¿°p-te‰p sNø-s∏-Sp-I-bp-≠m-bn. IΩn-j≥ kwL-Sn-∏n® \nc-h[n N¿®-I-fnepw, IqSn-bmtem-N-\-I-fn-epw,<br />

]s-Sp-Ø-h¿°p ]pdta kzm`n-{]mbw cq]o-Icn°p∂-Xn\pw Ah {]I-Sn-∏n-<br />

°p-∂-Xn\pw k∂≤-cmb Hcp henb hn`m-K-Øns‚ apºnepw IΩn-js‚ {]ivt\m-Ø-cn-Iƒ<br />

35


sNs∂-Øn-bn-´p-≠v. Ah-cpsS Iq´-Øn¬ kwÿm\ \nb-a-k-`mw-K-ß-fpw tIc-f-Øn¬ \n∂p≈<br />

temI-k-`m-˛-cm-Py-k-`mw-K-ß-fpw, \nb-a-k-`-bn¬ {]mXn-\n-[y-ap≈ I£n-I-fpsS {]Xn-\n-[n-I-fpw<br />

hnhn[ cmjv{Sob I£n-Iƒ \bn-°p∂ I¿j-I-sØm-gn-emfn kwL-S-\-I-fpw, I¿j-I-cpw,<br />

kwÿm-\sØ h¿Ø-am-\-]-{X-ß-fpsS ]{Xm-[n-]-∑-cmcpw Dƒs∏-Sp-∂p.<br />

F∂m¬ {]ivt\m-Ø-cnbpw, a‰p tcJ-Ifpw e`n® Ch-cn¬ an°-bm-fp-Ifpw AhcpsS<br />

{]Xn-IcWw Adn-bn-°m≥ Iq´m-°n-bn√ F∂ hkvXpX FSpØp ]d-tb-≠-Xm-Wv. GXmbmepw<br />

IΩn-j≥ hnfn-®p-Iq-´nb ]ªn°v lnb-dnw-Kn¬ A`n-{]mbw {]I-Sn-∏n-®pw, Fgp-Xn-Ø∂pw<br />

kwÿm-\sØ apJy In m≥ kwL-\-S-Iƒ kl-I-cn®p F∂p tcJ-s∏-Sp-Øm≥ IΩn-j\v<br />

kt¥m-j-ap-≠v.<br />

3. IΩn-js‚ Ime-]-cn-[n-°p-≈n¬ \mep-h´w ip]m¿i-Iƒ k¿°m-cn\p ka¿∏n-®n-´p-≠v. (A-\p-<br />

_-‘-߃ 3 apX¬ 6 hsc ImWp-I). Cu dnt∏m¿´p-I-fnse ip]m¿I-fn-t∑¬, A∏-t∏mƒXs∂<br />

A\p-tbm-Py-amb \S-]-Sn-Ifpw XpS¿\-S-]-Sn-Ifpw tIcf k¿°m¿ kzoI-cn®p F∂p tcJ-s∏-Sp-<br />

Ø-s´.<br />

1.1.4 IΩn-j≥ tbmK-߃<br />

1.1.4.1 Xe-]p-I N¿®-Iƒ 2001 BKÃv 25-˛26 (Brain Storming C<strong>on</strong>sultati<strong>on</strong>)<br />

IΩn-js‚ cq]o-I-c-W-Øn-\p-tijw Xma-kn-bmsX (ap-gp-h≥ IΩn-j-\w-K-ßfpw \nb-an-X-cmIpw<br />

apºv) s{]m^. Fw.-Fkv. kzman-\m-Ys‚ A≤y-£-X-bn¬ 2001 BKÃv 25, 26 Xob-Xn-I-fn¬ Xncp-h-\-¥-<br />

]p-cØv Hcp ZznZn\ s{_bn≥ t{ÃmanwKv N¿®m ktΩ-f\w k¿°m¿ hnfn-®p-Iq-´n.<br />

temI- hym-]mc Icm-dns‚ (WTA) kzm[o\w GsX√mw taJ-e-I-fn-emWv A\p-`-h-s∏-Sp-∂Xv F∂v Xncn-<br />

®-dn-bp-I-bpw, kwÿm-\-Øns‚ Im¿jnI kº-ZvL-S-\sb Ah Fßns\ _m[n-°p∂p F∂v s]mXpthbpw,<br />

(AOA) Icm¿ hyh-ÿ-Iƒ F{X Bg-Ønepw hym]vXn-bnepw BWv tIc-f-Ønse Irjn-sbbpw<br />

A\p-_‘ taJ-e-I-sfbpw kzm[o-\n-°p-∂-sX-∂pw, Irjnsb B{i-bn®p D]-Po-h\w \S-Øp∂ hensbmcp<br />

P\-hn-`m-K-Øns‚ PohnXkpc-£bv°p Ah F{X-am{Xw `oj-Wnbmbn-cp∂p F∂pw hne-bn-cp-<br />

ØpI F∂-Xm-bn-cp∂p Cu N¿®m ktΩ-f-\-Øns‚ {][m\ e£yw. Irjn-Im-cy-ß-fn¬ kPo-h-Xm¬]-<br />

cy-ap≈ tbmK-Øn¬ ]sSpØ-hsc hnhn[ {Kq∏p-I-fmbn Xncn®v Ah-bp-ambn ktΩ-f-\m-≤y-£≥<br />

hn]p-e-amb N¿®-Iƒ \S-Øp-I-bp-≠m-bn. Cu N¿®-I-fn¬, I¿j-I¿°p-]p-d-sa, ItΩm-Un‰n t_m¿Uv<br />

{]Xn-\n-[n-Iƒ, \m\m hIp-∏n-sebpw Db¿∂ DtZym-K-ÿ≥am¿, k¿°m-cns‚ hnhn[ GP≥kn-Iƒ,<br />

DXv]m-Z-\w, Im¿jnI ]ptcm-K-Xn, apJy Im¿jnIhnf-I-fpsS Npa-X-e-bp-≈-h¿, F∂n-ß-s\-bp-≈-hcmbncp∂p<br />

N¿®-bn¬ ]s-Sp-Ø-h-cn¬ {]ap-J¿. IΩn-j≥ ]n∂oSv \S-Ønb N¿®m ktΩ-f-\-ß-fn¬<br />

(A-h-km\ kn‰nw-Kn¬ Hgn-sI) F√mw Xs∂ CØcw Xe-]p-I N¿®-Iƒ hn]p-e-ambn \S-Ø-s∏-´-<br />

Xns‚ ^e-am-bn, tIc-f-Øns‚ apJy Im¿jnIhn`-h-ß-fpsS ÿmbn-bmb kpc-£-bp-ambn _‘-s∏´<br />

F√m hkvXp-X-Ifpw kpÿnc kpc-£-bv°mbn ASn-b-¥n-c-ambpw Zo¿L-Im-em-Sn-ÿm-\-Ønepw a‰pw<br />

\mw kzoI-cn-t°≠ \S-]-Sn-Isf∏‰n hy‡-amb Adnhpw Ah-t_m-[hpw \¬Ip∂ hn]p-e-am-sbmcp<br />

ho£-W-amWv IΩn-j\v e`n-®-Xv.<br />

kwÿm-\-Øns‚ Im¿jnI kºZv hyh-ÿ-bpsS ta¬ <strong>WTO</strong> sNep-Øp-∂-Xmbn s]mXpth Btcm-<br />

]n-°-s∏-Sp∂ kzm[o\w F¥m-sW∂pw, IΩn-j≥ A`n-ap-Jo-I-cn-t°≠ apJy-{]-iv\-ß-fpsS ap≥K-W-<br />

\m-{Iaw F¥m-sW∂pw Adn-bp-hm-\pw, _lp-P-\-߃°n-S-bn¬ Ch-sb-∏‰n hn]p-e-amb [mcW D≠m-<br />

°p-hm\pw Cu N¿®m ktΩ-f-\-Øn\v Ign-p. s{_bn≥ tÃmanwKv UnkvI-j-\n¬ \n∂p ]pd-Øph∂<br />

A≤y-£s‚ \nco-£-W-ß-fpsS ASn-ÿm-\-Øn¬, Im¿jnI kº-ZvL-S-\-bpsS hnhn[ D]-hn-`m-<br />

K-ß-fn¬ {]tXyIw ]cn-K-Wn-t°≠ DXv∏-∂-ß-sf-∏‰n Adnhpw, hnZKv[ ]cn-io-e-\hpw kn≤n® 10<br />

AwK-ß-f-S-ßnb Hcp IΩn-js\ \nb-an-°p-hm≥ k¿°m¿ ap≥ssI FSp-°p-I-bp-≠m-bn.<br />

1.1.4.2 IΩn-js‚ BZy kn‰nw-Kv-˛2001 HIvtSm-_¿-˛9-˛\v<br />

1. IΩn-js‚ apgpAwK BZy ktΩ-f\w 2001 HIvtSm-_¿ 9˛\v tImgn-t°mSv tN¿∂p. IΩn-j≥<br />

AwK-߃°p ]pd-ta, ItΩm-Un‰n t_m¿Un-s‚bpw _‘-s∏´ hIp-∏p-I-fpsS {]Xn-\n-[n-I-fpw,<br />

36


arK-kw-c-£-Ww, kap-t{ZmXv∏∂ hIp∏v F∂n-h-bpsS GP≥kn-Ifpw N¿®-bn¬ ]s-Sp-Øp.<br />

IΩn-js‚ Ah-Km-V-amb A]-{K-Y\w th≠-Xmb H≥]Xv taJ-e-Ifpw Im¿jnI hn`-h-ßfpw<br />

th¿Xn-cn-®-dn-bp-I-bpw, ]pXnb hym]mc ]cnXÿnXn-I-fp-b¿Øp∂ sh√p-hn-fn-I-sfbpw AtXmsSm∏w<br />

Ah hmKvZm\w sNøp∂ Ah-k-c-ß-sfbpw Xncn-®-dn-bp-Ibpw Ahsb ssIImcyw<br />

sNøp-∂-Xn\v A\p-tbm-Py-amb \S-]-Sn-{I-a-߃°v cq]w \¬Ip-Ibpw sNbvXp. \mfntI-chpw<br />

d∫dpw ASn-b-¥nc {i≤ ]Xn-∏n-t°≠ hnf-I-fm-sW∂v t_m≤y-am-bn. IΩn-js\ \nb-an-®psIm-≠p≈<br />

DØ-c-hn¬, Bh-iy-ap-≈-t∏mƒ _‘-s∏´ hnhn[ ÿm]-\-ß-fpsSbpw kwL-S-\-<br />

I-fp-tSbpw hnZ-Kv[-c-S-ßnb SmkvIv t^m-gvkpIsf \nb-an®v {]h¿Øn-∏n-°m≥ IΩn-js\ Npa-<br />

X-e-s∏-Sp-Øn-bn-cp-∂p. CX-\p-k-cn®v H≥]Xv SmkvIv t^mgvkp-Iƒ cq]o-I-cn®v Hmtcm-∂n\pw,<br />

Hmtcm A≤y-£s‚ ta¬t\m-´-Øn¬ Hmtcm hnj-bhpw ssIImcyw sNbvXv dnt∏m¿´p sNøphm≥<br />

\ntbm-Kn-®p. F∂m¬ F√m SmkvIv t^mgvkpIƒ°pw IΩn-j≥ B{K-ln-®-Xp-t]mse<br />

{]h¿Øn-°p-hm≥ kmº-ØnI _p≤n-ap-´p-Iƒ A\p-h-Zn-®n-√. AXn-\m¬ IqSp-X¬ hnZKv[cmbhsc<br />

I≠p-]nSn®v Ah-cn¬ \n∂pw th≠ klm-b-߃ kzoI-cn-®p, AXns‚ ^e-ambn Nne<br />

kp{]-[m\ taJ-e-I-fn¬ shfn®w e`n-°p-I-bpw, IΩn-js‚ {]h¿Ø\w kpJ-Ic-am-°m≥ klmbn-°p∂<br />

tcJ-Iƒ Ah-cn¬ \n∂pw kam-l-cn-°p-I-bpw sNbvXp.<br />

2. tIcf k¿°m-cns‚ Im¿jnI DXv]m-Z\ IΩn-j-W-dpsS {]tXyI A`y¿∞-\-b-\p-k-cn-®pw,<br />

tIcfw A`n-ap-Jo-I-cn-°p∂ {]Xn-k-‘n IW-°n-se-SpØpw {lkz-amb Hcp ASn-b-¥nc CS-<br />

°me dnt∏m¿´v ap-Jy-a-{¥n°v IΩn-j≥ \¬In-bn-cp-∂p. 2001 \hw-_-dn¬ tZml-bn¬ \S-°p∂<br />

temI -hym-]m-c-kw-L-S-\-bpsS an\n-Ão-cn-b¬ Xe ktΩ-f-\-Øn¬, C¥y Ah-X-cn-∏n-t°≠<br />

tZiob ]cn-]mSn (Nati<strong>on</strong>al Agenda) F¥m-bn-cn-°-W-sa∂v Xocp-am-\n-°p-hm≥ F√m kwÿm\<br />

apJy-a-{¥n-am-cpsS-bpw, tI{µ-a-{¥n-am-cp-sSbpw Ãm‚nwKv IΩn-‰n-bn¬ ]s-Sp-°m≥ t]mhp-I-bmbn-cp∂<br />

tIcf apJy-a-{¥n°p IΩnj≥ ka¿∏n® \n¿t±-i-ßfpw ip]m¿i-Ifpw (2002 HIvtSm-<br />

_¿ 2˛-\v) A\p-_-‘-ambn Cu dnt∏m¿´n¬ tN¿Øn-´p≠v (A-\p-_‘w IV ImWp-I).<br />

1.1.4.3 2001 \hw-_¿ 23-˛se tbmKw (kn-‰nwKv)<br />

1. IΩn-js‚ c≠m-asØ tbmKw 2001-˛-\hw. 26-˛\v I¬∏-‰-bnse tUm.- Fw.-F-kv. kzman-\m-Y≥<br />

dnk¿®v ^ut≠-js‚ Iogn¬ {]h¿Øn-°p-∂, Im¿jnI ssPh sshhn[y tI{µ-Øn¬ h®p<br />

\S-∂p. kpÿn-c-amb Hcp Im¿jn-tImXv]m-Z\ hyhÿ sI´n-∏-Sp-°p-∂-Xn-t\bpw, Im¿jntImXv∏-∂-ß-fp-tSbpw<br />

kap-t{ZmXv∏-∂-ß-fp-tSbpw Ib-‰p-a-Xn-bn¬ Db¿∂p h∂n-´p≈ {]iv\-<br />

ß-sf]‰nbpw Btem-Nn-°p-I-bm-bn-cp∂p tbmK-Øns‚ apJy AP≠. Im¿jn-tImXv∏-∂-߃°p<br />

]pdta arK-k-º-Øv, £ocw, amwkw, ap´, Iip-h≠n F∂n-h-sb-°p-dn®pw tbmKw ]cym-tem-Nn-<br />

°p-I-bp-≠m-bn. Cu taJ-e-I-fnse {]iv\-ßsf Ah-Km-l-ambn A]-{K-Yn-°p-Ibpw {]iv\-]-cnlm-c-Øn\v<br />

Bh-iy-amb \S-]-Sn-{I-a-߃°v cq]w \¬Ip-hm-\p-ambn SmkvIv t^mgvkp-Iƒ cq]o-<br />

I-cn-°p-hm\pw tbmKw Xocp-am-\n-®p. kwÿm\ \mfntIc hnI-k\ tIm¿∏-td-js‚ ap≥ A≤y-<br />

£≥ tUm.- ]n. cØn-\-Øns‚ A≤y-£-X-bn-ep≈ SmkIv t^m-gvkns‚ dnt∏m¿´v N¿® sNbvXp.<br />

{]kvXpX dnt∏m¿´v hni-Z-ambn ]cn-tim-[n®p th≠ ip]m¿i-Iƒ k¿°m-cns‚ ]cn-K-W-\-<br />

bv°mbn hbv°p-hm≥ Hcp D]-k-anXn cq]o-I-cn-°m\pw Xocp-am-\n-®p. SmkvIv t^mgvkv AwKw<br />

tUm. tPm¨ Ipcy≥ temI-hym-]mc Icm-dns‚ (WTA) kzm[o\w a’y-hym-]m-c-ta-J-e-bn¬<br />

D≠m-°nb {]Xym-Lm-XsØ ]cm-a¿in-°p∂ ]T\w Ah-X-cn-∏n-®-Xn¬, tIc-f-Øns‚ a’yhym-]mc<br />

hyh-kmb taJ-e-I-fn¬ (WTA) Icm-dp-I-fpsS ASnÿm-\-Øn¬ Dcp-Øn-cnp h∂n-<br />

´p≈ bYm¿∞ km[y-X-IfpsS ]p\ch-tem-I\w \S-Øn-bn-cp-∂p. tIc-f-Ønse hb-\mSv Pn√bnse<br />

Im∏n-bp-tSbpw, a‰p tXm´-hn-f-I-fp-tSbpw G‰hpw henb DXv]m-Z-I-\pw, kwÿm-\sØ<br />

Kncn-h¿§ P\-kw-Jy-bn¬ ]Ip-Xn-bn¬ A[nIw hcp∂ P\-X-bpsS hmk-tI-{µ-hp-amb hb-<br />

\mSv Pn√-bnse I¬∏-‰-bn-emWv Cu tbmKw tN¿∂Xv F∂-Xn-\m¬ Cu Ah-kcw hn\n-tbm-<br />

Kn-®p-sIm≠,v IΩn-j≥ kmaq-ln-I-ambn G‰hpw ]nt∂m-°hpw AtX-k-abw kmº-Øn-I-ambn<br />

37


kº-∂-hp-amb Cu taJ-e-bn¬ ÿmbo-`m-h-ap≈ Hcp Im¿jnIhyh-ÿ sI´n-∏-Sp-°p-∂-Xn\v<br />

sh√p-hn-fn-bmb hkvXp-X-Isf∏‰n hni-Z-amb N¿®-I-fmWv \S-Øn-b-Xv. {io. Fw.-]n. k\-XvIpam¿<br />

A≤y-£-\pw Hcp Iq´w imkv{X-⁄-∑mcpw hnZ-Kv[≥am-cpw I¿j-I-cpw, ]uc-h-Imi<br />

AtXm-dn-‰n-Ifpw AwK-ß-fp-ambn Hcp Pn√m-Xe hnZKv[ kanXn hb-\m-Sns‚ ka{K Im¿jnI<br />

hnI-k-\-Øn-\m-bp-≈ \n¿t±-i-߃ IΩn-js‚ apºn¬ hbv°p-I-bp-≠m-bn.<br />

2. {]Xn-hn[n \S-]-Sn-Iƒ ASn-b-¥n-c-ambn kzoI-cn-t°-≠-XmWv F∂-Xn-\mepw, AØcw \S-]-Sn-<br />

°m-h-iy-amb kmº-Øn-I-amb ]n¥pW Bhiy-am-b-Xn-\m-epw, 2002-˛03 kmº-ØnIh¿jsØ<br />

kwÿm\ _UvP-‰n¬ [\-k-lm-b-Øn\v hI-sIm-≈n-°p-∂-Xn-\pw, IΩn-j≥ Hcp Iq´w CS-<br />

°me ip]m¿i-Iƒ 2002 s^{_p-hcn 26-˛\v k¿°m-cns‚ ]cn-K-W-\bv°pw, _UvP‰v s{]mhnj\pw<br />

Bbn ka¿∏n-®-Xns‚ ^e-ambn kwÿm\ Kh¿Æ-dpsS \b-{]-Jym-]\ {]kw-K-Øn¬<br />

Cu hnI-k\ ]≤Xn {]Xn-^-en-°p-Ibp≠m-bn.<br />

1.1.4.4. aq∂mw kn‰nw-Kv-˛2002 Pqembv 18-˛19<br />

1. IΩn-js‚ aq∂m-asØ tbmKw 2002 Pqssebv 18, 19 Xob-Xn-I-fn¬ Xncp-h-\-¥-]p-cØv tN¿∂p.<br />

CXn¬ hnhn[ dnt∏m¿´p-I-fpsS hymJym-\-k-ta-X-ap≈ Hcp IcSp cq]-tcJsb ]cn-tim-[n-®v ]p\-c-htem-I\w<br />

\S-Øn. d∫¿, Ipcp-ap-f-Iv, ssPh-Ir-jn, kpK-‘-{Z-hy-߃, tXbn-e, Im∏n, IqSmsX am[y-a߃,<br />

_u≤n-I-kz-Ø-h-Imi \nb-a-߃ (IPR), ssPh-ssh-hn[yw, Im¿jnI DXv∏-∂-ß-fpsS Ib-‰paXn,<br />

kwkvI-cW (Processing) taJe F∂n-h-sb-∏‰n ]Tn-°m≥ \nbp-‡-cmb SmkvIv t^mgvkp-Iƒ<br />

Ah-X-cn-∏n® dnt∏m¿´p-I-fmWv N¿®m-hn-t[-b-am-b-Xv.<br />

Ah-bn¬ Dƒs∏-´n-cp∂ dnt∏m¿´p-Iƒ Xmsg-]-d-bp-∂p:<br />

d∫¿ DXv]m-Z\ IΩn-j-W¿ tUm.-F.-sI. IrjvW-Ip-am¿ d∫¿ t_m¿Uv A`n-ap-Jo-I-cn-<br />

°p∂ sh√p-hn-fn-I-fpw, <strong>WTO</strong> Icm¿ hyhÿ-Iƒ A\p-k-cn®v d∫¿ taJ-ebv°v e`y-am-bn-<br />

´p≈ Ah-k-c-ßfpw kw_-‘n® dnt∏m¿´v h®p. kwÿm\ kvss]kkv (kp-K-‘{Z-hy -˛hyRvP\)<br />

t_m¿Uns‚ ap≥ FIvkn-Iyq-´ohv Ub-d-IvS¿ tUm.-kn.-sI. tPm¿÷ v (C-t∏mƒ<br />

ssPthmXv∏∂ Ib-‰p-aXn Unhn-j-t‚-bpw, ]ocp-taSv hnI-k\ kan-Xn-bp-tSbpw D]-tZ-jvSm-hv)<br />

tIc-f-Øn¬ ssPh-Irjn k{º-Zmbw t{]m’m-ln-∏n-°p-∂-Xn-\p≈ hºn® km≤y-X-Iƒ, t\´ßƒ,<br />

]cn-an-Xn-Iƒ F∂n-hsb kw_-‘n®v Xøm-dm-°nb dnt∏m¿´pw CXn-sem-∂mWv.<br />

C¥y≥ Im¿jnI Kth-jW Iu¨kn-ens‚ (ICAR) ap≥ Akn. Ub-d-IvS¿ P\-d¬ tUm.<br />

Fkv. _me-chn _u≤n-I-kz-Ø-h-Imi (IPR) tØbpw, ssPh sshhn-[y-tØbpw kw_-‘n-<br />

®p≈ dnt∏m¿´pw, 38 Xn∏-enbpw a‰p kpK-‘-{Z-hy-ß-fpsSbpw Imcy-߃ AS-ßnb tUm.<br />

sI.-hn. ]o‰-dns‚ dnt∏m¿´pw Ah-tem-I\w sNø-s∏-´p.<br />

am[y-a-cw-KsØ {]iv\-ßsf∏‰n ]Tn®v ip]m¿i- sNøm≥ \nbp-‡-bmb SmkvIv t^mgvkwKw<br />

tUm. ]m¿∆Xn tat\ms‚ \n¿t±-i-ß-fpw, tIcf Irjn hIp∏v sk{I-´dn {io. kn.-F-kv. {io\nhm-k≥<br />

(I-Ωn-j-\w-Kw) Im¿jn-tImXv∏∂ Ib-‰p-a-Xn-˛-t{]m-k-knwKv tkmWp-Iƒ ÿm]n-°p-<br />

∂-Xns‚ Bh-iy-hpw, km≤y-X-I-fpw, ]cn-an-Xn-Ifpw kw_-‘n-®p≈ dnt∏m¿´pw Cu kn‰nw-<br />

Kn¬ N¿® sNø-s∏-´p.<br />

2. ssPh-Ir-jnsb kw_-‘n®v ]d-m¬ Cu taJe kwÿm-\-Øn\pw C¥ybv°m-sIbpw ]pXnb<br />

hym]mc km≤y-Ifpw Ah-k-c-ßfpw hmKvZm\w sNøp∂ H∂m-sW-∂mWv IΩn-j\v tXm∂p-∂-Xv.<br />

A¥m-cmjv{S hym]m-c-cw-KsØ {]h-W-X-Isfbpw, Cu cwK-hp-ambn Uªyq.-Sn.-H.bv°p≈ _‘ßsfbpw<br />

]‰n-bp≈ hnh-c-ß-fp-sSbpw Adn-hp-I-fp-sSbpw {]m[m\yw Xncn-®-dn-p-sIm≠v Hcp tZiob ssPh-<br />

Im¿jnI C≥Ãn-‰yq´v tIc-f-Øn¬ ÿm]n-°-W-sa∂v tIcf k¿°m-cn-t\mSv IΩn-j≥ \n¿t±-in-°p-<br />

∂p-. AXp-t]mse A¥m-cm-jv{S-hym-]m-csØ Ipdn®v IqSp-X¬ Imcy-£-a-amb Adnhp t\Sp-∂-Xn-\mbn<br />

Hcp Iev]nX k¿∆-I-em-im-e (Virtual University)-ÿm-]n-°-W-sa∂pw ip]m¿i sNøm≥ Cu tbmKw<br />

Xocp-am-\n-®p.<br />

3. 2002 Pqembv 20 \v \S∂ aq∂mw kn‰nw-Kn-\p-tijw IΩn-js‚ aq∂mw CS-°me dnt∏m¿´pw<br />

ip]m¿i-Ifpw k¿°m-cn\v ka¿∏n-®p. (A-\p-_‘w 6 ImWp-I)<br />

38


1.1.4.5 \memw kn‰nw-Kv(2002 sk]vX: 11)<br />

2003˛¬ saIvkn-t°m-bnse Im≥Iq-Wn¬ IqSp-hm≥t]m-Ip∂ Uªyq.-Sn.-H. bpsS an\n-Ão-cn-bn¬Xe<br />

ktΩ-f\w tNcp-tºmƒ AXn¬ ]s-Sp-Øp-sIm≠v C¥y-bpsS ÿnXn-K-Xn-Iƒ Ah-X-cn-∏n-t°-≠-Xmbn-´p-≈-Xn-\m¬<br />

AXn-\p-ap-ºmbn Uªyq.-Sn.-H. Icm-dp-I-fpsS ]›m-Ø-e-Øn¬ hn]-Wn-{]m-]y-X-sbbpw<br />

a‰-\p-_‘ {]iv\-ß-sf-°p-dn®pw tIcf k¿°m-cns‚ \ne-]m-Sp-Iƒ F¥m-sW∂v tI{µ-k¿°m-cns\<br />

Adn-bn-°p-hm-\pw [mc-W-bn-te¿s∏-Sp-hm\pw Bbn IΩn-js‚ ho£-W-߃ tIcf k¿°m-cn\v \¬Iphm≥<br />

Bh-iy-s∏-´-Xns\ XpS¿∂v IΩn-j≥ 2002 sk]vXw. 11 \v Fd-Wm-Ipfw Pn√-bnse Bep-h-bn¬<br />

tbmKw tN¿∂p. Cu tbmK-Øn¬ IΩn-j-\nse AwK-߃°p ]pd-sa, d∫¿ t_m¿Uns‚ d∫¿ s{]mU-<br />

£≥ IΩn-j-W¿, \mfn-tIc hnI-k\ t_m¿Uns‚ Ub-d-IvS¿, Ib¿ t_m¿Uns‚ sNb¿ t]gvk¨,<br />

kap-t{Zm-Xv]-∂-ß-fpsS Ib-‰p-aXn t{]m’m-l-\-˛-hn-I-k\ AtXm-dn-‰n-bpsS sNb¿t]-gvk¨, tIcf<br />

At{Km-˛-sa-jn-\dn tIm¿∏-td-j≥ sk{I-´-dn, kvss]kkv t_m¿Uv {]Xn-\n-[n, a‰p ÿm]-\-ß-fnse<br />

D∂X DtZym-K-ÿ-∑m¿ F∂n-hcpw ]s-Sp-°p-I-bp-≠m-bn. tbmK-Øn¬, Uªyq.-Sn.-H. bpsS \nb-{¥-W-<br />

Øn¬ C∂p≈ hn]Wn {]m]y-X-bpsS {]iv\-߃ Xncn-®-dn-bp-hm-\pw, hn]-Wnsb kw_-‘n® Imcy߃<br />

hni-Zo-I-cn-°p-hm\pw, Bh-iy-amb N´-°qSv F¥m-sW-∂pw C¥y Uªyq.-Sn.-H. bn¬ AwK-am-b-<br />

Xn-\p-tijw Fßs\ Uªyq.-Sn.-H. bpsS Icp-X¬ hyh-ÿ-Iƒ \S-∏n¬ hcp-Øm-sa∂pw hy‡-am-<br />

°p∂ t]∏-dp-Iƒ IΩn-j≥ hnX-cWw sNbvXn-cp-∂p. CXp-Iq-SmsX Hmtcm hnf- -bp-sSbpw DXv∏-∂-Øns‚bpw<br />

khn-tij {]iv\-ß-fn-t∑¬ ^e-{]-Z-amb N¿®-Iƒ GtIm-]n-°p-∂Xv kpIc-am-°m≥ Hcp<br />

{]ivt\m-Ø-cnbpw hnX-cWw sNbvXp. tIc-f-Øns‚ kp{]-[m-\-hn-f-I-fm-b hnti-jn-®pw, \mfn-tI-cw,<br />

d∫¿, Ipcp-ap-f-Iv, Im∏n, tXbn-e, Gew F∂n-hsb]‰n-bp≈Xmbn-cp∂p {]kvXpX {]ivt\m-Ø-cn.<br />

Hmtcm hnf-sbbpw Ipdn-®p≈ hnh-c-߃ \¬Ip-hm≥ AXm-Xp-ambn _‘-s∏´ ItΩm-Un‰n t_m¿Unt\m-SmWv<br />

Bh-iy-s∏-´n-cp-∂-Xv. ImcWw Ah-cmWv tI{µ-k¿°m-cns‚ Ib-‰p-a-Xn-˛-C-d-°p-aXn \b-ßfnepw<br />

apI-fn¬∏d hnf-Isf kw_-‘n® F.-H.-F. bpsS hyh-ÿ-I-fnepw a‰pw tI{µ-k¿°m-cns\<br />

D]-tZ-in-°p-∂-Xv. Ch-cn¬\n∂pw hne-tb-dnb Bi-b-ß-fpw, hnh-c-ßfpw \n¿t±-i-ßfpw IΩn-j\v e`n-<br />

°p-I-bp-≠m-bn. Aßs\ Hmtcmtcm hnj-b-Ønepw tI{µ-˛-kw-ÿm-\ -k¿°m-cp-I-fpsS ho£-W-ßsf<br />

]c-kv]cw tIm¿Øn-W-°p-hm≥ Cu \n¿t±-i-߃ hfsctbsd klm-bn-®n-´p-≠v. CXp-Iq-SmsX tIc-f-<br />

Ønse I¿j-I-P-\-km-am-\y-Øns‚ Xmev]-cy-߃ AS-ßnb taJ-e-Ifpw, kwÿm-\-Øns‚ Im¿jnI<br />

kº-Zvhy-h-ÿbpw, tI{µ- k¿°m-cns‚ Im¿jn-I-\-bhpw XΩn¬ CW-°n-t®¿°m-\p≈ am¿§-ßfpw<br />

Is≠-tØ-≠-Xp-≠m-bn-cp-∂p. Aßs\ tIc-f-Øn-s‚bpw tI{µ-Øn-s‚bpw \ne-]m-Sp-Isf GI-e-£y-<br />

Øn-te°v tI{µo-I-cn-®m¬ am{Xta kwÿm-\sØ I¿j-I-cpsS Xmev]-cy-ß-sf, hnti-jn®pw AhcpsS<br />

D]-Po-h\ kpc-£-bv°p≈ am¿§-߃ I≠p-]n-Sn-°m\m-hp-I-bp-≈q. AXn\m¬ hn]-Wn-{]m-]yX<br />

kp-JI-c-am-°m-\p≈ \n¿t±-i-ßfpw ip]m¿i-Ifpw IΩn-js‚ \memw CS-°me dnt∏m¿´n¬ k¿°mcn\v<br />

ka¿∏n-®n-´p-≠v. (A-\p-_‘w 7 ImWpI)<br />

hn]Wn {]m]y-X-bp-ambn _‘-s∏´v IΩn-j≥ Is≠-Øn-bn-´p-≈Xpw, tI{µ-k¿°m-cns‚ kPo-h<br />

-]-cn-K-W\ A¿ln-°p∂Xpamb {]iv\-߃ Xmsg-°m-Wp∂ hn`m-K-Øn¬ s]Sp∂p.<br />

* Xmcn^p Npa-ج<br />

* Im¿jnI DXv∏∂-ß-fpsS Cd-°p-aXnbpsS Af-hp-]-c-amb \nb-{¥-W-߃(Iyq.-B¿.-F-kv.)<br />

* _u≠v \nc-°p-I-ƒ<br />

* Ib-‰p-aXn DXv∏-∂-ß-fpsS ipNn-XzsØ kw_-‘n® km\n-´dn ss^t‰mkm\n-´dn hyh-ÿ-Ifp-b¿Øp∂<br />

{]iv\-߃<br />

* temI- hym-]mcw kw_-‘n® Imcy-ß-fn¬ Ab¬cm-Py-ßfp-ambn hnti-jn®pw {ioe--bp-ambn<br />

kl-I-cn-®p-sIm≠v Hcp s]mXp-\n-e-]mSv kzoI-cn-°p-I. C¥ym-˛-{io-e d_¿ DXv∏m-Z-I-cpsS<br />

Hcp Atkm-kn-tb-j≥ cq]o-I-cn-°p-I.<br />

tIcfØn¬ Im¿jnI DXv∏-∂-߃°v hn]Wn{]m]yX kpI-c-am-°m≥ Irjnsb kw_-‘n®<br />

Icm-dn¬ (F.-H.F) -am-‰-߃ hcp-Øp-hm≥ ]c-am-h[n {ian°ptºmƒ Xs∂,- tI-c-fw, DXv]mZ-\-£-a-X,<br />

KpW-\n-e-hmc aqey-h¿≤-\-hv, DXv]mZ\s®ehv Ipd-bv°¬, DXv∏∂ sshhn-[y-h-XvI-cWw, AXn-\q-X-<br />

\-amb aqey-h¿≤\ (AtXm-sSm∏w hnf-sh-Sp-∏n-\p-tijw ]pXnb imkv{X-k-t-߃ Xnc-s-Sp-°pI)<br />

39


F∂o X{¥-߃ kzoI-cn-°p-tºmƒ Ah Xo¿®-bmbpw tIc-f-Øns‚ hn]-Wn-bnse am’-cy-ti-jn°v<br />

aq¿®-Iq-´p-I-Xs∂ sNøpw. AXp-t]mse kwÿm-\-Øns‚ Im¿jnItaJ-e-bn¬\n∂pw hninjym tXm´hn-f-I-fnepw<br />

arK-kw-c-£-Ww, kap-t{Zm-Xv∏∂-߃ F∂o cwK-ß-fnse ]ptcm-K-Xn-bn¬\n∂pw \m´n¬<br />

kº-Zvk-ar≤n ssIh-cn-°m\pw Ign-bpw. Fnepw apI-fn¬ ]d B`y-¥c hnI-k\ ]cn-]m-Sn-Iƒ<br />

sIm≠p-am{Xw F√mw XnIp F∂ Bfl-kw-Xr-]vXn-bn¬ Ign-bp-∂Xv A`n-Im-ay-am-sW∂v tXm∂p-<br />

∂n-√.<br />

1.1.4.6 A©m-a-sØbpw Ahkm\-sØbpw tbmKw 2002 \hw.6-˛7<br />

IΩn-js‚ 5˛mw sØbpw(A-h-km-\)-tbmKw 2002 \hw. 6.7 Xob-Xn-I-fn¬ Xncp-h-\-¥-]p-cØv tImhfØv<br />

tN¿∂p. IΩn-js‚ sk{It-´-dn-b‰v Xøm-dm-°nb \nK-a-\-ß-fpsSbpw ip]m¿i-I-fp-sSbpw Ic-Spcq-]-Øn-t∑¬<br />

tbmKw hni-Z-amb N¿® \S-Øn. \nK-a-\-ß-sfbpw ip]m¿iI-sfbpw ho≠pw hnI-kn-∏n-<br />

°p-∂-Xn-\mbn IΩn-js‚ hnhn[ ktΩ-f-\-ß-fn¬ Dcp-Øn-cnp h∂n-´p≈ Is≠-Ø-ep-I-fpw, \nco-<br />

£-W-ß-fpw, ]T-\-ß-fpw, SmkvIv t^mgvkp-Iƒ aptºm-´p-h® hnh-c-ßfpw, \n¿t±-i-ß-fpw, kwÿm\w<br />

t\cn-Sp∂ hnhn[ Im¿jnI{]iv\-ß-fn¬ hf-sc-tbsd Xmev]-cy-ap≈ \nc-h[n hn`m-K-am-fp-I-fpw, C∂sØ<br />

{]Xn-k-‘n°v t\cn´v hnt[-b-cm-b-h-cp-ambn IΩn-j≥ \S-Ønb hn]p-e-amb N¿®-I-fpw, A]-{K-Yn®pw<br />

GI{X k©n-X-am-°n-bp-amWv hnI-kn-∏n-®-Xv. tIc-f-Ønse Im¿jnI IpSpw-_-߃°v kar≤n ssIhcn-°m≥<br />

kzoI-cn-t°≠ GI-am¿§w Im¿jnI hym]mcw BsW∂v Xncn-®-dn-p-sIm≠v kwÿm-\-<br />

Øn\v kpÿn-c-amb Hcp Im¿jnI DXv]m-Z-\-hy-h-ÿsI´n-∏-Sp-°p-hm≥ klm-bn-°p-∂Xv Im¿jn-Ihym-]mcw<br />

BsW∂v Xncn-®-dn-psIm≠v kwÿm-\-Øn\v kpÿn-c-amb Hcp Im¿jnI DXv∏m-Z\- hyh-ÿ<br />

sI´n-∏-Sp-°p-hm≥ klm-bn-°p-∂Xv Im¿jnI hym]mc hyh-ÿbpw ]Sp-Øp-b¿Øm≥ Xo¿®bmbpw<br />

km[n-°p-∂-XmWv F∂ hnizm-k-Øn-emWv IΩn-j≥ AXns‚ ip]m¿i-Iƒ F√mw hn`m-h\<br />

sNbvXn-´p-≈-Xv. IΩn-j≥ ip]m¿i sNøp∂ \S-]-Sn-Iƒ s]mXpsh \mep hn]p-e-amb hn`m-K-ß-fn¬<br />

s]Sp-∂p.<br />

1) 2003˛¬ saIvkn-t°m-bnse Im≥Iq-Wn¬ \S-°m≥ t]mIp∂ Uªyq.-Sn.-H. an\n-Ão-cn-b¬Xe<br />

ktΩ-f-\-Øn¬ N¿®m-hn-j-b-am-°p-Ibpw ]cn-l-cn-°-s∏-Sp-Ibpw sNtø≠ Imcy-߃.<br />

2) tZio-b-X-e-Øn¬, hnti-jn®pw tI{µ-k¿°m-cns‚ CSs]-S-ep-I-fn-eqsS ]cn-lmcw ImtW≠<br />

Imcy-߃.<br />

3) kwÿm\ k¿°m-cns‚ `mK-Øp-\n∂pw ap≥ssI {]h¿Ø\w Bh-iyamb Imcy-߃.<br />

4) tIc-f-Ønse Irjn-°m¿, hym]m-cn-Iƒ, `£y-kw-kvI-c-Ww, hn]-W\w F∂n-h-bn-te¿s∏-´n-cn-<br />

°p-∂-h¿, Im¿jnI DXv∏-∂-߃ Ib-‰p-aXn sNøp-∂-h¿ XpSßn {]Xn-k‘n _m[n-X-cm-b-hcp-ambn<br />

_‘-s∏´ Imcy-ßfpw IΩn-js‚ an° \nK-a-\-ßfpw ip]m¿i-Ifpw hen-sbmcp P\-<br />

k-aq-lsØ _m[n-°p-∂-h-bm-Wv. Ah Im¿jnItaJ-esb BsI ka-{K-ambn kw_-‘n-°p-<br />

∂Xpw BWv. F∂m¬ Nne \nK-a-\-ßfpw ip]m-¿-i-Ifpw BIs´ GsX-nepw Hcp {]tXyI<br />

hnf-tb-tbm, DXv∏-∂-tØtbm am{Xw kw_-‘n-®-hbpw BWv. ip]m¿i-I-fpsS IcSv IΩnjs‚<br />

A≤y-£≥ A¥n-a-cq]w \¬I-W-sa-∂pw, Unkw_¿ BZy-Øn-Øn-\Iw IΩn-j≥ AwK߃°n-S-bn¬<br />

A`n-{]m-b-߃°mbn k¿°p-te‰p sNø-W-sa∂pw D≈ \n¿t±iw AwK-߃<br />

F√mw AwKo-I-cn-bv°p-I-bp-≠m-bn. Irjnsb kw_-‘n® temI- hym-]m-c- kw-L-S-\(Uªyq.-<br />

Sn.-H.) bpambn _‘-s∏´ Imcy-߃, Ah kwÿm-\-Øn-\p-am{Xw khn-ti-j-am-b-h-b-√, tZiob<br />

am\-ap-≈hIqSn-bm-sW∂pw Ccp k¿°m-cp-Ifpw Ahsb A`n-ap-Jo-I-cn-t°-≠-h-bm-sW∂pw<br />

Adn-p-sIm≠v ASp-Øp-h-cp∂ Uªyq.-Sn.-H. bpsS Im≥Iq¨ ktΩ-f-\-Øn¬ ]s-Sp-°m≥<br />

k÷-am-Ip∂ tI{µ-k¿°m-cns\ klm-bn-°p-hm≥ DX-Ip∂hn[-Øn¬ Hcp tZiob N¿® (-Iq-<br />

Sn-bm-tem-N-\) 2003 \hw-_¿ a≤y-Øn¬ \S-Øp-hm≥ BWv tI{µ k¿°m¿ \n›-bn-®n-´p-≈-<br />

Xv. AXn-\m¬ IΩn-js‚ \nK-a-\-ßfpw ip]m¿i-Ifpw ASn-b-¥n-c-ambn tIcf k¿°m-cn\v<br />

ka¿∏n-°p-hm≥ A≤y-£s\ tbmKw Npa-X-e-s∏-Sp-Øn-bXv IΩn-js‚ Is≠-Ø-ep-I-fpw ImgvN-<br />

∏m-Sp-Ifpw tIcf k¿°m-cn\v bYm-Imew th≠{X ]cym-tem-N-\bv°v hnt[-b-am-°n-b-tijw<br />

tZiob N¿®mthZn-bn¬ Ah-X-cn-∏n-°p-hm-\p≈ kuI-cy-Øn-\p-th-≠n-bm-bn-cp-∂p.<br />

40


1.2 amc-t°jv apX¬ tZml-hsc; Uªyq.-Sn.-F. bpsS kzm[o\w<br />

1. temI -hym-]m-c -I-cm-dns‚ (Uªyq.-Sn.F.)1994 se amc-t°jv ktΩ-f-\-Øn\pw 2001 se tZml<br />

3˛mw h´ a{¥n-Xe ktΩ-f-\-Øn\pw CS-bn¬ 7 h¿jw IS-∂p-t]m-bn. Fnepw tIc-f-Øns‚ Im¿jnI<br />

kº-Zvhy-h-ÿ-bpsStaep≈ temI -hym-]m-c -kw-L-S-\ (Uªyq.-Sn.-H.) bpsS kzm[o\w F{X-am{Xw<br />

BsW∂v Adn-bp-hm≥ ka-{Khpw hyh-ÿm-]n-X-hp-amb A]-{K-Y\w \SØp∂-Xn\v Imcy-amb {ia߃<br />

Ipd-®p-am-{Xta \S-∂n-´p-≈q. tIc-f-Øns‚ Im¿jnI kº-Zvhy-h-ÿsb kw_-‘n-°p∂ hnhn[<br />

{]iv\-ßfpw Ah F{X-am{Xw {]Xn-Iq-e-ambpw A\p-Iq-e-ambpw tIc-fsØ _m[n-°p-∂p- F∂pw, Uªyq.-<br />

Sn.-H. bpamb tZiobXe-Øn-ep≈ kº¿°-߃°v ]tcm-£-ambpw {]Xy-£-hp-ambn tIc-f-hp-am-bp≈<br />

_‘hpw bp‡n-`-{Z-am-sbmcp N´-°q-´n¬\n∂pw At\z-jn-°p-hm-\p≈ Hcp {ia-amWv Cu `mKw. temIhym-]m-c-<br />

kw-L-S-\-bpsS kzm[o\w hne-bn-cp-Øp-hm≥, Im¿jn-tIm-Xv]-∂-ß-fpsS A¥m-cm-jv{S- hym-<br />

]m-c-Øns‚ A®S°Øn\v Uªyq.-Sn.-H. A\p-im-kn-°p-∂Xpw hnI-kn-∏n-s®-Sp-Øn-´p-≈-Xp-amb I¿j-<br />

I¿°p≈ B`y-¥-c-k-lm-bw, hn]-Wn-{]m-]y-X, Ib-‰p-aXn t{]m’m-l-\w, km\n-´dn˛ss^-t‰m-km-\n-<br />

´dn \n_-‘-\-Iƒ, hym]m-c-hp-ambn _‘-s∏´ _u≤n-I-kzØhIm-iw (IPR) I¨sh≥j≥ Hm¨<br />

_tbm-f-Pn-°¬ ssUth-gvkn-‰n(-ssP-h-ssh-hn-[yw)-X-Xz-߃ F∂n-ßs\ Uªyq.-Sn.-H. ]n¥p-S¿∂p-hcp∂<br />

\nb-a-ß-fpsS km{º-Zm-bn-I-amb kma-{Kn-Ifpw D]m-[n-Ifpw icn°pw ]cn-K-Wn-t°-≠-Xp-≠v. C¥ybpsS<br />

Im¿jnI kº-Zvhy-h-ÿsb s]mXp-thbpw, tIc-f-Øns‚ Im¿jn-I-k-º-Zvhy-h-ÿsb {]tXy-<br />

In®pw Cu D]m-[n-Iƒ°p≈ kzm[o-\-ßsf C∂sØ BtKmf ]cn-X-ÿn-Xn-I-fpsS ]›m-Ø-e-Øn¬<br />

hnI-kz-c-cm-Py-ß-fpsS `mK-Øp-\n∂pw BWv IΩn-j≥ A]-{K-Yn-°p-∂-Xv. bp‡n-]-c-ambn t\m°n-bm¬,<br />

Cu A]-{K-Y-\w, Uªyq.-Sn.-H. hyhÿ Bhn¿`-hn-°p-∂-Xn-\p-ap-ºp≈ Ime-Øp-\n∂pw BWv Bcw-`nt°-≠-Xv.<br />

Ime-Øns‚ Cu N´-°q-Sv, Uªyq.-Sn.-H. hyh-ÿ- \n-e-hn¬ h∂-Xn-\p-ti-j-ap≈ {]iv\-߃°p<br />

]pd-ta, tIc-f-Øns‚ Im¿jnI kº-Zvhy-h-ÿsb kw_-‘n-°p∂ {]Ir-Xym-X-s∂-bp-≈-Xpw, ASnÿm-\-]-c-hp-am-bn-´p≈<br />

{]iv\-ßsf hnth-N-\-]q¿∆w Xncn-®-dn-bp-hm≥ hfsc klm-bn-°p-sa∂v hmZn-<br />

°-s∏-Sm-hp-∂-Xm-Wv.<br />

2) temI- hym-]m-c-Øn¬ ASn-ÿm-\-]-c-amb ]cn-jvImcw G¿s∏-Sp-Øp-∂-Xn\v cmPy-߃ XΩnep≈<br />

A\p-c-RvP\ {]{In-b-bn-eqsS am{Xta km[y-am-Iq-F∂pw, AXn\v Zo¿L-Ime e£y-tØmsS<br />

I¿j-I¿°v KWy-amb tXmXn¬ B`y-¥c klm-bhpw kwc-£-Whpw XpS¿∂v A\p-h-Zn-t°-≠-XmsW-∂pw,<br />

cmPy-߃ XΩn-ep≈ A\p-c-RvP\-߃ F√mw {]tbm-K-Øn¬ hcp-tØ≠ Ime-Øns‚<br />

Ah-km-\-Øn-\p-apºv Hcp h¿jw t\csØ Xs∂ AwK-cm-Py-߃ \n¿t±-i-߃ apt∂m-´p-h-bv°Ww<br />

F∂p-amWv Irjnsb kw_-‘n® Icm-dn(F.-H.-F.)s‚ B¿´n°nƒ 20 eqsS Uªyq.-Sn.-H. A\p-im-kn-<br />

°p-∂-Xv. 2000 Øn\p-tijw Irjnsb kw_-‘n® Icm-dns‚ ka-{K-amb ]p\x]cn-tim-[\ \S-∂p-h-cp-<br />

∂-Xn-\m¬ F.-H.-F. cmPy-ß-fpsS {i≤m-tI-{µ-am-bn-cn-°p-I-bm-Wv. Irjnsb kw_-‘n® Icm-dp-I-fpsS(F.-<br />

H.F)hnhn[ hyh-ÿ-Iƒ {]mtbm-Kn-I-X-e-Øn¬ \S-∏n-em-°n-b-t∏mƒ e`y-amb A\p-`-h-ß-fpw, AwKcm-Py-ß-tfm-Sp≈<br />

_m≤y-X-Ifpw/{]Xn-_-≤-ß-fpw, F.-H.-F. bpsS \S-]-Sn-{I-a-߃°v hym]mc {]iv\-<br />

ß-fpsS kzm[o-\hpw AwK-cm-Py-ß-tfm-Sp≈ XpS¿_m-≤y-X-Ifpw kw_-‘n-® Imcy-ßfmWv Ct∏mgpw<br />

F.-H.-F.bpsS ]p\x]-cn-tim-[-\bv°v hnt[-b-am-bn-s°m-≠n-cn-°p-∂-Xv. AwK-cm-Py-߃ XΩn-ep≈ F.-<br />

H.-F. sb kw_-‘n®v F√m A\p-c-RvP-\-ßfpw ]q¿Øo-I-cn-°-s∏-Sp-Ibpw hyh-ÿ-Iƒ F√mw-IqSn<br />

2005 P\p-hcn apX¬ ]q¿Æ-ambpw {]hr¿Øn ]Y-Øn¬ hcp-∂-Xp-am-Wv.<br />

1.2.1 hnI-kz-c- cm-Py-߃<br />

A\p-c-RvP\ {ia-߃ Bcw-`n-®-Xn-\p-tijw AwK-cm-Py-ß-fn¬\n∂pw 126˛¬ Gsd \n¿t±-i-ßfmWv<br />

aptºm-´p-h-bv°-s∏-´-Xv. C¥y Dƒs∏-sS-bp≈ ]e-hn-I-kzc cmPy-ßfpw apt∂m-´p-h® A\p-c-<br />

RvP\m- \n¿t±-i-߃ F√mw-Xs∂ IqSp-X¬ sa®-s∏´ hn]-Wn-{]m-]y-X, B`y-¥c klm-b-߃ sh´n-<br />

°p-d-bv°¬ Bbn-cp-∂-t∏mgpw Ah-c-psS \n¿t±i߃°v Dt]m-Xv_eIambn-cp∂ hmZ-K-Xn-I-fnepw<br />

D]-]m-Zy-ß-fnepw ]c-kv]c s]mcp-Ø-an-√mbva {]I-S-am-bn-cp-∂p. hnI-kzc cmPy-ß-fpsS kPo-h-{i≤,<br />

Ah¿°v hnI-knX cmPy-ß-fnse hn]-Wn-Iƒ Xpd-∂p-In-´-W-sa-∂p-am-{X-a√ hnI-kzc cmPy-ß-fn-epw-<br />

IqSn hn]Wn e`y-am-I-W-sa-∂-Xm-bn-cp-∂p. CØcw Xmev]-cy-ssh-cp-≤y-ß-fpsS ^e-ambn A\p-c-RvP-<br />

\-{i-a-߃ hfsc ko¿Æ-am-hp-Ibpw cmPy-߃ hnhn[ X´p-I-fn-embn \n¬°p-Ibpw XΩn¬ sshcp-<br />

41


≤y-߃ Db¿∂p-h-cp-Ibpw sNbvXn-´p-≠v. F∂m¬ F.-H.-F. AXns‚ N´-°q-´n¬\n-∂p-sIm≠v AwKcm-Py߃<br />

Xmsg-∏-d-bp∂ taJ-e-I-fn¬ F.-H.-F. tbmSv i‡-ambn {]Xn-_-≤X ImWn-°-W-sa∂v Bhiy-s∏-Sp-∂p.(1)-hn-]-W-n<br />

{]m-]y-X(2)B`y-¥c klm-bw(3)Ib‰paXn k_vkn-Un-Iƒ.<br />

1.2.1.1. hym]m-c-Øns‚ DZm-c-h-XvI-c-Whpw hn]-Wn-{]m-]y-Xbpw<br />

1. Ah-km-\-h´ A\p-c-RvP\-ß-fn¬\n∂pw Im¿jn-I-hym-]m-c-Øns‚ DZm-c-h-XvI-c-W-Øn¬ \nc-<br />

∏mb Ifn-°-fw (-A-h-k-c-Xp-ey-X) -D-cp-Øn-cn-p-h-∂n-cp-∂n-√ F∂ hkvXpX Ct∏mƒ s]mXpth AwKo-<br />

I-cn-°-s∏-´n-cn-°p-∂p. hnI-kn-X-cm-Py-߃ H∂pw-Xs∂ B`y-¥c klm-b-Øn-epw, Ib-‰p-aXn k_vkn-<br />

Un-I-fnepw bmsXmcphn[ Ipdhpw hcp-Øn-bn-´n-√m-bn-cp-∂p. Irjn-sb-kw-_-‘n® Icm-dp-Iƒ (F.-H.-<br />

F.) A¥¿tZiob hym]mc \nb-a-ßsf \n¿∆-Nn-°p-∂-Xn¬ hfsc t\´-ß-fp-≠m-°n-sb-n-epw, ASnb-¥n-c-ambn<br />

Xß-fpsS hn]-Wn-Iƒ Xpd-∂p-sIm-Sp-°p∂ Imcy-Øn-ep-≠mb hnPbw Xptemw ]cn-an-X-ambn-cp-∂p.<br />

AXn-\m¬ temI Im¿jnI hym]mc DZm-c-h-XvI-c-W-Øn¬ Ah¿ A¿∏n® {]Xo-£-Iƒ,<br />

hn`m-h\w sNbvX t\´-߃ hnI-kzc cmPy-ß-fpsS Iøn¬\n∂pw hgp-Xn-t∏m-hp-I-bm-Wp-≠m-b-Xv.<br />

2. Ddp-tKz-h´ A\p-c-RvP\-ß-fpsS ImeØv FSp-Øp-Im-Wn-°s∏´ncp-∂-Xv, Irjnsb kw_-‘n®<br />

Icm-dp-Iƒ (-F.-H.-F.)-]n-¥p-S-cp∂ ]£w temI-Im¿jnI hym]m-c-Øn-ep≈ Aÿn-c-X-Ifpw hnI-e-X-<br />

Ifpw Ipd-bp-sa-∂pw, AXns‚ ^e-ambn hnI-kzc cmPy-߃°v hnI-knX cmPy-ß-fn-te-°p≈ hn]-<br />

Wn-Iƒ h¿≤n-°m≥ Ah-k-c-߃ e`n-°p-sa-∂p-am-bn-cp-∂p. Cu hmKvZm\w C\nbpw k^-e-am-ImsX<br />

Ah-ti-jn-°p-∂p. hn`m-h\w sNø-s∏-´-Xp-t]mse \oXn-]q¿∆-amb Hcp temI- Im¿jnI hym]m-c-hyhÿ<br />

D≠m-bn-√. Imcy-£-a-X-bp≈ hnI-kz-c -cm-Py-ß-fnse `qcn-]£w Im¿jnI D¬∏-∂-ß-fpsS<br />

hne temI -I-tºm-f-ß-fn-seßpw XmWp XmWp h∂p-sIm-≠n-cn-°p-I-bm-Wv. hnI-kn-X-cm-Py-߃ I¿j-<br />

I¿°p≈ B`y-¥-c-k-lmbw Ipd-bv°p-I-bm-sW-n¬, [m\y-DXv∏∂-ß-fpsS (-]-b-dp-h¿§-߃ XpSßn-b)<br />

DXv]m-Z\ tI{µ-߃ hn-I-knX cmPy-ß-fn¬\n∂pw hnI-kzc cmPy-ß-fn-te-°p- am-dp-sa∂ {]Xo-<br />

£bpw hrYm-hn-em-bn. A\p-`-h-߃ sXfn-bn-°p-∂Xv hnI-knX cmPy-߃ Ah-cpsS I¿j-I¿°p-<br />

\¬Ip-∂ (-B-`y-¥-c) -k-lm-b-߃ h¿≤n-∏n-°p-I-bm-Wp-≠m-bXv F∂m-Wv. AtXkabw hnI-kz-c- cm-<br />

Py-߃, kz¥w kmº-ØnI ]cn-[n-bn¬ \n∂p-sIm≠v Xß-fpsS I¿j-I¿°p \¬Ip∂ Xp—-amb<br />

klm-bw-t]mepw \ne-\n-dp-Øm-\m-hmsX _p≤n-ap-´p-Ibpw XpS¿∂p klmbw \¬Im-\m-hmØ Zpÿn-<br />

Xn-bn¬ Irjn D]-Po-h-\-am-°nbhcpsS `£y-kp-c-£-bv°pw D]-Po-h-\-kp-c-£bv°pw AXv h¿≤n®<br />

`oj-Wn-bm-bn-Øo¿∂n-cn-°p-I-bm-sW-∂p- am-{X-a-√, Cd-°p-a-Xn-bpsS Af-hp-]-c-amb \nb-{¥-Whpw (Iyq.-<br />

B¿.-F-kv.), Xmcn-^p-\n-c-°p-I-fnse Ipdhpw Cu D]-Poh\ kpc-£m-`o-j-Wnsb h¿≤n-∏n-°p-I-bmWv<br />

sNbvX-Xv. CXns‚ ^e-ambn {]Xo-£bv°p hn]-co-X-ambn [m\y-h¿§-ß-fpsS DXv]m-Z-\-Ønepw hym]mc-Ønepw<br />

am‰w hcm-Xn-cn-°p-Ibpw hnI-kn-X-cm-Py-ß-fn¬\n-∂p≈ Ch-bpsS Cd-°p-aXn h¿≤n-®p-h-cn-Ibp-am-Wv.<br />

1.2.1.2 A¥m-cm-{„-hn-]-Wn-I-fpsS A\n-›n-XXz-Øn\v Iog-ßp∂ ÿnXn<br />

1. Im¿jnI D¬∏-∂-ßfpsS hn]-Wn-bn-ep≈ A\n-›n-X-Xzhpw, Ahbv°p A¥m-cm-jv{S-hn-]-Wnbn-ep-≠m-Ip∂<br />

hne-\n-e-hm-c-Ønse A´n-a-dn-Ifpw t\cn-Sp-hm≥ hnI-kzc cmPy-ß-fnse I¿j-I-cpsS<br />

Ign-hp-tI-Spw, hnI-knX cmPy-ß-fnse Db¿∂ B`y-¥-c-k-lm-b-tØmSpw hºn® k_vkn-Un-I-tfmSpw<br />

IqSnb Im¿jn-tIm-Xv]m-Z\w t{]m’m-ln-∏n-°-s∏-Sp∂ Hcp hym]m-c-hy-h-ÿ-bpsS Bhn¿`m-h-hpw-aqew,<br />

hnI-kz-c-cm-Py-߃°v hnI-knX cmPy-ß-fnse hn]-Wn-I-fn¬ IS-∂p-sN-√p-hm≥ Ign-bp-∂n-√. CXns‚<br />

^e-ambn hnI-kzc cmPy-ß-fnse I¿jI P\-tIm-Sn-I-fpsS D]-Po-h\ kpc-£bv°v hnIknX cmPyß-fn¬<br />

\n∂pw hºn® `ojWn Db¿∂p h∂n-cn-°p-I-bm-Wv. hnI-kzc cmPy-ß-fnse I¿j-I-P-\-X-bm-<br />

I-s´, hcp-am-\-am¿§-ß-fn¬ Zcn-{Z¿ am{X-a-√, Xß-fpsS D]-Po-h-\-Øn\v B`y-¥c ]cn-c-£-Iƒ e`n-<br />

°msX \´w Xncn-bp-∂-h-cp-am-Wv. CXp-Iq-Sm-sX, hn]Wn {]m]y-X-bpsS Imcy-Øn¬ hnI-kz-c -cm-Py߃°v<br />

{]tXyI ]cn-K-W-\-Iƒ \¬Ip-∂-Xn\v F.-H.-F. bv°p≈ _m≤y-X-Ifpw hyh-ÿ-I-fpw hnIkn-X-cm-Py-߃<br />

\nd-th-‰n-bn-´n√ F∂p ImWm≥ Ign-bpw.<br />

2. Cu hkvXp-X-I-fpsS ASnÿm-\-Øn¬ t\m°n-bm¬ hnI-kz-c-cm-Py-߃°v hn]-Wn-{]m-<br />

]yX sa®-am-°m-sa-∂pw, Ah-cpsS Im¿jnI DXv]-∂-߃°v BtKmf hn]-Wn-I-fn¬ hnI-knX<br />

cmPy-ß-fp-ambn Xpey-X-bp≈ ÿnXn-bn¬ a’-cn-°m≥ Ign-hp-≠m-Ip-sa-∂p≈ Imcy-Øn¬ temI<br />

42


-hym-]m-c -kw-L-S-\ (Uªyq.-Sn.-H.)bpsS klmbw D≠m-bn-´p≠v F∂v Icp-Xp-hm≥ \n¿∆m-l-an-√.<br />

am{X-hp-a√ hnI-kn-X-cm-Py-ß-fn¬ Irjn-°m¿°v A\p-h-Zn-°p∂ B`y-¥-c-k-lmbw, k_vknUn F∂nh-bn¬<br />

X{¥-]q¿∆w CS-s]-´p-sIm-≠v, AXm-bXv klmb _m≤y-X-Isf "Bw_¿t_mIvkn'¬\n∂pw<br />

"ªq t_mIvkn'-te°pw ]n∂oSv "{Ko≥ t_mIvkn-te°pw' ]c-kv]cw am‰n adn-®p-sIm≠pw AXm-bXv<br />

G‰hpw Ipd \ne-hm-c-Øn-ep≈ Xmcn-^p-Isf BZy-ta-Xs∂ G‰hpw Db¿∂-\n-e-hm-c-Øn¬ Dd-∏n-<br />

®p-sIm-≠v, ]n∂oSv th≠n-h-∂m¬ Db¿Øm-\p≈ Ah-k-c-Øn\v ]gp-Xn-Sp∂ k{º-Zm-bhpw (-D-Zm-l-c-<br />

W-Øn\v Acn°v P∏m≥ G‰hpw IqSnb Xmcn^v 2000 iX-am-\-ambn Dd-∏n-®-t∏mƒ AXn\v C¥y-bn¬<br />

100 iX-am\w am{X-am-bn-cp-∂p Xmcn^v), Xmcn-t^-Xc \nb-{¥-W-ß-sf(-km-\n-´dn ss^t‰mkm\n-´dn<br />

hyh-ÿ-Iƒ, Xmcn^v tIzm´-Iƒ, Db¿∂ \ne-hm-c-Øn-ep≈ B`y-¥-c-k-lm-b-߃)-X-∂n-jvSw-t]mse<br />

XpS¿∂p-sIm-≠pw, hnI-kz-c- cm-Py-ß-fpsS Im¿jnIhnf-Iƒ°v hmKvZm\w sNø-s∏´ hºn® tXmXnep≈<br />

Itºmf {]m]y-X-sb∂ {]Xym-isb hnI-knX cmPy-߃ hen-sbmc-f-hp-hsc A´n-a-dn-®n-cn-°p-Ibm-Wv.<br />

t\sc-a-dn®v hnI-knX cmPy-߃°v hnI-kzc cmPy-ß-fnse hn]-Wn- -Iƒ ae¿t°-Xp-d∂p<br />

In´n-b-Xns‚ ^e-ambn Ah¿°v hºn® t\´-߃ D≠m-Ip-Ibpw sNbvXp. temI Im¿jnI hym]mc<br />

cwKsØ ÿnXn-K-Xn-Iƒ kmº-Øn-I-ambn AXn-i-‡-cmb cmPy-߃°v hºn® t\´-߃ Dd-∏m-°p∂<br />

hn[-Øn¬ Ak-a-ambpw kpXm-cy-X-bn-√m-sXbpw XpS-cp-I-bm-Wv. hnI-kz-c-cm-Py-߃°v Xß-fpsS Ib-<br />

‰p-a-Xn-Iƒ h¿≤n-∏n-®p-sIm≠v t\´-ap-≠m-°-W-sa-n¬ Xo¿®-bm-bpw, hnI-knX cmPy-߃ Ah-cpsS<br />

I¿j-I¿°v \¬Ip∂ [\-k-lm-bhpw Ib-‰p-aXn k_vkn-Un-Ifpw ]q¿Æ-ambpw \o°w sNtø-≠-Xm-<br />

Wv. ASpØv \S-°m≥t]m-Ip∂ Uªyq.-Sn.-H. bpsS A\p-c-RvP-\-k-tΩ-f-\-Øn¬ hnI-kzc cmPy-ßfpsS<br />

Poh¬ {]m[m-\y-ap≈, {]tXy-I-Xm-ev]-cy-ap≈ DXv∏-∂-ßfpsS hn]-W\-km-≤y-X-Ifpw {]m]y-<br />

Xbpw KWy-amb tXmXn¬ h¿≤n-∏n-°p-hm-\p≈ \S-]-Sn-Iƒ Dd-∏p-h-cp-Øp∂ ]pXnb _m≤y-XIƒ°mbn<br />

A\p-c-RvP-\-{i-a-߃ \S-tØ-≠-Xm-bn-´p-≠v. tZmlm a{¥n-Xe ktΩ-f-\-Øn¬ Bh¿Øn®p {]Jym-<br />

]n-°-s∏-´-Xmb hnI-kzc cmPy-߃°v am{X-ap≈Xpw, {]tXyI ]cn-K-W\ A¿ln-°p-∂-Xp-amb HØp-<br />

Xo¿∏p N¿®-Ifpw A\p-c-RvP-\-ß-fpsS Ahn-`m-Py-L-S-Iam-bn-cn-°-W-sa∂pw Ahsb B\p-Iq-ey-ßfp-sSbpw<br />

_m≤y-X-I-fp-sSbpw ]´n-I-bn¬s∏Sp-Ø-W-sa∂pw, Ah IqSn-bm-tem-N-\-Iƒ°p≈ N´-߃°pw<br />

in£-W-߃°pw A\p-tbm-Py-am-bn-cn-°-W-sa-∂pw, F∂m¬ am{Xta A\p-c-RvP\ hyh-ÿ-Iƒ \S-<br />

∏n-em-°p-tºmƒ ^e-{]-Z-am-hp-I-bp≈q F∂pw, F∂m¬ am{Xta hnIkz-c -cm-Py-ß-fnse `£y-kp-c-<br />

£bpw {Kma-hn-I-k-\hpw Dƒs∏-sS-bp≈ hnI-k-\m-h-iy-߃ ^e-{]-Z-ambn ssIImcyw sNøp-hm≥<br />

{]m]vX-am-hp-I-bp≈q F∂pap≈ \n¿t±iw A\p-c-RvP\ N¿®-I-fn¬ ASn-ÿm-\-]-c-amb Hcp Ah-Imi-ambn<br />

AwKo-I-cnt® aXn-bm-hq. Ct∏mgpw XpS¿∂p-sIm-≠n-cn-°p∂ Irjnsb kw_-‘n® Icm-dp-I-fnt∑-ep≈<br />

IqSn-bm-tem-N-\-Iƒ hgn, C¥y-bpsS ho£-W-Øn¬, cmPyw-t\-cn-Sp∂ \·-amb bmYm¿-∞y߃<br />

hne-bn-cp-Øp-hm-\pw, hnI-knX cmPy-߃ \-S∏nem°n-h-cp∂ hym]mc \b-ßsf KpW-]-c-amb<br />

in£-W-Øn¬ sIm≠p-h-cp-∂-Xn-\pw, a‰p kam-\-Nn-¥m-K-Xn-°m-cmb cmjv{S-ß-fp-ambn Iq´p-tN¿∂v bXv\n-<br />

°p-hm-\p≈ XnI®pw A\p-tbm-Py-amb Hcp kµ¿`-amWv \ap°v ssIh-∂n-cn-°p-∂-Xv. hnI-kzc cmPyßfpw<br />

h≥InS hyh-kmbhXvIrX hnI-knX cmPy-ß-tfm-sSm∏w Xpey-amb hym]m-c-Øn¬ ]m-fn-Ifmbn<br />

Db¿∂p-h-cp-hm≥ Ah-k-c-sam-cp-°p∂ Xncp-ج \S-]-Sn-Iƒ ssIs°mt≠ aXn-bm-hq.<br />

1.2.2 tZiob ]cn-ÿnXn/kµ¿`w (The Nati<strong>on</strong>al C<strong>on</strong>text)<br />

1994 temI-hym-]m-c-kw-L-S-\-bpsS adm-°mjv ktΩ-f-\-Øn¬h®v 118 cmPy-ß-tfm-sSm∏w C¥ybpw<br />

Icm¿ H∏p-h-bv°p-tºmƒ Irjnsb kw_-‘n® Icm-dp-Iƒ (F.-H.-F) -\-S-∏n¬h-cp-Øp- -hm≥ C¥y _m≤yÿ-bmbnØo¿∂p.<br />

F¥m-bn-cp-∂mepw Ct∏mƒ XpS¿∂p-sIm-≠n-cn-°p∂ F.-H.-F. A\p-c-RvP\m N¿®-<br />

Iƒ C¥ybv°v AXns‚ hym]mc Ah-k-c-߃ hn]p-e-s∏-Sp-Øp-hm-\pw, C¥y≥ I¿j-I-cp-sS, hntijn®pw<br />

\ma-am-{X-amb Irjn-`q-anbpw hfsc Ipd hcp-am-\-am¿§-hpw, apX¬ap-S°pw D≈-h-cmb I¿j-<br />

I-cpsS D]-Po-h-\-Øn-\pw, `£y-kp-c-£-bv°pw, Ib-‰p-a-Xn-°p-th-≠n-bp≈ hnf DXv]m-Z-\-Øn-te¿s∏-´ncn-°p-∂-h¿°pw<br />

Ah-cpsS D]-Po-h\ kpc-£bpw kmº-ØnI ]ptcm-K-Xnbpw Dd-∏m-°p-∂-Xn-\m-h-iyamb<br />

]cn-c£m \S]-Sn-Iƒ kzoI-cn-°p-hm≥, F.-H.-F. bpsS \ne-hn-ep≈ N´-°q-´n¬ Fs¥√mw am‰-<br />

߃ hcp-Øm-sa∂pw hcp-tØ-≠-Xp-s≠∂pw At\z-jn-°p-hm-\p≈ Hcp \√ Ah-k-c-amWv h∂n-cn-°p-<br />

∂-Xv.<br />

43


1.2.2.1 hn]Wn {]m]y-X (Market Access)<br />

1. Irjnsb kw_-‘n® Icm-dp-I-fpsS(F.-H.-F.) -aq-∂p -apJy-L-S-I-ß-fn¬ H∂mb hn]Wn {]m]y-<br />

X(-a‰v c≠pw, B`y-¥c klm-bhpw Cd-°p-aXn k_vkn-Unbpw BWv)bv°v hfsc Zqc-hym-]-I-amb<br />

{]Xym-Lm-X-ß-fmWv D≠m-°p-hm≥ Ign-bp-∂-Xv. ImcWw AXv A\p-im-kn-°p-∂Xv 1995 apX¬ 2004<br />

hsc-bp≈ 10 h¿j-°m-e-tØ°v Bcpw-Xs∂ Cd-°p-a-Xn°v bmsXmcp \nb-{¥-Whpw G¿s∏-Sp-Øm≥<br />

]mSn√ F∂m-Wv. AXn≥ {]Imcw Icm¿ AwKo-I-cn-® (-I-cm-dn¬ H∏p-h-®)-F√m cmPy-ßfpw Xß-fpsS<br />

B`y-¥-c-hn-]-Wn-Iƒ At\ym\yw ae¿s° Xpd-∂p-sIm-Sp-°-W-sa∂pw hntZi Im¿jnI D¬∏∂-߃°v<br />

kzX-{¥-ambn(Hcp tIzm´-bp-an-√msX)Hgp-Ip-hm≥ A\p-h-Zn-°-W-sa-∂pw, Cd-°p-aXn Np-߃ Ipd-bv°-<br />

W-sa∂pw 2005 \Iw Cu Np-߃ Ign-bp-∂{X C√m-Xm-°-W-sa∂pw D≈ hyh-ÿ-Iƒ AwK-߃<br />

F√mw A\p-k-cn-°m≥ _m≤y-ÿ-cm-Wv. a‰p hn[-Øn¬ ]d-m¬, F√m hntZi Im¿jnI D¬∏-∂ßfpw<br />

Nc-°p-I-fpw, kwkv°Icn® `£y-]-Zm¿∞-߃ AS-°-ap≈ `£y-[m-\y-ßfpw a‰pw \ΩpsS<br />

\m´n-\-I-tØ°v kzX-{¥-ambn Hgp-Ip-sa∂v A¿∞w. AØ-c-Øn-ep≈ hn]-Wn-ku-I-cy-߃ Xo¿®bmbpw<br />

\ΩpsS Im¿jnI D¬∏-∂-߃°pw Nc-°p-Iƒ°pw Ct∂mfw D≠m-bn-´n-√mØ Xc-Øn-ep≈<br />

_p≤n-ap-´p-I-fmWv t\cn-tS-≠n-h-cp-∂-Xv. hn]-Wn-bn¬ am’cyw \S-Øp∂ i‡n-I-fpsS kΩ¿±-Øns‚<br />

^e-ambn B`y-¥c D¬∏-∂-߃°v hne KWy-ambn Ipd-bp-hm≥ km≤y-X-bp-≠v. AXp-t]mse cmPyw<br />

]c-º-cm-K-X-ambn Ib-‰p-aXn sNbvXp-h-cp∂ D¬∏-∂-߃°v A¥m-cm-jv{S-hym-]m-c-Øn¬ Ah-cpsS<br />

ÿm\w kpÿn-c-am-°p-hm≥ Ign-b-W-sa-n¬ hn]-Wn-bn¬ a’-cn-°p∂ a‰p cmPy-ß-fp-am-bp≈ a¬]n-<br />

Sp-Ø-Øn¬ hnP-bn-°-W-sa-n¬ hne-bnepw KpW-\n-e-hmcw Db¿Øp-∂-Xnepw {i≤ ]Xn-∏nt® aXnbmhq.<br />

2. Irjnsb kw_-‘n® Icm-dn-s‚(-F.-H.-F.)-Io-gn-ep≈ Hcp kwL-SnX hn]-Wn-{]m-]yX hn`mh\w<br />

sNøp-∂-Xv F√m Xmcn-t^-Xc \nb-{¥-W-ß-fpsS taepw Xmcn^v G¿s∏-Sp-Øp-Ibpw B Xmcn-<br />

^ns\ {ItaW Ipd®p Ipd®p sIm≠p-h-cn-I-bp-am-Wv. Ddp-tKz -h´ N¿®m ka-bØv C¥y Gs‰-SpØ<br />

_m≤yX A\p-k-cn-®v, {]mY-anI Im¿jnI Dev]-∂-߃°v _u≠v Xmcn^v \nc°v 100 iX-am\w<br />

BWv. kwkvI-cn® D¬∏-∂-߃ 150 iX-am-\hpw `£y- F-Æ-Iƒ°v 300 iX-am-\hpw BWv. _u≠v<br />

Xmcn^v \nc°v \n›-bn-®-Xv. (-C-Xn\v Nne A]-hm-Z-߃ C√m-Xn-√) -A-\p-_-‘-߃ 8 Dw 9 Dw ImWp-<br />

I. Cu ]cn-[n-bn¬ \n∂p-sIm-≠pXs∂, tI{µ k¿°m-cn\v Nne Bh-iy-amb Ab-hp-Iƒ hcp-Øns°m≠v<br />

tIc-f-Ønse I¿j-I-cpsS Xmev]-cy-߃ kwc£n°m≥ A\p-tbm-Py-amb Xmcn-^p-Iƒ G¿s∏-<br />

SpØn, Im¿jnI D¬∏∂-ß-fpsS hntZ-i- C-d-°p-a-Xnsb \nb-{¥n-°m-hp-∂-Xm-Wv.<br />

3. 1997 G{]n¬ H∂p-ap-X¬ \ne-hn-en-cp∂ 825 Im¿jnI D¬∏-∂-ß-fpsS Cd-°p-a-Xn-bn-ep≈ Afhp-]-c-amb<br />

\nb-{¥-W߃(Iyp.-B¿.-F-kv.)2001 G{]n¬ Ht∂msS Ime-l-c-W-s∏-Sp-I-bp-≠m-bn. A\p-<br />

Iq-e-amb _me≥kv Hm^v t]sa‚ v ÿnXn-bp-sS-bpw, Ata-cn-°bv°v FXn-cmb Hcp ]cm-Xn-bn-t∑-ep≈<br />

Uªyq.-Sn.-H. X¿°-]-cn-lmc Xocp-am-\-Øn\p A\p-k-cWambn´pw BWv CØ-c-samcp \S]Sn kzoI-cn-<br />

°p-hm≥ \n¿_-≤n-X-cm-b-Xv.<br />

4. Im¿jn-tIm-Xv]-∂-߃°v s]mXpth Npa-Øn-°m-Wp-∂Xv ]c-am-h[n …m_mb 35 iX-am\w<br />

BWv Cd-°p-aXn Xmcn-^v. H´-\-h[n Im¿jnI Dev]-∂-ß-fpsS Cd-°p-aXn Xmcn-^p-Iƒ ASp-Ø-ImeØv<br />

h¿≤n-∏n-®n-´p-≠v. AXn-\p-Im-cWw B`y-¥c Dev]m-Z-I-sc kwc-£n-°p-I-bm-bn-cp-∂p(-A-\p-_‘w<br />

10 ImWp-I)<br />

1.2.2.2 B`y-¥c klm-bhpw Ib-‰p-aXn k_vkn-Un-Ifpw<br />

1. Irjnsb kw_-‘n® Icm-dp-I-fp-sS(-F.-H.-F.)-\n-_-‘-\-Iƒ A\p-k-cn®v Im¿jn-tIm-Xv]m-Z-\-<br />

Øn-\pw, hym]m-c-Øn\pw B`y-¥c klmb \S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-°p-∂-Xn\v c≠p- ap-Jy-e-£y-߃<br />

D≠v. AXm-b-Xv, hn]-Wnsb Ak-¥p-e-am-°p∂ hym]m-tc-Xc klm-b-ß-sf-bpw, hym]m-csØ A´n-adn-°m-Ø,<br />

Uªyq.-Sn.-H. AwK-cm-Py-߃ \¬In-h-cp∂ klm-b-ß-tf-bpw, th¿Xn-cn-®-dn-tb-≠-Xp-≠v.<br />

AXp-t]mse, temI- hym-]m-csØ A´n-a-dn-°p∂ B`y-¥-c-k-lm-b-߃ Gh F∂-dn-m¬ am{Xta,<br />

hym]m-c-cw-KØv A®-S°w D≠m-°p-hm\pw Aßns\ Ah-km\w AØcw klm-b-߃ \ndp-Ø-em-<br />

°p-hm\pw km[n-°p-I-bp≈q. Hcp {]tXyIXcw B`y-¥-c-k-lmbw temI-hym-]m-c-Øns‚ k¥p-e-\-<br />

Xsb A´n-a-dn-°p-∂pt≠m C√tbm Ds≠-n¬ F{X-am{Xw F∂n-h-bpsS ASn-ÿm-\-Øn¬ B`y-¥c<br />

44


klm-bsØ "{Ko≥ t_mIvk'v (-A-´n-a-dn-°p-∂n√ AYhm G‰hpw Ipd-®p-am-{Xw), "ªq t_mIvkv' (-hfsc<br />

Ipd®v/Ipd-®p-am{Xw Ak-¥p-e-\-X) "Bw_¿ t_mIvkv'(-Xn-I®pw Ak-¥p-e-\X-bp-≠m-°p-∂)-<br />

F-∂n-ßs\ 3 Xcw B`y-¥c klm-b-߃ D≠v. {Ko≥ t_mIvkv A\p-k-cn®v B`y-¥-c -k-lmbw<br />

A\p-h-Z-\o-b-am-Wv. F∂m¬ ªq t_mIvkns‚ Iogn¬h-cp-∂-hbv°v in£Ww Bh-iy-am-Wv. Bw_¿<br />

t_mIvkn¬s∏Sp-∂-Xmb an° F√m B`y-¥-c-k-lm-b-ßsfbpw G‰hpw Ipd- (deminimis)]cn-[nbn¬<br />

sIm≠p-h-cn-I-bpw tijn-°p-∂-hsb 2005 \Iw \o°w sNbvXp-sIm≠pw in£W hnt[-b-am-°-<br />

Ww. G‰hpw Ipd(deminimis)]cn[n \n›-bn-°p-tºmƒ AXv hnI-kzc cmPy-ß-fpsS Imcy-Øn¬<br />

Ah-cpsS tZiob Im¿jnI samØw B`y-¥c Dev]m-Z-\(Pn.-Un.-]n.)Øns‚ 10 iX-am-\hpw, hnI-kz-ccm-Py-߃°v<br />

5 iX-am-\hpw Bbn-cn-°-Ww. Bw_¿ t_mIvkn¬ hcp∂ B`y-¥c klm-b-ßsf<br />

Nne {]tXyI DXv]-∂-ß-fpsS khn-ti-j-X-bpsS ASn-ÿm-\-Øn¬ (DXv∏m-∂m[n-jvTnXw) D≈-h-bmtWm<br />

F∂v Xncn-®-dn-tb-≠Xv Bh-iy-am-Wv (D-Zm-l-c-W-Øn\v Nne hnf-I-fpsS DXv]m-Z-I¿°v Ipd Xmßphn-e-˛-Fw.-F-kv.-]n.<br />

\¬I-W-sa∂v hyh-ÿ-bp-≠v)-Nne klm-b-߃ DXv]-∂-Øns‚ {]tXy-IX ]cn-K-<br />

Wn-°m-sX(-D-Xv]-∂m-[n-jvTn-Xw)-bp≈ k_vkn-Un-Iƒ (-D-Zm. hfw, IoS-\m-in-\n-Iƒ, sshZypXn XpS-ßnb-h)<br />

C≥]p´v k_vkn-Un-Iƒ F∂p-]-d-bp∂ hn[-Øn-ep≈ klm-b-߃ \¬I-W-sa-∂p-amWv [mc-<br />

W. Hmtcm DXv]-∂-Øn-s‚-bpw, B`y-¥-chpw, A¥¿tZ-io-b-hp-amb hne-Iƒ, tZiob Im¿jnI Pn.-Un.-<br />

]n., D¬∏-∂m-[n-jvTn-Xhpw D¬∏-∂m-[n-jvTn-tX-Xc-hp-ambn \¬Ip∂ klm-b-Øns‚ aqeyw, XpS-ßnbh<br />

IW-°n-se-SpØv ko¿Æ-amb kt-X-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn-emWv AXn-\¿l-amb klm-b-Øns‚<br />

G‰hpw Ipd-(deminimis)\nc°v \n¿Æ-bn-°-s∏-Sp-∂-Xv. Dev]-∂m-[n-jvTn-Xhpw Dev]-∂m-[n-jvTn-tX-<br />

X-chpw Bb B`y-¥-c-k-lm-b-߃ c≠pw deminimis ]cn-[n-°p-≈n¬ Bbn-cn-t°-≠-Xm-Wv. Ct∏mƒ<br />

C¥ym-K-h¨sa‚pw kwÿm\ k¿°m-cp-Ifpw \¬In-h-cp∂ k_vkn-Un-I-fpsS \ne-hm-cw, F.-H.-F.<br />

s‚ hyh-ÿ-I-f-\p-k-cn®v C¥ybv°v A¿l-am-b-Xn¬\n∂pw de minimis ¬ hfsc XmW-XmWv F∂v<br />

IW-°p-Iƒ ImWn-°p-∂p. AXn-\m¬ Uªyq.-Sn.-H. \nb-a-߃°-\p-k-cn®v {]h¿Øn-°-W-sa-∂p≈<br />

]cn-K-W\ h®p-t\m-°n-bm¬, C¥ybvt°m GsX-nepw kwÿm-\-Ønt\m Irjnbv°v Ah¿ Ct∏mƒ<br />

A\p-h-Zn-®p-h-cp∂ klm-b-߃ H∂pw Xs∂ sh´n-°p-d-bvt°≠ bmsXmcp _m≤y-X-bp-an-√. IqSmsX<br />

Irjnsb kw_-‘n® Icm-dp-I-fp-sS (-F.-H.-F.) -B¿´n-°nƒ 6(2) A\p-k-cn®v XmW hcp-am\w D≈htcm,<br />

hcp-am-\-am¿§-Øn¬ Zcn-{Ztcm Bb I¿j-I¿°v hnI-kzc cmPy-߃ \¬In-h-cp∂ C≥]p´v<br />

k_vkn-Un-Iƒ A\p-h-Z-\o-b-hp-am-Wv. F.-H.-F. XmW hcp-am-\-°m-scbpw D]-Po-h\am¿§w Xosc Ipd<br />

I¿j-I-scbpw \n¿∆-Nn-°p-∂n-√. CXp-Iq-SmsX F.-H.-F. hyh-ÿ-Iƒ A\p-k-cn-®p-X-s∂, hnI-kzc<br />

cmPy-߃°v Xß-fpsS hnI-k\ ]≤-Xn-I-fpsS Ahn-`m-Py-L-S-I-sa-∂-\n-e-bn¬ Im¿jnI {KmaoW<br />

hnI-k\ {]h¿Ø-\-߃°v F.-Fw.-F-kv. s‚(A-{Ko-tK‰v an\naw kt∏m¿´v)Iognep≈ G‰hpw Ipd<br />

klm-b-Øns‚ ]cn-[n°v A∏p-dØv \nt£-]-]-c-amb k_vkn-Un-Iƒ (investment subsidies) -\¬InsIm-≠p-t]mepw<br />

t{]m’m-ln-∏n-°p-hm≥ Ah-Imiw D≠v. I¿j-I¿°v A{]-Im-c-ap≈ klmbw \¬Ip∂<br />

Imcyw hnI-kzc cmPy-ß-fpsS kmº-ØnItijn-bpsS {]iv\-am-Wv.<br />

2. C¥y-bn¬ F.-H.-F. s‚ ]´n-I-Iƒ Dƒs∏Sp-Øn-bn-cn-°p∂ Cf-hp-Iƒ sNøm≥ _m≤y-kvY-amb<br />

Ib-‰p-aXn k_vkn-Un-Iƒ \ne-hn-en-√. C¥y≥ BZm-b-\n-IpXn BIvSv sk£≥ 80 F®v.-F-®v.-kn. Ib-<br />

‰p-a-Xn-bn¬\n-∂p≈ hcp-am-\sØ BZm-b-\n-Ip-Xn-bn¬\n∂pw Hgn-hm-°n-bn-cn-°p-I-bm-Wv. C{]-Im-c-ap≈<br />

BZm-b-\n-IpXn Hgn-hm-°¬ F.-H.-F. \n¿∆-Nn-´p≈ Ib-‰p-aXn k_vkn-Un-bpsS `mKta BIp-∂n-√.<br />

hnI-kzc cmPy-߃°v Nne-Xcw k_vkn-Un-Iƒ I¿j-I¿°v A\p-h-Zn-°p-hm≥ kzmX-{¥y-ap-≠v. DZml-c-W-Øn\v<br />

Ib-‰p-aXn D¬∏∂-߃ hn]-W-I-fn-se-Øn-°p∂ Nc-°p-\o-°s-®ehv B`y-¥-chpw<br />

A¥¿tZ-io-b-hp-amb KXm-K-X-s®-e-hnepw IS-Øp-Iq-en-bn-epw, Ib-‰n-d-°p-Iq-en-bnepw {Ia-s∏-Sp-<br />

Øn(AUvPÃv) sIm≠p≈ Cf-hp-Iƒ \S-Øm≥ kzmX-¥y-ap-≠v. Im¿jnI kwkvIrX `t£ym-Xv]∂<br />

Ib-‰p-aXn hnI-k\ AtXm-dn-‰n (APEDA-)bpsS Nne ]≤-Xn-Iƒ°v hnti-jn®pw thKw tISp-h-cp∂<br />

]g-˛-]-®-°dn D¬∏-∂-ß-fpsS Ib-‰p-a-Xnsb t{]m’m-ln-∏n-°p-hm-\mbn C{]-Im-c-ap≈ k_vknUn A\ph-Zn-°p-∂p-≠v.<br />

3. a‰p cmPy-ß-fpsS D¬∏m-Z-\-Øn\v k_vkn-Un-Iƒ kmh-[m\w Ipd-®psIm≠p-h-cp-∂-Xns‚ ^eambn<br />

\ΩpsS Nne Ib-‰p-aXn D¬∏-∂-߃°v ]pXnb Ah-k-c-߃ Xpd-∂p-In-´p-∂p-≠v. C¥y-bpsS<br />

h¿≤n-®p-h-cp∂ Acn-bpsS Ib-‰p-aXn Hcp DZm-l-c-W-am-Wv. AØcw Ib-‰p-a-Xn-Ifn¬ Hcp A]-ISw<br />

AS-ßn-bn-cn-°p-∂p. B`y-¥-c-hn-]-Wn-bn¬ `£y-[m-\y-ß-fpsS \nb-{¥Wwhn´p≈ hym]mcw, C¥y≥<br />

kaq-l-Ønse Zp¿-∫e-hn`mKw P\-߃°v `£y-[m-\y-߃ hmßp-hm≥ _p≤n-ap-´p-≠m-°p-∂p-≠v.<br />

45


1.2.2.3 km\n-´-dn-˛-ss^-t‰m-km-\n-´dn hyh-ÿ-Iƒ<br />

Cd-°p-aXn sNø-s∏-Sp∂ an°-cm-Py-ßfpw tZio-b-hn-]-Wn-bpsS kpc-£-bv°mbn D¬∏-∂-ß-fpsS<br />

ipNn-Xzhpw tcmKm-Wp-hn-ap-‡-Xbpw Dd-∏p-h-cp-Øp∂ \S-]-Sn-Iƒ I¿°-i-am-°n-s°m-≠v, hntZi Cd-<br />

°p-a-Xnsb \nb-{¥n-°p-∂p-≠v. \ΩpsS cmPy-Øm-sW-n¬ D¬∏∂-ß-fpsS KpW-ta-∑-bpw, ipNn-Xzhpw<br />

tcmKmWp hnap-‡-Xbpw Dd-∏m-°p-hm-\p≈ \S-]-Sn-Iƒ I¿°-i-am-°n-bn-´n-√. AXns‚ ^e-ambn hym]mc-Øns‚<br />

DZm-c-h-XvI-cWw h∂-tXm-sS, \√ km[-\-߃°v ]Icw hne-Ip-d--h-bpw, Xcw-XmW Nc-<br />

°p-Ifpw \ΩpsS B`y-¥chn]-Wn-bn¬ sIm≠p-h∂p X≈p∂ ÿnXn D≠m-°p-Ibpw,<br />

B`y-¥c DXv]m-Z-I¿°v Hcp DZm-c-h-XvIrX hym]mc hyh-ÿn-Xn-bn¬ D≠m-Im-hp∂ A]-I-S-ßsf<br />

aq¿—n∏n-°p-Ibpw sNøp-∂-Xm-Wv.<br />

1.2.2.4 Ib-‰p-aXncwKsØ {]I-S\w<br />

temI -hym-]mc kwL-S-\-bpsS Bhn¿`m-h-Øn-\p-tijw temI- hym-]m-c-Øns‚ ssh]p-ey-Ønse<br />

s]mXp-{]-h-W-X-Iƒ°v A\p-k-c-W-ambn C¥y-bpsS Acn, sIm{], \mfn-tI-cw, ]nÆm-°v, kap-t{Zm-<br />

¬∏-∂-߃ F∂n-h-bpsS Ib-‰p-a-Xn-bn¬ hfsc KWy-amb ]ptcm-K-Xn-bmWv tcJ-s∏-Sp-Øn-bn-´p-≈-Xv.<br />

AtXkabw kpK-‘-{Z-hy-߃, hy⁄-\-߃, tXbne apX-emb ]cº-cm-KX D¬∏-∂-ß-fpsS Ib-<br />

‰p-a-Xn-bn¬ KWy-amb ]pd-tIm´-Sn-bm-Wv A\p-`-h-s∏-´Xv. Nc-°p- I-b-‰p-a-Xn-bn¬ D≠m-Ip∂ Xmc-Xtay-\-bp≈<br />

(Bt]-£n-I) -t\´w Hcp kPo-h-amb Bi-b-am-Wv. F∂n-cp-∂mepw AØcw t\´-߃<br />

GsXmcp D¬∏-∂-Øns‚ Imcy-Ønepw t\Sp-hm≥ ]pXnb imkv{Xob kt-X-ß-fpw, Imcy-£-a-amb<br />

ssIIm-cy-I¿Ør-Xhpw(-am-t\-Pvsa‚pw)- D-¬∏m-Z-\-£-a-Xbpw KpW-ta-∑-bpw, am’-cy-£-a-amb hne-bpw,<br />

\ap°v C\nbpw t\Sp-hm≥ Ign-tb-≠n-bn-cn-°p-∂p. C¥y-bpsS D¬∏∂-ß-fpsS Ib-‰p-a-Xn-bpsS hf¿®mkm-[y-X-Iƒ°v<br />

hnLm-X-ambn \n¬°p∂ apJy-{]-Xn-_-‘-ß-fn¬s∏-Sp∂ hkvXp-X-Iƒ, B`y-¥-c-\-bß-fpsS<br />

Aÿn-c-X, hntZi hym]m-c-Øn-t∑-ep≈ \nb-{¥-W-߃, Ib-‰p-a-Xn-\-b-Øn¬Im-Wp∂<br />

AUvtlm-°nkw F√m-‰nepw D]cn h¿≤n® kwÿm\ k¿°m¿ CS-s]-S-ep-I-fpw, ASn-ÿm\kuIcy-ß-fpsS<br />

A`m-h-hpw, A¥¿tZ-io-b-hp-am-bn-´p≈ KpW-\n-e-hm-c-am-\-Z-WvU-ß-tf-bpw, aqeym-[njvTnX<br />

hne hyh-ÿ-tbbpw Ipdn®v \ΩpsS \m´p-Im¿°p≈ Ah-t_m-[-Øns‚ Ipd-hp-am-Wv.<br />

1.2.2.5 _u≤n-I-kz-Ø-h-Im-ihpw t]‰‚ v BIvSns‚ t`Z-K-Xnbpw<br />

C¥ybv°v hym]m-csØ kw_-‘n®v _u≤n-I-kz-Ø-h-Im-i-Øn-s‚(Sn.-B¿.-sF.-]n.-F-kv.)Iogn¬hcp∂<br />

F√m _m≤y-X-I-tfbpw AXm-Xns‚ ÿm\w \n¿Æ-bn®v {Ia-s∏-Sp-Øm-\p≈ F√m Npa-X-e-<br />

Ifpw 2005 P\. 1 \Iw \n¿∆-ln-t°≠ IS-a-bp-≠v. AXn-\mbn \ne-hn-ep≈ \nb-a-ß-fn¬ A\p-tbm-Pyamb<br />

t`Z-K-Xn-I-tfm, ]p\x]cn-tim-[-\tbm AXy-¥m-t]-£n-X-am-bn-cn-°p-∂p. t`Z-K-Xn-Iƒ°p≈ Ic-SptcJ<br />

1970 se C¥y≥ t]‰‚ v t\m°p-I.<br />

46


C¥y-bpsS t]‰‚ v \nbaw 1970 Dw hym]m-c-hp-ambn _‘-s∏´ _u≤nI kzØ-h-Imi \nb-ahpw<br />

(TRIPS)- ASn-ÿm-\-{]-am-W-ß-fpsS Hcp Xmc-Xay ]T\w<br />

C¥y≥ t]‰‚ v BIvSv 1970<br />

`£yw, Huj-[w, cmk-h-kvXp-°ƒ<br />

Zn∏n<br />

F∂n-h-bpsS \n¿ΩmW hyh-kmb<br />

Ønse DXv∏-∂-߃°-√, DXvv]m-Z\<br />

{]{In-b-bv°mWv t]‰‚ v _m[-Iam<br />

°nbn-´p-≈-Xv.<br />

hym]m-c-hp-ambn_‘-s∏´ _u≤nI<br />

kzØ-h-Imi \nbaw (TRIPS)<br />

kmt-Xn-I-cw-K-Øns‚ F√m taJ-e-I-fnepw D¬]m-<br />

°s∏-Sp∂ DXv∏-∂-ßfpw \yqX-\-amb DXv]m-Z-\<br />

{]{In-b-Ifpw t]‰‚ns‚ ]cn-[n-bn¬ Dƒs∏-Sp-∂p.<br />

v<br />

- v<br />

t]‰‚ \nb-a-Øn\v ]pd-Øp-h-cp∂<br />

Xmsg-∏-d-bp∂ Imcy-ßfn¬ am{X-amWv A]-hm-Z-߃<br />

hnj-b-߃ CXn¬ Dƒs∏-Sp-∂p.<br />

D≈Xv<br />

""Im¿jn-I-k-º-Zm-b-߃ AYhm ]gw, ]®-°dn 1. GsX-nepw I≠p-]n-Sn-Ø-ß-fpsS {]tbmKw s]mXp<br />

F∂n-h-bpsS Irjn'', Huj-[w, ikv{X-{Io-b, A®-S-°-tØ-tbm, km∑m¿§ Pohn-X-tØtbm _m[n°p<br />

a\p-jy-cpsS a‰p NnIn-’m-k-º-Zm-b-ß-fp-ambn ∂tXm, Poh\v A]-S-I-tam, ]cn-ÿn-Xn-kp-c-£sb<br />

_‘-s∏-´-Xpw, arK-ß-tfbpw kky-ß-sfbpw _m[n-°p-∂tXm Bbh<br />

tcmK-hn-ap-‡-am-°p-hm-\pw, Ah-bn¬ \n∂pw<br />

DXv]m-Zn-∏n-°p∂ hkvXp-°-fp-tSbpw aqeyw 2. tcmK-\n¿Æbw, NnIn-’, ikv{X-{In-bm-co-Xn-Iƒ<br />

h¿≤n-∏n-°p∂ {]{In-b-Iƒ<br />

F∂n-hsb kw_-‘n-®h<br />

3. ASn-ÿm-\-]-c-amb Poh-imkv{X {]{In-b-bn-eqsS<br />

Dev]m-Zn-∏n-°-s∏-Sp∂ kky-ßfpw Pohn-Ifpw/arK-ßfpw<br />

Poh-\p≈ H∂n\pw t]‰‚n-√.<br />

kq£vam-Wp-Po-hn-Iƒ AXn-kq£va ssPhimkv{X {]{Inb-Iƒ<br />

Pohimkvt{XXc {]{In-b-I-fn-eqsS Dev]mZn∏n°s∏-<br />

Sp∂ kky-߃, Pohn-Iƒ F∂n-hbv°v t]‰‚ \evIm-hp-<br />

∂XmWv. As√-n¬ ssPh-h-kvXp-hns‚ P∑-ÿew<br />

Bhn¿`m-h-ÿew (Sui generis)/As√-n¬ c≠pw (ssP-h<br />

ssh -hn-[yhpw sui generis) t]‰‚ns‚ ]cn-[n-bn¬<br />

hcp-∂-Xm-Wv.<br />

cmkhkvXp-°-fp-tSbpw Huj-[-ßfp<br />

tSbpw \n¿Ωm-W-{]-{In-b-Iƒ°p≈<br />

t]‰‚ v 5 apX¬ 7 hsc h¿j-ambn<br />

cn°pw. Ch Hgn-sI-bp-≈-h-bpsS<br />

Imew 14 h¿j-am-Wv.<br />

\n¿_-‘nX ssek≥knwKv<br />

Ah-Imiw<br />

t]‰‚ v D≈ I≠p-]n-Sn-Ø-߃ Zp¿<br />

hn\n-tbmKw XS-bp-hm≥ s]mXp-Xmev<br />

]cykwc-£-W-Øn-\mbn k¿°m-cn\v<br />

CS-s]-Sp-hm≥ Ah-Imiw D≠v.<br />

F√m-‰n-t‚bpw t]‰‚ v Imew 20 h¿jam-Wv.<br />

\nb-{¥nX ssek≥knwKv. ssek≥kv Hcp<br />

Ah-Im-i-ambn AwKo-I-cn-°p-∂n-√.<br />

s]mXp-Xm-ev]-cy-Øn-\mbn k¿°m¿ CS-s]-Sp-∂-Xn¬<br />

hfsc ]cn-an-X-amb Ab-hp-Iƒ am{Xta \evIm-hq.<br />

1.2.2.6 kky-ssh-hn-[y-ß-fpsS kwc-£-Whpw I¿j-I-cpsS Ah-Im-im-[n-Im-c-ßfpw<br />

1. hyh-km-bsØ kw_-‘n® _u≤nI kzØ-h-Im-i-\n-baw (TRIPS) A\p-im-kn-°p-∂Xv C¥ybnse<br />

kky-˛-ssPh sshhn-≤y-ßsf kwc-£n-°p-hm≥ \nb-a-\n¿Ωm-W-]-chpw `c-W-]-c-hp-amb N´-<br />

°qSp thW-sa-∂m-Wv. A{]-Im-c-ap≈ _u≤n-I-kz-Ø-h-Imi (IPR) hyhÿ ^e-{]-Z-amb sui generis<br />

hyh-ÿ-bn-eq-sS-tbm, As√-n¬ t]‰‚ v hyh-ÿ-bn-tem, As√-n¬ Cu c≠p-am¿§-ß-fn-eq-tStbm<br />

47


kwc-£n-°-s∏-tS-≠-Xm-Wv. hyh-km-b-kw-_-‘-amb _u≤nI kzØ-h-Imi \nbaw (TRIPS) C¥y≥<br />

hkvXp-°ƒ°pw tkh-\-߃°pw tPym{K-^n-°¬ C‚n-t°-j-\n-eqsS kwc-£Ww hmKvZm\w/Dd∏p<br />

sNøp-∂p-≠v. F∂m¬ Ch-sb√mw Xs∂ C¥y-bn¬Xs∂ \nb-a-\n¿Ωm-W-Øns‚ N´-°q-Sn-\p-≈n¬<br />

sIm≠p-h-tc-≠-Xm-Wv. Cu hkvXp-X-bpsS ASn-ÿm-\-Øn¬ `mc-X-k¿°m¿ tPym{K-^n-°¬ C‚n-t°j≥kv<br />

Hm^v KpUvkv (c-Pn-kvt{S-j≥ B≥Uv s{]m´-£≥) BIvSv 1999 F∂ ]pXnb \nb-a-\n¿ΩmWw<br />

\S-Øn-bXpw I¿j-I-cpsS Ah-Im-ihpw ssPh-ssh-hn-[yhpw kwc-£n-°p-hm-\mbn sui generis hyhÿ-bpsS<br />

ASn-ÿm-\-Øn¬ s{]m´-£≥ Hm^v πm‚ v shssd-‰okv B‚ v ^m¿tagvkv ssd‰v BIvSv, 2001<br />

Dw \nb-a-\n¿ΩmWw \SØn ]mkm-°n-bn-´p-≠v.<br />

2. C¥y ]m m-°nb kky-ssPh sshhn-[yhpw, I¿j-I-cpsS A[n-Im-c-ßfpw kw_-‘n®v 2001¬<br />

\n¿Ωn® \nbaw (PPVFR) kº-∂-amb ssPh-ssh-hn-[y-Øm-e-\p-{K-lo-X-amb Hcp hnI-kz-c-cmPyw F{]-<br />

Im-c-am-Wv Xß-fpsS ssPhss]XrIw kwc-£n-t°-≠Xv F∂-Xn\v Hcp amXr-I-bmWv krjvSn-®n-cn-°p-<br />

∂-Xv. hym]mcw kw_-‘n® _u≤nI kzØ-h-Imi \nb-a-߃ (TRIPS) \njvI¿jn-°p∂/A\p-imkn-°p∂<br />

\n¿t±-i-ß-fpw, tIm¨^-d≥kv Hm¨ _tbm ssUth-gvkn‰n (CBD) bpsS ASn-ÿm\ XXzßfpw<br />

ka-÷-k-ambn ka-\z-bn-∏n-°m\pw Cu BIvSn\p Ign-n-´p-≠v. kky-Øns‚ hwi-h¿≤\<br />

XS-bp-∂-bm-fn\v ]pXnb kky-ssh-hn-[y-Øns‚ ta-ep≈ DS-am-h-Im-ihpw AXm-bXv, πm‚ v {_otUgvkv<br />

ssd‰vkv (PBR) AwKo-I-cn-°p-∂-tXm-sSm∏w I¿j-I-cpsS kky-ß-fpsS taep≈ ]c-º-cm-K-X-amb Ah-<br />

Im-i-hpw, Xe-ap-d-I-fmbn kky-ßsf ]cn-c-£n®pw kwc-£n®pw kº-∂-am-°nbpw t]m∂n-´p≈ AhcpsS<br />

Ncn-{X-]-c-amb kw`m-h-\-bn-t∑¬ Cu \nbaw bmsXmcp IS-∂m-{I-a-Whpw \S-Øp-∂n-√. Cu<br />

[\y-]m-c-ºcyw \nc-h[n hnf-I-fpsS Dev]m-Z\w B[p-\nI kt-X-߃ D]-tbm-Kn®v sa®-s∏-Sp-Øp-∂-<br />

Xn\v Cu \nbaw Hc-\p-{K-lhpw IqSn-bm-Wv. ssPh sshhn-[y-Øns‚ Imcy-Øn¬ tIm¨^-d≥kv<br />

Hm¨ _tbm-ssU-th-gvkn‰n (CBD) tbmSp≈ C¥y-bpsS {]Xn-_-≤X {]I-S-am-°p∂ as‰mcp \nb-a-<br />

\n¿ΩmWw IqSn \S-Øn-b-XmWv Poh-im-kv{X-]-c-amb sshhn-[y -_n¬ 2002. AXv Cu ASp-Ø-Im-e-<br />

ØmWv cmPy-k-`bpw temIvk-`bpw ]m m-°n-b-Xv. tZiob ssPh-ssh-hn[y AtXm-dn‰n (NBA) (tI{µ-<br />

Øn-epw) bpw, kwÿm\ ssPh sshhn-[y-t_m¿tUm, {]mtZ-inI kzbw-`-c-W-ÿm-]-\tam AYhm<br />

]©m-bØv Xe-Øn-ep≈ ÿm]-\tam ssPhsshhn-[y-h-Xv°-c-W-Øn-eqsS hnI-kn-∏n-s®-Sp-°p∂ DXv]-<br />

∂-ßfpsS hmWn-Py-h-Xv°-c-W-Øn¬ \n∂pw kam-lr-X-am-Ip∂ BZm-b-߃ Xpey-ambn ]n-Sp-∂-Xn-<br />

\pw, Ah-bpsS D]-tbmKw kpÿn-c-am-°p-hm-\pw, ssPh-ssh-hn[yw kwc-£n-°p-∂-Xn\pw t{]m’ml\w<br />

\¬Ip-∂-Xn-\p-amWv Cu \nb-a-Øn¬ hyhÿ sNbvXn-´p-≈-Xv.<br />

1.2.2.7 Pntbm-{K-^n-°¬ C≥Un-t°-j≥ (G.I.)<br />

Im¿jn-I-hn-`-h-ß-fpsS Pntbm-{Km-^n-°¬ C≥Un-t°-j≥ (c-Pn-kvt{S-j\pw kwc-£-W-hpw) BIvSv<br />

1999 (GIGA) F√m Im¿jnIhn`-h-ß-tfbpw Dƒs°m-≈p∂ Hcp \nb-a-am-Wv, Im¿jnI hn`-h-߃°pw<br />

h≥tXm-Xn¬ Dev]m-Zn-∏n-°-s∏-Sp∂ (manufactured godds) hkvXp-°ƒ°pw, kwkv°-cn® Im¿jnI Dev]-<br />

∂-߃°pw {]tXyI KpW-hn-ti-j-ßfpw, \n›nX KpW-\n-e-hmcw ]pe¿Øp-∂-Xn¬ Ah-bv°p≈<br />

{]i-kvXn-bpw, AØcw Dev]-∂-߃°pw Ah-bpsS khn-ti-j-KpWw `qan-im-kv{X-]-c-ambn GsX-nepw<br />

{]tZ-i-Øn\v Iev]n®p sImSp-°-s∏-´n-´p-s≠-n¬ Ahsb kwc-£n-°p-hm\pw _m≤y-X-bp≈ hyhÿ-Iƒ<br />

AS-ßnb \nb-a-amWv GIGA, 1999. GIGA kp{]-[m-\-am-sbmcp \nb-a-\n¿Ωm-W-Øns‚ N´-°q-´neqsS<br />

F√m tbmKyX t\Sn-bn-´p≈ Nc°pssIam-‰-Øn¬ \n∂p-ap≈ hym]m-c-Øns‚ Pntbm{K-^n-<br />

°¬ C≥Un-t°-j≥ A\p-im-kn-°p∂ t\´-ßfpw hym]m-cnbpw Dev]m-Z-I\pw A\p-`-hn-°p-hm-\pw,<br />

I]S kmZr-iy-ap≈ DXv]-∂-ß-fm¬ D]-t`m-‡mhv h©n-°-s∏-Sm-Xn-cn-°p-hm\pw D≈ ]cn-c-£-Iƒ Dd-<br />

∏m-°p-∂p-≠v. _kvaXn Acn, Um¿Pn-enwKv tXbn-e, ae-_m¿ Ipcp-ap-f-Iv, KpW-Ønepw {]i-kvXn-bnepw<br />

Ah-bpsS apJy Dev]m-Z-\-Øns‚ {]mtZ-inI \ma-hp≈ AKn-cn-a¬ tKmh, _wKm-\-∏-≈n, Zt -cn,<br />

t]mep≈ Nne-bn\w amß-Iƒ XpS-ßnb Im¿jn-I-hn-`-h-ß-fpsS hym]m-c-Øn¬ Cu \nb-a-Øn\v i‡-<br />

amb kzm[o\w D≠m-bn-cn-°p-∂-Xm-Wv. Cßns\ Dev]-∂-ß-sf, Ah Irjn-sN-øp-∂-h¿°pw hym]m-cn-<br />

Iƒ°pw, D]-t`m-‡m-°ƒ°pw t\´w D≠m-Ip-∂-Xn-\mbn cPn-ÿ sNøp-Ibpw Aßs\ Ahsb kwc-<br />

£n-°m-hp-∂-Xp-am-Wv. ]c-º-cm-K-X-ambn {]i-kvXn-bm¿÷n-®n-´p-≈Xpw Nne {]tXyI `qan-im-kv{X-]-camb<br />

{]mtZ-inI \ma-ß-fn¬ ]cs° Adn-b-s∏-Sp-Ibpw KpW-hn-ti-j-߃ D≈-Xp-amb Nne ]c-º-cm-<br />

KX C¥y≥ Im¿jnI DXv]-∂-߃°v ]Icw ]I¿∏p-Iƒ hn]-Wn-bn-d°n hym]mcw \S-Øp-∂-Xns‚<br />

^e-ambn hf-sc-°m-e-ambn C¥y A\p-`-hn-®p-h-cp∂ {]Xn-Iq-e-amb ÿnXn-hn-ti-j-Øn\v Hcp \√<br />

48


{]Xn-hn-[n-Xs∂ BIpw Cu \nb-a-\n¿ΩmWw F∂p {]Xo-£n-°mw. Im¿jn-tIm-Xv]-∂-ß-fpsS (N-c-<br />

°p-I-fp-sS) hym]m-c-Øn-t∑-ep≈ Pntbm{Km-^n-°¬ C≥Un-t°-js‚ (G1) kzm[o\w B`y-¥-c-hym-<br />

]mc cwK-Øp-≠m-Ip-∂-Xn-t\-°mƒ t\´w hntZ-i-hym-]m-c-Øn-em-bn-cn-°pw. GXm-bmepw B`y-¥-c-ambn<br />

\nb-a-\n¿ΩmWw \S-Øn-b-Xp-sIm-≠p-am{Xw Cu t\´-߃ ssIh-cn-°p-hm≥ km[n-°p-I-bn-√. adn-®v,<br />

Ch-bpsS hym]m-c-Øn-te¿s∏-Sp∂ cmPy-ß-fp-ambn, hym]m-c-hp-ambn _‘-s∏´ _u≤n-I-kz-Ø-h-Imi<br />

\nba (G1) ØneqsS D`-b-I-£n-X-e-Ønepw _lp-I-£n-X-e-Ønepw ^e-{]-Z-amb A\p-c-RvP-\-߃<br />

\S-Øp-∂-Xn-eqsS am{Xta t\´-߃ D≠m-°m≥ km[n-°p-I-bp≈q.<br />

GIGA, 1999 A\p-k-cn®v Pntbm{Km-^n-°¬ C‚n-t°-j≥ Hcp cPn-ÿ kq£n-t°-≠-Xm-bn-´p-≠v.<br />

CXns‚ cPn-kv{Sn-bpsS \nb-{¥-W-hpw, ssIIm-cy-I¿Ør-Xzhpw GI bpsS cPn-kv{Sm-dn-\m-Wv. GsXmcp<br />

Im¿jnI DXv∏-∂-hpw, Hcp \n›nX `q{]-tZ-i-Øn-t‚-tbm, `qhn-`m-K-Øn-t‚-tbm, {]tZ-i-Øn-t‚tbm ÿe-<br />

Øn-t‚tbm ta¬hn-em-khpw kw⁄-bp-ap≈ F√m khn-tij Im¿jnI DXv]-∂-Øn\pw GI bn¬<br />

cPn-ÿ sNøm-hp-∂-Xm-Wv. F∂m¬ I_-fn-∏n-°p-∂-tXm, Bi-b-°p-g∏w krjvSn-°p-∂-tXm, {]m_-ey-<br />

Øn-en-cn-°p∂ GsX-nepw \nb-asØ ewLn-°p-∂-tXm, AXns‚ hwiob (P-\-dn-°v) \mahpw C≥Unt°-j≥kpw<br />

Zp¿hn-\n-tbmKw sNø-s∏-´-tXm, DXv]-∂-Øns‚ Dev]-Øn-sb-∏‰n sX‰mb hnhcw \evIs∏-Sp-Itbm<br />

sNøp-∂-]£w AXn\v cPn-kvt{S-j≥ \ntj-[n-°-s∏-Sp-∂-Xm-Wv.<br />

1.2.3. tIc-f-Øns‚ Im¿jn-I-k-ºZv hyh-ÿ-bpsS ta¬ <strong>WTO</strong> bpw WTA bpw Gev]n-°p∂<br />

BLmXw<br />

1. temIhym]mc Icm¿ (WTA) hyh-ÿ-I-fpsS {]I-Shpw Zqc-hym-]-I-hp-amb kzm[o-\hpw (tI-c-f-<br />

Øns‚ Im¿jn-I-k-ºZv hyh-ÿ-bpsS taep-≈) t\m°n-°m-tW-≠Xv tZio-b-ÿn-Xn-I-fpsS<br />

]›m-Ø-e-Øn¬ am{Xw t]mcm, adn®v Ah tIc-f-Øns‚ khn-tij Im¿jnI kº-ZvL-S-\-<br />

bpsS ]›m-Ø-e-Øn¬ IqSn Bbn-c-°-W-sa∂ Imcyw ]c-a-{]-[m-\-amWv F∂v \n¿t±-in-°phm≥<br />

Imc-Ww, <strong>WTO</strong> bptSbpw WTA bptSbpw kzm[o\w tIc-f-Ønse _lp-`q-cn-]£w hcp∂<br />

I¿j-I-P-\-e-£-ß-fpsS D]-Po-h-\-tØbpw hn[nhn-ln-X-ß-tfbpw {]Xn-Iq-e-ambn _m[n-°p-<br />

∂-Xp-sIm-≠m-Wv. P\-kw-Jy-bpsS \s√mcp `mKhpw sNdp-In-S-Ir-jn-°mcpw \ma-am{X I¿j-<br />

Icpw BWv (A-Sn-°p-dn∏v t\m°p-I). Ch-cpsS D]-Po-h-\-Øns‚ kpc-£-bv°m-Wn-t∏mƒ <strong>WTO</strong><br />

bpw WTA bpw hºn® `ojWn Db¿Øn-bn-cn-°p-∂-Xv. {]mtbm-Kn-I-ambn t\m°n-bm¬ CXphsc<br />

tIc-f-Øns‚ Im¿jn-I-hn-`-h-ß-fpsS taep≈ WTA s‚ \n_-‘-\-Iƒ°p≈ bmYm¿∞kzm-[o\w<br />

F{X-K-W-\o-b-am-sW∂v imkv{Xo-b-am-sbmcp A]-{K-Y\w \S-Ø-s∏-´n-´n-√. AØ-csamcp<br />

A]-{K-Y-\m-]-c-amb ]T\w \mw ASn-b-¥n-c-ambn Gs‰-Sp-t°-≠Xv A\n-hm-cy-am-Wv.<br />

kwÿm-\-Øns‚ samØw Im¿jn-tImXv∏-∂-ß-fpsS aq∂n¬ c≠p apX¬ \men¬ aq∂p-hsc<br />

`mKhpw, H∂p-In¬ Ib-‰p-aXn sNø-s∏-Sp-∂-htbm As√-n¬ hf-sc-tbsd Ib-‰p-aXn km≤yX<br />

D≈-h-tbm BWv. tIc-f-Øns‚ Im¿jn-I-hn-f-I-fn¬ Gdnb `mK-Øn\pw (Ip-cp-ap-fIv t]mep-<br />

≈-h-bv°v) ]c-º-cm-K-X-ambn hn]Wn e`n-°p-∂-h-bm-Wv. F∂n-cp-∂mepw Cu t\´w ^e-{]-Zambn<br />

hn\n-tbm-Kn-°p-hm-\pw, KpW-\n-e-hmcw Db¿Øn-bpw, aqey-h¿≤nX DXv]-∂-߃ \n¿Ωn-<br />

®pw, hn]Wn hn]p-e-am-°p-hm\pw ]cn-{i-an-t°-≠-Xp-≠v. (aq-ey-h¿≤-\-bpsS Imcy-Øn¬ tIc-f-<br />

Øn\v X\-Xmb tijn C\nbpw ssIh-cn-t°-≠-Xp-≠v. F¥p-sIm-s≠-∂m¬ tIc-f-Øns‚ Ib-<br />

‰p-aXn sNøs∏Sp∂ an° `£y kky-]-Zm¿∞-ß-fpsS ta¬ Npa-Ø-s∏-Sp∂ Dev]-∂-ip-Nn-<br />

XzsØ kw_-‘n® WTA hyh-ÿ-Iƒ A{X-am{Xw I¿°-i-am-Wv). AXn-\m¬ tIc-f-Øns‚<br />

]c-º-cm-KX Nc-°p-ev]-∂-ß-fpsS Dev]m-Z-\hpw DXv]m-Z-\-£-a-X-bpw, kwkvI-c-W-hpw, hym]mchpw<br />

hn]-Wnsb e£y-am-°n-s°m-≠p-≈-Xm-°n-s°m≠v i‡-am-t°-≠-Xm-Wv. KpW-ta-∑bnepw<br />

hne-bnepw aqey-Ønepw am’cyti-jn Dd-∏m-°p-∂-Xn-\p≈ \nXm-¥-amb _mly-˛-B-`y-¥c<br />

Pm{KX ]men-°pI F∂-XmWv \ap-s°mcp kpÿn-c-amb Im¿jnI hym]mc kpc£ sI´n-∏-<br />

Sp-°p-hm≥ \mw \evtI-≠-Xmb hne F∂p ]d-bmw.<br />

1.2.3.1 B`y-¥-chpw _mly-hp-amb a’-c-߃<br />

1. A¥m-cmjv{S Im¿jn-I-hym-]mc cwKØv C¥y≥ DXv]-∂-߃°v Xmc-X-tay\ D≠m-bn-´p≈<br />

t\´-߃ hne-bn-cp-Øp-hm≥ tI{µ-k¿°m¿ \ntbm-Kn® Hcp ]T\w Nq≠n-°m-Wn-°p-∂Xv ˛<br />

49


tIc-f-Øns‚ am{Xw khn-ti-j-amb (]-c-º-cm-KX Ib-‰p-a-Xn-bn-\-ß-fn¬s]´) Hscm‰ DXvv]-∂-<br />

Xn-\p-t]mepw \tΩmSv a’-cn-°p∂ cmPy-߃°p-ta¬ Xr]vXn-I-c-amb ap≥ssI t\Sp-hm≥<br />

\ap°v Ct∂mfw Ign-n-´n√ F¥m-Wv. apJy-ImcWw, tIc-f-Ønse hfsc Db¿∂ DXv]m-<br />

Z\-s®ehv Xs∂. F∂m¬ ]®-°-dn-Ifpw ]g-h¿§-ßfpw Dƒs∏-Sp∂ Hcp Iq´w DXvv]-∂-߃°v<br />

A¥m-cmjv{S hym]m-c-Øn¬ kpÿn-c-amb hnI-k\ km≤y-X-bp-≠v. Cu ]T-\-Øn¬ tIc-f-<br />

Øns‚ kpK-‘-{Z-hy-ßfpw hyRvP-\-ßfpw Iip-h-≠n-]-cn∏pw Dƒs∏-Sp-Øn-bn-cp-∂n√ F∂mWv<br />

dnt∏m¿´v. Cu kml-N-cy-Øn¬, Cu Im¿jn-tIm-ev]-∂-ß-fpsS hn]-Wn-Iƒ hn]p-e-am-°p-hm≥<br />

Bh-iy-amb \S-]-Sn-{I-a-߃ kzoI-cn-°p-hm-\p≈ Npa-Xe kwÿm-\-k¿°m-cn-\m-Wv. Cu DXv]-<br />

∂-ß-fpsS hym]m-c-˛-hn-]-Wn-km-≤y-X-Ifpw a‰-\p-_-‘-hn-j-b-ßfpw ]Tn-°p-hm\pw Hcp \n›nX<br />

Ime-b-f-hn-\p-≈n¬ hkvXp-\n-jvS-ambn hne-bn-cp-Øp-hm\pw kwÿm\ k¿°m¿ ap≥ssI FSp-<br />

°p-Ibpw thWw.<br />

2. Cd-°p-a-Xn-I-fpsS Af-hp-]-c-amb \nb-{¥-W-߃ (QRS) Cd-°p-aXn Xocph (Xm-cn-^v)-I-fp-tSbpw<br />

Xmcn-t^-Xc Cd-°p-a-Xnbpw (A-Xm-I-s´, 1986 \pw 1988 \pan-S-bn¬, Hmtcm {]mY-anI DXv]-∂-<br />

Øn-t‚bpw B`y-¥c D]-t`mKw 3% Øn¬ Ipd-bm-Xn-cp-∂m¬ am{X-sa∂mWv hyh-ÿ) {ItaW<br />

Ipd-®p-sIm-≠p-h-cn-Ibpw ]n∂oSv Ah ]q¿Æ-ambpw \ndp-Ø-em-°p-Ibpw thW-sa∂ Ahÿ<br />

ImcWw hntZi Im¿jnI DXv]-∂-ß-fpsS {]hmlw tZiob/B`y-¥-c-hn-]-Wn-bn¬ Gdn-tbdn<br />

hcn-I-bpw, AXv DXv]-∂-ß-fpsS B`y-¥-c-hn-]-Wn-bnse hne-bn¬ Imcy-ambn {]Xn-^-en-°p-<br />

Ibpw sNøp-∂p. tIcfw i‡-amb a’cw t\cn-Sp-∂Xv aq∂p apJy Im¿jnI hnf-I-fn-em-Wv.<br />

{]Xn-tbm-Kn-Iƒ, ate-jy≥ d_-dpw, {ioe--bn-tebpw ^nen-∏o≥kn-tebpw \mfo-tI-c-hpw, Kzm´nam-e-bnse<br />

Ge-hp-am-Wv. CXn-\p-ff t]mwhgn hn]-Wn-bn¬ i‡n-tbmsS a’-cn-°p-I-X-s∂-bm-<br />

Wv. \mfo-tI-c-Øns‚ Imcy-Øn¬, tIc-f-Øn\v a’cw t\cn-tS-≠Xv hntZi Cd-°p-a-Xn-I-fn¬<br />

\n∂p am{X-a-√, \mfo-tIcw Dev]m-Zn-∏n-°p∂ a‰v C¥y≥ kwÿm-\-߃, hninjy Xan-gv\mSpw<br />

B{‘-{]-tZipw Bbn-´m-Wv. (C-t∏mgpw \mfn-tI-c-Øn-t‚bpw \mfn-tI-tcm-Xv]-∂-ß-fp-tSbpw<br />

hntZi Cd-°p-a-Xn-I-fp-am-bp≈ ISpØ a’-c-Øns‚ \Sp-hn¬ Xs∂-bmWv tIc-fw). F∂m¬<br />

Ge-Øns‚ Imcy-Øn¬ tIc-f-Øns‚ \ne Bt]-£n-I-ambn kpc-£-am-sW∂v ]d-bmw. Dev]m-<br />

Z-\hpw hym]m-chpw hfsc i‡-amb {]{In-b-Ifpw h¿jw-tXmdpw hºn® Nm©m-´-Øn\v hnt[-<br />

b-am-bXpw BI-bm¬ \tΩmSv hym]m-c-a-’-c-Øn-te¿s∏-Sp∂ cmPy-ß-fnse hn]-Wn-tb-bpw,<br />

Dev]m-Z-\-tØbpw Ipdn®v Pm{KX ]pe¿Øp-∂Xv X{¥-{]m-[m\yw A¿ln-°p-∂p.<br />

1.2.3.2 ka{K klm-b-\-S-]-Sn-Iƒ (Aggregate Measure of Support)<br />

I¿j-I¿°v \¬Ip∂ B`y-¥-c-k-lmb \S-]-Sn-Iƒ˛ ka-{K-amb klm-b-\-S-]-Sn-Iƒ°v (A<str<strong>on</strong>g>MS</str<strong>on</strong>g>)<br />

Irjnsb kw_-‘n® Icm¿ (AOA) Nne ]cn-an-Xn-Iƒ G¿s∏-Sp-Øp-∂p≠v ˛ aq∂p-X-c-amWv klm-b߃.<br />

H∂v, hym]m-csØ Ak-¥p-e-am-°p-∂p,- c≠v, DXv]-∂m-[n-jvTn-X-amb klm-bhpw aq∂v DXv]-<br />

∂m-[n-jvSn-tX-X-c-am-b-Xpw. hnI-kzc cmPy-ß-fpsS Imcy-Øn¬ ka-{K-k-lmbw (A<str<strong>on</strong>g>MS</str<strong>on</strong>g>), Ahn-S-ß-fnse<br />

samØw B`y-¥c Dev]m-Z\w Irjn-bpsS `mK-Øns‚ 10% IqSp-X-em-Ip-hm≥ ]mSn√ F∂-XmWv ]cn-an-<br />

Xn. Cu ho£-W-Øn¬ t\m°n-bm¬, \evIp∂ k_vknUn A\p-h-Z-\o-b-a√ F∂ ASn-ÿm-\-Øn¬<br />

I¿j-I¿°v bmsXmcp `oj-Wnbv°pw Ah-Im-i-an-√. s]mXp-th, C¥y-bnse I¿j-I¿°v e`y-am-°p∂<br />

k_vkn-Un-Iƒ (D-ev]-∂m-[n-jvTn-X-a-√mØ k_vkn-Un-I-fpw, k¿°m-cns‚ kw`-c-Whpw Xmßp-hn-ebpw<br />

Dƒs∏-sS-bp-≈-h) Ct∏mƒ t\m°n-bm¬ A\p-h-Z-\o-b-amb ]cn-[n-bn¬ hfsc XmW-XmWv F∂p<br />

ImWmw. Dev]-∂m-[n-jvTnX klmbw tIc-f-Øns‚ hnf-I-fn¬ sIm{]bv°p am{X-amWv e`n-°p-∂-Xv.<br />

AXp-Xs∂ C¥y-bn¬ `£y-[m-\y-ß-fpsS kw`-c-W-Øn-eqsS e`y-am-°p∂ hºn® k_vkn-Un-bp-ambn<br />

Xmc-Xayw sNøp-tºmƒ hmkvX-h-Øn¬ Xptemw XpO-am-Wv. Ib-‰p-aXn k_vkn-Unsb kw_-‘n®p]-<br />

d-m¬, tIcfw Dev]m-Zn-∏n-°p∂ Im¿jn-tIm-ev]-∂-ß-fn¬ H∂n-\p-t]mepw Dev]-∂m-[n-jvTn-X-amb ˛<br />

k_vkn-Untbm klm-btam e`n-°p-∂n-√. Ib-‰p-a-Xn-bn¬ \n∂p-≈-B-Z-bm-Øn\v \nIpXn Cf-hp-sN-øp-<br />

∂Xv am{X-amWv CXn\v Hcp A]-hmZw (F-∂m¬ BZm-b-\n-IpXn Cfhv F∂ B\p-Iq-eyhpw hfsc<br />

XpO-am-Wv) Aßns\ t\m°n-bm¬ tIc-f-Ønse tZiob Im¿jn-I-k-_vkn-Un-bpsS ]v hfsc XmW-<br />

Xpw, tIc-f-Øns‚ apJy-D-ev]-∂-ß-fp-sS `qcn-`m-K-Øn\pw Xmßp-hn-ebpw e`y-am-Ip-∂n-√ F∂-XmWv<br />

kXyw.<br />

50


1.2.3.3. DXv]-∂-ß-fpsS h¿§o-I-cWw (Categorizati<strong>on</strong> of Commodities)<br />

ss_‚nwKv Xmcn-^p-Iƒ \n›-bn-°p-∂-Xn-\mbn DXv]-∂-ßsf Xcw-Xn-cn-°p∂ k{º-Zm-b-Øn¬<br />

Nne s]mcp-Ø-t°-Sp-Iƒ D≠v. hfsc {]I-S-amb Hcp-Zm-l-c-W-amWv hymh-km-bn-tIm-ev]-∂-ßfpw Im¿jntIm-ev]-∂-ßfpw<br />

XΩn¬ AXn¿hn´v IS-°p∂ ÿnXn. Cß-s\-bp≈ AXn-hym-]\w \ndp-Ø-em-°-<br />

Ww, Imc-Ww Cu c≠p hn`mKw DXv]-∂-ßfpw temI-hym-]m-c-Øns‚ (<strong>WTO</strong> bpsS) c≠p hyXykvX<br />

taJ-e-I-fn¬ D≈ Xmcn-^p-\n-c-°p-I-fpsS Iogn¬ hcp-∂-h-bm-Wv. Cu c≠p hn`m-K-Øn-ep-ambn h¿§o-<br />

I-cn-®n-´p≈ DXv]-∂-߃ hymh-kmb Akw-kvIrX hkvXp-°ƒ Bbn-cn-°p-tºm-gmWv {]iv\w Xes]m-°p-∂Xpw,<br />

X{¥-]-c-amb Nne \nKq-V-X-Iƒ°v hnt[-b-am-Ip-∂-Xpw. d_-dns‚ Imcy-sa-Sp-Øm¬,<br />

P\-d¬ F{Kn-sa‚ v Hm¨ Xmcn^v B‚ v t{SbvUv (GATT) BZy-Imew apX¬ Xs∂ d_-dns\ Hcp<br />

hymh-km-bnI Dev]-∂-ambn´mWv Xcw-Xn-cn®Xv. F∂m¬ GATT F∂ temI-hym-]m-c-hy-hÿ amdn<br />

temI-hym]m-c-kw-L-S-\-bmbn <strong>WTO</strong> ]cn-h¿Ø\w sNø-s∏-´n´pw d_-dns‚ ]p\¿h¿§o-Icw D≠m-bn-<br />

√. CXv tIc-f-Øns‚ kºZv hyh-ÿbv°v Kuc-h-X-c-amb Hcp {]Xn-Iqe kml-N-cy-amWp D≠m-°n-bn-<br />

´p-≈-Xv. hn]Wn kpc£ d_¿ I¿j-I¿°pw sImSp-t°-≠-Xmbpw h∂n-cn-°p-∂p. Hcp {]mY-anI DXv]-<br />

∂-sa∂ \ne-bn¬ d_¿ ]mtem, d_¿ jot‰m Xo¿®-bmbpw 100% _u≠v Xmcn^v \nc-°n\v A¿lX<br />

t\tS-≠-Xm-bn-cp-∂p. F∂m¬ Hcp hymh-km-bnI DXv]-∂-sa∂ \ne-bn¬ ]cn-K-Wn-s°-∏-Sp-∂-Xn-\m¬<br />

shdpw 50% Cd-°p-aXn Xmcn-^p-am-{X-amWv A\p-h-Zn-°p-∂-Xv. CØ-c-samcp Xcw-Xn-cn-°-ens‚ sshcp-<br />

≤yw-aqew 100% hsc _u≠v \nc°v e`n-t°≠ ]cp-Øn-t]m-ep≈ (hym-h-km-bnI ]Zm¿∞-am-sW-nepw)<br />

Hcp-ev]-∂sØ {]mY-anI Im¿jnI Dev]-∂-Øns‚ Iq´-Øn-emWv Dƒs∏-Sp-Øn-bn-´p-≈-Xv. AXn-<br />

\m¬ C¥y-bnse d_¿ Dev]m-Z-I-cpsS Xmev]cyw IW-°n-se-Sp-Øp-sIm≠v d_-dn-t\bpw kam\ DXv]-<br />

∂-ß-tfbpw (hy-h-kmb Dev]-∂-ß-fpsS ]´n-I-bn¬s∏-Sp-Øn-bn-´p-≈-h) Im¿jn-I-hn-f-I-fpsS Iq´-Øn¬<br />

Dƒs∏-Sp-Øn-sIm-≠p≈ (B Dev]-∂-߃ Fßns\ hn\n-tbm-Kn-°-s∏-Sp∂p F∂p t\m°m-sX) Hcp<br />

]p\¿h¿§o-I-cWw hfsc ASn-b-¥n-c-ambn \S-∏n-em-°-Ww. hym]m-c-˛-cm-jv{Sob \b-X-{¥-ß-fn-eqsS<br />

d_-dns‚ Im¿jnIhnf-bpsS ]´n-I-bn-te-°p≈ ]p\¿h¿§o-I-c-W-Øn\v km≤y-X-bp-≠v. AXn-s\-∏‰n<br />

tI{µ-k¿°m-cns\ t_m≤y-s∏-Sp-Øp-hm\pw hnizm-kyX t\Sm-\pw, A\p-c-⁄-\-Øn-\p≈ hnj-b-ßfn¬<br />

H∂mbn CXns\ AwKo-I-cn-®p-sIm≠v ASn-b-¥nc \S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-t°-≠-Xm-Wv. Im¿jn-Ihym-]m-c-cw-K-Øp≈<br />

{]iv\-ß-sf-∏‰n A\p-c-⁄-\-{]-{Inb XpS-cp-hm-\mWv tZmlm-a-{¥n-Xe ktΩ-f\w<br />

Xocp-am-\n-®n-´p-≈-Xpw. AXp-am-{X-hp-a√, hnI-kzc cmPy-ß-fnse I¿j-I-P-\-X-I-fpsS D]-Po-h\ Xmev]-<br />

cy-߃°v kpc£ \evIp-hm≥ _m≤yÿ-amb {]tXyI hnth-N-\m-kw-c-£-W-hy-h-ÿ-Iƒ Irjnsb<br />

kw_-‘n® Icm-dn¬ (AOA) D≈ Imcyw hnkva-cn-®p-Iq-Sm.<br />

1.2.3.4 km\n-´dn ss^t‰m-km-\n-´dn \S-]-Sn-Iƒ (ip-Nn-Xz-˛-k-ky-ip-NnXz \S-]-Sn-Iƒ)<br />

tIc-f-Øns‚ Ib-‰p-a-Xn°v <strong>WTO</strong> hyh-ÿ-bn¬ t\cn-tS-≠n-h-cp∂ G‰hpw henb `ojWn Nc-°p-<br />

I-fpsS Af-hns‚ Imcy-Øn-e-√, adn-®v, Nc-°p-I-fpsS KpW-\n-e-hmcw kw_-‘n® \S-]-Sn-I-fpw, A¥mcmjv{S<br />

hn]-Wn-bn¬ \njvI¿jn-°p∂ KpW-\n-e-hm-c-ß-fp-sS, hnti-jn®pw ss^t‰m-˛-km-\n-´-dn (kky-ip-Nn-Xz)<br />

am\-Z-WvU-ßfpw BWv. IoS-\m-in-\n-bpsS Ah-in-jvSmw-iw, ssat{Im-tSm-Ivkn≥, kq£vam-<br />

Wp-km-∂n≤yw XpSßnb Imcy-߃ i‡-ambn \njvI¿jn-®p-h-cp-∂p. KpW-\n-e-hm-c-Øns‚ \n¿∆N\w<br />

Bfl-\n-jvT-ambn {]tbm-Kn-°p∂ coXn, <strong>WTO</strong> hyh-ÿ-bn¬ A\p-h-Z-\o-b-am-bn-´p≈ Xmcn-t^-Xc XS-<br />

-ß-fn¬ hfsc {][m-\-amb H∂m-bn-Øo¿∂n-cn-°p-∂p. an°-cm-Py-ß-fpw, hnti-jn-®v, hnI-kn-X-cm-Pyßfpw<br />

Cu km\n-´dn am\-Z-WvU-߃ Db¿Øn-°m-´p-∂-Xv, `mKn-I-ambn Ah¿ IqSp-X¬ Btcm-Kym-ht_m[w<br />

]pe¿Øp-∂-Xp-sIm-≠pw, `mKn-I-ambn hnI-kzc cmPy-ß-fn¬ \n∂p-ap≈ Cd-°p-a-Xn-Isf sNdp-<br />

°p-hm\pw, \ncp-’m-l-s∏-Sp-Øp-hm\pw BWv. hnI-kz-c-cm-Py-߃°v ipNn-Xzm-tcmKy am\-Z-WvU-߃<br />

]men-°p-hm-\p≈ tijn- Ip-d-hm-sW∂ hn£-W-amWv Cu KpW-\n-e-hm-c- \n¿Æ-b-co-Xn kzoI-cn-°m-\n-<br />

S-bm-°p-∂-Xv. Cu \n¿Æ-b-coXn Bfl-\n-jvThpw hnhmZ]c-hp-am-sW-∂mWv 2, 3 h¿j-߃°p-apºv<br />

tIc-f-Øns‚ kap-t{Zm-ev]-∂-ß-fpsS Imcy-Øn¬ kw`-hn-®Xv sXfn-bp-∂-Xv. CXn-\p-]-cn-lmcw Hcp Zzn˛ap-J-k-ao-]-\-am-Wv.<br />

BZy-ambn KpW-\n-e-hmcw imkv{Xo-b-ambn Db¿Øn-s°m-≠p-h-cphm\pw, AXv Dev]m-<br />

Z-\-Øn-s‚ apJy-`m-K-am-°p-Ibpw, <strong>WTO</strong> bpsS A\p-tbm-Py-amb thZn-I-fn¬ CS-s]-´p-sIm≠v km\n-´dnbpw<br />

ss^t‰m-km-\n-´dn (SPS) am\-Z-WvU-߃ {Iao-I-cn-°p-hm\pw SPS s‚ ASn-ÿm-\-Øn¬ \S-<br />

°p∂ hym]m-c-hn-th-N\ k{º-Zmbw \ntcm-[n-°p-hm\pw `mc-X-k¿°m¿ temI-hym-]m-c-kw-L-S\ (<strong>WTO</strong>)<br />

51


tbmSv Bh-iy-s∏-tS-≠-Xm-Wv. Hcp-Xv]∂w \n›n-X-amb KpW-\n-e-hmcw ]men-°p-∂n-S-tØmfw CØcw<br />

SPS am\-Z-WvU-߃ I¿°-i-am-°p-∂-Xns‚ Bh-iy-an-√. tIc-f-Øns‚ Imcy-Øn¬ tXbn-e, Gew,<br />

Iip-h-≠n, Ipcp-ap-f-Iv, Im∏n F∂n-h-bn¬ It≠-°m-hp∂ cmkmh-in-jvS-߃ Hcp {]iv\-am-Wv. AXn-<br />

\m¬ \mw sNtø≠ Imcy-߃ km\n-´dn s^t‰m-km-\n-´dn KpW-\n-e-hm-c-hy-h-ÿ-bpsS Imcy-Øn¬<br />

IqSp-X¬ PmK-cq-IX ]men-°p-I-bpw, KpW-\n-e-hm-cw \ΩpsS I¿j-Icpw F√mw ]men-°p-∂-Xn-\p≈<br />

N´-߃ \n¿Ωn-°p-Ibpw KpW-\n-e-hmcw XpS¿∂ \e-\n-dp-Øm-\p≈ tijn ssIh-cn-°p-Ibpw, Dev]-<br />

∂-߃ Ib-‰p-a-Xn°v k÷-amIpw apºv Ahbv°v -\n-›nX KpW\ne-hmcw Dt≠m-sb∂v ]cn-tim-[n-<br />

°p-hm-\p≈ tamWn-‰-dnwKv k{º-Zm-b-Øn\v cq]w \¬Ip-I-bp-am-Wv.<br />

1.2.3.5 _u≤nI kzØ-h-Im-ihpw (IPR) ssPh-ssh-hn-[yhpw<br />

1) kº-∂-amb ssPh-ssh-hn-[y-Øm¬ A\p-{K-lo-X-amWv tIc-fw. <strong>WTO</strong> bpsS ]pXnb _u≤n-Ikz-Ø-h-Imi<br />

\nb-a-߃, \ΩpsS ssPh-ssh-hn[yw D]-tbm-Kn®v kmº-ØnItijn h¿≤n-∏n-°p-hm≥<br />

\nc-h[n km≤y-X-Iƒ hmKvZm\w sNøp-∂p. F∂m¬ AtXm-sSm∏w Nne `oj-Wn-Ifpw \ap°v t\cn-Sphm-\p-≠v.<br />

Cu taJ-e-bn¬ hy‡-ambn \n¿∆-Nn-°-s∏´ A\p-t]-£-Wobamb \b-߃ C√m-Ø-Xn-<br />

\m¬, ssPh-ssh-hn-[ysØ kwc-£n-°p-∂-Xn¬ ap≥ssI {]h¿Ø\w \S-Øp-∂-h-cpsS [m¿Ωn-I-tijnsb<br />

tNm¿Øn-°-f-bp∂ Bh-iy-an-√mØ hnhm-Z-ß-fn¬ sNs∂-Øp-∂-Xn-\-nS-bm-hp-∂p. (D-Zm-l-c-W-<br />

Øn-\v, sh®q¿ ]ip-hn-t‚bpw, Btcm-Ky-]-®-bpsSbpw t]‰-‚pw, kao-]-Im-eØv N°-c-s°m-√n-bp-tSbpw<br />

Imcy-Øn¬ \S∂ hnhm-Z-ßfpw t\m°p-I). hym]m-c-hm-WnPy Bh-iy-߃°v D]-bp-‡-amb coXnbn¬<br />

tIc-f-Ønse Dev]-∂-ßsf hnI-kn-∏n-s®-Sp-°p-hm\pw Ah-bpsS {]h¿Ø-\-X-Xz-߃ ]Tn-°phm\pw,<br />

AØcw Poh-D-ev]-∂-ßsf B[m-c-am°n kmº-ØnI hnI-k-\-{]-h¿Ø-\w \S-Øp-∂-Xn\pw<br />

Hcp ka-b-_-‘nX ]cn-]mSn Bhn-jvI-cn-°p-hm\pw ap≥K-W-\m-{Iaw \evIn Kth-jWw \SØn hnh-c߃<br />

kam-l-cn®v tcJ-s∏-Sp-Øp-hm-\p-amWv tIcfw ASn-b-¥n-c-\-S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-t°-≠-Xv. tIc-f-<br />

Øns‚ imkv{Xo-b-amb AkvXn-Xzhpw Im¿jn-I-ta-J-e-bn¬ \nt£] kwc-`-߃°p≈ t{kmX- p-<br />

Ifpw Xzcn-X-s∏-Sp-Øp-Ibpw kwÿm-\-Øns‚ kº-∂-amb ssPh-ssh-hn-[y-Øn¬ \n∂pw hym]m-chpw<br />

kºØpw hnI-kn-∏n-°m\pw kwÿm\ k¿°m-cns‚ `mKØv \n∂pw ap≥ssI {]h¿Ø\w Bh-iyam-Wv.<br />

CXn-t\m-sSm∏w ssItIm¿Øp-sIm≠v Im¿jn-I-cw-KØv \nt£]w \S-Øp-∂-h¿°v DZm-c-amb<br />

[\-k-lmbw \evIp-Ibpw, _u≤n-kz-Ø-h-Im-i-sØ-∏‰n km£-cX h¿≤n-∏n-°p-hm-\pw, imkv{Xob<br />

coXn-bn¬ \ΩpsS ]c-º-cm-KX Im¿jnI hn⁄m-\sØ {Iao-I-cn-°p-Ibpw t{ImUo-I-cn-°p-Ibpw sNtø-<br />

≠-Xp-≠v.<br />

2)Pntbm{K-^n-°¬ C≥Un-t°-js‚ AwKo-Im-c-Øns‚ A¿l-Xbv°v \nZm\w GsX-nepw khnti-jX<br />

KpW-tam, {]i-kvXn-tbm, a‰p kz`m-h-Kp-W-tam, Hcp-Xv]-∂-Øns‚ _mly-cq]w Dƒs∏-sS-bp≈<br />

KpW-ßtfm Bbn-cn-°pw. AXm-bXv `qan-im-kv{X-]-c-amb ]cn-:ÿn-Xn, ssPh-]-c-amb LS-I-߃, Dev]m-<br />

Z-\-Ønepw kwkv°-c-W-Ønepw t\cn-Sp∂ hkvXp-X-Iƒ F∂n-ßs\ aq∂p-Im-cy-߃ IW-°n-se-Sp-<br />

°p-∂p. Cu khn-tij KpW-ßfpw, kzm`m-hn-I-amb ta∑bpw hy‡-amb \n¿∆-N-\-Øn\v hg-ßp∂-<br />

Xm-bn-cn-°-Ww. DZm-l-c-W-am-bn, ae-_m¿ Ipcp-ap-f-Iv, sIm®n-C-©n, Be-∏pg ^nwK¿ aƒ, Xet»cn<br />

{Ko≥ t_mƒUv (h-en-b) Gebv° apX-em-b-hbv°v henb hn]Wn {]kn-≤n-bp-s≠∂v kphn-Zn-Zam-W-t√m.<br />

{]I-Shpw {]Xy-£-hp-amb Nne hnti-j-kz-`m-h-Kp-W-߃ hni-Z-am-bn-Øs∂ \n¿∆-Nn-°s∏-tS-≠-Xp-≠v,<br />

BIr-Xn, hen-∏w, \ndw, Zriyw, \n›n-amb Xq°w (sSÃv shbn-‰v), D≈-S-°w, hn]-Wnbn¬<br />

hne-\n¿Æ-bn-°p-∂-Xn-\m-[m-c-am-b, DXv]-∂-Øn¬ AS-ßn-bn-´p≈ cmk-L-S-I-ß-fpsS kwtbmKw<br />

F∂o ASn-ÿm-\-hn-h-c-߃, DXv]-∂-Øns‚ Nn{Xw F∂n-h-bpsS klm-b-tØm-sS-bmWv khn-ti-j-<br />

X-Iƒ \n¿∆-Nn-t°-≠-Xv. \ne-hn-en-cn-°p∂ hym]m-csØ kw_-‘n® _u≤n-I-kz-Ø-h-Im-i-Øn-t‚bpw<br />

(TRIPS) tPym{K-^n-°¬ C≥Un-t°-j≥kn-t‚bpw tZiob \nb-a-\n¿Ωm-Whpw Cu hninjvS DXv]-∂ßsf<br />

kwc-£n-°p-∂-Xn-\p≈ A[n-Imchpw kwÿm-\-k¿°m-cn¬ \n£n-]vX-am-Wv. DXv]-∂-ß-fpsS<br />

P∑-tZ-i-Øns‚ t]cn-ep≈ KpWhpw {]i-kvXnbpw hn]-W\ cwK-ß-fn¬ hfsc apºp-Xs∂ ]cs°<br />

Adn-hp-≈-Xm-bn-cn-°pw.<br />

52


1.2.3.6 ]pXnb Ah-k-c-ß-fpw, km[y-X-Ifpw<br />

Irjn-sb-kw-_-‘n® Icm-dp-I-fpsS (AoA) hyh-ÿ-I-fn¬\n∂pw {]Xo-£n-°m-hp∂ h¿≤n® tXmXnep≈<br />

]pXnb hn]-Wn-{]m-]y-X-bpsS ^e-ambn Ib-‰p-aXn cwKØv Ht´sd Ah-k-c-߃ Db¿∂p-h-cp-<br />

∂p-≠v. hnhn-[- C\w Ae-m-c-]p-jv]-߃°pw, DjvW-ta-J-em {]tZ-i-ß-fnse ]®-°-dn-Iƒ°pw, hntijn®pw<br />

\mS≥ (hw-io-b) hn`-h-ß-fn¬ {]nb-ap≈ hntZi D]-t`m-‡m-°ƒ [mcmfap≈-Xn-\m¬ ChbpsS<br />

]pXnb hn]-Wn-km-≤yX {]I-S-am-Wv. th≠ ASn-ÿm-\-ku-I-cy-ßfpw, DXv]m-Z-\-s®-ehv Ipd<br />

kmt-Xn-I-hn-Zy-I-fpw, a’-cm-[n-jvTn-X-amb Ib-‰p-a-Xnsb e£y-am-°n-bp≈ Dev]m-Z-\hpw (G-‰hpw<br />

\qX-\hpw BI¿j-Wo-b-hp-amb ]m°nw-Kpw) KXm-KX kuI-cy-ß-fpw, hym]mcw hnP-b-I-c-ambn \S-<br />

Øm-\p≈ F√m-hn[ kuI-cy-ßfpw tIc-f-kw-ÿm\w hnI-kn-∏n®v FSp°Ww. Cu ]pXnb A\p-<br />

Iqe kml-N-cy-߃ [mcmfw sXmgn-e-h-k-c-߃ krjvSn-°p-∂p. Aßs\ tIc-f-Øn\v B¿÷n-°m≥<br />

Ign-bp∂ [\hpw hfsc KW-\o-b-am-bn-cn-°pw. Cu cwKØv F{X-thKw apt∂-dm≥ Ign-bp-∂p-thm<br />

A{Xbpw t\´w D≠m-hp-sa-∂-Xn-\m¬, a≤y-]q¿∆ cmPy-ß-fnse hn]Wn ]nSn-s®Sp°phm≥ Ab¬<br />

kwÿm-\-ß-fp-ambn am’cyw A\p-t]-£-Wo-b-ambn hcpw.<br />

1.2.3.7 Irjnsb kw_-‘n® Icm-dns‚ (AOA) ]p\:ch-tem-I-\-Øn-\mbn \S-°p∂<br />

A\p-c-RvP-\-ß-fn¬ tI{µk¿°m¿ kzoI-cn-t°≠ \ne-]mSv<br />

1) tIc-f-Øns‚ Im¿jnI DXv]-∂-߃°v hn]Wn {]m]yX kp-I-c-am-°p-∂-Xn¬ tI{µ-k¿°mcns‚<br />

\ne-]mSv Xo¿®-bmbpw "Hmªn-tK-‰dn Xmcn-^p'-Iƒ G‰hpw Ipd \nc-°p-I-fn¬ \n›-bn-°-Wsa∂v<br />

A\p-c-RvP-\-ß-fn¬ i‡n-bmbn Bh-iy-s∏-Sp-I-bm-Wv. F√m DXv]-∂-ß-fp-tSbpw Xmcn-^p-Iƒ<br />

H∂-Sw DS-\Sn Ipd-bv°p-∂-Xn-t\mSv C¥ybv°v tbmPn-∏n-√. F∂m¬ tkmbm-_o≥ FÆ-bpsS _u≠v<br />

Xmcn^v \nc-°mb 45%, F√m `£y-F-Æ-I-fpsSbpw Hmh¿ Hmƒ (sam-Øw) _u≠v Xmcn^v \nc-°ns\m∏w<br />

Db¿tØ-≠-Xm-Wv. IqSmsX hnI-kzc cmPy-ß-fpsS {KmaoW Im¿jn-I-k-ºZv hyh-ÿsb<br />

tZmj-I-c-ambn _m[n-°p∂, {][m\ DXv]-∂-ß-fpsS Xmcn-^p-I-fpsS IpØ-s\-bp≈ Db¿∂-\ne KWyambn<br />

Ipd-bv°p-hm≥ kº∂ hnI-knX cmPy-߃ kΩ-Xn-°Ww.<br />

2)C∂sØ temI-hym-]mc hyh-ÿ-bpsS apJy-kz-`mhw AXp- {]-tbm-K-Øn¬ hcp-Øn-bn-´p≈<br />

`oa-amb Ak-a-Xz-ß-fm-Wv. F√m hnI-knX kº∂ cmPy-ßfpw Ah-cpsS I¿j-I¿°v hfsc h¿≤n®<br />

B`y-¥c klm-bhpw Ib-‰p-aXn k_vkn-Un-I-fp-amWv \evIp-∂-Xv. IqSmsX, {Ko≥ t_mIvkn-tebpw<br />

ªqt_mIvkn-tebpw \n_-‘-\-Iƒ F√mw-Xs∂ temI-hym-]m-csØ A´n-a-dn-°p∂ klm-b-ßsf aqSnsh-bv°p-hm-\mWv<br />

hn\n-tbm-Kn-°p-∂-Xv. AXn-\m¬ hym]m-csØ XInSw adn-°m-Ø-Xpw, Ak-a-Xz-ß-fn-<br />

√m-ØXpw, IqSp-X¬ kpXm-cyhpw kXy-k-‘-hp-amb Hcp hym]m-c-hy-hÿ C∂v AXy-¥m-t]-£n-X-am-<br />

Wv. Xß-fpsS P\-kw-Jy-bn¬ 50% ¬ IqSp-X¬ P\-߃ D]-Po-h-\-am¿§-ambn Im¿jn-I-hr-Ønsb<br />

B{i-bn-°p-tºmƒ, \n›nX ]cn-an-Xn-Iƒ _lp-`q-cn-]-£w-h-cp∂ sNdp-InS Irjn-°m-cpsS D]-Po-h-<br />

\sØ IS-∂m-{I-an-°p-∂-Xm-bpw, bmsXmcp kzØp-an-√mØ {KmaoW kv{Xo]p-cp-j-∑m-cpsS Zmcn-{ZysØ<br />

Kpcp-X-c-am-°p-∂-Xmbpw hfsc hy‡-amb sXfn-hp-Iƒ D≠m-Ip-tºmƒ, B cmPy-ß-fn-te-°p≈ hntZi<br />

Cd-°p-a-Xn-bpsS Af-hnepw, tXmXnepw Ah-iy-amb \nb-{¥-W-߃ G¿s∏-Sp-Øp-hm≥ temIsØ<br />

hnI-kzc cmPy-߃°v Ah-Imiw D≠m-bn-cn-°Ww.<br />

3)C¥y-bnse I¿jI P\-tIm-Sn-I-fpsS D]-Po-h\ kpc-£m-hy-h-ÿ-bpsS \s´-√p-Xs∂ Irjnbm-sW-∂-Xp-sIm≠v<br />

\S-∂p-sIm-≠n-cn-°p∂ A\p-c-RvP-\-ß-fn¬ C¥ym-K-h¨sa‚ v Ah-ew-_n-t°≠<br />

\ne-]m-Sns‚ ASn-ÿm\ {]amWw-˛-B-`y-¥c Irjn-tbbpw, Im¿jnI IpSpw-_-ß-tfbpw hn´p-hogvN<br />

IqSmsX kwc-£n°pI F∂-Xm-bn-cn-°-Ww. DXv]∂ sshhn-[y-Øn-te°pw, ]®-°-dn-Ifpw, arK-P\y<br />

Dev]-∂-ßfpw h≥tXm-Xn¬ DXv]m-Zn-∏n-°m≥ _m[y-kvX-amb {]h-W-X-bn-te°pw D≈ \ΩpsS Im¿jn-<br />

I-cw-KsØ ]cn-Wm-a-sØ-∏‰n C¥ybv°v hy‡-amb [mc-W-Iƒ D≠m-bn-cn-°-Ww.<br />

4)tai-bv°p-Np‰pw A\p-c-RvP-\-{i-a-߃°mbn FØp∂ cmPy-ß-fpsS h≥\n-c-bn¬, Zmcn-{Zy-<br />

\n¿Ωm¿÷-\-hpw, {Kmao-W-P-\-X-bpsS t£ahpw e£y-am-°n-bn-´p≈ cmPy-ß-fp-ambn HØp-tN-¿∂v<br />

C¥y hne-t]-ip-∂-XmWv G‰hpw _p≤n-]q¿∆hpw DØ-ahpw Bb am¿§w. bp‡n-]q¿∆hpw A\p-tbm-<br />

Py-hp-amb Xmcn-^p-Iƒ G¿s∏-Sp-Ønbpw, Cd-°p-a-Xnsb \ymb-ambn \nb-{¥n-®pw, tImSm-\p-tImSn I¿j-<br />

53


I-Ip-Spw-_-߃°v G‰hpw Ipd hcp-am\ kpc-£-sb-nepw Dd-∏p-h-cp-Øp∂ Hcp ÿnXn C¥ybv°v<br />

D≠mtb aXn-bm-hq. temI-hym-]mc-sØ-bmsI Xe-Iogv adn-°p∂ Xc-Øn-ep≈ hnhn[ B`y-¥c k_vkn-<br />

Un-Ifpw hym]m-tc-Xc XS- -ß-fpw, "Irjn-bpsS _lp-ap-JXzw' F∂ Bibw Ah-X-cn-∏n-®p-sIm-≠p≈<br />

hnI-knX kº-∂-cm-Py-ß-fpsS \o°-ßfpw \ymb-hm-Z-ßfpw, Ah-cpsS am{Xw kuI-cy-Øn\pw kzm¿∞-<br />

Øn\pw hn\n-tbm-Kn-°m-Xn-cn-°p-hm-\pw, Xpey-A-h-k-c-߃ D≈ Hcp temI-hym-]m-c-hy-hÿ krjvSn-<br />

°m\pw C¥y kam-\-Nn-¥m-K-Xn-bp≈ cmPy-ß-fp-ambn HØp-tN¿∂v {]h¿Øn-t°-≠-Xm-Wv.<br />

1.3 kao-]-\-ßfpw X{¥-ßfpw<br />

Cu khn-tij kµ¿`-Øn¬, tIc-f-Ønse sXmgn¬ taJ-e-bnepw, DXv]m-Z-\-cw-K-ß-fnepw \ap-<br />

°p-≠m-bn-cn-°p∂ {]Xn-k-‘n-I-sf Fßns\ A`n-ap-Jo-I-cn-°Ww F∂ Imcy-Øn¬ Hcp Z¿i\w Bhiy-am-Wv.<br />

Cu hkvXp-Xbv°v Du∂¬ \evI-Ww. ImcWw hy‡-amb Hcp Z¿i\w C√msX ]pXnb<br />

temI-hym-]mc hyhÿ hmKvZm\w sNøm-\n-S-bp≈ \nc-h[n Ah-k-c-ß-tfbpw hnI-k\ km≤y-X-Itfbpw<br />

NqjWw sNøp-hm≥ km[n-°p-I-bn-√. tIc-f-Øn\v B`y-¥-c-hn-]-Wn-tbmSpw Ib-‰p-aXn hn]-<br />

Wn-tbmSpw D≈ `oa-amb B{in-XXzw h®p-t\m-°p-tºmƒ Xo¿®-bmbpw tIc-f-Øn\v A\p-{K-l-ambn<br />

e`n-®n-´p≈ {]tXyI˛{]Ir-Xn-˛-P-\-˛-hn-`-h-t{km-X- p-Isf \mw ]c-am-h[n {]tbm-P-\-s∏-Sp-tØ-≠-Xm-<br />

Wv. kºq¿Æsa∂p-]-d-bm-hp∂ km£-c-Xbpw, hnhn[ sXmgn¬ sshZ-Kv[y-hpw, kmaq-ln-I-ambpw cmjv{Sob-ambpw<br />

Ah-t_m-[-ap≈ sXmgn¬ i‡nbpw (Labour Force) D≈-Xn-\m¬ tIc-f-Øn\v At\-I-am-fp-<br />

Iƒ°v Htc-k-abw sXmgn¬ \evIp-hm-\p≈ _rl-Xv]-≤-Xn-Iƒ Bhn-jvI-cn-°m≥ Ign-bpw. hf-sctbsd<br />

sshhn-[y-ap≈ {]IrXn kº-Øns‚ ASn-Ø-d-bpw, ASn-ÿm-\-]-c-amb `q]-cn-jvI-cWw \nehn¬<br />

h∂-Xpw, hnZym-k-º∂cpw, sXmgn¬ sshZ-Kv[y-ap-≈Xpw cmjv{Sob Ah-t_m-[-hp-ap≈ sXmgn¬<br />

i‡n-bpw, Btcm-Ky-hn-Zym-`ym-k-cw-K-ß-fn¬ tIcfw ssIh-cn-®n-´p≈ AXp-ey-t\-´-ßfpw, s]mXp-hnep≈<br />

khn-tij kml-N-cy-ß-fpw, Znim-t_m-[-tØmsS ^e-{]-Z-ambn hn\n-tbm-Kn-®m¬ kmº-ØnI<br />

hnI-k-\-Øn¬ Hcp ]pXn-b-L´w Bcw-`n-°p-hm≥ Xo¿®-bmbpw tIc-f-Øn\v Ign-bp-∂-Xm-Wv.<br />

1.3.1 tIc-f-Øn\v kpÿn-c-amb hym]m-c -kp-c£mhyhÿ ÿm]n-°pI<br />

tIc-f-Øn\v kpÿn-c-am-sbmcp Im¿jnI hym]m-c-kp-c£m hyh-ÿm-]-≤Xn sI´n∏-Sp-°m-\m-hiy-amb<br />

\n¿t±-i-߃ ka¿∏n-°pI F∂-XmWv Cu IΩn-js‚ apJy-e-£yw. tIc-f-Øn-se Im¿jnI<br />

IpSpw-_-ß-fpsS ÿnXnbpw cq]hpw F¥m-sW∂pw, I¿j-I-sØm-gn-em-fn-Iƒ, tXm´w DS-a-Iƒ,<br />

kwÿm\- k¿°m¿, tI{µ-k¿°m¿ F∂n-h¿ kpÿn-c-am-sbmcp hym]m-c-kp-c£m k{º-Zmbw sI´ns∏-Sp-°m-\m-h-iy-amb<br />

{]mY-an-I-hpw, ASn-ÿm-\-]-c-hp-amb Fs¥√mw Imcy-߃ sNø-W-sa∂v ]cma¿in-®-sIm-≠mWv<br />

Cu dnt∏m¿´v Bcw-`n-°p-∂-Xv.<br />

1.3.3.1 {]mY-an-Ihpw ASn-ÿm-\-]-c-hp-amb hyh-ÿ-Ifpw hnhn[ P\-hn-`m-K-ß-fpsS ]pw<br />

{]mY-anI ASn-ÿm\ hyh-ÿ-bv°p≈ \n¿±njvS LS-I-߃ Xmsg-]-d-bp-∂p.<br />

F) {]h¿Ø-t\m-∑p-J-amb kwÿm-\-\bw: temI-hym-]m-c-kw-L-S\ (<strong>WTO</strong>) tbmSp≈ {]Xn-I-c-<br />

W-sa∂ \ne-bn¬ {]h¿Ø-t\m-∑p-J-amb Hcp kwÿm\ \b-Øn-\p-cq]w \¬Ip-tºmƒ, Ign-<br />

-Im-e-ß-fn¬ kwÿm\w \S-Øn-bn-´p≈, CS-s]-S-ep-I-fn-eq-sS-bpw, s]mXp-P-\-ß-fpsS<br />

{]h¿Ø-\-ß-fn-eq-sSbpw kwÿm\w hnI-kn-∏n-s®-SpØ kmº-ØnI t\´-ßsf hn]p-e-s∏-Sp-<br />

Øp-hm-\pw, {]Xn-tcm-[n-°p-hm\pw \ap°v Ign-b-Ww. temI-hym-]m-c-kw-L-S-\-bpsS hyhÿ<br />

\nb-{¥n-°p∂ ]pXnb hnI-k-\-L-´-Øn¬ \n∂pw ]n¥n-cn-bp-hm≥ kwÿm-\-Øn-\m-hp-I-bn-√.<br />

AXn-\m¬ s]mXp-\n-t£-]I kwcw-`-ß-fn¬ (D-Zm-l-c-W-ambn Im¿jnI hnI-k-\-ta-J-e-bnse)<br />

kwÿm\w hln-°p∂ ]v A\n¿∆m-cy-am-bpw XpS-cp-I-bpw, AtXm-sSm∏w Zp¿_-e-P-\-hn-<br />

`m-K-ß-fpsS Pohn-X-sØbpw, hnti-jn®pw Zcn-{Z-I¿j-I-cp-tS-bpw, I¿j-I-sØm-gn-em-fn-I-fp-tSbpw<br />

D]-Po-h-\-Øn\v ]pXnb temI-hym-]m-c-hy-h-ÿ-bn¬ \n∂p-ap-≠m-Ip∂ `oj-Wn-I-fn¬ \n∂pw<br />

Ahsc kwc-£n-°p-Ibpw sNøp-hm≥ k¿°m¿ _m≤y-ÿ-am-Wv.<br />

_n)<br />

DXv]m-Z-\-£-aX h¿≤n-∏n-°pI: C∂v kwÿm-\-Øn-\p≈ kmt-Xn-I-tijn D]-tbm-Kn-®v,<br />

bYm¿∞-Øn¬ C∂p≈ Im¿jnIhnf-bpsS tXmXpw, ssIh-cn-°m≥ Ign-bp∂ h¿≤n® DXv]m-<br />

Z\ tXmXpw XΩn¬ D≈ henb hnShv \nI-Øp-hm≥ DXv]m-Z-\-£-aX h¿≤n-∏nt® aXn-bm-hq.<br />

54


kn)<br />

Un)<br />

KpW-\n-e-hmcw Db¿ØpI: B`y¥-c-hn-tZi (I-b-‰p-a-Xn) hn]-Wn-Iƒ i‡-am-°p-hm≥, Im¿jntIm-Xv]-∂-ß-fp-tSbpw<br />

a‰pw ipNn-Xz-Øn\pw AWp-hn-ap-‡-Xbv°pw \n¿t±-in-°-s∏-Sp∂ am\-Z-<br />

WvU-߃ \mapw ]men-°p-∂-Xn-\m-h-iy-amb ASn-ÿm\ kuI-cy-߃ i‡-am-°p-I-bpw, KpW-<br />

\n-e-hmcw kw_-‘n® <strong>WTO</strong> \n¿t±-i-ß-sf-°p-dn®v I¿j-I-sc-bpw, Im¿jnI sXmgn-ep-Xv]m-Z-<br />

I-tcbpw, D]-t`m-‡m-°-tfbpw t_m[-h-Xv°-cn-°m≥ Hcp km£-cXm {]ÿm-\-Øn\v cq]w<br />

\evIn {]h¿Øn-∏n-t°-≠-Xm-Wv.<br />

BZm-b-h¿≤\: DXv]m-Z-\-Øn¬ Imcy-£-a-X-bv°pw, h¿≤n® DXv]m-Z-\-£-a-Xbv°pw th≠<br />

LS-I-߃ \n¿Ωn-°p-I-bpw, AtXm-sSm∏w hnf-sh-Sp-∏n-s\-Xp-S¿∂p≈ \S-]-Sn-I-fn¬ imkv{Xob<br />

kt-X-߃ {]tbm-Kn-°p-I-bpw, Imcy-ßsf ]c-kv]cw kwtbm-Pn-∏n-®p-{]-h¿Øn-°p-∂-Xn¬<br />

\nXm-¥-amb {i≤ ]Xn-∏n-°pIbpw sNbvXm¬ am{Xta Irjn-bn¬ \n∂p≈ BZmbw h¿≤n-<br />

∏n-°m≥ Ign-bq. aqey-h¿≤-\bv°v kzoI-cn-°p∂ \S-]-Sn-Iƒ, ssPh-Ir-jn, ssPh-kp-K-‘-{Zhy-߃,<br />

tXbne, Im∏n, ]g-h¿§-߃, ]®-°-dn-Iƒ, Ae-m-c-]p-jv]-߃ XpS-ßn-b-h-bpsS<br />

DXv]m-Z-\hpw Ah-bpsS hn]Wn {]m]y-XbpwIqSn Dƒs∏-Sp-tØ-≠-Xm-Wv.<br />

C) Im¿jnI ]ptcm-K-Xn-bn¬ kpÿn-cX: DXv]m-Z-\-h¿≤-\-hn¬ ]ptcm-KXn \ne-\n-dp-Øp-∂-Xn\v<br />

ASn-ÿm\-]-c-amb ap∂p-]m-[n-bmWv ]cn-xÿnXn Imcy-ß-fn¬ {i≤h-bv°pI F∂-Xv, DZm-lc-W-ambn<br />

aÆns‚ hf-°qdpw, Btcm-Kyhpw ImØp-kq-£n-°p-Ibpw kwÿm-\Øv A\p-`-hs∏-Sp∂<br />

Pe-Zu¿e`yw t\cn-Sp-hm≥ ag-sh≈w kw`-hn-°p∂ ]cn-]m-Sn-Ifpw Bhn-jvI-cn-°p-Ibpw,<br />

Pew Imcy-£-a-ambn hn\n-tbm-Kn-°p-I-bpw, h\-hn-`-h-ß-fpw, Im¿jn-I-˛-ssP-h-ssh-hn-[yhpw<br />

kwc-£n-°p-Ibpw sNtø-≠-Xm-h-iy-am-Wv.<br />

F^v) DXv]m-Z-\-Ønepw Im¿jn-I-h-cp-am-\-Ønepw kpÿn-cX: B`y-¥-c-˛-hn-tZi hn]-Wn-I-fnse<br />

{]h-W-X-I-sf-∏‰n Im¿jn-I-cw-K-Øp≈ hnhn[hn`mKw P\-߃°pw Imen-I-hpw, {]h¿Ø-t\m-<br />

∑p-Jhpw {]mtbm-Kn-I-hp-amb D]-tZ-i-߃ \evIp-Ibpw, hn]Wn kpÿn-c-Xm-\n-[n, hnf C≥jpd≥kv<br />

t]mep≈ A\p-tbm-Py-amb s]mXp-\b ]cn-]m-Sn-Iƒ \S-∏n-em-°p-Ibpw sNbvXm¬ am{Xta<br />

Im¿jnI Dev]m-Z-\hpw Irjn-bn¬ \n∂p≈ hcp-am-\hpw kpÿn-c-am-°p-hm≥ Ign-bp-I-bp-≈q.<br />

1.3.1.2 temI-hym-]m-c-kw-L-S-\-bpsS kzm[o-\-Øn¬s∏-Sp∂ taJ-e-Iƒ<br />

1. apºv {]kvXm-hn® \S-]-Sn-{I-a-߃ Gdn-b-Iqdpw tIc-f-Ønse e£-°-W-°n\v I¿jI IpSpw-_-<br />

ß-fp-tSbpw, sXmgn¬ kwL-S-\-IfptSbpw, I¿j-I-cp-tSbpw, tXm´-ap-S-a-I-fp-tSbpw kwL-S-\-Iƒ F∂nh-bp-tSbpw<br />

tI{µ-k¿°m¿, kwÿm\ k¿°m¿ F∂n-h-bp-tSbpw {]h¿Ø-\-ta-J-e-bn¬s∏Sp-∂-h-bmbn-cp-∂p.<br />

F∂m¬ temI-hym-]m-c-I-cm-dn¬ (WTA) s]Sp∂ Irjnsb kw_-‘n® Icm-dns‚ (AOA)<br />

ASn-ÿm-\-Øn¬ kwÿm-\Øv kpÿn-c-am-sbmcp hym]m-c-kp-c-£m-hy-hÿ ]Sp-Øp-b¿Øp-∂-Xn¬<br />

{]k-‡-amb LS-I-߃ Fs¥-√m-sa∂v Xmsg-]-d-bp-∂p.<br />

F) B`y-¥-c-k-lmbw<br />

_n) kpJI-c-amb hn]-Wn-{]m-]yX<br />

kn) Ib-‰p-aXn k_vknUn<br />

Un) hym]m-c-hp-ambn _‘-s∏´ _u≤nI kzØ-h-Imiw<br />

C) DXv]-∂-ß-fpsS KpW-\n-e-hmcw<br />

F^v) tImUIvkv Fen-sa‚-dn-bkv Ãmt‚-¿Up-Iƒ<br />

2. tIc-f-Øns‚ Im¿jn-I-DXv]-∂-ß-fpsS hym]m-c-Øn¬ apI-fn¬ ]d Hmtcm hnj-b-Øn\pw<br />

F{X-am{Xw Kuc-h-ta-dnb kzm[o-\-ap≠v F∂ Adnhv hfsc {]m[m\yw A¿ln-°p-∂p. B Adn-hp-<br />

Iƒ F√mw `mc-X-k¿°m-cns‚ apºn¬ hbv°p-hm-\pw, \S-∂p-sIm-≠n-cn-°p∂ A\p-c-RvP-\-{]-{In-bbn¬<br />

]s-Sp-Øp-sIm-≠v, Irjnsb kw_-‘n® Icm-dns‚ (AoA) ]p\x]cn-tim-[\mthf-bn¬ Ah-X-cn-<br />

∏n-°p-hm≥, `mc-X-k¿°m-cns‚ Ib-‰p-a-Xn-˛-C-d-°p-aXn \b-ß-fn¬ hcp-tØ≠ A`n-e-j-Wo-b-amb am‰-<br />

ß-sf-∏-‰n-bpw, apI-fn¬ ]d--Im-cy-ß-fn¬ hy‡-amb [mc-W-Ifpw D≠m-th-≠-Xp-≠v. GXm\pw DXv]-<br />

∂-ß-fpsS _u≠v \nc-°p-Ifpw Xmsg-∏-d-bp-∂-h-bpsS Cd-°p-aXn Xocp-h-Ifpw \n¿Æ-bn-°p-tºmƒ<br />

55


`mc-X-k¿°m-cns‚ kXz-c-amb {i≤-]-Xn-tb-≠-Xp-≠v. G‰hpw ]pXnb Ib-‰p-a-Xn-˛-C-d-°p-aXn \bw A\pk-cn-®p-t]mepw<br />

tIc-f-Øns‚ am{X-amb ]e khn-tij DXv]-∂-ß-fpsS taep≈ Ib-‰p-aXn Xmcn-^p-<br />

Iƒ _u≠v \nc-°n¬ F{Xtbm XmW-\n-c-°n-emWv Dd-∏n-®n-´p-≈-sX∂v ImWp-hm≥ Ign-bpw. B Dev]-<br />

∂-߃ Xmsg-∏-d-bp-∂-h-bm-Wv.<br />

• d∫¿<br />

• \mfn-tIcw<br />

• Im∏n<br />

• tXbne<br />

• Ipcp-ap-fIpw a‰pw kpK-‘-{Z-hy-ßfpw<br />

• Iip-h≠n<br />

• Huj-[-k-ky-߃<br />

•a’y-hpw, kap-t{Zm-ev]-∂-ßfpw<br />

•]mepw, £otcm-ev]-∂-ßfpw<br />

•amwk-hpw, amwtkm-ev]-∂-ßfpw<br />

•kwkv°-cn® `£y-km-[-\-ßfpw (Sn-∂ne-S®v kq£n-®h)<br />

3. Im¿jnI Dev]-∂-ß-fpsS hntZi Cd-°p-a-Xn-bpsS Af-hp-]-c-amb \nb-{¥-W-߃ (QRs) \o°w<br />

sNøp-∂Xv B`y-¥-c-ambn sNep-Øp∂ kzm[o\w AYhm BLm-X-߃ F{X-am-{X-am-sW∂v hkvXp-<br />

\n-jvT-ambn ]Tn-t°-≠-Xm-Wv. Cu hnf-I-fn¬ Hmtcm-∂n-t\bpw ]Tn-°p-hm≥ IΩo-j≥ Hmtcm SmkvIv<br />

t^mgvkv cq]o-I-cn-°p-I-bp-≠m-bn. SmkvIv t^mgvkp-Iƒ Af-hp-]-c-ambn \nb-{¥Ww \ndp-Ø-em-°n-b-<br />

Xns‚ {]Xym-Lm-X-ß-sf-∏‰n {]mY-anI A]-{K-Y\w \S-Øn. AØ-c-samcp ]p\xch-tem-I\w \S-Øptºmƒ,<br />

hymh-km-bn-I-ambn hf-sc-tbsd hnI-kn- -®n-´p≈ cmPy-ß-fn¬ \n∂pw hy-Xy-kvX-ambn \ΩpsS<br />

\m´n¬ Irjn (hn-f-Ir-jn-Iƒ) arK-kw-c-£-Ww, a’y-_-‘-\w, a’yw hf¿Ø¬, Im¿jn-I-h-\-hn-`h<br />

kw`-c-Ww, Im¿jnI hn`-h-kw-kv°-c-Ww, F∂n-h-bn¬ BWv cmPysØ `qcn-]-£-Øn-t‚bpw D]-Po-h-<br />

\-kp-c£m hyh-ÿ-bpsS \s´√v ÿnXn-sN-øp-∂Xv F∂ hkvXp-X-bn¬ \n∂pw \ΩpsS {i≤ -H-cn-<br />

°epw ]n¥n-cn-bp-hm≥ ]mSn-√.<br />

4. Im¿jn-I-Ip-Spw-_-ß-fpsS Pohn-X-km-l-N-cy-߃ sXm´v, tI{µ-k¿°m-cpw, temI-hym-]m-c-kw-L-S-<br />

\bpw hsc-bp≈ F√m LS-I-ß-fnepw XnI®pw A\p-tbm-Py-amb \S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-°p-∂-]£w<br />

kpÿn-c-am-sbmcp Im¿jn-I-hym]-]mc kpc-£m-hy-hÿ cmPyØv Hcp bmYm¿∞y-ambn Xocp-∂XmWv.<br />

A{]-Im-c-ap≈ Im¿jnI hym]m-c-kp-c-£m-hy-hÿ \ne-hn¬ hcp-∂Xv tIc-f-Øns‚ kº-Zvk-ar-≤nsb<br />

kw_-‘n-®n-S-tØmfw ]c-a-{]m-[m-\y-a¿ln-°p-∂p. Imc-Ww, tIc-f-Øns‚ C∂sØ {]tXyI kml-<br />

N-cy-ß-fn¬ Im¿jnI hym]m-cw XI-cm-dn-em-Ip∂ ]£w ]ns∂ ÿnXn-K-Xn-Iƒ sa®-s∏-Sp-Øp-hm≥<br />

thsd Hcp -cw-Khpw Ah-k-chpw Ah-ti-jn-°p-∂n√ F∂-XmWv bYm¿∞yw.<br />

1.3.2 hym]m-c-X-{¥hpw {]mtZ-inI Du∂epw<br />

tIcfw Bhn-jv°-cn-°p∂ Im¿jnI hym]m-c-X{¥w Xmsg-]-d-bp∂ aq∂p-\n-bmaI XXz-ß-fn¬<br />

A[n-jvTn-X-am-bn-cn-°-Ww.<br />

BZy-ambn: hne-bn-epw, aqey-Ønepw KpW-ta-∑-bnepw IqSpX-X¬ {i≤ Du∂n-s°m≠v B`y-¥c-hn-]-Wn-bv°m-bp≈<br />

B`y-¥-c-hym-]mcw hn]p-eo-I-cn-°p-I.<br />

c≠m-a-Xmbn: kuØv Gjy≥ Atkm-kn-tb-j≥ t^m¿ doPn-b-W¬ tIm˛-Hm-∏-td-j≥ (km¿°v),<br />

Atkm-kn-tb-j≥ Hm^v kuØv CuÃv Gjy≥ t\j≥kv (B-kn-bm≥) F∂n-h-bn-ep≈<br />

Gjy≥ cmPy-ß-fp-am-bn-´p≈ hym]m-c-Øn\v {]mtZ-in-I-amb Du∂¬ \evIp-Ibpw, hnI-kz-cam-bn-s°m-≠n-cn-°p∂<br />

F√m Ab¬ cmPy-ßfp-ambn KpW-I-c-amb, F√m-hcpw t\Sn-t\Sn apt∂dp∂<br />

Xc-Øn-ep≈, hym]m-c-_-‘-߃ Du´n-bp-d-∏n-°p-I. tIc-f-Øn\v Xo¿®-bmbpw {ioe-,<br />

ate-jy, Xmbve‚ v, hnb-‰v\mw, Iwt_m-Un-b, Ct¥m-t\-jy, F∂n-h-bp-ambn ]c-kv]cw KpW-<br />

I-c-amb hyh-kmb _‘-߃ D≠m-t°-≠Xv AXym-h-iy-am-Wv.<br />

56


aq∂m-a-Xmbn: BtKm-f-hym-]m-c-cw-KØv a≤y-]q¿∆-tZ-i-߃, B{^n-°≥ cmPy-߃, bqtdm-<br />

]y≥ bqWn-b≥, kn.-sF.-F-kv. (tIm-a¨sh¬Øv Hm^v C‚n-s]‚≠v tÉvkv) cmPy-߃,<br />

hSt° Ata-cn° F∂o cmPy-ß-fp-am-bp≈ BtKm-f-Xe hym]mcw hn]p-e-am-°-Ww. CXns‚<br />

Bh-iy-Øn-\mbn hnti-jn®pw, hn]Wn km≤y-X-I-sf-∏‰n icn-bmb Adn-hp-t\-Sp-hm≥ Im¿jnI<br />

hym]m-c-Øn-\m-bp≈ Hcp I¬]nX k¿∆-I-em-ime (th¿Nyp¬ bqWn-th-gvkn-‰n), Cu dnt∏m¿´n¬<br />

ip]m¿i sNøp-∂-Xm-b, ÿm]n-°p-∂-Xv, Im¿jn-I-hn-`-h-߃°p≈ Unam‚pw, hne-L-S-\-bpw,<br />

kw_-‘n®v Af-hnepw KpW-Øn-ep≈ am\-ßsf hne-bn-cp-Øp-hm\pw, hym]m-c-kw-_-‘-amb<br />

F√m hn⁄m-\hpw A\p-Zn\w \ho-I-cn-°p-hm\pw hf-sc-tbsd klm-b-I-am-bn-cn-°pw.<br />

1.3.3 am‰-ßsf hnZ-Kv[-ambn ssIImcyw sNøp-hm-\p≈ D]-I-c-W-߃ (Instruments for<br />

Managing Change)<br />

kº-Zvhy-h-ÿ-bpsS BtKm-f-h-Xv°-c-W-Øn-t‚-bpw, temI-hym-]m-c-Øn-t‚bpw i‡-amb kzm[o-<br />

\-ß-fpsS ^e-ambn tIc-f-Øns‚ Im¿jnI hyhÿ Hcp ]cn-h¿Ø\ L´-Øn-se-Øn-bn-cn-°p-I-bm-<br />

Wv. Cu L´-Øn¬, dnt∏m¿´n¬ Bh¿Øn®v Du∂¬ sImSp-Øn-´p-≈-Xp-t]m-se, DXv]m-Z-\-£-a-X,<br />

KpW-\n-e-hm-cw, aqey-h¿≤\ F∂o-Im-cy-ß-fn¬ hnπ-h-I-c-amb am‰-߃ A\n-hm-cy-am-Wv. CØ-c-Ønep≈<br />

Hcp hyXn-bm-\-Øns‚ ssIIm-cy-I¿ØrXzw \n¿∆-ln-°m≥ Bh-iyw-th≠ D]-I-c-W-ßfpw,<br />

sh√p-hn-fn-Ifpw Xmsg-]-d-bp∂ Hmtcm taJ-e-I-fn-emWv ÿnXn-sN-øp-∂-Xv.<br />

• P\-kw-Jym-]-c-amb sh√p-hn-fn-Iƒ<br />

Im¿jn-I-hr-Øn-bn-te°v bph-P-\-ßsf BI¿jn-°p-<br />

Ibpw Ah-cpsS Xmev]cyw Irjn-bn¬ Dd-∏n®p<br />

\ndp-Øp-Ibpw sNøp-I.<br />

• imkv{X-km-t-XnI cwKsØ sh√p-hnfn<br />

• ]mcn-ÿn-Xn-I-amb sh√p-hnfn<br />

• kmº-Øn-I-amb sh√p-hnfn<br />

• [m¿Ωn-Ihpw ss[jWnI-hp-amb<br />

sh√p-hnfn<br />

• kmaq-ln-I-hpw-˛-kmºØnI-hp-amb<br />

sh√phnfn-Iƒ<br />

P\nXI C©n-\o-b-dnw-Kv, GMO AYhm P\-Xn-I-amb<br />

sa®-s∏´ Pohn-Iƒ, (Genetically Modified Organisms),<br />

hnhc kmtXnI-hn-Zy.<br />

Imem-h-ÿ, Pew, aÆv, ssPh-ssh-hn[yw t•m_¬<br />

I¨sh-j≥ Hm¨ ss¢a‰v B‚ v _tbm<br />

ssUth-gvkn‰n<br />

Irjnsb kw_-‘n® temI-hym-]mc Icm¿<br />

(World Trade Agreements in Agriculture)<br />

hym]m-csØ kw_-‘n® _u≤nI kzØ-h-Imi<br />

\nb-a-ßfpw (TRIPS), kky P\n-XI t{kmX- p-Isf<br />

kw_-‘n® ^pUv B‚ v A{Kn-Iƒ®-d¬ Hm¿K-ss\˛<br />

tkj\p (FAO) ambp≈ HØp-Xo¿∏p[mc-W-Iƒ.<br />

kmaq-ln-I-hpw, enwK-hn-th-N-\]chp-amb AkaXzhpw<br />

\n¿Ωm¿÷\w sNøp-I. FØn-bn-´n-√m-Øn-SØv<br />

FØnt®cpI (reaching the unreached)<br />

1.4 IΩn-js‚ ip]m¿i-Iƒ<br />

k¿°m-cns‚ kXz-c-amb ]cn-K-W-\bv°pw A\p-tbm-Py-amb {]h¿Ø-\-߃°p-ambn IΩn-j≥<br />

Xmsg-∏-d-bp∂ ip]m¿i-Iƒ \n¿t±-in-°p-∂p.<br />

tZmlm-\¥c A\p-c-RvP\ N¿®-I-fn¬, C¥y-bpsS Xm¬]-cy-߃ kw-c-£n-°m≥ kzoI-cn-t°≠<br />

\b-k-ao-]-\-ßfpw, X{¥-ßfpw Bh-iy-ßfpw Fs¥ms° Bbn-cn-°-W-sa-∂-Xns\ Bkv]-Z-am-°nbm-bn-cp∂p<br />

IΩn-j≥ BZyw apt∂m´p h® ip]m¿i-Ifpw \n¿t±-i-ßfpw. XpS¿∂p as‰mcp Iq´w<br />

ip]m¿i-Iƒ tIc-f-Øns‚ am{Xw khn-ti-j-amb {]iv\-ß-fpsS ]cn-lm-c-Øn-\mbn ka¿∏n-®n-cp-∂p.<br />

(F) ASn-b-¥nc \S-]-Sn-Iƒ, (_n) {lkz-Ime ˛ a≤y-a-Im-e-\-S-]-Sn-Iƒ (kn) Zo¿L-Im-e (-ÿm-]-\-]-<br />

c-hp-ambn) am‰-߃ hcp-Øp-hm-\p≈ \S-]-Sn-Iƒ F∂o aq∂v hn`m-K-ß-fn¬ s]Sp-∂-Xm-bn-cp∂p<br />

ip]m¿iIƒ.<br />

57


1.4.1. Irjnsb kw_‘n® Icm-dp-ambn _‘-s∏´ tZmlm˛ktΩ-f\m-\-¥c {]iv\-߃<br />

B`y-¥c klmbw : kpÿn-c-amb Hcp "D]-Po-h\ t_mIvkn's‚ Bhiyw<br />

1. Hm.C.-kn.Un. cmPy-߃(-Hm¿K-ss\-tk-j≥ t^m¿ F°-tWm-an°v tIm˛-Hm-∏-td-j≥ B≥Uv<br />

sUh-e-]vsa‚ v) Xß-fpsS I¿j-I¿°v A\p-Zn\w \¬In-h-cp-∂-Xmb k_vknUn Hcp _ney≥<br />

tUmf¿ hsc-bmWv. IqSmsX U.S.Z 2002 Im¿jnI _n√n¬ Im¿jnI k_vkn-Un-Iƒ h¿≤n∏n-<br />

®n-cn-°p-I-bm-Wv. Cu k_vkn-Un-Iƒ F√mw-Xs∂ {]I-S-am-bn, ªqt_mIvknepw, {Ko≥t_m-<br />

Ivknepw Dƒs∏-SpØn {Ia-s∏-SpØns°m≠ncn-°p-I-bm-Wv. Ch¿ \¬Ip∂ CØcw h≥k_vkn-<br />

Un-Iƒ Bw_¿ t_mIvkn¬s∏-Sp∂ B`y-¥cklm-b-߃ am{Xta hym]m-csØ A´n-a-dn-<br />

°p-∂-Xmbn Icp-Xm≥ ]mSp≈q At{X.<br />

2. ASp-Ø-`m-hn-bn¬, P\o-h-bn¬ \S-°m≥t]m-Ip∂ P\ohm h´ A\p-cRvP\-I-fn¬ Xmsg-∏-dbp∂<br />

c≠p _Z¬ \n¿t±-i-߃ hbv°p-∂Xv {]tbm-P-\-I-c-am-bn-cn-°pw.<br />

BZy-ambn F√m t_mIvkpw (B`y-¥c klm-b-߃) \ndp-Ø-em-°p-Ibpw temI-hym-]m-csØ<br />

Ak-¥p-e-am-°p∂ F√m-hn-e-°p-I-fpw, Cf-hp-Ifpw \ndp-Ø-em-°p-Ibpw F√m-tem-I-hym-]mc Iogvhg°ßfpw<br />

\S-∏p-Ifpw Icm-dp-Ifpw hy‡hpw k∂n-Kv≤-X-bn-√m-ØXpw kpXm-cy-hp-amb `mj-bn¬ tcJs∏-Sp-Øp-Ibpw<br />

thWw.<br />

c≠m-a-Xm-bn, A\p-c-RvP-\-ß-fpsS XXz-߃°v _Z-embn \mem-a-sXmcp t_mIvkn\v cq]w \¬tI-<br />

≠-Xm-Wv. P\-tIm-Sn-IfpsS D]Po-h\ kpc£ Dd-∏m-°p-∂-Xn\v Hcp t_m¿Up-IqSn Ah-X-cn-∏n-®p-sIm-<br />

≠v, hnI-kzc cmPy-ß-fnse sNdp-In-S-I¿j¿°pw Zcn-{Z-I¿j-I¿°pw D]Poh\w hgn-ap-´n-\n¬°p∂<br />

kml-N-cy-Øns‚ sh√p-hn-fn-Iƒ t\cn-Sp-hm≥ hnI-kz-c-cm-Py-߃°v Bh-iy-amb kzmX{¥yw \¬IpI.<br />

AX-\p-k-cn®v hnI-kz-c-cm-Py-ß-fnse ]mh-s∏´ P\-tIm-Sn-I-fpsS Poh-k-‘m-c-W-tØbpw D]-Po-h-\-<br />

am¿§ßsfbpw IS-∂m-{I-an®v AXym-ln-X-Øn-\n-S-bm-°p∂p F∂v hniz-k-\ob sXfn-hp-Iƒ D≠m-Ip∂<br />

]£w, AØ-c-Øn-ep≈ Cd-°p-a-Xn-Isf \nb-{¥n-°p-hm≥ ]pXnb D]-Po-h-\ -kpc£m t_mIvkp<br />

hyh-ÿ-Iƒ D≠m-h-Ww. C¥y Dƒs∏-sS-bp≈ hnI-kz-c-cm-Py-ß-fnse 60%Øne-[nIw P\-ßfpw<br />

Irjnsb (`-£y-[m-\y-hn-f-Iƒ, arK-kw-c-£-Ww, a’y-_-‘-\w, h\-hn-`-h-߃, Im¿jn-I-˛-h-\-D-¬∏-<br />

∂-߃ Im¿jn-tIm¬∏-∂-ß-fpsS kwkvIc-Ww) am{Xw B{ibn-®mWv D]-Po-h\w \S-Øp-∂-Xv. AXn-<br />

\m¬, {Kmao-W-sXm-gn-e-h-k-c-ß-fpw, a‰p-]-Po-h-\-am¿§-ßfpw C√m-Xm-°p-∂, temI-hym-]m-c-hy-hÿ<br />

]´n-Wnbpw Zmcn-{Zyhpw IqSp-X¬ cq£-am-°p-I-bpw, sFIy-cm-jv{S-k` (UNO), Cu kl-{km-_vZ-Øns‚<br />

BZy-i-X-I-Øn¬ h≥{]-Xo-£-I-tfmsS apt∂m-´p-h-bv°p-∂, Zmcn{Zyw Ipd-bv°p-I, hni-s∏∂ {]Xn-`mksØ<br />

\n¿Ωm¿÷\w sNøpI F∂o e£y-߃ k^-e-am-hmsX Bhp-Ibpw sNøp-∂-Xm-Wv. Zcn-<br />

{Zcpw [\n-Icpw XΩn-ep≈ A¥cw IqSp-∂-Xns‚ ^e-ambn kmaq-ln-I-amb hnL-S-\hpw km¿∆-{Xn-Iamb<br />

XI¿®bpw D≠m-Ip-∂-Xm-Wv. BtKm-f-X-e-Øn¬ C∂v \ne-hn-ep≈ kml-N-cy-߃ XpS-cp-∂Xv<br />

Hcn-°epw Bim-ky-a-√. ImcWw, hnI-knX kº-∂-cm-Py-ß-fnse GXm\pw Zi-e£w am{Xw hcp∂<br />

Im¿jnI IpSpw-_-߃°v hºn® tXmXn-ep≈ F√m klm-b-ß-fpw, imkv{X-km-t-Xn-I-]p-tcm-K-XnbpsS<br />

^e-ß-fpw, apS-°p-ap-X-epw, k_vkn-Un-Ifpw \evIn Ahsc ]cn-c-£n-°p-tºmƒ, hnIkzccm-Pyß-fnse<br />

tImSm-\p-tImSn sNdp-InS Irjn-°m-cpw, \ma am{X-Ir-jn-°m-cpw, I¿j-I-sØm-gn-em-fn-Ifpw<br />

]d-b-Ø° kmt-Xn-I-hn-Zy-bp-tStbm [\-hm-bv]-bp-tS-tbm, hnf-sh-Sp-∏n\p tij-ap≈ Im¿jn-I-kwkv°-cWw<br />

sNøm-\m-h-iy-amb ASn-ÿm\ kuI-cy-ßtfm C√msX kº∂ cmPy-ß-fnse I¿j-I-cpambn<br />

BtKmfhn]-Wn-bn¬ Ak-a-amb \ne-bn¬ a’-cn-t°-≠n-h-cp-∂Xv \oXn-c-ln-X-am-sbmcp kml-<br />

Ncyw Xs∂-bm-Wv. "kzX-{¥hpw DZm-c-h-XvIrX'hpamb Cu hym]mcw Zmcn{Zy \n¿Ωm¿÷-\-Øn-\p≈<br />

Hcp]I-c-W-sa∂ \ne-bn¬ Atº ]cm-P-b-s∏SpI-bmWv sNøp-∂-Xv.<br />

temI-hym-]mcw kzX-{¥hpw DZm-chpw am{X-am-bn-cp-∂m¬ t]mcm, AXv hnI-kz-c-cm-Py-ß-fn-se,<br />

Im¿jn-I-hr-Øn apJy- D-]-Po-h-t\m-]m-[nbpw hcp-am-\-am¿§hpw Bbn-´p≈ {]mY-anI Im¿jn-I-D-Xv]m-Z-<br />

I-cmb P\-k-l-{k-߃°v \oXn e`n-°p-∂Xv IqSn Bbn-cn-°-Ww. D]-Po-h-\-kp-c£m B\p-Iq-ey-ßfpsS<br />

t_mIvkn¬ hn`m-h\w sNøp∂ hyh-ÿ-Iƒ F√mw-X-s∂, B\p-Iq-ey-Øn-\p≈ A¿lX \n›-<br />

bn-°p-∂-Xns‚ am\-Z-WvU-߃ Hcp cmPysØ P\-kw-Jy-bpsS F{X iX-am\w D]-Po-h-\-Øn\v Irjntbbpw<br />

A\p-_-‘-sXm-gn-ep-I-tfbpw B{i-bn-°p∂p F∂-Xns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬ Bbn-cn-°-Ww.<br />

temIsØ Hcp Iq´w hnI-kz-c-am-bn-s°m-≠n-cn-°p∂ cmPy-߃ Hcp-an-®mWv "hnI-k\ t_m¿Uv' F∂<br />

58


D]-Po-h-\-kp-c-£-bv°m-bp≈ Bibw apt∂m-´p-h-®-Xv, AXn-\m¬ Im¿jn-I-hym-]m-c-°-cm-dns‚ (AOA),<br />

B¿´n-°nƒ 6.2˛¬ ]d-bp∂ hyh-ÿ-I-ƒ°v A\p-tbm-Py-ambn "hnI-k-\-t_m¿Un\v' cq]w \evIp-tºmƒ<br />

hnI-kz-c-cm-Py-ß-fnse Xmgv∂ hcp-am-\-°m-cp-tS-bpw, h¿≤n® B`y-¥-k-lm-b-Øn\v A¿l-X-bp-≈,<br />

hcp-am-\-am¿§-߃ Ipd-hp≈ Irjn-°m-cp-tSbpw, Im¿jn-tIm-ev]-∂-߃°v hn]-Wn-ku-I-cy-߃ Xpd-<br />

∂p-sIm-Sp-°p-∂-Xn-\p≈ hyh-ÿ-Iƒ AXn¬ D≠m-bn-cn-t°-≠-Xm-Wv.<br />

aq∂m-aXmbn, H.-C.-kn.-Un. (Hm¿K-ss\-tk-j≥ t^m¿ F°-tWm-anIv tIm˛-Hm-∏-tdj≥ B‚ v sUhe-]vsa‚<br />

v) cmPy-ß-fnse I¿j-I¿°v Ah¿ \evIp∂ B`y-¥-c-k-lm-b-߃ hfsc `oa-am-bXpw Ahsb√mw<br />

Im¿jn-I-{]-h¿Ø-t\-Xc taJ-e-I-fn¬ A\p-h-Zn-°-s∏-Sp∂ k_vkn-Un-I-fp-am-Wv. AXp-am-{Xhp-a-√,<br />

GXm\pw Zi-e£w I¿j-I-Ip-Spw-_-߃°v \evIp∂ shdpw \ma-am-{X-amb klm-b-Øn\v<br />

"k_vkn-Un' F∂ ]Zw D]-tbm-Kn-°p-∂Xp Xs∂ \mw Dt]-£n-°-Ww. ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-<br />

\hpw, a‰p ]e-Xcw s]mXp-k-lm-b-kw-hn-[m-\-ßfpw t]mep≈ B`y-¥-c-k-lm-b-\-S-]-Sn-Iƒ hym]mcsØ<br />

A´n-a-dn-°m-Ø-Xpw, A°m-c-W-Øm¬ Xs∂ BWv. {]Xn-Iq-e-km-l-N-cy-ß-fn¬ apS-°p-ap-X-ent\-°mƒ<br />

XmWhcp-am\w am{Xw Irjn-bn¬ \n∂pw e`n-°p∂ Hcp Im¿jn-I-hy-h-ÿ-bn-¬ \´wXncn-bp-<br />

∂-h¿°v \evIp∂ \ma-am-{X-amb klm-bsØ kqNn-∏n-°p-hm≥ "k_vknUn' F∂ ]Zw A]-cym-]vXam-I-bm¬,<br />

"Im¿jn-I-hrØn XpS¿∂p t]mIm-\p≈ klmbw' F∂ {]tbmKw kzoI-cn-°p-I-bmWv<br />

DNn-Xw. Bb-Xn-\m¬, C¥y-bp-tS-bpw, tIc-f-Øn-t‚bpw Im¿jn-I-Xm-ev]-cy-ßsf temI-hym-]m-c-kw-<br />

L-S\ (<strong>WTO</strong>) bpsS {i≤-bn¬ sIm≠p-h-cn-I-bpw, Cu hnjbw ssIImcyw sNøp∂ `mc-X-k¿°mcns‚<br />

\bw cq]o-I-cn-°p∂ Bfp-Iƒ Cu ]d {]iv\-ß-sf-°p-dn®v t_m[-hm-∑m-cm-hp-Ibpw Ahbv°-\p-Iq-e-ambn<br />

kwth-Zn-°p-Ibpw sNø-W-sa-∂pw, Aßns\ sNdp-In-S-I¿j-I¿°v \evIp∂ GsXmcp<br />

klm-bhpw ]cm-a¿in-°-s∏-Sp-tºmƒ "k_vknUn' F∂ hm°v D]-tbm-Kn-°m-Xn-cn-°p-Ibpw thWw<br />

F∂mWv IΩn-j≥ \n¿t±-in-°p-∂-Xv.<br />

1.4.1.2 hym]m-c-cw-KsØ hn]-Wn-{]m-]yX<br />

hnI-kzc cmPy-߃°v hymh-km-bn-I-ambn hf-sc-tbsd ]ptcm-K-an-®n-´p≈ cmPy-ß-fnse hn]-Wn-<br />

Iƒ Xpd-∂p-In-´p-∂-Xn-s\-Xnsc \ne-bp-d-∏n-®n-´p≈ F√m-hn[ Xmcn-t^-Xc XS- ß-tfbpw ]p\x]cntim-[n-°p-Ibpw,<br />

AØcw XS- -߃ \ymb-a-s√-n¬ Ahsb \ot°-≠-Xp-am-Wv. AtX-k-a-bw, hnIkz-c-cm-Py-ß-fnse<br />

I¿j-I¿°v km\n´dn ss^t‰m km\n-´dn taJ-e-bn¬ Ah-cpsS tijn h¿≤n-∏n-<br />

°p-∂-Xn\v `£y-kp-c-£sb kw_-‘n® hyh-kvX-Iƒ AS-ßnb tImUIvkv Fen-sa‚m-dn-bkv kzoIcn®v<br />

AXns‚ am\-Z-WvU-߃ ]men-°m≥ k÷-am-°m-\p≈ klm-b-߃ \evIp-hm≥ _‘-s∏-´h¿°v<br />

_m≤y-X-bp-≠v. bmYm¿∞y-t_m-[-ta-Xp-an-√msX hfsc Db¿∂ km\n-´dn ss^t‰m-km-\n-´dn<br />

am\-Z-WvU-߃ I¿°-i-am-°p-∂-Xp-sIm≠v hnI-kz-c-cm-Py-ß-fpsS Ib-‰p-aXn hym]m-c-߃°v XS w<br />

D≠m-Ip-I-bmWv sNøp-∂-Xv. km\n-´dn ss^t‰m km\n-´dn am\-Z-WvU-߃ \n¿Æ-bn-°p-tºmƒ C¥ytbbpw<br />

a‰p hnI-kz-c-cm-Py-ß-tfbpw N¿®m-{]-{In-b-I-fn¬ ]p-tN¿t°-≠-Xm-Wv. AtX-k-abw \mw<br />

\ΩpsS cmPy-Øpw, hntZ-iØpw \Ωp-tS-Xmb ipNn-Xz-]-c-amb km\n-´dn ss^t‰m-km-\n-´dn hyh-ÿ-<br />

Iƒ°v cq]w \evtI-≠Xv Bh-iy-am-Wv.<br />

1.4.1.3 Irjnsb kw_-‘n® _u≤n-I-kz-Ø-h-Imiw<br />

]pXp-°nb Irjnsb kw_-‘n® _u≤n-I-kz-Ø-h-Imi (TRIPS) N´-ß-fn¬, ssPh-ssh-hn-≤ysØ-°p-dn-®p≈<br />

I¨sh≥j\pw (CBD) temI-`-£y-Im¿jnI kwL-S-\-bpsS (FAO) `£yhpw Irjnbpw<br />

kw_-‘n® kky-P-\n-XI t{kmX- p-I-fpsS Icm-dn\pw, A\p-]q-c-Iamb coXn-bn¬ ka-Xzap≈Xpw<br />

[m¿Ωn-Ihpw Bb hyh-ÿ-Iƒ Dƒs°m-≈n-t°-≠-Xm-Wv. `£y-˛-B-tcm-Ky-kp-c-£-bpsS Imcy-Øn¬<br />

]c-a-{]m-[m-\y-ap≈ \ho\ I≠p-]nSnØ߃ D≠m-Ip-tºmƒ, Ah-bpsS KpW-^-e-߃, hnti-jn®pw<br />

P\-XnI t{kmX- p-I-fp-tSbpw, ]c-º-cm-KX hn⁄m-\-Ønt‚bpw (\m-´-dn-hp-I-fp-tS-bpw) {]mY-anI kwc-<br />

£-I-cmb P\-hn-`m-K-ß-fp-ambn Ah ]p-h-bv°m-\pw, AXn\p≈ Ah-Im-i-߃°v \n¿_-‘-ambpw<br />

ssek≥kv \¬Ip-∂-Xn-\p≈ hyh-ÿ-Iƒ D≠m-h-Ww. cmPy-߃°n-S-bn¬ D≠m-Im-hp∂ `oXn-bpw,<br />

Bi--bpw, ssPh-tNm-c-Whpw (Biopiracy) \o°p-hm\pw At\ym\yw KpW-I-c-amb ssPh-im-kv{X-cw-<br />

KsØ ]m-fn-ØsØ t{]m’m-ln-∏n-°p-hm\pw Cu \S-]-Sn-Iƒ klm-b-I-am-hp-∂-Xm-Wv.<br />

59


1.4.1.4 tPym{K-^n-°¬ C‚n-t°-j≥kv<br />

`qan-im-kv{X-]-c-ambn {]m[m-\y-ap≈ (tPym-{K-^n-°¬ C‚n-t°-j≥) khn-ti-j-Kp-W-ß-tfm-Sp-Iq-<br />

Snb Im¿jnI DXv]-∂-ß-fpsS t]cp-I-f-S-ßnb ]´nI Xøm-dm-°p-hm≥ hkvXp-\n-jvT-am-b, imkv{Xo-bamb<br />

]≤Xn hnI-kn-∏n-t°-≠-Xm-Wv. "ae-_m¿ Ipcp-ap-fIv' (Malabar Pepper)t]mep≈ DXv]-∂-ß-fpsS<br />

tPym{K-^n-°¬ C≥Un-t°-j\v Ncn-{X-]-c-amb {]mNo-\X D≈-Xn-\m¬ AXn\v ]≠p-ap-X¬ temI-sa-<br />

ºmSpw e`n-°p∂ AwKo-Im-c-hpw, AXn-\m-[m-c-amb AXns‚ aqeyhpw (k-hn-ti-j-Kp-W-hpw) Bbn-cn-<br />

°Ww tPym{K-^n-°¬ C‚-Un-t°-j-\n¬ AXp-t]m-ep≈ DXv]-∂-ßsf Dƒs∏-Sp-Øp-∂-Xn-\p≈ am\-<br />

Z-WvU-߃.<br />

1.4.1.5 hym]m-c-kp-c-£bpw I¿j-I-t£-ahpw<br />

hn]-Wn-bnse Hcp NqXm-´-ambn Irjn-am-dp-I-bm-sW-n¬ Irjn-bn-te°v bph-P-\-ßsf BI¿jn-<br />

°p-hm≥ Ign-bp-I-bn-√. AXn-\m¬ temI-sa-ºm-Sp-ap≈ GI-tZiw 500 Zi-e£w hcp∂ I¿j-I-Ip-Spw-<br />

_-߃°v Im¿jn-I-h-cp-am-\hpw BZm-bhpw Dd-∏m-°p-I-bmWv ]pXp-°nb AOA s‚ hyh-ÿ-I-fpsS<br />

apJy-e£yw. 2030 BIp-tºm-tg°pw `qap-JØv D≠m-Im≥ t]mIp∂ 8 iX-tImSn (8 _ney≥) Ipp߃°pw,<br />

kv{Xo]p-cp-j∑m¿°pw A\p-t]-£-Wo-b-amb `£y-Øns‚ Imcyw kpc-£n-X-am-°-W-sa-n¬<br />

Xo¿®-bmbpw kpÿn-c-amb Im¿jn-I-k-{º-Zm-b-ßfpw, kwXr-]vX-amb Im¿jnI IpSpw-_-ßfpw D≠mtb<br />

aXn-bm-hq.<br />

1.4.1.6 Irjn-bpsS _lp-ap-J-[¿Ωw<br />

BtKm-f-ambn ]d-m¬ 2 Zi-tImSn (2 _ney¨) hy‡n-I-fpsS D]-Po-h-\-kp-c-£sb KWyambn<br />

kzm[o-\n-°p-∂-XmWv Irjn-bpw, Im¿jnI hym]m-c-hpw. a\p-jy-cpsS ]mcn-ÿn-Xn-I-amb kpc-£tbbpw<br />

kmwkvIm-cn-I-amb kpc-£n-X-Xz-tØbpw Irjn Bg-Øn¬ kzm[o-\-n°p∂p≠v. F¥m-bn-cp-<br />

∂m-epw, kº-∂cmb hnI-kn-X-cm-Py-߃ ASp-Ø-Im-eØv hmZn-®p-h-cp-∂-Xmb Irjn-bpsS _lp-ap-J-<br />

[¿Ωw F∂ Bi-bw, Hcn-°epw hymh-km-bn-I-ambn apt∂-dn-bn-´p≈ cmPy-ß-fnse k_vkn-Un-Isf<br />

AIm-c-W-ambn h¿≤n-∏n-°p-∂-Xn-t\m, AXp-aqew temI-hn-]-Wn-bn¬ Xmcn-t^-Xc hym]m-c-X-S- -߃<br />

]Sp-Øp-b¿Ømt\m hn\n-tbm-Kn-°m≥ ]mSp-≈-X-√. Cu ]pXnb XXz-Øn\v ]pXp-°nb Irjn-sb-kw-<br />

_-‘n® Icm-dn¬ (AOA) Hcp ÿm\w \evI-W-sa-n¬ Xo¿®-bmbpw Irjn-bpsS \m\m-ap-J-[¿Ωsa∂<br />

Bibw {]tbm-K-Øn¬ hcp-Øp-tºmƒ XnI®pw \oXn-\ym-b-hy-h-ÿ-bn¬ A[n-jvTn-X-amb Hcp<br />

s]cp-am-‰-®´w Bhn-jv°-cnt® aXn-bm-hq.<br />

1.4.2 tIc-f-Øns‚ khn-ti-j-km-l-N-cy-Øn¬ IΩn-j\p \S-Øm-\p≈ ip]m¿i-Iƒ<br />

1.4.0 ]›m-Øew<br />

1.4.0.1 tIc-fhpw CX-c-kw-ÿm-\-ßfpw XΩn-ep≈ _‘hpw : Im¿jn-I-k-º-ZvL-S-\-bpsS taep≈<br />

temI-hym-]m-c-I-cmdn (WTA)\p≈ kzm[o-\-Øns‚ hym]vXnbpw kz`m-hhpw<br />

tIc-f-Øns‚ Im¿jn-I-k-º-Zvhy-h-ÿ, cmPysØ a‰p kwÿm-\-ß-fpsS kº-Zvhy-h-ÿ-bn¬<br />

\n∂pw Xptemw hyXy-kvX-am-Wv. tIc-f-Øns‚ sXm´-b¬h-° -kw-ÿm-\-ß-fmb I¿Æm-SI-hpw, Xangv\m-Spw,<br />

GXm\pw Nne DXv]-∂-ß-fpsS Imcy-Øn¬ (X-an-gv\m-Sv-˛-\m-fo-tI-cw, d_¿, tXbn-e-˛-I¿Æm-S-<br />

Iw-˛-Im-∏n, Gew) hn]-Wn-bn¬ a’-cn-°p-hm≥ D≠v. F∂m¬ tIc-f-Øns‚ kº-Zvhy-h-ÿ-bn¬, ([m-<br />

\y-hn-f-Iƒ Hgn-sI ssehvtÃm-°v, kap-t{Zm-Xv]-∂-߃ F∂nh Dƒs∏-Sp-∂) tIcfw DXv]m-Zn-∏n-°p∂<br />

hnf-Iƒ hen-sbmcp A\p-]mXw hsc hntZi hym]m-csØ B{i-bn®p Ign-bp-∂-Xn-\m¬ cmPyw t\cn´<br />

temI-hym-]m-c-kw-L-S-\-bp-tSbpw Irjnsb kw_-‘n® Icm-dn-t‚bpw i‡-amb kzm[o-\-Øn¬ tIcf-Øns‚<br />

kmº-ØnI cwKw Zp¿∫-e-ambn F∂Xv ]cs° AwKo-I-cn-°-s∏´ bmYm¿∞y-am-Wv. CXns‚<br />

^e-am-bn, Ib-‰p-a-Xnbv°v <strong>WTO</strong> Xpd-∂p-sIm-Sp-Øn-´p≈ Ah-k-c-ßsf a‰p kwÿm-\-߃ ]c-am-h[n<br />

hn\n-tbm-Kn-®p-sIm≠v ]pXnb DXv]-∂-ß-fpsS Ib-‰p-a-Xn-bn¬ i‡-amb Du∂¬ \evIn-h-cp-tºmƒ,<br />

tIc-f-am-I-s´, kz¥w ap≥Im-e-t\-´-ßsf {]Xn-tcm-[n-°m-\pw, <strong>WTO</strong> bpsS {]Xn-Iqe kzm[o-\-ßsf<br />

sNdp-Øp-\n-ev°p-hm-\pw, P\-ß-fpsS Zpcn-X-ßfpw _p≤n-ap-´p-Ifpw Ipd-bv°p-hm-\pap≈ \S-]-Sn-I-fnemWv<br />

IqSp-X¬ {i≤ ]Xn-∏n-°p-∂-Xv.<br />

60


1.4.0.2 C¥ym-K-h-s◊‚ns‚ Ib-‰p-a-Xn-˛-C-d-°p-a-Xn-\-b-߃<br />

C¥ym-K-h-s◊‚ns‚ Ib-‰p-a-Xn-˛-C-d-°p-a-Xn-\-b-߃ G‰hpw IqSp-X¬ _m[n-°p-∂-Xv, hymh-kmbn<br />

Akw-kvIrX km[-\-ß-fmb hnf-I-fpsS hne hyh-ÿsb BWv. hmkvX-h-Øn¬, temI-hym-]m-c-kw-<br />

L-S-\-bpsS hyh-ÿ-Iƒ \S-∏n-em-°p-∂-Xn\v hf-sc-ap-ºv, Akw-kvIrX hkvXp-°-fmb hnf-I-fpsS<br />

Itºm-f-hn-e, DZm-l-c-WØn\v d∫-dns‚ hne, Imem-Im-e-ß-fn¬ C¥ym-K-h-s◊‚ v ssIs°m-≠p-h-<br />

∂n-´p≈ Ib-‰p-aXn Cd-°p-aXn \b-ß-fm¬ i‡-ambn kzm[o-\n-°-s∏-´p-sIm-≠n-cp-∂p. Unam‚pw<br />

kssπbpw XΩn-ep≈ k¥p-e\X A´n-a-dn-°p-∂-h-bm-bn-cp-∂p. B \b-߃ temI-hym-]m-c-kw-L-S-\-<br />

bpsS Bhn¿`m-h-Øn\p apºv I¿j-I¿°pw, kwÿm-\-k¿°m-cn\pw hne-sbm-c-f-hp-h-sc, tZiob<br />

cmjv{Sob kml-N-cy-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬ C¥ym-K-h-s◊‚ns‚ Ib-‰p-a-Xn-˛-C-d-°p-aXn \b-cq-]o-<br />

I-c-WsØ kzm[o-\n-°p-hm-\pw, Aßns\ Akw-kvIrX ]Zm¿∞-ß-fpsS, hninjym d_-dns‚ hne<br />

hyh-ÿsb kz¥w \nb-{¥-W-Øn¬ \ndp-Øp-hm\pw Ign-n-cp-∂p. ]c-º-cm-K-X-ambn hn]-Wn-bn¬<br />

hne-bpsS Imcy-Øn¬ ISpØ kΩ¿±w D≠m-Ip-tºm-sg√mw tI{µ-k¿°m¿ d∫¿ I¿j-I-cp-tS-bpw,<br />

d∫¿ DXv∏∂-߃ \n¿Ωn-°p-∂-h-cp-tSbpw CS-bn¬ Hcp CS-\n-e-°m-c-\mbn \nev°p-Ibpw a’-c-Ønte¿s∏-Sp-∂-h¿°pw<br />

AXym-ln-XsØ t\cn-Sp-∂-h¿°pw, ]e-t∏mgpw Xr]vXn-I-c-ambncp∂n-s√-n¬t]mepw,<br />

hne-bn¬ D≠mb {]iv\-߃°v ]cn-lm-c-hpw, I£n-Iƒ°v Ipd®v Bizm-khpw \evIn-bn-cp-∂p.<br />

tI{µ-k¿°m-cns‚ Xocp-am-\-ßsf d∫¿ I¿j-I-cpw, \n¿Ωm-W-I-º-\n-Ifpw kzm[o-\n®p h∂n-cp-∂p.<br />

kzm[o-\-߃ Xev]-c-I-£n-Iƒ°v Xß-fpsS {]oW-\hpw kΩ¿±hpw tI{µ-k¿°m-cns‚ ta¬ sNep-<br />

Øm≥ Ign-bp-∂Xns\ B{i-bn-®m-Wn-cp-∂-Xv. <strong>WTO</strong> {]m_-ey-Øn¬ hcm≥ XpS-ßn-b-tXm-sS, hntijn®pw<br />

2001 G{]n-en-\p-tijw Im¿jn-I-hn-f-I-fpsS Cd-°p-a-Xn-bpsS Af-hp-]-c-amb \nb-{¥-W-߃<br />

(QRS)FSp-Øp-I-f-bp-Ibpw tI{µ-k¿°m-cns‚ CS-s]-S-ep-Iƒ F√mw AOA s‚ hyh-ÿ-Iƒ A\p-imkn-°p∂<br />

]cn-[n-bn¬ \n∂p am{X-am-hp-Ibpw sNbvX-t∏mƒ, GsX-n-ep-sams° ]cn-an-X-amb Cd-°paXn<br />

Cf-hp-Ifpw, d∫¿ I¿j-I¿°pw, kwÿm-\-k¿°m-cn\pw ap≥Im-e-ß-fn¬ G¿s∏-Sp-Øp-hm≥ Ign-<br />

n-cp∂ \nb-{¥-W-ßfpw F√mw Hgp-In-t∏m-bn. Aßs\ X{¥-]q¿∆w Icp-°ƒ \o°p-hm-\p≈ Ahk-c-߃<br />

\jvS-s∏-´-t∏mƒ am{X-amWv <strong>WTO</strong> bn¬ tN¿∂-Xn-t‚-bpw, Irjn-sb-kw-_-‘n® Icm-dp-Iƒ<br />

H∏n-´-Xn-s‚bpw {]Xym-Lm-X-߃ Fs¥-√m-sa∂v Adn-bm≥ Ign--Xv. Aßn-s\-bmWv tIc-f-Øns‚<br />

Im¿jn-I-k-ºZv hyhÿ <strong>WTO</strong> bpsS \nb-{¥-W-Øn-em-b-Xpw, c≠p apJy-hn-f-I-fmb \mfo-tI-c-hpw,<br />

d∫dpw (kw-ÿm\ Im¿jn-I-ta-J-e-bnse samØw B`y-¥c DXv]m-Z-\-Øns‚ (GDP) aq∂n¬ c≠p<br />

`mK-am-b tI{µ k¿°m-cns‚ Ib-‰p-a-Xn-˛-C-d-°p-aXn \b-ß-fpsS apºn¬ ]cm-Pbw G‰p-hm-tß-≠n-h-<br />

∂-Xv.<br />

1.4.0.3 ]Tn® ]mT-߃<br />

C¥y-bpsS Im¿jnI taJ-e-bmsI BtKmf hn]-Wnbv°v Xpd-∂n-Sp∂Xns‚ ^e-am-bn, DXv]-∂ß-fpsS<br />

hne-bn-epw, Irjn-tbbpw Im¿jn-I-hym-]m-csØ {]tNm-Zn-∏n-°p∂ LS-\-I-fnepw ]e-hn-[-Ønep≈<br />

]cn-c£m \S-]-Sn-I-fnepw KWy-amb am‰-߃ A\n-hm-cy-am-Wv. \ap-°p-≠mb A\p-`-h-ßfpw<br />

Im¿jn-I-hym-]m-c-cw-K-ß-fn¬ \mw ImgvN-h® {]I-S-\-ßfpw hne-bn-cp-Øp-hm-\p≈ ka-b-am-bn-cn-°p-<br />

∂p. A{]-Im-c-ap≈ ka-{K-am-sbmcp hne-bn-cp-ج \S-Øn-bm¬ am{X-ta, `mhn-bn¬ cmPyw t\cn-tS-≠nh-cp∂<br />

sh√p-hn-fn-Isf i‡n-bmbn t\cn-Sp-hm\pw cmPy-Øn\p Xpd-∂p-In-´p-∂-Xmb Ah-k-c-ßsf<br />

icn°pw apX-em-°p-hm\pw \ap°v Ign-bp-I-bp≈q. Fßs\ kpÿn-c-am-sbmcp Im¿jn-I-kp-c-£m-hyh-ÿ-bv°pw,<br />

I¿j-I-cpsS D]-Po-h-\-kp-c£ Dd-∏p-h-cp-Øp∂ ÿnXn°pw cq]w \¬Im-sa-∂-XmWv<br />

\ΩpsS ap∂n-ep≈ {]iv\w. AtXm-sSm∏w Xmcn-t^-Xc hyh-ÿ-Iƒ°p ]Icw Xmcn^p Npa-Øm-hp-<br />

∂-Xm-sW∂pw hym]m-c-Øn¬ kmt-Xn-I-amb XS- -ßsf Fßs\ \o°m-sa-∂pw, km\n-´dn ss^t‰m<br />

km\n-´dn \n_-‘-\-Iƒ Fßs\ kpXm-cy-am-°m-sa∂pw \ap°v ]cn-tim-[n-t°-≠-Xp-≠v. CXp-t]mse<br />

{][m-\-amb Imcy-ß-fm-Wv-˛-tem-IsØ Zp¿∫-e-P-\-hn-`m-K-ß-fpsS D]-Po-h\ am¿§-߃°v kpc-£n-<br />

XXzw C√m-Xm-°p∂ B`y-¥-c-k-lmbw ]c-am-h[n Ipd-bv°p-I, Ib-‰p-a-Xn-bn¬ Btcm-Ky-I-c-amb coXnbn-ep≈<br />

Xpey-\n-e-bn-ep≈ am’-cy-Øn\v Ah-k-c-sam-cp-°p-I, I¿j-I-P-\-X-I-fp-tSbpw ssPh-sshhn[yw<br />

Xe-ap-d-I-fmbn kwc-£n-®p-h-cp-∂-h-cp-tS-bpw, Xmev]-cy-߃°v kpc£ \evIp∂ _u≤n-I-kz-<br />

Ø-h-Imi hyhÿ G¿s∏-Sp-Øp-I, XpS-ßnb \ΩpsS Bh-iy-ß-fpw. C{Xbpw sNdnb Ime-b-f-hn-\p-<br />

≈n¬ \ΩpsS A\p-`-hw, t\´-߃ am{Xw IW-°n-se-Sp-Øp-sIm-≠p-t]m-bm¬ t]mc F∂m-Wv. cmPysØ<br />

_lp-`q-cn-]-£-Øns‚ hcp-am\ t{kmX- p-I-fn¬ Zcn-{Z-¿°pw, sNdpXpw \ma-am-{X-amb `qan-bn¬ Irjn-<br />

61


sN-øp∂ Zcn-{Z-{Km-aoW I¿j-I¿°pw Ah-cpsS D]-Po-h\w kpc-£-am-°p-hm\pw \mw th≠ F√m \S-<br />

]-Sn-Ifpw kzoI-cn-t°-≠-Xm-Wv. \mw IS-∂p-t]m-Ip∂ Cu Ncn-{X-k-‘n-bn¬ A\p-tbm-Py-amb am¿§w<br />

Is≠-Ø-Ww. temI-hym-]m-c-kw-L-S-\-bn¬ \mw AwK-am-b-Xns‚ ^e-ambn D≠m-bn-´p≈ hnhn-[-kml-N-cy-ßfpw<br />

Ah-bpsS `mhn-kq-N-\-Ifpw F¥m-sW∂ Imcy-Øn¬ \mw ]q¿Æ-ambpw t_m[-hm-∑mcm-Ip-I-bpw,<br />

AtX-k-abw <strong>WTO</strong> apt∂m-´p-h-bv°p∂ Ah-k-c-ßsf ]c-am-h[n {]tbm-P-\-s∏-SpØn t\´ß-fp-≠m-°m≥<br />

cmPysØ apgp-h≥ k÷-am-°p-I-bpw, <strong>WTO</strong> bpsS sh√p-hn-fn-Isf t\cn-Sm≥ Xøm-sd-<br />

Sp-°p-I-bp-amWv \mw Ct∏mƒ sNtø-≠-Xv. tZml ktΩ-f-\-Øns‚ A\p-`hw t\m°n-bm¬ hy‡-amhp-∂-Xv,<br />

Imcy-ß-sf-∏‰n icn-bmb Adnhpw F√m {]iv\-ß-fnepw hn]p-e-amb tXmXn¬ap-gp-Ip-hm≥<br />

X° Xøm-sd-Sp-t∏mSpw thWw \mw A\pc-RvP\ N¿®-I-fn¬ ]s-Sp-t°-≠Xv F∂mWv. F∂m¬<br />

am{Xta KpW-I-c-amb ^e-߃ D≠m-hq. A\p-c-RvP\ N¿®-I-fpsS AP≠bn¬ cmPyw t\cn-Sp∂<br />

apJy-{]-iv\-ßsf ]p\xch-tem-I\w sNøp-hm≥ Dƒs°m-≈n-°p-∂-Xn¬ C¥y hnP-bn-°p-Ibpw, hcm≥<br />

t]mIp∂ knwK-∏q¿ h´ A\p-c-RvP-\-ß-fn¬ Dƒs∏-Sp-tØ≠ ASn-b-¥n-c-{]-iv\-ßsf-∏-‰n-bp≈ kp{]-<br />

[m\ hnh-c-߃ tZio-b-X-e-Øn¬ Xøm-dm-°p-hm\pw \ap°v kabw In´n F∂Xv Nmcn-Xm¿∞-P-\-Iam-Wv.<br />

1.4.0.4 tIc-f-Øns‚ khn-tijamb Bh-iy-߃<br />

Cu dnt∏m¿´ns‚ BZyw hmZn-®-Xp-t]m-se, C¥y-bnse a‰p kwÿm-\-ß-fn¬ \n∂pw XnI®pw<br />

hyXy-kvX-amb Hcp Im¿jnI kº-Zvhy-h-ÿ-bmWv tIc-f-Øn-t‚Xv. F∂p am{X-a√ {]Xn-Iq-em-h-ÿsb<br />

sNdp-Øp-\n-ev°m-\m-h-ØXpw Zu¿_-ey-߃ Bg-Øn¬ _m[n-®n-´p≈Xpamb Hcp hyh-ÿ-bmWv tIcf-Øn-\p-≈-Xv.<br />

<strong>WTO</strong> bpw Irjnsb kw_-‘n® Icmdpw (AOA)Bbn _‘-s∏´ Imcy-ß-fn¬ hfsc<br />

ko¿Æmb Hcp ÿnXn-bmWv \mw t\cn-Sp-∂-Xv. CXn\p ImcWw tIc-f-Øns‚ DXv∏-∂-ß-fpsS<br />

hºn® A\p-]m-X-Øn-ep≈ hntZ-i-hym-]m-c-tØm-Sp≈ B{in-X-Xz-am-Wv. AXn-\m¬ kwÿm\w ssIhcn-®n-´p≈<br />

t\´-ßsf kwc-£n-°p-∂-Xn¬ {i≤]Xn-∏n-°p-Ibpw <strong>WTO</strong> apt∂m-´p-h-bv°p∂ F√m-hn[<br />

Ah-k-c-ß-tfbpw ]c-am-h[n apX-se-Sp-°p-I-bpw sNøm≥ tIcfw _m≤y-ÿ-am-Wv. Cu ASn-ÿm-\-hkvXp-Xbv°p<br />

]pdsa AOA bptSbpw <strong>WTO</strong> bptSbpw \n¿t±-i-ßfpw kqN-\-Ifpw {]Ir-Xym-Xs∂ kwÿm-<br />

\-Øns‚ Im¿jn-I-hy-h-ÿsb _m[n-°p-∂Xv a‰p kwÿm-\-ßsf _m[n-°p-∂-Xn¬ \n∂pw hyXn-cn-<br />

‡-am-bn-´m-Wv. Nne Imcy-ß-fn¬ tIc-f-Øns‚ Xmev]-cy-߃ a‰p kwÿm-\-ß-fpsS hym]m-c-Xm-ev]-<br />

cy-ß-fp-ambn s]mcp-Ø-an-√m-Ø-Xn-\m¬ Ah-cp-ambn CS-tb-≠n-h-cp-∂-Xp-amWv F∂v ImWmw. Hcp ]cnan-X-amb<br />

A¿∞-Øn¬ <strong>WTO</strong>, AOA hyh-ÿIƒ tIc-f-Ønse Xß-fpsS D]-Po-h-\-Øn\v Irjn-sbbpw<br />

Im¿jnI hym]m-c-sØbpw B{i-bn-°p∂ P\-e-£-ß-fpsS D]-Po-h\ kpc-£sb tami-ambn/{]Xn-<br />

Iq-e-ambn _m[n-°p-∂-h-bm-Wv. CXn\p apJy-amb ImcWw tIc-f-Øns‚ Im¿jn-I-k-º-Zvhy-h-ÿ-bpsS<br />

X\Xv khn-ti-j-Xbpw {]tXyI kz`m-hhpw Akm-[m-cW LS-\m-cq-]hpw BWv. Ahsb Cßs\<br />

kw{K-ln°mw:<br />

• tIc-f-Øns‚ Irjn-`q-an-bpsS Gdnb `mKhpw (80%) Irjn-sN-ø-s∏-Sp-∂Xv Zo¿L-Im-e-hn-f-IfmWv.<br />

hn]-Wn-bnse am‰-߃°-\p-k-cn®v Cu hnfI-fpsS Irjn amXr-I-bn¬ am‰w hcp-Øphmt\m<br />

{Iao-I-cWw \S-Øp-hmt\m Ign-bp-∂-X-√. CXn\v \nc-h[n ]cn-an-Xn-Iƒ D≠v. {]mtbm-<br />

Kn-Iambn {lkz-Im-e-tØbvt°m a[y-a-Im-e-tØbvt°m bmsXmcpam‰hpw hcp-Øm≥ Ign-bn-<br />

√. Hcp ]p\¿{I-ao-I-c-W-Øn\v kmh-Im-ihpw Zo¿L-Im-ehpw Bh-iy-am-Wv. AXn-\m¬ Cu<br />

Zo¿L-Im-e-hn-f-I-fp-tSbpw A\p-_‘ D¬∏-∂-ß-fp-tSbpw hne-bn-Sn-bp∂ L´-ß-fn¬, Irjns®e-hp-Iƒ<br />

]c-am-h[n Ipd-bv°p-I-bmWv DXv]m-Z-\-£aX h¿≤n-∏n-°p-∂-Xnt\°mƒ sa®-s∏´<br />

X{¥w.<br />

• kwÿm-\sØ tIc-hr-£-ß-fn¬ hen-sbmcp A\p-]m-X-Øn-ep-≈Xv {]mbw sN∂-h-bm-b-Xn-<br />

\m¬ hfsc Ipd hnf-bmWv Ah \evIp-∂-Xv. IqSmsX {]mtZ-in-I-amb kmw{I-anI tcmK-<br />

_m-[bpw Ipd DXv]m-Z\£a-Xbv°v hgnsXfn-®p. CXn\p {]Xn-hn-[n-bmbn {]mbw sN∂hsb<br />

apdn-®p-am‰n ]Icw ssXIƒ h®p ]nSn-∏n-°p-I-bpw, tcmK-_m-[-bp-≠m-bhsb ]p\-xc[n-hkn-∏n-°p-Ibpw<br />

sNøp-I-bm-Wv th≠Xv. CXn\v KWy-amb apX¬ap-S°v thWw, IqSmsX DXv]m-<br />

Z-\-£-a-Xbv°v \o≠ Ime-b-fhpw Bh-iy-am-Wv.<br />

• sXßv Irjnbv°v {]mtbW A{X A\p-tbm-Py-a-√mØ {]tZ-i-ß-fn-tebv°v Ipd-®p-Imew Irjn<br />

hym]n-∏n-°p-I-bp-≠m-bn. CXn\p ImcWw `mKn-I-am-bn, bp‡n°p \nc-°mØ hn[-Øn-ep-≠mb<br />

62


hne-\n-e-hmcw t\cn-Sp-hm-\pw, `mKn-I-ambn DXv]m-Z\w Bhp-∂{X h¿≤n-∏n-°-W-sa∂ kwÿm-<br />

\-k¿°m-cns‚ \b-hp-am-bn-cp-∂p. F∂m-enXv k¿°m-cns‚ Xmev]-cy-Øn-s\mØv Irjn sNbvXp<br />

F∂-X-√msX Imcy-ambn tIc-I¿jI kaq-l-Øn\v KpW-sam∂pw sNbvXn-√. Cu kao-]\w<br />

]p\x-c-h-tem-I\w sNøp-Ibpw DXv]m-Z-I-tcmSv {]Xn-_-≤-X-bp≈ Hcp \bw cq]o-I-cn-t°-≠-<br />

Xpap≠v.<br />

• \mfo-tI-c-Øns‚ hne-\ne-hm-c-Øn-ep≈ hºn® Nm©m-´-߃°p (]-b-dp-h¿§-߃, a‰p [m\yhn-f-Iƒ<br />

F∂n-h-bpsS ÿnXn-bp-ambn Xmc-Xayw sNbvXm¬)]n∂n¬ hntZ-i-F-Æ-I-fpsS Cd-<br />

°p-a-Xnbpw \nXy-Po-hn-X-Øn-\m-h-iy-ambn D]-tbm-Kn-°p-∂-Xn-t\-°mƒ \mfo-tI-chpw shfn-s®-<br />

Æbpw DXv]m-Z-\-h-kvXp-°-fpsS Akw-kvIr-X-km-[-\-ß-fmbn hn\n-tbm-Kn-°p-∂-Xns‚ ^e-am-<br />

WXv F∂p Im-Wmw.<br />

• \mfotI-c-Øns‚ tZio-b-hn-]-Wn-bpsS Zp¿±-ibv°p Imc-Ww, GXm\pw GP≥kn-Iƒ, _lp-<br />

`q-cn-]-£-Øns‚ hym]m-c-Xm-ev]-cysØ \nb-{¥n-°p∂ ÿn-Xn-bmWv (Oligopolistic), \mfn-tIcw<br />

samØ-ambn hne-bvs°-Sp-°p∂ Hcp Iq´w CS-\n-e-°m-cmWv hn]-Wnsb Hcp Zqcw hsc \nb-<br />

{¥n-°p-∂Xv. (H-c¿∞-Øn¬ hn]-Wn-bpsS tI{µo-I-cWw \S-Øp-∂Xv DXv∏∂w tÃm°p sNøp∂<br />

`uXn-I-L-S-I-߃ Xs∂-bm-I-W-sa-∂n-√) AXn-\m¬ hne-\n-e-hm-c-tØbpw hne-\n¿Æ-bn-°p∂<br />

LS-I-ß-tfbpw \nb-{¥n-°p-hm≥ I¿j-I¿°v Ign-hn-√. (`-£y-[m-\y-ß-fpsS DXv]m-Z-I¿°v<br />

AXn\v Ign-bp-∂p-≠v) CXn\p ImcWw k¿°m-cp-I-fpsS, hnti-jn®pw tI{µ-k¿°m-cns‚ i‡-<br />

amb C—m-i-‡n-bpsS A`m-h-am-Wv.<br />

• Ft∏mgpw Db¿∂ hne tamln-°p∂ tIc-I¿j-I-cpsS Xmev]-cy-hpw, Ipd hnebv°v AkwkvIrX<br />

km[-\-߃ hmßp∂ \n¿Ωm-Xm-°-fp-tSbpw tItcmXv]-∂-ß-fpsS A¥m-cmjv{S hym]mc-Øn¬\n∂pw<br />

h≥em`w sImøp∂ Ib-‰p-aXn GP≥kn-I-fp-tSbpw Xmev]-cy-ßfpw XΩn¬<br />

At\ym\yw kl-P-amb InS-a-’cw \S-°p-∂-Xm-Wv. Aßn-s\-bp≈ kml-N-cy-Øn¬ \mfotI-c-Øns‚<br />

hne-\n-e-hm-c-Øn¬ Hcp ka-hmbw Du´n-bp-≠m-°phm≥ Ign-bp-∂-X-√.<br />

• tIc-f-Ønse hne-I-fn-te-sdbpw ({]-[m-\-s∏-´h am{Xw ]d-m¬ \mfn-tI-cw, d∫¿, Ipcp-apfIv,<br />

Gew F∂n-h) ag-ho-gvN, `qan-bpsS \navt\m-∂-X-amb InS-∏v, ASp-Øp≈ \So¬ F∂nßs\<br />

AXp-ey-amb {]IrXn t{kmX- ns‚ A\p-Iq-em-hÿ F∂n-hbv°v A\p-tbm-Py-amb<br />

coXn-bn-emWv Irjn sNø-s∏-Sp-∂-Xv. kwÿm-\-Øns‚ kºZvhyh-ÿ-bn¬ Cu hnf-Iƒ°v<br />

hfsc KWy-amb ÿm\-am-Wp-≈-sX-n-epw, tZiob kml-N-cy-ß-fn¬, `£y-kp-c-£-bpsS Imcy-<br />

Øn¬ Chbv°p X{¥-{]-[m-\-amb Hcp ÿm\w H-´p-an-√-Xm-\pw. [m\y-hn-f-I-fmb Acn, tKmXºv,<br />

hmWn-Py-hn-f-I-fmb ]cpØn, Icnºv F∂n-h-bn¬\n∂pw hn`n-∂-ambn Cu Zo¿L-Im-e-hn-f-Iƒ°v<br />

tZiob ]›m-Ø-e-Øn¬ bmsXmcp kzm[o-\hpw C√. Ch-bpsS DXv]m-Z-\-Ønt\m hne-\n-ehm-c-Øn¬<br />

D≠m-Ip∂ Nm©m-´-߃t°m, tZiob kºZvhyh-ÿ-bn¬ Kuc-h-amb bmsXmcp<br />

{]Xym-Lm-Xhpw D≠m-°m≥ Ign-hn-√. AXp-sIm≠v hne-bnepw DXv]m-Z-\-Ønepw Ch-bv°p-<br />

≠m-Ip∂ {]Xn-Iq-em-h-ÿ-Iƒ tZio-b-{i-≤-bn¬s∏SmsX t]mhp-∂p. I¿j-I¿°p-≠m-hp∂<br />

kmº-Øn-I-amb ]pd-tIm-´Snbv°pw a‰-\p-_-‘-I-jvS-∏m-Sp-Iƒ°pw ]cn-lmcw ImWm-\p≈ \S-<br />

]-Sn-Iƒ tI{µ-k¿°m-cn¬\n∂pw D≠m-Ip-∂n-√. AtX-k-abw Hcp sshcp-≤y-sa-∂p ]dbs´,<br />

]©m-_n-te-bpw, lcym-\-bn-tebpw s\√pw tKmXºpw Irjn-°m¿°pw, B{‘-{]-tZ-inse<br />

s\¬°r-jn-°m¿°pw, \nc-h[n Zpcn-Xm-izmk \S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-°p-∂p-ap-≠v.<br />

• Hcp ImeØv tIc-f-Øn-\p-am{Xw IpØ-Im-[n-]-Xy-ap-≠m-bn-cp-∂Xpw tIcfw h≥tXm-Xn¬ DXv∏m-<br />

Zn-∏n-®p-sIm-≠n-cp-∂-Xp-amb hnf-Iƒ a‰p kwÿm-\-߃ h¿≤n® tXmXn¬ DXv]m-Zn-∏n°m≥<br />

XpS-ßn-b-Xns‚ ^e-ambn tZiob hn]-Wn-bn¬ tIc-f-Øns‚ DXv∏-∂-߃, Ign Ipsd-<br />

°m-e-am-bn, sI´n-°n-S-°p-∂Xv {it≤-b-am-Wv. B`y-¥c hn]-Wn-bnse hym]m-c-cw-KsØ Cu<br />

hnNn{X {]Xn-`m-k-Øns‚ apgp-h≥ Zpc-¥-^-ehpw t]td-≠n-h-cp-∂Xv tIc-f-Ønse I¿j-I-cm-<br />

Wv.<br />

• Irjn-∏-Wn-bn¬ I¿j-I-Ip-Spw-_m-wK-߃ Bt]-£n-I-ambn hfsc Ipd-®p-am{Xw A≤zm-\n-°p-<br />

I-bpw, I¿j-I-sØm-gn-em-fn-Iƒ°v Db¿∂ Iqen \evtI-≠n-h-cn-Ibpw sNøp-∂-Xn-\m¬ Irjns®-ehv<br />

IqSp-∂p. CXns‚ ^e-ambn A\p-Iq-e-amb Imemh-ÿ-bmepw hnti-jn®pw \√ ag-hogvN-bmepw<br />

a‰pw A\p-Kr-lo-X-am-sW-nepw tIc-f-I¿j-I¿ a’-c-cw-KØv Xo¿Øpw Zp¿_-e-cm-<br />

63


Ip-∂p. Cu kml-N-cy-ß-fn¬ hne-Ø-I¿®- -bp-≠m-Ip-tºm-sgms° Irjn-s®-e-hp-I-fpsS \ne-hnep≈<br />

ISpØ bmYm¿∞y-߃ aqew tIc-f-I¿j-I\v ]nSn-®p-\n-ev°m≥ Ign-bmsX t]mIp-∂p.<br />

ip]m¿i-I-fpsS N´-°qSv<br />

c≠p hnim-e-amb hn`m-K-ß-sf-∏-‰n-bmWv IΩn-j≥ ip]m¿i-Iƒ \S-Øp-∂-Xv. H∂m-a-Xmbn, tIcf-Ønse<br />

C∂sØ {]Xn-k-‘n-bn¬ kam-izm-k-Øn\pw X∑q-e-ap≈ t¢i-߃ Ipd-bv°p-∂-Xn\pw th≠<br />

ASn-b-¥nc ]cn-lm-c-\-S-]-Sn-Iƒ kw_-‘n® ip]m¿i-Iƒ. c≠m-a-Xm-bn, tIcfw t\cn-Sp∂ sh√p-hn-fn-<br />

Isf A\p-Iq-e-amb Ah-k-c-ß-fmbn am‰n-sb-Sp-°p-hm≥ klm-bn-°p∂, hnti-jn®pw ]pXnb Ah-kc-ßsf<br />

]c-am-h[n {]tbm-P-\-s∏-Sp-Øp-∂-Xns\ kw_-‘n® ip]m¿i-Iƒ. temI-hym-]m-c-kw-L-S-\-<br />

bpsS kzm[o-\w-aqew C¥y t\cn-Sm≥ _m≤y-ÿ-amb hkvXp-X-I-fp-ambn ASpØv kº¿°w<br />

]pe¿Øns°m≠m-Wv, hnti-jn®pw A©p apJy-ta-J-e-I-fmb B`y-¥-c-k-lmbw, hn]-Wn-{]m-]y-X,<br />

Ib-‰paXn t{]m’m-l-\w, km\n-´dn ss^t‰m-km-\n-´dn am\-Z-WvU-߃, hym]m-c-hp-ambn _‘-s∏´<br />

_u≤n-I-kz-Ø-h-Im-i-߃ (TRIPS) Ahbv°v ssPh-ssh-hn-≤y-k-tΩ-f-\ (CBS) tØmSp≈ _m≤y-X-<br />

Iƒ, F∂n-hsb hfsc ASpØv ]Tn-®p-sIm-≠mWv Cu ip]m¿i-Iƒ \S-Øn-bn-´p-≈-Xv. C∂sØ<br />

{]Xn-k-‘n-bn¬ s]mdp-Xn-ap-´n-I-gn-bp∂ apJy-I-£n-I-fmb I¿jI P\-e-£-ß-tfmSv hy‡n-X-e-Ønepw<br />

kmaq-ln-I-X-e-Ønepw {]Xn-_-≤X ]pe¿Øp∂ Hcp ho£-W-Øn-emWv IΩn-j≥ ip]m¿i sNøp-∂-<br />

Xv. Cu {]Xn-k-‘n-bpsS `ojWn t\cn-Sp-∂Xv I¿j-I¿ am{X-a√ tIc-f-k¿°m-cpw, k¿°m¿ hIp-∏p-<br />

Ifpw hnhn[ k¿°m¿ GP≥kn-Ifpw apJy-ambpw ItΩm-Un-‰n t_m¿Up-Ifpw A[n-Ir-Xcpw IqSn-bm-<br />

Wv. temI-hym-]m-c-kw-L-S-\-bpsS ASpØv \S-°m≥ t]mIp∂ Im≥Iq¨ a{¥n-Xe ktΩ-f-\-sØ-<br />

IqSn ap∂n¬ I≠p-sIm-≠mWv IΩn-j≥ ip]m¿i-Iƒ°v cq]w \¬In-bn-´p-≈-Xv. HSp-hn¬ ]d<br />

c≠p ip]m¿i-Ifpw Bh¿Ø-\-ß-fm-sW∂v tXm∂mw. Hcp "sP\-dnIv' A¿∞-Øn¬ Ah-sb-°p-dn®p<br />

]d-p-I-gn--Xm-Wv. F∂m¬ Cu `mKØv Ah-bpsS {]tXyI {]tbm-K-ß-sf-∏-‰n-bmWv kqNn-∏n-<br />

°p-∂Xv. F√m-h-cp-tSbpw kPo-h-{i-≤-bv°mbn IΩn-j\v ]d-bm-\p-≈Xv C∂sØ Zpxÿn-Xn-_m-[n-Xcm-bn-´p≈<br />

F√m hn`mKw P\-Øn-\pw, hy‡n-Iƒ°pw Hmtcm _m≤y-X-Iƒ \nd-th-‰m-\p≠v F∂m-Wv.<br />

{]Xn- -k-‘nsb t\cn-Sp-∂-Xn-\p≈ Hmtcm {]h¿Ø-\-hpw, F√m kwhn-[m-\-ßfpw Hcp ]m›m-Xy-hm-Zyhr-µ-Ønse<br />

kzc-ta-f-bnse (knw-^Wn Hm¿s°-kv{Sm-bp-sS) AwK-ß-sft]mse kwtbm-Pn-∏n®p {]h¿Ønt°-≠-Xp≠v<br />

F∂mWv. IΩnjs‚ CS-°me dnt∏m¿´p-Ifpw ip]m¿i-Ifpw Cu `mKØv tN¿Øn-´p≈<br />

IΩn-j≥ Gs‰-SpØ {]hr-Øn-bpsS ]c-kv]-c-_-‘hpw ]q¿Æ-cq-]hpw hy‡-am-°m-\m-Wv. F√m<br />

dnt∏m¿´p-Ifpw ip]m¿i-Ifpw AXm-Xns‚ {]k‡ ÿm\Øv Xs∂-bmWv sImSp-Øn-´p-≈-Xv. IΩnjs‚<br />

dnt∏m¿´pw ip]m¿i-Ifpw Hcp {Xn˛-Xe cq]-Øn-emWv kwhn-[m\w sNbvXn-´p-≈-Xv. H∂m-a-Xm-bn,<br />

tIc-f-Øns‚ Im¿jn-I-ta-J-esb BsI (GXp DXv∏-∂-sa∂p t\m°m-sX) _m[n-°p∂ (s]m-Xp)<br />

{]iv\-ßsf kw_-‘n-®p≈ {]iv\-ß-fm-Wv. c≠m-a-Xmbn Hmtcm DXv∏-∂-tØbpw {]tXy-In®v ]cntim-[n-®p-sIm≠v<br />

AXns‚ {]Xn-k‘n ]cn-l-cn-°m≥ Fßns\ CS-s]-S-W-sa∂pw ]pXnb Ah-k-cß-fn¬<br />

{]tXy-In®v Fßns\ ^e-{]-Z-ambn CS-s]-Sm-sa-∂Xp kw_-‘n-®pw, aq∂m-a-Xmbn <strong>WTO</strong> bpambp≈<br />

hnt[-bXzw \ne-\n-dp-Øm-\m-h-iy-amb ASn-ÿm-\-ku-I-cy-ßfpw _‘-s∏´ ÿm]-\-ß-fpsS<br />

{]h¿Ø-\hpw {]Xn-Iqe kzm[o-\-ß-fpsS tZmj-^-e-߃ Ipd-bv°p-hm≥, Ah-k-c-ßsf Fßs\<br />

]c-am-h[n {]tbm-P-\-s∏-Sp-Øm-sa∂pw AXn\v kwÿm-\sØ Fßns\ {]h¿Ø-t\m-∑p-J-am-°m-sa∂pw<br />

kw_-‘n® ip]m¿i-I-fp-amWv Cu dnt∏m¿´nep-≈Xv.<br />

kXz-c-\-S-]-Sn-Iƒ<br />

1.4.1. Im¿jn-I-hym-]m-c-Øn\v Hcp-∂-X-e -Ãm‚nwKv IΩn‰n<br />

Bkq-{X-W-hpw, C∂sØ {]Xn-k-‘n-bnse apJy-L-S-I-ß-fpsS F√m I¿Ω-]-cn-]m-Sn-Ifpw kwhn-<br />

[m-\-ßfpw GtIm-]n-∏n-°p-Ibpw ]c-kv]cw CW°n tN¿°p-Ibpw sNbvXm¬ Im¿jn-I-hym-]m-c-cw-K-<br />

Øp-≠m-Ip∂ am‰-ßsf XnI®pw hnP-b-I-c-ambn ssIImcyw sNøm≥ Ign-bp-∂-Xm-Wv. {]Xn-k-‘nsb<br />

t\cn-Sp-hm-\p≈ F√m kwL-SnX Bkq-{X-W-]-cn-]m-Sn-Ifpw bXv\-ßfpw Hcp hmZy-hr-µ-Ønse (knw-<br />

^Wn Hm¿s°-kv{S) AwK-ß-sf-t∏mse GI-e-£y-tØmsS {]h¿Øn-°-Ww. tIc-f-Øns‚ Im¿jn-Ihym-]m-c-\-b-Øns‚<br />

knw^-Wn°pcq]w \¬Ip-hm≥ knw^-Wn-bpsS I≠-IvS-dmbn Hcp D∂-X-Xe<br />

Ãm‚nwKv IΩn‰n cq]o-I-cn-°p-hm≥ IΩn-j≥ ip]m¿i sNøp-∂p. Ãm‚nwKv IΩn-‰n-bpsS A≤y-£≥<br />

64


_lp. apJy-a-{¥nbpw, D]m-≤y-£-\mbn _lp. Irjn-h-Ip-∏n-s‚ a{¥nbpw {]h¿Øn-°-Ww. C∂sØ<br />

{]Xn-k‘n _m[n-X-cpw, apJy-I-£n-I-fp-amb I¿j-I-cp-w I¿j-I-sØm-gn-em-fn-IfpsS kwL-S\m {]Xn-<br />

\n-[n-Iƒ, tXm´-ap-S-a-I-fpsS kwL-S\m {]Xn-\n-[n-Iƒ, tI{µ-k¿°m-cns‚ ItΩm-Un‰n t_mUp-Iƒ,<br />

tIcf Im¿jnI k¿∆-I-em-im-e, I.C.A.R., C.S.I.R, D]-t`m-‡r-k-an-Xn-Iƒ, s]mXp-P-\-am-[y-a-߃ (A-<br />

®-Sn, Zriy-am-[y-a-߃, Ce-Ivt{Sm-Wn°pw C‚¿s\-‰p-am-[y-a-߃) tIc-f-k¿°m-cns‚ _‘-s∏´ F√m<br />

hIp-∏p-I-fp-tSbpw {]Xn-\n-[n-Iƒ Cu Ãm‚nwKv IΩn-‰n-bn¬ AwK-ß-fm-bn-cn-°-Ww. CXn-\p-]p-dta IΩn-<br />

‰n-bn¬ FIvkv Hm^ntjym AwK-ß-fmbn {]h¿Øn-°p-hm≥ temI-hym-]m-c-kw-L-S-bp-ambn _‘-s∏´<br />

Imcy-߃ ssIImcyw sNøp∂ Db¿∂ DtZym-K-ÿ-∑msc \ma-\n¿t±iw sNøp-hm≥ tI{µ-k¿°mcns‚<br />

Irjn-˛-hm-Wn-Py-Im-cy-a-{¥m-e-b-ß-tfmSv A`y¿∞n-t°-≠-Xm-Wv. Cu Ãm‚nwKv IΩn-‰n-bpsS apJy-<br />

]-cn-K-W-\m-hn-j-b-߃ Xmsg-]-d-bp-∂p.<br />

• kwÿm\ tI{µ-k¿°m-cp-I-fpsS B`n-ap-Jy-Øn¬ \S-∂p-sIm≠ncn-°p∂ F√m ]≤-Xn-I-tfbpw<br />

GtIm-]n-∏n®v Hcp kwbp‡cq]w \¬Ip-Ibpw AtXm-sSm∏w Zznap-Jhpw _lp-ap-J-hp-amb<br />

GP≥kn-I-fpsS F√m ]≤-Xn-I-tfbpw ka-\z-bn-∏n-®p-sIm≠v Im¿jnI hym]m-c-cw-KØv am’-<br />

cy-tijn e£yw-h-®p-sIm≠v e`y-amb F√m t{kmX- p-I-fn¬ \n∂pw ]c-am-h[n t\´-߃<br />

D≠m-°p-I.<br />

• B`y-¥-chpw sshtZ-in-Ihpw Bb hn]-Wn-I-fpsS {]h-W-X-I-sf-°p-dn®v I¿j-I¿°pw _‘-<br />

s∏´ F√m-h¿°pw X’-abw Bh-iy-amb ap∂-dn-bn-∏p-Iƒ \evIpI.<br />

• Im¿jnI IpSpw-_-ß-fp-tSbpw hnti-jn®pw I¿j-I-sØm-gn-emfn IpSpw-_-ß-fp-sS Zpcn-X-ßfpw<br />

t¢i-ßfpw Ipd-bv°p-hm-\m-h-iy-amb {]h¿Ø-t\m-∑p-J-amb ]cn-]m-Sn-Iƒ aptºm-´p-h-bv°p-I.<br />

• Dev]m-Z-\-£-a-Xsb ]c-am-h[n Db¿Øp-∂-Xn-\pw, Irjn-s®-e-hp-Iƒ Ipd-bv°p-hm-\pw, F√m<br />

kq£vamw-i-ß-fnepw Ah-[m-\-]q¿∆-amb {i≤ Bh-iy-ap≈ Hcp hrØn-bmbn Irjnsb am‰p-<br />

∂-Xn-\m-h-iy-amb ]≤-Xn-Iƒ Bhn-jvI-cn-°p-I.<br />

• temI-hym-]m-c-tØbpw _u≤n-I-kz-Ø-h-Im-i-tØbpw Ipdn®p _lp-P-\-am-≤y-a-ß-fnepw I¿j-<br />

I-P-\-km-am-\y-Øn\v km£-cX \evIp-I.<br />

• \b-]-c-amb ta¬t\m´w hln-°p-hm-\mbn Im¿jn-I-hym-]m-c-Øn\v Hcp Iev]nXk¿∆-Iem- -ime<br />

(th¿®yp¬ bqWn-th-gvkn-‰n) ÿm]n-°p-I. kwÿm-\- `q-hn-\n-tbmK t_m¿Uns\ ]p\xkwL-<br />

Sn-∏n-°p-I.<br />

• sNdp-InS I¿j-I-cpsS IpSpw-_-ß-fp-tSbpw I¿j-I-sØm-gn-emfn IpSpw-_-ß-fp-tSbpw D]-Poh\<br />

kpc£m ]cn-]m-Sn-Iƒ Hcp XpS¿\-S-]-Sn-sb∂ \ne-bn¬ i‡-am-°p-hm-\m-h-iy-amb \S-]-<br />

Sn-Iƒ \n¿t±-in-°p-I.<br />

1.4.2 Im¿jn-I-hym-]mc D∂-X-Xe-Ãm‚nwKv IΩn-‰nbv°v hnZ-Kv≤-k-lmbw<br />

D∂-X-X-e-Ãm‚nwKv IΩn‰n hnP-b-I-c-ambn {]h¿Øn-°p-hm≥ AXn\v Hcp ÿncw sk{I-t´-dn-b-<br />

‰pw, sk{I-t´-dn-b-‰n¬ D∂-X-hn-Z-Kv≤¿, Irjn-im-kv{X-⁄¿, Im¿jn-I-km-º-ØnI hnZ-Kv≤¿, A¥mcm-jv{S-hym-]-c-hp-ambn<br />

_‘-s∏´ [\-Im-cy-hn-Z-Kv≤¿, _u≤n-I-kz-Ø-h-Im-i -hn-h-c-km-t-Xn-I-hnZy F∂nh-bnse<br />

{]K-¤¿, ÿnXn-hn-h-c-I-W-°p-hn-Z-Kv≤¿ XpSßn A°m-Z-anIv ]cn-io-e-\-ap≈ s{]m^-k-¿-am¿,<br />

sXmgn¬]-c-amb A\p-`-h-k-º-∂¿ F∂n-h¿ AwK-ß-fm-bn-cn-°-Ww. sk{I-t´-dn-b-‰n-te-°p≈ \nb-a\w<br />

sU]yq-t´-j≥ hyh-ÿ-bntem AYhm aq∂p apX¬ A©p-hsc h¿j-tØt°m \nb-an-°m-hp-∂-XmWv.<br />

Ãm‚nwKv IΩn-‰n-, `c-W-]-c-amb Imcy-ß-fn¬ Db¿∂-sXm-gn¬]-c-amb hnZ-Kvt≤m-]-tZ-i-߃ \evIm≥<br />

Ign-hp≈ Hcp kan-Xn-bm-bn-´mWv AXns‚ sk{I-t´-dn-b-‰ns\ Cu IΩn-j≥ hn`m-h\w sNøp-∂-Xv.<br />

saº¿ sk{I-´dn Im¿jn-I-hym-]m-c-hn-j-b-Øn¬ \√ Adn-hp-≈-bm-tfm, B[n-Im-cn-I-X-bp-≈-bm-tfm,<br />

Im¿jn-I-hym-]m-c-Øn¬ Adn-hp≈ Hcp ko\n-b¿ knhn¬ k¿∆o-kp-tZym-K-ÿt\m Bbn-cn-°-Ww.<br />

1.4.3 tXm´-hn-f-ta-J-esb tam\n-´¿ sNøp-I<br />

1. tIc-f-Ønse tXm´-hn-f-I-fmb d∫-dpw, Gehpw, Im∏n-bpw, tXbn-ebpw kmº-ØnI {]m[m-\yap-≈-h-bm-Wv.<br />

ImcWw Ch-sb√mw IqSn samØw Irjn-`q-an-bpsS A©n-semcp `mK-amWv Ic-ÿ-am-<br />

65


°p-∂-Xv. IqSmsX samØw B`y-¥c DXv]m-Z-\-Øns‚ (GDP) aq∂n-semcp `mKhpw Ch-bpsS kw`m-h-<br />

\-bm-Wv. ]›n-a-L-´-Øns‚ ae-s©-cn-hp-I-fn-epw, ]mcn-ÿn-XnI {]Xn-I-c-W-ap≈ Xmgvhmc-ßfnepw,<br />

Ip∂p-I-fnepw Irjn-sN-ø-s∏-Sp∂ Chbv°v ]mcn-ÿn-Xn-I-amb {]m[m-\yhpw D≠v. F∂n´pw tIc-fk¿°m-cns‚<br />

hnI-k\ kao-]-\-Øn-sem∂pw tXm´-hn-f-Iƒ°v A¿l-amb bmsXmcp ]cn-K-W-\bpw<br />

In´n-bn-´n-√. CXn-\p-Im-cWw Ncn-{X-]-c-ambn tXm´w taJ-esb \nb-{¥n-°p-∂Xv tI{µ-k¿°m-cns‚ Iognep≈<br />

ItΩm-Un-‰n-t_m¿Up-I-fm-Wv. k¿°m¿ hIp-∏p-I-tf-tbm, k¿°m¿ GP≥kn-I-tf-tbm, tIc-f-<br />

Im¿jnI k¿∆-I-em-im-e-tbtbm H∂pw tXm´-hn-f-I-fpsS hnI-k\w ssIImcyw sNøm≥ Npa-X-e-s∏-<br />

Sp-Øn-bn-´n√ F∂p-am-{X-a-√, Ah-sbm∂pw tXm´-hnf hnI-k-\-Øn¬ sshZKv≤yw D≈-h-cp-a-√. AXn-<br />

\m¬ Cu hnf-Iƒ, Npcp-°-Øn¬ Zmcp-W-amb Ah-K-W-\-bn¬s∏-´n-cn-°p-I-bm-Wv.<br />

Iogv\-S-∏-\p-k-cn-®pw, \nb-a-]-c-amb tXm´-hn-f-Ir-jnsb Hcp hyh-km-b-am-bmWv ]cn-K-Wn-®p-h-cp-<br />

∂-Xv. F∂m¬ Irjn-°m-cm-Is´ sNdp-In-S-°mcpw \ma-am-{X-Ir-jn-°mcpw AS-ßnb Hcp kaq-l-amWv<br />

h≥tXm-Xn¬ H‰ hnf-bm-bpw, {]mY-an-I-ambn henb apX¬ap-S-°nbpw Irjn-sN-øp-I-bm-sW-n¬, sImtfm-<br />

Wn-b¬ Imew apX¬ ]cn-W-an-®p-h∂ ÿncw Iqen°v sXmgn-em-fn-Isf \nb-an-°p∂ coXnbpw AhbpsS<br />

amt\-Pvsa‚pw t\m°n-bm¬ kok¨ Irjn-co-Xn-tbm-S-√, hyh-km-b-tØm-Sm-Wn-Xn\v IqSp-X¬<br />

ASp-∏w. tXm´-hn-f-bmb Im∏n-bpw tXbn-ebpw `q]-cn[n \nb-a-Øn¬ \n∂pw Hgn-hm-°-s∏-´-t∏mƒ, \mfntI-cw,<br />

Ipcp-ap-f-Iv, Iip-h-≠n, ASbv° F∂n-hsb tXm´-hn-f-Ifm-bn-´mWv ]cn-K-Wn-°p-∂-Xv. Ch-bpsS<br />

Irjn-`qan `q]-cn[n \nb-a-Øns‚ ]cn-[n-bn¬ hcp-∂p. kwÿm-\sØ tXm´-hn-f-I-fpsS Imcy-ß-fn¬<br />

Xo¿∏p Iev]n-°m\pw a‰pw GI-ÿm-]\w sXmgn¬a-{¥n-bpsS Iogn¬ {]h¿Øn-°p∂ "πmt‚-j≥'<br />

te_¿ dnte-j≥kv IΩn-‰n-bm-Wv. AXm-bXv tXm´-hn-f-I-fpsS DXv]m-Z-\w, kwkv°-c-Ww, hym]mcw<br />

F∂n-h-bp-ambn _‘-s∏´ sXmgn-em-fn-I-fpsS t£a-{]-h¿Ø-\-ß-fn¬ am{Xw HXpßn \nev°p∂p<br />

k¿°m-cns‚ {i≤.<br />

2. tXm´-hn-f-Ir-jn-cwKw Ct∏mƒ t\cn-Sp∂ {]Xn-k-‘n°p ]pd-ta, \nc-h[n \b-]-c-amb {]iv\-ßfn¬<br />

IpSp-ßn-°n-S-°p∂ Im¿jn-I-ta-J-e-bpsS Cu D]-hn-`m-K-Øns‚ kpÿn-c-amb hnI-k-\-Øns‚<br />

Imcy-Øn¬t]mepw \mw A]-I-S-Øn¬s∏-´n-cn-°p-I-bm-Wv. Cusbmcp Zpc-h-ÿ-bn¬ sNs∂-Øm≥ Imc-<br />

Ww, apX¬ap-S-°ns‚ Ipd-hpw, ]cnx-ÿnXn \io-I-c-W-hpw, Xosc A\p-tbm-Py-a-√mØ `qhn-\n-tbm-Khpw,<br />

sXmgn¬ cwKsØ {]iv\-ß-fpw, ASn-ÿm-\-ku-I-cy-an-√m-bvabpw BWv. CXn-\pw-]p-d-ta, ]cnjvIm-c-߃<br />

\S-∏n-em-°n-b-t∏mƒ ItΩm-Un‰n t_m¿Up-Iƒ \S-Øn-h-∂n-cp∂ ]e hnI-k-\-{]-h¿Ø-<br />

\-ß-fpw, Itºm-f-®p-a-X-e-Ifpw Ime-{I-a-Øn¬ XI¿°-s∏-Sp-Ibpw sNbvXp. Ct∏mƒ B ÿm\Øv<br />

shdpw iq\yX am{X-am-Wp-≈-Xv. kwÿm-\-Øn-\v, Cu taJ-e-tbm-Sp≈ kPo-h-amb Xmev]cyw ]cn-K-<br />

Wn®v tXm´-hn-f-I-fpsS kpÿn-c-amb hnI-k-\-hp-ambn _‘-s∏´ Imcy-߃ \nb-{¥n-°p-hm\pw (DXv]m-<br />

Z-\-Øn-epw, am’-cy-ti-jn-bnepw am{X-a-√), ]cnx-ÿnXn kwc-£-Ww, `qhn-\n-tbm-Kw, \nIpXn, cmPym-<br />

¥-c-hym-]m-cw, a‰-\p-_-‘-{]-iv\-߃ F∂n-hsb F√mw bYm-ÿm-\Øv sIm-≠p-h-cn-Ibpw Ahsb<br />

ÿm]-\-h-Xv°-cn-°p-Ibpw sNtø-≠-Xm-Wv. CXn-te°v Npa-Xe hn`-Pn-®p-\-evI-Ww. tXm´-Ir-jn- hn-]pe-am-°p-I-bpw,<br />

hnI-kn-∏n-°p-Ibpw sNøp-hm≥ klmbw \evtI≠ Npa-Xe Irjn-h-Ip-∏n-\m-I-Ww.<br />

tIcf Im¿jn-I-k¿∆-I-em-ime Bbn-cn-°Ww Kth-j-WØn-t‚bpw kmt-XnI hnI-k-\-Øn-t‚bpw<br />

Npa-Xe hln-t°-≠-Xv. sk{I-t´-dn-b-‰ns‚ ÿm\w Bkq-{X-W-t_m¿Uns‚ Iogn¬ Imem-Im-e-w \bw<br />

cq]o-I-cn-°p-I-bpw, Zo¿L-Im-em-Sn-ÿm-\-Øn-ep≈ Bkq-{XWw \S-Øm≥ k¿°m¿ Xe-Øn¬ Hcp<br />

"sk¬' D≠m-h-Ww. temI-hym-]m-c-kw-L-S\ \ne-hn-ep≈ kml-N-cy-Øn¬, kwÿm-\sØ G‰hpw<br />

IqSp-X¬ {]Xn-I-c-W-ti-jn-bp-≈-ta-J-e-bmWv tXm´-hn-f-ta-J-e. AXn-\m¬ Cu dnt∏m¿´n¬ \n¿t±-in-<br />

®n-´p≈ Ãm‚nwKv IΩn-‰n-bv°p tXm´-hn-f-bp-ambn _‘-s∏´ Imcy-ß-fn-se√mw apgpIn {]h¿Øn-°phm-\p≈<br />

_m≤yX D≠m-bn-cn-°p-∂-Xm-Wv. IrjnbpsS D]-hn-`m-K-sa∂ \ne-bn¬ tXm´-hn-f-bpsS Imcy߃<br />

\nb-{¥n-°p-hm-\p≈ Ah-Im-i-߃ IqSn Ãm‚nwKv IΩn-‰n-bpsS A[n-Im-c-]-cn-[n-bn¬ Dƒs∏-Sp-<br />

Øp-∂Xv A\p-tbm-Py-am-bn-cn-°pw.<br />

1.4.4.1 Zpcn-Xm-izmk \S-]-Sn-Iƒ<br />

1.4.4 Bizmk \S-]-Sn-Iƒ<br />

1. tI{µ-k¿°m-cns‚ "kºq¿Æ {KmaoW-tbm-PKm¿ tbmP\' bn¬ hn`m-h\w sNø-s∏-´n-´p≈<br />

]≤-Xn-bn¬\n-∂pw, sXmgn-em-fn-Iƒ°p Iqen-bmbn `£Ww \evIp-I-bpw, sXmgn¬ kpc£ Dd-∏m-°p-<br />

66


hm-\mbn tIc-f-k¿°m¿ tI{µ-k¿°m-cns‚ klm-b-Øn-\mbn ]cn-{i-an-°-W-sa∂v IΩo-j≥ BZysØ<br />

CS-°me ip]m¿i-I-fn¬ \n¿t±-in-®n-cp-∂p. Cu ]≤-Xn-bpsS Iogn¬, ITn-\-amb kmº-ØnI ]cm-[o-<br />

\X t\cn-Sp∂ tXm´w sXmgn-em-fn-Iƒ°v Iqen-bpsS Hcp `mK-ambn Acn-hn-X-cWw sNøp-∂-Xn-\pw,<br />

]ncn-®p-hn-Soepw DXv]m-Z\w \ndpØn tXm´w AS®p ]q´p∂ tXm´-ap-S-a-I-fpsS \S-]-Sn Hgn-hm-°p-hm\pw<br />

km[n-°p-∂-Xm-Wv. Cu Zni-bn¬ Bh-iy-amb \S-]-Sn-Iƒ tIc-f-k¿°m¿ CXn-\Iw \S-]-Sn-Iƒ kzoIcn®p<br />

F∂p-Im-Wp-∂-Xn¬ IΩn-j\v kt¥m-j-ap-≠v.<br />

2. as‰mcp kXzc \S-]-Sn, tXm´-߃°pw, I¿j-I-Ip-Spw-_-߃°pw D≠m-Ip∂ \jvSw Ipd-bv°phm≥,<br />

\nIp-Xn-bpw, FIvsskkv Xocp-hbpw Cfhp sNøpI F∂-Xm-Wv. C°m-cy-Ønepw k¿°m¿<br />

Bh-iy-amb \S-]-Sn-Iƒ ssIs°m-≠-Xn¬ IΩn-j≥ kt¥m-jn-°p-∂p.<br />

1.4.42 D]-t`m-‡m-hn\p \ymb-hn-ebpw I¿j-I-cpsS t£ahpw<br />

1. I¿jIIpSpw-_-ß-fpsS t£a-Øn-t‚bpw tIc-f-Øns‚ kºXvhyh-ÿ-bp-tSbpw BWn-°√v<br />

Im¿jn-tIm-Xv∏-∂-߃°v \ymb-amb hne -hn-]-Wn-bn¬ e`n-°pI F∂-Xm-Wv. hne-Ø-I¿®<br />

krjvSn-°p∂ IjvS-∏m-Sp-I-fn¬\n∂pw Bizm-k-Øn-\p≈ GI t]mwhgn I¿j-I¿°v D]-t`m‡r<br />

hne-bpsS \ymb-amb hnlnXw e`y-am-°p-∂Xv Dd-∏p-h-cp-Øm≥ k¿°m¿ D]-I-c-W-ß-tfbpw<br />

ÿm]-\-ß-tfbpw k÷-am-°p-I-bm-Wv.<br />

2. tIc-f-Øn¬ Cu ASp-Ø-Im-eØv c≠v hnP-b-I-Y-Iƒ D≠m-bn´p≠v (I-gn 3˛4 h¿j-Øn-\n-<br />

S-bn¬ hne-Ø-I¿® aqew D≠mb {]Xn-k-‘n°v kam-¥-cam-bn) tIc-f-Øn¬ I¿j-I-cp-tSbpw<br />

a‰pw ap≥ssI {]h¿Ø-\-^-e-ambn D]-t`m-‡m-hns‚ ]W-Øns‚ \ymb-amb Hcp hnlnXw<br />

I¿j-I¿°v Dd-∏p-h-cp-Øp-∂-Xn¬ KWy-amb hnPbw t\Sp-I-bp-≠m-bn. tImgn-t°mSv Pn√-bnse<br />

Xncp-h-ºmSn tIc-I¿j-I-k-l-I-c-W-kwLw Itºm-f-Øn¬ t\cn´p ]s-Sp-°p-Ibpw DXv∏-∂߃<br />

\n¿Ωn-®pw, kwkvIcn®pw icn°v hn\n-tbm-Kn®pw hne-Ø-I¿®bv°v apºp≈ hne-\n-ehm-csØ<br />

]nSn-®p-\n-dp-Øp-hm\p≈ tijn t\Sn-bXv Hcp hnP-b-IY Xs∂-bm-Wv. d∫¿ DXv]m-Z-<br />

I-cpsS skmssk-‰n-I-fpsS irwJ-ebpw CXp-t]mse Itºm-f-Øn¬ t\cn´v CS-s]-Sp-Ibpw d∫¿<br />

]m¬ kwkvI-cn-°p-I, Ib-‰p-aXn sNøpI F∂n-h-bn-eqsS skmssk‰n AwK-ß-fmb I¿j-<br />

I¿°v sa®-s∏´ hcp-am\w t\Sp-∂-Xn¬ hnP-bn-®p.<br />

3. as‰mcp hnP-b-IY Iq´p-{]-h¿Ø-\-Øns‚ ^e-am-bn-cp-∂p. bqtdm-]y≥ F°-tWm-anIv IΩyq-<br />

Wn-‰n-bpsS (EEC)klm-b-tØmSp IqSn tIcfm ]®-°-dn-hn-I-k-\-]-≤Xn (KHDP) ]®-°-dn-D-ev]m-<br />

Z\w t{]m’m-ln-∏n-°p-hm≥ ap≥ssI FSp-Ø-Xns‚ ^e-ambn hcp-am-\-am¿§w Ipd-hmb Zcn-{Z-<br />

I¿jIsØm-gn-em-fn-Iƒ°pw \ma-am-{X-Ir-jn-°m¿°pw kpÿn-c-amb D]-Po-h-\-kp-c£ ssIhcn-°m≥<br />

Hc-h-kcw tIc-f-Øn-ep-≠m-°n. Hcp {]tXyI ]≤-Xn-bn-epƒs∏-SpØn \S-∏n-em-°n-b-<br />

Xm-bn-cp∂p CXv. ]®-°-dn-Ir-jn-bn¬ ]s-Sp-°m≥ Xøm-dm-b-hsc kzbw \nb-{¥-W -kz-X-{¥-<br />

Iq-´-ß-fmbn kwL-Sn-∏n®v ]®-°dn DXv]m-Z-\-Øn\v A\p-tbm-Py-amb {]tZ-i-߃ Xnc-s-<br />

SpØv Irjn-bm-cw-`n-°p-I-bpw, Cu kwL-߃°v Bh-iy-amb kmt-XnI D]-tZiw Ffp-∏-<br />

Øn¬ e`y-am-°p-I-bpw, ]eni C√m- hm-bv]bpw KpW-\n-e-hm-c-ap≈ hfhpw IoS-\m-in-\nbpw<br />

\evIp-Ibpw a‰p ASn-ÿm-\-ku-I-cy-ß-fpw, hn]-Wn-ku-I-cyhpw e`y-am-°pIbpw sNbvXp.<br />

CsXmcp GIo-IrX ]≤-Xn-bm-bn-´mWv hn`m-h\w sNbvX-Xv. hnP-b-Øns‚ apJy-Im-c-Whpw<br />

hmkvX-h-Øn¬ Iq´mb {]h¿Ø\w Xs∂-bm-bn-cp-∂p. F√m ]m-fn-Ifpw Bflm¿∞-X-tbmsS<br />

]≤-Xn-bn¬ apgpIn {]h¿Øn-®Xpaqe-hpw, kzbw-\n-b-{¥-W-Øns‚ ^e-ambn {]I-S-am-b, Xncn-<br />

®-dn-bm-hp-∂-Xmb tXmXn-ep≈ hcp-am-\-h¿≤-\-hmWv D≠m-b-Xv.<br />

4. kwL-ambn Irjn-bn¬ kl-I-cn-®p-{]-h¿Øn-°p∂ k{º-Zm-b-Øn\v tIc-f-Øn¬ GXm≠v<br />

Im¬\q-‰m-≠ns‚ A\p-`-h-k-º-Øp-≠v. B kao-]-\-Øn¬ s\√pw, \mfn-tI-c-hpw, Ipcp-ap-fIpw<br />

Irjn-sNbvXv Db¿∂ DXv]m-Z-\w D≠m-°p-hm≥ Ign-n-´p-≠v. F∂m-en-Øcw Iq´mb {]h¿Ø\<br />

coXn `qcn-]£w kwÿm-\-ß-fnepw A\yw \n∂p-t]m-hp-I-bp-≠m-bn. a‰p kwÿm-\-ß-fn¬<br />

k¿°m¿ klmbw ]n≥h-en-®-Xn-\m¬ kl-I-c-W-cwKw _e-lo-\-am-bn-s°m≠ncn-°p-∂p. DXv]m-<br />

Z-\-Øn¬ am{Xw Du∂¬ sImSp-°p-I-bpw, Irjn-bpsS a‰p am\-߃, `£y-[m-\y-kw-kvI-c-<br />

Ww, hn]-Wn-{]m-]yX F∂o-°m-cy-ß-fn¬ Bh-iy-amb kmt-XnI CS-s]-S-ep-Iƒ C√m-Xm-bn.<br />

67


IqSmsX IoS-\m-in\n {]tbm-Kw, Pe-hn-\n-tbm-K-\n-b-{¥-Ww, kzm{ib Irjn-k-{º-Zm-b-Øn\v<br />

imkv{Xo-b-k-lm-bw, Irjn-°m-cy-ß-fn¬ AwK-ß-fpsS kºq¿Æ ]m-fnØw F∂n-ß-s\-bp≈<br />

kzbw-sXm-gn-en¬ \n∂pw hcp-am\w h¿≤n-∏n-°p-Ibpw hn]-Wn-hn-esb hen-sbmcp Af-hp-hsc<br />

Xncn®p ]nSn-°p-∂-Xn\v klm-bn-°p∂ D]m-b-ß-fpsS Imcy-amb A`mhw CØcw kwcw-`-ßfpsS<br />

]cm-P-b-Øn-\p≈ Imc-W-ß-fn¬ Nne-Xmbn IW-°m-°mw.<br />

5. tIcf ]®-°dn hnI-k\ ]≤-Xn-bp-tSbpw d∫¿ Dev]m-ZI kl-I-c-W-kw-L-Øn-t‚-bpw, IY<br />

H‰-s∏-´-h-bm-sW-n-epw, Xncp-h-ºmSn t]cmw{º kl-I-cW kwL-ß-fp-tSbpw hnP-b-Øn¬<br />

\n∂pw, I¿j-I-kw-L-ß-fp-tS-bpw, tIc-s^Uv t]mep≈ am¿°-‰nwKv skmssk‰n AS-°ap≈hbpsS<br />

]cm-P-b-Øn¬ \n∂pw ]mTw ]Tn-t°-≠-Xm-Wv. CXns‚ shfn-®-Øn¬ ap≥ssI-{]-<br />

h¿Ø-\hpw Iq´m-bvabpw Im¿jn-I-hn-I-k-\-X-{¥-Øns‚ A`n-`m-Py-L-S-Iam-sW∂ hkvXpX<br />

AwKo-I-cn-°-W-sa∂v IΩn-j≥ ip]m¿i sNøp-∂p.<br />

A\n-X-c-km-[m-c-W-amb {]I-S\w ImgvN-h® ÿm]-\-߃s°√mw AwK-ß-fpsS kzbw-k-a¿∏-<br />

W-tØm-Sp≈ ]m-fnØw D≠m-°n-b-Xn-\m-emWv hnP-bn-°m≥ Ign--Xv. CØcw Iq´mb {]h¿Ø-\-<br />

ßsf tI{µo-I-cn-®v, sNdnb kwL-ß-fpsS Hcp irwJ-esb {]h¿Øn-∏n-°p-∂-Xn-eqsS C∂sØ hym]mc-hy-h-ÿbv°v<br />

Hcp _Z-ep- -≠m-°p-hm≥ Ign-bp-∂-Xm-Wv. hnP-bw-h-cn® kwcw-`-ß-fpsS A\p-`-h-߃<br />

hne-bn-cp-Øp-I-bpw, I¿j-I-tcbpw Irjn \S-Øn-∏p-Im-tcbpw kzbw {]h¿Ø-\-£-a-amb DXv]m-ZI<br />

kan-Xn-I-fpsS Hcp irwJ-e-bn-te°v CW-°n-s°m-≠p-h-cp-hm\pw ZrV-\n-›-b-tØmsS ]cn-{i-an-°-Ww.<br />

AwK-ß-fpsS A¿∏-W-a-t\m-`m-h-hpw, ]m-fn-Øhpw Dd-∏m-°n-s°m≠pw, kzbw-`-c-Wm-h-Im-ihpw DS-amh-Im-ihpw<br />

A\p-h-Zn®pw, \b-]-c-ambn kmº-ØnI klm-b-߃°v hI-bn-cp-Ønbpw, ASn-ÿm-\-ku-<br />

I-cy-hn-I-k-\-Øn¬ klm-bn®pw {]h¿Øn-®m¬ Im¿jn-I-cw-KØv hºn® apt∂-‰-Øn\v hgn Xpd-°psa∂v<br />

IΩoj\v t_m≤y-am-bn-´p-≠v.<br />

1.4.4.3 tXm´-hnf Dev]-∂-ß-fpsS Ib‰pa-Xn°v XpS¿k-lmbw<br />

d∫¿, \mfn-tIcw apX-em-bh tIc-f-Øns‚ Im¿jn-tIm-Xv∏-∂-ß-fpsS Ct∂mfw I≠n-´n-√mØ<br />

hne-Ø-I¿®-bpsS apJy-Im-c-W-ß-fn¬ H∂v Ime-Im-e-ß-fmbn DXv∏-∂-߃ hf-scIqSp-X¬ Ip∂p-<br />

Iq´n hºn® tXmXn¬ hn]-Wn-bn-se-Øn-°p∂ coXn-bm-Wv. CtXm-sSm∏w hntZ-i-˛-C-d-°p-a-Xn-bpsS Afhp-]-c-amb<br />

\nb-{¥-W-߃ \o°n-b-Xns‚ Xn‡-^-e-hpw, hym]mcØns‚ DZm-c-h-Xv°-c-W-Øns‚ XWen¬<br />

Xg-®p-h-f¿∂ Cd-°p-a-Xnbpw IqSn-bm-b-t∏mƒ ÿnXn G‰hpw cq£-am-hp-I-bm-Wp-≠m-bXv Cu<br />

{]Xn-k-‘n-bn¬ s]mSp-∂-t\, DXv]m-Z-\-Øn¬ ]pd-tIm´p t]mIp-hm-t\m, B`y-¥-c-hn-]-Wn-bn¬ DXv]-<br />

∂-ß-fpsS Unam‚ v KWy-ambn Db¿Øp-hmt\m Ign-bp-∂-X-√. Xm¬°m-en-Ihpw io{L-hp-amb KpW-<br />

Øn-\p-X-Ip∂ Hcp \S-]Sn DXv]-∂-ß-fpsS B`y-¥-c-hn-e-bnepw hntZ-i-hn-e-bnepw XΩn-ep≈ A¥cw<br />

I¿j-I¿°v (DXv]m-Z-I¿°v) \jvS-]-cn-lm-c-ambn \evIn-s°m≠v Cu DXv]-∂-ß-fpsS Ib-‰p-a-Xnsb<br />

t{]m’m-ln-∏n-°p-I-bm-Wv. tI{µ-k¿°m¿ 2002˛2003 se _UvP-‰n¬ {]Jym-]n-®n-´p-≈-Xpw, temI-hym-<br />

]m-c-kw-L-S\ (<strong>WTO</strong>)A\p-h-Zn-°p-∂-Xp-amb 2002˛2007 hsc-bp≈ Ib-‰p-a-Xn-˛-C-d-°p-aXn \b-Øns‚<br />

ASn-ÿm-\-Øn¬ ÿm]-\-h-Xv°-cn-°-s∏-´-Xp-am-b, Nc-°p-K-Xm-K-X-Øn\v tI{µ-k¿°m¿ A\p-h-Zn-®n-<br />

´p≈ klmbw tIc-f-Ønse tXm´-hn-f-Iƒ AS-°-ap-≈ F√m Dev]∂߃°pw hn]p-e-am-°p-I-bpw,<br />

Nc-°p-\o-°Øn\pw ]m°nw-Kn-\pw-IqSn tI{µ-k-lmbw _m[-I-am-°p-Ibpw thWw.<br />

1.4.4. Zo¿L-Ime \S-]-Sn-Iƒ<br />

`mhn-bn¬ tIc-f-Øns‚ Dev]-∂-߃°v B`y-¥c hn]-Wn-bn¬, \mfn-tI-cw, Im∏n, tXbne F∂nh-bn¬<br />

C¥y-bnse CXc kwÿm-\-ß-fp-am-bpw, B`y¥ hn]-Wn-bn¬ Ipcp-ap-f-Iv, Gew, Iip-h-≠n,<br />

kap-t{Zmev]-∂-߃ F∂n-hbn¬ hntZ-i-cm-Py-ß-fp-ambpw ISpØ a’- -c-Øn-te¿s∏-tS-≠n-h-cp-∂-Xm-<br />

Wv. a’-c-£-aX Db¿Øn-bm¬ am{Xta tIc-f-Øn\v kpÿn-c-amb Im¿jnI hym]mc kpc-£m -hyhÿ<br />

krjvSn-°p-hm\pw Im¿jn-Im-Sn-Ø-d-bp≈ Hcp kº-Zvhy-hÿ sI´n-∏-Sp-°p-hm\pw Ign-bq. Dev]-<br />

∂-߃°v hne IqSp-X¬ e`n-°p-∂-Xn\pw \√ KpW-\n-e-hmcw ]qe¿Øp-∂-Xn\pw am’-cy-£-aX ssIhcn-t°-≠-Xm-h-iy-am-Wv.<br />

Hcp \n›nX bqWn‰v `qan-bn¬ \n∂p≈ ]c-amh[n Dev]m-Z-\-£-a-X-sb-bmWv<br />

CXm-{i-bn-®n-cn-°p-∂-Xv. AXp-t]mse Im¿jnI t{kmX- p-I-tfbpw A\p-_-‘-L-S-I-ß-fmb a\p-jym-<br />

≤zm-\-tijn (am-\-h-hn-`-hi-‡n)bpsSbpw hnth-I-]q¿Æhpw Imcy-£-a-hp-amb hn\n-tbm-Khpw hne-bp-<br />

68


sS-Im-cy-Øn¬ am’-cy-£-aX h¿≤n-°m≥ klm-bn-°p∂ {][m\ LS-I-߃-B-Wv. KpW-\n-e-hm-c-<br />

Øns‚ Imcy-Øn¬, Dev]m-Z-m\-Øn¬ \n∂pw hyXy-kvX-am-b-Xpw, F∂m¬ DXv]m-Zm\\-¥cw {i≤nt°≠Imcy-߃<br />

-D-≠v. IoS-\m-in-\n, hfw, ^wKkv \min-\n, If-\m-in\n F∂n-h-b-psS Ah-in-jvS߃<br />

Dev]-∂-ß-fn¬ \n∂pw \o°w sNtø-≠-Xm-Wv. hnf-sh-Sp-∏v, ssIImcyw sNø¬, kwkvIm-c-Ww,<br />

DW°¬ Dƒs∏-sS-bp≈ hnf-sh-Sp-∏n\p-tijap≈ {]{In-b-Ifpw ]m°nw-Kpw, am¿°-‰nw-Knep-sa√mw DS-<br />

\ofw D≠m-Im-hp∂ ipNnXz {]iv\-߃ AXoh {i≤-tbmsS ssIImcyw tNtø-≠-Xm-Wv. CuhI<br />

Imcy-ßsf°pdn®v I¿jI-cn-epw, Dev]m-Z-I-cn-epw, kwkv°-cWw \S-Øp-∂-h-cnepw hym]m-cn-I-fnepw<br />

Ah-t_m[w hf¿tØ-≠-Xm-h-iy-am-Wv. AXn-\m¬ I¿jI¿°pw, kwL-S-\-Iƒ°pw ASn-ÿm-\-ku-<br />

I-cy-߃ (B-ib hn\n-a-b, Dev]-∂-ß-fp-sS \ne-h-d(store)) km£y-s∏-Sp-ج, a‰p-\n-b-{¥-W-߃<br />

(tam-Wn-‰-dnw-Kv) XpdapJ-tØ-°p≈ Nc-°p-\o°w apX-emb {]hr-Øn-Iƒs°√mw t{]m’m-l-\m¿∞w<br />

{]Xn-^ew \evIpI-hgn KpW-\n-e-hmcw \ne-\n¿Øp-hm-\p≈ Hcp ]≤Xn hn`m-h\w sNtø-≠-Xm-Wv.<br />

h≥tXmXn-ep≈ hr£-hn-f-I-fqsS<br />

]p\xc[n-hm-khpw doπm‚ nwKv ]≤-Xnbpw<br />

1.4.4.1 1) tIc-f-Øns‚ Irjn `qan-bn¬ A©n¬ \mep-`m-K-hpw Zo¿L-Ime hnf-I-fmb \mfn-tI-cw,<br />

d_¿, Iip-h-≠n, Ipcp-ap-f-Iv, Gew, Im∏n, tXbne F∂nh Iø-S-°n-bn-cn-°p∂p F∂v apºv tcJ-s∏-Sp-<br />

Øn-bn-´p≠v. C∂p≈ sXßp-I-fn¬ Gdnb ]pw {]mbw sN∂-hbpw DXv]m-Z\ tijn-bpsS Imew<br />

Ign--hbpw BWv. Cu Ime-]-g-°-Øns‚ ÿnXn Hmtcm hnf-bp-sS-Im-cy-Øn-epw hyXy-kvX-am-Wv.<br />

tIc-hr-£-ß-fn¬ apX¬ 1 / 3<br />

hsc-bpw, Ipcp-ap-fIp sImSn-Iƒ 1 / 3<br />

apX¬ hscbpw, Iip-am-hn<br />

s‚ 2 / 3<br />

apX¬ hscbpw {]mbw sN∂-hbpw DXv]m-Z-\- £-a-X-bpsS A¥na L´-sa-Øn-b-hbpw BWv.<br />

d_¿ am{Xta 30 h¿j-Øns‚ Ah-km\w ]g-a-c-߃ apdn-®p-am‰n X¬ÿm-\Øv ssXIƒ \Sp-Ibpw<br />

sNøp-∂p-≈q. Imc-Ww, d_¿ I¿j-I¿°v \¬In-h-cp∂ ]p\¿Irjn (\-So¬) k_vkn-Un-Ifpw a‰-\ph-Zob<br />

t{]m’m-l-\-ß-fp-am-Wv. c≠m-a-Xm-bn, {][m\ Irjn {]tZ-i-ß-fn¬ F√mw tcmK-_m-[-bp-≈-<br />

Xn-\m¬ ASn-b-¥n-c-ambn ]g-bXpw, tcmK-_m[ Kpcp-X-c-am-bn-´p-≈ hr£-ßfpw apdn®p \o°n ssXIƒ<br />

h®p ]nSn-∏n-t°-≠-Xm-Wv. ]Ø-\w-Xn-´, Be-∏p-g, tIm´-bw, Fd-Wm-Ipfw Pn√-I-fn-¬ \m-en¬ Hcp `mKtØbpw<br />

thcp-No-b¬ tcmKw _m[n-®n-cn-°p-∂p. CSp-°n, hb-\mSv Pn√-I-fn-se Ipcp-ap-fIv Irjnbpw<br />

{ZpX-hm-´-Øns‚ sISp-Xn-bn¬s∏-´n-cn-°p-∂p. d_¿ Hgn-sI, Cu hnf-I-sf√mw ]c-º-cm-K-X-amb a‰p-hnti-j-Kp-W-߃<br />

C√mØ Xmgv∂ DXv]m-Z-\-£-a-X-bp-≈-h-bm-Wv. \mfo-tI-c-tØm-´-ß-fn¬ CS-hn-f-bmbn<br />

d_¿ Irjn-sN-øp-∂Xv Aim-kv{Xo-bhpw shdptX `qan ]mgm-°p∂ G¿∏m-SpamWv. Ipcp-ap-fIv apJyambpw<br />

Hcp CS-hn-f-bm-bmWv Irjn-sN-øp-∂Xv. sXßnepw a‰p ]e-hI hr£ß-fn¬ ]S¿Ønbpw CXv<br />

hf¿Ø-s∏-Sp-∂p. F∂m¬ Ct∏m-gsØ coXn-Iƒ F√mw Hcp bqWn‰v `qan-bnse DXv]m-Z\ £a-Xsb<br />

Ipd-bv°p-∂-Xn-\mWv CS-bm-°p-∂-Xv. `mhn-bn¬ Zo¿L-Im-e-hn-f-I-fpsS DXv]m-Z\-£-aX h¿≤n-°-Wsa-n¬<br />

hºn-®-tXm-Xn¬ ]pXnb ssXIƒ, hnti-jn®pw DXv]m-Z-\-£-a-X-Iq-Sn-bXpw tcmK-{]-Xn-tcm-[-<br />

ti-jn-bp≈Xpamb \√-bn\w ssXIƒ h®p-]n-Sn-∏n-°p-I-bpw, Aßns\ `qansb ]c-am-h[n D]-tbm-K-<br />

£-a-am-°p-Ibpw thWw.<br />

2) imkv{Xob coXn-bn-ep≈ doπm‚nw-Kpw, ]g-b-hsb ]p\x-c-[n-h-kn-∏n-°epw 15\pw 25\pw h¿j߃°n-S-bn¬<br />

\S-Øp-hm-\p≈ _rl-Ømb ]≤Xn Bcw-`n-t°-≠-Xm-Wv. Cu ]cn-]mSn e£y-an-Sp∂<br />

hnf-IfpsS Imcy-Øn¬ am{Xw HXp-°n-\n-dp-Øn-bm¬ aXn-bm-Ip-sa-nepw Cu hnfbv°mbn \o°n-hbv°-s∏´<br />

`qan-bpsS apgp-h≥ DXv]m-Z-\-ti-jnbpw hn]p-e-ambn {]tbm-P-\-s∏-Sp-tØ-≠-Xm-Wv. a‰-\p-tbmPy<br />

hnf-I-fp-ambn CS-I-e¿Øn imkv{Xo-b-amb coXn-bn¬ Iq´p-Ir-jn-sN-bvXv `qan {]tbm-P-\-£-a-am-°-Ww.<br />

IqSmsX hnf-Ir-jn-∏-Wn-Iq-Sm-sX, I∂p-Imen hf¿Ø¬, asÆm-en∏pw sh≈-s∏m-°hpw XS-p-a-Æns\<br />

kwc-£n-°p∂ {]h¿Ø-\-߃, ag-sh≈w sI´n-\n-dpØn Cu¿∏w \ne-\n-dp-Øp-I, Pe-tk-N\w \S-<br />

ØpI (sN-cn-hp-Ifpw Pe-t{km-X pw A\p-Iq-e-am-sW-n¬) CXym-Zn-Im¿jnI {]hr-Øn-Iƒ Irjn-bpambn<br />

GtIm-]n-∏n®p sNtø-≠-h-bm-Wv. DXv]m-Z\w h¿≤n-∏n-°p-∂-Xp-Iq-Sm-sX, {]mtZ-in-I-X-e-Øn¬<br />

DXv]-∂-ß-fpsS aqey-h¿≤\ D≠m-°p∂ Imcy-hpw Cu ]≤-Xn-bpsS apJy `mK-am-bn-cn-°-Ww. DXv]m-<br />

Z\ h¿≤-\-hn-eqsS BZmbw h¿≤n-∏n°pI F∂-Xp-am-{X-a-√, e£yw hbv°p-∂-Xv. Irjn-bn-S-ß-fnse<br />

a‰p {]hr-Øn-Ifpw ]c-kv]cw Iq´n-bn-W-°nbpw Dev]-∂-ßsf kwkv°-cn®pw \n¿±n-jvS-Kp-W-\n-e-hmcw<br />

\evInbpw aqey-h¿≤\ \S-Ønbpw IqSn-bm-WXv \n¿∆-ln-t°-≠-Xv.<br />

69


3) CØ-c-samcp ]≤-Xn-bv°m-h-iy-amb t{kmX- p-Iƒ {]mY-an-I-ambn [\-Im-cy-ÿm-]-\-ß-fpsS<br />

hmbv]-bn¬ \nt∂m, tI{µ-˛-kw-ÿm-\-k¿°m-cp-I-fpsS Iogn-ep≈ hnI-k\ ]≤-Xn-Isf GtIm-]n-®psImt≠m<br />

kam-l-cn-°m-hp-∂-Xm-Wv. hm´¿sjUv amt\-Pvsa‚n-\mbn k¿°m¿ \evIp∂ klmbw hn\ntbm-Kn®v<br />

aÆn-t‚bpw Pe-Øn-t‚bpw kwc-£-Whpw \S-Ømw. `£y-k-lm-b-]-≤-Xn -a-s‰mcp t{kmXm-Wv.<br />

{]mbw sN-∂Xpw tcmKw _m[n-®-Xmb sXßp-Iƒ sh´n-am‰n ]Icw ]pXnb ssXIƒ h®p-]n-<br />

Sn®p Ah-bn¬ \n∂pw BZmbw In´n-Xp-S-ßp-∂-Xp-h-sc-bp≈ ImesØ (sP-tÃ-j≥ ]ocn-b-Un-se)<br />

\jvShpw hcp-am-\-an-√m-bvabp≈ ImesØ D]-Po-h-\-Øn-\mbn `£y-k-lmb ]≤Xn hnlnXw hn\ntbm-Kn-°m-hp-∂-Xm-Wv.<br />

tIc-f-Ønse _mnwKv hyh-ÿ-bnse s{IUn-‰v sUt∏m-kn‰v (hm-bv]bpw \nt£-<br />

]hpw Xncn-®-S-hpw) tami-amb ÿnXn-bnem-sW∂ Imcyw s]mXpth AwKo-I-cn-°-s∏´ Imcy-am-Wv.<br />

AXn-\p-Im-c-W-ambn Nq≠n-°m-Wn-°-s∏-Sp-∂Xv hnP-b-I-c-ambn \S-∏n-em-°m≥ Ign-bp∂ (viable) ]≤-<br />

Xn-I-fpsS A`m-h-am-Wv. ]pXnb ssXIƒ hbv°p-∂-Xn\pw, {]mbw sN∂-hsb apdn-®p-am-‰p-∂-Xn-\pw,<br />

tcmKw h∂h ]p\x-c-[n-h-kn-∏n-°p-∂-Xn\pw Hcp _rlXv ]≤-Xn-bm-hn-jv°-cn-°p-tºmƒ [\-Im-cy-ÿm-<br />

]-\-ß-fpsS hmbv]m kuI-cy-ßsf ^e-{]-Z-ambn hn\n-tbm-Kn-°p-hm-\pw, Aßns\ a’c£a-X-bp-<br />

≈-Xpw, kpÿn-c-hpw, Du¿÷-kz-e-hp-amb Hcp Im¿jn-tIm-ev]m-Z\ hyhÿ tIc-f-Øn¬ ]p\x-ÿm-<br />

]n-°p-hm\pw Ign-bp-∂-Xm-Wv.<br />

I¿jI hmbv]m Im¿Up-Iƒ<br />

1.4.4.2. bYm-k-abw th≠hmbv]-Iƒ e`y-am-°p-∂Xv Dev]m-Z\w h¿≤n-∏n-°p-∂-Xn-\pw, Bh-iy-ap≈<br />

Dev]m-Z-t\m-]-I-c-W-ß-fpw, hfw, IoS-\m-in-\n-Iƒ F∂n-h -hm-ßp-∂-Xn\pw klm-b-I-c-am-bn-cn°pw hnhn[<br />

hnf-I-fpsS Irjnbpw AXn-\-\p-tbm-Py-amb `qhn-\n-tbm-Khpw, (A-tXm-sSm∏w Imen-k-ºØpw IqSn<br />

ka-\z-bn-∏n-®p-sIm-≠p-≈) DXv]m-Z\ {]h¿Ø-\-߃ \ΩpsS Irjn-bn-S-ß-fn¬ h¿jw apgp-h≥ hym]n®p<br />

\n¬°p∂ Hcp {]{In-b-bm-Wv. Im¿jnI hcp-am-\hpw h¿jw apgp-h-\p-≠m-Ipw. tIc-f-Øns‚ Im¿jn-<br />

I-ssien sNdp-InS hyh-kmb ÿm]-\-ß-fp-tS-Xn\p Xpey-am-Wv. Irjn-s®e-hp-I-fpw e`n-°p-∂- h-cpam-\hpw<br />

Hcp {]tXyI ImeØv am{X-sam-Xpßn \n¬°msX hym]n®v InS-°p-∂p. tXm´-hn-f-I-fpsS<br />

Imcy-Øn¬ Hcn-S-th-f-bn¬ BZm-btam Nnethm D≠m-Ip-∂n√. s]mXpth Ct∏mƒ \S-∏n-em-°n-h-cp∂<br />

hnf-hmbv]m ]≤-Xn-hm-bv]-Iƒ Hmt∂m-ct≠m {]mh-iy-ambn hnX-cWw sNøp∂ coXn I¿j-I-cpsS<br />

Bh-iy-߃ \nd-th-‰m≥ A]cym]vX-amWv. hmbv]m- Xp-I-bpsS Af-hn¬ am{X-a√, ka-bm-k-abw _p≤nap-´p-Iq-SmsX<br />

In´m-hp-∂-Xm-hWw hmbv]-Iƒ. AXn-\m¬ Inkm≥ s{IUn‰v Im¿Uv k{º-Zmbw Irjn-<br />

°m-tcmSv A`n-ap-Jy-ap≈ hmbv]m \S-]-Sn-bm-sW-∂v Dd-∏m-°m≥ Ign-b-Ww. kwÿm-\sØ Nne-_m-p-<br />

Iƒ Cu hmbv]m ]≤Xn Ah-X-cn-∏n®p Ign-n-´p-≠v. hn]p-e-am-sbmcp _mnwKv hyhÿ \ne-hn-en-cn-<br />

°p-∂-Xn-\m¬ (Hmtcm ]©m-b-Ønepw, hmWn-Py-_m-p-Ifpw kl-I-c-W-_m-p-Ifpw H∂n-e-[nIw D≠v)<br />

I¿j-I-cn-te°v hmbv]-Iƒ sNs∂-Øm≥ bmsXmcp {]bm-k-hp-an-√. Iq´mb Im¿jnI {]h¿Ø-\-<br />

߃ kwL-Sn-∏n-°p-hm-\mbn hn]p-e-amb ap≥ssI {]h¿Ø-\-hpw, hnI-k-\-irw-J-e-bpsS hn]p-e-amb<br />

hnX-c-Whpw GtIm-]n-®p-sIm≠v I¿j-I¿°v hmbv]-\¬Ip-tºmƒ _mns‚ hn\n-abs®e-hp-Ifpw<br />

KWy-ambn Ipd-bp-∂-Xm-Wv. kpÿn-chpw DXv]m-Z\ £aX \ne-\n-dp-Øp-∂-Xp-amb Hcp Im¿jnIhyhÿ<br />

tIc-f-Øn¬ sI´n-∏-Sp-°p-hm≥, I¿j-I-kw-L-߃, _mv DtZym-K-ÿ-∑m¿, k¿°m¿ {]Xn-\n-[n-Iƒ<br />

F∂nhsc√mw Hcp taibv°p Np‰p-an-cp∂v Btem-Nn-°p-∂Xv I¿j-I¿°v hmbv]m-ku-Icyw kpI-c-am-<br />

°p-∂-Xm-Wv.<br />

hnf C≥jz-d≥kv<br />

1.4.4.3 tIcfØns‚ apJy Irjn Zo¿L-Im-e-hn-f-I-fm-b-Xn-\meqw, Bt]-£nIambn \√ ag-hngvN e`n-<br />

°p-∂-Xn-\m-epw, Im¿jn-tIm-ev]m-Z-\-Øn-ep-≠m-Ip∂ Aÿn-c-Xbv°v apºn¬ I¿j-I¿ Iog-S-ßp-∂n-√.<br />

F∂m¬ tcmK-_m-[bpw IoS-i-eyhpw hcp-Øn-h-bv°p-∂ \jvSw XnI®pw KWy-am-Wv. hne-bnse Nm©m-<br />

´-ß-fpw, KpW-h-\n-e-hm-c-Ø-I¿®bpw hntZ-i-hym-]m-c-Øn-ep≈ Du∂¬ hcp-Øn-h-bv°p∂ \jvShpw<br />

KWy-am-Wv. DXv]m-Z-\-Ip-d-hn\v kwÿm\ k¿°m¿ \evIp∂ \jvS-]-cn-lmcw \S-∏n-em-°n-h-cp-∂Xv<br />

an\n-kvIqƒ hnf C≥jz-d≥kv (mis) ]≤Xnh-gn-bm-Wv. tI{µ-k¿°m¿ ]≤-Xn-bmb \mj-W¬ t{Im∏v<br />

C≥jz-d≥kv kvIow (NCIS)¬ tIc-f-Øns‚ hnf-Isf Dƒs∏-Sp-Øn-bn-´n-√. CXn-\p-Im-c-W-ambn D≤-cn-<br />

70


°m-dp-≈Xv hnf-hns\ kw_-‘n® ASn-ÿm\ ÿnXn hnh-c-I-W-°p-Iƒ Bh-iy-ap≈ Hcp \o≠<br />

Ime-tØ°v \evIm≥ tIc-f-Øn\v Ign-bp-∂n√ F∂m-Wv. CsXmcp Zqjn-X-h-e-bamWv. Irjn-bn¬<br />

\nt£-]-an-√msX ÿnXnhnh-c-°-W-°p-Iƒ D≠m-Ip-∂n-√. ÿnXn hnh-c-°-W-°p-I-fn¬ \n∂pw th≠<br />

hna¿i-\-]-c-amb ]T-\hpw \S-°p-∂n-√. hnf-Isf kw_-‘n® F√m-hn-h-c-ßfpw tiJ-cn-°p-hm≥ {Iam-<br />

\p-K-X-amb bmsXm-cp-b-Xv\-hp-an-√. tIc-f-Øns‚ Im¿jnI hyh-ÿ-bn¬ AS-ßn-bn-´p≈ hn]Xv `oj-<br />

Wn-Isf Ipd-bv°p-hm-\p≈ \n¿Æ-mb-I-amb Hcp Bizmk \S-]-Sn-X-s∂-bm-Wv hnf C≥jz-d≥kv kvIow.<br />

tIc-f-Øn¬ h≥tXm-Xn¬ Irjn-sN-ø-s∏-Sp∂ hnf-I-sf-°qSn Dƒs°m-f-fn-°-Ø-°-hÆw hnf C≥jzd≥kv<br />

]≤-Xnsb hn]p-eo-I-cn-°p-hm≥ tIcfw tI{µ-k¿°m-cn¬ t{]cW sNep-tØ-≠-Xm-Wv. tI{µhnf<br />

C≥jz-d≥kv kvIow Bh-iy-s∏-Sp∂ hnf-Isf kw_-‘n-°p∂ hnh-c-߃ tiJ-cn-°p-∂-Xn\pw<br />

a‰p-ambn {]tXyIw \nt£]w \S-Øp-hm≥ kwÿm\ k¿°m¿ Xøm-dm-h-Ww. kwÿm-\-k¿°m¿<br />

aptºm´p h®n-´p≈ C≥jz-d≥kv ]cn-]m-Snsb ]n¥p-S¿∂p hfsc ]cn-an-X-amb t{kmX- p-Iƒ ]mgm-<br />

°n-°-f-bp-∂-Xn-\p-]-Icw (Cu kwÿm\ ]≤-Xn GXp hn[-Øn-em-bmeqw DXv]m-Z-\-Øns‚ Hcp sNdnb<br />

`mKØv am{Xta FØp-∂p-≈p) tI{µ-hnf C≥jz-d≥kns‚ (NCIS) ]cn-[n-bn¬ tIc-f-Øns‚ tXm´-hnf-I-sf-°qSn<br />

Dƒs°m-≈n-°p-∂-Xn-\m-h-iy-amb hyh-ÿ-Iƒ krjvSn-°p-hm≥ tIc-f-Øns‚ ]cn-an-X-amb<br />

hn`-h- -߃ \nt£-]n-°p-∂-Xmhpw _p≤n. tZio-bm-Sn-ÿm-\-Øn-ep≈ Hcp hnf- C≥jz-d≥kv ]≤-Xnbv°p<br />

am{Xta tIc-f-Øn-\m-I-am-\-ap≈ apJy-hn-f-Isf sa®-s∏´ Hcp ]≤-Xnbv°v Iogn¬sIm≠v h∂p {]h¿Øn-<br />

∏n-°m-\p≈ Ign-hp-≠m-I-bp-≈p.<br />

1.4.5. hn]Wn {]m]rX<br />

1..4.5.1. hym]-c-Øn-\p-≠m-Ip∂ XS- -߃ : Xmcn^pw Xmcn-t^-X-c-hp-amb XS- -߃<br />

hymh-km-bnI ]ptcm-KXn t\Sn-bn-´p≈ cmPy-ß-fnse hn]Wn-I-fn-te°v \ΩpsS DXv]-∂-߃ IS-<br />

∂p-sN-√p-hm≥ hnLm-X-am-Ip∂ GXm\pw Xmcn-^pw, Xmcn-t^-X-c-hp-amb XS- -߃ Nne in£W߃°v<br />

(Nn-´bv°pw {Ia-Øn-\pw) hnt[-b-am-hp∂ Ah-k-c-Øn¬, Xmcn-t^-Xc \nb-{¥Wßfn¬ H∂mb<br />

ipNn-XzsØ kw_-‘n-®, km\n-´-dn-˛-ss^-t‰m-km-\n-´dn \S-]-Sn-{I-a-߃ F√mw-Xs∂ Cd-°p-aXn sNøp∂<br />

h≥InS hnI-knX cmPy-ß-fpsS Db¿∂-k-¬]߃°p \nc-°p∂ \nehm-c-Øn-emWv \njvI¿jn-<br />

°p-∂-Xv. Ah -hn-I-kzc cmPy-ß-fpsS Dev]-∂-ß-fpsS Imcy-Øn¬ XnI®pw hnth-N\m]c-ambn´mWv<br />

{]tbm-Kn-°p-∂-sX∂pw ImWmw. hfsc I¿°-i-amb km\n-´dn˛ss^t‰m-km-\n´dn hyh-ÿ-I-fmWv<br />

]e hnI-knX cmPy-ßfpw XpS¿®-bmbn A\p-im-kn-°p-∂-Xv. Ah-sb√mwXs∂ Btcm-Ky-]-cn-]m-e-<br />

Øn\v km[m-cW KXn-bn¬ \n¿t±-in-°-s∏-Sp∂ bp‡n-]-c-amb hyh-ÿ-Iƒ°v A∏p-d-ap-≈-h-bpw, hnIkz-c-cm-Py-߃<br />

A\p-jvSn-t°-≠-X-√mØ A\m-hiy hyh-ÿ-Ifpw BWv. F¥m-bn-cp-∂mepw, hnIkzc<br />

cmPy-ß-fpsS ImgvN-∏m-Sn¬ \n∂pw t\m°n-bm¬ km\n-´-dn-˛-ss^-t‰m-km-\n-´dn \S-]-Sn-Iƒ \nb-a-<br />

]-c-ambn (legally) A\phZ-\o-b-amb hym]-mtc-Xc XS- -am-sW-∂p-]-d-bmw.<br />

tIcfw A`n-ap-Jo-I-cn-°p∂ hn]Wn {]m]r-X-bpsS {]iv\-߃<br />

1.4.5.2 hn]-Wn-{]m-]r-Xsb kw_-‘n-°p∂ tIc-f-Øns‚ {]iv\-߃ A¥m-cmjv{S hn]-Wn-bn¬ am{Xsam-Xp-ßp-∂n-√.<br />

Ah C¥y≥ hn]-Wn-bn-te°pIqSn hym]n-°p-∂p. ImcWw AOA bpsS Cd-°p-aXn<br />

\n_-‘-\-Iƒ {]Imcw, Hcp DZm-l-c-h-XvIrX hym]m-c-hy-h-ÿ-bn¬ Nc-°p-I-fpsS kzX-{¥-amb Hgp-<br />

°n-\p≈ km≤y-X-bp-≈n-S-tØmfw a‰p cmPy-ß-fn¬ \n∂pw G‰hpw Ipd tXmXn-ep≈ (de minimis)<br />

sXnepw Im¿jnI Akw-kvIrX km[-\-ß-fpsS Cd-°p-aXn \S-∂p-sIm-≠n-cn-°p-tºmƒ tIc-f-<br />

Øn\v Ah-bp-ambn a’-c-Øn-te¿s∏-tS-≠-Xmbn hcp-∂-Xm-Wv. AOAbpsS hyhÿIƒ A\p-k-cn®v<br />

tIc-f-Øns‚ Im¿jn-tIm-ev]-∂-߃°v hn]Wn e`y-am-°m≥ t\cn-Sp∂ _p≤n-ap-´p-Isf XcWw sNøphm≥<br />

tI{µ-˛-kw-ÿm\ k¿°m¿ Xe-ß-fn¬ th≠ \S-]-cn-]m-Sn-Iƒ Bhn-jv°-cn-°p-∂-Xn-\p-]p-d-ta,<br />

AOA \S-∏n-em-°p∂ coXn-bn¬ A\p-t]-j-Wobamb am‰-߃ A\p-c-RvP-\-ß-fn-eqsS \ne-hn¬ hcptØ-≠-Xm-Wv.<br />

71


1.4.6 Xmcn^v \n¿Æbw<br />

1.4.6.1 Xmcn^v \n¿Æb tImUpw: C¥ym Kh¨sa‚ns‚ Ib-‰p-aXn˛C-d-°p-aXn \b-ßfpw<br />

Cd-°p-aXn sNø-s∏-Sp∂ hntZi Nc-°p-I-fpsS Af-hp-]-c-amb \nb-{¥-W-ß-fpw (-Iyp.-B¿.-F-kv.)- de<br />

minimis a‰p t]mep≈ Cd-°p-aXn _m≤y-ÿ-amb Imcy-ßfpwaqew tIc-f-Øn\p D≠m-Ip∂ hym]mc<br />

sshj-ayßsf adn-I-S-°m≥ Bh-iy-amb \S-]-Sn-Iƒ {lkz-Im-em-Sn-ÿm-\-Øn¬ ssIs°m-≈-Ww.<br />

temI-hym-]mc kwL-S-\-bp-sS(-U-ªyq.-Sn.-H.)hyh-ÿ-Iƒ \S-∏n¬ hcp-Øp-∂-Xn-\pX-Ip∂ Agn-®p-]-Wn-<br />

Iƒ tIc-f-Øns‚ Im¿jn-I-cw-KØv A\n-hm-cy-am-bn-Øo¿∂n-cn-°p-∂p. \ΩpsS Irjn-`q-an-bpsS 80 iXam-\hpw<br />

Zo¿L-Im-e-hn-f-Iƒ Iø-S-°p-∂-Xn-\m-epw, hnf-bv°mbn ImØn-cn-t°≠ CS-thf \o≠-Xm- -Ibmepw<br />

A°m-e-a-{Xbpw \nt£-]-k-lmbw AXym-h-iy-amWv. \ΩpsS hn`-h-t{km-X- p-Isf ]p\x-{I-ao-<br />

I-cn-°m-\pw, ]p\¿hn-X-cWw sNøp-hm\pw, a‰p cmPy-ß-fp-ambn hym]m-c-cw-KØv Xpey-A-h-k-c-Ønepw<br />

tbmKy-X-bnepw a’-cn-°p-hm≥ tIc-f-Ønse I¿j-I¿°v H∂p t\sc izmkw hnSp-hm-\pw, GXm≠v 5<br />

h¿j-Øn-\pw 10 \p anS-bn¬ IqSnb tXmXn-ep≈ \nt£-]-k-lmbw Bh-iy-am-Wv. Cu Ime-L-´-Øn¬<br />

temI-hym-]m-c-I-cm-dn-s‚(-F.-H.-F.)-Xm-cn-^p-Iƒ Npa-Øp-∂ -Im-cy-Øn¬ A\p-h-Z-\o-bhpw A¿l-hp-amb<br />

kpc-£m-hy-h-ÿ-Ifpw \S-]-Sn-Ifpw tIc-f-Øn\v A\p-Iq-e-am-°p-hm≥ A\p-c-÷-\-I-fn¬ kΩ¿±w sNep-<br />

Øp-Ibpw, B B\p-Iq-ey-ßsf \mw icn°v hn\n-tbm-Kn-°p-Ibpw thWw. AXns‚ ^e-ambn \ΩpsS<br />

I¿j-I¿°v hym]m-c-Øn¬ tijn B¿÷n-°p-hm≥ aXn-bmb kabw e`n-°p-Ibpw, \ΩpsS hn`-ht{km-X-<br />

p-Isf ]p\¿hn-X-cWw sNøp-∂-Xn\pw \ΩpsS a’-c-£-aX C°m-e-Øn-\n-S-bn¬ h¿≤n-∏n-<br />

°p-hm\pw Ign-bpw.<br />

2. Ah-km\h´ DdptKz ktΩ-f-\-ßfn¬ apºv \S∂ A\p-c-÷\ {ia-ß-fn¬ H∂pw Xmcn^p \nc-<br />

°p-I-fn¬ hcp-∂-Xmb hn]p-e-amb am‰-߃ ]cn-K-W-\bv°v h∂n-cp-∂n-√. ]mw Hmbn-en\pw tkmbm-<br />

_o≥ FÆbv°pw \mw Npa-Øp∂ hfsc XmW Xmcn^p \nc-°p-Iƒ shfn-s®-Æbv°v Gev]n® BLm-<br />

X-hpw, XpS¿∂p sIm{]-bp-sSbpw \mfn-tI-c-Øn-s‚bpw hne-Ø-I¿®bpw CXn\p \√ DZm-l-c-W-am-Wv.<br />

tkmtbm-_o≥ FÆ-bpsS ]c-am-h[n _u≠v Xmcn^v 45 iX-am\w Bbn \mw AwKo-I-cn-®-Xp-sIm≠v<br />

AXnepw Db¿∂ Hcp Xmcn^v ]mw Hmbn-en\v Npa-ØpI Akm-≤y-am-bn-Øo¿∂p. ]mwHm-bnepw shfns®-Æbpw<br />

XΩn¬ hn]-Wn-bn¬ InS-a-’-c-Øn-ep-am-Wv. ]mw Hmbn-ens\ am{X-ambn Xmcn-^n¬ GsX-<br />

nepw h¿≤-\hv sIm≠p-h-cp-∂-Xp-sIm≠v shfn-s®-Æ-bpsS hym]m-csØ klm-bn-°p-hm\pw Bhn-√.<br />

At∏mƒ D]t`m-‡m-°ƒ ]mw Hmbn-en¬\n∂pw tkmbm-_o≥ FÆ-bn-te°p Xncn-bp-∂-XmWv.<br />

3. AXp-t]mse tIc-f-Øns‚ Im¿jnI kº-Zvhy-h-ÿsb kmc-ambn _m[n°p∂XmWv d_-dns‚<br />

_u≠v Xmcn-^p-\n-c-°pw, Assπ-UvXm-cn^v \nc-°pw(40 iX-am\hpw 25 iX-am-\hpw bYm-{I-aw)-\n-Ps∏-Sp-Øn-bn-´p-≠v.<br />

AXn-\m¬ tZio-b-X-e-Ønepw temI-hym-]mc kwL-S\mX-e-Ønepw Xmcn^v \n¿Æbn-°p-hm≥<br />

Hcp tImUv hnI-kn-∏n-®p-sIm-≠p-h-tc-≠-Xp-≠v. AXm-Is´, AkwJyw sNdp-InS I¿j-Ip-<br />

Spw-_-ß-fpsS D]-Po-h-\-kp-c£ Dd-∏p-h-cp-Øp-∂Xpw, [m¿Ωn-I-\o-Xnbnepw XXz-ß-fnepw A[n-jvTn-Xam-bXpambn-cn-°-Ww.<br />

A{]-Im-c-ap≈ Hcp Xmcn^v \n¿Æb t_m¿Un\v cq]w \¬Im-\p≈ \S-]-Sn-Iƒ<br />

ssIs°m-≈-W-sa-∂mWv IΩn-j≥ \n¿t±-in-°p-∂-Xv. d_-dns\ Hcp Im¿jnI Dev]-∂-ambn ]p\¿hn-`-<br />

P\w sNøp-∂-Xp-ambpw CXv _‘-s∏-´n-cn-°p-∂p.<br />

1.4.6.2 Im¿jnI Dev]-∂-ß-fpsS ]p\¿hn-`-P\w<br />

1. {lkz-Ime ]cn-c-£-Iƒ \S-∏n-em-°p-∂Xv Cd-°p-aXn Xmcn-^p-I-fn¬ CS-s]-´p-sIm-≠m-Wv. temIhym-]m-c-kw-L-S\<br />

\n›-bn-®n-´p≈ _u≠v Xmcn-^p -\n-c-°p-I-fpsS ASn-ÿm-\-Øn-emWv AwK-cm-Py߃<br />

Cd-°p-aXn Nc-°p-I-fpsS ta¬ Xmcn-^p-Iƒ Npa-Øp-∂-Xv. Cd-°p-aXn sNø-s∏-Sp∂ Im¿jnI<br />

Dev]-∂-ß-fpsS ta¬ Xmcn-^p-Iƒ Npa-Øp-I-hgn {]tXyI ]cn-c£ sNøp-tºmƒ B Xmcn-^p-\n-c-°p-<br />

Iƒ Bt]-£n-I-ambn hymh-km-bnI Akw-kvIrX hkvXp-°-fpsS Xmcn-^p-I-tf-°mƒ hfsc IqSp-<br />

X¬ Db¿∂ \ne-hm-c-Øn-em-bn-cn-°pw. AXp-sIm≠v DXv]-∂-߃ Im¿jnI Dev]-∂-tam, hymh-kmbnI<br />

Dev]∂tam, hymhkmbnI Dev]-∂-tam, hymh-km-bnI Akw-kvIrX hkvXpthm F∂v hn`-Pn-<br />

°p-∂Xv hfsc {]k-‡-amb Imcy-am-Wv. Imc-Ww, B Xcw-Xn-cn-°-ens\ B[m-c-am-°n-bm-Wv A\p-h-Z-<br />

\o-b-amb Xmcn-^p-\n¿Æ-b-sa∂p k{º-Zmbw D]-tbm-Kn-®p-sIm≠v Hcp cmPysØ B`y-¥c hn]-Wnsb<br />

\nb-{¥n-°p-∂Xpw Xt±-i-ß-fnse Dev]m-Z-Isc ]cn-c-£n-t°-≠-Xpw.<br />

72


2. temI-hym-]mc kwL-S-\ (U-ªyq.-Sn.-H.)\ne-hn¬ h∂-Xn-\p-tijw d_-dns‚ hn`-P-\-Øns‚ Imcy-<br />

Øn¬ s]mcp-Ø-an-√mbva D≠m-bn-cn-°p-I-bm-Wv. kzm`m-hn-I -d-_-dn-s\(-F≥.-B¿.)-Hcp kwkvI-cn® Dev]-<br />

∂-ambn Xcw-Xn-cn-®p-sIm≠v AXns\ Hcp hymh-km-bnI Akw-kvIrX ]Zm¿∞-ambn ]cn-K-Wn- -°p-∂-<br />

Xn-\m¬ d∫-dns‚ ta¬ Npa-Øm-hp∂ ]c-am-h[n A\p-h-Z-\o-b-am-b(-_u≠v td‰v)-Xm-cn^v \nc°v 40<br />

iX-am\w BWv. GXm-bm-epw, Im¿jnI DXv]-∂-ß-fmbn Xcw-Xn-cn-°-s∏-´n-´p≈ a‰p Im¿jn-I-hn-`-hß-fp-sS<br />

(-Hcp ]t£ Ah-bn¬ GXm\pw DXv]-∂-߃, ]cp-Øn-bpw, Icnºpw DZm: hymh-km-bnI<br />

Akw-kvIrX hkvXp-°-fmbn D]-tbm-Kn-°-s∏-Sp-∂p-s≠-nepw) ]c-am-h[n Npa-Øm-hp∂ Xmcn^v \nc°v<br />

C¥y-bn¬ 100 iX-am\w BWv. F∂m¬ apºv hym]m-c-sØbpw Xmcn-^n-s\bpw kw_-‘n®v Icmdn¬(-Km-´n¬˛General<br />

Agreement <strong>on</strong> Tariff and Trade) C¥ym Kh. kΩXw aqfnb ImesØ Im¿jnI<br />

hym-km-bnI DXv]-∂-ß-fpsS hn`-P\Øn\v C∂v {]k‡nX \jvS-s∏-´n-cn-°p-∂-Xn-\m¬ c≠m-a-sXmcp<br />

hn`-P\w hnti-jn-®pw, Im¿jn-I-hym-]mcw temI-hym-]mc kwL-S-\(-U-ªyq.-Sn.-H.)-bpsS \nb-{¥-W-Øn¬<br />

h∂n-cn-°p∂ amdnb kml-N-cy-Øn¬ Hcp ]p\¿hn-`-P\w AXy-¥m-t]-£nX-am-Wv. Ib-dn-s‚-bpw, NW-<br />

Øn-s‚bpw Imcyw CXp-t]mse Xs∂-bmWv. A∂sØ kml-N-cy-Øn¬(-Km-´n-s‚) d∫-dn-s‚bpw Ibdn-s‚-bpw,<br />

NW-Øn-s‚bpw Cd-°p-a-Xnbv°v t{]m’m-l\w In´n.(-Im-cWw B`y-¥-c-hn-ebpw A¥m-cmjv{S-hn-ebpw<br />

XΩn-ep≈ A¥cw Hcp \n¿±njvS ]cn-[n-bn¬ Ihn-n-cp-∂p)- C-Øcw Cd-°p-a-Xn-Iƒ<br />

aqe-ap-≠mb ISpØ {]Xym-Lm-X-߃ tIc-f-Øns‚ Xoc-{]-tZ-i-ß-fn¬ Xma-kn°p∂ \qdm-bn-c-°-W-<br />

°n\v P\-ß-fp-sS (-A-h-cn¬ `qcn-`m-Khpw Zmcn-{Z-tc-Jbv°v Xmsg (_n.-]n.-F¬.)Xmsg-bp-≈-h-cm-Wv).<br />

Ib-dp-ev]m-Z-\-ta-J-e-bn¬ sXmgn¬ sNøp-∂-h-cpsS D]-Po-h\w kpc-£-am-°p∂ GI-am¿§hpw AS-®ncn-°p-I-bm-Wv.<br />

am\-hn-Ihpw, kº-Øn-I-hp-ambn C{X henb am\-ap≈ {]iv\-߃°v {lkz-Im-e-tØs°-nepw<br />

Hcp ]cn-lm-c-Øn-\mbn d∫-dn-s\-bpw, Ib-dn-t\bpw Im¿jnI Dev]-∂-ß-fmbn ]p\¿hn-`-Pnt°≠Xm-sW∂v<br />

IΩn-j≥ Icp-Xp-∂p.<br />

3. apºp-]-d s]mcp-Ø-t°Sv Xncp-Øp-hm≥ C¥ybv°v Hc-h-kcw h∂p-tN¿∂n-cn-°p-∂p. tZmlm<br />

a{¥n-Xe ktΩ-f\w Cu hI {]iv\-߃ N¿® sNbvXv A\p-c-RvP\-Øn\v Imem-h[n Hcp h¿j-tØ-<br />

°p-IqSn \o´nbn´p-≠v. Irjnkw_-‘n® Icm-dn-s‚ (F.-H.-F.) (aq-∂mw-L´w/2002 am¿®v apX¬ 2003<br />

am¿®v hsc)-ta-ep≈ A\p-c-RvP\ N¿®-Iƒ \S-∂p-h-cn-I-bmWv. ASp-Ø-k-tΩ-f\w saIvkn-t°m-bnse<br />

Im≥Iq-Wn¬ h®p-tN-cp-hm≥ \n›-bn-®n-cn-°p-∂p. AXn-\m¬ d_¿, NWw, Ib¿ F∂n-h-t]m-ep≈hsb<br />

hymh-km-bnI Akw-kvIr-X-h-kvXp-°p-tfbpw ]cp-Øn-sb-t∏mse Im¿jnI Dev]-∂-ambn ]p\¿ hn`-<br />

P\w \S-Øn-°n-´p-hm-\m-h-iy-amb F√m \S-]-Sn-Ifpw Im≥Iq¨ ktΩ-f-\-Øn-\p-apºv Xs∂ ssIs°m-<br />

≈p-hm≥ kwÿm\ k¿°m-cn-t\bpw tI{µ k¿°m-cn-t\bpw IΩn-j≥ Blzm\w sNøp-∂p. hensbmcp<br />

P\-hn-`mKw sNdp-InS I¿j-I-cpw, \ma-am{X Irjn-°mcpw Poh-k-‘m-c-W-Øn\v Cu Dev]-∂ß-sf-bmWv<br />

B{i-bn-°p-∂-sX∂pw Ct∏mƒ \ne-hn-ep≈ Im¿jn-tIm-ev]-∂-ß-fpsS hn`-P\w AhcpsS<br />

D]-Po-h\ kpc-£sb tZmj-I-c-ambn _m[n-°p∂p F∂ \·-bm-Ym¿∞yw ]p\¿hn-`-P-\-Øn\v<br />

i‡-amb Hcp \ymbw IqSn-bm-Wv.<br />

{lkz-Ime, a≤y-Ime \S-]-Sn-Iƒ<br />

1.4.7 B`y-¥c klmb \S-]-Sn-Iƒ<br />

I¿j-I¿°pw, hnin-jym, sNdp-InS I¿j-I¿°pw, \ma-am{X Irjn-°m¿°pw hcp-am-\-h¿≤-\hv<br />

hmKvZm\w sNøp-∂, hym]m-c-Ønepw B`y-¥c Dev]m-Z-\-k-lmb taJ-e-I-fnepw Hcp Iq´w Bizm-k-<br />

\-S-]-Sn-Iƒ Bkq-{XWw sNtø-≠-Xp-≠v. AØcw [\-k-lmb ]≤-Xn-Iƒ, Xmßp-hn-e-bnepw, hne-kpÿn-cXm<br />

\S-]-Sn-Ifpw am{Xw HXp-ßn-\n-∂m¬ t]mc, adn®v Dev]m-Z\w h¿≤n-∏n-°p-∂-Xn-\p-IqSn ]n¥pW<br />

\¬Ip∂ klmb \S-]-Sn-Ifpw hn`m-h\w sNtø-≠-Xm-Wv. AØ-c-samcp ]mt°-Pn¬ Xmsg-]-d-bp∂<br />

\S-]-Sn-Iƒ Dƒs∏-S-W-sa∂v \n¿t±-in-°p-∂p.<br />

\nb-am-\p-kr-X-amb G‰hpw Ipd- -Xm-ßp-hn-e(-Fw.-F-kv.-]n.)-tI-c-f-Ønse Ic-Irjn hnf-Iƒ°pw<br />

IqSn hym]n-∏n-°pI. Fw.-F-kv.-]n.bpsS ASn-ÿm-\-Øn¬ C¥y≥ ^pUvtIm¿∏-td-j≥(-F-^v.-kn.-sF.)-<br />

`-£y-[m-\y-߃ kw`-cn-°p∂ k{º-Zmbw XpS-c-W-sa∂v s{]m: A`n-PnØv sk≥ A≤y-£-\m-bncp∂˛""C¥ybv°v<br />

Hcp Zo¿L-Ime `£y-[m-\y-\-b-Øn-\mbn cq]o-I-cn-°-s∏´ D∂-X-Xe kanXn'' ip]m¿i<br />

sNbvXn-´p-≠v. B ip]m¿ibv°v kam-¥-chpw A\p-]q-c-I-hp-am-bn, sNdp-InS I¿j-cp-sSbpw \ma-am-{X-<br />

73


Ir-jn-°m-cp-sSbpw Im¿jn-tIm-ev]-∂-߃°v \jvS-hn-e-bp≈ hn]-Wn-bpsS ImeØv Ah-cpsS D]-Poh-\-kp-c-£-bv°mbn<br />

th≠ Bizmk \S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-°p-hm≥ temI-hym-]m-c-kw-L-S-\<br />

(Uªyq.-Sn.-H.) bv°v A[n-Im-c-ap-≠v.<br />

temI-hym-]m-csØ kw_-‘n-®n-S-tØm-fw, Cd-°p-aXn Xmcn-^p-\n-c-°p-Iƒ am‰n \n¿Æ-bn-°m-\p≈<br />

Ah-k-c-ßfpw hyh-ÿ-Ifpw D≠v. A¥m-cmjv{S hne-bn¬ hºn® Nm©m-´hpw, Cd-°p-a-Xn-bpsS IpXn-<br />

®p-I-b-‰hpw D≠m-Ip-∂-Xns‚ ^e-ambn Zpcn-X-a-\p-`-hn-t°-≠n-h-cp∂ Irjn-°msc kwc-£n-°p-hm≥,<br />

`£y-[m\yßfpsS Imcy-Øn¬, A`n-PnXv sk≥ IΩn‰n Nne ip]m¿i-Iƒ sNbvXn-´p-≠v.<br />

D]-Po-h\ kpc-£m-t_m-Ivkn-s‚(Livelihood Security Box)-]-cn-[n-bn¬ \n∂p-sIm≠v Cd-°p-a-Xnbn¬<br />

Af-hp-]-c-amb \nb-{¥-W-߃(Iyq.-B¿.-F-kv.)]p\xc\p-im-kn-°p-hm≥ Irjnsb kw_-‘n®<br />

Icm-dn(-F.-H.-F.)-s‚ -A\pcRvP\ N¿®-I-fn¬ C¥ybv°v Bh-iy-s∏-Sm-hp-∂-XmWv. bYm¿∞-Øn¬<br />

Im¿jn-tIm-Xv]-∂-ß-fpsS Cd-°p-a-Xn-bpsS Af-hn-t\bpw tXmXn-t\bpw kw_-‘n® \nb-{¥-W-߃<br />

(-Iyq.-B¿.-Fkv.), `£y kpc-£-bp-sS-bpw, {KmaoW hnI-k-\-Øn-s‚bpw ASn-b-¥n-c-c-£-bv°m-bn, hnIkz-c-cm-Py-߃<br />

]n¥p-Scm-\p≈ Ah-Imiw F.-H.-F.bpsS C∂p \n-ehnen-cn-°p∂ N´-°q-´n-\p-≈n¬<br />

\n∂psIm-≠p-Xs∂ ÿm]n-°m-hp-∂-Xm-Wv.<br />

Dev]m-Z\w h¿≤n-∏n-°p-hm-\pw, I¿j-I\v kpÿn-c-amb hcp-am\w e`n-°p-∂-Xn\pw If-sam-cp-°p-<br />

∂, hnf C≥jp-d≥kp-t]m-ep≈ {KmaoW hmbv]m klm-b-߃ e`y-am-°p∂ `mh-\m-]q¿Æ-amb ]cn-<br />

]m-Sn-I-fpw, hn`-h-kw-`-c-W-hpw, DXv]-∂-kw-kvI-c-W-hpw, hn]-Wn-{]m-]y-Xbpw kpI-c-am-°p∂ \qX\<br />

]cn-]mSnIfpw, hnf-sh-Sp-∏n-\p-ti-j-ap≈ kwkvI-c-W-Øn\v t{]m’m-l\w, aqey-h¿≤-\bv°v klmbw,<br />

hn]-W-k-l-I-cW kwL-ß-fpsS cq]o-I-c-Ww-˛-Xp-S-ßnb Hcp-Iq´w \b-]-cn-]m-Sn-Iƒ Bhn-jvI-cn-t°-<br />

≠-Xm-Wv.<br />

hnZ-Kv≤hpw _lp-in-£W \b-Øn-e-[n-jvTn-X-amb Kth-jWw Xmsg-∏-d-bp∂ taJ-e-bn¬ Bhnjv°-cn-°p-I.<br />

F) tIc-f-Øns‚ Irjn°pw Im¿jn-I-hym-]m-c-Øn-\w(-Im¿jn-I-k-º-Zvhy-h-ÿbv°v BsI-bpw)-\n-c-<br />

¥chpw kpÿn-c-hp-amb Du¿÷-kz-eX \¬Ip-hm-\m-h-iy-amb hnhn[ cq]-Øn-ep≈ B`y-¥c<br />

klmb ]cn-]m-Sn-Iƒ Bkq-{XWw sNøpI.<br />

_n) CØcw ]cn-]m-Sn-Iƒ Uªyq.-Sn.-H. bpsS \n¿t±-i-ß-fp-ambn s]mcp-Ø-s∏-Sp-∂-hbpw Ahbv°p<br />

A\p-]q-c-Ihpw Bb coXn-bn¬ kwhn-[m\w sNøp-I.<br />

kn) L´w-L-´-ambn \S-∂p-h-cp∂ Uªyq.-Sn.-H. bpsS IqSnbmtem-N-\-I-fn¬ C¥y-bpsS i‡-amb \ne-<br />

]m-Sp-Iƒ IqSp-X¬ {]_-e-am-°p-hm-\p≈ A\p-c-RvP\-X-{¥-߃ sa\-s-Sp-°p-I.<br />

1.4.7.1 DXv]m-Z-\-Øn-\p-ff {]Xy-£-k-lm-bhpw tIc-f-Øns‚ Im¿jn-I-cw-KsØ khn-tij<br />

kml-N-cy-ßfpw<br />

1. Cu cmPysØ Im¿jn-I-ta-J-e-bn¬ hmKvZm\w sNø-s∏-Sp∂ B`y-¥c klm-b-Øns‚ Gdn-b-`m-<br />

Khpw Hcp ]nSn k_vkn-Un-I-fm-Wv-˛-A-h-bn¬ apJyw DXv]-∂m-[n-jvTn-X-a-√m-Ø (-D-Xv]-∂-Øns‚ Imem-<br />

Im-e-ap-≠m-Ip∂ {]tXyI hn[n hnln-X߃ IW-°n-se-Sp-°p-∂-X-√m-Ø)-Nne {]tXyI klm-b-߃<br />

(Inputs) BWv. {]tXy-In®pw hf-߃, IoS-\m-in-\n-Iƒ, hnZyp-O-‡n, Pe-tk-N\w F∂nh k_vkn-<br />

Un-bmbn \¬Ip-I-bm-Wv. Dev]-∂m-[n-jvTn-X-amb klm-b-ß-fm-Wv-˛-G-‰hpw Ipd Xmßp-hn-e(-Fw.-<br />

F-kv.-]n.)bpw k¿°m-cns‚ B`n-ap-Jy-Øn-ep≈ DXv]∂ kw`-c-Whpw XpS-ßnb klm-b-߃ F√mw<br />

hym]m-csØ Ak-¥p-e-am-°p-∂-h-bpw, Bw_¿ t_mIvkn¬s]-Sp-∂-h-bp-am-Wv. AtX-k-a-bw, Ahcpam-bn-´p≈<br />

klm-b-Øn-s‚-bpw, Fw.-F-kv.-]n. \nc-°n-ep≈ Dev]∂ kw`-cWØns‚bpw Nne-hp-I-fpsS<br />

IqSp-X¬ `mchpw hln-°p-∂Xv tI{µk¿°m-cm-sW-n¬, sshZyp-Xn, Irjn-°p≈ Pte-k-N-\w, F∂nh-bpsS<br />

Nnehv hln-°p-∂Xv AXmXv kwÿm-\-k¿°m-cp-I-fp-am-Wv.<br />

2. Irjnbv°v \¬Ip∂ \ne-hn-ep≈ B`y-¥-c-k-lm-b-ß-fm-b-˛-hf k_vkn-Unbpw kw`-c-W-hn-ebpw<br />

hnX-cWw sNøp-∂-Xn¬ kzX-kn-≤-amb _e-lo-\-X-I-fp-≠v. c≠pw kwÿm-\-߃°pw {]tZ-i-߃°pan-S-bn-ep≈<br />

A¥-c-ßsf aq¿On-∏n-°p-∂-h-bm-Wv. hf k_vknUn Dev]-∂m-[n-jvTn-X-a-s√-nepw, Cu<br />

klmb-Øn¬\n∂pw t\´-ap-≠m-°p-hm-\p≈ Ah-k-csØ Pe-tk-N-\w, hnf-I-fpsS sXc-s-Sp-∏v(-<br />

74


DZm. apJy-[m-\y-hn-f-Itfm \mWy-hn-f-I-tfm)- F∂o a‰p LS-I-߃ i‡n-bmbn kzm[o-\n-°p-∂p-≠v.<br />

agsb B{i-bn-°p∂ {]tZ-i-߃°v, `£y-[m-\y-ß-f-√m-Ø-tXm, \mWy-hn-f-I-f-√m-ØtXm Bb hnf-<br />

Iƒ Irjn-sN-ø-s∏-Sp∂ {]tZ-i-߃°v, CØcw klm-b-ß-fn¬ \n∂pw {]tbm-P\w e`n-°p-∂n-√.<br />

3. kw`-c-W-hne Dev]-∂m-[n-jvTn-X-am-I-bm¬ Cu klmbw kz¥w Bhiyw Ign--Xn-\p-tijw<br />

hn]-Wn-bn¬ FØn-°m≥ [mcmfw an®w hnf D¬∏m-Zn-∏n-°p∂ {]tZ-i-߃°mWv sN√p-∂-Xv. Chn-sSbpw,<br />

]©m-_v, lcn-bm-\, DØ-c-{]-tZ-i-Øns‚ ]Sn-m-dp-`m-K-߃, B{‘-{]-tZ-ins‚ Xoc-Pn-√-Iƒ<br />

F∂n-hn-S-ß-fmWv IqSp-Xepw t\´-߃ sImøp-∂-Xv. Cu {]tZ-i-ß-fnepw kwÿm-\-ß-fn-epw -Xs∂<br />

kw`-c-W-hn-e-bpsS t\´-߃ [mcmfw hnf an®w Ip∂p-Iq-Sp-∂-h¿°p-am{XamWv. F∂m¬ Ahn-S-ßfnse<br />

D]-Po-h-\-Øn\p Irjn-sb-am{Xw B{i-bn-°p∂ sNdp-In-S-°m¿t°m, \ma-am{X I¿j-I¿t°m<br />

bmsXm-cp-hn[ {]tbm-P-\hpw Fw.-F-kv.-]n. bn¬-\n∂pw e`n-°p-∂n-√. F∂m¬ Dev]m-Z-\-®n-ehv Im¿jn-<br />

I-k-aq-l-Ønse F√m hn`m-K-Øn\pw H∂p-X-s∂-bm-Wv. AtX-k-abw C≥]p´v(hfw apX-em-b-h-bn-epsS-bp-≈)-k-_vkn-Un-Iƒ<br />

Bt]-£n-I-ambn Ipd-®p-IqSn Xpey-X-tbmsS e`y-am-Ip-∂p-≠v. tIc-f-Øns‚<br />

`q{]-Ir-Xn-h-®p-t\m-°n-bm¬ AXns‚ AXy¥w \nt∑m-∂X kz`m-hw-sIm≠p {]Ir-Xym-Xs∂ `£y-<br />

[m-\y-hnf Irjnbv°v [mcmfw sshj-ay-ßfpw ]cn-an-Xn-Ifpw D≠v. `£y-[m-\y-Irjn samØw<br />

Im¿jnI£a-X-bp≈ `qan-bpsS 1 / 5<br />

`mK-tØ°v Hcpßn \n¬°p-∂p. AXpw {]mtbW \nc-∏m-b(-k-a-Xe)-{]-tZ-i-ß-fn¬<br />

am{Xw. Cu {]tZ-iØv tami-s∏´ Pe-hn-\n-tbmK \nb-{¥-W-Øns‚ ^e-ambn hf-<br />

Øns‚ BKn-cWw Ipd-hm-b-Xn-\m¬ {]tbm-K-Øns‚ Imcy-£-a-Xbpw Xptemw XmWXpw Aßns\<br />

hf-Øns‚ D]-tbmKw hfsc Ipd-hpam-Wv. AXn-\m¬ tIc-f-Øn\v Xmßp-hn-e-bn-eq-sSbpw, hfw k_vkn-<br />

Un-bm-bp-ap≈ klmbw aqehpw kzX-kn-≤-amb ]cn-a-Xn-I-fm¬ {]tbm-P\w In´p-∂n-√. `£y-[m-\y-ßfpsS<br />

Imcy-Øn¬, hnti-jn®pw Acn-bpsS Imcy-Øn¬ bmsXmcp an®-hp-ans-√∂p≈Xn-\m¬ [m\y-߃°pff<br />

Fw.-F-kv.]n.bn¬\n-∂pw {]tbm-P-\ta C√. ]ns∂ {]tbm-P\w In´p∂ GI DXv]∂w \mfn-tI-cam-Wv.<br />

sIm{]-bpsS cq]-Øn¬ Fw.-F-kv.-]n. bpsS Iogn¬ kw`-cWw \S-°p-tºmƒ am{X-am-Wv AXv.<br />

F.-H.-F. s‚ \n_-‘-\-Iƒ°v CXv A\ptbmPy-a-√. Npcp-°-Øn¬ tIc-f-Øns‚ samØw Irjn-`q-anbpsS<br />

4/5 `mKsØ hnf-I-fmb d_¿, \mfn-tI-cw, Ipcp-ap-f-Iv, Iip-h-≠n, Gew, Im∏n, tXbne F∂o<br />

kwÿm-\-Øns‚ apJy-hn-f-Iƒs°ms° Xs∂ tI{µ-k¿°m¿ hmKvZm\w sNøp∂ B`y-¥-c-k-lm-b-<br />

Øn¬\n∂pw ]d-b-Ø° {]tbm-P-\-sam∂pw e`n-°p-∂n-√.<br />

4. Irjn°v tI{µ-k¿°m¿ \¬Ip∂ B`y-¥-c-k-lmbw XpS¿∂p e`n-°p-sa-n-epw, klm-b-]-≤-Xn-<br />

Iƒ C¥y-bnse F√m {]tZ-i-߃°pw kwÿm-\-߃°pw CS-bn¬ Xpey-X-tbmsS hnX-cWw sNøs∏-Sp∂p<br />

F∂p-d-∏m-°p-∂- hn-[-Øn¬ ]p\x-kw-L-Sn-∏n-t°-≠-Xm-bn-´p-≠v. AXv Im¿jnI kaq-l-Ønse<br />

hnhn[ hn`m-K-߃°n-S-bn¬ Xpey-ambn FØn-t®-cm≥ C∂sØ hnX-c-W-coXn klm-b-I-c-a-√. tIc-f-<br />

Ønse Irjn-bv°v(-tI-c-f-Øns‚ am{X-a-√, `qan-im-kv{X-]-c-am-bn-˛-{]Ir-Xn-ZØ t{kmX- p-I-fpsS {]tXy-<br />

I-X-aq-ew, Zp¿§-a-ß-fmb ]¿∆-X-ß-fpw, ae-I-fpw, Ip∂p-I-fpw, K¿Ø-ßfpw \nd A¿≤-ln-am-eb<br />

{]tZ-i-߃t]m-ep-≈-h-bv°pw, sshj-ay-߃ \nd kam-\-{]-tZ-i-߃°pw cmPysØ G‰hpw IqSp-<br />

X¬, agsb B{i-bn®v Irjn-sN-ø-s∏-Sp∂ AXn-hn-im-e-amb `qan-bp≈ kwÿm-\-߃°pw) kzm`m-hn-<br />

I-ambn C∂sØ cq]-Øn-ep≈ B`y-¥-c-k-lm-b-߃ Dƒs°m-≈p-hm≥ Ign-bmØ kml-N-cy-Øn¬,<br />

hnti-jn®pw tIc-f-Øns‚ {]tXy-I-co-Xn-bn-ep≈ DXv]m-Z-\-hy-h-ÿ-bv°pw, amXr-Ibv°pw tbmPn-®-hn-<br />

[-Øn¬ tI{µ Im¿jn-I- k-lmb ]≤-Xn-Iƒ ]p\xkwL-Sn-∏n-t°≠Xmh-iy-am-Wv. tIc-f-Øns‚<br />

ÿnXnbv°v kam-\-amb kzX-kn-≤-amb ]cn-an-Xn-Iƒ D≈ C¥y-bnse CXc {]tZ-i-߃°pw KpW-Ic-am-I-W-sa-n¬<br />

klmb ]≤-Xnbv°v ]p\x-kw-L-S-\-bm-hiyw Xs∂-bm-Wv.<br />

5. tIc-f-Øns‚ {]tXy-I-{]iv\w Zo¿L-Im-e-hr-£-hn-f-I-fpsS Hcp apJy-`m-K-Øns‚ ]p\¿\-Soepw<br />

(do-πm‚n-Kpw) -]p-\x-c-[n-hm-k-hp-am-I-bm¬, AXn∂v hºn® tXmXn-ep≈ klm-b-]-≤-Xn-bmWv Bh-iyap-≈-Xv.<br />

ImcWw, Zo¿L-Ime hnf-Iƒ°v kzm`m-hn-I-am-bn, Zo¿L-Im-em-Sn-ÿm-\-Øn-ep≈ apX¬\nt£]w<br />

thW-sa-∂-Xn-\p-]p-d-sa, h≥tXm-Xn¬ doπm‚nw-Kpw, ]p\x-c-[n-hm-khpw \S-∏n-em-°p∂ ]cn-]m-<br />

Sn-I-fn¬ ]p-sIm-≈p∂ I¿j-I¿°v 5 \pw 10 \pw h¿j-߃°v CS-bv°p≈ A¥-cm-f-L-´-sØ(-sPtÃ-j≥<br />

]ocn-b-Uv)- ]-´n-Wn-Iq-SmsX XcWw sNøp-∂-Xn\v (tI-{µ)- k-lmbw A\p-t]-£-Wo-b-am-Wv.<br />

DXv]m-Z-\-£-aX Ipd-Xpw {]mbw-sN-∂-h-tbm, tcmK-_m-[n-Xtam Bb hr£-ß-fm-sW-nepw Ipd<br />

hcp-am\w \¬In-s°m-≠n-cn-°p-∂-Xmb hr£-ßsf apdn-®p-am-‰p-∂-Xns‚ ^e-ambn Irjn-°m¿°p-≠mhp∂<br />

Dev]m-Z-\-\-jvS-Øn\p ]cn-lm-c-ambn tI{µ-k-lmbw e`y-am-°-Ww. CØcw B`y-¥-c-k-lm-b-<br />

75


߃°v tIcfw XnI®pw A¿l-am-sW∂p i‡-ambn hmZn-°p-hm≥ {ia-߃ \S-Ø-Ww. Cu cmPysØ<br />

Irjn-°m-h-iy-amb tI{µ-˛-kw-ÿm\ klm-b-߃°v amdn hcp∂ ho£-W-ß-fn¬ t\m°nbm¬ tIcf-Øns‚<br />

bYm¿∞ hkvXp-\njvTm kml-N-cy-߃ \nanØw tIc-f-Øn-s‚ {]tXyIÿnXn-bn¬ klmb-Øns‚<br />

Bhiyw D∂-bn-°p-hm≥ i‡-amb t{]cW sNep-Øp-hm≥ aXn-bmb Imc-W-ap-≠v.<br />

6. Ncn-{X-]-c-ambn t\m°n-bm¬, Irjnbv°p \¬In-h-∂ncp∂ klm-bw, hnI-k-\ -]-cn-]m-Sn-IfpsS<br />

N´-°q-Sn-sem-Xp-ßn-°n-S-°p-I-bm-bn-cp-∂p. `utam-]-cn-X-e-Øns‚ s]mXp-P-e-tk-N\ ]≤-Xn-Iƒ t]m-ep≈<br />

ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\-am-bn-cp-∂p. ]n∂oSv, kzIm-cy-X-e-Ønepw s]mXp-X-e-Ønepw `qK¿`-Pew<br />

Ipg¬In-W-dn-eqsS NqjWw sNøp-∂-Xn-\mbn°qSn B klmb ]cn-]mSn hnI-kn-∏n-®p. XpS¿∂v kzImcy-`q-an-I-fn-se<br />

agsb B{i-bn®p Irjn-sN-øp∂ {]tZ-i-ß-fnse aÆp kwc-£n-°p-∂-Xn\pw IqSn hym]n-<br />

∏n-®p. ASp-Ø-Im-eØv k¿°m¿ klmbw ]e-hn[ `qhn-I-k\ {]h¿Ø-\-߃°m-bn-˛-D-Zm. tZiob<br />

\o¿adn amt\-Pvsa‚ v ]≤-Xn-bv°pw, Xcn-ip-`q-an-bpsS hnI-k-\-]-cn-]m-Sn-Iƒ°pw kzIm-cy- `q-hn-I-k-\-<br />

Øn-\pw, aÆp-kw-c-£-W-hp-ambn _‘-s∏´ ]cn-]m-Sn-Iƒ°pw-IqSn hym]n-∏n-°p-I-bp-≠m-bn-´p-≠v. CØcw<br />

]≤-Xn-Ifn¬ A¥¿`-hn-®n-´p≈ {][m-\- XXzw `qan-bp-sS(-a-Æpw)-P-ehpw a‰pw Dƒs∏sSbp≈ {]Ir-Xn-<br />

ZØ t{kmX- p-I-fpsS imkv{Xo-b-am-b (-Im¿jn-I)-hn-I-k-\-Øn-eqsS cmPy-Øns‚ kp{]-[m\ kmº-<br />

ØnI am¿§-amb Irjnbv°p klmbw hym]-I-am-°pI F∂ I¿Øhyw \nd-th-‰pI F∂-Xm-Wv. AXn-<br />

\m¬ Zo¿L-Im-e-hr-£-hn-f-I-fpsS `qhn-I-k-\-hpw-˛-Ah Irjn-sN-øp∂ P\-ß-fpsS D] Poh-\-kp-c£<br />

sa®-s∏-Sp-Øp-hm-\pw, ta¬∏-d ]≤-Xn-Iƒs°-∂-t]m-se, as‰mcp hn[-Øn-ep≈ klm-b-am-Wn-t∏mƒ<br />

\mw A`y¿∞n-°p-∂-Xv. AXp-Xs∂ Xß-fpsS ]cn-an-X-amb(Xp-≠p)-`q-an-bnse hr£-ß-fpsS˛Zo¿L-<br />

Ime hnf-I-fpsS Irjn-bn¬\n∂pw e`y-am-Ip∂ hcp-am-\-sØ-am{Xw B{i-bn®p Ign-bp∂hcpsS D]-<br />

Po-h-\-kp-c-£bv°v th≠n-bp≈ klm-b-am-W-`y¿∞n-°p-∂-Xv.<br />

1.4.8 KpW-\n-e-hmcw sa®-s∏-Sp-ج<br />

1.4.8.1 hne-bnepw KpW-ta-∑-bnepw am’-cy-£-aX h¿≤n-∏n-°pI<br />

1. hn]-Wn-{]m-]y-Xsb kw_-‘n® Im¿jn-I-I-cm-dn-s‚(-F.-H.-F)-hy-h-ÿ-Iƒ D∂-bn-°p∂ sh√p-hnfn-Isf<br />

AXn-Po-hn-°p-hm-\pw, cmPy-tØ-°p-h-cp∂ hntZi Cd-°p-a-Xn-bn-epw, hym]m-c-Ønepw \tΩmSp<br />

a’-cn-°p∂ hntZi cmPy-ß-fn-te-°p≈ Ib-‰p-a-Xn-bnepw Htc kabw ^e-{]-Z-ambn a’-cn-°p-hm\pw<br />

A\p-t]-£-Wo-b-amb GI-X-{¥w, tIcfw Im¿jnI DXv]-∂-ß-fp-sSbpw Nc-°p-I-fp-sSbpw hne-bnepw<br />

KpW-ta-∑-bnepw am’-cy-£-aX h¿≤n-∏n-°pI F∂-Xm-Wv. hne-bpsS Imcy-Øn¬ am’-cy-£-aX ssIhcn-°m≥<br />

Hcp am¿§w Dev]m-Z-\-®n-ehv KWy-ambn Ipd-bv°p-I-bm-Wv. AtX-k-abw em`-I-c-amb ]pXnb<br />

DXv]m-Z\ k{º-Zm-b-߃ Ah-ew-_n-®p-sIm≠v(G-Xp-hn-[-Ønepw DXv]m-Z-\-£-aX Db¿ØpI F∂-X-<br />

√)-hn-]-Wn-bnse am’-cy-£-aX Db¿Øm≥ ]‰nb C≥]p-´p-Iƒ(-kw-`m-h-\-Iƒ)-`u-XnI kz`m-h-Ønep≈<br />

C≥]p-´p-I-fmb am\-h-ti-jn, a\p-jym-[zm-\-hpw, amt\-Pvsa‚pw Nne-hp-Ip-d Im¿jnI km[-<br />

\-km-a-{Kn-Ifpw D]-I-c-W-ßfpw (C≥sh‚-do-kv)-{i-≤m-]q¿∆hpw imkv{Xo-b-hp-amb ssIIm-cy-I¿Ør-<br />

Xzhpw(am-t\-Pvsa‚ v)- D-]-tbm-Kn-®p-sIm≠v thWw am’-cy-£-aX Imcy-£-a-am-t°-≠-Xv.<br />

2. DXv]m-Z-\-£-aX h¿≤n-∏n-°p-∂-Xn¬ Irjn-s®-e-hp-Iƒ Ipd-bv°p-∂-Xn\v KWy-amb ]m-Wp-≈-<br />

Xv. am’-cy-£-aXm h¿≤-\-hn\pw Irjn-s®-ehp Ipd-bv°¬ Hcp LSIw Xs∂. Zo¿L-Im-e-tØ°v<br />

am’-cy-£X ssIh-cn-°p-hm≥ {]k-‡hpw A\p-t]-£-Wo-b-hp-amb kmt-Xn-I-hn-Zy-Iƒ, kt-X߃<br />

hnti-jn-®p, C≥]p-´p-Iƒ(-h-f-˛-Io-S-\m-in-\n-Iƒ, b{¥-km-a-{Kn-I¬ apX-em-b-h)-{]-tbm-Kn-°p-∂-XneqsS<br />

Ign-bq. Cu cwKØv hfsc A[nIw \nt£]w Bh-iy-ambn hcpw. Im¿jn-tIm-Xv]m-Z\ kt-X߃<br />

hnI-kn-∏n-°p-∂-Xn¬ Ct∏mƒ \S-Øp∂ \nt£]w KWy-amb tXmXn¬ Db¿tØ-≠-Xmbn hcpw.<br />

kmt-Xn-Ihpw imkv{Xo-b-hp-amb hnI-k\ ]≤-Xn-Ifpw, Kth-j-Whpw (D-Xv]m-Z-\-s®-ehp Ipd-bv°epw<br />

DXv]m-Z-\-£-aX Db¿Øepw e£y-am°n {]h¿Øn-°p-tºmƒ)-Xo¿®-bmbpw hnth-N-\m-]q¿∆w ]p\xkw-L-Sn-∏n-t°-≠-Xmbn<br />

hcpw.<br />

3. km£y-s∏-Sp-Ø-en\v (sF.-F-kv.-H. 9002, sF.-F-kv.-H. 14002 apX-em-b)- ku-I-cy-߃ hnIn-kn-∏n-<br />

°Ww. DXv]m-Z-\-{]-{In-b-I-fn¬ ipNn-Xzw-]m-en-°p-I, KpW-\n-e-hmcw Xncn-®-dn-b-en¬ Du∂n-b (-aq-eym-<br />

[n-jvTn-X)-hne \n¿Æ-b-coXn IS-∂p-h-∂n-´p≈ hn]-Wn-bn¬ Bh-iy-amb hn]-W-\-X-{¥-ßsf klm-<br />

76


n-°p-I-bpw, Db¿∂ KpW-\n-e-hm-c-ap≈ DXv]m-Z\-Øn\v {]Xn-^ew \¬Ip-Ibpw, sIm{]m-{U-b-dp-Iƒ<br />

t]mep≈ ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k\ k{º-Zm-b-ßsf t{]m’m-ln-∏n-°p-Ibpw sNtø-≠-Xv Bhiy-am-sW-∂p≈<br />

Imcy-Øn¬ (-Im¿jn-I) -hn-I-k\ hnZym-`ymkw \¬Ip-I.<br />

4. Db¿∂ Sn.-F-kv.-B¿. \ne-hmcw D≈ d_-dn\v \nt£-]-k-lmbw \¬Ip-∂Xnepw, Ipcp-ap-f-Inse<br />

ssPh-am-en-\y-ßfpw tXßm-]n-Æm-°nse A^vtfm-tSm-Ivkn¬ \o°p-∂-Xn\pw, Ib-‰p-aXn km≤y-Xbp≈<br />

DXv]-∂-ß-fpsS KpW-\n-e-hmcw Db¿Øp-∂-Xpambn _‘-s∏´ Imcy-ß-fnepw hnti-jn®pw P¥p-<br />

P\y DXv]-∂-߃-˛-am-´n-d-®n, kap-t{Zm-Xv]-∂-߃ F∂n-h-bnepw kam\ X{¥-߃ Bh-iy-am-Wv. KpW-<br />

\n-ehmc km£y-]{Xw \¬Ip-∂-Xn-\m-h-iy-amb tbmKy-X-bpw, kuI-cy-ßfpw hnI-kn-∏n-°p∂ Im-cy-<br />

Øn¬ tIc-f-Ønse amwtkm-Xv]∂ Ib-‰p-aXn hnI-k\ AtXm-dn-‰n (-Fw.-]n.-C.-Un.-F.) -bpsS A\p-`hw,<br />

AXm-b-Xv, D∂-X-Kp-W-\n-e-hm-c-hpw, km\n-´dn ss^t‰m-km-\n-´dn am\-Z-WvU-߃ I¿i-\-ambn<br />

]men-®p-sIm≠v B hyh-km-b-Øn\v bi p t\Sn-s°m-Sp-°p-∂-Xn\v A\p-I-c-Wo-b-amb Hcp amXr-Ibm-°m-hp-∂-Xm-Wv.<br />

1.4.8.2.KpW-\n-e-hm-c-ß-fpsS am\-Z-WvUv߃ Db¿Øp∂ sh√p-hn-fn-Isf t\cn-SpI<br />

B`y-¥c D]-t`m-K-Øn-s‚bpw Ib-‰p-a-Xn-bp-sSbpw Xmev]-cy-߃ e£y-am-°n-s°m≠v KpW-\n-e-hmcw<br />

sas®-s∏-Sp-tØ≠Xp≠v F∂v IΩn-j\v Xncn-®-dn-bp-∂p. AtX-k-abw Im¿jn-tIm-ev]-∂-ßfp-sS-bpw.<br />

kapt{ZmXv]-∂-ß-fp-sSbpw Imcy-Øn¬ bmYm¿∞y-t_m-[-an-√msX am\-Z-WvU-߃ G¿s∏-Sp-Øp-∂-<br />

Xn-s\-Xnsc i‡-ambn \mw {]Xn-I-cn-t°-≠-Xp-≠v. CODEX ALIMENTARIUS apX-emb \ne-hmc \n¿Æb<br />

]cn-]m-Sn-I-fn¬ ^e-{]-Z-ambn ]s-Sp-Øp-sIm≠v \mw {]Xn-I-cn-t°-≠-Xm-Wv. am\-Z-WvU-߃ \n›-bn-<br />

°p-hm≥ IqSp∂ _lp I£n-tbm-K-ßfn¬ `mc-X-k¿°m-cns‚ kmt-XnI hnZ-Kv[-∑m¿ ]s-Sp-°p-<br />

∂p-≠v F∂p-d-∏p-h-cp-ØpIbpw ]s-Sp-°p∂ hnZ-Kv≤-cpsS tijn h¿≤n-∏n-°p-Ibpw sNøpI F∂Xv<br />

kXzc {i≤-]-Xn-tb≠ Imcy-am-Wv. \ΩpsS kky-ßsf kq£vamjvWp _m[-bn-√msX kq£n-°phm≥<br />

Izmd‚-bn≥ \S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-°p∂ tI{µ-k¿°m¿ kvYm]-\-ß-fpsS Imcy-£-a-X-bv°mbn<br />

Ahn-SpsØ ASn-ÿm\ kuI-cy-߃ hnI-kn-∏n-°p-Ibpw, imkv{X kt-X-߃ I¿°-i-am-°p-Ibpw<br />

sNøp-I. Hmtcm D¬∏-∂-Øn-s‚bpw KpW-\n-e-hm-c- am\-ZWvU߃ ka-{Khpw Imcy-£-a-hp-am-°p-I.<br />

kwÿm-\-ß-fnse \ne-hn-en-cn-°p∂ KpW-\n-e-hmc \n¿Æb coXn, KpW-\n-e-hm-c-Øn¬ t{KUnwKv<br />

G¿s∏-Sp∂ coXn-bn¬ \n∂pw Db¿Øn A¥m-cmjv{S Xe-Øn¬ kzoIm-cy-amb \ne-hm-c-Øn-se-Øn-<br />

°p-∂-Xn-\pw, B kwÿm\ ]co-£-W-im-e-Iƒ°v A¥¿t±iob AwKo-Im-c-ap≈ KpW-\n-e-hm-c-ßfpsS<br />

ASn-ÿm\-Øn¬ D¬∏-∂-ßsf km£y-s∏-Sp-Øp-hm≥ Ign-bp∂ \ho-\-hpw, kºq¿Æhpw XnI-hp-≈-<br />

Xp-amb em_p-I-fpsS Imcy-£-aX ssIh-cp-hm≥ tI{µ-k¿°m¿ DZm-c-amb klm-b-߃ \evtI-≠-<br />

Xp≠v.<br />

1.4.8.3 KpW-\n-e-hmcw Db¿Øp-∂-Xn\v t{]m’m-l-\hpw apX¬ap-S-°pw<br />

""KpW\n-e-hmcw'' F∂v a{¥w P]n-®n´p Imcy-an-√. Ign--Im-esØ bXv\-߃ (D-Zm-l-c-W-Øn-<br />

\v, Ipcp-ap-f-In-s‚bpw ]n∂oSv d_-dn-s‚bpw KpW-\n-e-hmcw Db¿Øp∂ Imcy-Øn¬) KWy-amb bmsXmcp<br />

am‰hpw hcp-Øp∂ Imcy-Øn¬ \mw hnP-bn-®n-√. I¿jI¿ hn‰-gn® DXv]-∂-ß-fpsS KpW-\n-e-hm-c-<br />

Øn¬ AXv {]-Xn-^-en-®n-√. CXn-s\mcp Imc-Ww, G‰hpw anI-® KpW-\n-e-hm-c-ap≈ DXv∏-∂-߃°v<br />

hn]-Wn-bn¬ {]tXyI hne-tbm, ]cn-K-W-\tbm ({]o-an-bw) \evIm-Ø-Xm-Wv. Nn√d I®-hS hn]-Wnbn¬<br />

{]tXy-In-®pw, I¿j-I¿ Xß-fpsS D¬∏-∂-߃ BZy-hn-ev]\ \S-Øp-∂Xv icm-icn hne-bv°m-<br />

Wv. CXn-s\mcp A]-hmZw (sh-dpw) ]mem-Wv. A-£-cm-`ym-k-an-√mØ I¿j-I¿t]mepw KpW-\n-e-hm-csØ-∏‰n<br />

t_m≤yap-≈-h-cmWv (]m-ense sImgp-∏ns‚ D≈-S-°sØ kw_‘n-®p-t]m-epw) Im¿jnI<br />

Icm-dns‚ (AOA) KpW-\n-e-hmc am\-Z-WvU-߃ Bfl-\njvThpw hnhm-Z-]-c-hp-am-Wv. (DZm: d_-dns‚<br />

\nd-hpw, Ipcp-ap-f-In-tebpw C©nbp-sSbpw Cu¿∏hpw, \mfn-tI-c-Ønse FÆbpsS Awihpw ˛ ]mense<br />

sImgp-∏pt]mse CX-f-°m≥ km[n-°p-I-bn-√). AØcw am\-Z-WvU-߃ an°-t∏mgpw hnI-kz-c-cm-Pyß-fnse<br />

I¿j-I¿°v A¿l-X-s∏´ hnesb CSn®p XmgvØp-hm-\p≈, X¿°-ap-≠m-°p-∂-h-X-s∂-bmWv.<br />

F√m I£n-Iƒ°pw (cm-Py-߃°pw) s]mXpsh kΩ-X-amb KpW-\n¿Æb hyhÿ AXns‚ bYmÿm-\Øv<br />

{]XnjvSnt® aXn-bm-hq. Aßs\ h∂m¬ KpW-ta-∑-bp≈ D¬∏-∂-ß-fpsS I¿j-I¿°v<br />

{]Xn-^-ehpw D¬∏∂ hnebv°v A\p-]q-c-I-amb KpW-\n-e-hm-c-hpw, Af-hn¬ IWn-i-Xbpw hn]-W-\-<br />

Øn\v Nm\ep-Iƒ Xpd-∂p-In-´p-Ibpw sNøp∂p. KpW-\n-e-hm-c-sØ-∏-‰n-bp≈ hnZym`ymkw sIms≠m∂pw<br />

77


A`n-e-j-Wo-b-amb KpW-\n-e-hmcw D≠m-hp-I-bn-√, k¿°m-cn-s‚bpw B[n-Im-cnI k¿°m¿ ÿm]-\-<br />

ß-fp-sSbpw (ItΩmUn‰n t_m¿Uv apX-em-b) GP≥kn-Iƒ sa®-s∏´ D¬∏-∂-ß-fpsS hn‰-gn-°¬<br />

kpJ-I-c-am-°m-\p≈ ASn-ÿm-\kuI-cy-߃ hnI-kn-∏n-s®-Sp-°p-hm≥ klmbw sNøWw. {]mY-an-I-<br />

L-´-Øn¬ DXv]m-Z\ k_vknUn DZm-c-am-°p-I, DXv]m-Z-I¿°p t\-cn-´p≈ tNX-߃°v \jvS-]-cn-lmcw<br />

\¬Ip-I, ASn-ÿm\ kuI-cy-\n¿Ωm-W-Øn\v Ht´sd Cf-hp-Iƒ A\p-h-Zn-°p-I, \qX\ hn]-W\<br />

kuI-cy-߃ h¿≤n-∏n-°p-∂-Xns‚ Npa-Xe Gs‰-Sp-°p∂ ÿm]-\-߃°v klm-b-hpw, DXv]-∂-ßfpsS<br />

KpW-\ne sa®-s∏-Sp-Øp∂ DXv]m-Z-I¿°v {]Xn-^-e-hpw, KpW-\n-e-hmc \n¿Æ-b-Øn-e-[njvTnXamb<br />

D¬∏-∂-ß-fpsS aqey (hn-e) \n¿Æb k{º-Zmbw \S-∏n¬ hcp-Øp-∂-h¿°v {]Xn-^ehpw hmKvZm\w<br />

sNøp-hm\p≈ DZm-c-amb- klm-b-߃ tI{µ k¿°m¿ sNtø-≠XmWv.<br />

1.4.8.4 aqey h¿≤\<br />

kpK-‘-{Z-hy-ß-fpsS Ib-‰p-a-Xn-bn¬ C¥y-bpsS ]v Af-hns‚ Imcy-Øn¬ 55% BWv. F∂m¬<br />

hym]m-c-aq-ey-Øns‚ Imcy-Øn-em-h-s´, CXv shdpw 10% BWv. Kzm´n-am-e-t]m-ep≈ cmPy-߃ sNøp-<br />

∂Xv t\tc adn-®m-Wv. ImcWw Ah¿ DXv∏-∂-ß-fpsS 99% Ipd hne-bv°mWv hnev°p-∂Xv. AXn-<br />

\m¬ Af-hnepw hne-bnepw Htc kabw \mw Du∂¬ sImSp-°-Ww. hne-h¿≤\ D≠m-Ip∂Xv aqeyh¿≤nX<br />

D¬∏-∂-߃ D≠m-°p-∂Xp-sIm-≠m-Wv. CXns‚ ^e-ambn I¿j-I-cpsS hcp-am-\-Øn¬ Hcp<br />

IpXn®p Ib-‰-ap-≠m-Ipw. ]gb Irjn-`q-an-bn¬ \n∂p-X-s∂-bmWv aqeyh¿≤\ sIm≠v h¿≤n® hcpam\w<br />

D≠m-Ip-∂-Xv. Aßns\ t\m°n-bm¬ I¿j-I¿°v hn]-Wn-bn¬ am’-cy-£-aX h¿≤n-∏n-°p-hm-<br />

\p≈ Imcy-£-a-amb GI-am¿§w aqey-h¿≤-\-bm-sW∂p ImW-mw.<br />

1.4.8.5 Im¿jn-I-˛-I-b-‰p-aXn taJ-e-Iƒ<br />

bqtdm-]y≥ IΩn-js‚ klm-b-tØmsS hf-sctbsd sa®-s∏´ ASn-ÿm\ kuI-cy-߃ D≈<br />

Bdp Im¿jn-tIm-Xv∏∂ samØ-°-®-h- -S hn-]-Wn-Iƒ°v cq]w \¬Ip-hm\pw hn-kn-∏n-°p-hm\pw tIc-f-<br />

Øn\v CXn-\Iw km[n-®n-´p-≠v. Cu taJ-e-Iƒ (tkm-Wp-Iƒ) hnP-bn-°-W-sa-n¬ AXv ]nt∂m°tcbpw<br />

(DXv]m-Z-I-tc-bpw) apt∂m°tcbpw (D-]-t`m-‡m-°-tf-bpw) AhcpsS icn-bmb ÿm\Øv ImWp-∂-<br />

Xn\pw, Iq´n-bn-W-°p-∂-Xn\pw Ign-bp-∂-Xns\ B{i-bn-®n-cn-°pw. Cu Im¿jnI Ib-‰p-aXn taJ-e-Iƒ<br />

AXn-thKw hnI-kn-°-W-sa-n¬ hy‡-amb ImgvN-∏mSpw (Z¿i-\-hpw), Znim-t_m-[-hpw, Imcy-£-a-<br />

Xbpw ssI-Imcyhn\n-abhpw Nnehp Ipd-bv°m≥ tijn-bpw ka-{K-amb ta¬t\m´w hln-°m≥ Ignbp∂Xpamb<br />

Hcp GP≥-knsb ASn-b-¥n-c-ambn ÿm]n-°Ww. AtXmsSm∏w A\p-tbm-Py-amb \b-<br />

X{¥_‘-߃ s]mXp-Im-cy-˛-kz-Im-cy-ta-J-e-I-fnse GP≥kn-I-fp-ambn ÿm]n-°p-∂Xv Cu Im¿jnI<br />

Ib-‰p-aXn taJ-e-Iƒ°v kmº-ØnI hnPbw Dd-∏m-°m≥ klm-b-I-c-am-bn-cn-°pw. DZm-l-c-W-Øn-\v,<br />

Hcp Im¿jnI Ib-‰p-aXn taJe hnI-kn-∏n-®p-sIm≠v hcp-∂-Xn\v tZiob £oc-hn-I-k\ t_m¿Uns\<br />

(NDDB) Hcp ]m-fn-sb∂ \ne-bn¬ klm-bn-bm°m-hp-∂-XmWv. AXp-t]mse lnµp-ÿm≥ seh-dnt\mSpw,<br />

tZiob ]®-°dn hnI-k\ t_m¿Unt\mSpwv kwÿm\ k¿°m-¿ kl-I-cn-®p-sIm≠v c≠p-<br />

Im¿jn-tIm-¬∏∂ Ib-‰p-aXn taJ-e-Isf t{]m’m-ln∏n-°p-hm\mhpw. Ch-bpsS samØw ta¬t\m´®pa-X-e,<br />

]p\:cp÷o-hn-∏n-°-s∏-´Xpw ]p\:kwL-Sn-∏n-°-s∏-´Xpw ]pXnb kma-{Kn-Iƒ D≈-Xp-amb kwÿm\<br />

sNdp-InS I¿jIcpsS _nkn-\ v I¨tkm¿jy(SFAC)sØ, th≠n-h-∂m¬ Gev]n-°m-hp-∂-Xm-Wv.<br />

B{Kn-¢n-\n-°p-Iƒ, Im¿jnI _nkn-\ v tI{µ-߃ F∂nh cq]o-I-cn-°-W-sa∂ Irjn°pw {Kmao-Whn-I-k-\-Øn-\p-ap≈<br />

_mn (\-_m¿Uv)-s‚bpw, tI{µ SFAC bpsSbpw "amt\-Ppsa‚n-s‚bpw (\m-j-<br />

W¬ C≥Ãn-‰yq´v Hm^v A{Kn-Iƒ®-d¬ FIvÃ≥j≥ amt\-Pvsa‚ v) {]h¿Ø-\-ßsf tIc-f-Ønse<br />

Im¿jnI Ib-‰p-aXn taJ-ebv°v hn\n-tbm-Kn-°m-hp-∂-Xm-Wv. Cu taJ-e-I-fn¬ {]h¿Øn-°p-∂-Xn\v<br />

bphm-°-fmb hyhkmb kwcw-`-Isc BI¿jn-°p-∂-Xn-\mbn ta¬]-d ÿm]-\-ß-fpsS kl-IcWw<br />

hn\n-tbm-Kn-°-Ww. Cu hn-j-b-ß-sf-°p-dn®v N¿®sN-øp∂Xn\pw taJ-e-Iƒ Bcw-`n-°p-∂-Xn-\pambn<br />

Xocp-am-\n-°p-∂-Xn\pw C∂sØ {]Xn-k-‘-n-bp-ambn _‘-s∏´ F√m I£n-I-tfbpw ]s-Sp-∏n-<br />

®p-sIm-≠p≈ Hcp GI-Zn\ s{_bn≥tÃm-anwKv tbmKw hnfn-®p-Iq-´-W-sa∂v IΩn-j≥ ip]m¿i sNøp-<br />

∂p. Cu tbmK-Øn¬ D`b I£n-I-sf-°qSn ]s-Sp-∏n-°p-∂Xv \∂m-bn-cn-°pw. DZm-l-c-W-Øn\v<br />

s\X¿em‚ v k¿°mcns\ ]s-Sp-∏n-°mw.<br />

78


1.4.9 am¿°‰nwKv<br />

1.4.9.1 kssπ amt\-Pvsa‚ v ˛ Im¿jnI hcp-am\w Dd∏m-°p∂ Xmt°m¬<br />

1. hn]-WnbpsS hnhn-[-L-S-I-ß-fn¬ CS-s]-´p-sIm≠v a≤y-h¿Øn-Iƒ (C-S-Ø-´p-Im¿) \ΩpsS<br />

I¿j-Isc ]e-X-c-Ønepw NqjWw sNøp-∂p-s≠-∂-Imcyw IΩn-j\v t_m≤y-am-bn-´p-≠v. Cu NqjWw<br />

I¿j-I-cpsS hcp-a-m\sØ KWy-ambn tNm¿Øn-s°m-≠pt]mIp-∂p-ap-≠v. I¿j-I¿°v A¿l-amb hcpam\w<br />

C{]-Imcw NqjWw sNøs∏Sp∂-Xmbn Xncn-®-dn-bptºmgpw, s]mXpth \ne-\n¬°p∂ Nne-[m-c-<br />

W-Iƒ, hnti-jn®pw a≤yh¿ØnIƒ hln-°p∂ ]ns\ icn-bmbn a-\- n-em-°p∂ Imcy-Øn¬ Nne<br />

Xncp-Ø-ep-Iƒ IqSn thW-sa∂v IΩn-j\v A`n-{]m-b-ap-≠v. Cu CS-Ø-´p-Im¿ DXv∏∂-ß-fpsS Nn√d<br />

hym]m-c-Øn¬ hfsc {][m-\-s∏´ Hcp ]mWv hln-°p-∂-Xv. hnti-jn-®pw, \mfn-tI-cw, d_¿, Ipcp-apf-Iv,<br />

Im∏n, tXbn-e, Gew F∂o apJy Im¿jnI hnf-I-f-psS hn]-Wn-bpsS Imcy-Øn¬. IqSm-sX Cu<br />

hnf-I-fpsS hym]m-c-hy-hÿ At\-Iw h¿jsØ ]cn-io-e-\-Øn-\p-tijw cq]w sIm≠ H∂mWv<br />

Ft∂m¿°-Ww.<br />

BZyambn Cu hym]mc k{º-ZmbØn¬ DXv∏-∂-ß-fn-tem-tcm-∂n-s‚bpw hym]m-c-Øn¬ \o≠<br />

h¿j-ß-fpsS A\p-`-hhpw ]cn-N-bhpw kn≤n® hym]m-cn-I-fmWv hn]-Wn-bn¬ GXm≠v ÿnc-ambn<br />

\ne-bp-d-∏n- -®n-´p-≈-Xv.<br />

c≠m-a-Xmbn, hym]m-cn-I-fpw, kw`-c-W-°mcpw ASßp∂ {]mY-an-IXe-Øn-ep≈ Hcp irwJ-e-bp-<br />

≠v. Ah-bn¬ ]eXpw {Kmao-W, ]©m-bØv X-e-Øn¬Xs∂ D≈h bmbn-cn-°pw. ASp-Ø-Xm-bn-<br />

ZznXobXe hym]m-cn-Ifpw IΩn-j≥ GP‚∑m-cpw, Ah-km-\sØ IÆn-bmbn GP‚p-amcpw D≠m-bn-cn-<br />

°pw. Ah-km-\sØ hn]-Wn-bn-ep-≈ GP‚p-am-cpsS FÆw hfsc Ipd-n-cn-°pw. Ch-cmWv \mfn-tIchpw<br />

d_dpw t]mep≈ DXv∏-∂-ßsf \n¿Ωm-Xm-°ƒ°v samØ-ambn kssπ sNøp-∂-Xpw, Ipcp-ap-f-<br />

Iv, C©n, Im∏n, tXbne F∂o Ib-‰p-aXn D¬∏-∂-߃ Ib-‰p-a-Xn-°m¿°v hnev°p-∂-Xpw, Cu Nc-°p-<br />

I-fpsS hne \n›-N-bn-°p-∂Xv Cu \n¿Ωm-Xm-°fpw Ib-‰p-a-Xn-°mcpw BWv. IqSmsX `£y-[m-\y߃<br />

a‰p-\n-tXym-]-tbm-K hkvXp-°ƒ t]mse tÃmdp-sN-øp-∂n-SØv tI{µo-I-cn-®√ Ch hnX-c-W-Øns\-Øp-∂-Xv.<br />

AXn-\m¬ `uXn-I-ambn Cu I£nIƒ Cu DXv∏-∂-ß-fpsS ta¬ \nb-{¥Ww \S-Øp-<br />

∂n-s√-nepw hnesb \nb-{¥n-°m≥ Ch¿°v Ign-bp-∂p. hnesb kw_-‘n-®n-S-tØmfw hym]mc<br />

cwKsØ samØ-I-®-h-S-°m¿, Nn√d I®-h-S-°m¿, BXy-¥n-I-ambn Irjn-°m¿ F∂o Xe-ß-fn-te°v<br />

hne-bnse irwJ-e-bn-eqsS {Ia-ambn hnesb hn\y-kn-°p-∂Xv ta¬Ø-´n¬ \n¬°p∂/Ifn-°p∂ sNdnb<br />

Hcp Iq´w hymh-km-bnI \n¿Ωm-Xm-°fpw Ib-‰p-a-Xn-°m-cp-amWv F∂p ImWmw. Ipcp-apf-Ins‚ Imcy-<br />

Øn¬ \S-Ønb Nne ]T\߃ A\p-k-cn®v hym]m-c-ir-wJ-e-bn¬, hne-bpsS F√m-L-´-ß-fn-ep-ap≈<br />

am‰-߃ A¥na hn]-Wn-bnse hnebv°v kam-¥-c-am-bn-´mWv t]mIp-∂Xv F∂v ImWm≥ Ign-p.<br />

hne irwJ-e-bv°p-≈n¬ \S-°p∂ Nm©m-´-Øn\v A\p-k-cn-®√ Ipcp-ap-f-Ins‚ hne-am-dp-∂Xv. At∏mƒ<br />

Cu A¥na hn]-Wn-bn-emWv bYm¿∞-Øn¬ CSs]-S-en-s‚ Bh-iy-ap-≈Xv. hym]mc irwJe Gsd-<br />

°psd hn]p-e-am-b-Xn-\m¬ Bt]-£n-I-ambn G‰hpw thK-Øn-epw _p≤n-ap-´n-√m-sXbpw FØm≥ Ignbp∂<br />

hn[-Øn-ep-≈-XmWv; hnti-jn®pw tIc-f-Øns‚ Hc‰w apX¬ at‰ A‰w hsc hn]p-e-amb tdmUv<br />

KXm-KXw kpJI-c-amb kml-N-cy-Øn¬. AXn-\m¬ DXv∏-∂-ß-fpsS Afhv Ipd-n-cp-∂mepw AXv<br />

hnev°p-hm≥ henb _p≤n-ap-´p-≠m-hp-∂n-√.<br />

aq∂m-a-Xm-bn, HcpXv∏∂-Øns‚ hne-bn¬ am‰-߃ IqSp-X¬ {]I-S-am-°p-∂Xv hn]-Wn-bnse {]mYan-I,<br />

ZznXob L´-߃°n-S-bn¬ \S-°p∂ H∂m-bn´p am{X-a√ ImtW-≠Xv. adn®v AXv hn-hn[ Ime-<br />

Øn-\n-S-bnse am‰-߃ F∂ \ne-bv°mWv. Znhkw/BgvN/amkw F∂n-ß-s\-bmWv hne am‰sØ<br />

kao-]n-°p-∂-Xv.<br />

\mem-a-Xmbn, tIcfØns‚ D¬∏-∂-ß-fpsS `qcn-`m-Khpw kw`-c-W-Øn¬ \o≠-Imew Ccn-°p-∂h-bm-Wv.<br />

Xosc-Ip-d hnebv°v (distress sale) IjvS/\jvS-°-®-h-S-Øn\v DXv]m-Z-I¿ Iogvs∏-Sm-Xn-cn-<br />

°m-\mWn-ßs\ ]e-t∏mgpw kw`-cn®p hbv°p-∂-Xv.<br />

A©m-a-Xm-bn, hym]m-c-irw-J-e-bnse Nne {]h¿Ø-I¿ (I-£n-Iƒ) CS-bv°p≈ D¬∏-∂-kw-kv°cW<br />

{]{In-b-bn-eq-sS, aqey-h¿≤-\-sb∂ t]cn¬ hn-]-Wn-bn¬ CS-s]´v hn]-Wn-bn¬ {][m-\-am-sbmcp<br />

]p hln-°p-∂p. (\-s√mcp DZm-l-cWamWv ]®-tØ-ßsb sIm{]m-bm-°p-∂Xpw, tIm^n s_dnsb<br />

_o≥km-°p-∂Xpw, tXbne Ce-Isf tXbnes∏mSn-bm-°p-∂Xpw C°q-´-cm-Wv)<br />

79


Bdma-Xmbn, \ΩpsS kwÿm-\sØ Irjn-°m¿ hn]-Wn-bnse hnh-c-߃, am[y-a-ß-fn-eqsS hntijn®pw,<br />

A®Sn-am-[y-a-ß-fn-eq-sS \∂mbn {Kln-°p-∂-h-cm-Wv. AXn-\m¬ hn]Wn-sb-°p-dn-®-dn-bm-Ø-Xv,<br />

Hcp NqjW LS-Ihpw {]Xn-Iq-e-amb Hcp Imcy-hp-am-sW∂ s]mXp-[m-c-W-bn¬ Igºn√. hmkvX-h-<br />

Øn¬ {]iv\w ASn-ÿm-\-]-c-ambn sa®-s∏´ hne In´p∂ hn]-Wn-bn-te°p \o°p-hm≥ D¬∏-∂-ßsf,<br />

Hcp hn]-Wn-bn¬\n∂pw as‰mcp hn]-Wn-bn-te°v \o°p-hm≥ D≈ Ign-hn-√m-bva-bm-Wv. CXn-s\mcp<br />

A]-hm-Z-amWv kapt{Zmev]-∂-߃. a’y-_-‘\ t_m´p-I-fpsS DS-a-I-ƒ°v Hcp {]tZ-i-Ø-s√-n¬<br />

as‰mcp {]tZ-isØ Icbv°v t_m´-Sp-∏n-°m≥ Ign-bpw. IS-en¬ Bbn-cn-°p-tºmƒ Fhn-sS-bmWv \√<br />

hne e`y-am-°m≥ km≤y-X-bp-≈-sX-∂-dnv AhnsS FØp-hm≥ Ign-bp-∂p. ]t£, GsX-nepw Hcp-<br />

I-c-bv°-SpØv t_m´n-d-°n-°-gn-m¬ ]ns∂ Ahcpw I¿j-I-sc-t]mse IpSp-ßn-t]m-Ip-∂-Xm-Wv.<br />

1.4.9.2 hºn® D¬∏∂ tiJ-c-ß-fn¬ ]m-fn-I-fm-IpI hgn kssπ amt\Pv sNøpI<br />

hn]-Wn-bnse apºv ]d kz`m-hhnti-j-ß-fpsS ]›m-Ø-e-Øn¬ C∂p s]mXpth \ne-<br />

\n¬°p∂ Hcp [mcW {]mY-an-I I®-h-S-°m-cpw, kwkvI-cWw \S-Øp-∂-hcpw BWv Cu cwKsØ<br />

Nqj-I-cpw, ssII-S-Ø-ep-Imcpw F∂m-Wv. ChnsS Nne CS-s]-S¬, Xncp-ج \S-]-Sn-Iƒ (IqSp-Xembpw<br />

Hgn-hm-°¬ k{º-Zmbw) Cu cwKØv ssIs°m-≠Xv Imcy-ambn hnP-bn-®n-√. aqey-h¿≤-\-bn¬<br />

CS-Ø-´p-Im¿ \¬Ip-∂-tk-h-\w, Nc°p \o°w, sNdnb Xcw kwkvIcWw F∂nh {i≤n-°-s∏SmsX<br />

t]mbn. IqSmsX ]I-cw \S-Ønb {ia-ß-sf√mw ]cm-P-b-Øn¬, henb \jvS-Øn¬, Iem-in-°p-Ibpw<br />

sNbvXp. IqSm-sX hn]-W-\-Øn-epw, kwkvIc-W-Ønepw {]mY-an-I-X-e-Øn¬ G¿s∏-´-h-cm-Is´ I¿j-<br />

I-cn¬ \n∂pw (ChnsS sNdp-InS I¿j-I-tcbpw \ma-am{X I¿j-I-tcbpw A√ Dt±-in-°p-∂-Xv) kmº-<br />

Øn-I-ambn A{X Db¿∂ tijn-bp-≈-h-cp-am-bn-cp-∂n-√. hne \n›-bn-°p∂ Imcy-Øn¬ CS-s]-S-ep-Iƒ<br />

\S-Øp-∂-Xns‚ bYm¿∞ {]iv\w InS-°p-∂-Xv, A¥na hn]-Wn-bn¬ Akw-kvIrX km[-\-ß-fp-tSbpw,<br />

a‰p-Xv∏∂-ß-fp-tSbpw Ib-‰p-a-Xn-°mcpw I®-h-S-°mcpw AS-ßp∂ Hcp sNdnb kwLw BfpI-fm-Wv.<br />

Nc-°pIfpsS e`y-Xsb (kssπ). AXm-b-Xv, B`y¥c DXv]m-Z-\-tØbpw Cd-°p-aXn-tbbpw B{i-bn-<br />

®mWv Ah-cpsS Xocp-am-\-߃. hne \n¿Æ-bn-°p∂ Imcy-Øn¬ G‰-hpw \n¿Æm-b-I-amb LS-I߃,<br />

e`y-Xbpw (k-ssπ-bpw), Bh-iyhpw (Un-am‚pw), XΩn-ep≈ k¥p-e-\Xbpw, AtXm-sSm∏w hne<br />

\ne-hm-cw Dd-∏n®p \ndp-Øm-\p≈ CSs]-S-ep-I-fp-am-Wv. hºn® tXmXn-ep≈ DXv∏∂ tiJ-c-Whpw<br />

(buffer stocking) (AY-hm) Cd-°p-a-Xn-˛-I-b-‰p-aXn \n_-‘-\-Iƒ hgn-bp≈ kssπ-bpsS amt\-Pvsa‚ v<br />

CXn-e-S-ßp∂ {][m\ LS-I-ß-fm-Wv. DXv]m-Z-\-Øns‚ \nb-{¥-W-߃°v H∂pw Imcy-amb bmsXmcp<br />

]pw (AXv Zo¿L-Im-emSnÿm-\-Øn-ep-≈-X-√m-Øn-S-tØm-fw) \n¿∆-ln-°m≥ Ign-bp-I-bn-√. Imc-Ww,<br />

kssπ amt\-Pvsa‚n¬ (hn-]-Wn-bn-te-°p≈ D¬∏-∂-ß-fpsS Hgp-°ns\ \nb-{¥n-°p∂ Imcy-Øn¬)<br />

Zo¿L-Im-e-kz-`m-h-ap≈ hnf-Iƒ°v, Irjn-sN-øp∂ `qan Iq´n-bmepw {lkz-Imew sIm≠v bmsXmcp<br />

Ne-\hpw D≠m-°m-\m-hn√ F∂-Xm-Wv. ]ns∂ km[n-°p∂ Imcyw, hfw, IoS-\m-in-\n-Iƒ (input s‚)<br />

F∂n-h-bpsS hn\n-tbm-Kw, If-]-dn-°¬, Sm∏nwKv F∂o Irjn-∏-Wn-I-ƒ Ipd-bv°p-Ihgn DXv]m-Z-\-®nehp<br />

Ipd-bv°p-I-bm-Wv. F∂m¬ AØcw \S-]-Sn-Iƒ \jvS-߃ hos≠-Sp-°p-∂-Xn¬ Ime-Xm-a-kw<br />

hcp-Øp-Ibpw `mhn-bn¬ \jvS-ap-≠m-°p-Ibpw sNbvtX-°pw. AXn-\m¬ Cßs\-bp≈ khn-ti-j-X-<br />

Iƒ \ΩpsS DXv∏-∂-ß-fpsS Imcy-Ønepw, hn]-Wn-hy-h-ÿ-bnepw \ne-\nev°p∂ kmlN-cy-Øn¬<br />

{]mtbm-Kn-Ihpw {]h¿Ø-t\m-∑p-J-hp-amb Hcp hnX-cW k{º-Zmb (kssπ amt\-Pvsa‚ v) ]≤Xn<br />

Fßs\ Bhn-jvI-cn-°m-sa∂p ]cn-tim-[n-°p-I-bmWv F∂vv IΩn-j≥ \n¿t±-in-°p-∂p. i‡-am-sbmcp<br />

kssπ amt\-Pvsa‚ v hgn hn]-Wn-bn-te-°p≈ DXv∏-∂-ß-fpsS Hgp-°ns\ \nb-{¥n-°p-Ibpw {Iao-I-cn-<br />

°p-Ibpw sNbvXm¬ hn]-Wn-bn¬ hne-bv°p-≠m-Ip∂ Akm-[m-c-W-amb Nm©m-´sØ Hgn-hm-°mw.<br />

AXn\v DXv∏-∂-ß-fpsS hºn® tÃm°v \ne-\n-dp-Ø-Ww. CXv Xo¿®-bmbpw km[yamWv. ImcWw<br />

tIc-fob Im¿jn-tIm-Xv]-∂-ß-fn¬ `qcn-`m-K-Øn\pw tiJ-c-W-Imew (shelf life) GXm≠v Bdp-am-khpw,<br />

AXn¬Iq-Sp-Xepw D≈-Xm-Wv. AXn-\m¬ CXn-te-°mbn tiJ-c-W-im-e-I-fpsS Hcp irwJ-e-X-s∂, I¿j-<br />

I-kw-L-S-\m-X-e-Øn-epw, Im¿jn-I-k-l-I-c-W-kw-L-ß-fpsS {]mY-anI hn]-W\ Xe-Ønepw, s]mXp<br />

shb¿lu-knwKv Xe-Ønepw \n¿Ωn®v B F√m-X-e-ßfpw GtIm-]n®v {]h¿Øn-®m¬ Hcp \n›nX<br />

Af-hn¬ kssπsb ]nSn-®p-\n-dp-Øm≥ Ign-bp-∂-Xm-Wv. F∂m¬ CsX√mw hnP-bn-°-W-sa-n¬ I¿j-<br />

I-cpw, {]mY-an-I-X-e-Øn-ep≈ I®hS°m-cpw, kwkv°-c-W-Øn-te¿s∏-´n-cn-°p-∂-h-cpw, \n¿Ωm-Xm-°fpw,<br />

Ib-‰p-a-Xn-°mcpw XΩn¬ \√ ]c-kv]c [mc-W-bp-≠m- -bn-cn-°p-Ibpw k¿°m¿ Hcp CS-\n-e-°m-c-<br />

\m-bn {]h¿Øn°p-Ibpw sNtø-≠-Xp-≠v. Aß-s\-bm-sW-n¬ Im¿jn-I-hym-]m-c-hp-ambn _‘-s∏´<br />

80


F√m-h-cp-tSbpw Xmev]-cy-߃ kwc-£n-°p-hm≥ km[n-°p∂ hn[-Øn¬ hne \ne-hmcw \nb-{¥Whnt[-<br />

b-am-°m≥ Ign-bp-∂-Xm-Wv. CXn\v _‘-s∏-´-h-cp-sS-sb√mw Xmev]-cy-ßsf GtIm-]n-∏n®v cay-s∏-SptØ≠<br />

Bh-iy-ap-≠v. Hmtcm hn`m-Khpw a‰p Hmtcm hn`m-K-Øn\pw Im¿jnI hym]m-c-Øn-ep≈ KWyamb<br />

]n-t\-bpw, kw`m-h-\-tbbpw ]c-kv]cw Adnpw AwKo-I-cn®pw BZ-cn®pw {]h¿Øn-°p-∂-XneqsS<br />

am{X-ta km≤y-am-hq. C°m-cy-Øn¬ Ip´-\m-Spw, ]me-°m´pw D≠mb A\p-`hw Hcp Nq≠p-]-e-Ibmbn<br />

ImWp-∂Xv \∂m-bn-cn°pw. Ip´-\mSpw ]me-°m´pw s\√ns‚ hne \ymb-amb \ne-hm-c-Øn¬<br />

]nSn-®p-\n-dp-Øm≥ Ign-p. CXn¬\n∂pw I¿j-I-kw-L-S-\-I-fpsS {]h¿Ø\-Øn-s‚-bpw, AtXm-sSm∏w<br />

Xmßp-hn-e-bpsS {]Jym-]-\-hp-ambn k¿°m¿ IS-∂p-h∂v \n¿Æm-bIambn CS-s]-´-Xn-s‚bpw ^eambn<br />

sImbvØp-I-gnv k¿°m¿ kw`-cn® s\√v Xosc Ipd-hm-bn-cp-s∂-n-epw, sImbvØv ImeØv<br />

s\√ns‚ hne bp‡n-k-l-amb \ne-hm-c-Øn¬ ]nSn®p \ndp-Øp-hm≥ Ign--Xn¬ \n∂pw CØcw<br />

]c-kv]-c-[m-c-Wbpw GtIm-]-\hpw, kl-I-c-Whpw Xo¿®-bmbpw hnP-bn-°p-sa-∂mWv sXfn-bn-®n-cn-<br />

°p-∂Xv.<br />

hym]mc CS-]m-Sp-I-fn¬ kpXm-cyX Dd-∏m-°m≥<br />

s]mXphn]-Wn-bn¬ \n_-‘-\-Iƒ<br />

1.4.9.3 {]mY-anI \nco-£-W-Øn¬Xs∂ hy‡-am-Ip∂ Imcyw I¿j-I-cp-tS-Xmb hn]-Wn-bpsS ÿm]\w<br />

hfsc ^e-{]-Z-amsW-∂mWv. Xan-gv\m-´n¬ "Dg-h¿ N¥'sb∂pw, I¿Æm-S-I-bn¬ "sdbvXp hn]Wn'sb∂pw,<br />

B{‘-{]-tZ-in¬ "sdbvXp- _km¿' F∂p-ap≈ t]cp-I-fn¬ ÿm]n-°-s∏´ s]mXp Im¿jnI hn]-Wn-<br />

Iƒ°v a≤y-h¿Øn-Iƒ I¿j-Isc NqjWw sNøp-∂-Xns\ ]q¿Æam-bn hncm-a-an-Sm≥ klm-bn-®p.<br />

I¿j-I¿Xs∂ DXv]m-Zn-∏n-°p∂ ]®°-dn-Iƒ, ]g-h¿§-߃ F∂n-hbv°pw CØcw hn]-Wn-Iƒ hfsc<br />

klm-b-I-c-am-Wv. bYm¿∞-Øn¬ ]®-°-dn-˛-]-g-h¿§ hn`-h-߃°v hn]-Wn-bpsS Imcy-Øn¬ kuIcy-°p-d-hp-≈-X√<br />

{]iv\w. Cu hn]-Wn-Iƒ Hs°bpw P\-ß-fpsS kz¥-am-Wv. (\n-b-{¥-W-a-√); ]©mb-<br />

Øp-I-fp-tSbpw ap\n-kn-∏m-en-‰n-I-fp-sSbpw hI-bmWo am¿°-‰p-Iƒ. {]iv\w, Cu ÿm]-\-߃s°√mw<br />

\ne-hn-ep≈ \nb-a-߃ Cu am¿°-‰p-IfpsS amt\-Pvsa‚ns‚ {]h¿Ø-\-ß-fn¬ I¿°-i-ambn \S-∏nem-°m≥<br />

Ign-bmsX t]mIp-∂-Xm-Wv.<br />

1.4.9.4 DXv]∂ (Nc-°p-I)ßfpsS hn]-Wnbpw AhbpsS hn\n-a-bhpw<br />

]gb t^m¿thUv tIm¨{SmIv‰vkv (d-Kp-te-j≥) BIvSv, 1952 t`Z-KXn sNtø-≠Xv Ct∏mƒ Bhiy-am-bn-Øo¿∂n-cn-°p-∂p.<br />

B \nb-a-߃ \n¿Ωn-®Xv `£y-km-[-\-ß-fpsS £maw hf-sc-tbsd Kpcp-<br />

X-c-am-bn-cp∂ kml-N-cy-ß-fn-em-bn-cp-∂p. C∂sØ ÿnXn hyXy-kvX-am-Wv. ImcWw DXv]-∂-ß-fpsS<br />

hn]-Wn-Iƒ, `uXn-I-X-e-Ønepw Ah-[n-°-®-hS Xe-Ønepw ]p\:]cn-tim-[\ sNø-s∏-tS-≠-Xp-≠v. C¥ybnse<br />

I¿j-I-P\ tImSn-Iƒ°v hf-sc-tbsd t\´-ap-≠m-°p∂ H∂mWv Hcp C¥y≥ s]mXp-hn]Wn<br />

(Indian comm<strong>on</strong> market) bpsS cq]o-I-c-Ww. CsXmcp bmYm¿∞y-am-°p-hm≥ kwÿ-m-\-ß-fpw tI{µhpw<br />

]c-kv]cw kΩ-Xn-°-Ww. AtXm-sSm∏w \ne-hn-ep≈ Im¿jn-tIm-Xv]-∂-ß-fpsS A¥¿-˛-kwÿm\<br />

Nc-°p-\o-°sØ kw_-‘n® XS- -ß-sf√mw \o°pI F∂Xpw {][m-\-am-Wv. CXp \S-∏n-em-°p-∂-<br />

Xn-\p-ap-ºmbn kwÿm\ k¿°m-cp-Iƒ XΩn-ep≈ hni-Z-amb N¿®-I-fpsS Hcp {]{Inb A\n-hm-cy-am-<br />

Wv. ImcWw C¥y-bpsS s^U-d¬ `c-W-kw-hn-[m-\-Øn¬ kw-ÿm-\-ß-fpsS dh\yq hcp-am-\-Øn-<br />

\mbn G¿s∏-Sp-Øn-bn-´p≈ \S-]-Sn-bmWv A¥¿-˛-kw-ÿm\ \nIp-Xn-Iƒ, F∂-Xn-\m¬ C°m-cy-Øn¬<br />

Hcp ka-hmbw AXym-h-iy-am-Wv. \qdp-tImSn (Hcp _ney≥) bntesd P\-kw-Jy-bp≈ Hcp cmPysØ<br />

P\-߃°v Bh-iy-amb \ntXym]tbmK km[-\-߃ hn]-Wn-bn¬ kpI-c-ambn e`y-am-°p-∂-Xn\v \n¿t±in®<br />

Hcp s]mXp-hn-]Wn \ne-hn¬ htc-≠-Xm-h-iy-am-Wv. AXv \ne-hn¬ hcptºmƒ, kzm`m-hn-Iambpw<br />

D¬∏-∂-ß-fpsS h≥tXm-Xn-ep≈ Hcp kw`-cWw D≠m-Ip-∂-Xm-Wv. Cu kw`-c-Wm-h-ÿbv°v Xo¿®bmbpw<br />

hntZi hn]-Wn-bnse {]£p-_v[Xbn¬ \n∂p-≠m-hp∂ hne-bnse hºn® Aÿn-c-X-I-tfbpw<br />

Nm©m-´-ß-tfbpw C¥ybv°v i‡-ambn {]Xn-tcm-[n-°p-hm\pw Ign-bp-∂-Xm-Wv.<br />

81


1.4.10 hne-Ø-I¿® aqe-ap-≠m-Ip∂ \jvS-Øn\v ]cn-lm-c-hpw, hne-kp-ÿn-cXm \n[nbpw<br />

apºv \n¿t±-in-®-Xp-t]m-ep≈ k¿°m-cns‚ `mK-Øp-\n-∂p≈ hn]Wn CS-s]-S-ep-Iƒ IqSmsX as‰mcp<br />

^e-{]-Z-amb CS-s]-S¬ ]cn-]m-Sn-bm-bn-cn°pw hne kpÿn-cm-\n[n cq]o-I-cn-°pI F∂-Xv. As√-n¬<br />

AXn-\p-]-Icw \nevIm≥ as‰mcp kwhn-[m\w G¿s∏-Sp-Øn-bmepw aXn-bm-Ipw. tIc-fob Im¿jnI<br />

D¬∏-∂-߃s°√mw Imem-Im-e-ß-fn¬ t\cn-tS-≠n-h-cp∂ hne-Ø-I¿®-I-fn¬ \n∂pw I¿j-I¿°p-<br />

≠m-Ip∂ \jvStNX-߃°v ]cn-lmcw \evIm-\p≈ Hcp _Z¬ kwhn-[m\w GXm-bmepw G¿s∏-SptØ-≠n-bn-cn-°p-∂p.<br />

C°m-cy-Øn¬ Bh-iy-amb F√m hnh-c-ßfpw IΩn-j\v kam-l-cn-°m≥ Ign-<br />

n-´n-√. F∂m¬ Cu e£y-Øn-te°v tI{µ k¿°m¿ apt∂m-´p-h-®n-´p≈ ]cn-]mSnIƒ A\p-tam-Z-<br />

\m¿l-am-Wv. C°m-cy-Øn¬ tIcf k¿°m¿ Bh-iy-amb {]Nm-c-W-߃ kwL-Sn-∏n-°p-Ibpw kwÿm-<br />

\-Øns‚ hy‡-amb kw`m-h-\-I-ƒ sNøp-Ibpw thWw.<br />

1.4.11 Ib-‰p-aXn t{]m’m-l\w<br />

cmPyØns‚ hym]m-c-cw-KØv temIhym]m-c-kw-L-S\ (<strong>WTO</strong>) \ne-hn¬ hcp-Ibpw AXns‚<br />

hyhÿ-Iƒ \ap°v \S-∏n-em-°m≥ _m≤y-ÿX D≠m-hp-Ibpw sNbvX-Xns‚ ^e-ambn c≠p-Iq´w<br />

{]iv\-ß-fmWv \ap°v A`n-a-pJo-I-cn-t°-≠-Xm-bn-´p-≈-Xv. Hcp Iq´w, Ib-‰p-aXn sNøp-∂-h¿ AXp-am-bn<br />

_‘-s∏-´-h-sc√mw t\cn-tS≠ {]iv\-߃. c≠v, Im¿jnI DXv∏-∂-߃ hntZ-i-Øp-\n∂pw Cd-°paXn<br />

sNøp-∂-Xp-ambn _‘-s∏´ {]iv\-߃. F∂m¬ Ch c≠pw, {]tXyIw {]tXyIw Xs∂ Ahtem-I\w<br />

sNbvXp hne-bn-cp-tØ-≠-XmWv.<br />

1.4.11.1 tIc-f-Øns‚ Ib-‰p-a-Xn-bpsS IcpØpw _e-lo-\-X-Ifpw<br />

1. tIc-f-Øns‚ Im¿jnI cwK-Øns‚ apJy Icp-Øp-I-fn¬ H∂v Ib-‰p-aXn cwK-Øp≈ \ΩpsS<br />

Zo¿L-Im-esØ ]mc-ºcyw Xs∂-bmWv. i‡-am-sbmcp ]mc-º-cy-Øns‚ Hky-Ømbn \ap°v hnhn[<br />

ÿm]-\-ß-fp-tSbpw irwJ-e-I-fp-tSbpw km∂n-≤y-hp-ap-≠v. Ib-‰p-aXn DXv∏-∂-ß-fpsS kw`-c-Ww, KXm-<br />

K-Xw-˛-If-∏p-c-bn¬ \n∂pw Xpd-apJw hsc \ofp-∂ ˛ \nbp‡ hym]m-cn-Iƒ, {Kma-ß-fnse Nn√d I®-h-<br />

S-°m¿, Xmeq-°v-˛-Pn√m Xe-ß-fn-ep≈ samØ-hym-]m-cn-Iƒ, Xpd-ap-J-Ønse IΩo-j≥, GP‚p-am¿,<br />

Ib-‰p-a-Xn-°m¿ XpS-ßn-b-h-cpsS Hcp \nc-X-s∂, \q‰m-≠p-I-fpsS {]mb-ap≈ Iogvhg-°-ß-fpsS `mKambn<br />

C∂pw XpS-cp-∂p-≠v. Ib-‰p-aXn D¬∏-∂-߃ Fßns\ hnev°-W-sa∂ Imcy-Øn¬ \ΩpsS<br />

DXv]m-Z-I¿°p≈ ]cn-N-b-hpw, hn]-Wn-sb-°p-dn-®p≈ Adn-hns‚ io{L-{]m-]yX, Xe-ap-d-I-fmbn ÿm]n-<br />

X-am-bn-´p≈ hntZ-i, _mly-_-‘-߃ F√mw tIc-f-Øns‚ t\´-߃ BWv. Ch-bvs°√mw Ime-<br />

Øns‚ hn[n-hn-ln-X-ß-tfbpw sh√p-hn-fn-I-tfbpw AXn-Po-hn-°p-hm\pw Ign-n-´p-≠v.<br />

2. F∂m¬ \ΩpsS Im¿jnI hyhÿ hfsc {]tbm-K-£-ahpw Imcy-£-ahpw Ab-hp-≈Xpw BsW-<br />

nepw, temI-hym-]m-c-kw-L-S\ (<strong>WTO</strong>) \ne-hn¬h-∂-tXmsS Db¿∂p h∂n-´p≈ ]e sh√p-hn-fn-Itfbpw<br />

t\cn-Sp-hm≥ C∂sØ an° k{º-Zm-b-ß-fpw A]-cym-]vX-am-Wv. hnti-jn-®pw, ]pXn-b-Xmbn<br />

a’c cwK-tØ-°p-h-∂n-´p≈ (hn-b‰v\mw Ipcp-ap-f-In-epw, Kzm´n-ame Ge-Øn-epw) cmPy-ß-fp-ambn A¥mcm-jv{S-X-e-Øn¬<br />

D≠m-hp∂ a’-c-߃ t\cn-Sm≥ A]-cym-]vX-amWv. c≠m-a-Xm-bn, ]c-º-cm-KX DXv]m-<br />

Z\ k{º-Zm-b-߃, tÃmtd-Pv, kwkvIcWw F∂n-h-bn¬ {ItaW A¥m-cmjv{S KpW-\n-e-hm-c-Øn¬<br />

\mw hfsc ]nt∂m°w s]mbvs°m-≠n-cn-°p-I-bm-Wv. aq∂m-asØ Zu¿-_eyw BWv DXv∏-∂-ß-fn¬<br />

Gdnb-Iqdpw aqey-h¿≤\hn√msX Ib-‰p-aXn sNøp-∂-Xv. \mem-a-Xmbn, tIc-f-Øns‚ DXv]m-Z\ hyhÿ-bpsS<br />

Zu¿_-ey-ambn FSpØp ]d-bm-hp-∂Xv Irjnsb kw_-‘n® Icmdn (AOA)s‚ hyh-ÿ-<br />

Iƒ°v A\p-tcm-[-ambn Xpd∂p In´p∂ hn]-Wn-bpsS Ah-k-c-߃ apXem-°p-hm≥ Ign-bp-∂-X-c-Øne-√,<br />

tIc-f-Øns‚ DXv]m-Z\ hyh-ÿsb Icp-]n-Sn-∏n-®n-´p-≈Xv F∂-Xm-Wv. Cu {]Xn-k-‘n-Iƒ F√mw<br />

Xs∂ Iq´mb ZrV-\n-›-b-tØm-Sp-Iq-Snb {]b-Xv\-Øn-eqsS \ap°v adn-I-S-°m-\m-hp-∂-Xm-Wv.<br />

3. a’c cwK-Øp≈ a‰p kwÿm-\-ß-fn¬ \n∂pw hyXy-kvX-ambn (A-h-bn¬ ]eXpw C¥y-sbt∏mse<br />

hnI-kzc cmPy-ß-fm-Wv) a’-c-Øn-te¿s∏-Sp-∂-Xmb DXv∏-∂-ß-fpsS DXv]m-Z-\-s®e-hns‚<br />

Imcy-Øn¬ t\´-ap≈ ÿnXn-b√ kwÿm-\-Øn-t‚-Xv. a‰p kwÿm-\-ß-fn¬ DXv]m-Z-\-s®ehp Ipdbp-hm≥<br />

ImcWw Ahn-SpsØ Ipd ]Wn-°q-en-bm-Wv. tIc-f-Øns‚ Aan-X-amb DXv]m-Z-\-s®-ehn\p<br />

ImcWw Bt]-£n-I-amb hfsc Db¿∂ Iqen-bmWv. Ipd Iqen-s®e-hp≈ hnb‰v\mwt]mep≈<br />

cmPy-߃ IqSp-X¬ IqSp-X¬ i‡n-tbmsS hn]-Wn-bn¬ a’-cn-°m-s\-Øp-∂p. tIc-f-Øns‚ am’-cy-<br />

82


£-aX \ne-\n-dp-Øm≥ Iqen-s®ehpw DXv]m-Z-\-s®ehpw Ipd-bv°p-∂-Xp-sIm-≠p-am{Xw km≤y-a-√. adn-<br />

®v, DXv]m-Z-\-\n-e-hm-chpw hf-sc-tbsd Db¿Øp-I-tb t]mwh-gn-bp-≈q. a’c-cw-K-Øp≈ an° cmPy-<br />

°mcpw DXv]m-Z-\-h¿≤-\-hns‚ Imcy-Øn¬ ap≥]-¥n-bn-se-Øn-b-h-cm-Wv. DXv]m-Z-\-s®ehv ]c-am-h[n<br />

Ipd-®p-sIm-≠vv DXv]m-Z-\-h¿≤-\hv t\Sn-sb-Sp-°m≥ ZrV-{]-Xn-⁄-tbm-Sp-Iq-Snb ]cn-{i-a-߃ Bh-iyam-Wv.<br />

AXn-\mbn Db¿∂ DXv]m-Z-\-£-a-X-bp≈ ]pXnb DXv]m-Z-\-£-aX IqSp-X-ep≈ ]pXnb C\w<br />

ssXIƒ h®p-]n-Sn-∏n-°p-hm-\p≈ {iaw (πm‚nw-Kv) DS≥ Bcw-`n-°Ww. AXn-\m-h-iy-amb \So¬ hkvXp-<br />

°ƒ (Ah C∂v hf-sc-tbsd e`y-am-Wv) kzoI-cn-®p-sIm≠v apºv ]cm-a¿in-®-Xmb hr£-hn-f-I-fpsS<br />

Imcy-Øn¬ IqSp-X¬ imkv{Xo-b-amb Im¿jnI amt\-Pvsa‚ v \S-]-Sn-{I-a-߃ \S-∏n¬ hcp-Øp-Ibpw<br />

thWw.<br />

4. C∂sØ BtKmf kml-N-cy-ß-fn¬ apI-fn¬ ]d \S-]-Sn-I-fpsS t\´-߃ XpS¿∂pw \ne-<br />

\n-dp-Øp-∂-Xn\v tIcfw kz¥w DXv]-∂-߃°v {it≤-b-amb te_-ep-Iƒ Xøm-dm-°p-∂-Xnepw, F√m<br />

{_m≠p-Iƒ°pw Xpey-amb KpW-\n-e-hmcw Dd-∏m-°p-∂-Xnepw, DXv∏∂ sshhn-≤y-h-Xv°-c-W-Øn-te°pw<br />

{i≤-Xn-cn-t°-≠-Xm-bn-´p-≠v. ]mcn-ÿn-Xn-I-ambn bi pw AwKo-Im-c-hpw t\Sn-bn-´p-≈ te_-ep-Iƒ D≈-<br />

Xmb ssPh-`-£y-hn-`-h-ß-fpsS DXv]m-Z-\-Øn¬ tIc-f-Øn\v hºn® tXmXn-ep≈ \nc-h[n Ah-k-cß-fm-Wp-≈-Xv.<br />

tIc-fob DXv]-∂-߃°v hnI-knX cmPy-ß-fnse hn]-Wn-I-fn¬ Ct∏mgpw \√ {]nbam-Wv.<br />

tIc-fob DXv]∂-߃°v \√ hn]-Wn-bp≈ hnI-knX cmPy-ß-fn¬ hni-Z-amb (Un-am‚n-s‚)<br />

k¿t∆ \S-tØ-≠-Xp-≠v. AXns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬ B hn]-Wn-Isf tIc-f-Øn\v ]q¿Æ-ambpw D]-<br />

tbm-K-s∏-Sp-Øp-hm≥ Ign-bp-∂-Xm-Wv. A¥m-cm-jv{S-X-e-Øn¬ AwKo-Im-c-ap≈ km£y-]-{X-߃, te_-<br />

enwKv F∂nh sNøp∂ GP≥kn-Iƒ°v cq]w sImSp-t°-≠-Xm-bn-´p≠v. Aßs\ hcp-tºm-ƒ ]cn-xÿn-<br />

Xn-an{X-ß-fmb ssPh-Im¿jnI DXv]∂-ß-fpsS Ib-‰p-aXn hf-sc-tbsd A`n-hr-≤n-s∏-Sp-∂-Xm-Wv. k¿´n-<br />

^n-t°-j-\p≈ am\-Z-WvU-߃ ]p\:ch-tem-I\w sNø-s∏-Sp-∂-Xn-\mbn Hcp {]tXyI SmkvIv t^mgvkv<br />

cq]o-I-cn-°-Ww. IqSmsX km£ys∏Sp-Øp-hm-\p≈ am\-Z-WvU-߃ Imem-\p-kr-X-ambn \ho-I-cn-°p-<br />

Ibpw thWw.<br />

5. sNdnb tXmXn-em-sW-n¬t]mepw, hnI-kz-c-cm-Py-߃ F√mw, hnti-jn®pw B{^n-°≥ cmPy߃<br />

tIc-f-Øns‚ ]c-º-cm-KX Ib-‰p-aXn DXv]∂-ß-fn¬ henb Xmev]cyw {]I-Sn-∏n-°p-∂p-≠v. CØcw<br />

Ah-k-c-ßsf F√mw GtIm-]n-∏n®v {]h¿Øn-t°-≠Xv Bh-iy-am-Wv.<br />

1.4.11.2 Hcn-°¬ Cd-°p-aXn sNbvX km[-\-߃ Ib-‰p-aXn sNøm-\p≈ \nb-a-Øns‚ Zp¿hn-\ntbmKw<br />

XS-bpI<br />

C¥y≥ Ib-‰p-a-Xn-bpsS {]mY-an-I-X-e-Øn-\pw, B`y-¥-c-hn-]-Wn-bnse DXv]∂-ß-fpsS hnebv°pw<br />

AXnhnZq-c-`m-hn-bn¬ t\cn-tS-≠n-h-cp∂ Hcp `oj-Wn-bmWv, Hcn-°¬ Cd-°p-a-Xn-sNbvX AtX DXv]∂߃<br />

Xs∂ aqey-h¿≤-\-bv°p-tijw Ib‰n Ab-bv°p∂ G¿∏m-Sv. CXv Irjnsb kw_-‘n® Icmdn(AOA)s‚<br />

hyh-ÿ-Iƒ A\p-im-kn-°p∂ Cd-°p-a-Xn-bn¬ \n∂p thdn´p \n¬°p∂ {]{In-b-bmWv.<br />

A{]-Im-c-ap≈ Cd-°p-a-Xn-Iƒ XXz-Øn¬ A`n-e-j-Wo-b-am-sW-n-epw, Im∏n tXbne F∂n-h-bpsS<br />

Imcy-Øn¬ Cd-°p-aXn sNbvXh Xs∂ ]n∂oSv aqey-h¿≤-\-bv°p-tijw Ib‰n Ab-bv°m≥ A\phmZw<br />

\¬Ip∂ hyh-ÿ-Isf Zp¿hn-\n-tbmKw sNøp∂ ÿnXn C-∂p-≠v. CXv C¥y-bnse DXv]m-Z-Icp-sSbpw,<br />

hn]p-e-amb A¿∞-Øn¬ cmPy-Øn-s‚bpw Xmev]-cy-߃°v lm\n-I-c-am-Wv. dnt∏m¿´p-Iƒ<br />

A\p-k-cn®v hfsc XmW \ne-hm-c-ap≈ DXv]∂-߃ (DZm: tXbn-e), tIc-f-hp-ambn hym]mc-cw-KØv<br />

a’-cn-°p∂ cmPy-ß-fn¬ \n∂pw Ipd hnebv°v Cd-°p-a-Xn-sN-bvX-tijw \ma-am-{X-amb aqeyh¿≤\<br />

\SØn hntZ-i-hn-]-Wn-bn-te°v Ab-bv°p∂p. B`y-¥-c-ambpw Ch hn‰gn-°p-∂p. ]c-º-cm-KX<br />

C¥y≥ hn]-Wn-bn¬ hn‰-gn-°p-hm≥ \nb-a-Øn-ep≈ Nne ]gp-Xp-Iƒ {]tbm-P-\-s∏-Sp-Øp-∂p. \ne-hnep≈<br />

\nb-a-߃ F{X-am{Xw aqey-h¿≤\ th≠-XmWv F∂v hy‡-am-°n-bn-´n-√. Cu Ipd-hp-Iƒ ]cnl-cn-°p-Ibpw<br />

CØcw Ib-‰p-aXn B`y-¥-c-hn-]Wn Itø-‰hpw XS-tb-≠-Xm-Wv. Im¿jnI D¬∏-∂-ßfpsS<br />

Cd-°p-aXn A\p-h-Zn-°p-∂Xv Ahsb aqey-h¿≤\ \S-Øn-b-tijw I-b-‰p-aXn sNbvXv cmPy-<br />

Øns‚ hntZ-i-\m-Wb hn\n-abtijn h¿≤n-∏n-°m-\m-bn-cp∂p. aqey-h¿≤\ GXm-bn-cp-∂mepw hfsc<br />

{]m[m\yw D≈ Imcy-am-Wv. Cd-°p-aXn Xmcn-^n\p Xpey-amb aqey-Øns‚ ]cn-[n-hsc aqey-h¿≤\bp≠mh-Ww.<br />

Ipd \ne-hm-c-ap≈ D¬∏-∂-ß-fpsS Cd-°p-a-Xnbpw ho≠p-ap≈ aqey-h¿≤-\-IqSm-sX-bp≈<br />

Ib-‰p-a-Xnbpw \SØn \nbaw Zp¿hn-\n-tbmKw sNø-s∏´ kµ¿`-߃, C¥y≥ D¬∏-∂-ß-sf-°p-dn®v<br />

83


hntZ-i-Øp-≠m-bn-cp∂ {]Xn-Omb \jvSs∏Sp-Øm-\n-S-bm-°n-bn-´p-≠v. IqSmsX C{]-Im-c-ap≈ Ib-‰paXn<br />

C¥ybv°v hn]-Wn-bn-ep≈ ]ns\ sh´n-Np-cp-°p-Ibpw AXv I\Ø kmº-ØnI Xncn-®-Sn-bv°n-<br />

S-bm-°p-Ibpw sNøp-∂p. {]tXy-In®pw C¥y≥ DXv]m-Z-I¿ hn‰-gn-°m≥ _p≤n-ap-´p∂ tXbn-e-bp-tSbpw<br />

Im∏n-bp-tSbpw sI´n-°n-S-°p∂ an®sØ CXv IjvS-Øn-em-°p-∂p. hntZ-i -B-`y-¥c hn]Wn \jvS-am-<br />

Ip-∂-tXmsS B`y-¥c DXv]m-Z\w hfsc Ipd-bvt°≠n hcn-Ibpw AXv sXmgn¬ km≤y-X-Isf KWyambn<br />

Ipd-bv°p-Ibpw sNøp-∂p. AXn-\m¬, DXv]-∂-ß-fpsS Dd-hnSw Ah-bpsS DXv]m-Z\ t{kmX v<br />

F∂n-hsb km£y-s∏-Sp-Øp-hm≥ B[n-Im-cn-I-amb Npa-X-e-s∏-Sp-Øn-bn-´p≈ DtZym-K-ÿ¿ Bcm-bn-cn-<br />

°Ww F∂v hy‡-ambn \n¿∆-Nn-°-s∏-S-Ww. Cu {]iv\w tI{µ hmWnPy a{¥m-ebw Itam-Un‰n<br />

t_m¿Up-I-fp-ambn N¿® sNøp-Ibpw {i≤m-]q¿∆w F√m hihpw ]Tn®v th≠ \S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-<br />

°pIbpw thWw. CØcw Ib-‰p-a-Xn-Iƒ \S-°p-tºmƒ, `£y-Øn¬ ambw tN¿°p-∂-Xns\Xncmb<br />

N´-Øn¬ (FABIvSv) A\p-im-kn-°p∂ \nb-a-߃ Fnepw I¿i-\-ambn \njvI¿jn-°m-hp-∂-Xm-Wv.<br />

(A-Xnepw sa®-s∏´ am\-Z-WvU-߃ Ãm‰yq-´n¬, Ib-‰p-aXn N-´-ß-fn¬ C√mØ ]£w).<br />

Cd-°p-a-Xnsb kw_-‘n® F√m ÿnXn hnh-c-ßfpw<br />

1.4.11.3 hntZ-i-hym-]m-c-Øn-s‚bpw hmWn-Py-Øn-s‚bpw tI{µ-a-{¥m-e-b-߃ sh_vssk-‰p-I-fn¬ Cd-<br />

°p-a-Xnsb kw_-‘n® F√m hnh-c-ß-fpw, (Stt) hkvXp-ÿn-Xn-hn-h-c-°-W-°p-Ifpw IrXy-ambn Zn\w{]Xn<br />

tcJ-s∏-Sp-tØ-≠-Xm-Wv. F∂m¬ am{Xta I¿tΩm-∑p-J-amb \S-]-Sn-Iƒ IrXy-ambn FSp-°p-hm-\pw,<br />

Unam‚pw (-B-h-iyw) kssπbpw (e-`y-X-bpw) XΩn-ep≈ k¥p-e-\-Xbpw a‰pw Dd-∏p-h-cp-Øm≥ Ign-bq.<br />

hniz-k-\o-b-amb Imcy hnh-c-ß-fpsS e`y-Xbpw {]m]y-Xbpw hf-sc-°p-d-hpw, "Km´v' du≠v A\p-c-RvP-<br />

\-ß-fpsS hnhn-[-L-´-ß-fpsS hn]p-e-amb N¿®-IfpsS hni-Zmw-i-߃ C√m-Xn-cn-°pbpw sNbvX Hcp<br />

kml-N-cy-Øn-em-bn-cp-∂p. C¥y, temI-hym-]m-c-kw-L-S-\-bn¬ AwK-am-I-m\n-S-bm-bXpw XpS¿∂p<br />

Im¿jnI Icm-dn(AOA)s‚ hyh-ÿ-Iƒ {]m_-ey-Øn¬ hcm≥ XpS-ßp-Ibpw sNbvX-t∏m-gmWv C¥ybn¬<br />

Kuc-h-_p-≤n-tbm-Sp-Iq-Snb N¿®-Iƒ°pw sshIm-cn-I-amb s]m´n-sØ-dn-Iƒ°pw Imc-W-am-b-Xv.<br />

F∂m¬ tZml a{¥n-Xe ktΩ-f\ Ime-am-b-t∏m-tg°pw B ÿnXn-bn¬ KWy-amb am‰-ap-≠m-bn.<br />

CsXmcp ]mT-ambn Icp-tX-≠-XmWv. temI-hym-]mc Imcy-ß-fnepw A\p-_‘ hnj-b-ß-fnepw \√<br />

Adn-hp-≈-h¿ ]s-Sp-°p∂ N¿®-I-fmWv Ft∏mgpw Bh-iyw. CØcw AXy-[nIw {]m[m-\y-ap≈<br />

hnj-b-ß-fn¬ _lp-P-\-ß-fpsS hnizmkw `c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ B¿÷n-t°-≠-Xp-≠v. temI-hym-]mc<br />

kwL-S\ (<strong>WTO</strong>)bn¬ C¥y AwK-am-bXpw AXns‚ km¿∆-{Xn-Ihpw Zqc-hym-]-I-hp-amb kqN-\-I-fpw<br />

]cn-h¿Ø-\-ßfpw F√mw Kuc-h-amb N¿®bv°v hnt[-b-am-t°-≠-Xm-Wv.<br />

1.4.12 Im¿jnI hym]m-c-]p-tcm-K-Xnbv°v Hcp Iev]nX k¿∆Iem-ime ÿm]n-°pI<br />

1. hym]m-c-Øns‚ DZm-c-h-Xv°-c-W-Øns‚ G‰hpw {][m-\-s∏´ Hcp ^ew, AXv Im¿jn-I-cw-KØv<br />

BI-am\w B[p-\nI hn⁄m-\hpw hnh-c-ßfpw AXn-i-‡hpw hym]-I-hp-ambn {]tbm-Kn-t°-≠-Xmb<br />

Hcp L´w hcp-Øn-bn-cn-°p∂p F∂-Xm-Wv. Ft∏mgpw hy]m-c-cw-KØv am’cy£aX A\n-hm-cy-am-Wv.<br />

AXp-sIm≠v I¿j-I¿°pw, tXm´ Irjn-°m¿°pw Irjn-bp-ambn _‘-s∏´ F√m-h¿°pw Irjn-sb-<br />

°p-dn®pw B`y-¥-c-ambpw BtKm-f-ambpw D≈ hym]m-c-sØ-°p-dn-®p≈ F√m-{]-iv\-ß-sf-∏-‰n-bpw, Ahbn¬<br />

shfn®w hoip∂ F√m-hn[ B[p-\nI hn⁄m-\hpw, hnh-c-ßfpw, \nc-¥cw FØn-®p-sIm-Sp-°phm≥<br />

\mw _m≤y-ÿ-cm-Wv. KpW-\n-e-hm-csØ kw_-‘n-®pw, km\n-´dn ss^t‰m-km-\n-´dn am\-Z-WvUßfpw,<br />

AXp-t]mse tImUIvkv Fen-sat‚-dn-bkv am\-Z-WvU-ßfpw kw_-‘n®pw Ah¿°v Adnhp<br />

\¬tI-≠-Xp-≠v. KpW-\n-e-hmcw, Im¿jn-I-hym-]mc \nb-a-߃, t]‰‚ v F∂n-h-sb-°p-dn-s®√mw anI®<br />

km£-cX hym]-I-am-°-Ww. A{]-Im-c-ap≈ Adnhpw hnh-c-ßfpw \evIn Im¿jnI hym]m-c-Øn¬<br />

Im¿jn-I-P-\-Xsb im‡o-I-cn-°p-hm\pw, hnh-c-hn-⁄m-\-hym-]-\-]cn-]m-Sn-Iƒ Hmtcm Im¿jnI IpSpw-<br />

_-Ønepw FØn-°p-Ibpw thWw. AØcw ]cn-]m-Sn-I-fn¬ \n∂pw apºv Ahsc Hgn-hm-°n-bncp∂p<br />

Fn¬ C\n Adn-hn-eqsS I¿j-I-P-\-Xsb im‡o-I-cn-°p-hm-\p≈ ]cn-]m-Sn-Iƒ Bhnjv°-cn-®p-\-S-∏n-em-t°-≠Xv<br />

AXym-h-iy-amWv.<br />

2. Cu e£yw km≤n-°p-hm≥ 21-˛mw \q‰m-≠n¬ A\p-t]-£-Wo-b-amb Hcp ÿm]-\-sa∂ \nebn¬<br />

Hcp Iev]nX k¿∆-I-em-ime (Virtual University) ÿm]n-°-W-sa∂v IΩn-j≥ \n¿t±-in-°p-∂p.<br />

84


Cu k¿∆-I-em-im-ebv°v C∂v tIc-f-Øn¬ \S-∂p-h-cp∂ hnhc kmt-XnI hnZy-bp-tS-bpw, hm¿Ømhn-\n-ab<br />

Zriy- {imhy am≤ya cwKsØ hnI-k-\-Øn-s‚bpw hnπ-h-Øn¬ \n∂pw i‡n B¿÷n-°phm≥<br />

Ign-bWw. Iºyq-´-dns‚ klm-b-tØmsS C‚¿s\‰p-ambn _‘-s∏-SpØn {]h¿Øn-∏n-t°≠<br />

Iev]nX k¿∆-I-em-im-ebv°v Hcp B[m-c-tI-{µhpw (l∫pw) AXn-\p-Np-‰pw ]¬ N{I-߃t]mse<br />

(kvt]m-°p-Iƒ)-bp≈ D]-tI-{µ-ßfpw krjvSn®v (l∫pw kvt]m°pw k{º-Zm-b-Øn-se-∂-t]m-se) cq]-<br />

I-ev]\ sNøm-hp-∂-XmWv. tIcfm k¿∆-I-em-im-e-t]m-ep≈ Hcp ÿm]-\sØ AXns‚ B[mc<br />

tI{µhpw Hmtcm D]-tI-{µ-ß-fmbn Hmtcm Pn√m Bÿm-\hpw ÿm]n-°m-hp-∂-Xm-Wv. Cu apJy k¿∆-<br />

I-em-imem tI{µsØ Pn√m D]-tI-{µ-ß-tfmSpw Ahsb sSen-hn-j≥ Nm\-ep-I-fp-ambpw {Kma-ß-fntebpw<br />

]´-W-ß-fn-tebpw tdUn-tbm-I-fp-ambpw kwtbm-Pn-∏n®v {]h¿Øn-°p-∂-]£w Im¿jnI hn⁄m-<br />

\hpw {]k‡ hnh-c-ßfpw A\p-Zn\w tIc-f-Ønse Hmtcm I¿jI `h-\-Ønepw FØn-°m≥ Ignbpw<br />

F∂-Imcyw Xo¿®-bm-Wv. Aßns\ tIc-f-Øns‚ Im¿jn-I-˛-hym-]m-c-cw-KØv hºn® ]ptcm-K-Xn°v<br />

Cu Iev]nX k¿∆-I-em-ime hgn-sX-fn-°p-Ibpw sNøpw.<br />

3. Im¿jnI hym]mc cwKØv Iev]nX k¿∆-I-em-im-e-bpsS {]h¿Ø\w ^e-{]-Z-am-I-W-sa-n¬,<br />

\evIp∂ hnh-c-߃ Hmtcm-tcm-Im-e-Øn\pw Hmtcm-tcm-{]-tZ-i-Øn\pw Hmtcm-hn-f-Iƒ°pw {]tXyIw<br />

{]k-‡-am-bXpw KpW-]-c-amb Db¿∂-\n-e-hmcw D≈-Xp-am-bn-cn-°-Ww. Im¿jnI cwKsØ {]Xn-k-<br />

‘n-aqew _p≤n-ap-´p∂, Irjn-bp-ambn At`-Zy-ambn _‘-s∏´ F√m-h¿°pw FØn-®p-sIm-Sp-°p∂<br />

hn⁄m\w ImenI {]m[m-\y-ap-≈Xpw, kPo-h-hpw, sP\-dn°pw (Hmtcm {]tXyI Im¿jn-I-hn-f-bpsS<br />

Imcy-Ønepw Bh-iy-am-b) Bb hn⁄m\ hym]-\-Øn¬ Du∂n-bp-≈-Xm-bn-cn-°-Ww. \n¿±njvS Iev]nX<br />

k¿∆-I-em-im-e-bpsS {]h¿Ø-\-ß-fpsS Hcp IcSv cq]-tcJ tIc-f-k¿∆-I-em-ime Xøm-dm-°n-bn-´p-<br />

≠v. AXv Cu dnt∏m¿´ns‚ c≠mw A\p-_-‘-ambn sImSp-Øn-´p-≠v. C°m-cy-Øn¬ Bh-iy-amb hnhc-߃<br />

tiJ-cn-°p-∂-hcpw, hnh-c-hym-]-\-Øn-te¿s∏-´n-cn-°p-∂-h-cp-amb I.S.R.O., IMD, tIc-f-k¿∆Iem-im-e,<br />

APEDA, N.D.D.B, N.H.D.B., ItΩm-Un-‰n-t_m¿Up-Iƒ, Im¿jnI hIp∏v a{¥m-e-b-߃,<br />

tI{µ-k¿°m-cns‚ hmWn-Py-˛-hn-tZ-i-hym-]m-c-h-Ip-∏p-Iƒ, CSIR, ICAR F∂n-hbpw, hn⁄m-\m¿∞n-<br />

I-fmb I¿jI IpSpw-_-߃, tXm´-Ir-jn-°m¿, Ib-‰p-a-Xn-°m¿, h\n-Xm-kw-L-S-\-Iƒ, hym]m-cn-Iƒ<br />

F∂n-h-cpw, hn⁄m-\-hn-hc hym]-\sØ \nb-{¥n-°p∂ ICT hnZ-Kv[-∑m¿, Zriy-˛-{im-hy-am-[y-a-߃,<br />

]{X-am-[y-a-߃, FIvÃ≥j≥ Imcy-\n¿∆m-l-I¿, a‰p-hn-Z-Kv[-∑m¿ XpS-ßn-b-h-cpw, \b-cq-]o-I-c-W-®pa-X-e-h-ln-°p∂<br />

k¿°m-cns‚ hnhn-[-h-Ip∏v sk{I-´-dn-am¿, sshkvsN-b¿am≥, kwÿm-\-B-kq-{XW<br />

IΩn-j≥, UNDP {]Xn-\n-[n-Iƒ, a‰p-{]-_e [\-k-lmb GP≥kn-Iƒ F∂n-h¿ ]s-Sp-°p∂ Hcp<br />

"s{_bn≥ tÃmanwKv' inev]-ime hnfn®pIq´p-∂Xv KpW-I-c-am-bn-cn-°pw. 2002 P\p-hcn 26\v Im¿jn-Ihym-]m-c-Øns‚<br />

]ptcm-K-Xn-bv°m-bp≈ Cu Iev]nX k¿∆-I-em-im-e-bpsS DXvLm-S\w _lp-am-\-s∏´<br />

tIcf apJy-a{¥n \n¿∆-ln-°p-∂Xv DNn-X-am-bn-cn°pw. ImcWw F{Xbpw thKw DXv]m-Z-I-tcbpw, hym]mcn-I-tf-bpw,<br />

Ib-‰-p-a-Xn-°m-tc-bpw, D]-t`m-‡m-°-tfbpw \mw hn⁄m-\-hn-h-c-߃ sIm≠v i‡-cm-°m-<br />

\m-h-iy-amb \S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-°p-∂p-thm, A{Xbpw thKw kwÿm-\-Øn\v kpÿn-c-amb Hcp<br />

Im¿jnI hym]m-c-kp-c-£m-hy-h-ÿbv°v ASn-Ød CSp-hm≥ Ign-bp-∂-Xm-Wv.<br />

1.4.13 km\n-´dn ss^t‰m-km-\n-´dn am\-Z-WvU-߃<br />

1.4.13.1 KpW-\n-e-hmc km£-c-Xm-{]-ÿm\w<br />

km\n-´dn ss^t‰m-km-\n-´dn hyh-ÿ-Iƒ°v XnI®pw \ymbhpw \oXn-]q¿∆-hp-amb A¥m-cmjv{S<br />

AwKo-Im-c-ap≈ am\-Z-WvU-߃ \n›-bn®v \ne-hn¬ sIm≠p-h-cp∂ {]{In-b-bn¬ tI{µ-k¿°m¿ kPoh-ambn<br />

]p-sIm-t≈-≠-XmWv. A√m-Ø-]£w ]e KpW-\n-e-hm-c -\n¿Æ-b- hy-h-ÿ-I-fpw \ΩpsS<br />

Ib-‰p-a-Xn°v XS- -ap-≠m-°p-∂-Xm-Wv. AXn-\m¬ Xmsg-∏-d-bp∂ GXm\pw \S-]-Sn-Iƒ tIc-f-Øn¬<br />

ASnb-¥n-c-ambn \S-∏nem-t°-≠-Xm-Wv.<br />

1. hnf-sh-Sp-∏n-\p-ti-j-ap≈ ASn-ÿm-\-ku-I-cy-߃ i‡-am-°p-I.<br />

2. `£y-[m-\y-߃ kwkv°-cn-°p-I-bpw, £ochpw amwkyhpw \evIp∂ arK-ßsf hf¿Øp∂<br />

]cn-k-c-ß-fpsS ipNnXzw sa®-s∏-Sp-Øp-I.<br />

3. `£y-kp-c£ Dd-∏p-h-cp-Øp∂ "tImUIvkv Fen-sa-t‚-dn-bkv' am\-Z-WvU-߃ (kky-߃,<br />

hnf-Iƒ F∂n-h-bpsS ipNn-Xzhpw tcmKm-Wp-hn-ap-‡-\bw Dd-∏m-°p-∂) km\n-´-dn-˛-ss^t‰m km\n-´dn<br />

85


hyh-ÿ-Iƒ, Izmd‚-bn¬ \S-]-Sn-Iƒ F∂n-hsb \nb-{¥n-°p∂ kwÿm\ k¿°m¿ ÿm]-\-ßfpsS<br />

tijnbpw Imcy-£-a-Xbpw h¿≤-n∏n-°p-I.<br />

4. KpW-\n-e-hmc km£-c-X-bv°mbn Hcp {]ÿm\w Bcw-`n-°p-I-bpw, KpW-\n-e-hmcw \nb-{¥n-°p-<br />

∂-Xn\v \ntbm-Kn-°p-hm≥ Hmtcm {Kma-]-©m-b-Øn¬ Ipd-Xv 2 ]pcp-j-∑m¿°pw 2 kv{XoIƒ°pw<br />

]cn-io-e\w \¬Ip-I.<br />

1.4.13.2 tImU≥kv Fen-sa-t‚-dn-bkv hyh-ÿ-Iƒ<br />

`£y-kp-c-£-bv°mbn temI `£y-˛-Im¿jnI kwL-S\ (FAO) \n›-bn-®n-´p≈ hyh-ÿ-I-fnse<br />

Nne hkvXp-X-Iƒ \ΩpsS hn]Wn {]m]y-Xsb KWy-ambn XS- -s∏-Sp-Øp-∂-h-bm-Wv. Ahsb t\cn´v<br />

adn-I-S-°p-hm≥ Xo¿®-bmbpw hnf-sh-Sp-∏n-\p-tijw Bh-iy-amb kmt-Xn-I-Xz-tØbpw km\n-´dn<br />

ss^t‰m-km-\n-´dn \S-]-Sn-I-sfbpw \mw i‡-am-°n-bm¬ am{Xta km[n-°p-I-bp-≈p. km\n-´-dn-˛-ss^t‰m-km-\n-´dn<br />

\S-]-Sn-I-fp-tSbpw, tImU≥kv Fen-sa-t‚-dn-bkv \ne-hm-c-ß-fp-tSbpw ASn-ÿm-\-L-S\<br />

ASn-b-¥n-c-ambn i‡-am-t°-≠-XmWv.<br />

1.4.13.3. \ma-dn-bmsX IS-∂p-h-cp∂ IoS-ß-tfbpw tcmK-ß-tfbpw B{I-a-Im-cn-I-fmb A\y-{]mWn<br />

h¿§-ß-tfbpw {]Xn-tcm-[n-°pI<br />

AkwJyw kq£va-{]m-Wn-I-ƒ, IoS-߃, If-Iƒ F∂nh cmPy-tØ°v Cd-°p-aXn sNø-s∏-Sp∂<br />

[m\y-߃, ]b-dp-h¿§-߃, FÆ-°p-cp-°ƒ, tImgn, Xmdmhv F∂n-hbptSbpw Ah-bpsS Xo‰-bptSbpw<br />

IqsS IS-∂p-h-cp-∂p≠v. U¬ln-bnse tI{µ- Im¿jnI Kth-j-WtI-{µ-Øns‚ (ICAR) Imgn-ep≈<br />

kky-P-\nX t{kmX- p-I-fpsS tZiob _yqtdm (NBPGR) \evIp∂ Hcp A]-IS kqN-\-bn¬ ]d-bp-<br />

∂Xv, Nne A\y-kq£va {]mWn-h¿§-ß-fpsS B{I-aWw \ΩpsS Irjn-bpsS \ne-\n-ev]n\v hf-sctbsd<br />

A]-I-S-I-c-amWv F∂m-Wv. tImgn-˛-Xm-dmhv F∂n-h-bpsS hf¿Ø¬ cwKw B{I-a-W-Im-cn-Ifmb<br />

Nne A\y-kq-£va-{]m-Wn-I-fpsS `oj-Wn-bn-em-bn-cn-°p-I-bm-Wv. CXn\p ImcWw Cd-°p-aXn sNøs∏-Sp-∂<br />

tImgn-Øo-‰-Ifpw a‰p-am-Wv. B{‘-{]-tZ-inse sNΩo≥ hyh-km-bsØ kq£vamWp Pohn-Iƒ<br />

XI¿sØ-dn-Xv \s√mcp DZm-l-c-W-am-Wv. \ΩpsS Im¿jnI taJ-e-bv°v, Kuc-h-X-c-amb CØcw<br />

`oj-Wn-Isf At_m-[-]q¿∆w IS-Øn-hn-Sp-∂-Xn-s\-Xnsc \mw i‡-amb {]Xn-tcm[ \S-]-Sn-I-ƒ kzoIcn-°p-Ibpw<br />

ASn-b-¥nc Pm{K-X ]men-t°-≠-XpamWv.<br />

1.4.13.4. ssehvtÃm-°ns‚ Ib-‰p-a-Xnbv°v tcmK hnap‡ taJ-e-Iƒ<br />

ssehv tÃm°v DXv∏-∂-߃°v tcmK-hn-ap-‡-ta-J-e-Iƒ ÿm]n-°p-∂-Xns‚ ^e-ambn<br />

ssehvtÃm°v DXv∏-∂-߃°v hºn® hn]Wn h¿≤-\-hp-≠m-Ip-∂-Xm-Wv. \-ΩpsS arK-kw-c-£W hIp∏v<br />

aptºm-´p-h-®n-´p≈ ]cn-]mSn F√m-hn[ t{]m’m-l-\hpw A¿ln-°p-∂p. BSp-am-Sp-Isf sIm√p∂ CSßfpw<br />

(t…m-´¿lu-kp-I-fpw) Ah-injvS kwkv°-cW ÿe-ßfpw (A_mt‰m-bdp-Ifpw) B[p-\n-I-h-<br />

Xv°-cn-°p-hm≥ D≈ ]cn-]m-Sn-Iƒ°v klmbw \evtI-≠-Xm-Wv.<br />

_u≤nI kzØ-h-Im-ihpw (IPR)ssPh sshhn-[yhpw (BD)<br />

1.4.14.1 ]c-º-cm-KX Adn-hp-I-fpw (\m-´-dn-hp-I-fpw) hym]m-csØ kw_-‘n® _u≤nI<br />

kzØ-h-Im-ihpw (TRIPS) ssPh sshhn-[yhpw<br />

temI hym]mc kwL-S-\-bpsS Iogn-ep≈ temI-hym-]mc Icmdp (WTA)IfpsS \n_-‘-\-I-fmb<br />

Ib-‰p-aXn k_vkn-Un-I-fn-eqsS B`y-¥-c-k-lmbw \¬Ip-Ibpw AXn-\p-]p-d-ta, km\n-´-dnbpw ss^t‰mkm-\n-´dn<br />

\S-]-Sn-I-fpw, hym]m-csØ kw_-‘n® _u≤nI kzØ-h-Im-i-hy-h-ÿ-I-fpw (TRIPS)<br />

Bh¿Øn®p {]Jym-]n-°p-∂-Xv, \ΩpsS DXv∏-∂-ß-fpsS Pntbm{Km-^n-°¬ C‚n-t°-j-\n¬ \n∂pw<br />

kº-∂-amb ssPh sshhn-[y-Øn¬ \n∂pw km≤y-am-hp-∂{X t\´-߃ D≠m-°p-hm\pw kmº-ØnI<br />

]ptcm-KXn ssIh-cn-°m\pw \mw {]k-‡-amb B`y-¥c \nb-a-\n¿ΩmW \S-]-Sn-Iƒ ASn-b-¥n-cambnssIs°m-≈-W-sa-∂m-Wv.<br />

\S-∂p-sIm≠n-cn-°p∂ hym]m-csØ kw_-‘n® kzØ-h-Imi Iu¨knense<br />

A\p-c-RvP\ N¿®-I-fn¬, _u≤nI kzØ-h-Im-i-ßsf ssPh sshhn≤y tIm¨^-d≥kns‚<br />

(CBD) ASn-ÿm-\-{]-am-W-ß-fp-ambn Iq´n-bn-W-°p-sa∂v \ap°v {]Xym-in-°mw. ssPh-ssh-hn[y {]am-<br />

86


W-߃ A\p-k-cn-®v, ssPh sshhn-[y-Øn-t‚bpw, temIsØ {]mNo\ P\-ß-fpsS \m´-dn-hns‚bpw,<br />

KpW-^-e-߃ F√m cmPy-°m¿°pw ]n-Sp-hm-\p≈ Ah-kcw krjvSn-°-W-sa-∂mWv Xocp-am-\n-®n-´p-<br />

≈-Xv. Cu kµ¿`-Ønse {it≤-b-amb hkvXp-X, C¥y-bnse \nb-a-\n¿Ωm-W-߃, P.P.VF.R. BIvSpw,<br />

ssPh sshhn≤y _n√pw ta¬∏-d KpW-^-e-߃ \oXn-]q¿∆w ]n-Sp∂ Imcy-Øn¬ th≠-Xmb<br />

hyh-ÿ-Iƒ sNbvXn-´p-s≠-∂-Xm-Wv. tKm{X-P-\-X-I-fpsS Xncn-®-dn-hpw, hn⁄m\ k{º-Zm-bhpw CXpambn<br />

_‘-s∏´ _u≤nI kzØ-h-Im-i-ß-fpw, AwKo-I-cn-°p-Ibpw kwc-£n-°p-Ibpw Ah-bv°¿lcm-b-h¿°v<br />

{]Xn-^ew \¬In BZ-cn-°p-Ibpw sNøp∂ Imcy-Øn¬ \ΩpsS {i≤ ]Xn-tb-≠-Xm-bn-<br />

´p≠v.<br />

kky-ssh-hn-[y-hpw, I¿j-I-cpsS Ah-Im-i-ßfpw<br />

kwc-£n-°p-hm≥ ˛ ssPh-ssh-hn≤y \nbaw<br />

1.4.14.2.1. tIc-f-Øn¬ ÿm]n-X-am-bn-´p≈ ssPh sshhn[y t_m¿Uv P\n-XI km£-c-Xm-]-cn-]m-Sn-<br />

Iƒ Bkq-{XWw sNøp-hm-\p≈ AXns‚ Npa-Xe F{Xbpw thKw Gs‰-Sp-°Ww. F∂m¬ am{X-ta,<br />

Cu cwK-hp-ambn _‘-s∏-´-h¿°v BcmWv bYm¿∞ {]mY-anI kwc-£-I¿ F∂pw, kky-ß-fpsS<br />

sshhn-[yhpw kwc-£-Whpw I¿j-I-cpsS Ah-Im-i-ßfpw kw_-‘n® BIvSv A\p-k-cn®v Fs¥√mw<br />

Ah-Im-i-߃ BWv Ah¿°p-≈-sX-∂pw, Ah AwKo-I-cn-°p-Ibpw BZ-cn-°p-Ibpw sNøp∂ hIp-<br />

∏p-Iƒ Fs¥∂pw Adn-bp-hm≥ Ign-bp-I-bp-≈q. AXp-t]mse temIvk-`-bpw, cmPy-k-`bpw ]m m-°nb<br />

ssPh- ssh-hn[y _n√n¬ hyhÿ sNbvXn-´p-≈, {]mY-anI kwc-£-Isc ap≥Iq´n Adn-bn-°p∂ hyhÿbpw<br />

kw_-‘n®v Imcy-߃ P\-ß-°dnhp-≠m-tI-≠-Xp-≠v. Kncn-h¿§-˛-tKm-{X-˛-{Km-aoW IpSpw-_-<br />

߃°v, hnti-jn-®pw, Im¿jn-I-˛-ssPh sshhn-[y-Øns‚ kwc-£-W-Øn-epw, kwh¿≤-\-Ønepw G¿s∏-<br />

´n-cn-°p∂ IpSpw-_-߃°v CS-bn¬ P\nXI km£-cX {]N-cn-∏n-°p-∂-Xn\v Im¬\-S-bmbn sNs∂-<br />

Øp∂ \nb-a-˛-D-]-tZ-jvSm-°-fpsS Hcp hn`m-K-sØ, tKm{X-˛-{Km-aoW P\-X-Iƒ°n-Sbn-te°v Ab-bv°p-<br />

∂Xv hfsc {]tbm-P-\-I-c-am-bn-cn-°pw. CXp-h-gn, ssPh sshhn-[y-s°m≈ XS-bp-hm\pw, cmPy-߃<br />

XΩnepw hyXykvX kaq-l-߃ XΩnepw ssPh]c-amb ]m-fnØw t{]m’m-ln-∏n-°p-hm\pw Ign-bp-<br />

∂-Xm-Wv.<br />

2. AXn-k-º-∂-amb ssPh sshhn-[y-hpw, AXp-t]mse kº-∂hpw kar-≤-hp-amb Huj[ kkyt{km-X-<br />

p-I-fpw-sIm≠v hfsc A\p-Kr-lo-X-amWv tIc-fw. Bbn-c-am-bncw h¿j-ß-fpsS ]g-°-ap≈<br />

Bbp¿thZ sshZy-im-kv{X-Øn-ep≈ Adnhpw, Huj[kky- NnIn’m]mc-º-cy-hp-ap≈ P\-ß-fmWv<br />

kwÿm-\Øv D≈-Xv. ]pXnb _u≤nI kzØ-h-Imi \nb-a-ß-fpsS Bhn¿`m-h-tØm-sS, CØcw<br />

kº-∂-amb ssPh sshhn-[y-Øn¬ \n∂pw t\´-߃ ssIh-cn-°p-∂-Xn\pw, Poh-im-kv{X-]-c-amb DXv]-<br />

∂-߃ \n¿Ωn-°p-∂-Xn-\p≈ t]‰‚ v e`n-°p-∂-Xn\pw, [mcmfw Ah-k-c-߃ tIc-f-Øn\v D≠m-Ip-∂-<br />

Xm-Wv. F∂m¬ CtXm-sSm∏w Nne `oj-Wn-Ifpw \ap°v t\cn-tS-≠-Xm-bn-´p-≠v. Cu hnj-b-Øns‚<br />

\m\m- -ap-J-amb hkvXp-X-Isf kw_-‘n®v {Inbm-flI XXz-ßfpw {]am-W-ßfpw Is≠-Øp-hm≥ Kthj-W-ßfpw<br />

Bh-iy-am-Wv. AXn-\m-h-iy-amb sXfn-hp-Ifpw tcJ-I-fpw hkvXp-X-Iƒ ]Tn-°p-hm\pw,<br />

amXr-I-Ifpw kv]ojn-kp-Ifpw kw`-cn-°p-hm\pw {ia-߃ \S-Ø-Ww. Ch-bmWv ASn-b-¥n-c-ambn<br />

sNtø≠ Imcy-߃. kwÿm-\-Øns‚ imkv{Xo-b- t{km-X- p-Isf Du¿÷-kz-e-am-°p-I-bpw AXns‚<br />

{]h¿Ø-\-߃°v DZm-c-amb [\-k-lmbw \evIp-I-bpw t]‰‚nwKv km£-c-Xsb t{]m’m-ln-∏n-°p∂<br />

{ia-ßsf Xzcn-X-s∏-Sp-Øp-Ibpw sNø-W-sa∂ ASn-b-¥-c-t_m-[-amWv k¿°m-cns‚ `mK-Øp-\n∂pw<br />

D≠m-tI-≠-Xv. PPVFR \nb-a-Øns‚ IpS-°o-gn¬ cq]w \evIm≥ t]mIp∂ Po≥^-≠ns‚ KpW-^-e߃<br />

kz¥-am-°m-\m-h-iy-amb hyh-ÿ-I-fn¬ \n∂pw t\´-ap-≠m-°m-\p≈ ASn-b-¥nc \S-]-Sn-Ifpw<br />

Bcw-`n-°-Ww. tKm{X-˛-Kn-cn-˛-B-Zn-hmkn P\-ß-fp-tSbpw {Kmao-W-cp-tSbpw ]mc-ºcy \m´-dn-hp-I-tfbpw<br />

A]q¿∆-kky-hn-⁄m-\-hpw Ah-cpsS _u≤n-I-kz-Ø-h-Imi tbmKy-Xbpw kwc-£n-°p-∂-Xn¬ \mw<br />

PmK-cq-I-cm-bn-cn-°-Ww.<br />

1.4.14.2.P\n-XI t{kmX- p-Iƒ, kky-ssh-hn-[y-߃, _u≤n-I-kz-Ø-h-Im-i-߃ apX-em-bh ssIImcyw<br />

sNøp∂ A¥m-cmjv{S DS-º-Sn-bn¬ C¥y H∏p-h-®n-´p≠v. B DS-º-Sn-bpsS kqN-\-Ifpw AXns‚ ASnÿm-\-Øn-ep≈<br />

Im¿jn-I-\-b-ß-fpw Im¿jn-IcwKØv Ah-bv°p≈ kzm[o-\-ßfpw Fs¥m-s°-bmWv<br />

F∂v kwÿm\ k¿°m-cp-Iƒ Adn-n-cn-°-W-sa-∂Xv \n¿_-‘-am-Wv. ImcWw Irjn-bpsS ssZ\w-<br />

Zn\ `c-W-\n¿∆-lWw kwÿm-\-ß-fpsS Npa-X-e-bn¬s∏Sp-∂-Xm-Wv. Cu hkvXp-Xbpw e£yhpw ap∂n¬<br />

87


I≠p-sIm≠v tI{µ-k¿°m¿ kwÿm-\-ß-fp-ambn N¿® sNøp-hm\pw \nc-¥cw ]c-kv]cw Bi-b-hn-<br />

\n-abw ]pe¿Øp-hm\pw {]Xn-{]-h¿Ø\w \S-Øp-hm\pw D≈ Hcp kwhn-[m-\-Øn\v cq]w \evtI-≠-<br />

Xm-bn-´p-≠v. AtXm-sSm∏w kwÿm\ Irjn-h-Ip∏v DtZym-K-ÿ-∑m¿°v A¥m-cmjv{S DS-º-Sn-bp-ambn<br />

_‘-s∏´ \nba-]-c-hpw kmt-Xn-I-hp-amb {]iv\-ß-fn¬ Adn-hpw Ah-bp-ambn ASpØ ]cn-N-bhpw<br />

D≠m°p-∂-Xn-\p-X-Ip∂ ]≤-Xn-Isf bYm-ÿm-\-ß-fn¬ {]Xn-jvTn-°p-Ibpw sNø-Ww. C¥y≥<br />

Iu¨kn¬ t^m¿ A{Kn-Iƒ®-d¬ dntk¿®v (ICAR) Cu DS-ºSn hyh-ÿ-I-sf-°p-dn®v kwÿm-\-<br />

k¿°m-cp-Iƒ°pw Im¿jnI k¿∆-I-em-im-e-Iƒ°pw Imen-I-amb Ah-t_m[w \nc-¥cw \¬Ip-Ibpw<br />

thWw. Cu hI-°m-cy-ß-fn¬ kwÿm-\-k¿°m-cp-Isf bYm-k-abw D]-tZ-in-°p-hm-\p≈ k¿∆-I-emim-e-I-fpsS<br />

tijnsb Db¿Øp-hm-\p≈ \S-]-Sn-Ifpw kzoI-cn-®p-sIm-≠n-cn-°-Ww.<br />

1.4.14.3. Pntbm{K-^n-°¬ C‚n-t°-j≥kv<br />

(Hcp Im¿jnI hnfbvt°m DXv]-∂-Ønt\m GsX-nepw `qan-im-kv{X-]-c-amb {]tZ-i-Øns‚ t]cnep≈<br />

{]i-kvXnbpw AXn\v kz¥-am-bp≈ Hcp Iq´w X\n-a-bp≈ khn-ti-j-Kp-Whpw s]mXpth AwKo-<br />

I-cn-°-s∏-Sp∂ Iogvh-g-°sØ s]mXpth Pntbm{K^n°¬ C‚n-t°-j≥kv F∂mWv ]d-bp-∂-Xv)<br />

Pntbm{Km-^n-°¬ C‚n-t°-j≥kv hn`m-K-Øn¬s∏-Sp∂ \nc-h[n Im¿jnI Dev]-∂-߃ D≠v. Ahbv°v<br />

{]tXyI KpW-ßfpw X∑qew JymXnbpw a‰p khn-ti-j-kz-`m-h-ßfpw D≈-Xns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬<br />

Ah-bv°p≈ AwKo-Im-c-Øn-\p≈ A¿l-Xbpw t\tS-≠-Xm-bn-´p-≠v. Ch-bpsS khn-tij hy‡nXzw<br />

hcn°-s∏-Sp-∂Xv apJy-ambpw `qan-im-kv{X-]-c-amb aq∂v D]m-[n-Isf ASn-ÿm-\-s∏-Sp-Øn-bmWv. AXmbXv<br />

˛ Dev]-∂-Øns‚ {]tXyI `qan-im-kv{X-]-c-amb ]cn:ÿn-Xn, Poh-im-kv{X-]-c-amb DƒLS-I-߃,<br />

Dev]m-Z-\-Ønse DƒLS-I-߃ F∂nh apJy ]cn-K-W-\-bn¬s∏Sp-∂p. Cu KpW-߃ F√mw hy‡-<br />

ambpw \n¿∆-Nn-°m-hp-∂-hbpw hnh-cn-°m-hp-∂-h-bp-am-Wv. DZm-l-c-W-ambn ae-_m¿ Ipcp-ap-f-Iv, sIm®n<br />

C©n, Be-∏pg (hnc¬) aƒ, Xe-t»cn FIv{km -{Ko≥t_mƒUv, F∂n-hbv°v hn]-Wn-bn-emsI<br />

JymXnbpw Unam‚pw Ds≠-∂-Imcyw s]mXpth \nco-£n-°-s∏-Sp-∂p-≠v. Cu DXv]-∂-ß-sfm-tcm∂n\pw<br />

bi pw {]nbhpw e`n-°m≥ ImcWw GXm\pw {]Xy-£hpw ]tcm-£-hp-amb KpW-hn-ti-j-ß-fm-Wv.<br />

{]Xy-£-Kp-W-߃ hni-Z-ambn \n¿∆-Nn-°-s∏-tS-≠-Xp-≠v. ASn-ÿm\ ÿnXn-hn-h-c-߃ (data base)<br />

t^mt´m-Iƒ apX-em-b-hsb B[m-c-am-°n-thWw \n¿∆-N\w \S-tØ-≠-Xv. BIrXn, hen-∏w, \ndw,<br />

ImgvN, sSÃv `mcw, D≈S°w, cmk-h-kvXp-°-fpsS LS\ F∂o kzX-kn-≤-Kp-W-ß-fmWv hn]-Wn-bn¬<br />

Hcp DXv]-∂sØ/hnfsb aqey-h-Ømbn AYhm hnebp≈-Xm-°nØo¿°p-∂Xv. hym]m-csØ kw_-<br />

‘n® _u≤n-I-kz-Ø-h-Imi \nb-a-ß-fp-sS-bpw Pntbm{Km-^n-°¬ C‚n-t°-j≥kv AwKo-I-cn-®p-sIm-<br />

≠p≈ B`y-¥-c-\n-b-a-\n¿Ωm-W-ß-fpsSbpw ASn-ÿm-\-Øn¬ \ΩpsS CØcw JymXn-bp≈ Dev]-∂߃°mh-iy-amb<br />

kwc-£Ww \evIm≥ \ap°v A[n-Im-c-ap-≠v. At\Iw \q‰m-≠p-I-fmbn CØcw<br />

hne-tb-dnb Dev]-∂-߃°v `qan-im-kv{X-]-c-amb kw⁄-Ifpw hnti-j-W-ßfpw e`n-®n-´p-≈Xpw AhbpsS<br />

Bhn¿`m-hhpw DS-a-ÿ-Xbpw \ap-°m-sW∂v AwKo-I-cn-°-s∏´ kXy-hpam-Wv. AXn-\m¬ _u≤n-<br />

I-kz-Ø-h-Imi \nb-a-a-\p-k-cn-®p≈ kwc-£Ww In´p-hm≥ \ΩpsS {]i-kvXhpw ]c-º-cm-K-X-ambn<br />

kz¥-am-b-Xp-amb GsX√mw Dev]-∂-߃ Dt≠m Ah-bpsS F√mw Pntbm{Km-^n-°¬ C≥Un-t°j≥kv<br />

Xncn-®-dnv \nb-a-Øns‚ ]cn-[n-bn¬ sIm≠p-h-cm-\m-h-iy-amb ASn-b-¥nc \S-]-Sn-Iƒ kzoIcn-°Ww.<br />

Ipcp-ap-f-Ipw Gehpw IqSmsX Pntbm{K-^n-°¬ C‚n-t°-js‚ B\p-Iq-ey-߃°v A¿l-Xbp≈<br />

\nc-h[n Dev]-∂-߃ IqSn tIc-f-Øn-t‚-Xm-bn-´p-≠v. Pntbm{K-^n-°¬ C‚nt°-j≥kv Hm^v<br />

KpUvkv (c-Pn-kvt{S-j\pw kwc-£-W-hpw) BIvSv 1999 {]Imcw B Dev]-∂-߃-°p≈ A¿lX t\Sp-<br />

∂Xv \ΩpsS Im¿jn-I-hym-]m-c-Øn\v ap≥ssI \evIp-∂-Xm-Wv.<br />

1.4.15. {]mtZ-in-Ihpw B`y-¥-c-hp-amb X{¥-߃<br />

1.4.15.1. C¥ybpw Gjy≥ hnIkzc cmPy-ßfpw XΩn-ep≈ [mc-W-bpsS Bhiyw<br />

tIc-f-Øns‚ kº-Zvhy-hÿ B{i-bn-°p∂ Im¿jn-I-hn-f-I-fpsS hn]-W\ Imcy-ß-fn¬, sX°≥<br />

Gjy-bn-tebpw sX°p Ing-°≥ Gjy-bn-tebpw cmPy-ßfpw GXm\pw B{^n-°≥ hnI-kzc cmPy-ßfpw<br />

C¥y-bp-ambn hym]m-c-cw-KØv a’cw D≠m-bn-s°m-≠n-cn-°p-I-bm-Wv. C¥ybpsS d_-dn\v _Zembn<br />

Xmbve-≠v, Ct¥m-t\-jym, atejym F∂n-h-cpsS d_-dpw \mfo-tI-c-Øn\v ^nen-∏o≥kpw, {ioe-<br />

bpambpw tXbn-e-bpsS ImcyØn¬ {ioe-bpw, Ge-Øn\v Kzm´n-amebpw, Ipcp-ap-f-In\v hnb-‰v\mapw<br />

88


Bbn a’-cn-t°-≠n-h-∂n-cn-°p-∂p. \ne-hn-ep≈ hn]-Wn-bn¬ Xß-fpsS hnlnXw t\Sm-\mbn hnI-kzc-am-bn-s°m-≠n-cn-°p∂<br />

\ΩpsS Ab¬cm-Py-ß-fp-am-bn-´mWv \mw a’-cn-t°-≠-Xv. F∂m-en-Xns‚ ^eambn<br />

KpWw In´p-∂Xv hnI-kn-X-cm-Py-߃°m-Wv. F∂m¬ Cu cmPy-ß-fp-ambn F√m-h¿°pw {]tbm-<br />

P-\-I-c-amb coXn-bn¬ ]c-kv]c [mcW hf¿Øp-Ibpw hym]m-c-_-‘-߃ hnI-kn-∏n-°p-Ibpw sNtø-<br />

≠Xv A`n-e-j-Wo-b-am-Wv.<br />

1.4.15.2. kwÿm-\-ß-fp-ambn N¿®<br />

C¥y≥ `c-W-L-S\ A\p-k-cn®v Irjn Hcp kwÿm\ hnj-b-am-Wv. F∂m¬ tI{µ-k¿°m¿<br />

Irjnsb kw_-‘n®v ssIs°m-≈p∂ Xocp-am-\-ß-fpsS F√m kqN-\-I-fp-tSbpw ]cn-WX ^e-ß-fptSbpw<br />

apgp-h≥ _p≤n-ap-´p-Ifpw (DZm : D]-Po-h-\-kp-c-£, hcp-am-\-Ø-I¿®) kwÿm-\-k¿°m-cp-Ifpw<br />

P\-ß-fp-amWv t\cn-Sp-∂-Xv. tI{µ-Xo-cp-am-\-ß-fpsS ^e-am-bp-≠m-Ip∂ cmjv{Sob Aÿn-cX am{X-a-√,<br />

kmº-ØnI \jvS-ßfpw t{kmX- p-I-fpsS \jvS-hpw IS-_m-[y-X-bpw-IqSn kwÿm\w t\cn-tS-≠-Xmbn<br />

hcp-∂p. AXp-sIm≠v temI-hym-]m-c-kw-L-S-\-bn¬ (<strong>WTO</strong>) tN¿∂v {]h¿Øn-°p-I, Irjnsb kw_‘n®<br />

Icm-dn¬ H∏p-h-bv°pI XpS-ßnb kp{]-[m\ Imcy-ß-fn¬ Xo¿®-bmbpw th≠ ap≥Iq¿ N¿®-Iƒ<br />

XpS¿N¿®-Iƒ F∂nh tI{µ-k¿°m¿ kwÿm-\-k¿°m-cp-ambn Xocp-am-\-߃ ssIs°m-≈p-∂-Xn-\pap-ºmbn<br />

\S-tØ-≠-Xm-Wv. IqSmsX AØcw N¿®-Iƒ tI{µ-k¿°m-cn\v hfsc KpW-I-c-am-bn-cn-°pw.<br />

ImcWw kwÿm\ k¿°m-cp-Iƒ°mWv {]iv\-ß-sf-°p-dn®pw ASn-ÿm-\-]-c-hp-amb hkvXp-X-I-sf-<br />

°p-dn®v IqSp-X¬ Ah-t_m-[hpw Adnhpw D≈-Xv. tIc-f-Øns‚ Im¿jn-I-k-ºØv hym]m-csØ B{ibn-®m-Wn-cn-°p-∂Xv.<br />

ImcWw tIc-f-Øns‚ Im¿jnI DXv]-∂-ß-fn¬ Gdn-b-Iqdpw kwÿm-\-Øn-\p-<br />

≈n¬ Xs∂ DXv]m-Zn-∏n-°p-∂-hbpw kwÿm-\-Øn-\IØpw cmPy-Øn-\-IØpw hntZ-iØpw D≈ hym]mcsØ<br />

e£yw hbv°p-∂-hbpw BWv. AXn-\m¬ Hcp tZiob \bw cq]o-I-cn-°p-tºmƒ, tIc-f-Øns‚<br />

BtKmf hym]m-c-cw-KsØ A\p-`-h-߃ {]tXy-In®pw {]k-‡-am-Wv.<br />

1.4.15.3. D]-Po-h-\-kp-c-£-bpsS ]cn-c-£bv°v th≠ \jvS]cn-lmcw<br />

kwÿm-\-Øns‚ Im¿jn-I-k-ºZv hyh-ÿ-bpsS \s´√v tIcfw DXv]m-Zn-∏n-°p∂ DXvv]-∂-ßfmWv<br />

F∂p hcn-In-epw, tZiob Xe-Øn¬ C¥y-bpsS kº-ZvL-S-\-bn¬ Ahbv°v henb {]m[m\yw<br />

Iev]n-°-s∏-Sp-∂n-√. AXn-\m¬ tIc-f-Øn-s‚bpw a‰p kwÿm-\-ß-fp-tSbpw DXv]-∂-ß-fpsS Ib-‰p-a-<br />

Xn-bpw, Cd-°p-a-Xnbpw kw_-‘n®v Xocp-am-\-߃ (tI-{µ-k¿°m¿) FSp-°p-tºmƒ, D`-b-I-£n-I-tfmSpw<br />

_lp-I-£n-I-tfm-Sp-ap≈ hmKvZm-\-߃ \nth-‰p∂ Imcy-Øn¬ kwÿm-\-ß-fpsS Xmev]-cy-ßfpw Ah¿<br />

t\cn-Sp∂ {]iv\-ßfpw th≠{X (tI-{µ-k¿°m¿) {i≤n-°msX t]mhm-dp-≠v. C°m-cy-Øn¬ tIc-f-<br />

Øns‚ am{X-a-√, a‰p Nne kwÿm-\-ß-fp-tSbpw Xmev]-cy-ßfpw hnkvar-X-am-hp-∂p. (D-Zm-l-c-W-Øn\v<br />

]›n-a-_w-Km-fns‚ NW-hpw a≤y-{]-tZ-i-Øns‚ tkmbm-_o\pw {i≤n-°-s∏-SmsX t]mhp-∂p-≠v). tZiob-Xm-ev]-cy-Øns‚<br />

ASn-ÿm-\-Øn¬ ssIs°m-≈p∂ CØcw Xocp-am-\-߃ kwÿm-\-ß-fpsS kº-<br />

ZvL-S-\-bn¬ {]Xn-Iq-e-amb kzm[o\w sNep-Øn-h-cp-∂p-≠v. hnti-jn®pw Im¿jn-IhrØn Pohn-tXm]mb-am-°n-b-h-cpsS<br />

D]-Po-h\ kpc£ Dd-∏m-°m≥ Ign-bmsX hcp-∂p. CØcw Xocp-am-\-߃°v DZm-lc-W-amWv<br />

km¿°v Icm-dns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬ {ioe-≥ sIm{]m C¥y-bn-te-°n-d-°p-aXn sNøp-∂-<br />

Xpw Ct¥ym-t\-jy-bn¬ \n∂pw ]mw Hmbn¬ Cd-°p-aXn sNøp-∂-Xpw. CØcw DS-º-Sn-I-fn¬ H∏p-hbv°p-∂-Xns‚<br />

^e-ambn I¿j-I¿°v D≠m-Ip∂ IjvS-∏m-Sp-Iƒ°v ImcWw kwÿm-\-k¿°m-cp-ambn<br />

N¿® sNøm-Ø-Xp-sIm-≠p-am-{X-a-√, tI{µ-k¿°m-cns‚ `mKØv Bg-Øn-ep≈ ]T-\-tam, th≠{X Xømsd-Sp-°tem<br />

C√m-Ø-Xp-sIm≠pw -Iq-Sn-bm-Wv. AXn-\m¬ CXp-ambn _‘-s∏´ Imcy-ß-fn¬ I¿j-I¿°v<br />

h∂n-´p≈ IjvS-\-jvS-߃°v (\-jvS) ]cn-lmcw \evIp-hm-\p≈ Hcp ]≤-Xn-°p-IqSn cq]w \evtI-≠-<br />

Xm-Wv. Im¿jnI {]Xn-k-‘n-aqew he-bp∂ P\-hn-`m-K-ß-fpsS IjvS-∏m-Sp-Ifpw Zpcn-X-ßfpw C√m-Xm-<br />

°m-\p≈ hne-t]-iepw Bh-iy-am-Wv. tIc-f-Øns‚ Akm-[m-c-W-amb hnf-I-tf-bpw Ah Db¿ØnsIm-≠p-h∂<br />

{]tXyI kml-N-cy-ß-tfbpw ]cn-K-Wn-®p-sIm-≠v, tIc-f-Øns‚ Im¿jn-I-cw-K-Øn\v th≠<br />

kwc-£Ww \evtI-≠-Xm-Wv. ({]-tXy-In®pw WTA bpsS hyh-ÿ-Iƒ {]m_-ey-Øn¬ h∂-Xns‚ ^eam-bp-≠mb<br />

{]Xym-Lm-X-ß-fpsS ]›m-Ø-e-Øn¬) WTA Icm¿ hyh-ÿ-Iƒ cq£-ambn _m[n® P\-<br />

e-£-ßfpsS D]-Po-h-\-Øns‚ kpc£ \ne-\n-dp-Øp-∂-Xn-\mbn ˛ tIc-f-Øns‚ Im¿jn-I-cw-K-Øn\v<br />

{]tXyI ]cn-c-£m-k-lm-b-߃ sNø-Ww. tZiob-hn-]-Wn-bn¬ tIc-f-hpw Xan-gv\m-Spw I¿Æm-S-I-hpw<br />

89


\mfn-tIcw, tXbne, Im∏n F∂n-h-bn-epw tIc-fhpw Xan-gv\mSpw d∫-dnepw a‰pw ]c-kv]cw a’-cn-®p-hcp-∂p.<br />

]e Xmev]-cy-߃°pw s]mXp-kz-`m-h-am-Wp-f-f-Xv. DZm-l-c-W-Øn\v sXßp-Isf _m[n® aWvUcn-bpsS<br />

\nb-{¥-Ww, sIm{]m-kw-`-cWw F∂nh s]mXp-{]-iv\-߃ BWv. s]mXp-Xm-ev]-cy-߃ kwc-<br />

£n-°p-hm≥ s]mXp-k-ao-]\w Bh-iy-am-Wv. AØcw N¿®-Iƒ°v G‰hpw amXr-Im-]-c-amb Hcp thZnbmWv<br />

Z£n-W-ta-Jem Iu¨kn¬ ao‰nw-Kp-Iƒ.<br />

1.4.15.5. C∂sØ {]Xn-k-‘n-bp-ambn _‘-s∏-´-h-cpsS ({]-Xn-k-‘n-_m-[n-X-cp-sS) Xmev]-cy-ßsf<br />

GtIm-]n-∏n®p apt∂-dpI<br />

I¿j-I-cptSbpw \n¿Ωm-Xm-°-fp-tSbpw k¿°m-cn-t‚bpw ka-hmbw D≠m-°n-sb-Sp-t°-≠-Xm-h-iyam-Wv.<br />

C∂sØ {]Xn-k‘n t\cn-Sp-∂-h¿°pw IjvS-\-jvS-߃ A\p-`-hn-®-h¿°pw Hmtc kabw {]iv\-<br />

]-cn-lm-c-Øn¬ ]ptcm-KXn t\Sn-˛-t\Sn apt∂m-´p-t]m-Ip-hm≥ Ign-b-Ww. CXn\v I¿j-I-cpw \n¿Ωm-Xm-<br />

°fpw Ib-‰p-a-Xn-°mcpw Im¿jn-I-cw-K-Øp-≈-h¿ F√m-hcpw ]c-kv]cm-{in-X-Xz-Øn¬ {]h¿Øn-°p-∂h-cm-sW-∂p≈<br />

hkvXpX F√m-h¿°pw t_m≤y-am-tI-≠-Xp-≠v. Im¿jnI hyh-km-b-Øn\v kpÿn-cX<br />

D≠m-Ip-hm≥ I¿j-I¿ Akw-kvIrX hkvXp-°ƒ DXv]m-Zn-∏n-°-Ww. \n¿Ωm-Xm-°ƒ Dev]-∂-߃<br />

hmßn-s°m-≠n-cn-°p-I-bpw DXv]-∂-߃°v ÿncw Unam‚pw D≠m-I-Ww. kpÿn-c-amb hn]Wn I¿j-<br />

I¿°v hfsc {][m-\-am-Wv. AtXm-sSm∏w \n¿Ωm-Xm-°ƒ°pw Ib-‰p-a-Xn-°m¿°pw hym]m-cn-Iƒ°pw<br />

I¿j-I-cpsS DXv]m-Z\w Akw-kvIr-X-km-[-\-ß-fpsS ÿnchpw Dd-∏p-≈-Xp-amb Hcp t{kmX- mbn<br />

Icp-Xm≥ Ign-b-Ww. Hcp-ev]-∂-Øns‚ hne Hcn-°epw Hcp ]cn-[n-°-∏pdw XmWp-t]m-Im-Xn-cn-°-Ww.<br />

hneXm-cp-∂- ]£w I¿j-I¿ B DXv]-∂-߃°v ]Icw \nev°m≥ Ign-bp∂ hnf-Iƒ Irjn-sN-øp-∂-<br />

Xn-te°v kzm`m-hn-I-ambpw Xncn-bp-∂-Xm-Wv. Aßns\ Akw-kvIrX ]Zm¿∞-ß-fpsS kssπ-bn¬<br />

A\n-›n-Xm-h-ÿ-Iƒ IS-∂p-h-cn-Ibpw hyh-km-b-\n¿ΩmW taJ-e-bmsI XI¿®-bn-em-hpIbpw sNøp-<br />

∂p. hne Akm-[m-c-W-ambn Db-cp-∂-]£w hn]-Wn-bn¬ Unam‚ v \jvS-s∏-Sp-Ibpw \n¿Ωm-Xm-°ƒ°v<br />

hyh-km-b-im-e-Iƒ Xpd-∂p-{]-h¿Øn-°p-hm≥ Ign-bmØ kml-Ncyw D≠mhpIbpw sNøp-∂p. t^mw<br />

am‰v{S v hyh-km-b-Øn¬ I¿j-I¿°p-≠m-bn-cp∂ hn]-Wn \jvS-am-bn. Imc-Ww, am‰v-{S v hyh-kmbw<br />

t]mfn-s{]m-s]-en¬ t^man-te°v Xncn-bp-hm≥ \n¿_-‘n-X-am-bn. tkm∏v hyh-km-b-Øn¬ shfn-s®-<br />

Æbv°v hn]Wn \jvS-amb X°-Øn¬ a‰p kky-F-Æ-I-fpsS hntZi Cd-°p-a-Xn-bpsS Hgp°v D≠m-hp-<br />

Ibpw sNbvXp. CXn¬ \n∂pw ]mTw Dƒs°m-t≈-≠-Xm-Wv. AtXm-sSm∏w Hm¿t°≠ Imcy-amWv ˛<br />

Im¿jnI Dev]-∂-ß-fpsS hntZi Cd-°p-aXn Iq-SpI F∂m¬ A¿∞w, AtXm-sSm∏w \m´n¬<br />

sXmgn-en-√m-bvabpw Cd-°p-aXn sNøp∂p F∂m-Wv. AtXm-sSm∏w cmjv{SØns‚ hcp-am-\-Ønepw<br />

kam-¥-c-ambn hen-b-\-jvShpw D≠m-Ip-∂p. Irjnsb kw_-‘n® Icm-dp-Iƒ, temI-hym-]m-c-kw-L-<br />

S\ F∂n-h-bp-ambn A¥¿tZiobXe A\p-c-RvP-\-ß-fn¬ G¿s∏-Sp-∂-Xn\v apt∂m-Sn-bmbn hnhn[<br />

Xmev]-cy-߃ D≈ hn`m-K-߃ ]c-kv]-c-[m-c-W-Iƒ sI´n-∏-Sp-°p-∂Xv cmjv{SØns‚ Xmev]-cy-߃<br />

kwc-£n-°p-∂-Xn\v hfsc Bh-iy-amb Hcp D]m-[n-bm-Wv.<br />

1.4.16. Kth-j-Whpw ASn-ÿm-\-ku-Icy hnI-k-\hpw ˛ ap≥K-W-\-b¿ln-°p∂ taJ-e-Iƒ<br />

tIc-f-Øn¬ hf-sc-b-[nIw Db¿∂ hnI-k\ hf¿®bv°v km≤y-X-Iƒ Xpd-∂p-X-cp-∂Xmb, Irjnbp-ambn<br />

_‘-s∏´ ssPh-ssh-hn-[y-ta-J-e, khn-tij {i≤-b¿ln-°p∂ Hcp taJ-e-bm-Wv. AXp-t]mse<br />

{it≤-b-amWv Huj[ kky-Nn-In-’-bpw, Bbp¿th-Z-hpambn _‘-s∏-Sp-Øn-bp≈ hnt\m-Z-k-©m-chpw.<br />

i_-cn-a-e, Kpcp-hm-bq¿, -a-e-bm-‰q¿, sImSp-ß-√q¿, tNc-am≥ s]cp-am≥]≈n XpS-ßnb Bflob<br />

tI{µ-ßfn-te°pw D≈ hnt\m-Z-k-©m-cw. IqSmsX "Hgn-hp-Imew ]mSØv', "lcn-X-k-©mcw' F∂o<br />

Bi-b-߃ h®p-sIm-≠v, Ip´-\m-S≥ ]mS-ti-J-c-ß-fn-te-°p≈ hnt\m-Z-k-©m-cw. {]IrXn AXns‚<br />

at\m-lc Zriy-ß-fpw ssPh-ssh-hn-[y-hp-ambn k©m-cn-Itfbpw kµ¿i-I-tcbpw hc-th¬°p∂ kµ¿`w<br />

krjvSn-°p∂ ]cn:-ÿnXn hnt\m-Z-k-©mc ]cn-]m-Sn-Ifpw hn`m-h\w sNtø-≠-Xm-Wv. \K-cßfnse<br />

bph-P-\-߃ {KmaoW Im¿jn-I-{]-hr-Øn-I-fpw Im¿jn-I-Po-hn-X-Øns‚ ip≤-amb ]cn-ÿn-Xn-Ifpw<br />

ImWp-hm\pw t\cn-´-\p-`h-th-Zy-am-Ip-hm\pw CØcw hnt\mZ bm{Xm-]-cn-]m-Sn-Iƒ If-sam-cp-°p-∂-Xm-<br />

Wv.<br />

90


1.4.17. Huj[ kky-Nn-In-’bpw Bbp¿th-Zhpw<br />

1.4.17.1. P\n-XI t{kmX- p-I-fpsS kwc-£-Whpw kpÿn-c-amb hn\n-tbm-Khpw<br />

Huj[s®Sn-I-fpsS B`y-¥-chpw _mly-hp-amb ]cn-]m-e-\hpw/kwc-£-Whpw i‡-am-t°-≠Xv<br />

ap≥K-W-\-tbmsS \S-]-Sn-Iƒ ssIs°m-t≈≠ Imcy-am-Wv. Cu kky-ß-fpsS koUv_m-p-Iƒ ÿm]nt°-≠-Xp-≠v.<br />

hmWnPy]c-ambn Unam‚p-≈-h-bmWv Huj-[n-Iƒ. Chsb hmk-ÿ-e-ß-fn¬ \n∂pw<br />

t\cn´p kw`-cn-°p-∂-Xp-sIm≠v t_m´m-Wn-°¬ k¿t∆ Hm^v C¥y-bpsS "sdUv tU‰m' _p°p-I-fn¬<br />

Ch ÿm\w ]nSn®n-cn-°p-∂Xv ImWmw. AXn-s‚-b¿∞w Ah hwi-\mi `oj-Wnsb t\cn-Sp-∂-h-bmsW-∂m-Wv.<br />

Bbp¿thZ NnIn-’m-hn-[n-I-f-\p-k-cn-®p≈ acp-∂p-I-fpsS Dev]m-Z-\-Øn\v Bh-iy-amb kkyß-fpsS<br />

Irjn BZn-hm-kn-I-fp-tS-bpw {Kmao-W-cp-tSbpw Npa-X-e-bn¬ Icm-d-Sn-ÿm-\-Øn¬ \S-Øp-∂Xv<br />

\∂m-bn-cn-°pw. Bh-iy-amb klmbw Huj-[-\n¿Ωm-W-im-e-°m¿ \evIp-∂-]-£w, kwL-Sn-X-amb<br />

tXmXn¬ Huj[-߃°p≈ Akw-kvIrX hkvXp-°ƒ e`y-am-°p-∂Xv kpJI-c-am-°mw. Cßs\ BZnhmkn<br />

Kncn-P-\-ß-fp-tSbpw {KmaoW IpSpw-_-ß-fp-tSbpw D]-Po-h\w kpc-£n-X-am-°p-hm\pw Ign-bp-∂-<br />

Xm-Wv. AtXm-sSm∏w \n›nX KpW-\n-e-hm-c-ap≈ Akw-kvIrX km[-\-߃ Huj-[-\n¿Ωm-W-Øn\v<br />

e`y-am-°mw. Huj-[-k-ky-߃°n∂v \√ am¿°m-‰m-Wp-≈-Xv. acp-∂p-Ir-jn-°m-cn¬ \n∂pw acp∂p<br />

\n¿Ωm-W-°m¿ kky-߃ hmßp-sa∂ Dd-∏ns‚ ASn-ÿm-\-Øn-em-bn-cp-∂m¬ BZn-hmkn tKm{X-P-<br />

\XI-fpsS t£a-Øn\v tIc-f-k¿°m¿ hn`m-h\w sNøp∂ ]≤-Xn-I-fpsS Hcp {][m\ `mK-ambn CXns\<br />

am‰m-hp-∂-Xm-Wv.<br />

1.4.17.2. Bbp¿th-Z-Øns‚ hnip-≤nbpw B[n-Im-cn-I-Xbpw \ne-\n-dp-ØWw<br />

Bbp¿thZ Huj-[-߃°v km£y-]{Xw sImSp-°p-I-bpw, Ah-bpsS KpW-\n-e-hmcw \nb-{¥n-<br />

°p-Ibpw sNøp∂ Imcyw t{]m’m-ln-∏n-°p-hm≥ th≠ \S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-°-Ww. F∂m¬ Huj-[-<br />

ß-fpsS km[p-Xm ]cn-tim-[-\bv°v Kth-jWw Bh-iy-am-Wv. hn]-Wn-bn-en-d-°p∂ Huj-[-ß-fpsS<br />

te_-ep-I-fn¬ \n¿Ωm-Xm-°ƒ Ah-Im-i-s∏-Sp∂ Imcy-߃ imkv{Xo-b-amb km[p-X-bp≠v F∂v Xo¿®h-cp-tØ-≠-Xp-≠v.<br />

te_-ep-I-fn¬ ]d-bp∂ KpW-hn-ti-j-߃ ]cn-tim-[n-®-dn-bp-Ibpw t_m≤y-s∏-Sp-<br />

Ibpw sNøp-∂-]£w Rh-c-t]ms-e Huj-[-Kp-W-ap≈ Acn hntZ-i-ß-fn-te°v am¿°‰p sNøm-hp-∂-<br />

XmWv. ^e-{]-Z-amb km£y-s∏-Sp-ج GP≥kn-Iƒ D≠m-bn-cp-∂m¬ A\p-tbm-Py-amb "hym]mc \maw'<br />

sImSp-°p-hm\pw Ign-bpw. DZm-l-c-W-Øn\v ""ssZh-Øns‚ kz¥w \m´ns‚ tcmK-i-a\ Huj-[-߃''<br />

F∂ t]cp-Xs∂ t\m°p-I.<br />

1.4.18.3. acp-∂p-Ir-jn-°m-cpsS Iq´m-bva-Iƒ<br />

Huj[kky-Ir-jn-°m¿°v A[n-Im-c-t{i-Wn-bn¬ ÿm\w \evIp-∂-Xn-\mbn Huj[kky-I¿jI<br />

Iq´m-bva-Iƒ, Hmtcm∂pw GI-tZiw 100 slIvS¿ `qan-bn¬ kzbw-k-lmb amXr-I-bn¬ ÿm]n-°m≥<br />

Ign-bp-∂-Xm-Wv. Huj-[-k-ky-߃ Irjn-sN-øp-∂-Xn\pw Ah-bpsS hn]-W-\-ta-J-e-I-fn¬ I¿j-IcpsS<br />

tijn sI´n-∏-Sp-°p-∂-Xn-\p-ap≈ \S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn°Ww. A{]-Imcw tijn-bm¿÷n® I¿jI<br />

Iq´m-bva-Iƒ°v Huj-[-\n¿Ωm-W-°-º-\n-I-fp-ambn [mc-Wm-]{X-߃ H∏n-Sm≥ Ign-bp-∂-Xm-Wv. Huj-<br />

[-\n¿Ωm-W-Øn-\m-h-iy-amb Akw-kvIrXhkvXp-°ƒ Is≠-Øp∂ Imcy-Øn¬ Huj-[-k-ky-ß-fpw<br />

kky-\n¿ΩnX Huj-[-ßfpw XΩn-ep≈ GI-e-£ym-Sn-ÿm-\-Øn-ep≈ ]c-kv]-c-_‘w ÿm]n-°p-<br />

∂-Xn-\mbn tIc-f-Øn¬ GXm\pw Huj-[-k-ky-tØm-´-߃ (Herbal estates) ÿm]n-°p-hm-\p≈ kwcw-<br />

`-߃°v k¿°m¿ t{]m’m-l\w \¬tI-≠-Xm-Wv.<br />

1.4.18.4. Huj-[-kky kwc-£-W-tI-{µ-߃ (Herbal sanctuaries)<br />

Huj-[-k-ky-߃ kzm`m-hn-I-ambn kar-≤-ambn hf-cp∂ {]tZ-i-߃ H∂mbn tN¿Øv Huj-[-<br />

k-ky-kw-c-£W tI{µ-ß-fmbn hnI-k-\-∏n-s®-Sp-Øp-sIm≠v kwÿm-\-Øns‚ A\p-Kr-l-amb AXpey-<br />

Po-h-imkv{Xkº-Øns\ ]cn-c-£n-°p-Ibpw Ahsb i‡-am°n `mhn-X-e-ap-d-Iƒ°mbn ssIamdpIbpw<br />

tNtø≠Xm-Wv.<br />

91


1.4.18.5. Huj-[-kky ssPh-Øm-gv-hc<br />

sske‚ v hmen _tbm-kv^n-b¿ dnk¿∆v apX¬ hb-\mSv _tbm hmen hsc hym]n-®p-In-S-°p∂<br />

{]tZ-isØ Hcp taJ-e-bm°n hnI-kn-∏n®v Hcp Huj-[-kky ssPh-Øm-gv-h-c-bm°n hn]p-e-am-°p-<br />

∂Xv A`n-e-j-Wo-b-am-Wv. CXn-\p≈ Iºyq-´¿ tkm^vSv-sh-b¿ hnI-kn-∏n-°p∂ Imcy-Øn¬ knent°m¨<br />

hmen (A-ta-cn-°-bn-se) amXr-I-bm-°m-hp-∂-Xm-Wv. Cu Huj[kky ssPh-Xm-gv-h-cbv°v<br />

Du¿÷-kz-e-amb Huj[kkyhy-h-km-b-Øn\v Bhiy-amb _tbm-f-Pn-°¬ tkm^v‰v-sh-b¿ hnIkn-∏n-®p-sIm-Sp-°p-hm≥<br />

Ign-bpw. Snjyq-Iƒ®¿ kuI-cy-߃ Dƒs∏-sS-bp≈ hnØp-Iƒ At\-I-a-Sßv<br />

h¿≤n-∏n-°p-hm-\p≈ kuI-cy-߃, htc-Wy-h¿§-Øn-\m-h-iy-amb \gvk-dn-Iƒ, km[p-Xm-\n¿Æ-b-]-cn-<br />

]m-Sn-Iƒ, km£y-]{Xw \evI¬, F∂n-h-bv°p-]p-d-ta, DXv]m-Z-I-cpsS Xmev]-cy-߃°v ap≥K-W-\-<br />

bp≈ hn]-W-\-k-{º-Zm-b-߃ F∂n-h-bv°p-th≠ ASn-ÿm-\-ku-I-cy-߃ Huj-[-kky ssPh-Ømgv-h-c-bn¬<br />

D≠m-bn-cn-°-Ww. IqSmsX Imcy-£-a-amb hntI-{µo-IrX DXv]m-Z-\-߃ kpI-c-am-°m-\p≈<br />

tI{µo-IrX kuI-cy-߃ Xøm-dm-t°-≠-Xp-≠v. CØ-c-Øn-ep≈ temIsØ BZysØ Huj-[-kky<br />

ssPh-Øm-gv-h-cbv°v Hcp _nkn-\ v πm≥ Xøm-dm-°p-∂-Xn\v tIc-f-Øn¬\n-∂p-ap≈ hnZ-Kv≤-∑m-cpw,<br />

tI{µ ssPh-Hu-j-[-t_m¿Uv, ssPht{kmX v t_m¿Uv, \_m¿Uv, As]Um F∂n-h-bpsS {]Xn-\n-<br />

[n-Ifpw a‰pw AS-ßnb Hcp t{]mPIvSv Unssk≥ Sow cq]o-I-cn-°-W-sa∂v IΩn-j≥ tIc-f-k¿°m-cnt\mSv<br />

\n¿t±-in-°p-∂p. 2010-˛-m-am-t≠m-Sp-IqSn {]Xn-h¿jw 5 _ney≥ bp.F-kv. tUmf¿ hne-h-cp∂ Huj-<br />

[-k-ky-߃ hn]-W\w sNø-W-sa∂v tIcfw e£y-an-tS-≠-Xm-Wv.<br />

1.4.18.6. hnt\m-Z-k-©mcw<br />

hnt\m-Z-k-©mc cwKØv tIcfw ssIh-cn® A\-\y-km-[m-c-Wamb t\´ßƒ {]kn-≤-am-Wv. hfsc<br />

Du¿÷-kz-e-amb B`y-¥-c-˛-B-tKmf hnt\m-Z-k-©m-c-]-cn-]m-Sn-Iƒ Bcw-`n-°m≥ cmPysØ G‰hpw<br />

Ign-hp≈ kwÿm\w tIcfw BWv. Btcm-Ky-]-c-amb hnt\m-Z-k-©m-cw, Bflob tI{µ-ß-fn-te-<br />

°p≈ bm{X, ]mcn-ÿn-XnI hnt\m-Z-k-©mcw (eco tourism) F∂n-h-bn¬ k©m-cn-Iƒ°pw kµ¿i-<br />

I¿°pw Xr]vXn-\-evIm-\p≈ kml-N-cy-ß-fpw km≤y-X-Ifpw tIc-f-Øn-\p-≠v. Cu taJ-e-bn-ep≈ ASnÿm-\kuI-cy-ßfpw<br />

tkh-\-ku-I-cy-ßfpw i‡-am-°p-hm\pw Imcy-£-a-am-°p-hm\pw Ign-b-Ww. hnt\m-<br />

Z-k-©m-c-cw-KsØ Cu aq∂p-ta-J-e-I-fnepw hnZ-Kv≤-∑msc \ntbm-Kn-°p-Ibpw Ahsc hni-Z-amb _nkn-<br />

\ v πm\p-Iƒ Xøm-dm-°m≥ Npa-X-e-s∏-Sp-Øp-Ibpw thWw. B`y-¥-c˛BtKm-f-X-eß-fnep≈ hnt\m-<br />

Z-k-©m-c-Øn-eqsS 2010 HmSp-IqSn {]Xn-h¿jw 5 _ney≥ Ata-cn-°≥ tUmf¿ hcpam\w D≠m-°p-hm≥<br />

\mw e£y-an-S-Ww.<br />

1.4.20. ssPh-Irjn<br />

tI{µ Irjn-a{¥n ASp-ØnsS ssPh DXv]-∂-߃°v km£y-]{Xw (certificati<strong>on</strong>) \evIm≥ B[n-<br />

Im-cn-I-X-bp≈ Hcp tZiob ssPh-Im¿jnI C≥Ãn-‰yq´v ˛ Nati<strong>on</strong>al Institute for Organic Agriculture -<br />

NIOA cq]o-I-cn-°p-hm-\p≈ tI{µ-k¿°m-cns‚ Xocp-am\w {]Jym-]n-°p-I-bp-≠m-bn. ssPh DXv]-∂-ßfmb<br />

kpK-‘-{Z-hy-߃, hyRvP-\-߃, tXbn-e, ]g-h¿§-ß-fmb ssIX-®-°, hmg-∏-gw, t\{¥-∏-gw,<br />

Huj-[-k-ky-߃ a‰p Im¿jnI Dev]-∂-߃ F∂n-h-bpsS DXv]m-Z-\-Øn-epw hn]-W-\-Ønepw C¥ybn¬<br />

\mb-I-ÿm-\Øv \nev°p-∂Xv tIc-f-am-Wv. ssPh-Irjn k{º-Zm-b-ap-]-tbm-Kn®v Dev]m-Zn-∏n-°s∏-Sp∂<br />

d_-dp-sIm-≠v, `oXn-P-\-I-amb F®v.-sF.hn. (FbvUvkv) tcmKm-Wp-°sf {]Xn-tcm-[n-°p-hm≥<br />

klm-bn-°p∂ d_¿ Dd-Iƒ \n¿Ωn-°p-hm-\p≈ Hcp ]≤-Xnbpw tIcfw Bhn-jvI-cn-®p-h-cn-I-bm-Wv.<br />

AXn-\m¬ ÿm]n-°p-hm≥ \n¿t±-in-°-s∏-´n-cn-°p∂ tZiob ssPh-Im¿jnI C≥Ãn-‰yq´pw AXns‚<br />

A\p-_-‘-amb k¿´n-^n-t°-j≥ GP≥knbpw ÿm]n-°m≥ G‰hpw A\p-tbm-Py-amb {]tZiw tIcf-Øn¬<br />

Xs∂-bmWv F∂v IΩn-j\v A`n-{]m-b-ap-≠v.<br />

GI-tZiw 200 slIvS¿ `qan Cu ÿm]-\-Øn-\mbn G‰hpw amXr-Im-]-c-ambn tbmPn® ÿe-am-<br />

Wv. ]me-°mSv Pn√-bn¬ Xncp-h-gmw-Ip-∂n¬ tIcfm Im¿jn-I-k¿∆-I-em-ime \n¬°p∂ {]tZ-iØv<br />

CXn-\mbn Is≠-Øn-bn-´p-≈Xv. Cu C≥Ãn-‰yq-´n\v Bh-iy-amb `qanbpw a‰v ASn-ÿm-\-ku-I-cy-ßfpw<br />

hmKvZm\w sNbvXp-sIm≠v tI{µ-Ir-jn-h-Ip∏pa{¥n APnXv knwKn\v Fgp-Xp-hm≥ _lp. tIcf Irjnh-Ip∏p<br />

a{¥ntbmSpw _lp. tIcfm apJy-a-{¥n-tbmSpw IΩn-j≥ A`y¿∞n-°p-∂p. tIc-f-Øns‚ ssPh<br />

92


Irjn-{]-ÿm\w i‡-am-°p-∂-Xn\v B`y-¥-chpw sshtZ-in-I-hp-amb D]-t`m-K-Øn-\mbn Btcm-Ky-kwh¿≤-I-amb<br />

Blm-c-km-[-\-ß-fpw aqey-h¿≤nX Im¿jnI DXv]-∂-ßfpw Dev]m-Zn-∏n-°p∂ F√m-htcbpw<br />

hf-sc-tbsd klm-bn-°p-hm≥ Cu ÿm]-\-Øn\v Ign-bp-∂-Xm-Wv.<br />

1.4.21. ip≤-amb Du¿÷-t{km-X- p-Iƒ<br />

tXm´-hn-f-I-fmb Im∏n, Ipcp-ap-fIv XpS-ßnb Im¿jnI DXv]-∂-ßsf hnf-sh-Sp-∏n-\p-tijw DW°n<br />

kq£n-°p-∂-Xn\pw a‰pw C∂v henb _p≤n-ap-´p-Iƒ D≠m-Ip-∂p≠v. AXns‚ ^e-ambn A¥-co-£-<br />

Ønse Cu¿∏-Øns‚ km∂n-≤yw-aqew hnf-I-fn¬ AXn-kq-£-a-amb hnjmw-i-߃ (Micro toxins) hnIkn-°p-∂-Xn-\n-S-bm-hp-∂p.<br />

DXv]-∂-ß-fpsS \n¿Ωm-W-Øn-\v, hnti-jn®pw tXm´w taJ-e-bnse apJy-{]-<br />

iv\-amb Du¿÷-Øns‚ cq£-amb Ipdhv ]cn-K-Wn-®p-sIm≠v {]tXy-In®pw A¥m-cm-jv{S-\n-e-hm-c-<br />

Øn-ep≈ KpW-ta∑ ssIh-cn-°m-\m-h-iy-amb DW-°¬ {]{Inb kpI-c-am-°m≥ Hcp ]≤Xn Du¿÷-<br />

Øns‚ ]p\¿\ho-I-cW ]cn-]m-Sn, \msa-{Xbpw thKw Bkq-{XWw sNtø-≠-Xp-≠v. AXn\v [\-klmbw<br />

e`n-°p-hm≥ ss¢a‰v I¨sh≥ ^≠ns\ tIc-f-k¿°m¿ kao-]n-°-Ww. AXn\v Hcp ]≤-Xncq]w<br />

\evI-W-sa-∂pw t•m_¬ F≥h-b¨sa‚ v s^kn-en‰n \S-Øn-h-cp∂, h≥tXm-Xn¬ kutcm¿÷w<br />

D]-tbm-Kn-®n-´p≈ kt-X-߃sIm≠v tXm´-hn-f-I-fmb tXbn-e, Im∏n, Ipcp-ap-fIv apX-em-bh DW-<br />

°p-hm-\p≈ hn]p-e-amb k{º-Zm-b-߃ kwÿm-\Øv hnI-kn-∏n-°p-hm-\p-ff \S-]-Sn-Iƒ<br />

ssIs°m≈Wsa∂v IΩn-j≥ k¿°m-cn-t\mSv ip]m¿i sNøp-∂p. ]mc-º-tcy-Xc Du¿÷-t{km-Xns‚<br />

tI{µ-a-{¥m-ebw kqtcym¿÷w-sIm≠v hnf-Iƒ DW-°p∂ tI{µ-߃ cq]o-I-cn-°m≥ Du¿÷kz-e-amb<br />

]≤-Xn-Iƒ Bhn-jvI-cn-°p∂ tI{µ-]m-c-º-tcy-Xc Du¿÷-t{km-X- ns‚ a{¥m-ebw ap≥ssI<br />

FSp-°-Ww. hnf-sh-Sp-∏n-\p-tijw ta¬∏-d DXv]-∂-߃ \∂mbn DW-°p-∂-Xn\v sNdnb DXv]m-Z-<br />

Isc AØcw ]cn-]m-Sn-Iƒ hf-sc-tbsd klm-bn-°p-∂-Xm-Wv.<br />

1.4.22. kap-t{Zm-ev]-∂-ß-fpsS Ib-‰p-aXn hn]p-eo-I-cWw<br />

kap-t{Zm-ev]-∂-ß-fpsS Ib-‰p-aXn hn]p-eo-I-cn-°p-hm≥ Xmsg-∏-d-bp∂ \S-]-Sn-Iƒ ASn-b-¥n-c-ambn<br />

ssIs°m-t≈-≠-Xm-Wv.<br />

1. \m´nse D]-t`m-K-Øn-\p≈ a’y-hn-`-h-ßfpsS KpW-\n-e-hmcw sa®-s∏-Sp-Øp-I-bpw ao≥]n-Sp-<br />

Ø-°m¿, a’y-hy-h-km-bn-Iƒ, D]-t`m-‡m-°ƒ F∂n-h¿°n-S-bn¬ KpW-\n-e-hm-c-sØ-∏‰n<br />

t_m[-h-XvI-cWw \S-Øp-hm≥ Hcp {]ÿm\w Bcw-`n-°p-I.<br />

2. C∂v a’y-hy-h-kmb cwKØv \ne-hn-ep≈ k_vkn-Un-I-sf-°p-dn®pw C∂sØ {]Xn-k‘n<br />

t\cn-Sp∂ F√m hn`m-K-Øn-t‚bpw {]iv\-ß-sf-°p-dn®pw Hcp _lp-ap-J-]-T\w \S-tØ-≠-Xp-<br />

≠v. F∂m¬ am{Xta S.C.M. Icm-d-\p-k-cn-®p≈ a’y-t{km-X- p-I-fpsS hf¿® kpÿn-c-ambn<br />

]p\-cp-÷o-hn-∏n-°p-hm\pw a’y-ta-J-e-bn¬ amt\-Pvsa‚ v ]≤-Xn-Iƒ \S-∏n-em-°p-hm\pw IgnbpI-bp-≈q.<br />

3. hnth-I-]q¿Æ-amb Xocp-am-\-߃ FSp-°p-hm≥ klm-b-I-amb G‰hpw \ho-\-amb hkvXp-X-<br />

I-fpsS Hcp ÿnXnhnh-cW ASn-Ød (tU‰m s_bvkv) krjvSn-°p-I.<br />

4. bYm¿∞-Øn¬ kz¥w t_m´p-Iƒ D≈-h¿°p-am-{X-ambn a’y-_-‘-\-Øn\v A\p-aXn ]cn-an-<br />

X-s∏-Sp-Øp-∂-Xmb ]cn-c-£W \nb-a-\n¿ΩmW \S-]-Sn-Iƒ Ptem-ev]-∂-ta-J-e-bn¬ sIm≠ph-cn-I.<br />

5. ]mcn-ÿn-XnI kwc-£-W-Øn\pw kap-t{Zm-ev]-∂-ta-J-e-bnse amt\-Pvsa‚ns‚ Imcy-£-aX<br />

kpÿn-c-am-°p-∂-Xn\pw th≠ \S-]-Sn-Iƒ ssIs°m-≈p-I.<br />

6. ^nj-dokv hIp-∏nse DtZym-K-ÿm-\p-tZym-K-ÿ-∑m-¿ ]mcn-ÿn-XnI a’y-_-‘-\-Im-cy-ß-fn¬<br />

hgn-hn´p CS-s]-Sp-∂-Xn-t\bpw a’y-hy-h-kmb cwKØv _mly-k-Ω¿±sØbpw \nb-{¥n-°p-I.<br />

1.4.23. am[y-a-ß-fpsS ]v<br />

temIhym]m-c-kw-L-S\ (<strong>WTO</strong>) tbbpw AXv P\-Po-hn-X-Øn¬ sNep-Øp∂ kzm[o-\-sØ-∏-‰nbpw<br />

kXy-k-‘-ambn dnt∏m¿´p sNøpI F∂Xv am[y-a-ß-fpsS Npa-X-e-bm-Wv. Cu cwKsØ hnh-c-߃<br />

93


F√mw s]mXp-P-\-a-≤y-Øn-se-Øn®p sImSp-t°-≠Xpw am[y-a-߃ Xs∂. ]{X-hm-b-\bpw am[y-a-ßfpsS<br />

D]-t`m-Khpw C{X-am{Xw hn]p-e-am-bn-´p≈ Hcp kwÿm-\-Øv, P\-ß-fpsS D]-Po-h-\-°m-cy-߃<br />

hf-sc-tbsd {]Xn-I-c-W-£-a-X-bp≈ am[y-a-߃ A\p-t]-£-Wo-b-am-Wv. km[m-c-W, k¿°m-cn-t\-<br />

tbm, kzImcy ÿm]-\-ß-tftbm {]Xn-\n-[o-I-cn-°p-∂-Xmbn {]Xo-£n-°p-∂-Xm-hm-sa-n-epw, AXn¬<br />

\n∂pw hyXy-kvX-ambn Cu IΩn-js‚ {it≤-b-amb Is≠-ج, Hcp hna¿i\ GP≥kn-sb∂ \nebn¬<br />

am[y-a-߃°p≈ AXp-ey-amb ÿm\sØ AwKo-I-cn-°pI F∂-Xm-Wv. temI-hym-]m-c-kw-L-<br />

S\ (<strong>WTO</strong>) \nb-{¥n-°p∂ temI-hym-]m-c-hy-hÿ Db¿Øp∂ sh√p-hn-fn-Isf t\cn-Sp-hm-\p≈<br />

\b-X-{¥-Øns‚ Hcp {][m-\-`m-K-ambn {]h¿Øn-°p-hm≥ \ΩpsS am[y-a-ß-fpsS hna¿i-\-]-camb<br />

]n\v Ign-bp-sa∂v IΩn-j\v A`n-{]m-b-ap-≠v. am[y-a-ß-fp-tS-bpw, k¿°m-cn-t‚bpw ]c-kv]-c-<br />

_‘w krjvSn-]-c-am-°n-Øo¿°p-hm≥ kzoI-cn-°m-hp∂ \S-]-Sn-Iƒ Xmsg-∏-d-bp-∂p. C∏-d-bp∂ Imcy߃<br />

AXn¬ Dƒs°m-≈p-∂p.<br />

1. temI-hym-]mc am[y-a -sk¬ cq]o-I-cn-°p-∂-Xm-bm¬ AXn\v H∂n-e-[nIw {]hr-Øn-Isf GtIm-<br />

]n-°p-hm\pw hnhn[ Npa-X-e-Iƒ Gs‰-SpØv Ah \n¿∆-ln-°p-hm\pw Ign-bp-∂-Xm-Wv.<br />

2. a‰p km[m-cW am[y-a-ß-fp-am-bp≈ kº¿°-߃ ssIImcyw sNøp-∂-Xp-Iq-Sm-sX, tIc-fhpw<br />

<strong>WTO</strong> bpambn _‘-s∏´ hnh-c-ß-fpsS Hcp ¢nb-dnwKv lukv Bbn-°qSn Cu <strong>WTO</strong> am[ya<br />

sk√n\v AXns‚ ]v \n¿∆-ln-°p-hm\pw Ign-bpw. Iev]n-X-k¿∆-I-em-im-ebv°pw _‘-s∏´<br />

k¿°m¿ hIp-∏p-Iƒ°pw a{¥n-Im-cym-e-b-߃°pw IrXy-ambn hnh-c-߃ FØn-®p-sIm-Sp-<br />

°p-hm≥ Cu <strong>WTO</strong> am[ya sk√n\p Ign-bpw. AXn-\p-]p-d-ta, CuhI -Im-cy-ß-fn¬ B`n-ap-Jyap≈<br />

a‰p hnhn[ am[y-a-߃°v ÿnc-ambn hnh-c-ß-fpw, eLp-hn-h-c-°p-dn-∏p-Ifpw e`y-am-°p-<br />

I-bpw AXv sh_v ssk‰n¬ sImSp-°p-Ibpw sNøm≥ Cu sk√n\v Ign-bp-∂-Xm-Wv.<br />

3. s]mXp-am-[y-a-߃°v <strong>WTO</strong> am[y-a-sk√v hnh-c-W-tc-J-Iƒ \¬Ip-I-bpw kwÿm-\-Øns‚<br />

hnhn[ `mK-ß-fn¬ XpSsc hn⁄m\ hnh-c-hym-]-\-Øn-\mbn A`n-ap-J-ßfpw a‰p ]cn-]m-Sn-<br />

Ifpw kwL-Sn-∏n-°pbpw AØcw ]cn-]m-Sn-I-fn¬ DtZym-K-ÿ-∑m-cpw hnZ-Kv≤-∑m-cpw Bbn A`nap-J-߃<br />

\S-Øp-hm≥ k∂-≤-cm-°p-Ibpw sNøm-hp-∂-Xm-Wv. temI-hym-]mc kwL-S-\-bp-ambn<br />

_‘-s∏´ {]iv\-ß-fn¬ C{X-am{Xw Adn-hp≈ am[y-a-ßfpw Nm\-ep-Ifpw D≈ Hcp kwÿm-<br />

\-Øn¬ <strong>WTO</strong> am[y-a -sk-√n\v Fgp-Øp-Im-cp-tSbpw ]{X-{]-h¿Ø-I-cp-tSbpw A`n-{]m-b-ßfpw<br />

{]Xn-I-c-W-ßfpw Hcp Iq´w {]kn-≤o-I-c-W-ß-fn-eqsS P\-ß-fn¬ FØn-°p-hm≥ sshhn-[yap≈<br />

kt-X-߃ hn\n-tbm-Kn-°m-hp-∂-Xm-Wv.<br />

4. Zo¿L-Im-e-b-f-hn¬ aoUn-bm- sk-√n\v temI-hym-]m-c-kw-L-S-\-sb-°p-dn®pw A\p-_‘ Im¿jnI<br />

Imcy-ßsf kw_-‘n®pw Fgp-Xp-hm≥ Ign-bp∂ hnZ-Kv[-cmb Fgp-Øp-Im-cpsS Hcp tIm¿{Kq∏v<br />

D≠m-°m≥ Ign-bpw. <strong>WTO</strong> bpambn _‘-s∏´ {]iv\-ß-tfbpw Ah-bpsS {]mtZ-in-Ihpw tZiob-hp-amb<br />

am\-ß-fn-ep≈ kzm[o-\-ß-tf-bpw-]‰n Imcy-hn-h-c-ap≈ B[n-Im-cn-I-te-J-\-߃ Fgp-<br />

Xp-hm\pw ]T-\-߃ \S-Øp-hm\pw Fgp-Øp-Imsc hnI-kn-∏n-s®-Sp-°p-hm≥ Cu aoUn-bm- sk-<br />

√n\v Ign-bp-∂-Xm-Wv.<br />

5. <strong>WTO</strong> sb∏-‰n-bp≈ ]pkvX-I-߃, ]{X-am-kn-I-Iƒ, hmcn-I-Iƒ, ]{X-hm¿Ø-Iƒ a‰p {]kn-<br />

≤o-I-c-W-߃ Dƒs∏-sS-bp≈ (A-®-Sn) am[y-a-߃ {]h¿Øn-∏n-°pI.<br />

1.5.1. \mfn-tIcw<br />

1.5.1.1. {]Xn-k-‘n-bpsS am\-߃<br />

1.5. hnf-Ifpw Dev]-∂-ßfpw<br />

\mfn-tI-c-Øns‚ Irjnbnepw hym]m-c-Ønepw D≠mb {]Xn-k‘n A\p-`-h-s∏-´Xv \mfn-tI-c-hne<br />

IpØs\ CSn-bp-I-bpw aWvU-cn-_m-[-bpsS ^e-ambn Dev]m-Z-\-Øn¬ s]s´-∂p-≠mb ]nt∂m°w t]mIp-<br />

Ibpw sNøp∂ cq]-Øn-emWv {]Xy-£-am-b-Xv. hne-bn-Sn-hn-em-sW-n¬, Hmtcm \qdp tXß-bv°pw GItZiw<br />

500 cq]-bpsS Ipd-hm-Wv, 98-˛99 Ime-Øp-≠m-b-Xv. 2000 s‚ a≤y-Øn¬ AXv 300 cq]-bm-bn. hnebn-Snhv<br />

Ct∏mgpw XpS-cp-I-bm-Wv. Cu hne-Ø-I¿®-bv°p≈ {]mY-anI Imc-Ww, shfn-s®-Æ-bpsS hne-<br />

94


n-ep-≠mb IpØ-s\-bp≈ XmgvN-bn¬ \n∂m-Wmcw-`n-°p-∂-Xv. shfn-s®-Æ-bpsS \ne-hn-en-cp∂ hne<br />

1997-˛99 Ime-L-´-Øn¬ Hcp Izn‚-en\v 5387 cq]bpw, 2001 ¬ 5588 cq]bpw Bbn-cp-∂Xv 2001 ¬ 3251<br />

cq]bmbn Xmgp-I-bp-≠m-bn (]-´nI 1 ImWp-I). Dev]m-Z-\-Ønse Ipdhv (A-°-Øn-e-√, Af-hn-em-Wv)<br />

ImcWw 1998 ep≠mb "Fdn-tbm-ss^Uv' (a-WvU-cn)-sb∂ IoS-Øns‚ hym]-I-amb B{I-a-W-am-bn-cp-<br />

∂p. Dev]m-Z-\-Ønse Ipd-sh∂-t]m-se, hne-bpsS XI¿®bpw IqSn krjvSn® {]Xn-k‘n tIcfw<br />

Ct∂mfw I≠n-´n-√mØ A\p-]mX-Øn-emWv kwÿm-\-Øns‚ tIc- k-º-ZvL-S-\sb Xmdp-am-dm-°p-<br />

Ibpw \mfn-tI-c-Irjn D]-Po-h-\-am-°nb I¿j-I-cpsS Pohn-XsØ Zmcp-W-am-°p-Ibpw sNbvXXv. Cu<br />

{]Xn-k-‘n-bpsS am\-hnI am\-߃ t\m°n-bm¬ Hcp Zi-e£w I¿j-I-Ip-Spw-_-ßsf (A-Xm-bXv<br />

GI-tZiw kwÿm-\sØ samØw Irjn-ÿ-e-Øns‚ 20% sØ {]Xn-\n-[o-I-cn-°p∂ {]tZ-i-ß-fnse)<br />

t\cn´pw, \mfn-tI-c-Øns‚ Dt]m-ev∏-∂-amb Ib¿ kwkvI-cWw am{Xw D]-Po-h-am-°n-bn-´p≈<br />

as‰mcp 2 e£w IpSpw-_-ßsf ]tcm-£-ambpw kmc-amb \ne-bn¬ {]Xn-Iq-e-ambn _m[n®p F∂p-Im-<br />

Wmw. tIc-I¿j-I-cn¬ Ct∏mƒ D≠mb Zpcn-X-Øn\p hnt[-b-cm-b-h-cn¬ `qcn-]-£-hpw sNdp-In-S-I¿j-<br />

I-cpw \ma-am-{X-I¿j-I-cp-amb H∂c slIvS¿ apX¬ Hcp slIvS¿ hsc-bp≈ sXßp tXm´-°m-cpw<br />

Ib¿ta-J-e-bnse Zmcn-{Zy-tc-J-bn¬ Xmsg \nev°p∂ Ib¿sXm-gn-em-fn-I-fp-am-bn-cp-∂p.<br />

1.5.1.2. FÆ-hn-]-Wn-bp-am-bp≈ _‘w<br />

kwÿm-\Øv DXv]m-Zn-∏n-°-s∏-Sp∂ \mfn-tI-c-Øns‚ 60% hpw Km¿lnI Xe-Øn¬ D]-tbm-Kn-°s∏-Sp-Ibpw<br />

tijn-®Xv sIm{]-bm°n B´n FÆ-bm-°-s∏-Sp-I-bp-am-Wv. B shfn-s®ÆbpsS Hcp \√<br />

iX-am-\hpw {]mY-anI ]mN-I-F-Æ-bmbn D]-tbm-Kn-°-s∏-Sp-∂p. C¥y-bn¬ D¬∏m-Zn-∏n-°-s∏-Sp∂ FÆbpsS<br />

14-˛15% tkm∏n-s‚bpw a‰p-ip-No-I-cW hkvXp-°-fp-sSbpw \n¿Ωm-W-Øn-\mWv D]-tbm-Kn-°p-∂-<br />

Xv. F∂m¬ shfn-s®-Æ-bpsS hne-bpsS ta¬ hyh-km-b-amWv ]nSn-ap-dp-°p-∂-sX∂v tXm∂mw. F∂m¬<br />

\mfn-tI-c-Øns‚ ^mw ss{]kv (\m-´p-\-S∏v hne) cmPysØ a‰p-k-ky-F-Æ-I-fpsS kssπ˛Un-am‚ v<br />

(B-h-iyhpw e`y-X-bpw) kml-N-cy-ßtfbpw Ah-bpsS hne-tbbpw B{i-bn-bn-®mWn-cn-°p-∂-Xv. Cu<br />

kssπ-˛-Un-am‚ v _‘-Ønse kp{]-[m\ LS-I-߃ ˛ kky-F-Æ-I-fpsS B`y-¥c Dev]m-Z\w, Hmtcm<br />

h¿jhpw Cd-°p-aXn sNø-s∏-Sp∂ hntZi FÆ-I-fpsS Afhpw tXmXpw hn]-Wn-bnse hn‰-gn-bepw<br />

BWv. Ign GXm\pw h¿j-ß-fmbn shfn-s®ÆbpsS Dev]m-Z\w h¿≤n-®p-sIm-≠n-cn-°p-I-bpw, AtXk-abw<br />

shfn-s®-Æ-bpsS _Z-ep-Iƒ {Iam-\p-K-X-ambn tZiob kky-FÆ hn]Wn Iog-S-°n-s°m-<br />

≠n-cn-°p-I-bm-bn-cp-∂p. ChnsS hnhn[ t{kmX- p-I-fn¬ \n∂p≈ hyXykvX FÆ-I-fpsS Bt]-£n-<br />

I-amb hne-hy-Xymkw Hmtcm Ime-sØbpw hn]-Wn-bnse {]nbsØ \n¿Æ-bn-°p-I-bpw hn]-Wnsb<br />

kzm[o-\n-°p-Ibpw sNbvXp-h-cp-∂-Xmbn ImWmw. shfn-s®-Æbv°v _Z-emb FÆ-Iƒ Ipd--hn-ebv°v<br />

\nc-¥-c-ambn e`y-am-bn-s°m-≠n-cn-°p-∂-Xp-aqew At\Iw h¿j-ß-fmbn shfn-s®-Æ-am{Xw D]-tbm-Kn-<br />

®p-h-∂-hsc hne-Ip-d FÆ-I-fn-te°v Xncn-bv°p-hm-\n-S-bm-°n. CXv hmNym¿∞-Øn¬ Xs∂ shfns®-Æbv°v<br />

hyh-km-b-cw-K-Øp≈ A[o-im-[n-]-Xyhpw A\n-hm-cy-Xbpw C√m-Xm-°n. Hcp ImeØv hyhkm-b-ta-Je<br />

shfn-s®-Æsb B{ibn®v \ne-\n¿°p∂p F∂p Icp-Xn-h-∂p. as‰mcp {][m\ {]iv\w,<br />

]mtam-bn-en-t‚-bpw, tkmbm-_o≥ FÆ-bp-tSbpw tZiob hn]-Wn-bn-te-°p≈ IS-∂p-I-b-‰-am-Wv.<br />

B`y-¥-c-ambn Dev]m-Zn-∏n-°-s∏-Sp∂ kky-F-Æ-Isf hfsc {]Xn-Iq-e-ambn _m[n-°p∂ hn[-Øn-ep≈<br />

]mtam-bn-en-t‚bpw a‰pw DZ-mc-h-XvIr-X-amb Cd-°p-a-Xn-bpsS ]pw {][m-\-amb Imc-W-amWv. Cu hn]Wn<br />

a’-c-Øn¬ G‰hpw Zpc-¥-amb ^e-߃ G‰p-hm-ßp-∂-Xv, (F-Æ-bpsS hne-bpw hyh-km-b-Øn\v AXpey-amb<br />

KpW-\n-e-hm-c-Øns‚ A\p-t]-£-Wo-b-Xbpw XΩn¬ _‘-an-√m-Øn-S-tØm-fw) hne-Ip-d<br />

\mS≥ FÆ-I-fm-Wv. Ign 10 h¿j-°m-e-Øn-\n-S-bn¬ C¥y-bnse \mfn-tIc Dev]m-Z\w 35% tØmfw<br />

h¿≤\ tcJ-s∏-Sp-Øp-I-bp-≠m-bn. shfn-s®-Æ-bpsS DXv]m-Z\w 60%hpw IqSn. AXm-bXv 2.81 e£w<br />

SÆn¬ \n∂pw 4.49 e£w SÆm-bn. Cu DXv]m-Z-\-h¿≤\ tIc-f-Øn¬ \mfn-tI-c-Øn\v 26% Bbn-cp-<br />

∂p. F∂m¬ \mfn-tI-c-Øns‚ tZiob DXv]m-Z-\-Øn¬ tIc-f-Øns‚ ]v 47% \n∂pw 42% Bbn<br />

XmWp. Cu Dev]m-Z\ h¿≤-\-tbm-sSm∏w hne-Ip-d _Z¬ FÆ-I-fpsS e`yX shfn-s®-Æ-bn¬\n∂pw<br />

hyh-km-bn-I-fpsS Xmev]cyw ]dn-®p-am-‰p-hm-\n-S-bm-°n. F∂m¬ CXn\v _Z-embn Hcp Unam‚ v krjvSn-<br />

°p-hm≥ shfn-s®-Æbv°v Ign-bmsX h∂ kml-N-cy-Øn¬\n∂pw hne-Ø-I¿® Bcw-`n-°p-I-bm-bn-cp-<br />

∂p. C¥y-bnse \mS≥ kky-F-Æ-I-fpsS DXv]m-Z-\-Øn¬ D≈ Ipdhv kam-¥-c-ambn XpS¿∂p-sIm-<br />

≠n-cn-°p-Ibpw sNbvXp. Aßn-s\-bmWv hne-Ø-I¿® D≠m-b-Xv.<br />

95


B`y-¥c kky-sb-Æ-bp-ev]m-Z-\-Øn¬ tZio-b-am-bn-´p≈ Ipd-hp-Xp-S¿∂ kml-N-cy-Øn¬ `£y-<br />

F-Æ-Iƒ ]pdØv \n∂pw Cd-°p-aXn sNøp-∂-Xn\v \mw kzoI-cn® \b-amWv hne-bn-Sn-hn\v Imc-<br />

W-am-b-Xv. tkmbm-_o≥ FÆbv°v hfsc Ipd Xmcn^v G¿s∏-Sp-Øm≥ \mw _m≤y-ÿ-cm-bn.<br />

F{X-am{Xw hsc Cu \bw hne-Ø-I¿®sb t{]m’m-ln-∏n®p F∂v Xmsg-Im-Wn-°p-∂, 1995-˛96 \ptij-ap≈<br />

Cd-°p-a-Xn-bpsS {]h-WX hy‡-am-°p-∂p. (1995-˛96 ¬ <strong>WTO</strong> bpsS {]h¿Ø\w Bcw-`n-°p-<br />

∂Xv CXp-ambn BI-kvan-I-ambn kwK-an®p F∂p am{Xw). B`y-¥c DXv]m-Z-\-Ønse Ipdhv \nI-Øm-<br />

\mbn kky-F-Æ-I-fpsS A\y-cm-Py-ß-fn¬ \n∂p≈ Cd-°p-a-Xnsb \oXoIcn-°m-sa-n¬ IqSn, A\ph-Z-\o-b-amb<br />

Cd-°p-a-Xn-bpsS Afhv B`y-¥c Dev]m-Z-\-ta-J-esb Kuc-h-ambn _m[n-°p-I-bpw<br />

Bbn-c-°-W-°n\v I¿j-I-cpsS (]-c-º-cm-K-X-ambn FÆ-hn-f-Iƒ Irjn-sN-øp-∂) D]-Po-h-\sØ<br />

CXv A]-I-S-Øn-em-°p-Ibpw sNbvXp. h¿jw-tXmdpw FÆ-°pcp Xcp∂ hnf-Ir-jn-bpsS I¿j-I¿°v<br />

CS-hn-´p≈ hnf-Ir-jn-bn-te°p amdp-hm≥ Ah-kcw In´n-b-t∏mƒ, Zo¿L-Ime FÆ-°p-cp-hn-f-Ir-jn-<br />

°m¿ (DZm : tIc-Ir-jn-°m¿) kmº-Øn-I-s°-Wn-bn-te°v X≈-s∏-Sp-Ibpw sNbvXp.<br />

1995-˛98 ImeØv `£y-k-ky-F-Æ-bpsS icm-icn hm¿jnI Cd-°p-aXn (A-Xn-te-dnb ]pw ]mw<br />

Hmbn-epw tkmbm-_o≥ Hmbn-epw Hcp sNdnb Afhv kqcy-Im¥n FÆ-bp-am-bn-cp-∂p) 1.2 Zi-e£w<br />

SÆm-bn-cp-∂p. 1998-˛99 ¬ CXv 2.4 Zi-e£w SÆmbn Db¿∂p. 2000-˛2001 ¬ AXv 3.05 Zi-e£w SÆm-bn.<br />

2000-˛2001 Cd-°p-a-Xn-sNbvX `£y-kky FÆ-I-fpsS 72% hpw ]mwHm-bn-em-bn-cp-∂p. Af-hp-]-c-amb<br />

\nb-{¥W-(QRS)an-√mØ kzX{¥ hym]mc hyh-ÿ-bn≥Io-gn¬ tI{µ-k¿°mcpw hym]m-cn-Ifpw \S-<br />

Ønb Cd-°p-a-Xn-bpsS Cu hym]-\w, AXpw hfsc Ipd Cd-°p-aXn Xmcn^v Npa-Øn-s°m-≠p≈<br />

Cd-°p-aXn {]Xn-^-en-∏n-°p-∂Xv bYm¿∞-Øn¬ C¥y-bn-tebpw tIc-f-Øn-tebpw B`y-¥c Dev]m-Z-<br />

\-hy-h-ÿbv°v (hy-XykvX tXmXp-I-fn-em-sW-n-epw) {]Xn-k-‘nsb sNdp-Øp-\n-ev°m-\p≈ tijnbn√<br />

F∂m-Wv. CXn-\-\p-_-‘-ambn D≠mb as‰mcp AXym-lnXw P\kwJy-bnse hen-sbmcp hn`mKw<br />

FÆ-°pcp hnf Irjnsb B{i-bn®p Ign-bp∂ P\-ß-fpsS D]-Po-h\ hyh-ÿ-bpsS ASn-sX-‰n-b-<br />

XmWv. temI-hym-]mckwL-S\ (<strong>WTO</strong>) C\n ]q¿Æ-ambpw {]h¿Ø\\ncX-am-Ip-tºmƒ, B`y¥cIrjnbn-epw<br />

Im¿jn-tIm¬∏-∂-ß-fpsS hym]m-c-Øn-epw {]Xo-£n-°p-∂Xp t]mse Ipdthm As√-n¬<br />

Xocph/Xcn^v ]q¿Æ-ambpw C√m-Xm-hp∂ ÿnXn-bp-am-Wv D≠m-hpI.<br />

1.5.1.3 \n¿±njvS X{¥w<br />

ta¬ hnh-cn® kml-N-cy-ß-fn¬ \mfntI-c-Øns‚ DXv]m-Z\w h¿≤n-∏n®v DXv]m-Z-I-cpsS D]-Poh-\-kp-c£<br />

kpÿn-c-am-°p-hm≥ A\p-tbm-Py-amb GI ASn-b-¥nc X{¥w, shfn-s®Æ hn]-Wn-bn¬<br />

bp‡-amb Xc-Øn¬ CS-s]-Sp-I-bm-Wv. AXn\v Cd-°p-a-Xn-bn¬ \nb-{¥Ww F¿s∏-Sp-tØ-≠-Xmbn<br />

hcpw. B`y-¥c DXv]m-Z-I¿°v {]Xn-^ew \¬In-s°m-≠p≈ hne (Remunerative Price) \ne-\n-dp-tØ-<br />

≠Xpw B-h-iy-am-Wv. CS-Ø-chpw Zo¿L-Im-em-Sn-ÿm-\-Ønepw D≈ X{¥w DXv]m-Z-\sØ \b-X-{¥-<br />

]-c-ambn Bkq-{XWw sNbvXp {]h¿Øn-∏n-°p-I-bpw DXv]m-Z-\-s®-ehv KWy-ambn Ipd-bv°m-\m-h-iyamb<br />

X{¥-߃ Bhn-jvIcn®v \S-∏n-em-°p-I-bm-Wv. CØ-c-samcp kµ¿`-Øn¬ k¿°m-cns‚ Im¿jnI,<br />

hym]mc \b-߃°v hfsc krjvSn-]-c-amb ]p-h-ln-°m≥ Ign-tb-≠-Xm-Wv.<br />

1.5.1.4 ip]m¿i-Iƒ<br />

1. {lkz-Ime \S-]-Sn-Iƒ: Xmcn^v \nc-°p-Iƒ {Iao-I-cn-°pI<br />

Cd°paXn-bpsS Af-hp-]-c-amb \nb-{¥-W-߃ IqSmsX hym]m-c-kw-L-S-\-bpsS hyh-ÿ-Iƒ°v<br />

A\p-tcm-[-am-bn-Xs∂ Cd-°p-aXn Xmcn-^p-I-fpsS \nb-{¥-Whpw {Iao-I-c-Whpw \S-Øm-hp-∂-Xm-Wv.<br />

Xo¿®-bmbpw Xmcn^v \nc-°p-IfpsS Imem-Im-e-ß-fn¬ A\p-tbm-Py-amb ]p\¿\n¿Æbw am{XamWv<br />

C\n-bp≈ t]mwh-gn. Irjnsb kw_-‘n® Icm¿ (AOA) _m≤y-X-Iƒ A\p-k-cn®v Xs∂<br />

`£y FÆ-I-fpsS Cd-°p-aXn Xmcn^v 300% BWv. F¥m-bmepw tkmbm-_o≥ FÆ-bpsS Cd-°p-aXn<br />

Xmcn^v Ct∏mƒ 45%˛¬ Ipd®p IqSp-X¬ am{X-ambn \ne-\n¬°p-tºmƒ, ]mtam-bn-ens‚ Xmcn^v 45%<br />

Øn¬ IqSp-X¬ h¿≤n-∏n-°p-∂Xv _q≤n-]q¿∆-am-bn- -cn-°p-I-bn-√. Ct∏m-gsØ ""`£y-tbm-Ky-amb t{KUv<br />

Akw-kvIrX ]mtambn-en\pw AXns‚ D]-hn-`m-K-ß-fp''-tSbpw Xmcn^v shdpw 15% BWv. Cu Xmcn^v<br />

\nc°v H∂p-In¬ 45%tam, As√-n¬ AXn¬°p-d®v Db¿Øntbm \n›-bn-®m¬ Bh¿≤-\- sIm-≠p≈<br />

96


{]tbm-P\w B`y-¥c kky FÆ-Iƒ°mbn-cn°pw e`n-°p-I, A√msX Cd-°p-aXn sNø-s∏-Sp∂<br />

tkmbm-_o≥ Hmbn-en\v Bbn-cn-°p-I-bn-√. Cu Xmcn-^p-I-fpsS ]p\¿{I-ao-I-cWw Hcp ASn-b-¥n-c-amb,<br />

{]Xn-k-‘nsb sXs√m∂p t\cn-Sp-hm≥ am{X-amWv klm-bn-°p-I. \mfn-tIc Irjn-°m-cpsS C∂sØ<br />

Zp:ÿnXnbv°v ]cn-lmcw ImWp-hm-\nXv D]-I-cn-°p-I-bn-√ F∂v Xo¿®-bm-Wv.<br />

1.5.1.4.2. Zo¿L-Ime \S-]-Sn-Iƒ<br />

Zo¿L-Ime \S-]-Sn-Iƒ hn`m-h\w sNøp-tºmƒ- Hcp Zznap-J-k-ao-]\w th≠n-bn-cn-°p-∂p. BZyambn<br />

sNtø-≠Xv shfn-s®-Æ-bpsS Unam‚ v h¿≤n-∏n-°p-I-bm-Wv. c≠m-a-Xmbn Dev]∂ sshhn-[y-h-<br />

XvI-cWw hgn \mfntI-c-Øns‚ Unam‚ v hnI-kz-c-am-°p-I-bm-Wv. Unam‚ns‚ h¿≤-\hv km≤y-am-°phm≥<br />

shfn-s®Æ Hcp `£y-FÆ F∂ \ne-bn¬ am{X-a√, AXns‚ hn\n-tbmKw tSmbn-e‰v km[-\-<br />

߃ \n¿Ωn-°p∂ hyhm-km-b-Øn-te°p hym]n-∏n-°p-I-bpw shfn-s®-Æ-bpsS Btcm-Ky-]-c-amb t\´ßƒ<br />

Db¿Øn-°m-Wn®p sIm≠v {]Nm-c-W-߃ kwL-Sn-∏n-°p-Ibpw sNtø-≠-Xm-bn-´p-≠v. CtX-Xp-<br />

S¿∂v (dn-t∏m¿´n¬) D≠m-°n-bn-´p≈ ]´nI t\m°n-bm¬ \mfn-tI-c-Øns‚ D]-tbm-KsØ sshhn-[y-h-<br />

XvI-c-W-Øn\v km[y-X-Iƒ°v \nc-h[n taJ-e-Iƒ Ds≠∂v ImWp-hm≥ Ign-bpw.<br />

1.5.1.4.3. `£yFÆsb∂ \ne-bn¬ shfn-s®-Æbv°v t{]m’m-l\w<br />

`£y-kkyFÆ-Iƒ°v tZio-b-am-bp≈ Unam‚ v Db¿∂ \nc-°n¬ h¿≤n-®p-sIm-≠n-cn-°p-∂p,<br />

F∂m¬ B`y-¥c DXv]m-Z-\-Øn\v Cu Unam‚ v th≠hn[w \nd-th-‰m≥ Ign-bmØ kml-N-cy-am-Wp-<br />

≈-Xv. C¥y-bnse samØw FÆ-°pcp DXv]m-Z-\-Øns‚ shdpw 4% am{X-amWv tIc-f-Øns‚ kw`mh\.<br />

Hcp `£y-F-Æ-bmbn tIc-f-Øn¬ am{X-amWv shfn-s®Æ D]-tbm-Kn-°s∏-Sp-∂-Xv. cpNn-bpsS<br />

Imcy-Ønepw Btcm-Ky-]-c-amb ]cn-K-W-\-bnepw shfn-s®-Æbv°v tIc-f-Øn\v ]pdØv {]Nm-c-an-√.<br />

cpNn-bpsS {]iv\w kwkvI-c-W-{]-{In-b-bn-eqsS ]cn-l-cn°mw. kwkvI-c-W-Øns‚ D]sNehp Ipd-<br />

n-cn-°-W-sa∂p am{Xw. shfn-s®Æ c‡-Ønse sImf-Ã-tdmƒ h¿≤n-∏n-°p-sa∂ A‘-hn-izmksØ<br />

B[p-\n-I-K-th-jWw sh√p-hn-fn-®n-cn-°p-∂p. IqSmsX shfn-s®-Æ-bv°p≈ A\p-Iq-e-amb<br />

KpW-߃, AWp-\-io-I-cW i‡n Dƒs∏-sS-bp≈ KpW߃ Kth-j-I¿ Is≠-Øn-bn-´p-≠v. AXn-<br />

\m¬ Hcp `£y FÆ F∂ \ne-bn¬ shfn-s®-Æ-bpsS D]-tbmKw t{]m’m-ln-∏n-°p-hm≥ hf-sctbsd<br />

km≤y-X-Iƒ D≠v. AXn-\mbn \nc-¥-c-amb t_m[-h-XvI-cW {]h¿Ø-\-߃, hnI-k\ ]≤-<br />

Xn-I-fpsS `mK-sa∂ \ne-bn¬X-s∂, \mfntIc hnI-k-\-t_m¿Upw tIcf k¿°mcpw kwLSn-∏n-t°-<br />

≠-Xm-Wv. CtXm-sSm∏w a‰p `£y FÆIfp-ambn X´n-®p-t\m-°p-tºmƒ DXv]m-Z-\-s®-ehv ]c-am-h[n<br />

Ipd-bv°p-∂-Xn\v A\p-tbm-Py-amb \S-]-Sn-Ifpw kzoI-cn-t°-≠-Xm-Wv.<br />

1.5.1.4.4. hnhn[ hn\n-tbmK km≤yX-Iƒ°-\p-k-cn®v DXv]∂-Øns‚ sshhn-[y-h-XvI-cWw<br />

\mfn-tI-c-Øns‚ hmWn-Py-]-c-amb hn]Wn sI´n-∏-Sp-Øn- -´p-≈Xv FÆsb Np‰n-∏-‰n-bm-sW-∂pw FÆ<br />

hym]m-c-Øns‚ hn[n hnln-X-߃ BWv hne-bn-Sn-hn-\pw DXv]m-Z-I-cpsS BZm-b-I-c-amb hcp-am\w<br />

\n¿Æ-bn-°p-∂-Xn\pw apJy-Im-cWw F∂ [mc-W-bpsS ASn-ÿm-\-Øn¬ ]Sp-Øp-b¿Øp∂ X{¥amWv<br />

sshhn-[y-h-XvI-cWw. AXn-\m¬ sshhn[yh-XvI-cWw F∂m¬ sIm{]- B´n FÆ-sb-Sp-°pI<br />

am{X-a-√, \mfntI-c-Øn¬ \n∂pw \nc-h[n D¬∏-∂-߃-˛-]-c-º-cm-K-X-hpw ]mc-º-tcy-X-chpw Bb Ib¿,<br />

I≈v, tXßm-sh-≈w, tXßm-∏m¬, \mfntI-c-{Iow, \mfn-tI-c-tØ≥, \m‰m-˛-Un-˛-sIm-t°m, a[p-c-°≈v<br />

(\o-c), a[p-c-°≈n¬ \n∂p-ap≈ Icp-∏´n (Pm-K-dn), eLp-]m-\o-bw, tXßm-sh-≈-Øns‚ ]qcnX emb-<br />

\n-bmb hn\m-Kn-cn, Nnc-´-°-cn, Nnc-´-bn¬ \n∂p≈ a‰p Ic-Iu-ie hkvXp-°ƒ F∂n-ßs\ hnhn-[-ßfmb<br />

Dev]-∂-߃ D≠m°n hn]Wn hn]p-e-am-°m-hp-∂-Xm-Wv. CXn-s\√mw Bh-iy-amb kmt-XnI<br />

hnZy-Iƒ hnI-kn-∏n-s®-Sp-°p-hm≥ Ign-n-´p-s≠-nepw Ah-bv°m-h-iy-amb hmWn-Pym-Sn-ÿm-\-Ønep≈<br />

\n¿Ωm-W-s®e-hp-Iƒ F{X-bm-sW∂v C\nbpw IW-°m-°-s∏-´n´n√. Cu hn]p-e-amb sshhn-[ytØm-Sp-Iq-Snb<br />

D]-tbmK (hn-\n-tbm-K) km≤y-X-Iƒ Fs¥m-s°-bm-sW∂v bp‡n-]q¿∆ambpw Ah[mc-<br />

W-tbm-sSbpw (]-Tn-°p-I-bpw) ]cntim[n-°p-Ibpw Ah-bn¬ hmWn-Py-]-c-ambn {]tbm-K-£-a-am-b-hsb<br />

Xncn-®-dn-bp-I-bpw Ah-bpsS \n¿ΩmWØn\v th≠ t{]m’m-l\w \¬Ip-Ibpw thWw. hmWn-Py-]-camb<br />

{]tbm-P-\-£-a-X-bpsS Imcy-Øn¬ \n¿Æm-b-I-am-bn-cn-°p∂ LSIw Akw-kvIrX km[-\-Øns‚<br />

hne-bm-Wv. AtXm-sSm∏w hn]Wn km≤y-X-bpsS hen-∏hpw hym]vXnbpw \n¿Æm-bI {]m[m\yw A¿ln-<br />

°p-∂p. km≤y-amb F√m klm-b-hpw kwL-S-\m-]-c-hpw ASn-ÿm\ kuI-cy-]-chpw ÿm]-\-]-c-hpw<br />

97


Ah-tbm-sSm∏w kmº-Øn-I-hp-amb klm-b-߃ sshhn-[y-h-XvIrX \n¿ΩmW {]h¿Ø-\-߃°pw<br />

kwcw-`-߃°pw F√m ap≥ssI {]h¿Ø-\-߃°pw {]tXy-In®pw I¿j-I-kw-L-ß-fpsS ]cn-]m-<br />

SnIƒ°v \¬tI-≠-Xm-Wv. AØcw sshhn-[y-hXvI-cW kwcw-`-I¿°pw ]≤-Xn-Iƒ°pw Hcp XzcnX<br />

i‡n-bmbn {]h¿Øn-°p-hm≥ Hcp GI-Pm-eI kwhn-[m\w Bhn-jvIcn°p-∂Xv \∂m-bn-cn-°pw.<br />

1.5.1.4.5 a[p-c-°≈v Hcp BtcmKy-Zmb ]m\o-b am°p∂Xn\pw Icp-∏´n \n¿Ωm-W-Øn\pw t{]m’m-l\w<br />

Btcm-Ky-Zm-b-I-amb Hcp ]m\obam°n a[p-c-°≈v ]pd-Øn-d-°n-bm¬ AXn\v \√ Unam‚n\p<br />

km≤y-X-bp-≠v. a[p-c-°-≈n¬ \n∂v Icp-∏-´nbpw \n¿Ωn-°m-hp-∂-Xm-Wv. Hcp tIc-hr-£-Øn\v GItZiw<br />

50 In.{Kmw apX¬ 75 In.{Kmw hsc {]Xn-h¿jw Icp-∏´n DXv]m-Zn-∏n-°m≥ Ign-hp-≠s{X! A°-W-<br />

°n¬ t\m°n-bm¬ Hcp slIvS-dn¬ \n∂pw (200 tIc-hr-£-߃) {]Xn-h¿jw 10-˛\pw 15-˛\pw CS-bn¬<br />

S¨ Icp-∏´n DXv]m-Zn-∏n-°m-hp-∂-Xm-Wv. F∂m-en-Xn\v Hcp ]cn-an-Xn-bp-≠v, Hcp hnZ-Kv[-sØm-gn-emb<br />

I≈v sNØv \S-Øm-\m-h-iy-amb the-°msc e`n-°m≥ _p≤n-ap´pw \ne-hn-en-cn-°p∂ \nb-a-]-c-amb<br />

\nb-{¥-W-ß-fp-amWm ]cn-an-Xn. I¿Æm-S-I-Øn¬ sNbvX-Xp-t]m-se, tIc-f-Ønepw I¿j-I¿ Xs∂<br />

I≈p sNØp-∂-Xn-\p≈ F√m XS- -ßfpw \o°w sNbvXm¬ a[p-c-°-≈ns‚ sshhn-[y-h-XvI-c-W-<br />

Øn-\pw, Icp-∏´n AS°-ap≈ DXv]-∂-߃ \n¿Ωn-°p-∂-Xn\pw AXv t{]m’m-l- -P-\-I-amhpw.<br />

1.5.1.4.6 sh≈n-s®-Æ-˛-`-£y-F-Æ-bmbn hn\n-tbm-Kn-°m≥ t{]m’m-l\w<br />

Cf-\o-cns‚ kzmZpw kpc-£n-X-Xzhpw t]mj-I-ß-fpsS km∂n-≤yhpw sIm≠v AXn\v Hcp eLp-<br />

]m-\o-b-sa∂ \ne-bn¬ CXn-\Iw (]-c-s°) km¿∆-{Xn-I-amb AwKo-Imcw e`n-®n-´p-≠v. Unam‚pw A\p-<br />

Zn\w h¿≤n-°p-∂p. F∂m¬ apJy-{]-iv\w, ]mt°-Pns‚ am{X-a-√, \K-c-ß-fnse hn]-Wn-I-fn-te-°p≈<br />

Nc-°p-\o-°-Øn-t‚-bpw sXßn¬ \n∂pw FSpØv ]pXpa -hn-SmsX kssπ sNøp-∂-Xn-t‚bpw Imcy-<br />

Øn-em-Wv. Cuhn[ D]-tbm-K-ßfn¬ \n∂p≈ hn]-W\/hn-]Wn km≤y-X-Isf ]n¥p-S¿∂psIm≠v<br />

th≠ \S-]-Sn-Iƒ k¿°m¿ ssIs°m≈-Ww. C°m-cy-Øn¬, eLp-]m-\ob \n¿ΩmW cwKsØ h≥<br />

hyh-kmb ÿm]-\-ß-fpsS klmb kl-I-c-W-߃ tXSm-hp-∂-Xm-Wv. ImcWw Ah¿°m-h-s´, AXn-<br />

\p≈ F√m t{kmX- p-Ifpw (A-Sn-ÿm\ kuI-cy-߃ Dƒs∏-sS-bp-≈), hn]-Wn-°m-cy-Øn¬ sshZ-<br />

Kv[yhpw Ds≠∂p am{X-a-√, a‰p eLp-]m-\ob \n¿Ωm-X-°-fp-ambn a’-cn-°p-hm≥ (A-hn-ln-X-a-√m-Xp-<br />

≈) th≠ hn]Wn X{¥-߃ Bhn-jvI-cn-°m-\p≈ Ignhpw D≠v. Nc-°p-\o-°-Øns‚ sNehv Ipdbv°p-hm-\pw<br />

KpW-\n-e-hmcw hr£-Øn¬ \n∂pw FSpØ DS-\p≈ ÿnXn-bn¬ Xs∂ kq£n-°p-hm-<br />

\pw Nne \qX-\hpw ]cn-jvIr-X-hp-amb kt-X-߃ Bh-iy-ambn hcp-∂-Xm-Wv.<br />

1.5.1.4.7 Ccp-kvt{Sm°v C©n-\p-Iƒ°v eq{_n-t°-‰-dmbn shfn-s®-Æ-bpsS hn\n-tbmKw<br />

ASp-Ø-Im-eØv Hmt´m-dn-£-Iƒ s]t{Smfpw shfn-s®-Æbpw Iq´n-I-e¿Øn HmSn-°m-sa∂pw shfns®-<br />

Æsb b{¥-Øn-\-bhp hcp-Øm≥ Ign-bp∂ Hcp eq{_n-°‚m-hm-sa-∂pw, Ccp kvt{Sm°v C©n-\p-Iƒ°v<br />

\√-Xm-sW∂pw Hc-h-Im-i-hmZw Db¿∂p tI´n-cp-∂p. Cusbmcp ]pXnb apt∂‰w hmWn-Pym-Sn-ÿm-\-<br />

Øn¬ ]n¥p-S-cp-∂Xv KpW-I-chpw Bim-ky-hp-amtWm F∂v ]cn-tim-[n-t°-≠-Xm-Wv. shfn-s®-Æ-sb-<br />

°p-dn-®p≈ Cu hmZw kmt-Xn-I-ambn hnizm-ky-X-bp-≈-Xm-tWm, F∂pw t\m°-Ww. CXv icn-bm-sW-<br />

n¬, kºZv taJ-e-I-fn¬ \n∂pw, tIc-f-Øns‚ AIØpw ]pdØpw D≈-h-cn¬ \n∂pw shfn-s®-<br />

Æbv°v IqSp-X¬ Unam‚p-≠m-°m≥ {ian-t°-≠-Xm-Wv. AXn-\m¬ tIcf Im¿jnI k¿∆-I-em-im-ebpsS<br />

Im¿jn-I-˛-C-©n-\ob-dnwKv hn`m-K-tam, a‰p tbmKy-Xbpw Imcy-£-a-X-bp-ap≈ Kth-jW kwLtam,<br />

apI-fn¬ ]d hmZ-Øns‚ F√m-hi- -ß-fpw, AXm-bXv, shfn-s®-Æ-bpsS Imcy-£-a-X,<br />

b{¥tØbvam-\w, s]mXpth em`-I-c-am-tWm, A√tbm F∂n-h-bpƒs∏-sS-bp≈ Imcy-߃ ]cn-tim-<br />

[n-°m≥ hnZ-Kv[sc \ntbm-Kn-°-W-sa∂v IΩn-j≥ ip]m¿i sNøp-∂p. CXn\p aXn-bm-b, {]tXy-Iambn<br />

th≠, klmbw tIc-f-k¿°m-cns‚ `mKØv \n∂pw D≠m-h-Ww. AX-s√-n¬ \mfn-tIc hnI-k-<br />

\-t_m¿Uns‚ klmbw tIc-f-k¿°m-cns‚ `mKØv \n∂pw D≠m-h-Ww. AX-s√-n¬ \mfn-tIc hnIk\<br />

t_m¿Uns‚ klmbw Cu Kth-j-W-Øn¬ A\p-t]-£-Wo-b-ambn Icp-Xm-hp-∂-Xm-Wv.<br />

1.5.1.4.8 doπm‚nwKpw tIc-Øns‚ ]p\c-[n-hm-khpw (kw-tbm-PnX tIc-hn-I-k\ ]cn-]m-Sn-Iƒ)<br />

""tIc-f-Øns‚ khn-tij kml-N-cy-a-\p-k-cn-®p≈ ip]m¿i-Iƒ'' F∂ dnt∏m¿´ns‚ `mKØv<br />

Cu ]p\¿\-So-en-t‚bpw ]p\:c[n-hm-k-Øn-t‚bpw {]iv\-߃ N¿®m hnt[-b-am-°n-´p-≈-Xm-Wv. tIc-f-<br />

98


Ønse sXßn≥ tXm´-ß-fpsS D¬]m-Z-\-£-aX Xan-gv\m-´nse tItcm¬]m-Z-\-£-a-X-bpsS ]Ip-Xnbn¬<br />

Xmsg-bm-sW∂v am{X-a√ AXv tZiob icm-i-cn-bn¬ \n∂p Ipd-hp-am-Wv. \√ ag hogvNbpw a‰-\p-<br />

Iqe kml-N-cy-ßfpw kpe-`-am-bn´p IqSnbpw Cu Zp:ÿnXn XpS-cp∂p F∂Xv {it≤-b-am-Wv. hf-sctbsd<br />

DZm-ko-\-Xbpw ta¬t\m-´-°p-dhpw sXßns\ i‡n-lo-\-am-°p∂ thcp-Nob¬ tcmKhpw ASp-<br />

Ø-Im-esØ aWvUcn _m[bpw IqSm-sX, Irjn-im-kv{X-Øns‚ ZrjvSn-bn¬ sXßp-Ir-jnbv°v A\ptbm-Py-a-√mØ<br />

Db¿∂ sNcn-hp-I-fn-te°pw Ip∂n≥]p-d-ß-fn-te°pw Irjn hym]n-∏n-®Xpw BWv D¬]m-<br />

Z-\-£-aX C{Xbpw Ipd-bm-\p≈ apJy-Im-c-W-߃. samØw sXßp-I-fpsS GXm≠v aq∂n¬ Hcp `mKhpw<br />

hfsc {]mbw -sN-∂-h-bm-Wv. {]mbw-sN-∂Xpw \ma-am-{X-amb hnf- Xcp-∂-Xp-amb tIc-߃°p ]Icw<br />

IqSp-X¬ hnf-X-cp∂ \√-bn\w sXßn≥ssXIƒ h®p ]nSn-∏n-°p-∂-Xn\v _rl-Ømb Hcp ]≤Xn Nn´bmbpw<br />

{Ia-ambpw \S-∏n-em-°-Ww. ]Øv ]Xn-\©p h¿jw Cu ]cn-]mSn XpS-tc-≠-Xm-Wv. A{]-Im-cap≈<br />

Hcp _rl-Xv ]-≤-Xn-bn¬ Irjn-bv°p-]-bp-‡-amb apgph≥ `qanbpw {]tbm-P-\-s∏-Sp-Øn-s°m≠v<br />

Irjn sNbvXv ]c-am-h[n Irjn-bpsS Hmtcm bqWn-‰n¬ \n∂pw BZmbw e`yam-°p-hm≥ e£y-an-S-Ww.<br />

AXn\v imkv{Xo-b-amb CS-hnf Irjnbpw kΩn{i Irjn-co-Xnbpw kzoI-cn-°m-hp-∂-Xm-Wv. Cu ]≤-Xnbn¬,<br />

DXv]m-Z\w kwkv°-c-Ww, hn]Wn F∂n-hbpw I¿j-I¿°v ]c-am-h[n hcp-am\w D≠m-°n-sIm-<br />

Sp-°m-\p≈ D]m-b-ß-fpsS LS-I-ß-fmbn I≠p-sIm≠v Ah-sb F√mw GtIm-]n-∏n®p {]h¿Øn-°p-<br />

∂Xv \∂m-bn-cn-°pw.<br />

1.5.1.4.9 \mfn-tI-c-Øn\v G‰hpw Ipd Xmßp-hne (<str<strong>on</strong>g>MS</str<strong>on</strong>g>P) \¬In \ms^-Uns‚ sIm{]m<br />

kw`-cWw XpS-cpI<br />

bmsXmcp \nb-{¥-W-hp-an-√m-sX-bp≈ hntZi FÆ-I-fpsS Cd-°p-aXn XpS-cp-∂n-S-tØm-fw, Xo¿®-bmbpw<br />

shfn-s®-Æ-bpsS Itºm-f-hne DXv]m-Z-\-®n-e-hn-t\-°mƒ XmWn-cn-°pw. Cu kml-N-cy-Øn¬ G‰hpw Ipd<br />

Xmßvhne (<str<strong>on</strong>g>MS</str<strong>on</strong>g>P) \¬In \ms^-Uns‚ Npa-X-e-bn¬ I¿j-I-cn¬ \n∂pw sIm{] kw`-cn-°p∂ k{ºZmbw<br />

XpS-tc-≠-Xm-Wv. s\√p-kw-`-c-Ww, s\√p-Ip-ج, hn‰-gn-°¬ F∂nßs\ B{‘-{]-tZ-i-°m¿ \S-∏nem°n<br />

hcp∂ ]cn-]m-Sn-Iƒ°v kam-\-ambn Hcp ]cn-]m-Sn°v tIc-f-Øn¬ cq]w \¬Ip-I-bpw, AØcw<br />

kwcw-`-ß-fn¬, kw`-cW {]{In-b-bn¬ IqSp-X¬ P\-]-m-fn-Øhpw D≠m-th-≠-XmWv F∂v IΩo-j≥<br />

\n¿t±-in-°p-∂p.<br />

1.5.1.4.10 hne kpÿncm \n[n<br />

ASp-Ø-°m-eØv tXm´-hn-f-Iƒ°v hne kpÿn-c-Xm-\n[n F∂ Hcp kwhn-[m\w G¿s∏-SpØpsa∂v<br />

tI{µ k¿°m¿ {]Jym-]n-®n-cp-∂p. AØ-c-samcp hne-kp-ÿn-cm-\n[n tIc-Ir-jn-bpsS Imcy-<br />

Øn¬ IqSn \S-∏n-em-°p∂ Imcyw Btem-Nn-t°-≠-Xm-Wv. F√m tXm´-hn-f-I-fp-tSbpw ta¬t\m-´-Øns‚<br />

Imcy-Øn¬, Ah-bpsS Im¿jnI ]cn-io-e-\-ß-fn¬ \nc-h[n s]mXp kz`m-h-߃ ImWmw. (F√mw<br />

Zo¿L-Ime hr£ hnf-I-fm-Wv). Ah-sb√mw B`y-¥-c-˛-hn-tZi hn]-Wn-Iƒ°v thKw Iogvs∏-Sp-∂hbpw<br />

AXns‚ ^e-ambn hne-bpsS Imcy-Øn¬ henb Nm©m-´-߃°v Cc-bm-hp-Ibpw sNbvXp.<br />

tXm´-hnfIrjn-I-sf√mw henb henb tXm´-ß-fn-emWv \S-°p-∂-sX∂v Icp-Xp-∂Xv icn-b-√. hf-sc-b-<br />

[nIw sNdp-InS Irjn-°mcpw \ma-am{X I¿j-Icpw Cu hnf-Iƒ Irjn sNbvXp-h-cp-∂p-≠v. kwÿm-\-<br />

Øns‚ Nne {]tZ-i-ß-fn-em-Wnh km[m-c-W-bmbn Irjn-sN-ø-s∏-Sp-∂-Xv. `mcXk¿°m-cns‚ `cW<br />

\n¿∆-lW kuI-cy-Øn-\m-bn, \mfn-tIcw Dƒs∏-sS-bp≈ tXm´-hn-f-Isf hyXykvX a{¥m-e-b-ß-fpsS<br />

Iogn-embn hn`-Pn-®n-cn-°p-I-bm-Wv. CXns‚ ^e-ambn \mfn-tI-c-apƒs∏-sS-bp≈ hn`m-K-Øns‚ `c-W-<br />

Ønepw \b-]-cn-]m-Sn-I-fnepw \nc-h[n sshI-ey߃ ImWm-hp-∂-Xm-Wv. Hcp DZm-c-h-XvIrX B tKmf<br />

hyh-ÿ-bn¬ t\cn-´-Xmb F√m tcmK-߃°pw {]Xn-hn[n ImtW≠Xn√, B`y-¥camb Irjn, AXv<br />

GXp D]-t`m-K-Øn¬ hcp-∂-Xm-bmepw icn, AXn\v ZpcnXw t\cn-ScpsX∂pw, I¿j-Is‚ D]-Po-h-\-<br />

Øn\v `oj-Wn-bm-h-cp-sX-∂p-ap≈ ho£Ww ssIhn-S-cpXv F∂mWv IΩn-j≥ \n¿t±-in-°p-∂-Xv. Cßns\-bp≈<br />

Hcp kµ¿`-Øn¬ Xo¿®-bmbpw hne-kp-ÿn-cXm-\n-[n-t]m-ep≈ \b-]-cn-]m-Sn-Iƒ,<br />

bmsXm-cp hnthN-\hpw BtcmSpw ImWn-°mØ coXn-bn¬, hfsc NSp-ehpw XnI®pw A\p-tbm-Py-hpam-b,<br />

F∂m¬ hyXn-cn-‡-hp-am-sbmcp ]pXnb Bi-b-sa∂ \ne-bn¬, F{Xbpw thKw {]tbm-K-Øn¬<br />

hcp-tØ-≠-Xm-Wv.<br />

99


1.5.2.0 tIc-f-Øns‚ Ipcp-ap-fIv<br />

1.5.2 Ipcp-ap-fIv<br />

Ipcp-ap-fIv tIcfØn\v A`n-am-\-I-c-amb t\´w D≠m-°n-Ø-cp∂ Hcp hnf-bm-Wv. ]c-º-cm-K-X-ambn<br />

AsXmcp Ib-‰p-aXn hnf-bm-Wv. cmPysØ samØw Ipcp-ap-fIv DXv]m-Z-\-Øns‚ 98%˛Dw tIc-f-Øns‚<br />

kw`m-h-\-bmWv. Ipcp-ap-fIv DXv]m-Zn-∏n-°p∂ as‰mcp kwÿm-\-amWv I¿Æm-S-Iw. 2000-˛2001-˛¬ Ipcpap-fIv<br />

GI-tZiw 2,00,000 slIvS¿ ÿeØv Irjn sNøp-Ibpw GXm≠v 47,500 S¨ D¬]m-Zn-∏n-°p-<br />

Ibpw sNbvXp. Ipcp-ap-fIv tIc-f-Øn¬ H´msI apJy-ambpw sNdp-InS I¿j-I-cpsS Hcp hnf-bm-Wv.<br />

]›naL-´-Øns‚ ae-s©-cn-hp-I-fn-epw, tIc-f-Ønse sh´p-I-√ns‚ "s_¬´v' F∂-dn-b-s∏-Sp∂ CS-tZi-Øp-amWv<br />

IqSp-Xepw Irjn -sN-ø-s∏-Sp-∂-Xv. CSp°n Pn√-bpsS aq∂n¬ Hcp `mKhpw Ipcp-ap-fIv Irjnbm-Wv,<br />

hb-\m-´n¬ \men-semcp `mK-hpw, IÆq-cn¬ ]Øn-semcp `mKhpw Irjn-sN-ø-s∏-Sp-∂p. Cu Pn√-<br />

I-fmWv G‰hpw henb D¬]m-Z-I¿. Ipcp-ap-f-Ins‚ DXv]m-Z-\-£-aX G‰hpw IqSp-X-embn ImWp∂<br />

Pn√-Iƒ CSp-°nbpw hb-\mSpw B-Wv. AhnsS slIvS-dn\v 400 Intem{Kmw Ipcp-ap-f-ImWv e`n-°p-∂-Xv.<br />

CXv kwÿm-\-Øns‚ icm-icn DXv]m-Z-\-amb 240 In {Kmw/slIvS-dn¬ \n∂pw aq∂n¬ c≠p IqSp-Xem-Wv.<br />

Cu c≠p Pn√-I-fn-ep-ap≈ Xmc-X-tay\ Db¿∂ DXv]m-Z-\-£-a-Xbv°p Imc-Ww, henb Irjnÿeap-≈-Xpw,<br />

Ipcp-ap-fIp Xs∂ apJy hnf-bm-bn-´p≈ Irjn kº-{Z-b-hp-am-Wv.<br />

temIsØ G‰hpw henb Ipcp-ap-fIv DXv]m-Z-I¿ C¥y-bn-em-Wv D≈-Xv. samØw Ipcp-ap-f-Ins‚<br />

GXm≠v "aq∂n-sem∂v' 34%˛¬ IqSp-Xepw C¥y-bmWv DXv]m-Zn-∏n-°p-∂-Xv, Ct¥m-t\jy C¥y-tbmSv<br />

sXm´-SpØv \n¬°p-∂p˛ 28% DXv]m-Z-\-ti-jn-bp-ambn (1989-˛98 ImesØ IW-°-\p-k-cn-®v). a‰p apJy<br />

DXv]m-Z-I-cmWv {_ko-epw, ate-jy-bpw, hnb-‰v\m-apw. F∂m¬ C¥y-bpsS {]Xn- sl-IvS¿ D¬]m-Z-\-<br />

tijn Cu am’cy cmPy-ß-fn-te-Xn-t\-°mƒ hfsc Xmsg-bm-Wv, AXm-bXv 322 Intem/slIvS¿.<br />

AtX-k-abw ate-jy-bp-tSXv CXns‚ 7 aS-ßm-Wv-˛2124 In.{Kmw/slIvS¿. hnb-‰v\m-an-t‚Xv 3 Cc-´nbpw<br />

(1085 In.{Km/slIvS¿)<br />

C¥y kz¥w 32000 S¨ icm-icn hm¿jnI Ib-‰p-aXn tijn-bp-ambn (19000 S¨ apX¬ 47000 S¨<br />

hsc), Ign Hcp Zim_vZw Ipcp-ap-fIv Ib-‰p-a-Xn-bn¬ Hcp kp{]-[m\ i‡n-bmbn XpS-cp-∂p. Ign<br />

Hcp Zim_vZw, 1991-˛2000 hsc, C¥y-bpsS Ib-‰p-aXn 47000 S¨ Ign-n-cp-∂p. F∂m¬ 1993-˛epw 1999-<br />

˛epw Ipcp-ap-fIv Ib-‰p-a-Xn-bn¬ then-bn-d-°-ap-≠m-bn. 1991-˛epw 1992-˛epw Ib-‰p-aXn shdpw 19000 SÆmbn<br />

Ipd-p. C{]-Im-c-ap≈ Ib-‰p-a-Xn-bnse F‰-°p-d-®n-ep-Iƒ°v a‰p apJy- Ip-cp-ap-fIv Ib-‰p-a-Xn-°m-cmb,<br />

Ct¥m-t\-jy-bpw, ate-jybpw hnt[-b-am-bn. AXp-t]mse {_ko-en-t‚bpw Ib-‰p-a-Xnbpw {ItaW<br />

Ipd-p. 1991-˛¬ 50000 S¨ Ib-‰n- Ab® {_kn-eo\v shdpw 20000 S¨ am{Xta 1999-˛¬ Ib-‰p-aXn<br />

sNøm≥ Ign-p-≈q. F∂m¬ hnb-‰v\m-ans‚ Ib-‰p-aXn Db¿∂p sIm≠n-cp-∂p. 1993-˛¬ shdpw 13000<br />

SÆm-bn-cp-∂Xv 2000-˛¬ 36000 SÆm-bn.<br />

1.5.2.1 hne-Ø-I¿®<br />

hne-Ø-I¿® G‰hpw cq£-ambn A\p-`-h-s∏-´-Xv, A\p-]m-X-Ønepw hym]vXn-bn-epw, Ipcp-ap-f-In-<br />

\m-bn-cp-∂p. 1990-˛-I-fpsS c≠mw ]Ip-Xn-bn¬ tIcfw DXv]m-Zn-∏n-°p∂ F√m Im¿jnI D¬∏-∂-߃°pw<br />

CXp-t]mse ITn-\-amb hneØI¿®-bp-≠m-bn. 1991-˛\pw 1993-˛\pw CS-bv°p≈ Imew Ipcp-ap-f-Ins‚<br />

hne Intembv°v 50 cq]bv°p Np‰p-am-bn-cp-∂p. AXn-\p-tijw hne {ItaW Db¿∂p-b¿∂v 1995-˛¬ 105<br />

cq]-bm-bn. 1997 BIp-tºm-tg°pw AXv 191 cq]/In-tembv°v Bbn. CXv ho≠pw Db¿∂v, k¿∆-Ime<br />

dnt°m¿Upw t`Zn®v 1999-˛¬ Hcp Intembv°v hne 251 hsc-bm-bn. F∂m¬ AXn-\p-tijw s]mSp-∂s\<br />

D≠mb hne-Ø-I¿®-bn¬ 2001˛¬ CXv 80 cq]-bm-bn. 2001 BZy-am-k-ß-fn¬ CXv 70 cq]bv°v Np‰pw<br />

\n∂p. XpS¿∂v 80 cq]m Intembv°v F∂ \ne-hm-c-Øn-seØn. XpS¿∂p Nm©m-´-Øn-emWv Ipcp-ap-f-<br />

Ins‚ hne. Ipcp-ap-f-Ins‚ hne-Ø-I¿®-bpsS {]Xym-Lm-X-߃ hfsc hym]-I-am-bn-cp-∂p. GXm≠v<br />

\mfn-tI-c-Øns‚ sXm´p-]n-∂n-emWv Ipcp-ap-f-Ins‚ ÿnXn. Ipcp-ap-fIv tIc-f-Øns‚ F√m-bn-SØpw<br />

IqSnbpw Ipdpw hym]-I-ambn Irjn sNø-s∏-Sp-∂Xv Gsd-°psd a‰p-hn-f-I-fp-ambn GtIm-]n-®p-sIm-<br />

≠v Irjn-sN-ø-s∏-Sp∂ hnf-sb∂ {]tXyIXbpw CXn-\p-≠v.<br />

100


Ib-‰p-a-Xnsb hf-sc-tbsd B{i-bn-®p-I-gn-bp∂ Hcp hnf F∂ \ne-bn¬, Ipcp-ap-f-Ins‚ B`y-<br />

¥c hn]-Wn-bnse G‰-°p-d-®n-ep-Iƒ A¥m-cmjv{S hne-Isf B{i-bn-®n-cn-°p-∂p. C¥y DXv]m-Zn-∏n-<br />

°p∂ Ipcp-ap-f-Ins‚ GXm≠v aq∂n¬ c≠pap-X¬ \men¬ aq∂p `mKw hsc Ib-‰p-aXn sNø-s∏-Sp-Ibm-Wv.<br />

F∂m-en-Xn¬ IqSp-X¬ A\p-]m-X-Øn-emWv ate-jy-bpw, hnb-‰v\m-apw, {_koepw Ah-cpsS<br />

Ipcp-ap-f-Ins‚ 95%hpw, Ct¥m-t\-jy- AXns‚ 70% hpw Ib‰n Ab-bv°p-∂Xv. Ipcp-ap-f-Ins‚ temI-hn-<br />

]-Wn-bnse hne 1996-˛\pw 1997-˛-\p-an-S-bn¬ Cc-´n-bm-bn. ]u≠n\v 1.14 bp.-F-kv.-tUm-f-dn¬ \n∂pw 2.02<br />

tUmf-dmbn Db¿∂p. CXv ]n∂oSv {ItaW Db¿∂v Hcp ]u≠n\v (1 Intem{Kmw = 2.47 ]u≠v) 2.53 bp.-<br />

F-kv. tUmf-dm-bn. F∂m¬ ]n∂oSv {ItaW hne XmWn-d-ßm≥ XpS-ßn. 2.32 bp.-F-kv. tUmf-dn¬<br />

\n∂pw XmWp h∂p. Aßns\ hne A¥m-cmjv{S e`y-Xsb (k-ssπ) B{i-bn-®m-Wn-cn-°p-∂-Xv, {_koen-epw,<br />

Ct¥m-t\-jy-bnepw D≠mb Ipcp-ap-f-Ins‚ DXv]m-Z-\-°p-dhv Bbn-cp-∂p 1997-˛\pw 1999-˛\pw CSbn¬<br />

hne Db-cm≥ Imc-Ww.<br />

1.5.2.2 Irjnsb kw_-‘n® Icm-dn- (AOA)s‚ kzm[o-\-߃<br />

a‰p kpK‘{Zhy-ß-sf-t∏m-se-X-s∂, Irjnsb kw_-‘n® Icm-dns‚ ]cn-[n-bn¬ Ipcp-ap-f-Ipw,<br />

temI-hym-]m-c-kw-L-S-\-bpsS hyh-ÿ-I-fpsS ]cn-K-W-\-bn¬ sIm≠p-h-cn-I-bp-≠m-bn. 2001 G{]n¬ 1<br />

apX¬ Ipcp-ap-f-Ins‚ Cd-°p-a-Xn-bn¬ D≠m-bn-cp∂ Af-hp-]-c-amb \nb-{¥-W-߃ (QRS) FSp-Øp-Ifp.<br />

Ipcp-ap-f-Ins‚ _u≠v Xmcn^v \nc°v 108% BWv. 2002 am¿®v H∂p-ap-X¬ AssπUv \nc°v<br />

70% Bbn \n›-bn-°-s∏-´p. B`y-¥c D]-t`m-K-Øns‚ 3% hsc Cd-°p-aXn sNøp-∂-Xn\v A\p-hmZw<br />

\¬Ip∂ hIp-∏p-Iƒ (AOA)bnep-≈-Xn-\m¬, Ipcp-ap-f-Ins‚ C¥y-bn-te-°p≈ hntZi Cd-°p-aXn Hgnhm-°m-\m-hn-√.<br />

CX-√msX Xs∂, Hcp Akw-kvIrX hkvXp-sh∂ \ne-bn¬ Ipcp-ap-fIv Cd-°p-aXn<br />

sNbvXv aqey-h¿≤-\bv°p tijw Ib-‰p-aXn sNbvXp hcp-∂p-≠v. (Ip-cp-ap-f-In¬ \n∂pw Hmen-tbm-sdkn¬<br />

F∂ ]Zm¿∞w \n¿Ωn®p hcp-∂p-≠v). temI-hym-]mc hn]-Wn-bn¬ C¥y-bp-ambn a’-cn-°m≥<br />

Ign-bp∂ Hcp cmPy-ambn hnI-kn-®p-h-cn-I-bmWv hnb-‰v\mw. 1990-˛-I-fpsS BZyw apX¬ Ah-bpsS DXv]m-<br />

Z-\-£-aX \mS-Io-b-ambn h¿≤n∏n-®p-h-cn-I-bm-Wv. hntZi hn]-Wn-bn¬ C¥y°v `ojWn Db¿Øp-<br />

∂Xp IqSm-sX, DXv]m-Z-\-£-a-X-bn-ep-≠mb \mS-Io-b-amb h¿≤-\-hp-ambn C¥y-bpsS B`y-¥c hn]-<br />

Wn-bn¬ IqSnbpw hnb-‰v\mw i‡-\mb Hcp {]Xn-tbm-Kn-bmbn a’-c-Øn-s\-Øp-∂p.<br />

1.5.2.3 sh√p-hn-fn-Ifpw Ah-k-c-ß-fpw, X{¥-ßfpw i‡nbpw Zu¿e-`y-ßfpw<br />

A\p-Iq-e-amb Imem-hÿm kml-N-cy-߃, hnti-jn®pw, \o≠Xpw i‡n-]q¿hp-amb sX°v Ing-<br />

°≥ a¨kq¨ (Xn-cp-hm-Xnc Rm-‰p-the F∂-dn-b-s∏-Sp-∂) BWv ]c-º-cm-K-X-ambn tIc-f-Øns‚<br />

apJy-i‡n t{kmX- mbn AwKo-I-cn-®n-´p-≈-Xv. \q‰m-≠p-I-fmbn Ipcp-ap-fIv Irjnsb kpÿn-c-am°n<br />

\ndpØp∂ A\p-Iqe i‡n-bm-Wn-Xv. kwÿm-\Øv \ne-hn-ep≈ Im¿jnI ]cn-]m-Sn-I-fp-tS-bpw, hnf-<br />

\-So¬, hnf-sh-Sp∏v F∂nhbpsS coXn-I-fp-tSbpw Ahn-`m-Py-`m-K-am-bn, a‰p-hn-f-I-tfm-sSm∏w kwÿm-\-<br />

Øns‚ hnhn[ `mK-ß-fn¬ hnhn-[-bn\w hr£-ß-sf, {]mY-an-I-am-bn, Xmßmbpw XW-embpw D]-tbm-<br />

Kn-®p-sIm≠v ]c-º-cm-K-X-ambn \S-∂p-h-cp-∂-XmWv Ipcp-ap-fIv Irjn. AXn-\m¬ CXv Gsd hn]p-ehpw<br />

hym]-I-hp-am-Wv. F¥m-bn-cp-∂mepw hºn® tXmXn¬ {]tXyI ]cn-K-W-\-tbm-sS-bmWv hb-\mSv CSp°n<br />

Pn√-I-fn¬ hnti-jn®pw IpSn-tb‰ {]tZ-i-ß-fn¬ Ipcp-ap-fIv Irjn sNbvXp hcp-∂Xv. Cu kwtbm-<br />

PnX ]Zhn tIc-f-Ønse Ipcp-ap-fIv Irjn-bpsS Hcp i‡n-bpw, AtX-k-abw Xs∂ Zu¿e-`yhpw<br />

BIp-∂p. Irjn-s®ehv Ipd-hm-sW-∂Xv bYm¿∞-Øn¬ Hcp i‡n-bm-sW-n-epw, ta¬ t\m´-Ønepw<br />

{i≤-bnepw {]I-S-amb Ipd-hpw, AYhm Hcp \√-b-fhp hsc Ah-K-W-\-bp-ap≠v F∂Xv Ipcp-ap-f-<br />

Ins‚ Zu¿_-ey-am-Wv.<br />

sNe-hp-Np-cp-°n-sIm≠v DXv]m-Z-\-h¿≤-\hv<br />

hfsc A\p-Iq-e-amb {]IrXn t{kmX- p-Iƒ sIm≠v [\y-am-sW-n¬ IqSnbpw DXv]m-Z-\-£-a-Xbn¬,<br />

Ipcp-ap-fIv D¬]m-Z-I-cmb (\-tΩm-Sp hym]m-c-Øn¬ a’-cn-°p-∂) cmPy-ß-fn¬ ht®-‰hpw Ipd<br />

DXv]m-Z-\-£-a-X-bp≈ cm-Py-ß-fn-sem-∂mWv C¥y, hninjym tIcfw. DXv]m-Z-\-£-aX h¿≤n-∏n-°pI<br />

F∂-Xp -X-s∂-bmWv apJy-amb sh√p-hn-fn. C∂sØ Im¿jnI hyh-ÿ-bn¬ D¬]m-Z\w h¿≤n-∏n-<br />

°m≥ kmt-Xn-I-ambn kzoI-cn-t°≠ \S-]-Sn-I-sf-∏‰n ]co-£Ww \S-Ønb ]mt°-Pns‚ hnI-k-\-]-<br />

c-amb A\p-`-h-߃ ÿnXo-I-cn-°p-∂-Xv-˛-sNehp Ipd®p sIm≠v Xo¿®-bmbpw C∂sØ DXv]m-Z-\-<br />

101


£-aXm\nc-°mb slIvS-dn\v GI-tZiw 240 Intem F∂Xv Cc-´n-bm-°m≥ Ign-bp-sa-∂m-Wv. Cu kmt-<br />

Xn-Ihpw imkv{Xo-b-hp-amb ]mt°-Pn¬ Bt]-£n-I-ambn henb sNe-hp-≠m-Ip-∂n-√. ImcWw hf-sctbsd<br />

DXv]m-Z-\-£-aXmbp≈Xpw tcmK {]Xn-tcm-[-ti-jn-bp-≈-Xp-amb C\w apf-Ip-sIm-Sn-Iƒ \Sp-Ibpw<br />

\ΩpsS A\p-Kr-lo-X-amb Im¿jnI Imem-h-ÿ-bv°-\p-tbm-Py-amb coXn-bn¬ hf¿Øn-sb-Sp-°p-IbpamWv<br />

sNøp-∂-Xv. hnI-kn-∏n-s®-SpØ hkvXp-°ƒ tiJ-cn-bv°p-I, XnI®pw efn-X-amb imkv{Xob<br />

ta¬ t\m´hpw a‰p {]hr-Øn-Ifpw \S-Øp-I, tcmK-_m-[sb Poh-im-kv{X-]-c-ambn \nb-{¥n-°p-I<br />

ChbmWv Cu ]mt°-Pn¬ D≈-Xv.<br />

]p\cp-÷o-h-\hpw ]pXnbssX\-Sepw<br />

kwÿm-\sØ Ipcp-ap-fIv tXm´-ß-fnse apfIv h≈n-I-fn¬ GXm≠v A©n¬ c≠p-`m-Khpw AhbpsS<br />

DXv]m-Z-\-tijn £bn®p hcp∂ L´-Øn¬ FØn-h-bm-sW∂v ]T\ dnt∏m¿´v Nq≠n-°m-Wn-°p-<br />

∂p. AXn-\m¬ ASn-b-¥n-c-ambn Ahsb \o°nb tijw ]pXnb \√-bn\w ssXIƒ \´p ]nSn-∏n-°p-<br />

Ibpw, Zp¿∫-e-cm-b-hsb ]p\¿÷o-hn-∏n-°p-Ibpw thWw. as‰mcp {][m\ sh√p-hn-fn, ]cs° ]S¿∂ncn-°p∂<br />

"{ZpX-hm´w' (A-Yhm ss^t‰mkv tXmd) F∂ tcmK-Øns‚ hym]-I-amb B{I-a-Ww BWv.<br />

CXm-I-s´, Hcp {][m\ hnf-bmbn Ipcp-ap-fIv Irjn-sN-øp∂ hb-\m-Sv, CSp°n Pn√-I-fn-emWv k¿∆{X<br />

hym]n-®n-cn-°p-∂-Xv.<br />

B`y-¥c hn]Wn hnI-k\w<br />

]c-º-cm-K-X-ambn Ib-‰p-aXn sNø-s∏-Sp∂ Hcp hnf-bmWv Ipcp-ap-f-Iv. Ipcp-ap-f-Ins\ B{i-bn-°p-<br />

∂-h-sc√mw Xs∂ A¥m-cmjv{S hn]-Wn-bpsS hn[n-hn-ln-X-߃ A\p-k-cn®p Ign-bp-∂-h-cm-Wv. Ign<br />

GXm\pw h¿j-ß-fmbn Ipcp-ap-f-In\v i‡-\mb B`y-¥c hn]Wn Db¿∂p-h∂p sIm≠n-cn-°p-∂p.<br />

1990-˛-I-fpsS BZyw apX¬ {]I-S-am-b Cu B`y-¥c hn]Wn Ipcp-ap-f-Ins‚ hm¿jnI Unam‚ v 9%<br />

apX¬ 10% Db¿Ønbn-cn-°p-∂p. Ge-Øns‚ Imcy-Øn-se∂ t]mse Ipcp-ap-f-In-\pw, B`y-¥c hn]-<br />

Wn-bpsS hnI-k\w A¥m-cmjv{S hne-bn-ep≈ Nm©m-´-ß-fn¬ \n∂pw Ipcp-ap-fIv Irjn°pw hym]mc-Øn\pw<br />

D≠mb Xncn-®-Sn-I-fn¬ \n∂pw Bizmkw \¬Ip∂ H∂mbn Cu h¿≤n®p hcp∂ Unam‚ns\<br />

IW-°m-°mw.<br />

KpW-\n-e-hmcw Db¿ØpI<br />

BXy-¥n-I-ambn t\cn´p Ign-°p∂ Hcp `£ym-lm-c-sa∂ \ne-bn¬ Ipcp-ap-f-Ins‚ KpW-\n-e-hmcw<br />

Dd-∏m-°p∂ Imcyw, hnI-kz-c-ambns°m≠n-cn-°p∂ Ib-‰p-aXn hn]-Wn-bn¬ C¥y≥ Ipcp-ap-fIv A`n-ap-<br />

Jo-I-cn-°p∂ apJy `oj-Wn-bmWv KpW-\n-e-hm-c-°p-d-hv. AXn-\m¬ KpW-\n-e-hm-c-sØ-°p-dn®v hnI-kzchpw<br />

h¿≤n-®-Xp-amb Ah-t_m[w D≠mIWw, F∂m¬ am{Xta ss^t‰m km\n-´dn hyh-ÿ-Iƒ<br />

Bh-iy-s∏-Sp∂, {]tXy-In®pw Ipcp-ap-f-Ins‚ Imcy-Øn¬ IoS-\m-in-\n-bpsS Ah-in-jvS-߃ \o°w<br />

sNøp-∂Xv hfsc I¿°-i-ambn Xs∂ ]men-°-s∏-S-Ww. C¥y≥ Ipcp-ap-f-Ins‚ apJy D]-t`m-‡m-<br />

°ƒ Ata-cn-°≥ sFIy-\m-Sp-Iƒ (21%), knwK-∏q¿ (16%), P¿Ω\n (8%), s\X¿e‚ v (5%), {^m≥kv<br />

(5%), P∏m≥ (3%) F∂n-h-bm-Wv. Cu cmPy-°m¿ `£ym-lm-c-Øns‚ KpW-\n-e-hm-c-Øn¬ Pm{KX<br />

]pe¿Øp-∂-h-cm-Wv.<br />

1.5.2.4 X{¥-߃<br />

Ipcp-ap-f-Ins‚ hne-bnse Aÿn-cX-bpw, B`y-¥c hntZi hn]-Wn-I-fn¬ \n∂p-ap-≠m-Ip∂ `oj-<br />

Wn-Ifpw (hn-]-Wn-I-fnse am’-cyw, Irjnsb kw_-‘n® Icm-dn¬ H∏n-´-Xn-\p-ti-j-ap-≠mb Imcy-am-<br />

Wv). Ch F√mw Xs∂, Ipcp-ap-fIv DXv]m-Z-\-Øn¬ tIc-f-Øn-\p≈ A\p-Iqe kmlN-cy-ß-tfbpw<br />

t\´-ß-tf-bpw, Ipcp-ap-fIv Xß-fpsS Im¿jn-I-hr-Øn-bp-tSbpw Pohn-X-Øn-t‚bpw Hcp Ahn`m-Py-L-S-<br />

I-am-°nb I¿j-I-cpsS D]-Po-h\w kpc-£-am-°p-∂-Xn-\p≈ am¿§-ambn ]cn-h¿Ø\w sNøp-∂-Xn\v<br />

hnLm-X-ambn \n¬°p∂ kwK-Xn-I-fm-Wv. Zo¿L-Im-em-Sn-ÿm-\-Øn¬ Irjn-bn¬ apX¬ap-S-°p-∂-Xn-<br />

\pw, Ipcp-ap-fIv sImSn-Isf ]p\-cp-÷o-hn-∏n-°p-∂-Xn-\pw, {]mbw sN∂v DXv]m-Z-\-£-aX h‰n-b-h-bpsS<br />

ÿm\Øv ta¬Ø-c-Øn-ep≈ DXv]m-Z-\-£-a-X-bp≈ apf-∏p-Iƒ, t¢m\p-Iƒ (C-h-sbm-s°-bmWv Ipcpap-f-Ins‚<br />

am’-cy-ti-jnbv°v A\p-t]-£-Wob LS-I-߃) h®p ]nSn-∏n-°p-hm\pw D≈ {ia-ßfn¬\n∂pw<br />

I¿j-Isc ]n¥n-cn-∏n-°p-∂-Xns‚ {]mY-anI ImcWw apf-Ins‚ hne-bn-ep≈ Aÿn-c-Xbm-Wv.<br />

102


hne-bn-ep-≠m-Ip∂ {]h-N-\m-Xo-X-amb Nm©m-´-ß-fn¬ \n∂pw Ipcp-ap-fIv I¿j-Isc ]cn-c-£n-<br />

°p-hm≥ {lkz-Ime \S-]-Sn-Iƒ°v km[n®p F∂p hcn-I-bn-√. _mly-hn-]-Wn-Isf henb tXmXn¬<br />

B{i-bn-°p∂ Hcp Nc-s°∂ \ne-bn¬ (G-sXmcp Ib-‰p-aXn Nc-°ns‚ Imcy-Øn-epsa∂t]mse)<br />

Ipcp-ap-fIv hn]Wn hfsc tI{µo-Ir-X-am-Wv. ]c-kv]c CS-]m-Sp-I-fn-epw, Hcp ]cn[n hsc Nc-°ns‚<br />

`uXn-I-amb ssIhiw hbv°¬ F∂p-am-{X-a-√, ]e Imcy-ß-fnepw hn]-Wnsb \nb-{¥n-°p-∂Xv<br />

hfsc ]cn-an-X-amb GXm\pw I£n-I-fmWv. IqSm-sX, Ncn-{X-]-c-am-bn-Øs∂ Hcp Ib-‰p-aXn hnf-bm-<br />

I-bm¬ hn]-Wn-hy-hvkY GXm≠v kpÿm-]n-X-am-Wv. AXn-\m¬ hn]-Wn-bn¬ CS-s]-Sp-hm≥ AXn-t‚-<br />

Xmb ]cn-an-Xn-Iƒ D≠v. k¿°m¿ ÿm]-\-ß-sf√mw Xs∂ X{¥-]-c-amb am¿§-ß-fn-eqsS CS-s]-Sm-<br />

\m-h-iy-amb ]cn-io-e\w e`n-®-h-b-√, hnti-jn®pw A¥na hn]-Wn-bn¬ (Terminal Market).<br />

F∂n-cp-∂mepw, B`y-¥c hn]-Wnbv°v Cd-°p-a-Xn-I-fn¬ \n∂p≈ B{I-a-W-Øn\v kwc-£Ww<br />

\¬Im≥, hntZi hn]-Wn-bn¬ am’-cy-£a-X-bv°mbn sNe-hn-Sp∂ am¿§-߃ sa®-s∏-Sp-Ønbpw sNeh-[n-I-ap-≠m-ImØ<br />

kt-X-߃ kzoI-cn-°pIhgn DXv]m-Z-\-£-aX h¿≤n-∏n®pw, am’cy cwKsØ<br />

sh√p-hn-fn-Iƒ A`n-ap-Jo-I-cn-°p-hm≥ Ign-bp-∂-Xm-Wv. CXn-\mbn Hcp Zzn˛-apJ X{¥-amWv (I-Ωn-j-\v)<br />

\n¿t±-in-°p-hm-\p-≈-Xv. BZy-am-bn, Ipcp-ap-f-Ins‚ t\´-ßsf \ne-hn-ep≈ Im¿jnI hyh-ÿ-bpsS<br />

`mK-ambn IW-°m-°n-s°m≠v Ct∏m-gp≈ sImSn-I-sf-Øs∂ ]p\-cp-÷o-hn∏n®v DXv]m-Z\w h¿≤n-∏n-<br />

°p-I. c≠m-a-Xm-bn, Fhn-sSsb√mw Ipcp-ap-fIv apJy hnf-bm-bn-cn-°p-∂p-thm, Ahn-sS D≈ F√m tXm´ß-tfbpw<br />

]p\xc[n-h-kn-∏n-°pI an°-hmdpw F√m ]g-b-tXm-´-ß-fn-tebpw sImSn-Iƒ, {ZpX-hm-´-Øns‚<br />

sISp-Xn-bn¬ \miw t\cn-Sp-∂-Xn-\m¬ Ahsb \o°n, ]pXnb \√-bn\w ssXIƒh®v ]nSn-∏n®p t]mjn-<br />

∏n-°p-I.<br />

Zo¿L-Im-em-Sn-ÿm-\-Øn¬ t\m°n-bm¬ hne-bn¬ ÿncX D≠m-°p-hm≥ Ign-bp-∂-Xm-Wv. AXn-<br />

\p≈ Hcp-]mbw Ipcp-ap-f-Ins‚ B`y-¥c D]-t`mKw Db¿Øn B`y-¥c hn]Wn h¿≤n-∏n-°p-I-bm-Wv.<br />

Ge-Øns‚ Imcy-Øn¬ hne ÿncX t\Sn-bXv Cßn-s\-bm-Wv. C¥y≥ kºZv hyh-ÿ-bpsS hnImk-Øn-t‚bpw<br />

AXns‚ ^e-amb hcp-am\ h¿≤-\-hn-t‚bpw shfn-®-Øn¬ cmPy-Øn-\p-≈nse Ipcp-ap-f-<br />

Ins‚ D]-t`mKw t{]m’m-ln-∏n-°p-hm-\p≈ Ah-kcw D≠m-bn-´p-≠v.<br />

temI-sa-ºm-Spw, Akw-kvIrX kpK-‘-{Z-hy-ß-tfbpw hy⁄-\-ß-tfbpw ]n¥≈n B ÿm-\-<br />

߃, ASp-Ø-Im-e-Øv, kwkvI-cn-s®-SpØ kØp-Iƒ, Hmentbm sdkn≥kv, ]nSn-s®-Sp-Øp -sIm-≠n-cn-<br />

°p-I-bm-Wv. Ipcp-ap-f-In¬ \n∂pw Hmen-tbm sdkn≥ hm‰n FSpØ cmPysØ BZysØ kwÿm-\-<br />

amWv tIc-fw. CØcw aqey-h¿≤\ {]h¿Ø-\-߃°v Xo¿®-bmbpw Ipcp-ap-f-Ins‚ B`y-¥c D]-t`m-<br />

K-Øn¬ \n∂p≈ hcp-am\w At\Iw aSßv h¿≤n-∏n-°p-hm≥ Ign-bp-∂-Xm-Wv.<br />

KpW-\n-e-hmcw h¿≤n-∏n-°p-I-bpw, ss^t‰m km\n-´dn \nb-a-ßfpw \n¿t±-i-ßfpw ]men-°p-Ibpw<br />

sNøp∂ ]£w AXv C¥y≥ Ipcp-ap-f-Ins\ t{]m’m-ln-∏n-°pI am{X-a-√, A¥m-cmjv{S hn]-Wnbn¬<br />

XpS¿∂pw i‡-ambn \ne-\nev°m≥ IqSnbpw klm-bn-°pw.<br />

A[nIw Irjn-s®-e-hn-√mØ DXv]m-Z-\-tam, kwkvIc-W-Øn¬IqSn aqey-h¿≤\ \S-Øn-b-Xp-sImt≠m<br />

GXm\pw t]¿ am{Xw \bn-°p∂/\nb-{¥n-°p∂ (M<strong>on</strong>ops<strong>on</strong>ic) {]h-W-X-bp≈ C∂sØ Ipcp-apfIv<br />

hn]Wnhyh-ÿ-bn¬ I¿j-I¿°p KpW-I-c-amb ^e-߃ D≠m-bn-s°m-≈-W-sa-∂n-√. ImcWw<br />

hyXy-kvX-amb Xm¬]-cy-ap≈ c≠p Iq´-cpsS e£yw Hscm‰ _nµp-hn¬ sN∂p-tN-cp-I-bn-√. AXn-<br />

\m¬ B`y-¥c hn]-Wn-bn¬ I¿jI kwL-S-\-Isf ]s-Sp-∏n-®p-sIm≠v Hcp \n¿Æm-bI LS-I-ambn<br />

B`y-¥c hn]Wn X{¥-ß-fn¬ Ah-scmcp ]p-h-ln-°p-∂-Xns\ t{]m’m-ln-∏n-°m-hp-∂-Xm-Wv.<br />

1.5.2.5 ip]m¿i-I-ƒ<br />

1. Ipcp-ap-fIv sSIvt\m-fPnhnjs‚ Npa-X-e-bn¬ kwÿm-\sØ Ipcp-ap-fIv Irjnbpw hym]mchpw<br />

hnI-kn-∏n-°p-∂-Xn-s\-∏‰n ka-{K-amb Hcp ]T\w/\nco-£Ww \S-Øn-b-Xns‚ ASn-ÿm-<br />

\-Øn¬ k¿°m- -cn-t\mSv \n¿t±-in-®n-´p≈ ap≥ssI-{]-h¿Ø-\-ßfpw ]cn-]m-Sn-Ifpw ASn-b-¥n-cambn<br />

\S-∏n-em-°p-∂-Xn-\p≈ \S-]-Sn-Iƒ Xzcn-X-s∏-Sp-Øp-I.<br />

2. ho´p-]-d-ºn¬ Ct∏m-gp≈ {]mbw sN∂ DXv]m-Z-\-£-aX Ipd apf-Ip-sIm-Sn-Isf ]p\xc-[nh-kn-∏n-°p-I-bpw,<br />

Xosc hnf-bn-√mØhbv°v ]Icw A\p-tbm-Py-amb \√ hnf-\¬Ip-∂-Xpw,<br />

kln-jvWp-X-tbmsS tcmKsØ {]Xn-tcm-[n-°p∂Xpamb ]pXnb Ipcp-ap-fIp ssXIƒ h®p<br />

103


]nSn-∏n-°p-Ibpw (replanting \S-Ønbpw) Xmßpw XWepw \¬Ip-∂Xpw ]d-ºnse hr£-ßsfbpw<br />

a‰p ]mgvacXmßp-I-sfbpw ]q¿Æ-ambn hn\n-tbm-Kn-°p-I-bpw, ho´p-h-f-∏nse XW-ens\<br />

{Iao-I-cn-°p-Ibpw, D≈ ac-ß-fpsS klmbw {]tbm-P-\-s∏-Sp-Øp-I-bpw, Chbv°v Irjn-imkv{X-]-c-amb<br />

ta¬t\m´w hln-°p-I-bpw, ssPh-hfw {]tbm-Kn-°p-Ibpw tcmK-ß-fpsS ssPh<br />

\nb-{¥Ww \S-∏n-em-°p-Ibpw sNøp∂ ]cn-]m-Sn-I-fnfpw \S-]-Sn-I-fp-a-S-ßnb Hcp ]mt°Pv ]≤-<br />

Xnbv°v Nn´bpw {Ia-ap≈ \n¿±njvS e£y-t_m-[-tØm-Sp-Iq-Snb Hcp {]Nm-cW {]ÿm-\-Øn\v<br />

cq]w \¬Ip-I. CØ-c-samcp ap≥ssI {]h¿Ø\ ]≤-Xnbv°v kmº-ØnI \nt£-]-Øn¬<br />

IqSp-X-emb klm-bhpw, Db¿∂ KpW-\n-e-hm-c-ap≈ \So¬ hkvXp-°-fpsS {]m]y-Xbpw e`y-<br />

Xbpw Dd-∏m-°p∂ Du¿÷-kz-e-amb Hcp hnI-k\ ]≤-Xn-bpsS klm-bhpw D≠m-th-≠-XmWv.<br />

{]mtZ-inI kzbw-`-cW ÿm]-\-ß-fpsS \nb-{¥-W-Øn≥ Iogn¬ ASp-Ø-Im-eØv Im¿jnI<br />

hnIk\ ]cn-]m-Sn-Iƒ°v (k¿°m¿) e`y-am-°n-s°m-≠n-cn-°p∂ klmbt{kmX- p-Iƒ Cu<br />

]≤-Xn-bv°mbn ^e-{]-Z-ambn kam-l-cn®v hn\n-tbm-Kn-°m-hp-∂-Xm-Wv.<br />

3. CXn\p kam-\-ambn \n£nX e£yw h®p-sIm-≠p≈ Nn´-tbmSpw Imcy-£-a-X-tbmSpw IqSnb<br />

Hcp Zo¿L-Im-e \nt£] ]≤-Xn, tcmK-_m-[n-X-amb tXm´-ßsf e£y-am-°n-bpw-˛-Ip-cp-ap-fIv<br />

Irjnsb ASn-ÿm-\-am°nbp≈ Irjn k{º-Zmbw \S-∏n-ep≈ {]tZ-i-ß-fn-se, hnti-jn-®pw,<br />

hb-\m-Sv, CSp°n Pn√-I-fnse Ipcp-ap-fIv sNSn-Isf ]p\x-c-[n-h-kn-∏n-°p-∂-Xn-\pw, Ahn-SpsØ<br />

]p\¿ \So-en\pw ]cn-]m-Sn-Iƒ Bhn-jv°-cn-°p-∂-Xn\v "\_m¿Un'¬ \n∂pw AXp-t]m-ep≈<br />

a‰p Zo¿L-Ime hmbv] \¬Ip∂ [\-Imcyÿm]-\-ß-fn¬ \n∂pw klmbw kzoI-cn-°m-hp-<br />

∂-Xm-Wv.<br />

4. CØcw klm-b-߃, hnti-jn®pw [\-Im-cy-ÿm-]-\-ß-fn¬ \n∂p≈ hmbv]-bpw, a‰p t{]m’ml-\-ßfpw<br />

(I¿j-I) kwL-߃°pw ({]-tXy-In®v h\nXm kwL-߃°pw) hy‡n-Iƒ°pw<br />

\¬Ip-∂-Xv, Snjyq Iƒ®-dn-eqsS {]P-\\w \SØn ssXIƒ DXv]m-Zn-∏n-°p-∂, Kp-W-\n-e-hm-c-<br />

Øn¬ hniz-kvX-amb \So¬ hkvXp-°ƒ I¿j-I¿°v e`y-am-°p-∂, \gvk-dn-I-fpsS Hcp irwJe<br />

Xs∂ ÿm]n-°p-∂-Xn-\mbn kam-l-cn-°p-∂-Xn-te-bv°m-bn-cn-°Ww hn\n-tbm-Kn-t°-≠-Xv.<br />

At∏mƒ I¿j-I¿°pw, kwL-߃°pw Ipcp-ap-fIv tXm´-ßsf ]p\-cp-÷o-hn-∏n-°p-hm-\pw,<br />

AhnsS \´p hf¿Øm-\p≈ \√ ssXIƒ e`y-am-°p-hm\pw Ign-bpw. tIcf Im¿jnI k¿∆-Iem-im-e-bp-tSbpw<br />

AXns‚ Iogn-ep≈ ÿm]-\-ß-fp-sS-bpw, C¥y≥ C≥Ãn-‰yq´v Hm^v kvss]kknt‚bpw<br />

`mKØp \n∂pw \gv-k-dn-I-fnse {]P-\-\-Øn\v hfsc Db¿∂ KpW-ta-∑-bp≈ amXr<br />

kky-߃ \¬In-bp≈ klm-bhpw e`y-am-t°≠Xm-Wv.<br />

5. \ΩpsS {]IrXn t{kmX vhyh-ÿsb AXns‚ ka-{K-X-bn¬ ho£n-®p-sIm≠v AØcw hyhÿ-bn¬<br />

Ipcp-ap-fIv Irjnsb `{Z-ambn \ne\ndpØp-∂-Xn\pw, hyXykvX Im¿jn-I-˛-]-cn-ÿnXn<br />

taJ-e-I-fn¬ Ipcp-ap-fIv sNSn-I-sfbpw tXm´-ß-sfbpw ]p\-x-c-[n-h-kn-∏n-°m≥ A\p-tbm-Pyamb<br />

{]h¿Ø-\-ß-fpsS Hcp ]mt°Pv (]-≤-Xn) tIcf Im¿jnI k¿∆-I-em-ime hnI-kn-∏ns®-Sp-t°-≠-Xm-Wv.<br />

6. hnesb \nb-{¥n-°p∂ hyh-ÿ-bn¬, hne-bn-ep-≠m-Ip∂ Aÿn-cX-I-fpsS {]mXn-Iqeyw ]cam-h[n<br />

Ipd-bv°p-hm≥ Ipcp-ap-f-Ins‚ B`y-¥c D]-tbmKw t{]m’m-ln-∏n-°p-hm-\p≈ ]cn-]m-<br />

Sn-Iƒ at∂m-´p-h-bv°-Ww. Ipcp-ap-f-Ins‚ Huj-[-Kp-W-ßsf tI{µo-I-cn®p sIm≠p≈ t{]m’ml\<br />

{]h¿Ø-\-߃ (Ip-cp-ap-f-In-s‚) B`y-¥c hn]Wn hnI-kn-∏n-°p-hm≥ hf-sc-tbsd klmbn-°pw.<br />

7. Ipcp-ap-f-Ins‚ aqey-h¿≤-\-bv°mbn ]cn-{i-an-°p∂ Im¿jnI kwL-S-\-I-fpsS bXv\-ßsf<br />

klm-bn-°p-Ibpw t{]m’m-ln-∏n-°p-Ibpw sNøp-sa-n¬ AØcw ]cn-{i-a-ß-fn¬ \n∂pw hcpam-\-Øns‚<br />

hen-sbmcp ]v Ah¿°v e`n-°p-∂-Xn\v AXv klm-bn-°pw.<br />

8. KpW-\n-e-hmcw Db¿Øp-∂-Xn\v th≠ kwL-S-\m-]-c-amb klm-bhpw ]n¥p-Wbpw \¬Iptºmƒ,<br />

hnf-sh-Sp∏v ImesØ hrØnbpw shSn∏pw KpW-ta-∑bpw \ne-\n-dp-Ø-∂-h¿°v {]Xn-<br />

^ew \¬Ip∂ Hcp ]≤Xn hn`m-h\w sNtø-≠-Xm-Wv. AXp-t]mse Db¿∂ KpW-\n-e-hmcw<br />

D≈ Ipcp-ap-fIv DXv]m-Zn-∏n-°p∂ I¿j-I¿°pw, kwL-߃°pw, t{]m’m-l-\hpw {]Xn-^ehpw<br />

\¬tI-≠-Xm-Wv.<br />

104


9. ssPhIpcp-ap-f-Ins‚ DXv]m-Z-\-Øn-\p≈ km≤y-X-Ifpw Ah-k-c-ßfpw At\z-jn-°-Ww. Irjn-<br />

`q-an-bpsS hnkvXr-Xn-bpsS ASn-ÿm-\-Øn¬ thWw ]≤-Xn-Iƒ Bhn-jvI-cn-t°-≠-Xv. ]ocptaSv<br />

hnI-k\ skmssk‰n t]mep≈ k¿°m-tc-Xc ÿm]-\-ß-fpsS A\p-`-h-k-ºØpw ^e-<br />

{]-Z-ambn D]-tbm-Kn-°p-∂Xv \∂m-bn-cn-°pw.<br />

10. Ipcp-ap-fIv tIc-f-Øns‚ X\Xpw AXp-ey-hp-amb DXv∏∂amsW∂v AwKo-I-cn-°-s∏-´n-´p-≠v.<br />

_u≤n-I-kz-Ø-h-Imi hyh-ÿ-bn¬, Pntbm{Km-^n-°¬ C‚n-t°-t‰-gvkns‚ \n¿∆-N-\-{]-Imcw,<br />

Ipcp-ap-f-Ins‚ {]tXy-I-KpW-ßfpw khn-ti-j-kz-`m-hhpw Xncn-®-dnv AXn-\p≈ ]cn-c£<br />

t\Sp-hm-\m-h-iy-amb kXzc \S-]-Sn-Iƒ ssIs°m-≈-Ww.<br />

1.5.3 Iip-h≠n<br />

1.5.3.0 tIc-f-Øns‚ kºZv hyh-ÿbpw Iip-h-≠nbpw<br />

Iip-amhv Irjn-bnepw Iiph≠n kwkvI-c-W-Ønepw C¥y-bnse am¿§-Z¿in-bmWv tIc-fw. Zim-<br />

_vZ-ß-fn-eqsS kwÿm\w hnI-kn-∏n-s®-Sp-Øn-´p≈ tXm´-ß-fpw, Iip-h≠n kwkvI-c-W-Øn-t‚bpw<br />

Ib-‰p-a-Xn-bn¬ hntij hn]-Wn-sb-∏-‰n-bp≈ Adn-hn-t‚bpw cq]-Øn¬ kwÿm\w B¿÷n-®n-´p≈<br />

sshZ-Kv[yhpw Xo¿®-bmbpw hne-a-Xn-°m-\m-hmØ ssIap-X-em-Wv. Hcp e£-Øn-e-[nIw sXmgn-em-fn-IfpsS<br />

D]-Po-h-\-Øn\v kpc£ \¬Ip∂ Iip-h≠n kwkvI-cW hyh-kmbw apJy-ambpw sX°≥ Pn√-<br />

I-fn-emWv tI{µo-I-cn-®n-cn-°p-∂-Xv. (Hcp e-£-Øn¬∏cw sXmgn-em-fn-I-fn¬ 32000 t]¿ am{Xta Iip-h-<br />

≠n-sØm-gn-emfn t£a-]-≤-Xn-bn¬ cPn-ÿ sNbvXn-´p-≈q).<br />

kwkvI-cn® Iip- -h-≠n-bn¬ \n∂pw (kw-kvI-cW Dt]mXv]-∂-amb tXm´n≥ Id Dƒs∏-sS) e`n-<br />

°p∂ C¥y-bpsS BsI hntZi \mWb kºmZyw (A-kw-kvIrX Iip-h-≠n-bpsS hntZi Cd-°p-aXn<br />

Cfhp sNbvXm¬) 1996-˛97-˛¬ 600 tImSn cq]-bv°pw, 1999-˛2000-˛¬ 1400 tImSn cq]bv°pw CS-bn-em-Wv.<br />

aqey-h¿≤\ Iip-h-≠n-bpsS Imcy-Øn¬ 100% BWv. Iip-h≠n kwkvI-c-W-Øn¬ D≈-Xmb F√m<br />

km≤y-X-I-sfbpw kwÿm-\-Øn\v ]q¿Æ-ambpw NqjWw sNøp-∂-Xn\v apJy-X-S- -ambn \n¬°p-∂Xv<br />

Akw-kvIrX Iip-h-≠n-bpsS (tXm-´-≠n-bp-sS) e`yX°pd-hp am{X-am-Wv. KWy-am-sbmcp Afhv tXm´-<br />

≠n-bmWv Iip-h≠n kwkvI-cW hyh-km-b-Øns‚ Bh-iy-Øn-\mbn h¿jw-tXmdpw Cd-°p-aXn sNøp-<br />

∂-Xv. 1999-˛2000epw \S∂ tXm´-≠n-bpsS Cd-°p-aXn 2.5 e£w SÆm-Wv. GXm≠v 1000 tImSn cq] hnebp≈<br />

tXm´≠n (tI-c-f-Øn¬ am{Xw {]Xn-h¿jw 500 tImSn cq]-bpsS) AXm-b-Xv, 1.5 e£w S¨<br />

tXm´-≠n-bmWv cmPyØv Cd-°p-aXn sNø-s∏-Sp-∂-Xv.<br />

tIc-f-Ønse Iip-amhv Irjn {ItaW £bn®p hcn-I-bm-Wv. 1990-˛91˛¬ 1.2 e£w slIvS-dn-em-bncp-∂p-sh-n¬<br />

2000-˛2001-˛¬ AXv 0.9 e£w slIvS-dn-embn. DXv]m-Z-\hpw AtXm-sS∏w Ipd-p-h-cn-Ibm-Wv.<br />

1.03 e£w SÆn¬ \n∂pw DXv]m-Z\w 0.62 e£w SÆmbn Ipd-p. DXv]m-Z-\-£-aX slIvSdn\v<br />

800 Intem-bn¬ \n∂pw 720 Intem-{Km-ambn Ipd-p. F∂m¬ C¥y-sbm-´msI FSp-Øm¬ Iipamhv<br />

Irjn-sN-øp∂ `qan-bpsS hnkvXrXn {ItaW h¿≤n-®p-h-cp-I-bm-Wv. 5.32 e£w slIvS-dn¬ \n∂pw<br />

6.86 e£w- slIvS-dmbn Db¿∂p. DXv]m-Z\w 2.95 e£w SÆn¬\n∂pw 5.20 e£w SÆmbn h¿≤n-®p.<br />

DXv]m-Z-\-£-aX slIvS-dn\v 554 {Kman¬\n∂pw 758 In.-{Km-am-bn. F∂n-cp-∂mepw Iip-h≠n DXv]m-Z-\-<br />

Øn¬ tIc-f-Øn-\p-≠m-bn-cp∂ ta¬ss° \jvS-am-bn-cn-°p-I-bm-Wv. 1998 ˛ 1999\p tijw tIc-f-Ønse<br />

Iip-h-≠n-bpsS DXv]m-Z-\-£-a-X, tZiob \ne-hm-c-Øn¬ \n∂pw Xmsg-bm-sW∂v tcJ-s∏-Sp-Øp-∂p.<br />

tIc-f-Ønse Iip-amhv Irjn-ÿ-e-sa√mw {]mtbW sNdnb hnkvXr-Xn-bp-≈-h-bm-Wv. Irjn-\-S-°p-<br />

∂Xv apJy-ambpw hS-°≥ Pn√-I-fn-em-Wv. IÆq-cn-emWv G‰-hpw IqSp-X¬. BsI `qan-bpsS 30% Iipamhv<br />

tXm´-ß-fm-Wv. CXv Imk¿tImSv 24%hpw, ae-∏p-dØv 11%BWv. DXv]m-Z-\-Øns‚ Imcy-Ønepw<br />

Pn√-IfpsS ÿnXn CtX {Ia-Øn-em-Wv. IÆq¿ 44%hpw, Imk¿tImSv 19%, ae-∏pdw 8%Dw D¬∏m-Zn-∏n-<br />

°p∂p. IÆq-cmWv G‰hpw IqSp-X¬ D¬∏m-Z-\-£-a-X-bp≈ Pn√. kwÿm-\-Øns‚ icm-icn D¬∏m-Z-<br />

\-£aX 601-In/slIvS-dm-sW-n¬ IÆq-cn-s‚Xv 883 In.{Kmw/slIvS-dmWv (1997-˛98se IW°v).<br />

105


1.5.3.1 hne-\o°w<br />

tIc-f-Øns‚ Im¿jn-tIm-ev]-∂-ß-fn¬, Gew Ign-m¬ ]ns∂, hne-bn-Sn-hns‚ sISp-Xn-I-f-dnbmØ<br />

H‰-sbmcp hnf-bmWv Iip-h-≠n. hmkvX-h-Øn¬ Iip-h-≠n-bpsS hne {Iam-\p-K-X-ambn h¿≤n®v<br />

Intembv°v (1190-se) 11.55 cq]-bn¬ \n∂pw aq∂n-c´n h¿≤n®v 2000ØnseØp-tºmƒ (In-tem-bv°v)<br />

36.39 cq]-bm-bn. Cd-°p-aXn sNø-s∏-Sp∂ tXm´-≠n-bpsS hne 96-˛97se 26.83 cq]-bn-¬ \n∂pw 1998-˛97<br />

se 40.93 cq]-bm-bn. kwkvIrX Iip-h≠n (tXm-ep-cn-°m-Ø-Xv) bpsS hne A¥m-cm-jv{S-hn-]-Wn-bn¬<br />

Ipd-bp-∂-Xp-sIm≠v tXm´-≠n-bpsS hnebpw Ipd-bm-\mWv km≤y-X. IqSmsX B`y-¥-c-]n-]-Wn-bnepw<br />

tXm´-≠n-bpsS hnebpw Ipd-bm-hp-∂-Xm-Wv. Iip-h≠n ]cn-∏ns‚ hne 1999-˛2000 ImeØv In.-{Km-an\v<br />

265 cq]-bm-bn-cp-∂Xv 2000-˛2001 h¿jw 230 cq]-bpw2001 G{]n¬-˛-Pq-embv amk-Øn¬ 207 cq]bpw Bbn.<br />

2002 G{]n¬ ˛ Pqem-bn¬ In. {Kman\v hne shdpw 189 cq]-bmbn Xocp-I-bp-≠m-bn.<br />

1.5.3.2 temI-hym-]mc kwL-S-\-bpsS kzm[o\w<br />

kwkvI-c-W-Øn\v D]-tbm-Kn-°p∂ Hcp Akw-kvIrX hkvXp BsW-∂n-cn-°nepw temI-hym-<br />

]mc kwL-\ Iip-h-≠nsb Irjnsb kw_-‘n® Icmdn (AOA) s‚ ]cn-[n-bn¬ sIm≠p-h-cn-I-bp-≠mbn.<br />

2001 G{]n¬ 1 apX¬ Iip-h-≠n-bpsS hntZi Cd-°p-a-Xn-bn¬ Af-hp-]-c-amb \nb-{¥-W-߃<br />

(QRS) D≠m-bn-cp-∂Xv \o°w sNbvXp. Iip-h-≠n-bpsS Cd-°p-aXn _u≠v Xmcn^v \nc°v 108% BWv.<br />

2002 am¿®v 1˛mw Xob-Xn-ap-X¬ AsπbvUv Xmcn^v \nc°v 70%B°n. Iip-h≠n hyh-kmb cwKØv Cd-<br />

°p-aXn A\n-∆m-cy-amWv/A\p-t]-£-Wo-b-am-Wv. ImcWw tXm´-≠n-bpsS B`y-¥c DXv]m-Z\w (48000<br />

S¨/h¿jw) tIc-f-Ønse Cd-°p-a-Xn-bpsS aq∂p-sem-∂n¬ Xmsg-bm-Wv. (CXv C¥y-bnse samØw<br />

tXm´≠n Cd-°p-a-Xn-bpsS A©n-sem-∂m-Wv). Iip-h-≠n- kw-kvI-cW hyh-km-b-Øns‚ Bh-iy-<br />

Øn-\-\p-kr-X-amb Af-hn¬ tXm´≠n B`y-¥-c-ambn DXv]m-Zn-∏n-°-s∏-Sp-∂n-√. Cu Ipdhv ]cn-lcn-°m-\mWv<br />

Cd-°p-aXn sNøp-∂-Xv. Iip-h≠n hyh-kmbw C¥ybv°v [mcfw hntZi \mWbw tXSn-<br />

Ø-cp-∂Xpw henb sXmgn¬ ZmXmhp-am-Wv. F∂m¬ tXm´≠n hntZ-i-ß-fn¬ \n∂pw h≥tXm-Xn¬<br />

Cd-°p-aXn sNøp-∂Xv B`y-¥-c-hn-esb _m[n-°-W-sa-∂n-√. ImcWw \m´n-ep-Xv∏m-Zn-∏n-°p∂ tXm´-<br />

≠n°v Hcp t\´-ap-≠v. AXn\v \√ hen-∏hpw ZrV-Xbpw D≠v. tZml-h´ N¿®-Iƒ°p tij-ap≈<br />

ImeØv tIc-f-Øn-te-°p≈ tXm´-≠n-bpsS Cd-°p-aXn B`y-¥c (tXm-´-≠n) DXv]m-Z-\-Øns‚ aq∂p<br />

aS-ßm-bn. F∂n´pw tXm´-≠n-bpsS B`y-¥c hne Db-cp-I-bm-Wp-≠m-b-Xv. 2001¬ AXv In.-{Km-an\v 36<br />

cq]-bmbn. F∂m-e-Xn\p tijamWv tXm´-≠n-bpsS hne-bn-Snhv IS∂p hcp-∂Xv. hne-bn-Sn-hn\v ImcWw<br />

Iip-h≠n ]cn-∏ns‚ A¥m-cm-jv{S-hne XmWXnem-Wv, A√msX tXm´-≠n-bpsS Cd-°p-aXn h¿≤\-<br />

h√.<br />

1.5.3.3 sh√p-hn-fn-I-fpw, Ah-kcßfpw, X{¥-ßfpw<br />

Iip-h≠n hnI-k-\-Øn¬ Hcp henb IS∂p Ib-‰-Øn\v ka-b-am-bn-cn-°p-I-bm-Wv. F∂m¬ Iipamhv<br />

Irjn A`n-ap-Jo-I-cn-°p∂ ASn-ÿm-\-]-c-amb sh√p-hnfn, kwkvI-cW hyh-km-b-Øn-\m-h-iyamb<br />

Akw-kvIrX hkvXp-hmb tXm´-≠n-bpsS e`y-X-bm-Wv. tXm´-≠n-bpsS hne {Iam-\p-K-X-ambn<br />

h¿≤n®psIm≠n-cp-∂p-sh-nepw (hne aq∂n-c-´n-bmWv h¿≤n-®-Xv) kwÿ-m\w H´m-sI Iip-amhv Irjnbn-epw,<br />

DXv]m-Z-\-Øn-epw, ASp-Ø-Im-e-Øm-bn DXv]m-Z-\-£-a-X-bnepw \m\m-hn-[-amb ]pd-tIm-´-dn-bm-<br />

Wp-≠m-bn-cn-°p-∂-Xv. tIcf Im¿jnI k¿∆-I-em-im-e-bpsS Iogn-ep≈ Kth-j-W-ÿm-]-\-߃°pw,<br />

C¥y≥ Iu¨kn¬ Hm^v B{Kn-Iƒ®-d¬ dntk¿®n\pw ASp-Ø-Im-e-Ømbn t_m≤yw- h-∂n-cn-°p-∂-<br />

X-\p-k-cn®v ˛ kmt-XnI cwKsØ kp{]-[m-\-amb hnIm-k-߃ hn\n-tbm-Kn-®p-sIm≠v (hyXykvX<br />

Im¿jnI ]cn-ÿnXn hyh-ÿ-Iƒ°pw A\p-tbm-Py-am-b) hfsc Db¿∂ DXv]m-Z-\-£-a-X-bp≈ Iipamhv<br />

ssXIƒ DXv]m-Zn-∏n-°p-I-bpw, imkv{Xo-b-amb Im¿jn-I-ta¬t\m-´hpw (hn-ti-jn®pw \n_n-Uambn<br />

\Sp-∂Xv Hgn-hm-°n) Iip-am-hns‚ {]P\\w \S-Øp-Ibpw sNøm-\m-Ip-sa-∂mWv ImWp-∂Xv.<br />

C{X-am{Xw em`-I-c-amb kmt-XnI hnZy-bpw, BZm-b-I-c-amb hcp-am\w t{]m’m-ln-∏n-°p∂ hne-<br />

\n¿Æb hyh-ÿbpw \ne-hn-en-cnt° Iip-h≠n DXv]m-Z-\-Øn¬ Hcp henb IpXn-∏n-\p≈ ]cnXxÿnXn-<br />

Iƒ ]mI-am-bn-cn-°p-I-bm-Wv. ]t£ Zo¿L-Im-em-Sn-ÿm-\-Øn-ep≈ [\-\n-t£-]hpw e£y-t_m-[-ap≈<br />

tI{µo-Ir-X- ]≤-Xn-bpsS Imcy-Øn-ep-amWv Ipd-hp-≈-Xv.<br />

106


1.5.3.3 {]mtZ-inI hnI-k-\-Øn\v X{¥-]-c-amb D]-I-cWw<br />

tIc-f-Øns‚ h¿Ø-am-\-Ime kml-N-cy-ß-fn¬, Iip-h≠n hnI-k\w F∂m¬ Iip-h≠n kwkvIcW<br />

hyh-km-b-Øns‚ Bh-iy-ßsf Xr]vXn-s∏-Sp-Øp∂ H∂mbn am{Xw ImWp-∂Xv icn-bm-bn-cn-°p-<br />

I-bn-√. adn®v hS-°≥ Pn√-I-fmb Im¿tIm-Sv, IÆq¿, ae-∏pdw F∂o Bt]-£n-I-ambn {]IrXn t{kmXp-I-fn¬<br />

A{X-sbm∂pw A\p-{K-lo-X-a-√mØ {]tZ-i-Øns‚ Im¿jnI hnI-k-\-Øn\v shSn-a-cp-∂n-<br />

Sp∂ apJyhnI-k\ X{¥-sa∂ \ne-bn¬ IqSn-bm-Wn-Xns\ ImtW-≠-Xv. Cu Pn√-Iƒ°v Db¿∂ \nc°nep≈<br />

ag e`n-°p∂p-s≠-nepw (G-I-tZiw 4000 an. ao‰¿) AXv 4 amkw am{Xta \o≠p-\n¬°p-∂p-≈p.<br />

Cu {]tZ-isØ `qhn-Xm\w \nt∑m-∂-߃ \nd--Xm-Wv. CS-hn-´p≈ h≥Ip-∂p-I-fpw, CSp-ßnb Xmgvhmcßfpw<br />

BWv Cu Pn√-Ifnep≈-Xv. `qan-bpsS kzm`mhw t\m°n-bm¬, AXn-hn-]p-e-ambn/hnim-e-ambn<br />

]c-∂p-In-S-°p∂ sN-√p≈ {]tZ-i-hpw, sN-√n\p apI-fn¬ I\w Ipd aW¬X-´pw, (sN-dp-N-c-ep-<br />

Iƒ \nd-) D≈-Xn-\m¬ agsh≈-Øns‚ \\hpw Cu¿∏hpw ]nSn®p \ndp-Øp-hm≥ Ign-hp-Ip-d-hm-<br />

Wv. C{]-Im-c-ap≈ ]cp-°≥ ]cnXxÿnXn-bn¬ Iip-amhv BWv G‰hpw A\p-tbm-Py-amb hnf. AØcw<br />

kº-∂-a-√mØ `qt{km-X- ns\ DXv]m-Z-\-]-c-ambn NqjWw sNøp-hm≥ Iip-am-hns‚ Irjn-bn-eqsS<br />

km[n-°p-∂-Xm-Wv. AXmWv Iip-amhv Irjn Cu Pn√-I-fn¬ tI{µo-I-cn-®p-Im-Wm≥ Imc-Ww, Cu Pn√-<br />

I-fnse ^e-`q-bn-jvS-amb a‰p ÿe-ß-fn¬ \mfn-tIcw t]mep-≈, IqSp-X¬ Btcm-Ky-I-c-amb Im¿jnI-<br />

˛-]-cn-ÿnXn Bh-iy-ap≈ hnf-I-fm-Wp-≈-Xv. Cu Pn√-I-fpsS Im¿jnI kºZvÿnXnbv°v IqSp-X¬<br />

i‡n-]-I-cp-hm≥ Iip-amhv Irjnsb ASn-ÿm-\-am-°n-bp≈ Irjn-hn-I-k-\-Ønt\ km≤y-am-hp-I-bp≈p.<br />

1.5.3.3 KpW-\n-e-hmcw sa®-s∏-Sp-Øepw ]cn-ÿnXn {]iv\-ßfpw<br />

KpW-\n-e-hmcw Db¿Øm≥ hnti-jn®pw km\n-´-dn-˛-ss^-t‰m-km-\n-´dn (SPS) hyh-ÿ-Iƒ ]men-<br />

®p-sIm-≠p≈ \S-]-Sn-Iƒ {]m[m\y-a¿ln-°p∂p. Iip-h≠n kwkvI-cW hyh-km-b-Øns‚ \ne-\n¬∏v<br />

Xs∂ Cu ipNnXz hyh-ÿ-Iƒ ]men-°p-∂-Xns\ B{i-bn-®n-cn-°p-∂-Xn\p ImcWw kwkvI-cW-ime-I-fn¬<br />

\n∂pw ]pd-Øp-h-cp∂ Iip-h-≠n-∏-cn∏v t\cn´v Ign-°p∂ Hcp Blm-c-am-Wv. A≠n-∏-cn-∏n¬<br />

IoS-\m-in-\n-bpsS Awiw D≠m-bn-cp-∂m¬ AXv Kuc-h-X-chpw {]Xn-I-c-W-£-a-hp-amb {]iv\-am-Ip-∂-<br />

XmWv kwkvIcW-{]-{In-b-bnse A¥n-a-L-´-Øn-se-Ønb DXv]-∂-amb A≠n-]-cn-∏n¬ A]-I-S-Im-cnbmb<br />

GsX-nepw cmk-h-kvXp-thm, amen-\ytam C√m-Xn-cp-∂m¬ am{Xw t]mcm, kwkvI-c-W-Øn\v hn\n-tbm-<br />

Kn® {]{In-bbpw ]cn-ÿnXn an{X-am-bn-cn-°-Ww. C¥y-bnse Iip-h-≠n-]-cn-∏ns‚ apJy-hn-]-Wn-bmb<br />

hnI-knX cmPy-߃ DXv]m-Z\ {]{In-b-bnse ]mcn-ÿn-XnI hkvXp-X-Isf I¿i-\amb \nco-£-W-<br />

Øn\v hnt[-b-am-°p-∂-h-cm-Wv. Nne-t∏mƒ KpW-\n-e-hm-c-hpw, ]mcn-ÿnXnI {]iv\-ßfpw hnhm-Z-apb¿Øm-dp-≠v.<br />

hnhm-Z-ap-b¿Øn HcpXv]∂-Øn-s\-Xntc Xmcn-t^-Xc XS- -߃ Db¿Øp-hm\pw Ah¿°p<br />

Ign-bp-∂p. Cu ]›m-Ø-e-Øn¬ BWv Imk¿tImSv Pn√-bnse Iip-am-hp-I-fn¬ IoS-\m-in-\n-Iƒ<br />

Xfn-°p-∂-Xn-s\-∏‰n D≠mb dnt∏m¿´p-I-fpw, a‰p hnhm-Z-ßfpw t\m°n-°m-tW-≠-Xv. CsXm-gn-hm-°-s∏tS-≠-Xm-Wv.<br />

CXn-\p≈ am\-hob-amb am\w as‰mcp {][m-\-Im-cy-am-Wv. ta¬∏-d--Xp-t]m-ep≈ hnhm-<br />

Z-߃ Iip-h≠n hyh-km-b-Øns‚ Xs∂ \ne-\n-¬∏ns‚ Imcy-Øn¬, Poh¬ {][m-\-am-b-h-bmWv.<br />

AXn-\m¬ hnhm-Z-߃ Gh¿°pw hnizm-ky-amb coXn-bn¬ ]cn-l-cn-°p-Ibpw A\m-h-iy-ambn Bh¿Øn-<br />

°m-Xn-cn-°m≥ I¿tΩm-∑p-J-amb ap≥I-cp-X¬ ssIs°m-≈p-Ibpw thWw. kwÿm-\sØ Iip-h-≠nbpsS<br />

DXv]m-Z-\-hpw, kwkvI-cWhpw \S-Ø-s∏-Sp-∂Xv XnI®pw ]cn-ÿn-Xn- an-{X-amb {]{In-b-I-fn-eq-sSbm-sW∂<br />

hnizm-k-am-÷n-°p-hm≥ {]Xn-⁄m-_-≤-X-tbm-Sp≈ ]cn-{i-a-ß-fm-h-iy-am-Wv. \√ Im¿jnI<br />

{]h¿Ø-\-߃°v km£y-]-{X-߃ \evIn t{]m’m-ln-∏n-t°-≠-XmWv.<br />

]cn-ÿnXn ipNn-Xzhpw kv{XosXm-gn-em-fn-I-fpsS Btcm-Ky-Øn-\p≈ `oj-Wnbpw<br />

Iip-h-≠n-]-cn-∏ns‚ hntZi Ib-‰p-aXn t\cn-Sp∂ as‰mcp {]iv\w ipNn-Xz-]-cn-]m-e-\-hy-h-ÿ-I-fm-<br />

Wv. Ah ]men-°-s∏-Sp-∂pt≠m F∂ Imcyw ]c-a-{]m-[m\yw A¿ln-°p-∂p. ipNn-Xz-an-√mØ tPmen<br />

ÿehpw a‰p ]cn-X-ÿn-Xn-I-fpw, hyhkmb-Øn¬ `qcn-]£w hcp∂ kv{Xo sXmgn-em-fn-I-fpsS Btcm-<br />

Ky-Øn\p `oj-Wn-bm-hm≥ ]mSn-√. Iip-h≠n kwkvI-c-W-{]-{In-b-bnse Nne L´-ß-fn-emWv CØcw<br />

_p≤n-ap-´p-Iƒ IqSp-Xepw t\cn-tS-≠n-h-cp-∂-Xv. (DZm: hdpØ Iip-h≠n X√n, sXmen \o°n-sb-Sp-°ptºm-ƒ)<br />

]oenwKv \√ Ipi-e-X-th-≠Xpw ]cm-P-b-km≤yXbp-≈-Xp-amb Hcp tPmen-bm-Wv. tami-s∏-´,<br />

hrØn-lo-\-amb tPmen-ÿ-e-hpw, ]cn-k-c-ßfpw XpS¿∂p-≠m-Im-hp∂ Btcm-Ky-{]-iv\-ßfpw Db¿Øn-<br />

107


∏n-Sn-®v, `mhn-bn¬ kwÿm-\-Øns‚ Iip-h-≠n-]-cn∏v Ib-‰p-a-Xn°v XS- -߃ krjvSn-°m≥ ipNn-Xz-<br />

\n-b-a-ßsf hnI-knX cmPy-߃ hn\n-tbm-Kn-°m-hp-∂-Xm-Wv. Ct∏mƒ Iip-h≠n hyh-kmb taJ-ebn¬<br />

\ne-hn-ep≈ {]iw-k-\o-b-amb sXmgn-emfn t£a {]h¿Ø\ \S-]-Sn-I-fpsS ]mc-ºcyw XnI®pw<br />

Bim-kyhpw Bim-h-l-hp-am-sW∂pw, Zo¿L-Im-em-Sn-ÿm-\-Øn¬ Iip-h≠n hyh-km-bsØ A¥mcmjv{S<br />

hn]-Wn-bn¬ kpÿn-c-am°n \ndp-Øp-∂-Xns\ e£y-am-°n-bp-≈-Xp-amWv F∂v \mw Xncn-®-dn-b-<br />

Ww. A√m-sX, ipNnXz {]iv\-߃ Iip-h-≠n-kw-kvI-c-W-hy-h-km-b-Øn-\p-ta¬ Npa-∂p-I-b-‰p∂ Hcp<br />

AanX `mc-ambn ImWp-∂Xv icn-b-√.<br />

1.5.3.4 X{¥w<br />

kwÿm-\sØ Iip-h≠n DXv]m-Z\w h¿≤n-∏n-°m≥ Hcp Zzn˛-apJ hnI-k-\-X{¥w \n¿t±-in-°mw.<br />

BZy-ambn hr≤ hr£-ßsf ]p\-cp-÷o-hn-∏n-°p-I-bpw, Bh-iy-ap-≈n-S-ß-fn¬ DXv]m-Z-\-£-aX Xo¿Øpw<br />

Ipd--h-sb-ap-dn®p am‰p-I-bpw, IqSnb DXv]m-Z-\-£-a-X-bp≈ ]pXn-b-bn\w Iip-amhv ssXIƒ \´p-hf¿Øp-Ibpw<br />

sNtø≠-Xm-Wv. c≠m-a-Xmbn Iip-am-hv Irjn tI{µo-I-cn-®n-´p≈ {]tZ-i-ß-fn¬ tI{µo-<br />

IrX Iip-amhv Irjn-{]-tZi hnI-k-\-]-cn-]m-Sn-Iƒ aptºm-´p-h-bv°-pIbpw Ahn-SpsØ `qt{km-X- ns‚<br />

kº-∂-X-bpsS ka-{K-amb hnI-k-\-Øn\v \S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-°p-Ibpw thWw. hr≤-am-hp-Iƒ sh´n-<br />

\o°n IqSp-X¬ DXv]m-Z-\-£-a-X-bp≈ ssXIƒ \Sp-∂-Xn-\pw, AtXm-sSm∏w Iip-amhv Irjn-°-\ptbm-Py-amb<br />

FhnsS `qan-e-`y-amtWm Ahn-S-ß-fn¬IqSn Irjn -hym-]n-°p-I-bp-amWv th≠Xv.<br />

1.5.3.5 ip]m¿i-Iƒ<br />

1. {]mbwsN∂ Iip-am-hp-Isf ]p\cp÷o-hn-∏n-°p-∂-Xn\v ka-b-_-‘nX ]≤-Xn-th-Ww. A\p-Iq-eamb<br />

Im¿jnI ]cn-ÿn-Xn-I-fp≈ taJ-e-bn¬, AXmXp {]tZ-i-Øns‚ khn-ti-j-Xbv°p A\p-tbm-<br />

Py-amb ]≤-Xn-thWw kwÿm\w H´p°v Bcw-`n-t°-≠-Xv. tIc-f-Øns‚ sX°pw a≤y-`m-K-Øp-ap≈<br />

Pn√-I-fnse Iip-am-hv tXm-´-ß-fpsS Imcy-Øn¬ t\csØ ]mI-amb hnf-sb-Sp-°p-∂-Xmhpw \√-Xv.<br />

ImcWw, DW-°p-Imew hfsc {lkz-am-sW∂p am{X-a-√, a¨kq-Wn-\p-ap-ºp≈ sNdp-a-g-bn¬ Ipd--<br />

Kp-W-\n-e-hm-c-ap≈ Iip-h-≠n-bmWv D≠m-hp-I. Cu ]≤-Xn-bv°m-h-iy-amb kmº-ØnI t{kmX p<br />

{]mtZ-inI kzbw`cW ÿm]-\-߃, IpSpw-_{io XpSßnb h\nXm Iq´-߃°m-bp≈ hnI-k\<br />

]cn-]m-Sn-I-ƒ F∂n-h-bn¬ \n∂pw kw`-cn-°m-hp-∂-Xm-Wv.<br />

2. Ct∏m-gp≈ Iip-am-hp-I-fpw, Iip-am-hp-tXm-´-ßfpw ]p\-c-[n-h-kn-∏n-°p-∂-Xn\pw, ]gbh-bpsS<br />

ÿm\Øv \√-bn-\w ssXIƒ \´p-hf¿Øp-∂-Xn-\pw, imkv{Xo-bhpw ka-b-_-‘n-X Iip-amhv IrjntØm-´-ßsf<br />

tI{µ-am-°n-bp≈ hnI-k-\-]-≤-Xn-Iƒ, IÆq¿, Imk¿tIm-Sv, ae-∏pdw Pn√-I-fnse `qan-<br />

°p- A-\p-cq-]-amb hn[-Øn¬ hn`m-h\w sNbvXp \S-∏n-em-°Wsa-∂m-Wv ip]m¿i sNøp-∂-Xv. CØcw<br />

]≤Xn Cu Pn√-I-fpsS hnI-k-\-Øn-\p≈ ap≥ssI {]h¿Ø-\-am-bpw, a‰p-hn-f-I-fpsS hnI-k-\-{]-h¿Ø-<br />

\-ß-fp-ambn Iq´n-bn-W-°n-thWw \S-∏n-em-t°-≠-Xv. A√msX Iip-h≠n DXv]m-Z-\-Øns‚ t{]m’ml-\-]-≤Xn<br />

am{X-am-bn-´-√. Db¿∂ km{µ-X-bp≈ \Soepw h¿≤n-®-hn-f-\-evIp∂ ssXøn-\-߃, aÆv,<br />

Cu¿∏w \ne-\n-dp-Øm≥ hnf-Im-e-am-Ip-∂-Xn-\p-ap-ºp≈ CS-hn-f-Ir-jn, ]cn-k-c-an-{X-amb IoSn-\m-in\n<br />

{]tbmKw F∂o {][m\ Imcy-߃ IqSn {i≤n-®p-sIm-≠p-thWw Cu kwtbm-PnX kmt-XnI ]mtPv<br />

\S-∏n¬ hcp-Øp-hm≥. ]gb amhp-I-fp-sS-ÿm-\Øv ssX\-Sp-tºmƒ {i≤n-t°-≠Xv \´h ]pXn-b-Xmbn<br />

Imbv°p-hm≥ XpS-ßp-tºmsg ]g-b-hr-£-߃ apdn®p am‰m-hq- F-∂-Xm-Wv. ImcWw apdn-®p-am-‰p-∂hbn¬<br />

\n∂p≈ BZm-b-°p-dhv ]c-am-h[n Ipd-bv°-Ww. I¿j-I¿°v kmt-XnI hnZy-bpsS klmbw<br />

FØn-®p-sIm-Sp-°-Ww, AXp-t]mse Zo¿L-Im-e- 4hm-bv]-bpsS ASn-ÿm-\-Øn¬ \So¬ hkvXp-°ƒ<br />

{]m]y-am-°-Ww. \nt£] t{kmX- p-Iƒ ˛ \_m¿Uv, hmWnPy, kl-I-cW _mp-Iƒ, kwÿm-\-˛tI{µ<br />

k¿°m-cp-I-fpsS hnI-k\ ^≠p-I-ƒ F∂n-h-bn¬ \n∂pw (tI{µ Iip-h≠n hnI-k\ Iu¨kn¬,<br />

Irjn a{¥m-e-bw) kw`-cn-°m-hp-∂-Xm-Wv. {]mtZ-inI `qhn-I-k-\-hp-ambn _‘-s∏´v {]h¿Øn-°p-Ibm-sW-n¬,<br />

Duj-c-`qan hnI-k-\-Øn-t‚bpw, \o¿a-dn-{]-tZ-i-Øns‚ hnI-k-\-Øn-t‚bpw t{kmX- p-<br />

Iƒ IqSn kam-l-cn®p {]h¿Øn-°m-hp-∂XmWv.<br />

108


3. Ct∏mƒ d∫-dn\v G¿s∏-Sp-Øn-bn-´p≈ "sk v', Iip-h-≠n-bpsS hnI-k-\-Øn\pw B`y-¥-cambn<br />

Cd-°p-a-Xn-sN-ø-s∏-Sp∂ tXm´-≠n-bpsS taepw G¿s∏-Sp-Ømtam F∂m-cm-bpI. hyh-km-b-Øn\p Hcp<br />

t{]m’m-l-\hpw klm-bhpw Bbn-´mWv Iip-h≠n hnI-k-\sØ ImtW-≠-Xv. hyh-km-b-Øn\v aqeyh¿≤-\-hn-eqsS<br />

t\´w ssIh-cn-°m-hp-∂-Xm-Wv. k¿°m¿ _P-‰n-se Ipd hI-sIm-≈n-°¬ Iiph≠n<br />

hnI-k-\-Øns‚ Bhiy߃ t\cn-Sp-hm≥ ]cym-]vX-a-√.<br />

4. AXyp-Xv]m-Z-\-ti-jn-bp≈ Iip-amhv ssXIƒ DXv]m-Zn-∏n-°p∂ \gvk-dn-I-fpsS Hcp irwJ-ebpw,<br />

\So¬ hkvXp-°ƒ I¿j-I-cn¬ FØn-°p-∂-Xn\p kam-¥-c-ambn ]pXnb \So¬ b{¥-߃ Bcw-<br />

`n-°p-Ibpw thWw. IpSpw-_{io t]mep≈ h\n-Xm-kw-L-ßsf CØcw {]b-Xv\-ß-fn¬ ]m-fn-I-fm-<br />

°p-Ibpw Ah¿°v th≠ ]cn-io-e\w \¬tI-≠-Xp-am-Wv. tIc-f-k¿∆-I-em-im-e-bpsS sh≈m-\n-°-cbnse<br />

Iip-h≠n Kth-j-W-Øn\v kuI-cy-ap≈ tI{µ-Øn¬ h®v hni-Zo-I-cn®p sImSp-°-s∏-´n-´p-≈-Xpt]m-se-bp≈<br />

]cn-io-e\w amXr-Im-]-c-am-Wv. Im¿jnI ]cn-io-e\w \¬Ip-I, hwi-h¿≤-\bv°v KpWta-∑-bp≈<br />

\So¬ hkvXp-°ƒ I¿j-I¿°v e`y-am-°pI ˛ Dƒs∏-sS-bp≈ XpS¿k-lm-b-{]-h¿Ø-\-<br />

߃ IqSn k¿∆-I-em-im-e-Iƒ sNtø-≠-Xp-≠v.<br />

5. Iip-h≠n kwkvI-c-W-hy-h-km-b-tØbpw AXns‚ A¥m-cmjv{S hn]-Wn-tbbpw kpÿn-c-am-<br />

°p-I-bpw, I¿j-I-tcbpw P\-ß-tfbpw D¬I-WvT-bn¬ \n∂pw tamNn-∏n-°p-Ibpw am{X-a-√, Iip-h≠n<br />

DXv]m-Z-\hpw F√m-Im¿jn-tIm-ev]-∂-ß-fp-ambpw _‘-s∏´ Db¿∂p hcp∂ ]mcn-ÿn-I-{]-iv\-߃<br />

hnizm-ky-X-bp≈ hn[-Øn¬ ]cn-l-cn-t°-≠-Xm-sW∂ hkvXpXbpw AwKo-I-cn-°Ww. e≠\nse<br />

tdmb¬ skmssk‰n G¿s∏-Sp-Øn-bn-´p-≈Xpt]mse, P\nXI cq]m-¥cw h∂ `£y-]-Zm-∞-ßfpsS<br />

]m¿iz-^-e-ßsf°pdn®v ]Tn-°p-∂-Xn-\pw, s]mXp-P-\-ß-fpsS kwi-b-߃ Zqco-I-cn-°p-∂-<br />

Xn\pw klm-b-I-amb Hcp ÿnc k÷o-I-c-W-sa-∂-\n-e-bn¬ Hcp C≥Ãn-´yq´v ÿm]n-°m≥ kwÿm-<br />

\-k¿°m-cn-t\mSv IΩn-j≥ ip]m¿i sNøp-∂p. Aß-s\-sbmcp ÿm]-\-Øn\v {]iv\-߃ DZn-°ptºmƒ<br />

Xs∂ (Ah hf¿∂p tZiob hnhm-Z-amIpw apºv) ]cn-l-cn-°m≥ Ign-bp-∂-Xm-Wv. CXns‚<br />

{]mcw` -{]-h¿Ø-\-߃°p≈ klmbw C¥y≥ Im¿jnI ˛ Kth-jW Iu¨knen (ICAR) t‚sbm<br />

AØ-c-Øn-ep≈ a‰p-ÿm-]-\-ß-fp-tS-tbm `mKØv \n∂pw tXSm-hp-∂-Xm-Wv.<br />

6. Iip-amhv Irjn- ]-cn-ÿnXn an{X-am-b-Xpw, IoS-_m-[-\n-b-{¥W ]cn-]m-Sn-Iƒ Xr]vXn-I-c-ambXpw<br />

B-sW∂v Dd-∏p-h-cp-Øp∂ hn[-Øn¬ thWw Bkq-{XWw sNøp-hm≥. F∂mte D]-t`m-‡m-°ƒ°v<br />

kpc-£m-]-c-amb kml-N-cy-ß-fn-emWv DXv∏m-Z\w \S-°p-∂-sX∂v Ahsc t_m≤y-s∏-Sp-Øm≥ Ignbq.<br />

CXn\v {]tXyI klmb ]cn-]m-Sn-Iƒ Iip-h≠n hyh-kmb cwKØv \n∂p Xs∂ kam-l-cn-°p-∂-<br />

Xm-bn-cn°pw DNn-Xw.<br />

7. Iip-h≠n hyh-km-b-Ønse kv{Xo sXmgn-em-fn-I-fpsS CSbn¬ Db¿∂p hcp∂ Btcm-Ky-{]-<br />

iv\-ß-fpsS bYm¿∞ kz`m-h-hpw, hym]vXnbpw Adn-bm-\p≈ ]T\w Bh-iy-am-Wv. A\p-tbm-Py-amb<br />

]cn-lm-c-\-S-]-Sn-Iƒ ssIs°m-≈Ww. F∂-¬ am{X-ta, Btcm-Ky-{]-iv\-߃ hf¿∂v Hcp hymh-km-bntI-Xc<br />

XS- -ambn Xocm-Xn-cn-°p-hm-\pw, C¥y≥ Iip-h-≠n- ]-cn-∏ns‚ kq£va {]Xn-I-c-W-£-aamb<br />

A¥m-cmjv{S hn]Wn Dd-∏m-°m\pw Ign-bq.<br />

1.5.4. tXm´-hn-f-Iƒ<br />

1.5.4.1 tXm´-hn-f-I-fpsS kpÿn-c-amb hnI-k-\-Øn\v ka-{Khpw hn]p-e-hp-amb ASn-Ø-d-bp≈<br />

\b-cq-]o-I-c-Ww<br />

tIcf `q]-cn-jvI-c-W-\n-b-aw, 1963, sk£≥ 2 (44)¬ \n¿∆-Nn-®n-´p≈ tXm´-hn-f-Iƒ (tX-bn-e,<br />

Im∏n, d∫¿, Gew, sIms°m, Idp-h-∏-´) Ncn-{X-]-c-am-bn, AXp-ey-amb kmaq-lnI, cmjv{So-b, kmº-<br />

ØnI kml-N-cy-ß-fn-epw, ]cn-ÿn-Xn-I-fnepw IqSn ]cn-Wmaw {]m]n®p h∂-h-bm-Wv. BZysØ \mephn-f-I-fp-sSbpw<br />

(tX-bn-e, Im∏n, d∫¿, Gew) hnI-k-\hpw ta¬t\m-´hpw \n¿∆-ln-°p-∂Xv tI{µk¿°m-cns‚<br />

\nb-a-ß-fmWv ˛ CXn-\mbn tI{µ-k¿°m¿ "ItΩm-Un-‰n-t_mUv'Iƒ t]mep≈ GP≥kn-<br />

Isf \nb-an-®n-´p-≠v. Ign Hcp \q‰m≠p ImesØ ]cn-Wm-a-Øn-\p-ti-jw, hnti-jn-®pw, kzmX-{¥ye-_vZn-°p-<br />

ti-jw, Cu hnf-I-fpsS hnI-k-\-Øn-\mbn cq]w \evIn-bn-´p≈ e£y-ß-fn¬ At\Iw<br />

hyXykvX CS-s]-S-ep-Iƒ A°m-e-a-{Xbpw D≠m-bn-´p-≠v, ]co-£n-°-s∏-´n´pw D≠v. At\Iw \nb-a-<br />

109


\n¿ΩmW \S-]-Sn-Iƒ ˛tI-c-f-`q-]-cn-jvI-cW \nb-aw, `qhn\n-tbm-K-\n-b-aw G‰hpw HSp-hn¬ (2000 PqWn¬)<br />

CXn‚ XpS¿®-bmbn ]mcn-ÿn-Xn-I-ambn Zp¿∫-e-amb `qan-bpsS Ah-Im-ihpw ta¬t\m-´hpw kw_-<br />

‘n® (Vesting and Mnagement of Sciologically Trial Lands) \nb-ahpw D≠mbn. Ch-sb√mw Irjn-°-\ptbm-Py-amb<br />

D]-hn-`m-K-amb `qan-bpsS hnIk-\-Øn-\mbn t\cn-´p-\-S-Ønb \nba \n¿Ωm-W-߃ As√-<br />

n-epw tXm´-hn-f-I-fpsS hnI-k-\-Øn¬ Chbv°v i‡-amb kzm[o-\-߃ sNep-Øp-hm≥ Ign-n-´p-<br />

≠v. AXp-t]mse Xs∂ \nIpXn \S-]-Sn-Iƒ, tI{µ-k¿°m-cns‚ BZm-b-\n-Ip-Xn-bpw, FIvssk-kvUyq-<br />

´n-bpw, kwÿm-\-k¿°m-cns‚ Im¿jn-Im-Zm-b-\n-Ip-Xn, hnev]\, hm߬ \nIp-Xn-Iƒ, `q\n-IpXn apXem-b-h-bp-tS-bpw,<br />

{]mtZ-inI kzbw-`-c-W-ÿm-]-\-߃ Npa-Øp∂ a‰-\-h[n \nIp-Xn-I-fp-tSbpw `mcw<br />

tXm´-hn-f-I-fmWv hln-°p-∂-Xv. hymh-km-b- cw-KØpw a‰pw D≈ \nb-a-ß-fpsS ASn-ÿm-\-Øn-ep≈<br />

sXmgn¬ \nb-a-ßfpw tXm´w sXmgn-em-fn-I-fpsS t£a-Øn-\mbn G¿s∏-Sp-Øn-bn-´p-≠v. F∂m¬ Nne<br />

hnf-Iƒ (Cu sNdp-hn-`m-K-Øn¬s]´- tXm-´-hn-f-Iƒ) tIc-f-Øns‚ kº-Zvhy-h-ÿ-bn-¬ hln-°p-sa∂v<br />

{]Xo-£n-°p∂ ]v \n¿∆-ln-®n-´n-√. ImcWw tXm´-hn-f-°r-jn-bp≈ {]tZ-i-ß-fn¬ KWy-amb tXmXnep≈<br />

kmº-Øn-I-hpw, kmaq-ln-Ihpw P\-kw-Jym-]-c-hp-amb \nc-h[n am‰-߃ kw`-hn-°p-I-bp-≠mbn.<br />

HSp-hn¬ temI-hym-]mc kwL-S\ (<strong>WTO</strong>) \ne-hn¬ h∂-tXm-sS, tXm´w taJ-e-bnse P\-ß-fpsS<br />

kmº-ØnI kml-N-cy-ß-fn¬ hºn® am‰-߃ D≠m-hp-Ibpw Aßns\ C∂sØ kmº-Øn-Ihpw<br />

kmaq-ln-I-hp-amb {]Xn-k-‘nbn-se-Øp-Ibpw sNbvXp. kwÿm-\-Øns‚ kº-ZvL-S-\sb Imcy-ambn<br />

_m[n-°p∂ Hcp {][m\ taJ-e-bm-Wn-Xv. AXn-\m¬ tXm´-hn-f-Ir-jn-ta-J-e-bpsS hnI-k-\-Øn\v ka-<br />

{K-amb Hcp ho£WtØmSp-Iq-Snb ]≤-Xn-Iƒ°v cq]w \evIp-Ibpw tXm´-hn-f-I-fpsS kpÿn-c-amb<br />

kpc-£bv°pw hnIm-k-Øn\pw Ah {]mh¿Øn-I-am-°-W-sa∂pw IΩn-j≥ \n¿t±-in-°p-∂p. tXm´-ta-<br />

J-e-bnse DXv]m-Z-\w, DXv]m-Z-\-£-a-X, \nt£-]-k-lm-bw, `qhn-\n-tbm-Kw, `q]-cn-jvI-c-Ww, ]cn-ÿnXnim-kv{Xw,<br />

]cn-ÿ-n-Xn, hym]m-cw, hn]-Wn, sXmgn-emfnIfnIfpw A≤zm-\-hpw, amt\-Pvsa‚pw, \nb-aÿm-]-\-߃,<br />

\nIp-Xn-Iƒ, tI{µ-˛-kw-ÿm-\-k¿°m-cp-I-fpsS Npa-X-e-Iƒ, {]mtZ-inI kzbw `c-Wÿm-]-\-ßfpsS<br />

kl-I-c-Whpw _m≤y-X-Ifpw F∂n-ß-s\-bp≈ Imcy-ß-sf√mw Dƒs∏-Sp∂ Cu<br />

cwKsØ AXns‚ ka-{K-X-bn¬ I≠p-sIm-≠p≈, Znim-t_m-[-ap≈ \b-]-c-amb \S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-<br />

°p-hm≥ kwÿm-\ -k¿°m¿ ap≥ssI FSp-t°-≠-Xmb ka-b-am-bn-cn-°p∂p F∂v IΩn-j≥ Icp-Xp-<br />

∂p. Cßs\bp≈ ap≥ssI {]h¿Ø\w At]-£-Wo-b-am-sW∂v IΩn-j≥ Xncn-®-dn-bp-s∂-nepw<br />

AXn\v F{X ka-{Khpw k¿∆-{Km-lnbpw (hym-]-I-hpw) Bb \b-ß-fmWv cq]-s∏-Sp-tØ-≠Xv, Fßs\<br />

Ah \S-∏n-em-°Ww F∂o-Im-cy߃ Xocp-am-\n-t°-≠Xv kwÿm-\ -k¿°m-cm-Wv.<br />

1.5.4.2 ItΩm-Un‰n t_m¿Up-I-fpsS A\p-im-k-\-Isf ]p\xch-tem-I\w sNø-Ww.<br />

C¥y≥]m¿e-sa‚ v ]m m-°nb hnhn[ \nb-a-\n¿Ωm-W-߃ A\p-k-cn-®mWv GI-tZiw A©p-<br />

Z-i-I-߃°p apºv tI{µ-k¿°m-cns‚ Iogn-ep-f-f hnhn[ ItΩm-Un‰n t_m¿Up-Iƒ \ne-hn¬h-∂-Xv.<br />

]e Ah-Im-i-ßfpw A[nIm-c-ßfpw ItΩm-Un‰n t_mUp-I-fn¬ \n£n-]vX-am-Wv. C∂sØ tZiobhpw<br />

A¥¿tZ-io-b-hp-amb kml-N-cy-߃, tZiob kº-Zvhy-h-ÿ-bpsS Bh-iy-߃ ˛ DXv]-∂-ßfpsS<br />

tZio-bhpw B`y-¥-c-hp-amb Bh-iyhpw e`y-Xbpw hntZ-i-\m-Wb kºm-Z-\w, XpS-ßnb {][m\<br />

tZiob Bh-iy-ß-fpsS ASn-ÿm-\-Øn-emWv ItΩm-Un‰n t_m¿Up-Iƒ°v hn]p-e-amb A[n-Im-cm-h-<br />

Im-i-߃ \evIn-bn-´p-≈-Xv. F∂m¬ ASpØ ImeØv cmPy-Øns‚ kmaq-lnI kmº-ØnI ÿnXn-K-<br />

Xn-I-fn¬ hºn® am‰-߃ D≠m-bn. DXv]m-Z-\-Øns‚ Imcy-Øn¬ LS-\m-]-c-amb am‰-ß-fm-Wp-≠mbXv.<br />

DXv]m-Z-\-cw-KØv kwL-SnX tXm´-ap-S-a-I-fpsS apºp-≠m-bn-cp∂ ]v Xmtgm-´p-t]m-hp-I-bpw, sNdp-<br />

InS tXm´-hn-f-Ir-jn-°m-cpsS DXv]m-Z\w KWy-ambn h¿≤n-°pIbpw sNbvXp. DXv]m-Z\w ]c-º-cm-KX<br />

taJ-e-I-fn¬ \n∂p-amdn ]pXnb taJ-e-I-fn-te°v hnI-kn-°p-I-bp-≠m-bn. AXp-t]m-se-Xs∂<br />

A¥mcmjv{S kmº-ØnI ˛ cmjv{So-b-km-l-N-cy-ß-fnepw AXn-i-‡hpw NSp-e-hp-amb am‰-߃ D≠mbn.<br />

apJy-ambpw temI -tkm-jy-en-Ãv -hy-h-ÿ-bpsS XI¿®bpw AXns\ XpS¿∂v hnhn[ cmPy-ß-fpsS<br />

tZiob kº-Zvhy-h-ÿ-I-fpsS BtKm-f-h-Xv°-c-W-hpw, A¥¿tZ-iob -hym-]m-c -cw-KØv temI-hym-]mc-kw-L-S\<br />

(<strong>WTO</strong>) Ah-tcm-[n-°-s∏-Sp-I-bp-≠m-bn.<br />

110


1.5.4.3 ItΩm-Un‰n t_m¿Up-I-fpsS A\p-im-k-\-߃ ]p\-xch-tem-I\w \S-Øp-I<br />

Hmtcm hyXy-kvX- t_m¿Un-t‚bpw A[n-Im-cm-h-Im-i-߃ Hmtcm-hn-fbv°pw A\p-k-c-W-ambpw Dev]-<br />

∂-߃ A\p-k-cn®v hyXy-kvX-am-bn-cn-°pw. d∫¿ t_m¿Uns‚ Imcy-sa-Sp-Øm¬ hnI-k-\-Øn\pw Kthj-W-Øn-\p-amWv<br />

apJy-ÿm\w sImSp-Øn-´p-≈-Xv. hn]-Wn-bpsS Imcy-Øn¬ AXv hf-sc-˛-Ip-d-®p-am-{Xta<br />

{i≤-]-Xn-∏n-°m-dp-≈q. F∂m¬ tIm^n- t_m¿Uv BIs´, hn]-Wn-bnepw hne-\n-b-{¥-W-Ønepw Bbncp∂p<br />

{]h¿Ø\w tI{µo-I-cn-®-Xv. tXbn-e-t_m¿Um-I-s´, hn]-Wn-bv°pw, C¥y≥ tXbn-esb hntZ-iß-fn¬<br />

t{]m’m-ln-∏n-°p-∂-Xn\pw Du∂¬ \evIn. Kth-j-W-Øn\pw hnI-k-\-Øn\pw henb {]m[m\yw<br />

\evIn-bn-cp-∂n-√. tXbne cmPysØ G‰hpw henb (H-‰) hntZ-i-\m-Wb kºm-Z-I≥ F∂ \ne-bn¬<br />

Ib-‰p-a-Xn-bpsS t{]m’m-l-\-Øn¬ {i≤-]-Xn-∏n-°p-∂Xv a\- n-em-°mw. F∂m-en-t∏mƒ kml-N-cy߃<br />

amdn-bn-cn-°p-∂p. shdpw DXv]m-Z\w am{Xw h¿≤n-∏n-°pI F∂-X√ Hcp kpc-£n-Xhpw A]m-b-cln-X-hp-amb<br />

B`y-¥-hn-]-Wn-bv°mbn DXv]m-Zn-∏n-°pI F∂-Xn¬ \n∂pw hyXy-kvX-am-bn, F√m DXv]-<br />

∂-ß-fp-sS-bpw Nc-°n-t‚bpw aqey-h¿≤-\bpw kwkvI-c-Whpw {]m[m\yw t\Sn-bn-cn-°p∂ kml-N-cy-<br />

Øn¬ AtXm-sSm∏w B`y-¥-c-am-’-cyhpw sNe-hp-Ip-d DXv]m-Z\ e£yhpw \ne-\n-ev]n\p A\p-t]-<br />

£-Wo-b-am-bn-cn-°p-I-bm-Wv. AXn-\m¬ A¥m-cmjv{S hym]m-cw, DXv]m-Z-\-Ip-dhv, a‰p-ta-J-e-I-fn-te-bv°p≈<br />

hnI-k\w F∂o hkvXp-X-I-fn¬ km¿°m-cp-Isf kPoh Xmev]cyw tI{µo-I-cn-°-s∏-Sp-I-bpw, AtXmsSm∏w<br />

tXm´-hnf Irjn-bn-epw, hnfshSp-∏nepw kwkvI-c-W-Ønepw a‰pw ]Wn-sb-Sp-°p-∂-h-cp-tS-bpw,<br />

DXv]m-Z-\-Øn-te¿s∏-´n-cn-°p∂ tXm´-hnf DS-a-ÿ-cp-tSbpw D]-Po-h-\-kp-c-£bpw BWv k¿°m-cns‚<br />

{i≤m-tI-{µ-sa∂p ImWmw. kwÿm\ k¿°m¿ ÿm]-\-߃, Kth-j-W-Øn-epw hnI-k-\-Ønepw (R &<br />

D) G¿s∏-´n-cn-°p-∂h KWy-amb tXmXn¬ Icp-Øm¿÷n-®n-cn-°p-∂p. IqSm-sX, temI-hym-]m-c-kw-L-S-<br />

\-bpsS B[n-]-Xy-Øn¬ k¿°m-cn-\p-kzo-I-cn-t°-≠n-h∂ ap≥ssI {]h¿Ø-\-ß-fpsS hnhn[ ]cn-<br />

WX ^e-ß-fpsS DØ-c-hm-ZnXzw hºn® tXmXn¬ Gs‰-Sp-°p-hm≥ kwÿm-\-k¿°m-cp-Iƒ t{]cn-<br />

∏n-°-s∏-Sp-Ibpw sNøp-∂p. AtX-k-abw DXv∏-∂-ß-fn¬ \n∂p-ap≈ t{kmX- p-I-fpsS Ipan-p-Iq-<br />

S¬ BsI tI{µ-k¿°m-cns‚ \nb-{¥-W-Øn¬ Xs∂ XpS-cp-Ibpw sNøp-∂p. Cu ]›m-Ø-e-Øn¬<br />

t\m°p-tºmƒ, hnhn-[- I-tΩm-Un‰n t_m¿Up-I-fpsS A\p-im-k-\-ßfpw A[n-Im-cm-h-i-ßfpw Npa-X-e-<br />

Ifpw c≠m-a-sXmcp Ah-tem-I-\-Øn\v hnt[-b-am-°m-\p-f-f Ime-ambn F∂mWv IΩn-j\v A`n-{]m-b-s∏-<br />

Sm-\p-f-f-Xv. Aßns\ ]p\¿\n¿Æbw sNøp-∂-]-£w, Cu t_m¿Up-Iƒ `mhn-bnse sh√p-hn-fn-Isf<br />

[oc-ambn A`n-ap-Jo-I-cn-°p-∂-Xn-\p-f-f k∂-≤-X-bpw, {]Xn-I-cn-°pI-am{Xw sNøp∂ ÿnXn-bn¬ \n∂pw,<br />

{]h¿Ø-t\m-∑p-J-amb Hcp ÿnXn-bn-te°v IS-°p-hm≥ cmjv{Sw k÷-am-hp-Ibpw sNøpw.<br />

1.5.5.0 kº-ZvL-S-\-bn¬ d∫-dns‚ ÿm\w<br />

1.5.5 d∫¿<br />

cmPysØ samØ Akw-kvIrX d∫-dns‚ DXv]m-Z\Øn¬ 92%hpw (G-I-tZiw 5.80-e£w S¨)<br />

tIc-f-Øns‚ kw`m-h-\-bm-Wv. 2001-˛2002 h¿j-sØ- I-W-°-\p-k-cn®v 4.74 e£w slIvS-dn¬ d∫¿<br />

Irjn-sN-ø-s∏-Sp-∂p-≠v. kwÿm-\sØ samØw Irjn-`q-an-bpsS 1/5 `mKw d∫¿ Ic-kvYam-°n-bn-cn-°p-<br />

∂p. BsI GI-tZiw 9.13 e£w d∫¿ I¿j-I-cpsS D]-Po-h-\- kp-c£ Dd-∏p-h-cp-Øp∂ Hcp hnf-bm-<br />

WnXv. CXn-\p-]p-dta d∫-dns‚ DXv]m-Z-\-{]-{In-b-bn¬ GI-tZiw 2.82 e£w sXmgn-em-fnIƒ G¿s∏-´ncn-°p-∂p.<br />

d∫dns\ ASn-ÿm\-am-°n-bp≈ hyhkmb taJ-e-bnepw BsI shsdmcp 3.17 e£w sXmgnem-fn-Iƒ<br />

]Wn-sb-Sp-°p-∂p. kwÿm\ k¿°m-cns‚ JP-\m-hn-te°v {]Xn-h¿jw 250 tImSn-bmWv<br />

d∫¿ kw`m-h-\-sN-øp-∂-Xv. IqSmsX hm߬\n-Ip-Xn, Im¿jn-Im-Zm-b-\n-IpXn (Im¿jo-Im-Zmb \nIpXn<br />

\¬Ip∂ Npcp°w Nne hnf-I-fn-sem-∂mWv d∫¿) F∂o-bn-\-ß-fn-eqsS GI-tZiw 80 tImSn cq]bpw<br />

(2001-˛2002 ¬ 81.10 tImSn cq]) FIvsskkv Xocp-h-bmbn tZiob JP-\m-hn¬ d∫¿ \evIp-∂p-≠v.<br />

Aßns\ t\m°p-tºmƒ, d∫¿hnf-bv°pw, tXm´ta-J-ebv°pw tIcf kwÿm-\-Øns‚ kºZvLS-\-<br />

bn¬ AXn-i-‡-amb kmaq-ln-I-˛-km-º-ØnI kzm[o-\-amWv D≈-sX∂p ImWmw. d∫¿ sNdp-InS<br />

Irjn-°m-cpsS hnf-bm-Wv. d∫¿Irjn-sN-ø-s∏-Sp∂ {]tZ-i-ß-fpsS 98% d∫¿ Irjn-`q-an-bpsS icm-icn<br />

hnkvXrXn 0.5 slIvS-dm-Wv. C{Xbpw hnkvXr-Xn-bn¬ \n∂p-amWv samØw DXv]m-Z-\-Øns‚ 88% hpw<br />

d∫¿ DXv]m-Zn-∏n-°-s∏-Sp-∂-Xv. F∂m¬ d∫¿tXm´w taJ-e-bn-em-Is´ (20 slIvS-dn¬ IqSp-X¬ hnkvXr-<br />

Xn-bp≈ 316 tXm´-ß-fmWv tIc-f-Øn-ep-≈-Xv) F√m tXm´-ßfpw IqSn Irjn-sN-ø-s∏-Sp∂ samØw<br />

`qan-bpsS 2% Øn¬ am{Xw HXpßn \nevIp-∂p. tXm´w taJe 2000-˛01 h¿j-Øn¬ BsI DXv]m-Zn-∏n-®-<br />

Xv, kwÿm-\sØ samØw d∫dpev]m-Z-\-Øns‚ 12% am{X-am-Wv.<br />

111


kzm`m-hnI d∫dns‚ (NR) taJ-e-bpsS kvXpXy¿l-amb {]I-S\w<br />

sNdp-InS I¿j-I-cpsS B[n-]Xyw D≠m-bn-cp-∂n´pw tIc-f-Ønse kzm`m-hnI d∫dns‚ (NR) DXv]m-<br />

Z\£aX 2000-˛2001 h¿jw (Id-sb-Sp-°m-hp∂ {]tZ-i-sØ) 1612.-In-tem/slIvS-dm-bn-cp-∂p. (I-d-sb-Sp-<br />

°m≥ XnI®pw ]mI-amb {]tZ-i-ß-fnse DXv]m-Z\w IqSn Iq´n-bm¬ CXv slIvS-dn\v 1222 Intem<br />

BWv). temIsØ kzm`m-hnI d∫dns‚ DXv]m-Z-\-Ønse G‰hpw Db¿∂ DXv]m-Z-\-£-aX BWn-Xv.<br />

ImcWw Xmbve≠ns‚ DXv]m-Z-\-£-aX slIvS-dn\v 1456 In.-{Km-apw, Ct¥m-t\-jy-bp-tSXv slIv. 679<br />

In.-{Km-apw, ate-jy-bp-tSXv slIv. 881 In.-{Kmapw BWv. C{X -kvXp-Xy¿l-amb {]I-S-\w DXv]m-Z-\-£a-Xbn¬<br />

km≤y-am-b-Xns‚ ]n∂n¬ \√ {i≤-tbmSpw ÿntcm-’m-l-tØmSp IqSnbpw Irjn-sN-øp∂<br />

Hcp hn`mKw Irjn-°m-cm-Wp-≈-Xv. Ch¿ kmt-XnI hnZy-I-fpsS {]tbm-K-Ønepw \qX-\-Im¿jn-I-X-<br />

{¥-߃ kzoI-cn-°p-∂-Xnepw ImWn® Hu’p-Iy-Øns‚ ^e-ambn kzm`m-hnI d∫¿ D]-t`mKw sNøp∂<br />

Du¿÷-kz-e-amb d∫¿ hyh-km-bhpw tIc-f-Øn-ep-≠mbn. Cu hf¿®bv°p ]n∂n¬ ˛ k¿°m-cns‚<br />

`mh-\m-k-º-∂-amb \b-]-cn-]m-Sn-Iƒ \S-∏n-em-°nb d∫¿t_m¿Uns‚ {]h¿Ø-\-ßfpw _p≤n-]q¿∆amb<br />

Kth-j-W-Øn\pw hnI-k-\-Øn\pw \evI-s∏´ ]n¥p-W-bpw, Imcy-£-a-amb hnI-k-\-{]-h¿Ø-\-<br />

ß-fpsS irwJ-e-bpw, F√m-‰n-ep-ap-]cn {][m-\-s∏-´, BZm-b-I-c-hpw, XnI®pw kpÿn-chpw \ymb-hp-amsbmcp<br />

hne-hy-h-ÿbpw ka-tbm-Nn-X-amb d∫¿ kw`-c-W-hpw, Cd-°p-aXn \nb-{¥-Whpw Dƒs∏-sSbp≈<br />

hn]Wn CS-s]-S-en-eqsS Dcp-Øn-cnp h∂ d∫dns‚ Bhiyw (Un-am‚ v) e`y-Xbpw kssπ<br />

XΩn-ep-f-f k¥p-e-\hpw, F√mw {]I-S-am-bn-cp-∂p.<br />

1.5.5.1 hne-ØI¿®<br />

C¥ym-K-h¨sa‚ v kzoI-cn® DZm-c-h-Xv°-c-W-\-b-Øns‚ ^e-ambn hyhm-km-bnI hf¿®bn¬<br />

]pXnb IpXn-∏p-≠m-hp-I-bpw, kzm`m-hnI d∫dn (NR) s‚ B`y-¥-c-hne G°m-e-tØbpw Db¿∂ (dn-<br />

°m¿Uv) hne-bn-se-Øp-Ibpw sNbvXp. Izn‚-en\v 5000 cq]-bn¬ Ihn-bp-Ibpw ]n∂o-SXv 6000 cq]-bn¬<br />

Ihn ÿnXn-bn-epsaØn (R.S.S 4<br />

jo-‰n-s‚ tIm´bw hnebmWv 6000 cq]-bm-bXv: Cu \ne-hm-c-ap≈<br />

d∫-dmWv tamt´m¿ hml-\-ß-fpsS Sb-dns‚ \n¿Ωm-W-Øn-\p-]-tbm-Kn-°p-∂-Xv) 1995-˛1996 Ime-ØmWv<br />

A`u-a-amb Cu hne-bn-se-Øn-bXv ˛ F∂m¬ 1996 apX¬ d∫¿ hne Xmgp-hm≥ XpS-ßn. 1997-˛98<br />

ImeØv icm-icn hne-bm-bn-cp-∂Xv Izn‚-en\v 3580 cq]-bm-Wv. 1998-˛99¬ AXv 2994 cq]-bmbn CSn-p.<br />

1999-˛2000¬ hne \ma-am-{X-ambn Db¿s∂-nepw 2000-˛2001 ¬ hne- XmWv Izn‚-en\v 3036 cq]-bn¬<br />

FØn-\n¬°p-∂p. hne-Ø-I¿®bn¬\n-∂p≈ tamN\w hfsc kmh-[m-\-Øn-em-bn-cp-∂p. CXn-\p-ImcWw<br />

km`mhnI d∫-dns‚ hnesb kzm[o-\n® Hcp ]nSn- L-S-ß-fm-bn-cp-∂p. Ah-sb√mw Xs∂ B`y-<br />

¥c Imc-W-߃ am{X-am-bn-cp-∂n-√. A¥¿tZ-iob LSI-ßfpw CXn¬ KWy-am-sbmcp ]p-h-ln-®n-<br />

´p≠v F∂p-Im-Wmw.<br />

kzm`m-hnI d∫dn (NR)s‚ hne-Ø-I¿®bv°p ImcWw hºn® hntZi d∫dns‚ Cd-°p-aXn<br />

aqew Ip∂p-IqSnb B`y-¥-can®w<br />

1997-˛98 apX¬ 2000-˛2001 hsc-bp≈ ImeØv D≠mb d∫-dns‚ Aan-X -e-`yX (Supply) bmWv hne-<br />

Ø-I¿®bv°p Imc-W-am-bn- I-cp-X-s∏-Sp-∂-Xv. kz`m-hnI d∫dns‚ 2001 am¿®v Ah-km-\sØ tiJcw<br />

1,83,900 SÆm-bn-cp-∂p. CXv 200-˛2001 se BsI DXv]m-Z-\-Øns‚ (6,30,405 S¨) GXm≠v 1/3 BWv.<br />

cmPysØ D]-t`mK Bh-iy-Øn-\mbn 2 amksØ Icp-X¬ tiJ-c-sa∂ \ne-bn¬ \o°n-h-®n-´p≈<br />

1,05,000 SÆpw IqSn IW-°n-se-Sp-Øm¬ 2001 am¿®v Ah-km\amIp-tºm-tg°pw an®w h∂ d∫dns‚<br />

k©n-X-ti-Jcw 7,90,000-S-Æm-Ipw. kzm`m-hnI d∫-dns‚ DXv]m-Z-\-Øns‚ Afhpw, hyh-kmb taJ-ebn¬<br />

Bh-iy-amb d∫-dns‚ Afhpw XΩn¬ X´n®p-t\m-°n-bm¬, Bh-iy-Øn\v [mcmfw aXn-bm-Ipsa∂p<br />

hcn-In-epw, `oa-amb hntZ-i-d-∫¿ Cd-°p-a-Xn-bmWv hnhn[ Cd-°p-aXn ]≤-Xn-I-fpsS t]cn¬<br />

1990 IfpsS c≠mw-]-IpXnbn¬ D≠m-b-Xv. 1995-˛96 \pw 2000-˛2001 \p anS-bn¬ 1.5 e£w S¨ d∫-dm-<br />

Wv. (Hcp ]t£, cmPyØv d∫-dns‚ an®w, \ma-am-{X-am-sW-n¬t]m-epw, D≠m-bn-cp-∂-t∏mƒ) Cd-°paXn<br />

sNbvXXv.<br />

112


kzm`m-hnI d∫-dns‚ A¥m-cm-jv{S-hn-e-ØmgvN<br />

B`y-¥-c- hn-]-Wn-bn¬ d∫-dns‚ an®w Ip∂p-Iq-Sp-∂-Xn-t‚-bpw, X∑q-e-ap≈ aµ-Xbv°pw ]pd-ta,<br />

A¥m-cm-jv{S-hn-]-Wn-bn¬ kzm`m-hnI d∫-dns‚ hne KWy-ambn XI-cm-\n-S-bm-°n. kzm`m-hnI d∫dn\v<br />

A¥mcmjv{S- hn-]-Wn-bn¬ {]I-S-amb hne Xmtgm-´p-s]m-Ip∂ {]h-W-X-bvs°m∏w CS-bv°nsS<br />

\ma-am-{X-amb Db¿®bpw XmgvNbpw XpS¿∂p -{]-I-S-am-bn. 1955-˛¬ t{KUv d∫-dn\v tImem-e-ºq¿ hn]-<br />

Wn-bnse icm-i-cn- hne Izn‚-en\v 5030 cq]-bm-bn-cp-∂p. AXn-\p-tijw hne {Ita-W- Xm-WvXmWv<br />

1999¬ G‰hpw Ipd \ne-hm-c-amb Izn‚n-en\v 2644 cq]-bm-bn. F∂m¬ 2000 ¬ G‰hpw Ipd<br />

\ne-hm-c-amb Izn‚-en\v icm-icn 3007 cq]-bm-bn. 1990 -I-fn-se√mw kzm`m-hnI d∫-dns‚ B`y-¥-chne<br />

A¥m-cm-jv{S-hn-e-bp-ambn tXmfp-cp-Ωnb \ne-bn¬ \oßp-I-bm-bn-cp-∂p. F∂n-cp-∂m-epw, A¥m-cmjv{S-hne<br />

B`y-¥-c-hn-e-bn¬ \n∂pw Ft∏mgpw XmWn-cp-∂p. BtKmf-X-e-Ønse kmº-ØnI {]Xn-k-<br />

‘n-bpsS {]h- -W-X-Iƒ Ipd-®p-ImewIqSn XpS-cp-sa∂p I≠-t∏mƒ, Zo¿L-Im-e-tØ°v kzm`m-hnI d∫dns‚<br />

hnebn¬ bmsXmcp KWy-amb ]ptcm-K-Xnbpw D≠mhn√ F∂v Xo¿®-bmbn. A¥m-cmjv{S hn]-<br />

Wn-bnse XmW-hne kzm`m-hnI d∫-dns‚ Ib-‰p-a-Xnbv°v hnLm-X-am-bn. At∏mƒ B`y-¥-c-hne sa®s∏-Sp-Øm≥<br />

AsXmcp Ah-k-c-ambpw Icp-Xp-I-bp-≠m-bn.<br />

1.5.5.2 temI-hym-]mc kwL-S-\-bpsS (<strong>WTO</strong>) kzm[o\w<br />

kzm`m-hnI d∫-dn-s\, temI-hym-]m-c-I-cm-dn-s‚, Irjnsb- kw-_-‘n® Icm-dns‚ ]cn-[n-bn¬ s]Sp-<br />

Øn-bn-´n-√m-Ø-Xn-\m¬ AXn\v AOA bpsS arZp-hmb \n_-‘-\-I-fpsS bmsXmcp ]cn-K-W-\bpw e`n-®n-<br />

√. 2001 G{]n-en¬ Cd-°p-a-Xn-bpsS Af-hp-]-c-amb \nb-{¥-W-߃ (QRS) \o°p-∂-Xn\p apºv C¥ybn-te-°p-≠mb<br />

kzm`m-hnI d∫-dns‚ hntZ-i -C-d-°p-aXn Cu hn[ am¿§-ß-fn-eqsS Bbn-cp-∂p.<br />

1. C¥ym-K-h¨sa‚ v hnX-cWw sNbvXn-´p≈ ssek≥kv hgnbvt°m, ]c-kyw-sN-bvXXns‚ ASnÿm-\-Øn¬<br />

Hcp k¿°m¿ \n›nX Xmco^v \nc-°ntem \S-Ønb Cd-°p-a-Xn.<br />

2. ap≥Iq¿ ssek≥kv D]-tbm-Kn®v (Cu kuIcyw d∫-dpXv∏-∂-ß-fpsS Ib-‰p-a-Xn-°m¿°p≈<br />

{]tXy-Im-\p-a-Xn-bm-bn-cp-∂p) Ib-‰p-a-Xn-°m¿ Ah¿ Ib-‰p-aXn sNbvX d∫-dns‚ Af-hn\p Xpeyamb<br />

d∫-dp-ev]-∂-߃ \m´n¬ Cd-°p-aXn sNø-W-sa-∂p≈ hyh-ÿ-bn¬ \S-Ønb Cd-°paXn<br />

(CXv s^{_p 1999 apX¬ d±m-hp-I-bp-≠m-bn)<br />

3. {]tXyI Cd-°p-aXn ssek≥kv (SIL) Cu kuI-cyhpw ]n∂oSv ]n≥h-en-°p-I-bp-≠m-bn)<br />

4. Ib-‰p-aXn t{]m’m-l\ taJ-e-bn¬ Cd-°p-aXn sNøm-\p≈ A\p-aXn {]Imcw \S-Øn-b-Xpw,<br />

AtXm-sSm∏w ]c-º-cm-KXambn Cd-°p-a-Xn-sN-øp∂ bqWn-‰p-Iƒ°p≈ A\p-aXn {]Im-cw \S-<br />

Ønb Cd-°p-a-Xn-Ifpw.<br />

5. OGL s‚ Iogn¬ "km¿°v' DS-º-Snbv°v A\p-k-c-W-am-bn-´p≈ Cd-°p-a-Xn-Iƒ<br />

6. _mtmwKv DS-ºSn {]Imcw Xocp-h-bn¬ 5% Cfhp \evIn-bp≈ [mc-W-bpsS ASn-ÿm-\-Øn¬<br />

\S-Øn-bn-´p≈ Cd-°p-a-Xn-Iƒ<br />

Af-hp-]-c-amb \nb-{¥-W-߃ ]q¿Æ-ambpw \o°n-b-Xn\p-ti-jamIs´, \n¿Ωm-Xm-°ƒ°v kzm`mhnI<br />

d∫¿ btYjvSw kzX-{¥-ambn Cd-°p-aXn sNømw F∂m-bn. kzm`m-hnI d∫¿ OGL hn`m-K-Øn¬<br />

s]Sp-∂-Xn-\m¬ BWp≈ DZm-c-h-Xv°-c-W-ap-≠m-bXv. C{]-Imcw ISn-m-Wn-√m-sX-bp≈ hnhn[<br />

DZm-c-h-XvIrX A\p-a-Xn-Iƒ hgn-bv°p-≠mb `oa-amb Cd-°p-aXn d∫-dns‚ (NR) B`y-¥c hn]-<br />

Wnsb Xo¿®-bmbpw aµo-`-hn-∏n-°p-I-bpw, hne CSn®p XmgvØp-Ibpw tIc-f-Ønse d∫¿ Irjn-<br />

°m-cpsS (A-h-cn¬ `qcn-`mKw sNdp-InS I¿j-I-cm-Wv) D]-Po-h-\-kp-c-£sb XInSw adn-°pI Xs∂<br />

sNbvXp.<br />

kzm`m-hnI d∫-dns‚ Imcy-Øn¬ temI-hym-]mc kwL-S\ sNep-Ønb G‰hpw {][m\ kzm[o-\-<br />

ambn {]I-S-am-b-Xm-Wv. d∫-dns‚ hntZ-iØv \n∂p≈ Cd-°p-a-Xn-bpsS Af-hp-]-c-amb \nb-{¥W (QRS)<br />

߃ FSp-Øp-I-f--Xpw, Cd-°p-aXn d∫-dn\v B`y-¥-c-hn-]Wn ae¿t° Xpd-∂n-´Xpw. <strong>WTO</strong> bpsS<br />

kzm[o-\-Øns‚ a‰p am\-߃ H∂pw Xs∂ cmPysØ kzm`m-hnI d∫-dns‚ DXv]m-Z-\sØ _m[n-®-<br />

Xmbn ImWp-∂n-√. A¥m-cmjv{S hn]-Wn-bn¬ \n¿Æm-b-I-amb kzm[o\w sNep-ØØ° coXn-bn¬<br />

113


C¥y-bn¬ \n∂pw kzm`mhnI d∫-dns‚ Ib-‰p-aXn D≠m-Ip-∂n-s√-n¬ t]mepw 2000-˛2001 ¬ GXm≠v<br />

13,000 SÆn¬ IqSp-Xepw 2001-˛2003 ¬ 7000 SÆpw C¥y Ib‰n Ab-bv°p-I-bp-≠m-bn. F∂m¬ kzm`mhnI<br />

d∫-dns‚ B`y-¥c DXv]m-Z\ h¿≤-\hv hntZi d∫¿ Cd-°p-a-Xnsb KWy-ambn \nb-{¥n-<br />

°p-Ibpw cmPy-Øns‚ hntZ-i-\m-Wy-ti-Jcw Ipd-hm-bn-cp∂ Hcp ka-bØv hntZ-i-\mWyw t\Sphm≥<br />

klm-bn-°p-Ibpw sNbvXp. GXm-bmepw d∫-dp-Xv]-∂-ß-fpsS Ib-‰p-aXn BZm-bw -t\SnØcp-Ibp-≠m-bn.<br />

(2001-˛2002 ¬ 2150 tImSn cq]-bv°p≈ Ib-‰p-aXn \S-∂p). AXv C¥y-bn¬ \n∂p-f-f samØw<br />

Ib-‰p-a-Xn-bpsS Hcp sNdnb Awiw am{Xta BIp-∂p-≈p. km\n-´dn ˛ ss^t‰m-km-\n-´dn \S-]-Sn-Iƒ<br />

A{X- `qj-W-ambXs√-nepw Nne hyh-ÿ-Iƒ, kzm`m-hnI d∫-dns‚ temI-sa-ºm-Sp-ap≈ Unam‚ns\<br />

hn\bm-°p-sa∂ Bi Ct∏mgpw \ne-\n¬°p-∂p. F∂m-enXv C¥y am{Xw A`n-apJnIcn-°p∂ Hcp<br />

{]iv\-a√ (C-sX-∏‰n ]n∂oSv N¿® sNøp-∂-Xm-Wv)<br />

1.5.5.3 sh√p-hn-fn-Ifpw Ah-k-c-ßfpw<br />

d∫¿ Irjn- kp-ÿn-c-am-t°-≠-Xns‚ Bh-iy-IX<br />

kzm`mhnI d∫-dns‚ DXv]m-Z-\-Øn¬ temIsØ aq∂mw ÿm\Øpw D]-t`m-K-Øns‚ Imcy-Øn¬<br />

\memw ÿm\Øpw \n¬°p∂ C¥y-bn¬ {]Xn-h¿jw 6,30,000 S¨ DXv]m-Zn-∏n-°-s∏-Sp-Ibpw, 6,31,000<br />

S¨ d∫-dns‚ D]-t`mKw \S-°p-Ibpw sNøp-∂p-≠v. C¥y-bn¬ kzm`m-hnI d∫-dns‚ ({]-Xn-h¿jw)<br />

79% D]-t`mKw \S-°p-tºmƒ, temIsa-ºmSpw IqSn {]Xn-h¿jw BsI 59%s‚ D]-t`mKw \S-°p-∂p.<br />

tamt´m¿ hml\ hyh-km-b-amWv kzm`m-hnI d∫dns‚ G‰hpw henb H‰ D]-t`m-‡mhv (G-I-tZiw<br />

40% ¬ IqSp-X¬) ssk°nƒ Sb¿, Syq_p-Iƒ F∂n-h-bpsS hyh-km-b-߃ 13%hpw hnhn-[-Xcw ]mZp-<br />

I-߃ \n¿Ωn-°p∂ taJebn¬ GI-tZiw 13%hpw d∫-dns‚ D]-t`m-K-am-Wp-≈-Xv. Aß-s\, d∫¿<br />

hyh-km-b-Øn-eqsS h¿jw-tXmdpw 15,000 tImSn cq]-bpsS ssIam-‰-amWv \S-°p-∂-Xv. GI-tZiw<br />

35,000 sshhn-[y-ap≈ DXv]-∂-߃ sNdnb d∫¿_m‚p apX¬ ]Sp-Iq-‰≥ {S°p-Iƒ, hnam-\-߃ F∂nh-bpsS<br />

h≥ Sb-dp-Iƒhsc \n¿Ωn-°p-hm≥ kzm`m-hnI d∫¿ D]-tbm-Kn-°p-∂p. CXp-ambn _‘-s∏´ 4<br />

e£w Bƒ°m¿°v sXmgn¬ \evIp∂ d∫¿ hyh-kmbw X{¥-]-c-ambpw kmº-Øn-I-am-bpw, hfsc<br />

{]m[m\yw A¿ln-°p-∂p. d∫¿ hyh-kmb ˛ hym]mc taJ-e-I-fpsS hnI-k\w kpÿn-c-am-°p-∂Xv<br />

kzm`m-hnI d∫-dns‚ Xo¿®-bp≈ \nc-¥-c-amb e`y-Xsb B{i-bn-®mWncn°p-∂-Xv. AXn-\m¬ kzm`mhnI<br />

d∫¿ A{X-am{Xw Poh¬ {][m-\hpw \n¿Æm-b-I-hp-amb Hcp (hym-h-km-bn-I) Akw-kvIrX<br />

km[-\-am-Wv.<br />

Ct∏mƒ {]I-S-am-bn-cn-°p∂ {]h-W-X-Iƒ h®p-t\m-°n-bm¬, kzm`m-hnI d∫-dns‚ DXv]m-Z-\-Ønepw,<br />

d∫-dns\ B{i-bn-°p∂ hyh-km-b-Øn-epw, B`y¥c t{kmX- n¬ \n∂p≈ d∫-dns‚ e`y-Xbn¬<br />

D≠mb Ipdhpw IqSn {]Xn-h¿jw GI-tZ-iw, 2,29,000 SÆm-Wv F∂v IW-°m°s∏-´n-´p-≠v. (A-<br />

Xm-bXv samØw B`y-¥c D]-t`m-K-Øns‚ 1/5\pw 1/4\pw CS-bv°p≈ Ipd-hv). F∂m¬ AtX-k-abw<br />

kzm`m-hnI d∫-dns‚ DXv]m-Z\w 7,81,000 SÆpw, 2010-˛11 Imeam-Ip-tºm-tg°v B`y-¥c D]t`mKØn\v<br />

GI-tZiw 10,10,000 SÆns‚ Bh-iyhpw D≠m-Ip-sa∂pw IW-°p-Iƒ ImWn-°p-∂p.<br />

kzm`m-hnI d∫-dns‚ DXv]m-Z\ hf¿®m\nc°v ap≥h¿j-ß-fn-se -t]mse \ne-\n-dp-Øp-hm≥<br />

Ignp F∂p-h-cn-In-√. kzm`m-hnI d∫-dn\v BtKm-f-am-bn D≠m-Ip-hm≥ km≤y-X-bp≈ Ipd e`y-<br />

X-sb-∏-‰n Nne {]h-N-\-߃ h∂n-´p-≠v. kzm`m-hnI d∫-dns‚ G‰hpw kwL-SnX DXv]m-Z-I-cmb atejy<br />

d∫¿ taJ-e-bn¬ \n∂pw AI∂p s]mbvs°m-≠n-cn-°p-∂p. 1980¬ Ah-cpsS G‰hpw Db¿∂ DXv]m-<br />

Z\w 1.53 Zi-e£w SÆm-bn-cp-∂p. B D®m-h-ÿ-bn¬ \n∂pw ate-jy-bpsS DXv]m-Z\w 2000-˛¬ 6,15,000<br />

SÆm-bn -tXm-tgm-´p-t]mbn. (2000-˛¬ C¥y 6,29.000 S¨ kzm`m-hnI d∫¿ DXv]m-Zn-∏n-®p-sIm≠v atejysb<br />

]n∂n-em-°n) ate-jy-bn¬ ImWp∂ {]h-WX Xs∂ Xmbve-‚nepw D≠m-Ip-∂-Xm-Wv. 1990-IfpsS<br />

c≠mw ]Ip-Xn-bn¬ Ct¥m-t\-jy-bpsS DXv]m-Z\w 1.5 Zi-e£w SÆn-\p-Np-‰p-am-bn-cp∂p. kzm`mhnI<br />

d∫-dns‚ BtKm-f-Xe DXv]m-Z-\-Øns‚ 55% Ccp-cm-Py-ßfpw (Xm-bve‚pw, Ct¥m-t\-jybpw)<br />

IqSnbmWv ]p-h-bv°p-∂-Xv, C¥y-bnepw BtKm-f-X-e-Ønepw kzm`m-hnI d∫-dns‚ e`yX Ipd-bm≥<br />

t]mIp∂p F∂mWv hne-bn-cp-Ø-s∏-Sp-∂-Xv. Cu cmPy-߃ d∫-dn¬ \n∂pw hgp-Xn-am-dp-∂-Xn-\n-S-bm-<br />

°nb Nne LS-I-߃ D≠v. d∫-dns‚ DXv]m-Z-\-Øn-epw, D]-t`m-K-Ønepw BtKm-f-ambn {]I-S-am-<br />

Ip∂ {]h-W-X-I-fpsS kqN-\, kzm`m-hnI d∫-dns‚ hne XmWp-t]m-Im-\p≈ km≤yX hfsc Ipd-hm-<br />

114


sW-∂m-Wv. AXn-\m¬ d∫-dns‚ hne hyh-ÿ-bn¬ am‰w Xo¿®-bmbpw hcp-sa-∂pw, d∫¿ I¿j¿°v<br />

Fhn-sSbpw hfsc A\p-Iq-e-amb hne e`n-°p-I-bpw, A\-Xn-hn-Zq-chpw kao-]-hp-amb ImeØv hne<br />

Db-cp-sa-∂p-amWv kqN-\-Iƒ.<br />

1.5.53 tIc-f-Øn¬ d∫¿ Irjn XpS-tc-≠-Xns‚ A\p-t]-£-Wo-bX<br />

Ht´sd Imc-W-ß-fpsS ASn-ÿm-\-Øn¬ t\m°p-tºmƒ tIc-f-Ønse d∫¿Irjn XpS-tc-≠Xv<br />

hfsc A\pt]£Wo-b-am-sW∂v ImWmw. d∫¿ Irjn-bp≈ `qan-bpsS `qcn-`m-Khpw (`m-Ky-sa∂p ]db-s´,<br />

G‰hpw DXv]m-Z-\-£-a-am-b-Xn-\m¬, Irjn-im-kv{X- Zr-jvSn-bn¬ d∫¿ Irjn-°v G-‰hpw A\ptbm-Py-amWo`qan<br />

]mcn-ÿn-Xn-I-ambn hfsctbsd {]Xn-I-c-W-hn-t[-b-Xz-ap≈ `q{]-tZ-i-hp-am-Ip-∂p. ]›na-L-´-Øns‚<br />

ASn-hm-c-ßfnse Ip∂p-I-fn-emWv d∫¿ Irjn-`q-an-bn¬ Gdnb Iqdpw ÿnXn-sN-øp-∂-Xv.<br />

Cu {]tZ-isØ ae-tbmc ˛ Im¿jnI ]cn-ÿnXn taJe (Malayoram Agroecological Z<strong>on</strong>e) F∂p-]-dbp-∂p.<br />

Chn-SpsØ `qan-bpsS kz`mhw `q{]-IrXn imkv{X-Øns‚ ho£-W-Øn¬, Xmgvhc-I-fm¬ Iodnap-dn-bv°-s∏-´,<br />

I\Ø ag-hogvN ({]-Xn-h¿jw 300 sk.-ao) D≈-Xn-\m¬ \nc-¥-c-amb asÆm-en-∏n\v<br />

thKw hnt[-b-am-Ip∂ {]tZ-i-am-Wv. Hmtcmtcm ka-b-Øpw, AY-hm-h¿jw tXmdpw Inf-bv°epw Dgp-Xpa-dn-°epw<br />

Bh-iy-an-√mØ Zo¿L-Im-e-hn-f-Iƒ Chn-S-amsI kpc-£-tbmSpw kpÿn-c-XtbmSpw IrjnsN-ømw.<br />

Dgp-Xp-adn `utam-]cnXew Cf-°p-∂-Xm-I-bm¬ cq£-amb asÆm-en-∏n\v AXp Imc-W-am-Ip-<br />

∂p. \mfn-tI-chpw Ipcp-ap-fIpw c≠p-hn-f-Ifpw d∫-dn-\p-]-Icw Cu taJ-e-bn¬ ]co-£-Wm¿∞w IrjnsN-bvXp-F-nepw<br />

hnP-bn-®n-√. tcmK-_m[ ˛ tIc-Øn-\v -th-cp-No-bepw Ipcp-ap-f-In\v {ZpX-hm-´hpw Hcp<br />

]cm-P-b-Im-c-W-am-bn-cp-∂p. am{X-a-√, Chbv°v c≠n\pw hn]Wn e`y-Xbpw {]m]y-Xbpw d∫-dn-t\-°mƒ<br />

ZpjvI-c-hp-am-bn-cp-∂p. IqSm-sX, Zo¿L-Im-e-hn-f-bpsS Irjn-bn¬ Zo¿L-Im-em-Sn-ÿm-\-Øn¬ apX¬<br />

apS-°m≥ X° -B-I¿j-WobX D≠m-th-≠Xv BZm-b-am-Wv. kzm`m-hn-I-abpw kpÿn-chpw kpc-£n-Xap-hmb<br />

hcp-am-\-Øns‚ Dd-∏n-√mØ kml-Ncy-Øn¬ \nt£]w t{]m’m-ln-∏n-°-s∏-Sp-I-bn-√. Cu<br />

hn[-am-\-Z-WvU-߃ h®p-t\m-°p-tºmƒ d∫-dns‚ Cu {]tXyI Im¿jn-I]m-cn-ÿn-XnI taJe d∫¿<br />

Irjn-bv°m-tW-‰hpw A\p-tbm-Py-sa-∂p-Im-Wmw. as‰mcp LSIw IqSn- ]m-cn-ÿn-Xn-I-ambn {][m-\-amWv.<br />

AXm-bXv ]pXnb d∫¿ sNSn-Iƒ h®p-]n-Sn-∏n-°p-∂-Xn\p apt∂m-Snbpw aq∂p-]m-[n-bp-amb hr≤-hr-£ßƒ<br />

sh´n-am-‰p-∂-Xns‚ tXmXv IW-°m-°n-bm¬ Cu {]{In-b-bn-eqsS {]Xn-h¿jw 1 Zi-e£w NXp-c-<br />

{i-ao-‰¿ (d-∫¿) XSn-bmWv tIcfw DXv]m-Zn-∏n-°p-∂-Xv.<br />

CXm-I-s´, tIc-f-Øns‚ ]cnxÿnXnbv°pw cmPy-Øns‚ kº-Zvhy-h-ÿbv°pw hen-sbmcp kw`mh-\-bm-bn-cn°pw<br />

sNøpI. \ΩpsS cmPyØv XSn hfsc Ipd-hm-sW∂pw BIp-dhv Gdn-h-∂p-sIm-≠n-cn-<br />

°p∂p F∂pw hfsc ]cn-an-X-amb h\-`q-anbpw h\-hr-£-ßfpw am{X-amWv (A-h-ti-jn-°p-∂-Xv) D≈sX∂pw<br />

hni-Z-am-t°-≠-Xn-√. GXm-bmepw h¿Ø-am-\-Im-eØv d∫¿ Irjn-bmWv 9 e-£-Øn-tesd<br />

Im¿jnI IpSpw-_-ß-fpsS D]-Po-h\ kpc-£bv°v GI B{i-bw. F∂meo IpSpw-_-ß-fpsS Irjn-<br />

`q-an-bpsS hnkvXrXn hfsc Ipdhpw Ch-cn-te-dnb `mKhpw \ma-am{X d∫¿ Irjn-°mcpw BWv.<br />

CXn-\p-]p-dta D≠v AXn-Po-h-\-Øn-\mbn d∫-dns\ B{i-bn-°p∂ as‰mcp 3.7 e£w hcp∂ sXmgn-emfn-Iƒ.<br />

Cß-s\-bp≈ Hcp A]-{K-Y-\-Øn¬ t\m°p-tºmƒ hntZ-i-ß-fn¬\n∂pw kzm`m-hnI d∫dns‚<br />

Hmtcm-e£w SÆv Cd-°p-aXn F∂m-e¿∞w GI-tZiw 11/2 e£w sXmgn-em-fn-I-fpsS sXmgnen-√m-bvabpw<br />

AtXm-sSm∏w Cd-°p-aXn sNø-s∏-Sp∂p F∂m-Wv. d∫-dn¬ \n∂pw kwÿm-\-Øns‚<br />

(tI-{µ-Øn-t‚-bpw) JP-\m-hn-te°v e`n-°p∂ kw`m-h-\sb ]‰n-apºv {]kvXm-hn-®n-´p-≠v. C∏-d--Imcy-ß-sf√mw<br />

Ac-°n-´p-d-∏n-°p∂ Hcp bmYm¿∞yw, tIc-f-Øns‚ kmaq-ly-˛-km-º-ØnI hyh-ÿ-bpsS<br />

\ne-\n-¬∏n\v kwÿm-\sØ d∫¿Irjn XpS¿∂p \S-tØ-≠-Xpw, d∫¿ Im¿jn-I-hy-hÿ kpÿn-cam-t°-≠Xpw<br />

F¥p-sIm≠pw A\p-t]-£-Wo-b-am-Wv/AXy-¥m-t]-£n-X-amWv F∂m-Wv.<br />

1.5.53 kzm`m-hnI d∫¿ I¿j-I¿°v hym]mc cwKØv \nc-∏mb Ifn-ÿew (A-h-k-c-<br />

Xp-ey-X) \¬tI-≠Xv ˛ hfsc Bh-iy-am-bn-cn-°p-∂p.<br />

Zo¿L-Ime hnf-bn¬ apX¬apS-°m-\p≈ I¿j-Is‚ Xocp-am-\-Øn¬ hfsc \n¿Æm-b-I-am-Wv,<br />

Gsd Ipsd ÿnc-amb Hcp hcp-am-\-Øns‚ Hgp-°p-≠m-Ip-sa∂ {]Xo-£. DXv∏-∂-Øns‚ Hcp \n›nX<br />

Af-hn\v \√-hne Dd-∏m-°p∂ kpÿn-c-amb hn]WnbmWv I¿j-Is‚ ÿnc-amb hcp-am-\-e-`y-X-bpsS<br />

ASn-ÿm\ LS-Iw. hm¿jn-Ihpw hnhn-[-{l-kz-Ime (ko-k-W¬) hnf-I-fn-se-∂-t]mse hn]Wn kml-<br />

N-cy-ß-fn¬ XpSsc XpS-sc-bp-≠m-Ip∂ NSp-e-X-Iƒ°-\p-k-c-W-am-bn, Irjn-`q-an-bpsS hnkvXrXn Iq´n<br />

115


IqSp-X-en-S-ß-fn-te°v hym]n-∏n®p sImt≠m, Im¿jnI coXn-I-fn¬ {lkz-˛-a-≤ya ˛Zo¿L-Im-e-ß-fpsS<br />

ASn-ÿm-\-Øn¬ am‰-߃ hcp-Øn-s°mt≠m D≈ {Iao-I-c-W-߃ Zo¿L-Im-e-hn-f-I-fpsS Imcy-Øn¬<br />

km≤y-a√. d∫¿t]m-ep≈ Zo¿L-Ime {]Ir-Xap≈ hnfbv°v (A-Xm-bXv DXv]m-Z\w Bcw-`n-°p-∂-Xn-<br />

\p-th-≠n-h-cp∂ \o≠ Im-e-Xm-a-k-hpw, DXv]m-Z-\-£-a-X-bpsS tijn- ]-c-am-h[n NpjWw sNø-s∏-´-<br />

Xn-\p-ti-j-ap≈ hnf Xosc Ipd Hcp Zo¿L-Im-ehpw) {lkz˛ a≤ya ˛ Zo¿L-Im-em-e-Sn-ÿm-\-ßfn-ep≈<br />

DXv]m-Z\ coXn-bn-ep-f-f {Iao-I-cWw Ah `mhn-bn¬ Irjn sNehp h¿≤n-∏n°p-sa-∂-Xn-\m¬<br />

˛ Zo¿L-Im-e-hn-f-I-fpsS Irjn-bn¬ Akm-≤y-am-Wv. tIc-f-Ønse d∫¿ Irjn-bpsS kpÿn-cX{]Yhpw<br />

{][m-\-hp-ambn B{i-bn-®n-cn-°p-∂Xv BZm-b-I-chpw Bt]-£nIambn ÿnc-X-bpap≈ (hy-‡ambn<br />

]d-m¬, hn]-Wn-bpsS Nm©-ey-ß-fnepw A\n-›n-X-Xz-ß-fn¬\n∂pw hnap-‡-am-b) Hcp Itºmf<br />

hyh-ÿsb BWv. C{]-Im-c-ap≈ kpÿn-c-amb hn]-Wn-bmWv cmPysØ d∫¿ Irjnsb kpÿm-]n-<br />

X-am-°p-∂-Xnepw AsXmcp hnP-b-I-Y-bm-°n-Øo¿°p-∂-Xnepw \n¿Æm-b-I-amb kw`m-h\ sNbvX-Xv.<br />

d∫¿Ir-jn-bn¬ (Xmev°m-en-I-am-bn) s]´p-∂p-≠m-Ip∂ em`-I-c-amb t\´-߃ sImøm-sa-∂pw, hntZi-\m-Wb<br />

an®-Øns‚ ^e-ambn h¿≤n® D’m-l-Øn¬\n∂p-b¿∂ Aew-`mhhpw (hn-tZ-i-\m-Wbw<br />

Ipd-n-cp∂ kµ¿`-Øn¬ kzm`m-hnI d∫-dns‚ Htcm-S¨ A[n-tIm-ev]m-Z-\hpw XØp-ey-amb hntZi<br />

\mWbw t\Sn-Ø-cp-sa∂ hnNm-c-hpw) Imc-Ww, kzmX-{¥ym-\-¥cw Ign A©p-]-Xn-‰m-≠p-sIm≠v<br />

ITn-\m-≤zm-\-Øn-eqsS d∫¿ taJe ]Sp-Øp-b¿Ønb i‡-amb ASn-Ø-dsb IS-]p-g-Insb-dn-bm≥<br />

(\mw) A\p-h-Zn-®p-Iq-Sm. CXn-\Iw Xs∂ Cu taJ-e-bn¬ A]-IS kqN-\-Iƒ ImWm≥ XpS-ßn-bn-´p-<br />

≠v. 1999-˛\p tij-ap-≠mb \jvS-hne (depressed price) ]eI¿jI-tcbpw d∫¿ Irjnsb Ah-K-Wn-<br />

°p∂ ÿnXn-se-Øn-®n-cn-°p-∂p. Ah-cn¬ Hcp hn`mKw d∫-dn-\p-]-Icw `qanbn¬ thsd hnf-I-fpsS<br />

Irjn-bn-te°p Iqdp-am-dp-hm≥ t{]cn-X-cm-bn-cn-°p-∂p. 1990 Ifnse d∫-dns‚ G‰hpw \√-Im-eØv (d-∫dn¬<br />

hne-]-c-am-h-[n-bn-se-Øn-b ka-bØv) DS-\ofw doπm‚nw-Kv icm-icn 7000 slIvS-dm-bn-cp-∂Xv 2000-<br />

˛2001 ¬ 45000 slIvS-dmbn Ipd-p. ]pXnb d∫¿ ssXIƒ h®v ]nSn-∏n-°p-∂-Xns‚ hm¿jnI icmicn<br />

4000 slIvS-dmbn Npcp-ßn.<br />

1.5.5.4 X{¥-߃<br />

Cu kml-N-cy-ß-fn¬ IΩn-j≥ \n¿t±-in-°p∂ X{¥w, kzm`mhnI d∫¿ I¿j-I¿°v Bt]-£n-<br />

I-am-sb-nepw kpÿn-c-amb hcp-am\w Dd-∏m-°p-∂-Xn-\pw, d∫¿ Irjn-bn¬ Xs∂ Ahƒ ]nSn-®p-<br />

\n¬°p-∂-Xn-\pw, d∫-dns‚ A¥m-cm-jv{S-hn-]-Wn-bn¬ a‰p cmPy-ß-fp-ambn a’-cn-°ptºmƒ \m´nse<br />

d∫¿Ir-jn-°m¿°v Ah-k-c-ß-fn¬ XpeyX Dd-∏m-°m≥ Hcp \nc-∏mb Ifn-°fw Hcp-°p-hm≥ th≠<br />

\S-]-Sn-Iƒ ASn-b-¥n-c-ambn kzoI-cn-°-W-sa-∂m-Wv.<br />

H∂m-a-Xm-bn, tIc-f-Ønse d∫¿ Irjn-°m¿°v (Cu A¥cmfL´-Øn¬) Hs´m∂p izmkw-hn-<br />

Sm≥ kmh-Imiw \¬Ip-I. `mhn-bnse sh√p-hn-fn-Isf t\cn-Sp-hm\pw <strong>WTO</strong> bpsS hyh-ÿ-Iƒ A\p-<br />

Iq-e-amb hn[-Øn¬ {]tbm-P-\-s∏-Sp-Øp-hm\pw Ah¿°v Ign-b-Ww.<br />

c≠m-a-Xm-bn, B`y-¥c hn]-Wn-bnepw BtKmf hn]-Wn-bnepw InS-a-’-c-Øn-\p≈ tijn-t\-Sphm≥<br />

]cn-{i-an-°pI.<br />

AXn-\m-bn,<br />

DXv]m-Z\ (Ir-jn)-s®-e-hp-Iƒ ]c-am-h[n Ipd-®p-sIm≠v DXv]m-Z-\-h¿≤-\-hv,<br />

Xß-fpsS DXv]-∂-ß-fpsS KpW-\n-e-hmcw Db¿Øn-bpw, aqey-h¿≤-\-hn-eq-tSbpw hcp-am\w h¿≤n-<br />

∏n-°m≥ e£y-an-Sp-I.<br />

(F-∂m¬ am{Xta a’-c-th-Zn-I-fn¬ Imcy-£-aX ssIh-cn-°m≥ \ap°v Ign-bp-I-bp-≈q)<br />

1.5.5.5 IΩo-js‚ ip]m¿i-Iƒ<br />

{lkz-Ime ˛ CS-°me \S-]-Sn-Iƒ<br />

1. Cd-°p-aXn Xmco-^ns‚ _u≠v \nc-°p-b¿Øp-I. apºv kzm`m-hnI d∫-dn\v B`y-¥-c-hn-]-Wnbn¬<br />

t`Z-s∏´ hne-ÿn-c-X-bp-≠m-Im≥ Imc-Ww, Cd-°p-a-Xn-bpsS \nb-{¥-W-am-bn-cp-∂p. AtXmsSm∏w<br />

CS-bv°n-Sbv°v tI{µ-k¿°m¿ tÉv t{SUnwKv tIm¿∏-td-j≥ aptJ\ G¿s∏-Sp-Øn-h∂ hn]Wn<br />

116


CS-s]-S¬ \S-]-Sn-Ifpw CXn-\p -k-lm-b-I-am-bn-cp-∂p. F∂m¬ hym]m-c-hy-ÿ-bn¬ Cd-°p-a-Xn-bpsS<br />

taep-≠m-bn-cp∂ Af-hns\ kw_-‘n® \nb-{¥-W-߃ \o°w sNbvX-Xpw, A\p-h-Z-\o-b-amb<br />

ssek≥knwKv hyh-ÿ-I-f-\p-k-cn-®p≈ kw`-cW \S-]-Sn-Iƒ tÉv t{SUnwKv tIm¿∏t-d-j≥ \S-∏nem-°n-bXv<br />

^e-{^-Z-a-√msX t]mbXpw (kw-`-cWw aqew Ipd-Xv XmevIm-en-I-am-sb-nepw hne-\ne-hmcw<br />

]nSn-®p-\n-dp-Øm≥ Ign-bp-am-bn-cp-s∂-nepw) ]g-b-tÃm-°ns\ Hgn-hm°n In´m-\mbn sI´n-°n-S-<br />

°p∂ kzm`m-hnI d∫-dn-s\ Imem-Im-e-ß-fn¬ am¿°‰nte°p X≈n-hn-´v `mcw \o°p∂ \S-]-Snbpw,<br />

^e-Øn¬ hne IpØs\ CSn-bp-∂-Xn\pw B`y-¥c hn]-Wn-sb- Iq-Sp-X¬ ]oU\ hnt[-b-am-°p-Ibpw<br />

sNbvXp. ]ns∂ ASn-b-¥n-c-ambn {]tbm-Kn-°m≥ Ign ]cn-lm-c-am¿§w (a-dp-a-cp-∂v) AOA t‚bpw<br />

<strong>WTO</strong> t‚bpw hym]m-c-hy-h-ÿ-bnse Cd-°p-a-Xn-sb-kw-_-‘n-°p∂ \n_-‘-\-Iƒ hn\n-tbm-Kn®v DXv∏-<br />

∂-Øns‚ hne Ib-‰n-sIm≠v d∫-dns‚ Ib-‰p-aXn A\m-I¿j-I-am-°p-I-bm-bn-cp-∂p. F∂men\nbpw<br />

AXn-Po-hn-t°≠ GXm\pw XS- -߃ IqSn-bp-≠v.<br />

kzm`m-hnI d∫-dns‚ kwkvI-cn®v DW-°nb C\-ß-fpsS ]p-I® (smoked ) jo‰p-I-sf∂p<br />

{]tXyIw Xcw-Xn-cn-®p-≈Xpw, kmt-Xn-I-ambn khn-ti-j-X-bp≈ C\-ambn Xncn-®n-´p≈ d∫-dn-s‚)<br />

_u≠v Xmcn^v \nc-°p-Iƒ \n-e-hn-ep≈ 25% ¬ \n∂pw 40% Bbn Db¿Øp-hm≥ `mc-X-k¿°m¿<br />

<strong>WTO</strong> bnse AwK-cm-Py-ß-fp-ambn th≠ A\p-c-RvP\ {ia-߃ \S-tØ-≠-Xp-≠v. hntZi Cd-°paXn<br />

(kzm-`m-hnI d∫-dn-s‚) bpsS _u≠v Xmcn^v \nc-°p-Iƒ, 40% Bbn \n›-bn-°m-hp∂ ÿm\Øv<br />

AXv C¥y F¥p-sIm≠v 25% _u≠v \nc°mbn AwKoIcn®p F∂-Xn\v hni-Zo-I-c-W-an-√msX \n¬°p-<br />

∂p. (CXns‚ Assπbv \nc°pw 25% Xs∂-bm-Wv). Xmcn^v \n¿Æ-b-Øns‚ LS-\-bpsS XXz-߃<br />

1990 P\p-hcn 1 apX¬ \ne-\n-ev°p∂X\p-k-cn®v (60%) hyh-kmb DXv]-∂-ß-fpsS _u≠v Xmcn^v<br />

am\-Z-WvU-߃ ]n¥p-S¿∂m-bn-cp-s∂-n¬ Xo¿®-bmbpw AXv 40% Xs∂ Bbn-cp-t∂-s\. kzm`m-hnI<br />

d∫-dns‚ _u≠v Xmco^v \nc°v Db¿Øp-∂-Xn\v klm-b-I-amb At\Iw hniz-k-\o-bhpw \oXn-I-c-<br />

W-hp-ap-f-f hmZ-K-Xn-Iƒ A¥mcmjv{SXe A\p-c-RvP-\-I-fn¬ D∂-bn-°m-hp-∂-Xm-bn-´p-≠v. G‰hpw<br />

{][m\amb H∂v, Xmbve≠pw {ioe-bpw ssN\bpw kzm`m-hnI d∫-dns‚ Cd°p-aXn "A¨_u≠v'<br />

\nc-°n-emWv Npa-Øp-∂-Xv. AXpt]mse Ct¥m-t\-jybpw {_koepw Db¿∂ _u≠v Xmcn^v \nc-<br />

°p-Iƒ Npa-Øp-∂p≠v. \ΩpsS cmPy-Øn-\p-≈n¬ Xs∂, G‰hpw ASp-Ø-Im-esØ AssπbvUv Xmcn^p<br />

\nc°v 70 iX-am\w Ir{Xna (Synthetic) d∫-dn-t‚bpw (Reclaimed) d∫-dn-t‚bpw _u≠vXm-co^v 40%<br />

Bbn-´mWv \n›-bn-®n-´p-≈-Xv. AtX-k-abw tXm´-hn-f-I-fmb tXbn-e, Im∏n, Gew F∂n-h-bpsS Imcy-<br />

Øn¬ hfsc Db¿∂ _u≠v \nc-°p-Iƒ (100 iX-am-\hpw 150 iX-am-\hpw) AssπbvUv \nc-°p-Iƒ<br />

40 iX-am-\hpw 45 iX-am-\hpw BWv Npa-Øn-h-cp-∂Xv. _u≠v Xmcn^v \nc-°p-Iƒ h¿≤n-∏n-°p-∂Xv<br />

Xo¿®bmbpw Cd-°p-a-Xn-s®e-hp-Iƒ Iq´p-I-bpw, Aßns\ \ΩpsS d∫¿ I¿j-I¿°pw a‰pw d∫dns‚<br />

temI-hn-]-Wn-bn¬ \nc-∏mb Hcp Ifn-ÿ-ew, (am-’cy cwKØv XpeyXbp≈ ]cn-K-W\) Dd-∏m-<br />

°m\pw Ign-bp-∂-Xp-am-Wv.<br />

2 kzm`m-hnI d∫-dns‚ ]p\¿h-§o-I-cWw<br />

temI-hym-]mc kwL-S-\-bpsS hyh-ÿ-Iƒ kzm`m-hnI d∫-dn (NR) s\ h¿§o-I-cn-®n-cn-°p-∂Xv<br />

Hcp Im¿jnI DXv]-∂-ambn´√m, Hcp hyh-kmb D¬∏-∂-am-bm-Wv. kzm`m-hnI d∫-dns‚ Cd-°p-aXn<br />

Xmcn^v \nc-∏p-b¿Øp-hm≥ {iaw \S-Øp-∂-tXm-sSm∏w Xs∂, BZy-ambn \mw \S-tØ≠ X{¥ ]camb<br />

CS-s]-S¬ kzm`m-hnI d∫dns\, Irjnsb kw_-‘n® Icmdn (AOA) s‚ ]cn-[nbn¬ sIm≠p-hcp-∂-Xn-\m-Wv.<br />

AXns‚ ^e-ambn kzm`m-hnI d∫¿ (AOA) s‚ arZp-hmb hyh-ÿ-Iƒ°v hnt[-b-am-hp-<br />

Ibpw, Im¿jnI DXv]-∂-߃°v A\p-h-Z-\o-b-amb kwc-£-W-߃°v AXn\v A¿lX t\Sm-\m-hp-<br />

∂XpamWv. (Cu \n¿t±iw 1.5.5.6 JWvUn-I-bn¬ Zo¿L-ambn N¿® sNøp-Ibpw AXn\p≈ hmZ-ap-J߃<br />

D∂-bn-°p-Ibpw sNøp-∂p-≠v). Cu {]iv\-amWv tIc-f-k¿°m¿ tI{µ-k¿°m-cn-t\mSv Im≥Iq¨<br />

ktΩ-f-\-Øn¬ N¿®bv°p hnt[-b-am-°-W-sa∂v A`y-∞n-®n-´p-≈Xv (I-Ωn-js‚ \n¿t±iw Bbncp∂p<br />

AXv). Npcp-°-Øn¬ kzm`m-hnI d∫-dns‚ DXv∏m-Z-\w, Irjnimkv{X]-c-ambpw, ta¬t\m-´-]-cambpw<br />

Bb hkvXp-X-Ifpw AXns‚ kmaq-lnI ˛ kmº-ØnI kml-N-cy-ßfpw ]cn-K-Wn-°p-tºmƒ,<br />

d∫-dns\ Hcp Im¿jnI hn`-h-ambn ]p\¿h¿§o-I-cn-°p-I-bpw, Irjnsb kw_-‘n® Icm-dp-I-fpsS<br />

(AOA s‚) Iogn¬ sIm≠p htc-≠-Xp-am-sW∂ hmZ-Øn\v {]k-‡n-tb-dp-∂p. tXm´-hn-f-I-fmb tXbne,<br />

Im∏n, Ipcp-ap-fIv apX-em-bh Im¿jnI D¬∏-∂-ß-fmbn h¿§o-I-cn-®n-´p≈Xn\m¬ Ahbv°v Bt]-<br />

£n-I-ambn sa®-s∏´ kwc-£Ww e`n-°p-∂p. kzm`m-hnI d∫dpXv∏m-Zn-∏n-°p∂ cmPy-ß-fp-am-bn, hnti-<br />

117


jn®pw d∫-dn-s‚ apJy DXv]m-Z-I-cmb Xmbve-≠v, Ct¥m-t\-jy, atejy F∂n-ßs\ temIsØ samØw<br />

d∫-dp-ev]m-Z-\-Øns‚ 3/5 `mhhpw kw`m-h\ sNøp-∂ cmPy-ß-fp-ambn, C¥y Hcp ka-hm-b-Øn¬<br />

FØn-t®-c-Ww. XpS¿∂v <strong>WTO</strong> bnse a‰p AwK-ß-fp-ambpw A`n{]mb sFIy-Øn-se-Ø-Ww. IqSm-sX,<br />

s]mXpth, B`y-¥c hyh-km-b-Øn\v Hcp {]tXyI Afhv hsc Nne kwc-£-W-߃ e`y-am-Wv. Ahsb√mw<br />

hcp-∂-Xv, temI-hym-]mc kwL-S-\-bpsS ""F{Kn-sa‚ v Hm¨ k_vkn-Uokv B‚ v Iu≠¿<br />

shbn-enwKv satjgvkv'' (ASCM)) F∂-dn-b-s∏-Sp∂ hyh-ÿ-Iƒ°-\-k-c-W-am-bn-´m-Wv. F∂m¬ AXm-<br />

I-s´, B`y-¥c klmbw A\p-h-Zn-°p∂ Imcy-Øn¬ \n¿Zm-£n-Wy-am-bmWv s]cp-am-dp-∂-Xv. kzm`mhnI<br />

d∫¿ Hcp hyh-km-bnI DXv∏-∂-ambn ]cn-K-Wn-°-s∏-Sp-∂-Xn-\m¬ a‰p Im¿jn-tIm-Xv]-∂-ß-fn¬<br />

\n∂pw hyXy-kvX-ambn ]cp-°-\mb s]cp-am-‰-߃°v d∫¿ hnt[-b-am-hp-∂p. F∂m¬ Irjnsb kw_-<br />

‘n® Icmdn (AOA) se hyh-ÿ-Iƒ A\p-k-cn®v d∫-dn\v Nne kwc-£-W-߃°v A¿l-X-bp-≠v.<br />

3 <strong>WTO</strong> hyh-ÿ-Isf hntZi NR Cd-°p-a-Xnbvs°-Xntc kwc-£-W-Øn-\mbn {]tbm-P-\-s∏-Sp-ØpI<br />

cmPyØns‚ B`y-¥c D¬]m-Z-\-Øn\v kwc-£Ww e`n-°m-\mbn <strong>WTO</strong>bpsS hyh-ÿ-Iƒ {]tbm-<br />

P-\-s∏-Sp-Øm-hp-∂-Xm-Wv. DZm:sk n-\p-]-Icw sIu≠¿ shbn-enwKv Uyq´n Npa-Øp-∂-Xp-t]m-se, B‚n-<br />

Uw-_nwKv Uyq´n Npa-Øp-I, I¿°-i-amb KpW-\n-e-hmc \n¿Æb am\-Z-WvU-߃ Npa-Øp-I, Cd-°pa-Xn-km-[-\-߃<br />

\n›nX Xpd-ap-J-ß-fn-se-Øp∂p F∂-dn-bp-hm≥ AwKo-IrX Xpd-ap-J-ß-fnte Cd-°paXn<br />

sNøm≥ ]mSp≈q F∂v \n¿∫-‘-am-°pI F√mw B`y-¥c NR d∫dns‚ DXv]m-Z-\-Øn\v kwc-<br />

£Ww \¬Ip-∂-Xn-\p-X-Ip∂ \S-]-Sn-I-fm-Wv. Cd-°p-a-Xn-bv°mbn IqSp-X¬ Xpd-ap-J-߃°v AwKo-<br />

Imcw \evIp-hm≥ d∫¿ hyh-km-b-߃ kΩ¿±w sNep-Øn-h-cp-∂p-≠v. B`y-¥c DXv]m-Z-\-Øn\v klmb-I-c-a-√m-Ø-Xn-\m¬<br />

CXns\ sNdp-t°-≠-Xm-Wv.<br />

4. ]m-fn-Ø-tØm-Sp-Iq-Snb hºn® d∫¿ tiJ-cW kwcw-`-߃<br />

Cd-°p-a-Xn-bpsS Af-hp-]-c-amb \nb-{¥-W-߃ (QRS) \o°w sNøp-∂-Xn\p apºp≈ Ime-L-´-<br />

Øn¬, B`y-¥c DXv]-∂-ß-fpsS kw`-c-Ww, ASn-b-¥nc L´-߃ XcWw sNøm≥ {]tXyIw Icp-Xembn<br />

tÃddv t{SUnwKv tIm¿∏-td-j≥ (SRC) \S-Øp∂ kw`-cWw F∂o hn]Wn CS-s]-S¬ \S-]-Sn-<br />

Iƒ bYm¿∞-Øn¬ hfsc KpW-]-c-amb kzm[o\w d∫¿ DXv]m-Z\ cwKØv sNep-Øn-bn-cp-∂p. hfsc<br />

AXn¿ Ihn tiJ-c-Whpw X¬°m-e-tØ°v (3 Dw 6 amkw hsc) kq£n®p hbv°p-∂Xpw hn]-Wnbn-ep≈<br />

AanX e`y-Xsb Ipd-bv°p-∂-Xn\pw Aßns\ hne-bn-Sn-hn-\p≈ Ah-k-c-߃ Ipd-bv°p-∂-<br />

Xn\pw klm-bn-°p-∂p. d∫-dn\v \o≠ Hcp kw`-cW (Po-hn-Xw) Imew D≠v. km[m-c-W-K-Xn-bn¬, D≈<br />

tÃmtdPv kuI-cy-ßfn¬ d∫-dns\ GI-tZ-iw, 6 amkw apX¬ 1 h¿jw hsc tISp-Iq-SmsX kq£n-<br />

°m≥ Ign-bpw, d∫-dp-Xv]m-Z-I-cpsS kwLS\I-ƒ, hn]-W\ kl-I-cW kwL-߃, a‰p Im¿jnI<br />

kwL-S-\-Iƒ F∂n-hsb Du¿÷-kze-am-°p-Ibpw Ahsb F√mw tÉv shb¿ luknwKv tIm¿∏-tdj≥,<br />

ETC \ms^Uv, [\-Im-cy-ÿm-]-\-߃, kl-I-cW _mp-Iƒ F∂o ÿm]-\-ßfp-ambn kl-Icn-®p-sIm≠v<br />

]m-fn-Ø-]-c-amb h≥ tiJ-cW kº-Zmbw \S-∏n¬ hcp-Øn-bm¬ Xo¿®bmbpw AXv<br />

kmº-Øn-I-ambn hfsc {]h¿Ø\ tbmKyhpw kpÿn-c-hp-amb Hcp X{¥-am-bn-cn°pw (Iq-Sp-X¬ hni-<br />

Zmw-i-߃°v 1.5.9.2 JWvUnI t\m°p-I)<br />

5. kzm`m-hnI d∫-dns‚ Ib-‰p-aXn<br />

\jvSI-c-amb Hcp hne-hy-h-ÿ-bpw, kzm`m-hnI d∫-dns‚ sNdp-InS I¿j-I-cp-tSbpw \ma-am-{X-Irjn-°m-cp-tSbpw<br />

D]-Po-h-\-Øn\v {]Xn-Iq-e-amb `hn-j-Øp-I-fpw, d∫-dns‚ (h¿≤n-®) Cd-°p-a-Xn-bpsS<br />

krjvSn-bmb d∫-dns‚ hn]-Wn-bnse XmevIm-en-I-amb B[n-Iy-am-sW∂v kpZo¿L-ambn hmZn-°p-Ibp-≠m-bn-´p-≠v.<br />

d∫-dns‚ kº-∂-cmb henb D]-t`m-‡m-°fpw (C-h¿ kwJy-bn¬ Ipd-hm-Wv) hntijn®pw<br />

Hcp Uk-\n¬ Xmsg-bpff Sb¿ \n¿Ωm-Xm-°fpw BWv (BsI hyh-km-bn-I-ambn hn\n-tbm-<br />

Kn-°-s∏-Sp∂ kzm`m-hnI d∫-dns‚ GXm≠v ]Ip-Xn-tbmfw D]-tbm-Kn-°p-∂Xv Sb¿ hyh-kmbw BWv)<br />

tI{µo-IrX kw`-c-W-Øn-eqsS Icp-X¬ kw`-c-W-Øns‚ta¬ B[n-]Xyw ÿm]n-°p-∂-Xpw, hnX-cW<br />

ÿe-ß-fn-epw, sNdn-b-tXm-Xn-ep≈ an®-ß-tf-bpw, d∫¿ Irjn-°m¿°p-Int´-≠-Xmb hn-esb A]-I-S-<br />

I-c-ambn kzm[o-\n-°p-∂Xpw F√mw C°q-´-cmWv. 1997 \p tijw D≠mb hne-Ø-I¿®-bpsS ImeØv<br />

\ne\n∂n-cp∂ Dev]m-Z\ ˛ D]-t`m-K- k¥pe\w CXn-\p-sX-fn-hm-Wv. D]-t`mKw DXv]m-Z-\-tØm-sSm∏w<br />

118


Htc-th-K-Øn¬ t]msb-nepw \ma-am-{X-amb an®-߃ hcp-tºmƒ (10,000 SÆn¬ Xmsg ˛ Dev]m-Z-\-<br />

Øns‚ 2 iX-am-\-Øn¬ Xmsg-bm-Wn-Xv) 1997 ˛ 98 tijw F√m-h¿jhpw CXm-bn-cp∂p ÿnXn, kzm`mhnI<br />

d∫-dns‚ hne, 1997 \hw-_-dn\v tij-ap-≠mb IpØ-s\-bp≈ hne-bn-Sn-hns‚ Zpc-¥-Øn¬ \n∂pw<br />

tamN\w t\Sn-bn-√. CXn-\p -{]m-Y-anI ImcWw h¿jm-h¿jw \S∂ 20,000 SÆn\pw 30,000 SÆn\pw CSbn-ep≈<br />

d∫-dns‚ Cd-°p-a-Xn-bmW.v d∫¿ I¿j-Is‚ hyh-km-b-hp-ambn apJm-apJw-\n∂v hne-t]-im-<br />

\p≈ Ign-hns\ i‡-am-°p-hm\pw hn]-Wn-bn¬ Ir{Xn-a-ambn ssII-SØepIƒ \S-Øp∂ LS-I߃s°-Xntc<br />

Ah-cpsS \ne kpc-£-am-°m-\pw, Aßns\ \nc-∏mb Hcp Ifn-°fw Hcp-°p-hm\pw<br />

Irjn-°m¿°v d∫¿ ]pd-tØ-°p-I-b‰n Ab-bv°p∂ Imcy-Øn¬ kpÿn-cX D≠m-°p-hm\pw Ign-tb-<br />

≠-Xp-≠v. CXp km≤y-am-h-W-sa-n¬ 10 iX-am-\-Øn\pw 15 iX-am-\-Øn\pw CS-bv°v, AXm-bXv {]Xnh¿jw<br />

5,00,000 SÆn\pw 7,50,000 SÆn\pw CSbv°v Ib‰n Ab-bv°-Ww. kzm`m-hnI d∫-dns‚ Hcp ]c-<br />

º-cm-KX Ib-‰p-a-Xn-°m-c-\√ C¥y. ImcWw ]c-º-cm-KX hn]-Wn-Iƒ-s°ms°bpw d∫-dns‚ apJy<br />

Dev]m-Z-I-cmb Xmbve-≠pw, Ct¥m-t\-jy-bpw, ate-jybpw aptº-Xs∂ Iø-S-°n-bn-cn°p-I-bm-Wt√m.<br />

F∂m¬ Id Af-hn¬ NR s‚ D]-tbmKw \S-Øp∂ cmPy-߃ D≠v, hnti-jn®pw B{^n°-bpw,<br />

em‰n-\-ta-cn-°≥ cmPy-ß-fpw. C¥y Ah-cp-ambn hn]Wn _‘-ap-≠m-°m≥ {ian-°-Ww. Cu ASp-Ø-<br />

Im-eØv kwÿm\ k¿°m-cns‚ ]n¥pWtbmSp-IqSn d∫¿ t_m¿Un-t‚-bpw, d∫¿am-°-‰nwKv s^Utd-j-t‚bpw<br />

(ssh-In-bm-sW-n-epw) {ia-^-e-ambn 2000-˛2001˛¬ 13,000 SÆpw. 2001-˛2002 (sk-]vXw-_¿<br />

hsc) 27,000 SÆpw NR Ib‰n Ab-°p-∂-Xn¬ \mw hnP-bn-°p-I-bp-≠mbn.<br />

6. kzm`m-hnI d∫-dns‚ Ib-‰p-a-Xn°v tI{µ-k¿°m-cns‚ {]tNmZ\-I-c-amb t{]m’m-l\w XpS-cpI<br />

2001 sk]vXw_¿ 17-\p-tijw tI{µ-k¿°m¿ kzm`m-hnI d∫-dns‚ Ib-‰p-a-Xn-°m¿°v t{]m’ml-\-ambn<br />

Hcp ]≤Xn Bcw-`n-®p. I¿j-I¿°p-≠m-Ip∂ sNe-hp-Iƒ Ipd-bv°p-hm-\pw, Zpcn-X-߃°mizmkw<br />

\¬Im-\p-amWo klm-bw. Nc-°p-Iƒ DXv]m-Z\ tI{µ-ß-fn¬ \n∂p hn]-Wn-I-fn-te-t°m,<br />

Xpd-ap-J-tØt°m \o°p-tºmƒ D≠m-Ip∂ KXm-K-X-s®e-hn-\pw, KpW-\n-e-hmcw Db¿Øp∂Xn\pw,<br />

km£y-s∏-Sp-ج, ]mt°-PnwKv F∂n-h-bn-ep-≠m-Ip∂ \jvS-]-cn-lmcw F∂ \ne-bv°mWv Cu klmb-߃.<br />

Ch-sb-√mw -Xs∂ temI-hym-]mc kwL-S-\-bpsS hyh-ÿ-I-fn¬ A\p-h-Z-\o-b-am-b t{]m’ml-\-ambn<br />

<strong>WTO</strong> hmKvZm\w sNøp∂ Imcy-ß-fn¬ Dƒs∏-Sp-∂p-≠v. Hcp Intem `mc-ap≈ 1 jo‰v d∫dn\v<br />

3.50 cq]bpw em‰-Ivkn\v (I-d) 4.50 cq]bpw {Iw_vd-∫-dn\v Intembv°v 5 cq]bpw t{]m’m-l-\-klm-b-ambn<br />

e`n°p∂p. Cu t{]m’m-l-\-k-lmbw kzImcy ˛k-l-I-W-ta-J-e-I-fn¬ D≈ F√m Ib-<br />

‰p-a-Xn-°m¿°pw e`y-am-Wv. cmPy-Øn\v Ib-‰p-aXn hn]-Wn-bn¬ Nph-Sp-d-∏n-°m≥ Ign-bp-∂-Xp-hsc Cu<br />

t{]m’m-l\w XpS¿t∂ aXn-bm-hq, ImcWw B`y-¥c hn]Wn-bnse hneIƒ kpÿn-c-am-°p-∂-Xn¬<br />

CsXmcp DtØm-eIw t]mse {]h¿Øn-°p-∂-Xm-bn-cn-°pw.<br />

7. kzm`m-hnI d∫-dn≥ {]Xy£ klmb \S-]-Sn-Iƒ<br />

d∫-dns‚ DXv]m-Z-\-h¿≤-\hv D≠m-°m≥ th≠n-bp≈ k¿°m-cns‚ {ia-ß-tfmSv tIc-f-Ønse<br />

d∫¿ I¿jI¿ {]iw-km-h-lambn {]Xn-I-cn®p F∂-Xn¬ kwi-b-an-√. kzm`m-hnI d∫-dns‚ DXv∏m-<br />

Z\w Ah¿ aq∂n-c´n h¿≤n-∏n-®p. Irjn-ÿehnkvXrXn Iq´n- am-{X-a√ {]iw-k-\obamb coXn-bn¬<br />

DXv]m-Z-\-£-a-X-bpw, h¿≤n-∏n®p (aq∂p aS-ßv). d∫¿ I¿j¿°v \evIn-s°m≠n-cn-°p∂ t{]m’m-l-<br />

\- -ßfnsem∂v kpÿnc-amb {]Xn-^ew (ko-k-Wp-I-fn-ep-≠m-Ip∂ am‰-߃°-\p-k-cn-®v) e`y-am-°p-<br />

Ibpw H∏w DXv∏m-Z-\-s®-e-hn¬ D≠m-Ip∂ h¿≤-\-hn\v \jvS-]-cn-lm-c-ambn KWy-amb hn[w klm-bn-<br />

°p-Ibpw sNøp-hm≥ k¿°m¿ \S-Ønb hn]Wn CS-s]SepIƒ hfsc klm-bn-®p. (C-tX-∏‰n apºv<br />

]cm-a¿in-®n-´p≠v) hnI-k-\-]-c-amb A\p-`hw h®p-t\m-°p-tºmƒ d∫-dns‚ hnPb IY-bn¬ Cs∂mcp<br />

sshcp≤yw ImWmw. AXm-b-Xv, (c≠p Zi-I-߃°p-≈n¬ DXv]m-Z-\-£-aX c≠v aS-ßv) e`y-amb<br />

kmt-XnIhnZy {]tbm-K-Øn¬ hcpØn a‰p apJy d∫¿ DXv]m-ZI cmPy-ß-fp-ambn a’-cn-°p-hm-<br />

\p≈ tijn tIc-f-Ønse d∫¿ I¿j-I¿°v t\Sp-hm≥ Ign-n-´n-√. CXn¬ \n∂pw hy‡-am-Ip∂<br />

kXyw CXmWv. "D¬∏m-Z\w am{Xw h¿≤n-∏n®XpsIms≠mcp Imcy-hp-an-√, adn®v H∏w DXv∏m-Z-\-£aXbpw<br />

ssIh-cn-°m≥ IgnbWw F∂mWv a\- n-em-t°-≠-Xv. tIc-f-Ønse Iqen-°q-Sp-X¬ Hcp {]iv\-<br />

am-bn- Iq-sS-IqsS FSp-Øp-Im-Wn-°m-dp-s≠-nepw d∫-dp¬]m-Zn-∏n-°p∂ a‰p apJy-cm-Py-ß-fnse<br />

sXmgn¬°q-en-bp-ambn a’-cn-°m≥ Ign-bmØXn\v Hcn-°epw AsXmcp hni-Zo-I-c-W-am-hp-∂n-√.<br />

119


Xmbve≠v (B-tKmf DXv]m-Z-\-Øns‚ 33 iX-am-\hpw atejy 8 iX-am-\-hpw) Db¿∂ sXmgn¬Iqens®ehv<br />

hcp-Øp-∂p-≠v. Ch¿°v A\p-Kr-lo-X-amb ssPh`u-XnI t{kmX- n\v (hnti-jn®pw ag-bpsS<br />

hnX-c-W-Øn\v ]pdta) C¥y-sbt∏mep-ff Hcp cmPy-hp-ambn a√n-Sp-hm≥ Cu cmPyßsf klm-bn-<br />

°p∂ as‰mcp {]apJ LSIw IqSn-bp-≠v. AXm-bXv AhnsS kzm`m-hnI d∫-dpXvv]m-Z-I¿°v Ah¿<br />

t\cn´p klmbw sNøp-∂p≠v. DZm: Xmbve-≠n¬ Ct∏mgpw ]gb ac-߃ apdn®v \o°n ]Icw ssXIƒ<br />

h®p-]n-Sn-∏n-°m≥ KWy-amb klmbw \evIp-∂p-≠v. Ah¿ Xmco^v \nc-°p-Iƒ A≥_u-≠mbn Xs∂<br />

XpS-cp-I-bm-Wv. Ct¥m-t\-jy-bm-sW-n¬ _u≠v Xmcn^v \nc°v 40 iX-am\w Db¿∂ \nc-°n-emWv<br />

Npa-Øn-h-cp-∂-Xv. t\sc adn®v C¥ybn¬, imkv{X-km-t-XnI hnZy {]tbm-Kn-°p-hm≥ Hcp t{]m’ml-\-sa-∂-\n-e-bn¬<br />

d∫-dn\v 1950 IfpsS Ah-km-\-h¿j-ß-fnepw 1960 IfpsS Ah-km-\-h¿j-ß-fnepw<br />

1960 IfpsS BZyhpw \¬In-h∂ klmbw 100 iXam\w Bbn-cp-∂Xv Ct∏mƒ shdpw 16 iX-am-\-am-bn-<br />

°p-dncn°p-∂p. C¥ybnse NR s‚ D¬∏m-Z-I¿°v \nc-∏mb Hcp Ifn-ÿew Aßns\ hne-°-s∏-<br />

´n-cn-°p∂p. AXn-\m¬ NR s‚ DXv∏m-Z-I¿°v \¬In-h-cp∂ klmbw XpS-c-W-sa∂v IΩn-j≥ i‡-<br />

ambn k¿°m-cn-t\mSv Blz\w sNøp-∂p. AXp-t]mse doπm‚nw-Kn\v D≠m-bn-cp∂ k_vknUn sh´n-<br />

°p-d-®Xv ]p\xÿm]n-t°-≠-Xm-Wv. kmº-ØnI _p≤n-ap´v Poh¬ {][m-\-amb Cu klm-b-Øn\v XS-<br />

-am-tI-≠-Xn-√. Bh-iy-amb kmº-ØnI klm-bhpw a‰pw d∫¿t_m¿Uv kw`-cn-°p∂ sk n¬<br />

\n∂pw kzoI-cn-°m-hp-∂-Xm-Wv. Cu sk v IqSp-Xepw DXv∏m-Z\ h¿≤-\-hn-\mbn hn\n-tbm-Kn-°p-IbmWv<br />

(C-X-tesdbpw icn-bmbn {]tbm-P-\-s∏-Sp-Øp-∂n-√). Cu taJe {]Xn-h¿jw 80 tImSn cq]-<br />

bmWv kam-l-cn-°p-∂-Xv. temI-hym]mckw-L-S-\-bn¬ tN¿∂-Xn\ptij-ap≈ ImesØ imkv{Xo-bhn-I-k\<br />

]cn-]m-Sn-Iƒ°mbn Cu XpI Xncn-®p-hn-tS-≠-Xm-Wv. d∫¿ hyh-km-b-Øn¬ \n∂mWv sk v<br />

kw`-cn-°p-∂-sX-nepw AXns‚ `mcw BXy-¥n-I-ambn ]Xn-°p-∂Xv d∫¿ I¿j-I-cpsS Npa-en-em-Wv.<br />

d∫-dns‚ ]p\¿ \So-en\v (do-πm‚nw-Kn-\v) \¬Ip∂ klmbw, hfsc kq£va {]Xn-I-cW tijn-bp≈<br />

{]tZ-i-ß-fpsS ]cn-ÿnXn kwc-£-W-Øn-\p≈ klm-b-ambn IW-°m-hp-∂-Xm-Wv. CXv hym]m-c-kw-<br />

L-S-\-bpsS hyh-ÿ-Iƒ \oXo-I-cn-°p-∂-Im-cy-amWv. hyh-km-b-Øn-\p≈ aqe-[-\-\n-t£-] -k-lm-bamtbm,<br />

`£y-hn-f-Iƒ°v \evI-s∏-Sp∂ ASn-ÿm-\-ku-I-cy-\n¿Ωm-W-Øn\v ]I-c-amtbm Cu klmbsØ<br />

]cn-K-Wn-°m-hp-∂-tX-bp-≈q.<br />

8 <strong>WTO</strong> bpsS klm-b-]-≤-Xn-Isf tam\n-‰¿ sNøpI<br />

hnI-knX cmPy-ß-sf√mw B`y-¥c DXv∏m-Z-\-ta-J-e-Iƒ°v \√-tXm-Xn¬ k_vkn-Un-Iƒ \¬Ip-<br />

∂p-≠v. hnti-jn®pw ASn-ÿm\ kuI-cy-hn-I-k-\-Øn\pw Kth-j-W-Øn\pw, hn]p-eo-I-c-W-Øn-\pw,<br />

A{]-tbm-KnI ka-b-®-´-Øn-\p-≈n¬ C∂sØ hf¿®-bpsS hyh-ÿ-Iƒ°-\p-k-cn®v \ne-hmcw Db¿Øm-<br />

\pw, A\p-im-kn-°p∂ \b-]-cn-]m-Sn-Iƒ AtX-]Sn kzoI-cn-°p-∂-Xn\pw th≠n-bm-Wv Cu Cf-hp-Iƒ<br />

A\p-h-Zn-°p-∂-Xv. NR s‚ D¬∏m-Z-\-cw-KØv sNdp-InS I¿jI-cmWv `qcn-`m-Khpw F∂-Xn-\m¬ CØcw<br />

{]Xy-£-k-lmbw kzoI-cn-°p-∂-Xn\v CXv \oXn-I-c-W-am-Wv. Ah-cpsS hcp-am\ kpc-£sb XI¿Øp-<br />

I-f-bp∂ Cd-°p-a-Xn-Iƒ°v \jvS-]-cn-lm-c-\-S-]-Sn-bm-bn-´mWv CXns\ hnI-knX cmPy-߃ ImWp-∂Xv.<br />

<strong>WTO</strong> bpsS hyh-ÿ-Iƒ {]Xy£ klm-b-\-S-]-Sn-Iƒ I¿°-i-am-°p-Ibpw \ncp-’m-l-s∏-Sp-Øp-Ibpw<br />

sNøp∂p≠v. GXm-bmepw Hcn-°¬ Cd-°p-a-Xn-bpsS Af-hp-]-c-amb \nb-{¥-W-߃ \o°w sNbvXp<br />

Ign-m¬ ]ns∂ C¥y-bnse d∫¿ taJ-esb AXns‚ hgn-°p-Xs∂ hnSm-sa-∂pw, AXv kzbw ]cnc£<br />

t\Sn-s°m-≈p-sa∂pw CXp-sIm≠v A¿∞-am-°-cp-Xv. hen-sbmcp hn`mKw \ma-am{X d∫¿ Irjn-<br />

°m¿ hne-bpsS Nm©-ey-ß-fnepw Aÿn-c-X-Ifnepw s]´v t¢i-߃°-[o-\-cm-Ip-sa∂ Imcyw Xo¿®bmWv.<br />

Ah¿°p-th≠ kwc-£Ww \¬Ip-hm≥ X°-k-a-bØv hn]Wn CS-s]-S-en-eqsS {]h¿Øn-<br />

°m≥ A\p-tbm-Py-amb X{¥w Bhn-jvI-cn-t°-≠-Xm-Wv. F¥m-bn-cp-∂mepw Kuc-h-ambn XpS¿∂-S-]-<br />

Sn-Iƒ C°m-cy-Øn¬ Bh-iy-am-bn-cn-°p-∂p. ImcWw NR Irjn-ta-J-e-bn¬ G‰hpw IqSp-X-ep≈ hn`m-<br />

Kw sNdp-InS I¿j-I-cmWv, F∂-XmWv bmYm¿∞yw. sNdp-InS I¿j-I¿°mWv klm-b-Øns‚ IqSp-<br />

X¬ Bh-iy-ap≈Xv. <strong>WTO</strong> bpsS hyh-ÿ-I-fn¬Xs∂D≈ GXm\pw hIp-∏p-Iƒ A\p-k-cn®v KpW-<br />

\n-em-hcw sa®-s∏-Sp-Øp-∂-Xn-\pw, ASn-ÿm\ kuI-cy-߃ hnI-kn-∏n-°p-∂Xn\pw klmbw \¬Ip-<br />

∂Xv kmaq-ln-I-ambpw kmº-Øn-I-ambpw XnI®pw kzmK-X-am-Wv. kpc-£m-\-S-]-Sn-Iƒ Fs¥m-s°-bm-<br />

Wp-≈Xv F∂v kq£n®p \nco-£n-°p-I-bmWv th≠-Xv. B`y-¥c d∫¿ hyh-km-bsØ kwc-£n-°p-<br />

∂-Xn\v <strong>WTO</strong> bpsS Iogn¬ ]e D]m-[n-Ifpw e`y-am-Wv.<br />

120


9 temI-hym-]m-c-kw-L-S\ e`y-am-°p∂ kpc£m\S-]-Sn-Iƒ<br />

B`y-¥c D¬∏m-Z-\-Øns‚ 5 iX-am-\-Øn¬ IqSp-X¬ d∫¿ Cd-°p-aXn sNø-s∏-Sp∂ taJ-e-I-fnse√mw<br />

Xs∂ kpc-£m-\-S-]-Sn-Iƒ \S-∏n-em-°m-hp-∂-Xm-Wv. IqSmsX Cu hn`m-K-Øn¬ s]´-Xmb<br />

kpc£m\S-]-Sn-Iƒ e`n-°m≥ d∫-dn\v XnI®pw A¿l-X-bp-≠v. <strong>WTO</strong> bpsS Icp-X¬ \S-]Sn hyh-ÿ-<br />

Iƒ Fs¥m-s°-sb∂v ]Tn-°p-I-bpw, Im∏nbv°pw tXbn-e-bv°pw kpK-‘-{Z-hy-߃°pw Ah KpW-{]-<br />

Z-amb coXn-bn¬ {]tbm-P-\-s∏-Sp-Øp-Ibpw thWw. Xmcn-^p-Iƒ \ymb-bp-‡-am-°p-∂-Xpw, Cd-°p-a-XnbpsS<br />

Af-hp-]-c-amb \nb-{¥Ww \o°p-∂Xpw Xo¿®-bmbpw d∫¿ hyh-km-bsØ KWy-ambn kzm[o-<br />

\n-°pw. Ct∏mƒ Xs∂, B kzm-[o-\-Øns‚ kq£va-X-e-amb ÿnXn A{X-b-[nIw I¿°-i-amb \nebn¬<br />

\ap°v t_m≤y-am-bn-´n-s√-n¬ t]mepw, apºn-ep≈ sh√p-hn-fn-Isf ImWp-hm≥ \ap°v Ign-b-<br />

Ww.<br />

10 tI{µ-k¿°m-cns‚ kpc-£m-\-S-]-Sn-bn¬ ]p-sIm-≈p∂ Imcyw Dd-∏m-°p-I.<br />

temI-hy-]m-c-kw-L-S\ d∫-dp-Xv∏m-Zn-∏n-°p-∂-hsc klm-bn-°p-hm\pw ]≤-Xn-I-fn¬ bmsXmcp<br />

Xmev]-cyhpw {]Z¿in-∏n-°m-dn-√, Fnepw <strong>WTO</strong> bpsS Iogn-ep≈ Irjnsb kw_-‘n® Icm-dns‚<br />

B¿´n-°nƒ 7 A\p-_‘w 11 se hyh-ÿ-Iƒ A\p-k-cn®v k¿°m-cns‚ kmº-ØnI ]≤-Xn-I-fn¬<br />

Dƒs∏-Sp-Øn-bn-´p≈ ""hcp-am\w Dd-∏p-h-cp-ج, hcp-am-\-kp-c-£m-he'' F∂o hIp-∏p-I-fn¬s∏-Sp-Øn,<br />

Irjn-°m-cpsS hcp-am-\-Øns‚ 30 iX-am\w \jvS-am-Ip∂ ]£w A-{Kn-tK‰v an\naw kt∏m¿´ns‚<br />

IW-°p-°q-´-ep-I-fn¬ \n∂pw Cf-hp-\-¬Im-hp-∂-Xm-Wv. tXm´-hn-f-Iƒ°v tI{µ-k¿°m¿ hyhÿ<br />

sNbvXn-´p≈ ""hcp-am-\-kp-c£m'' ]cn-]mSn IΩn-js‚ {i≤-bn¬s]-´n-´p≈ Hcp hkvXp-X-bm-Wv. B ]-<br />

cn-]m-Sn-bn¬ sNdp-InS d∫¿ I¿j-I-tc-bpw, \ma-am-{X-I¿j-I-tcbpw hn]p-e-ambn ]s-Sp-∏n®v Ah¿°p-<br />

IqSn AXns‚ A\p-Iq-ey-߃ e`y-am-°p-∂-Xn-\mbn tIc-f- k¿°m¿ ]c-am-h[n {ian®v tI{µ-k¿°mcn¬<br />

kΩ¿±w sNep-tØ-≠-Xm-sW∂v IΩn-j≥ ip]m¿i sNøp-∂p.<br />

11. hne-bn-ep-≠m-Ip∂ Aÿn-c-X-Isf t\cn-Sm≥ "hne -kp-ÿn-c-Xm-\n[n'<br />

Hcp {]tXyI \ne-hm-c-Øn¬ IqSp-X-embn B`y-¥c hne Db¿Øp-hm≥ {]tZ-inI \S-]-Sn-I-fneqsS<br />

hfsc {]bm-k-am-bn-cn-°pw. hºn® d∫-dn-d-°p-a-Xn-bpsS kml-N-cy-Øn¬ CXv _p≤n-ap-´p≈<br />

Imcy-am-Wv. F∂m¬ ]ns∂ km≤y-am-bn-´p-≈Xv H∂p-am-{Xw, Cd-°p-a-Xn-sN-ø-s∏-Sp∂ cmPysØ ({]-tZi-sØ)<br />

d∫-dns‚ hne-tbmSv kam-¥-c-am-b-tXm, AXn¬ Aev]w IqSn-btXm Bb-hne \n›-bn-°p∂<br />

Hcp kml-Ncyw krjvSn-°m-hp-∂-Xm-Wv. Cu {]tXyI kµ¿`-Øn¬ Hcp d∫¿ "hne kpÿn-c-Xm-<br />

\n[n' cq]o-I-cn-°p∂ Imcyw Nn¥n-t°-≠-Xm-Wv. Hcp A[nI kpc-£m- \-S-]-Sn-sb-∂-\n-e-bn¬ Cu<br />

t£a-\n-[n-bv°p≈ kmº-Øn-Im-Sn-Ød hmWn-Py-˛-hy-h-kmb taJ-e-I-fn¬ \n∂pw kam-lcn-°m-hp-∂-<br />

Xm-Wv. d∫¿ t_m¿Uv kw`-cn-°p∂ sk ns‚ Hcp `mKw CXn-∂mbn \o°n-h-bv°m-hp-∂-Xm-Wv. As√-<br />

n¬ tI{µ-k¿°m-cns‚ {Km‚n¬ \n∂pw Hcp `mKw Cu t£a-\n-[n-°mbn \¬Im-hp-∂-Xpam-Wv.<br />

kwÿm\ k¿°m-cns‚ hn¬∏\ \nIp-Xn-bpsS Hcp `mKw am‰nh-bv°mw. As√-n¬ Hcp hn¬∏\<br />

\nIpXn k¿ ®m¿÷mbn CuSm°n, B XpI-sb-SpØv Cu t£a-\n-[n-bp-ambn A\p-_-‘-amb klmb<br />

\S-]-Sn-Iƒ°mbn \n¿Æmb-I-amb kmlN-cy-ß-fn¬ \ymb-]q¿∆w hn\n-tbm-Kn-°m-hp-∂-Xm-Wv. d∫dns‚<br />

hne Db-cp-tºmƒ Xo¿®-bmbpw CXns‚ t\cn-´p≈ KpW-t`m-‡mhv tIcf k¿°m-cm-bn-cn-°pw.<br />

ImcWw At∏mƒ dh\yp hchv h¿≤n-°p-∂-Xm-W-t√m.<br />

12 _©p-am¿°p hne {]Jym-]\w \ndp-Ø-em-°pI<br />

kzm`m-hnI d∫-dns‚ _©p-am¿°v hne-Iƒ Imem-Imew \n›-bn-°p∂ Hcp ]cn-]m-Sn-bp≠v tI{µk¿°m-cn-\v.<br />

kao-]-Im-esØ (1998 sk]vXw_¿) _©p-am¿°v hne-bmWv NR Izn‚-en\v 3405 cq].<br />

F∂m¬ tI{µ-k¿°m-cns‚ Hcp ssI Bb d∫¿t_m¿Un-t\m, NR s‚ hne Xmtgm-´n-d-ßp-tºmƒ<br />

_©p-am¿°v hne Dd-∏n-°m-\p≈ bmsXmcp kwhn-[m-\-tam, k{º-Zm-btam C∂n-√. 2002 G{]n¬ hsc<br />

CXm-bn-cp∂p ÿnXn. F∂m¬ I®-h-S-°m¿ _©vam¿°v hnebn¬ IqSp-X¬ CuSm-°p∂ ]£w, AXns\-Xnsc<br />

\nb-a-\-S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-°p-hm≥ Ign-tb-≠-Xm-Wv. bYm¿∞-Øn¬ _©p-am¿°v hne \n›nbn°p∂<br />

G¿∏mSp-sIm≠v d∫¿ I¿j-I¿°v bmsXmcp t\´hpw D≠m-bn-´n-√. tI{µ-k¿°m-dns‚ Cu<br />

k{º-Zmbw XpS-cp-∂-Xn¬ GsX-nepw bp‡n-bp-≈-Xmbn Cu IΩn-j\p tXm∂p∂n√. B \S-]Sn<br />

\ndp-Øp∂ Imcyw ]cn-K-Wn-t°≠Xm-Wv.<br />

121


13 d∫¿ DXv]m-ZIkwL-Øn-eq-sS-bp≈ Iq´mb {]h¿Ø-\-߃°v t{]m’m-l\w<br />

sNdpInS-bpw, \ma-am-{X-hp-amb d∫¿ I¿j-I-cmWv Cu taJ-e-bnse {]_e i‡n-I-sf-n-epw,<br />

d∫¿ t_m¿Uns‚ klm-b-tØm-sS, G‰hpw ASn-Ø-´n¬ (Xr-W-aq-em-Sn-ÿm-\-Øn¬) {]h¿Øn-°p∂<br />

d∫-dpXv]m-Z-I-cpsS skmssk-‰n-Iƒ°v (RPS) CXn\Iw Xs∂ cq]o-I-cn-°-s∏-´h IW-°n-se-Sp-Øm¬,<br />

Ah-bn¬ C∂v GI-tZiw 30 iX-am-\w d∫¿ Irjn-°m-cpsS {]mXn-\n-[y-ap-≈-Xmbn ImWp-∂p-≠v. cPnkvt{S-j≥<br />

Hm^v skmssk-‰okv BIvSn\p Iogn¬ Hcp sNdnb kwLw I¿j-I¿ cPn-ÿ sNbvXn-´p-<br />

≠v. Ah-cn¬ Gdnb Iqdpw kzbw klmb {]m]vXn-bp-≈hcpw C≥]p-´p-Iƒ (hfw, IoS-\m-in-\n-Iƒ<br />

F∂n-h-bpsS hnX-c-Ww) Irjn-°m¿°v \¬Ip-∂-Xn-epw, d∫¿ kw`-c-W-Øn-epw, sNdn-b-tXm-Xn-ep≈<br />

kwkvI-c-W-Øn\ptijw hn]-W\w \S-Øp-∂-Xnepw kZm G¿s∏-Sp-∂-h-cm-Wv. Ch-cpsS {]h¿Ø\<br />

taJe hn]p-eo-I-cn-°p-Ibpw kwtbm-Pn-∏n-°p-Ibpw sNbvXm¬ {]mtZ-inI Xe-Øn-ep≈ aqey-h¿≤\<br />

{]h¿Ø-\-߃, tÃmtd-Pv, shb¿ luknw-Kv, hn]-W\w F∂nhIqSn `wKn-bmbn \n¿∆-ln-°m≥ Ignbp-∂-Xm-Wv.<br />

Cu kwhn-[m\w hnI-kn-∏n-s®-Sp-Øm¬ \ne-hn-ep-≈, GXm\pw i‡-cmb/{]_-e-cmb<br />

Bfp-Iƒ am{Xw \nb-{¥n-°p-Ibpw B[n-]Xyw ]pe¿Øp-Ibpw sNøp∂ (oligopolistic) d∫-dns‚ hn]Wn<br />

hyh-ÿbv°p _Z-embn KpW-I-c-am-sbmcp kwhn-[m\w krjvSn-°p-hm≥ Ign-bpw. DXv]m-Z-I¿°v A\p-<br />

Iq-e-ambn Unam‚ v kssπ kml-Ncyw \ne-hn-ep-≠m-bn´pw Hcp ]nSn Bfp-Iƒ hn]-Wn-bpsS hyh-ÿ-<br />

Iƒ A\p-im-kn-°p∂ Cu ÿnXn XpS-cp-∂Xv A`n-e-j-Wo-b-a-√. d∫¿ I¿j-I¿°n-S-bn¬ sa®-s∏´<br />

t_m[-h-XvI-c-Whpw XrW-aq-em-Sn-ÿm-\-Øn-te°v I¿jI kwL-ß-fpsS {]h¿Ø-\-ß-fpsS hn]peo-I-c-W-hpw,<br />

sa®-s∏´ ta¬t\m´ ˛ (am-t\-Pvsa‚ v) {]h¿Ø-\hpw D≠m-bm¬, Aßns\ A¥m-cmjv{S<br />

am\-Z-WvU-߃ A\p-k-cn®p {]h¿Øn-°p-hm-\pw, {]iv\-ßsf A`n-ap-Jo-I-cn-°p-hm-\pw, F√m-‰n-\p-ap-<br />

]cn A¥m-cm-jv{S-hn-]-Wn-bn¬ {]th-in°p-∂-Xn\pw Ignbp-∂-Xp-am-Wv. d_¿ t_m¿Uv Ct∏mƒ \evInh-cp∂<br />

klm-b-߃ ˛ am\-h-tijn hnI-k-\w, ASn-ÿm\ kuI-cy-hn-I-k-\w, \ne-hn-ep≈ d_¿<br />

kwkvI-cW πm‚p-Iƒ \ho-I-cn-°p-∂-Xn-\p-th≠ \nt£-]-k-lm-bw, aqey-h¿≤-\-hv, tÃmtd-Pv, ]m°nw-<br />

Kv, AXp-t]mse {][m-\-amb Im¿jn-I-hn-⁄m-\-hpw, hnh-c-ßfpw e`n-°m≥ kuI-cy-hpw, A¥m-cmjv{S-hn-]-Wn-bn¬<br />

]nSn-bp-d-∏n-°pI F∂o Imcy-ß-fn¬ F√mhn[ klm-b-ßfpw k¿°m-cpw,<br />

d∫¿t_m¿Upw d_¿ I¿j-I¿°v sNbvXp-sIm-Sp-°-Ww. (B-I-kvan-I-am-bn) kwÿm-\-k¿°m¿<br />

Ct∏mƒ \evIp-∂-Xmb ˛ kw`-cWw kpI-c-am-°p-hm-\pw, kl-I-c-W-kw-L-߃°v Nc-°p-\o-°-s®-ehp-Iƒ<br />

Cf-hp-sN-øp-hm\pw hym]n-∏n-®n-cn-°p∂ klmbw IqSp-X¬ {]Xyp-ev]m-Z-\-]-chpw kpÿn-c-hpambn<br />

hn\n-tbm-Kn-°m-hp-∂-Xm-Wv. apºv Nq≠n-°m-Wn® taJ-e-I-fn¬ d∫¿ DXv]m-Z-I-kw-L-ßsf (RPS)<br />

Nne-cpsS hn]-Wn IS-∂p-I-b-‰-߃°v FXnsc Hcp kwhn-[m\w krjvSn-°m≥ th≠ tijn-bp-≠m-<br />

°m≥ k¿°mcpw t_m¿Upw klm-bn-°-Ww. Im¿jn-I -hn-I-k-\-Øn\v e`y-amb t{kmX- p-I-sf,<br />

kwÿm-\-sØ, {]mtZ-in-I-kz-bw-`-c-W-ÿm-]-\-߃ ({Km-a-]-©m-b-Øp-I-fpw, Pn√m ]©m-b-Øp-I-fpw)<br />

hnti-jn®pw d_¿Ir-jn-ta-J-e-Iƒ Dƒs∏-Sp∂ (Cu ÿm]-\-߃ hfsc KWy-amb i‡n-tI-{µ-ßfm-I-bm¬)<br />

AhbpsS hn`-h-ßsf d∫¿ hnI-k-\-Øn-\m-h-iy-amb {]ÿm-\-߃, ÿm]-\-߃, ]cn-<br />

]m-Sn-Iƒ Bcw-`n®p {]h¿Øn-°p-∂-Xn-te°v Xncn-®p-hn-tS-≠Xv Bh-iy-am-sW∂v IΩn-j≥ Icp-Xp-∂p.<br />

d∫-dp-Xvv]m-Z-\-Øns‚ ASn-Ød hen-sbmcp kwJy- h-cp∂ sNdp-InS `qhp-S-a-I-fm-sW∂ hkvXpX ]cn-<br />

K-Wn-®v, kpÿn-c-amb hnI-k\ amXr-I-Iƒ Dcp-Øn-cn-s®-Sp-t°-≠-Xp-≠v. AXn¬ C∂sØ {]Xn-k-<br />

‘nbv°v hnt[-b-cm-b-hcpw a‰p _‘-s∏-´-hcpw kPo-h-amb ]p-h-ln-t°-≠-Xm-Wv. ]m-fnØw, Xocpam\w<br />

FSp-°p-∂-Xnepw \b-cq-]o-I-c-W-Ønepw HXpßn \n∂m¬ t]mc, ]ns∂tbm d∫¿ta-J-e-bpsS<br />

ka-{Khpw km¿∆-{Xn-I-hp-amb \ho-I-c-W-Øn\v th≠ hnhn[ ]cn-]m-Sn-Iƒ°m-h-iy-amb \nt£] kwcw-<br />

`-ß-fnepw Ah-cpsS {]I-S-amb kw`m-h\ D≠m-hp-Ibpw thWw.<br />

14. d∫¿ Dev]-∂-ß-fpsS hntZ-i -C-d-°p-aXn d∫¿ taJ-e-bn-ep-≠m-°p∂ {]Xym-LmXw<br />

Akw-kvIrX d_-dns‚ hºn® Cd-°p-a-Xn-tb-°mƒ, d∫¿ DXv]-∂-ß-fpsS Cd-°p-aXn B`y-<br />

¥-c-hy-h-km-b-Øn\v Kuc-h-X-c-amb BLm-X-ß-fmWv Gev]n-°p-∂-Xv. CXv ]tcm-£-ambn B`y-<br />

¥c D]-t`m-KsØ Xmtgm-´p-sIm-≠p hcn-I-bpw, DXv]m-Z-\-cw-K-Øns‚ {][m\ Xmev]-cy-ßsf KmVambn<br />

kzm[o-\n-°p-Ibpw sNøp-∂p-≠v. F∂m¬ B`y-¥c hyh-km-b-߃ F√mw KpW-\n-e-hm-c-Øns‚<br />

Imcy-Øn¬ hfsc aptºm´p t]mtI-≠-Xm-bn-´p-≠v. CtXm-sSm∏w am’-cy-£-a-X-bn¬ apt∂-dm-Ø-]£w<br />

A¥m-cm-jv{S-\n-e-hm-c-Øn¬ \ap°v FØm≥ Ign-bmsX t]mIpw. KpW-ta-∑-bn¬ H∂mwInS-bm-hp-Ibpw<br />

122


am’-cy-£-a-X-ti-jnbpw i‡n-bpw B¿÷n-®m¬ hntZ-i-Øp-\n∂pw XcwXmW d∫dp-Xv]-∂-߃ Cd-<br />

°p-aXn sNøp-∂Xv Hgn-hm-°m≥ Ign-bp-sa-∂p-am-{X-a√ cmPy-Øn\v A¥m-cm-jv{S-hn-]-Wn-bn¬ kPo-h-]-<br />

m-fnØw D≠m-°m\pw AXv kpÿn-c-am-°m\pw Ign-bp-∂-Xm-Wv.<br />

15. X{¥-]-c-amb hn]Wn hnh-c-߃ I¿j-I¿°v \evIp∂hgn-bp≈ klmbw<br />

hn]-Wn-bn¬ {]mtbm-Kn-I-£-a-amb X{¥-߃ sa\-bp-∂-Xn\pw G‰hpw Imen-I-amb hn]-Wnsb<br />

kw_-‘n® hnh-c-߃ I¿j-I¿°v FØn-®p-sIm-Sp-°p-∂-Xn-\pw D≈ ]T-\-߃ h¿≤n® tXmXn¬<br />

Gs‰-Sp-t°-≠-Xm-Wv. hnh-c-߃ krjvSn-°p-I, kam-l-cn-°p-I, hn]-Wn-tbbpw A\p-_-‘- taJ-e-Itfbpw<br />

]Tn®pw {]h-W-X-Isf A]-{K-Yn-®pw, hn]-Wnsb kq£va-\n-co-£Ww sNbvXpw thWw, AkwkvIrX<br />

d∫dn-t‚-bpw, d_-dp-Xv]-∂-ß-fp-tSbpw Imcy-Øn¬ ]ptcm-KXn km≤y-am-t°-≠-Xv. C°m-cy-<br />

Øn¬ d∫¿t_m¿Uns‚ \n¿_-‘-amb I¿Ø-hy-amWv hnh-c-߃ kºm-Zn-°p-Ibpw Ah _‘-s∏-´h-cp-am-sb√mw<br />

]n-SpI F∂-Xv. F∂m-en-Xn-te°v t_m¿Uns‚ ta¬t\m-´-Øn¬ hn]-W-\-Øn\pw,<br />

t\Xr-Xz-Øn-ep≈ kmº-Øn-I- K-th-j-W-Øn-\m-h-iy-amb ASn-ÿm-\-ku-I-cy-ßfpw i‡-am-t°-≠-<br />

Xm-bn-´p≠v.<br />

16. sXmgn-emfn t£a-{]-h¿Ø-\-ß-fpsS KpW-h-i-߃ IW-°n-se-Sp-°pI<br />

sXmgn-emfn t£a-{]-h¿Ø-\-ßfpw \S-]-Sn-Ifpw kwÿm-\Øv k¿°m¿ hnhn[ Xe-ß-fn¬ G¿s∏-<br />

Sp-Øn-bn-´p-≈-hsb KpW-]-c-ambpw hkvXp-\n-jvT-ambpw ImWp-Ibpw hne-bn-cp-Øp-Ibpw sNø-Ww.<br />

ImcWw hnI-kz-c- cm-Py-ß-fnse Ipd Iqen \nc-°ns‚sa®w hf-sc-tbsd Ct∏mƒ tNmZyw sNøs∏-Sp-∂p-≠v.<br />

CXn-s\-Xnsc `oj-Wn-bp-b¿Øp-∂Xv Xmcn-t^-Xc \S-]-Sn-I-fmWv Ah hymJym-\n-°p-∂Xv<br />

A≤zm-\sØ Zpcp-]-tbmKw sNøp∂p F∂m-Wv. AtX kabw kzm`m-hnI d∫-dns‚ DXv]m-Z-\-h¿≤-\-<br />

hn-\p≈ {ia-߃ sNe-hp-Ip-d--h-bm-°p-hm≥ Fs¥ms° sNø-W-sa∂ Imcy-Øn¬ _‘-s∏-´-hcpsS<br />

ka-hmbw D≠m-tI-≠-Xp-≠v. F∂m¬ am{Xta sNdp-InS d∫-dpXv]m-Z-I¿°v \nc-∏mb Ifn-°-f-<br />

Øn¬ hn]-Wn-bn¬ a’-cn-°m-\mhq. AXp-t]mse {][m-\-amWv ta¬t\m´w \n¿∆-ln-°p-∂-Xn¬ th≠<br />

Ipi-e-Xbpw NmXp-cyhpw Db¿∂ \ne-hm-c-Øn-em-tI-≠-Xv. Cu cwKØv C∂p≈ F√mw Bsb∂<br />

Nn¥bpw Alw-`m-hhpw Zqsc-°-f-p-sIm≠v {]iv\-_m-[n-XcptSbpw {]Xn-k-‘n°v hnt[-b-cm-bn-´p≈<br />

F√m hn`mKw Bfp-I-fp-tSbpw sXmgn¬]-c-amb Imcy-£-aX (professi<strong>on</strong>atism) KWy-ambn h¿≤n-∏nt°-≠Xpw<br />

AXym-h-iy-am-Wv.<br />

17. Irjn-s®-e-hp-Ip-d DXv]m-Z-\-coXn<br />

d∫¿ hn]-Wn-bnse am’cyw Db¿Øp∂ sh√p-hn-fn-Isf KWyambn t\cn-Sp-hm≥ DXv]m-Z-\-£-a-<br />

X-bpsS h¿≤-\hv `mKn-I-ambn am{Xta klm-b-I-am-hq. hn]Wn am’-cy-Øns‚ sh√p-hn-fn-Iƒ t\cn-<br />

Sm≥ i‡-cm-I-W-sa-n¬ DXv]m-Z\ £a-Xm-h¿≤-\-hn\v kam-¥-c-am-bn, Hcp ]t£, AXn-t\-°mƒ<br />

{]m[m\yw \evtI≠ Imcy-amWv Irjn-bnse anX -hyb-X-{¥w. kzm`m-hnI d_-dns‚ DXv]m-Z-\-Øn\v<br />

klmbw e`y-am-Ip-tºmƒ AtXm-sSm∏w DXv]m-Z-\-Øn¬ anX -hy-b-co-Xnbpw I¿j-I¿ Ah-ew-_nt®<br />

aXn-bm-hq. anX- hy-b-X-{¥w, d_¿ Ir-jn-s®-e-hp-Iƒ Fßn-s\-sb√mw ]c-am-h[n Ipd-bv°m≥ Ign-bpsa∂<br />

Imcy-Øn-ep-≈ -K-th-jWw Du¿÷n-X-s∏-Sp-Ø-Ww. Irjn-bn¬, anX -hy-b -am¿§-ß-fn-eqsS Dev]m-<br />

Z-\-£-aX h¿≤n-∏n-°p-hm≥ `uXn-I-hn-`-h-߃ hfw, IoS-\m-in-\n-Iƒ, Pew, sshZypXn apX-embh<br />

\evIp-∂-Xn-t\-°mƒ hf-sc-tbsd KpW-I-c-am-Wv, Irjn-im-kv{X-Ønepw kmt-Xn-I-Xz-Øn-epw, amt\-<br />

Pvsa‚nepw th≠ ]cn-io-e-\-߃ I¿j-I¿°v Bkq-{XWw sNbvXv \evIp-∂Xv A≤zm-\n-°p∂ I¿j-<br />

I-sXm-gn-em-fn-Iƒ°v anX-hy-b-\-b-߃ \S-∏n-em-°p-∂-Xn¬ {][m-\-am-sbmcp ]v hln-°m-\p-≠v. d_¿<br />

Irjn-°m¿ Ah-cpsS sXmgn-em-fn-Isf hnizm-ky-X-bn-se-Sp-°p-I-bpw, C∂sØ {]Xn-k-‘n-aq-e-ap≈<br />

F√m t¢i-ß-fnepw hyh-km-b-Øns‚ Db¿®-Xm-gvN-I-fnepw sXmgn-em-fn-Iƒ°pw sXmgn¬i-‡n-°pap≈<br />

{][m\ ]ns\ F√m-hcpw AwKo-I-cn-°-Ww. ta¬t\m´ \n¿∆-lW {]{In-b-bn¬ Xß-fpsS<br />

sXmgn-em-fp-I-fp-ambn Hcn-°epw G‰p-ap-´-en\v CS-h-cmsX, sXmgn-em-fn-I-fp-sS `mK-t[-b-߃ \n¿Æ-bn-<br />

°p∂ ASn-ÿm-\-]-chpw {]mY-an-I-hp-amb DXv]m-Z-\-{]-{In-b-bn¬ Ah-cpsS ]q¿Æ-amb kl-I-c-W-ap-<br />

≠m-Im≥ th≠ t{]m’m-l-\-hpw, t{]c-Wbpw A\p-\-bhpw D≈ kao-]\w D≠m-th-≠Xv Bh-iyamWv.<br />

123


19. Ib-‰p-a-Xn-bn¬ am’-cy-£-a-Xbv°pw hcp-am\w h¿≤n-∏n-°p-∂-Xn\pw KpW-ta∑<br />

Db¿tØ≠Xns‚ A\n-hm-cyX<br />

KpW-\n-e-hmcw Db¿Øp-∂-Xp-sIm-≠p-am{Xw d∫dns‚ hne-bn¬ 10 iX-am-\-Øn\pw 20 iX-am-\-<br />

Øn\pw CSbv°v h¿≤\ t\Sm≥ Ign-bp-sa∂v hy‡-am-Wv. cmPy-ØpXv∏m-Zn-∏n°s∏-Sp-∂Xpw Db¿∂<br />

\ne-hm-c-ap-≈-Xp-amb dn_vUv kvtamIvUv d∫¿ jo‰ns‚ (RSS) 40 iX-am\w KpW-\n-e-hm-c-Øn¬ X°-<br />

Xmb AwKo-Im-c-ap-≠v. ASp-Ø-Im-eØv {]Nm-c-Øn¬ h∂Xpw kmt-Xn-I-ambn sa®-s∏-´-sX∂v h¿§o-<br />

I-cn-°-s∏-´-Xp-amb sSIv\n-°en kvs]kn-ss^Uv d∫¿ (TSR) t{KUp-b¿∂ d∫-dm-Wv. d∫¿ Irjn-<br />

°m¿ hnf-sh-Sp-∏n-\p-tijw ]c-º-cm-K-X-ambn ]pe¿Øn-h-cp∂ A\p-io-e-\-ß-fn¬ ]e-Xnepw \n∂-h¿<br />

F{Xbpw thKw ]n¥ncnpsIm≠v A¥m-cm-jv{S-X-e-Øn¬ AwKo-Imcw e`n-°p-∂-Xn-\p≈ KpW-\nem-hm-c<br />

-am-\-Z-WvU-߃ A\p-k-cn-°m-\p≈ \S-]-Sn-Iƒ t\csØ kzoI-cn-t°-≠-Xm-Wv. IqSp-X¬ hnIkz-chpw<br />

hn]p-e-hp-amb ASn-ÿm-\-ku-I-cy-ßfpw Cu cwKØv th≠ ÿm]-\-ßfpw sI´n-∏-Sp-t°-≠-<br />

Xp-≠v. Cu taJ-e-bn¬ F√mw apJy-]-p-h-ln-°p-∂-h¿ sNdp-InS d∫¿ I¿j-I-cm-sW∂ hkvXpX<br />

IW-°n-se-Sp-Øp-sIm≠v thWw Cu cwKsØ {]h¿Ø-\-ß-fmsI Ne-\-£-a-am-t°-≠-Xv. \ne-hnep≈<br />

t{]mk-knwKv πm‚p-Iƒ aqey-h¿≤\ {]h¿Ø-\-߃, tÃmtd-Pv, ]m°nw-Kv, hnh-chpw hn⁄m-<br />

\hpw e`y-am-°¬, A¥-cmjv{S hn]-Wn-bn¬ ÿm\w Dd-∏n-°¬ F∂o {][m\ -Zu-Xy-ß-fn-se√mw<br />

B[q-\n-I-h-Xv°-c-W-Øn\v th≠{X Du∂¬ \evI-W-sa-∂mWv IΩn-j\v \n¿t±-in-°m-\p-≈-Xv.<br />

20 Im¿jnIcwKsØ AS-¬ hcp-am\w h¿≤n-∏n-°¬<br />

d_¿ tXm´-ß-fn¬ \n∂p≈ hcp-am\w h¿≤n-∏n-°p-∂Xphgn ]tcm-£- -ambn a’-c£-aX h¿≤n-<br />

∏n-°m-hp-∂-Xm-Wv. hnf-sh-Sp-∏n-\p≈ Imew d∫-dns‚ CS-hnf-bmbn ]e-hn-`-h-ßfpw Irjn sNøp-hm≥<br />

[mcmfw Ah-k-c-ß-fm-Wp-≈-Xv. ssIX-®-°, GØ-hm-g, ac-®o-\n, C©n F∂n-h-bpsS Irjn°v CS-thf-°m-ew<br />

\mw hn]p-e-ambn hn\n-tbm-Kn-t°-≠-Xm-Wv. Hcp-Xv]mZ N{Iw ]q¿Øn-bm-°nb d_¿ acßsf<br />

Cu cwKsØ Hcp \√ ]m¿tizmev]-∂-ambn ImWm-hp-∂-Xm-Wv. CXv hcp-am\w h¿≤n-∏n-°pw. ( Cu<br />

N¿®-bn¬ Nne -\n¿t±-i-߃ IΩo-j≥ A\y-{X -ap-tºm-´p-h-®n-´p-≠v) d_¿ I-d-sb-Sp-°m≥ ]mI-am-Ipwh-sc-bp-≈<br />

-Im-eØv BI¿j-Wo-b-amb CS/ASn -hn-f-Irjn Fßns\ hnI-kn-∏n-°p-Ibpw {]N-cn-∏n-<br />

°pbpw sNøm-sa∂v \man-\nbpw Imcy-ambn Nn¥n-®n-´n-√. Cu Imcy-Øn¬ Xo{h-bXv\ ]cn-]m-Sn-Iƒ<br />

Bkq-{XWw sNø-Ww. DXv]m-Z-\-£-a-amb Hcp d∫¿ tXm´-Øn¬ \n∂pw tX\o®°rjn-bn-eqsS Hcp<br />

slIvS-dn¬ \n∂pw {]Xn-h¿jw GI-tZiw 182 In.-{Kmw tX≥ DXv]m-Zn-∏n-°p-Ibpw 5000 cq]-bpsS hcpam-\hpw<br />

D≠m-°mw. F∂n-cp-∂mepw AØcw ]cn-]m-Sn-Iƒ°p≈ XS- -߃ Fs¥m-s°-bm-sW∂v<br />

\ncq-]W ZrjvSym ]Tn-°p-Ibpw hn]p-e-ambn CØcw CS-hn-f -IrjnIƒ {]tbm-K-Øn¬ hcp-Øp-tºmgp≈<br />

ap≥K-W-\m-{I-a-߃ Fs¥-√m-sa∂v Adn-bm≥ Ign-m¬ ]cn-lm-c-߃ \n¿t±-in-°m≥ Ffp-<br />

∏am-bn-cn-°pw. AXpt]mse \mw Ah-K-Wn-°p∂ H∂mWv d∫¿ Ipcp-shÆ, ]nÆm°v. CXv hmKvZm\w<br />

sNøp∂ Ah-k-c-ß-fpw km[y-X-Ifpw F¥p-sIm≠v IW-°n-se-Sp-°p-∂n√ F∂pw ]cn-tim-[n-°m-hp-<br />

∂-Xm-Wv.<br />

21 anX-hy-bm-Sn-ÿm-\-Øn-ep≈ DXv]m-Z-\-Ønepw DXv]m-Z-\-£-aXm h¿≤-\-hnepw th≠<br />

apX¬apS°v<br />

DXv]m-Z-\-£-aX h¿≤n-∏n-°p-∂-Xn\pw anX-hy-b-tØm-Sp-Iq-Snb DXv]m-Z\ coXn°pw Ahiyw th≠Xv.<br />

apX¬ apS-°m-Wv. X{¥-{]-[m-\-amb taJ-e-bn¬ kmt-XnIhnZy hnI-kn-∏n-s®-Sp-°p-∂-Xn-\pw AXmbXv,<br />

d∫-dns‚ A]Iz-Imew (immaturity period) Ipdbv°p∂-Xn-\pw, hr£-Øns‚ kmº-ØnI Pohn-<br />

X-Imew Zo¿Ln-∏n-°p-∂-Xn-\pw tcmKw, IoSw kΩ¿±w F∂n-hsb sNdpØp \n¬°m≥ i‡n-bp≈<br />

ssXI-fpsS DXv]m-Z-\-Øn\pw (a‰p {]P-\\ ]cn-]m-Sn-Iƒ Hgn-hm-°n) hfsc Xo{h-amb ]p\¿ \So¬<br />

]≤-Xn-Iƒ Gs‰-SpØv \S-tØ-≠-Xm-Wv. ]m¿iz-ÿ-e-߃ \SmsX hn´p-I-f-bm-dp-≈-Xm-Wv. {]Xnh¿jw<br />

80 tImSn cq]-bmWv sk v hI-bn¬ Cu taJ-ebv°p e`y-am-Ip-∂-Xv. AXv doπm‚nw-Kn\pw<br />

Bh-iy-amb imkv{Xob hnI-k-\-Øn-\p-w th≠n hn\n-tbm-Kn-°m-hp-∂-XmWv.<br />

124


22. tdmUv \n¿Ωm-W-Øn\v d∫-dns‚ hn\n-tbm-K-£-aX t{]mXvkm-ln-∏n-°pI<br />

kzm`m-hnI d_-dns‚ hne-kp-ÿn-cX Dd-∏m-°p-∂-Xn-\p≈ X{¥-ß-fn¬ H∂v d_-dn\v ]pXn-b- ]p-<br />

Xnb {]tbm-P-\-£-a-X -I-s≠-Øp-Ibpw h≥tXm-Xn-ep≈ F≥.-B¿.s‚ Unam‚ v hnI-kz-c-am°n kpÿm-<br />

]n-X-am-°p-I-bmWv AØ-c-samcp Ah-k-c-amWv tdmUp-Iƒ d_-ssd-kv -sN-øp-∂-Xv. _n‰p-as‚ IqsS<br />

2% apX¬ 3% hsc d_¿ tN¿Øv hn\n-tbm-Kn-°p-∂-Xp-sIm≠v tdmUns‚ Poh≥ kpc-£- h-fsc<br />

Zo¿Ln-∏n-Im-sa-∂p≈ hkvXpX C∂v temI-sa-ºmSpw AwKo-I-cn-°-s∏-´n-cn-°p-∂p. d∫dp-ambn Ie¿∂<br />

_n‰pa‚ v sIm≠v tdmUp-Iƒ d_-ssd-kv -sN-øp-∂Xv tdmUns‚ KpW-\n-e-hmcw sa®-s∏-Sp-Øp-∂-<br />

Xn-\p-]p-d-ta, tdmUns‚ A‰-Ip-‰-]-Wn-Iƒ°m-bn. \o°n-h-bv°p∂ `mcn® Nnehp em`n-°p-Ibpw<br />

sNømw. Hcp {]mhiyw A‰-Ip‰ ]Wn-sN-øp-∂-Xn\p th≠n-h-cp∂ Nne-th d∫ssd p sNøp-hm≥<br />

Bh-iy-ap-≈q. IΩn-j\v e`n® hnhcw A\p-k-cn®v tI{µ-k¿°m¿ F√m kwÿm\ k¿°m-cp-I-tfmSpw<br />

tZiob ]mX \n¿ΩmW A[n-Im-cn-I-tfmSpw BsI tdmUns‚ 10% Fnepw d_-ssdkp sNø-W-sa∂v<br />

\n¿t±-in®p Fnepw AXv Hcp-Øcpw \S-∏n-em-°n-b-Xmbn ImWp-∂n-√. tIc-f-Øn\v kzm`m-hnI d_-<br />

dns‚ D]-tbmKw t{]m’m-ln-∏n-°-W-sa∂ \n£n]vX Xmev]cyw D≈-ÿn-Xn°v-˛tI-c-fw-Xs∂ Cu<br />

Imcy-Øn¬ amXr-I- Im-Wn-°p-I-bpw, CXns‚ km≤yX a‰p-≈-h¿°v ImWn-®p-sIm-Sp-°pI-bpw, tI{µ<br />

k¿°m-cns‚ \n¿t±iw AwKo-I-cn-°p-Ibpw AXp- s]m-Xp-a-cm-aØv hIp-∏n-eqsS \S-∏n-em-°p-Ibpw sNø-<br />

W-sa∂v IΩn-j≥ i‡-ambn Blzm\w sNøp-∂p. tI{µ-k¿°m-cns‚ \n¿t±iw kzoI-cn-®p-sIm≠v<br />

[mcmfw N¿®-Iƒ CXn-\Iw \S-∂p-I-gn-s-nepw tIcf s]mXp-a-cm-aØv hIp∏v C°m-cy-Øn¬<br />

bmsXmcp \S-]-Snbpw FSp-Øn-´n-√.<br />

23. a’-c-£-a-X-bp≈ d∫¿ hymh-kmbw F≥.-B¿.s‚ DXv]m-Z\w kpÿn-c-am-°pI<br />

Akw-kvIrX d∫-dns‚ B`y-¥c hyh-km-b-Øn\v Kuc-h-X-c-amb BLmXw G¬∏n-°p-∂Xv<br />

hntZi d∫-dp¬∏∂-ß-fpsS Cd-°p-a-Xn-bm-Wv. Cu \S-]Sn ]tcm-£-ambn B`y-¥c D]-t`m-KsØ CSn-<br />

®p-Xm-gvØp-Ibpw DXv]m-Z-I-cpsS Xmev]-cy-ßsf KWy-ambn _m[n-°p-Ibpw sNøpw. F∂m¬ B`y-<br />

¥c hyh-kmbw KpW-\n-e-hm-c-Øn-t‚bpw a’-cy-£-a-X-bp-sSbpw Imcy-Øn¬ hfsctbsd ]ptcm-KXn<br />

ssIh-cn-®m¬ am{Xta A¥m-cmjv{S \ne-hm-c-ß-tfmSv InS-]n-Sn-°p-hm≥ km[n°q. IqSmsX hne-Ipd<br />

hyh-kmb DXvv]-∂-ß-fpsS A¥m-cmjv{Shn]-Wn-bnse ÿm\w \ne-\n-dp-Øp-∂-Xn\v hn]-Wnbn¬<br />

\ΩpsS DXvv]-∂-ß-fpsS ]m-fnØw h¿≤n-∏n-°p-hm\pw AXp klm-bn-°pw. Ime-{I-a-Øn¬<br />

kzm`m-hnI d∫dns‚ hne Db-cp-∂p-tXm-sSm∏w AXn-\-\p-k-c-W-ambn Fkv.-B¿.s‚ hnebpw F≥.-<br />

B¿.s\ ASn-ÿm-\-am°n \n¿Ωn-°p∂ DXv]-∂-ß-fpsS hnebpw thKw Dbcp-∂-Xp-am-Wv. d∫¿ hyhkmb<br />

DXv]-∂-߃°v a’-c-£-a-X-bn-√m-Xm-Ip-∂-Xn\v ImcWw kzm`m-hn-I- d-∫dns‚ hne Db-cp-∂-XpsIm-≠m-sW∂<br />

hmZw \oXo-I-cn-°m-hp-∂-√.<br />

24. d∫¿ XSn \n¿ΩmW{]h¿Ø-\-߃°v D]-tbm-Kn-°p-∂-Xns\ t{]m’m-ln-∏n°pI<br />

Id-sb-Sp-°p∂ Imew Ign-v, d_¿a-cw, AXn-s‚- km-º-ØnI AkvYn-Xz-amb 30 h¿j-Øns‚<br />

Ah-km-\-Øn¬ sh´n-am-‰-s∏-Sp-tºm-gp≈ Hcp ]m¿iz DXv]-∂-am-Wt√m d_¿ XSn. tIc-f-Øn¬ d_¿<br />

Irjn D≈n-S-tØmfw Cu {]{Inb Ahn-cmaw XpS-cp-Ibpw sNøpw. Ct∏m-gsØ sh´n-ap-dn®p \o°-ent‚bpw<br />

]p\¿\-So-en-t‚bpw tXmXp-h®p t\m°n-bm¬ {]Xn-h¿jw GI-tZiw 1 Zi -e£w NXp-c-{i-ao-<br />

‰¿ d∫¿ XSn d∫¿tXm-´-ß-fn¬ \n∂pw e`y-am-Wv. d∫¿ XSn-sIm≠v ^¿Wn®-dpw, a‰p Krlm-e-mc<br />

hkvXp-°fpw \n¿Ωn-°m-sa∂pw, AXn\v d∫¿ XSn hfsc A\p-tbm-Py-am-sW∂pw I≠p-I-gnncn°p-<br />

∂p. Ata-cn-°≥ sFIy-\m-Sp-I-fn-epw P∏m-\n-epw bqtdm-∏nepw AXn\v \√ -hn-]-Wnbpw D≠v. d∫¿<br />

XSn ]cn-xÿnXn an{X-am-sW∂ \ne-bn¬ AXv \ΩpsS \m´nse h\- \-io-I-c-W-Øns‚ kΩ¿±sØ<br />

KWy-ambn Ipd-bv°m≥ d_¿ XSn-bpsS ta¬∏-d hn\n-tbm-K -am¿§ßsf t{]m’m-ln-∏n-t°-≠-<br />

XmWv. d∫¿ XSn-bpsS t{]m’m-l-\m¿∞w ]e {ia-ßfpw \S-∂p-h-cp-∂p≠v. Ct∏mƒ {i≤-tI-{µo-Icn-®n-cn-°p-∂Xv<br />

ssl F≥Uv bqkkv F∂p ]d-bp∂ hne-]n-Sn-∏p≈ ^¿Wo-®-dpw, d∫¿ XSnsIm≠p≈<br />

IuXp-I-I-c-amb ]m\-enwKpw a‰p-am-Wv. hmkvX-h-Øn¬ hn]WnbpsS Cu taJ-e-bn¬ aqeyh¿≤-\-<br />

hn\v _rl-Ømb km≤y-X-I-fm-Wp-≈Xv. AXv GI-tZiw 1500% hsc-bmWv! C°m-cy-Øn¬ \mw atejy-bpsS<br />

A\p-`-h-ßsf amXr-I-bm-tI-≠-Xm-Wv. d∫¿X-Sn-bpsS hn]Wn \ap°v ]q¿Æ-ambn \nb-{¥-<br />

Wm-[o- -\hp-am-bn-cn°pw. ImcWw AXv XSn-bpsS e`y-Xsb B{i-bn-®m-Wt√m Ccn-°p-∂-Xv. d∫¿ XSn°v<br />

125


cmPy-Øn-\p-≈n¬ Xs∂ Unam‚p- D≠m-°p-∂-Xn\v \mw ap≥K-W\ \evIp-Ibpw thWw. \n¿Ωm-W߃°v<br />

]‰nb XSn-sb∂ \ne-bn¬ hºn® hn]Wn Cu taJ-e-bn¬ hn`m-h\ sNøm-hp-∂-Xm-Wv. IX-<br />

IpI-fp-sS-bpw P\m-e-I-fp-tSbpw N´-°q-Sp-Iƒ \n¿Ωn-°p-∂-Xn\pw ÿm]-\-ß-fp-tSbpw kzIm-cy-`-h-\-<br />

ß-fp-tSbpw \n¿Ωm-W-Øn-\pw a‰-\p-_‘ D]-tbm-K-߃°v d∫¿ XSn hn\n-tbm-Kn-°mw. Cu cwK-<br />

ØmWv ]cn-an-X-amb h\k-º-Øp≈ \mapw Gjy-bn-tebpw B{^n-°-bn-tebpw hnI-kz-c-cm-Py-ßfpw<br />

(a-c-°-®-h-SsØ IqSp-X¬ Ch-cm-{i-bn-°m-dp-≠v) XΩn¬ hntZ-i-\mWyw t\Sp-hm-\mbn a’-cn-°p-∂-Xv.<br />

\ap°v Hcn-°epw Xncn-®p-sIm-≠p-h-cm-\m-ImØ DjvW-ta-J-em-h-\-ß-fpsS thK-Øn-ep≈ \io-I-cW<br />

{]{In-b-bn¬ \ap°v hen-sbmcp ]p≠v. h\-hr-£-k-ºØv C∂v henb kΩ¿±-Øn\v hnt[-b-am-bn-cn-<br />

°p∂p C{]-Im-c-ap≈ Hcp iq\y-X-bpsS kµ¿`-Øn¬ Hcp Bizmkambn d∫¿ X-Snbv°v IS∂phcm≥<br />

Ign-bqw. \ΩpsS ]cn-ÿnXn hyh-ÿbv°v henb kw`m-h\ sNøp-hm≥ Ah¿ XSn-bpsS D]-tbm-<br />

KsØ t{]m’m-ln-∏n-°p-I-hgn \ap°v Ign-bp-∂-Xm-Wv. Aßns\ t\m°n-bm¬ Hcp-h-iØv d∫¿ hln-<br />

°p∂ ]cn-ÿnXn [¿Ωhpw adp-h-iØv AXv hln-°p∂ kmº-ØnI [¿Ωhpw sIm≠v I¿j-I-cpsS<br />

hcp-am-\w h¿≤n-∏n-°m≥ Ign-bp-∂p. C∂n-t∏mƒ XmW-aq-ey-ap≈ ]mt°-Pn-emWv d_¿ XSn-bpsS \ne.<br />

\n¿ΩmW {]h¿Ø-\-߃°p≈ XSn-bpsS hn]-Wn-bn¬ e`y-amb an°-hmdpw F√m-bn\w XSn-I-tfmSpw<br />

(I\hpw CuSp-ap-≈) a’-cn-°p-hm≥ kwkvI-cn® d_¿ XSn°v Ign-bp-∂-Xm-Wv. hf-sc- e-Lp-hmb<br />

kwkvI-cWw am{Xw aXn-bm-hp-∂-Xm-Wv. sslF≥Uv bqk-kn-s\-∂-t]mse ImgvNbv°v `wKn-bpw,<br />

BI¿j-Wo-b-hp-ambn ]e hkvXp-°fpw \n¿Ωn-°m-\p-]-bp-‡-amb d∫¿ XSnbv°pw Db¿∂ kmtXnI<br />

Nne hn√mØ kwkvI-cWw aXn-bm-hpw. Ipd®p apX¬ apS-°p-am{Xw aXn-bm-Ip-∂-Xn-\m¬ CXns\ Hcp<br />

{]mtZ-inI an{X-amb DXv]-∂-ambn hn]pen-I-cn-°p-hm\pw, Aßns\ Hcp henb hn`mKw P\-߃°v<br />

{]m]y-am-°p-hm\pw Ignbpw. kwÿm-\-Øns‚ \mep-`m-KØpw d∫¿ Irjn-hym-]-I-ambn \S-∂p-h-cp-∂-<br />

Xn-\m¬ d∫dns\ ASn-ÿm-\-am-°n-bp≈ a‰p hyh-km-b-ßsf At]-£n®v d∫¿ XSn- hy-h-km-b-<br />

Øn\v {]tZ-in-I-am-bp≈ kuI-cy-ßfpw km≤y-X-Ifpw tIc-f-Øn\v NqjWw sNøp-h≥ Ign-bpw. d∫¿<br />

DXv]m-ZI kwL-߃ t]mep≈ I¿j-Ikw-L-߃°v hcp-am\w h¿≤n-∏n-°p-hm-\pw, kzbw sXmgnen¬<br />

G¿s∏-Sp-hm\pw Cu taJe [mcmfw Ah-kcw Hcp-°p-∂-Xm-Wv. Aßs\ hcp-tºmƒ Xo¿®bmbpw<br />

tIc-f-Øn\v C¥y-bpsS apgp-h≥ ac -hy-h-km-b XmgvhcbmIp-hm≥ Ign-bp-∂-Xm-Wv. KWy-amb<br />

tXmXn¬ d∫¿ XSn Ib-‰p-aXn sNbvXp-sIm≠v ta¬∏-d Imcyw km≤y-am-°mw. Cßs\ d∫¿ XSn<br />

Xpd∂p Xcp∂ ]pXnb kwcw-`-߃ Db¿Øp∂ kmaq-ly-{]-iv\-߃IqSn ]cn-l-cn-°m\pw \S-]-Sn-Iƒ<br />

kzoI-cn-t°-≠-Xm-bn-h-cpw. d∫¿ XSn- hym-]mcw XpS-cp-∂-]-£w, hcp-am\ h¿≤-\-hn\v km≤yX Dd-∏m-<br />

°m\pw d_¿ I¿j-I¿s°mcp \√ Ah-kcw Xpd∂p sImSp-°m\pw km[n-°p-∂-Xm-Wv.<br />

25. aqey-h¿≤-\-tijn hnI-kn-∏n-°pI<br />

temIsØ G‰hpw d∫¿ hyh-km-b-ß-fn¬ H∂m-Wv tIc-f-Øn-t‚-Xv. tIc-f-Øns‚ Cu cwKsØ<br />

ÿm\w 4˛m atXm 5˛-m-atXm BWv. F∂n-cp-∂mepw kzm`m-hnI d_-dpXv]m-Z-\-Øns‚ 94 iX-am-\hpw<br />

tIc-f-Øn-t‚-Xm-bn-cn-°p-tºmgpw d∫-dns\ ASn-ÿm-\-am-°n-bp≈ hyh-km-b-߃ shdpw 14 iX-am-\w<br />

am{X-amWv kwÿm-\-Øp-≈-Xv. kwkvI-c-W-Ønepw AXp-t]mse \n¿ΩmW {]h¿Ø-\-ß-fnepw tIcfw<br />

aqey-h¿≤-\-tijn Xo¿®-bmbpw hnI-kn-∏n-°-Ww. B`y-¥chn]-Wnbpw kPo-h-am-Ip-∂n√; d∫¿ hyhkm-b-߃<br />

Bcw-`n-°p-∂n-√. d∫dp-ambn _‘-s∏´ GI-tZiw 60 Hmfw hyh-kmb bqWn-‰p-Iƒ D≈-hbn¬<br />

Gsdbpw tcmKm-Xp-c-am-Wv. D≈-hbv°v H∂nepw th≠ aqe-[\ apS°-pan-√. AXp-t]mse {]mtZinI<br />

B`y-¥c hn]-W-bnepw temI-hn-]-Wn-bnepw IS-∂p-sN-√p-hm-\m-h-iy-amb kmt-XnI sshZ-Kv[yhpw<br />

a‰pw tIc-f-Øn¬ ImWp-∂n-√. CXns‚ Imc-W-߃ k¿°m¿ ]cn-tim-[n-bv°p-I-bpw, d_-dp-ambn _‘-<br />

s∏´ aqeyh¿≤\ ]cn-]m-Sn-I-fn¬ aqe-[\w \nt£-]n-°p-∂-Xn\v Xncn-sIm-fp-Øm≥th≠ \S-]-Sn-Iƒ<br />

Bkq-{XWw sNøp-Ibpw thWw. KpW-\n-e-hmcw Db¿Øp∂ kwkvI-cW tPmen-I-fn-te¿s∏-Sp-∂h¿°v<br />

IqSp-X¬ ]n¥pW \¬Ip-Ibpw _n15/sF.-F-kv.-H. 9000 km£y-s∏-Sp-Ø-ep-Iƒ t\Sp-hm≥ Ahsc<br />

klm-bn-°p-Ibpw thWw. CXv kzIm-cy-ta-J-e-bn-epw, kl-I-c-W-ta-J-e-bn-epw, c≠nepw D≈ d_¿<br />

I¿j-I¿°v \¬Im-hp-∂-Xm-Wv. hn]-W-\-X-{¥-߃ Dcp-Øn-cn-s®-Sp-°p-∂-Xn-\pw, hn]-Wn-sb-°p-dn®v hn]pehpw<br />

hnizm-k-tbm-Ky-hp-amb hnh-c-߃ I¿j-I¿°v FØn-°p-∂-Xn\pw th≠ ]T-\-߃ hnI-kn-∏n-<br />

°Ww. d∫¿ hym]m-c-Ønepw kwkvI-c-W-Ønepw G¿s∏-Sp∂ kl-I-c-W-kw-L-ßsf t{]m’m-ln-<br />

∏n-°p-hm\pw \n¿ΩmW {]h¿Ø-\-߃ Gs‰-Sp-°p-hm\pw F≥.-kn.-Un.-kn. bn¬ \n∂pw [\-k-lmbw<br />

e`y-am-°-Ww. hmbv]-Iƒ°p≈ ]eni F≥.-kn.-Un.-kn. Cf-hp-sN-bvXp-sIm-Sp-°p-Ibpw AXn\v kwÿm\<br />

126


k¿°m-cns‚ Hmlcn aqe-[-\-Øn¬ hI-sIm-≈n-°p-Ibpw sNøm-hp-∂-Xm-Wv. {]tXyI ]cn-io-e\<br />

]≤-Xn-Ifpw hn]-Wn-bn¬ ]n¥p-Wbpw tI{µ-k¿°m¿ \¬tI-≠-Xm-Wv. Kth-j-W-Øn-\pw, sSÃn\pw<br />

d∫¿ t_m¿Un¬ \n∂p-ap≈ Ct∏m-gsØ klm-b-߃ \ma-am-{X-am-Wv. d∫-dns\ ASn-ÿm-\-am-°nbp≈<br />

hyh-kmbhXvI-cW ]cn-]m-Sn-I-fn¬ Du∂¬ \¬tI-≠Xv Ib-‰p-aXn Dev]-∂-߃°m-bn-cn-°-<br />

Ww. hnti-jn®p kzm`m-hnI d∫-dp-¬∏-∂-߃°mWv Ir{Xna d∫-dp¬∏-∂-ß-tf-°mƒ {]m[m\yw<br />

\¬tI-≠-Xv. atejy C°m-cy-Øn¬ Aß-s\-bmWv sNøp-∂-Xv.<br />

1.5.6 tXbne<br />

1.5.6.0 tXbn-ebpw tIc-f-Øns‚ kº-Zvhy-h-ÿbpw<br />

tXbne DXv]m-Z-\-Øn¬ tIc-f-Øn\v Zo¿L-amb Hcp ]mcºcy-am-Wp-≈-Xv. AXns‚ Ncn{Xw Bcw-<br />

`n-°p-∂Xv tImf\n hmgvNbpsS Imew apX-em-Wv. ssltd©v Pn√-I-fmb CSp-°nbpw hb-\mSpw tI{µo-<br />

I-cn-®mWv tIc-f-Øn¬ tXbn-e-bpsS Dev]m-Z\w \S-°p-∂-Xv. ]›n-a-L-´-Øns‚ Db¿∂ {]tZ-i-ßfn¬<br />

]´-W-ß-fn¬\n∂pw Bt]-£n-I-ambn AI∂ {]tZ-i-ß-fnse H‰-s∏´pIn-S-°p∂ tXm´-ß-fn-emWv<br />

tXbn-e-Ir-jn. tXbn-e-tØm´ßfpsS KWy-amb `mKhpw k¿°m¿ `qan-bn-em-Wv. apºv Ahn-sS-sb√mw<br />

"sjm√' ImSpIfpw ]p¬ta-Sp-Ifpw \nd-{]-tZ-i-am-bn-cp-∂p. a‰p-≈h 30 Dw 99 \pw h¿j-tØ°v<br />

k¿°m¿ ]m´-Øn\v kzIm-cy- tXm-´-ap-Sa-Iƒ°v \¬In-bn-´p-≈-hbpw BWv. tIc-f-Øn-emsI 37,000<br />

slIvS¿ ÿe-ØmWv tXbne Irjn-sN-bvXp- h-cp-∂Xv. 2000 Ønse IW-°-\p-k-cn®v samØw Dev]m-<br />

Z\w {]Xn-h¿jw 68,590 SÆm-Wv. CXv samØw Irjn-`q-an-bpsS 8 iX-am-\hpw cmPysØ samØw<br />

Dev]m-Z-\-Øns‚ 8 iX-am-\-hp-am-Wv. (68,590 S¨)tIc-f-Ønse FtÃ-‰p-ta-J-e-bn¬ tXbnetØm´ßƒ°mWv<br />

{]map-Jyw. AhnsS 200 slIvS-dn-\p-ap-I-fn-ep≈ tXm´-߃ D≠v. 75 iX-am-\hpw CXn¬<br />

s]Sp-∂p. kwÿm\w samØw tXbne DXv]m-Z-\-Øns‚ 86 iX-am-\hpw Cu tXm´-ß-fmWv kw`m-h\<br />

sNøp-∂-Xv. F∂m¬ shdpw 2 iX-am\w DXv]m-Z-\- bq-Wn-‰p-Itf Chn-Sp-≈q. GI-tZiw 4000 sNdp-InS<br />

tXbne Irjn-°m¿°v 50 slIvS-dn¬ Xmsg-bmWv Irjn-`q-an. Ch-cpsS ]°¬ samØw tXbne Irjn-<br />

`q-an-bpsS 10 iX-am\w am{X-am-Wp-≈-Xv. tXbne tXm´-߃ {]Xn-Zn\w 98,000 t]¿°v sXmgn¬ \¬Inhcp-<br />

∂p. AtXm-sSm∏w 10000 sNdp-InS tXbne Irjn-°m-cp-sSbpw D]-Po-h\ kpc-£bpw tXbne IrjnbmWv<br />

\¬Ip-∂-Xv. Bt]-£n-I-ambn Db¿∂p A\p-]m-X-Øn¬ (50 iX-am-\w) kv{Xo sXmgn-em-fn-I-fpw<br />

(hn-ti-jn®pw Znh-k-°q-en-bn¬ ]Wn-sb-Sp-°p-∂)- ]Wn sNøp∂ Hcp taJ-e-bm-Wn-Xv. Cu tXm´-ßfn¬,<br />

hnti-jn®pw CSp°n Pn√-bnse ]Wn-sN-øp∂ sXmgn-em-fn-Iƒ, Gsdbpw kwÿm-\-Øn\p ]pd-<br />

Øp-≈-h-cmWv Xangv\m´n¬\n∂pw Ab¬ Pn-√-I-fn¬ \n∂pw h∂-h-cm-Wv. Ch-cn¬ `qcn-`m-Khpw ]c-ºcm-K-X-ambn<br />

tXm´-ß-fn¬ ÿnc-Xm-ak°mcm-Wv.<br />

1.5.6.0 tZio-bhpw BtKm-f-hp-ambXe-ß-fn¬ D≠mb am‰-ß-fpsS kzm[o\w<br />

tXbn-e-bpsS Imcy-Øn¬ hnkvXr-Xn-bnepw Dev]m-Z-\-Ønepw cmPysØ samØ-Øn¬ kwÿm-\-<br />

Øns‚ ]v 8 iX-am\w am{Xw BWv. Fnepw tZiob Nn{X-Øn¬ AX{X {]m[m\yw A¿ln-°p-<br />

∂n√. F∂m¬ cmPysØ tXbne hyh-kmbcwKØv \S-∂p-sIm-≠n-cn-°p∂ Nne ASn-ÿm-\-]-c-amb<br />

]cn-h¿Ø-\-ß-fn¬\n-∂pw BtKm-f-X-e-Øn¬ \S-°p∂ am‰-ß-fn¬\n∂pw tIc-f-Øns‚ tXbne hyhkm-b-Øn\v<br />

c£-s∏-Sm-\m-hn-√. temIsØ G‰hpw henb tXbne Dev]m-ZI cmPy-am-bn-cp∂p C¥y.<br />

tXbn-e-bpsS D]-t`m-K-Ønepw Dev]m-Z-\-Ønepw Ib-‰p-a-Xn-bnepw C¥y ap∂n-´p-\n-∂n-cp-∂p. G‰hpw<br />

henb hntZ-i-\m-Wy-k-ºm-Z-\hpw tXbn-e-bn-eqsS C¥y \S-Øn-bn-cp-∂p. F∂m¬ Ign 2 Zi-I-ßfmbn<br />

cmPysØ samØw tXbne Dev]m-Z-\-Øn-s‚bpw Bt]-£n-I-ambn Ib-‰p-a-Xn-bnepw \ΩpsS<br />

]v {ItaW Ipdph-cn-I-bp-≠m-bn. 1980 ¬ samØw Dev]m-Z-\-Øns‚ 40 iX-am\w Bbn-cp-∂Xv<br />

1999¬ GI-tZiw 24 iX-am-\-ambn Ipd-p. AtX-k-abw D]-t`m-K-Øns‚ A\p-]mXw 10 iX-am-\-<br />

Øn¬ \n∂pw 76 iX-am\ambn Db¿∂p. (-A-Xm-bXv 346 Zi-e£w Intem-{Km-an¬\n∂pw 650 Zi-e£w<br />

Intem-{Km-am-bn) -tX-bn-e-bpsS Ib-‰p-aXn 224 Zi-e£w Intem-bn¬\n∂pw 190 Zi-e£w Intem-{Kmambn<br />

Ipd-p. Aßs\ temIØv H∂mw-ÿm-\-Øp-\n∂pw \memw-ÿm-\-tØ°v C¥y X≈n-\o-°s∏-´p.<br />

Ct∏mƒ BsI Ib-‰p-a-Xn-bpsS 13 iX-am-\-amWv C¥y-bp-tS-Xv. {ioe 21 iX-am-\-hpw, sI\nb<br />

19 iX-am-\hpw, ssN\ 18 iXam-\hpw Ib-‰p-aXn sNbvXv H∂pw, Bdpw, aq∂pw ÿm\Øv \n¬°p-∂p.<br />

127


Aßs\ tXbne XnI®pw B`y-¥c hn]-Wnsb IqSp-X¬ B{i-bn-°p∂ HcpXv]-∂-am-bn-Øo¿∂n-cn-<br />

°p-I-bmWv. Hcp Ib-‰p-aXn Nc-°m-bn-cp∂ `qX-Im-eØv \n∂p-ap≈ Hcp-Xn-cn-®p-t]m-°mWv tXbn-ebv°p-≠m-bn-´p-≈-Xv.<br />

AtX-k-abw tkmjy-enÃp cmPy-ß-fpsS XI¿®-tbm-Sp-IqSn C¥y-bpsS tXbne<br />

hyh-km-b-Øn\v \jvS-am-bXv hfsc kpc-£n-X-am-sbmcp hn]-Wn-bm-bn-cp-∂p. 2001 ¬t]mepw tXbn-ebpsS<br />

djy-bn-te°pw kn.-F.-F-kv. cmPy-ß-fn-te-°p-ap≈ Ib-‰p-aXn KWy-am-bn-cp-∂p.(46 iX-am-\w) -ap-<br />

ºXv 53 Bbn-cp-∂p. Hcp Zi-h¿j-Øn-\p-≈n-ep-≠mb am‰-am-Wn-Xv. adp-h-iØv tXbne hym]mcw _m¿´¿<br />

k{º-Zm-b-Øn¬\n∂pw Id≥kn-bn-te°v amdn-b-Xpw, KpW-\n-e-hm-c-Øn-epw, am’-cy-£-a-X-bnse h¿≤-<br />

\-hnepw henb kΩ¿±w sNep-Øp-I-bp-≠m-bn. tXbn-e-bpsS tZiob Dev]m-Z-\-Øns‚ \men-sem-∂pam-{X-amWv<br />

Z£n-tW-¥y-bpsS Dev]m-Z\w. F∂m¬ samØw Ib-‰p-a-Xn-bpsS aq∂n-sem-∂m-W-Xv. as‰mcp<br />

hn[-Øn¬ ]d-m¬, DXv]m-Z-\-Øns‚ 1 / 3<br />

sXs° C¥y Ib‰n Ab-bv°p-tºmƒ hSt° C¥y<br />

Dev]m-Z-\-Øns‚ 1 / 5<br />

am{X-amWv Ib-‰p-aXn sNøp-∂-Xv. AXn¬ tIc-f-Øns‚ ]v 40 iX-am\w F∂mWv<br />

IW-°v. AXm-bXv tIcfw Dev]m-Zn-∏n-°p∂ tXbn-e-bpsS 44 iX-am\w Ib-‰p-aXn sNø-s∏-Sp∂p<br />

F∂¿∞w. AXn-\m¬ kzm`m-hn-I-ambpw kwÿm-\sØ tXbne hyh-km-b-Øns‚ \ne-\n¬]pw `mhnbpw,<br />

KpW-\n-e-hmcw sa®-s∏-Sp-Øp-∂-Xn-t\bpw IqSp-X¬ am’-cy-£-aX ssIh-cn-°p-∂-Xn-t\bpw BWv<br />

B{i-bn-®m-Wn-cn-°p-∂-Xv.<br />

128


1.5.6.1 hne-Ø-I¿®<br />

tXbnetØm´ hyh-km-b-Ønse {]Xn-k‘n<br />

1990 IfpsS BZy-]-Ip-Xn-bn¬ DS-\o-fw(1990 \pw 96 \pan-S-bn¬)-tX-bn-e-bpsS hne, sIm®n teehne<br />

am\-Z-WvU-am-°n-bm¬, GXm≠v Intem°v 40 cq]bv°p Np‰p-am-bn-cp-∂p. (Intem 35 cq]bv°pw 45<br />

\pw CSbn¬ Nm©m-Sn-\n-∂p)-F-∂m¬ s]s´∂v 1997˛¬ hne Intembv°v 62 cq] hsc FØn-b-Xm-bn-cp-<br />

∂p. 1998˛¬ G‰hpw henb Db¿®-bmb 73 cq]-bm-bn, ]n∂oSv Atßm´v {ItaW Ipdv 1999˛¬ 62<br />

cq]bpw 2000˛01˛¬ 52 cq]bpw Bbn. 2002(P\p˛Pq¨)B-b-t∏m-tg°pw 42 cq]-bmbn CSn-p-Xm-Wp.<br />

Aßs\ Hcp Zim-_vZ-Øn-\n-S-bn¬ tXbn-e-bpsS hne Db¿®-˛-Xm-gvN-I-fn-eqsS ]gb ÿnXn-bn-seØn<br />

\n¬°p-∂p.<br />

tXbn-e-bpsS A¥m-cm-jv{S-hn-e(-te-e-hn-e)-F-√m- cm-Py-ß-fnepw 1995 F∂ ASn-ÿm-\-h¿j-tØ-<br />

Xn¬ \n∂pw Db¿∂p 1998˛¬ D®-tIm-Sn-bn-seØn. ]n∂oSv CS-nbp-I-bm-Wp-≠m-b-Xv, F∂m¬, C¥y-bpsSbpw<br />

Ct¥m-t\-jy-bp-sSbpw tXbne hne am{X-amWv 1995 se \ne-hm-c-Øn¬\n-∂pw Xmtgm-´p-t]m-b-<br />

Xv. c≠p- h-en-b- tX-bne DXv]m-Z-I-cmb {ioe--bpw, sI\n-bbpw hnesb ]nSn-®p-\n-dp-Øn, bYm-{I-aw,<br />

10 Dw 14 Dw t]mbn‚p-Iƒ°v 1995 se hne-bv°p- ap-I-fn¬ kpc-£n-X-am°n \ndp-Øn-b-t∏mƒ C¥y-bpsSbpw<br />

Ct¥m-t\-jy-bp-sSbpw tXbne hne bYm-{Iaw 12 Dw 8 Dw t]mbn‚p-Iƒ XmWp-h-cn-Ibpw<br />

sNbvXp.<br />

{]Xn-k-‘n-bpsS kz`m-hhpw hym]vXnbpw<br />

tXbne hne 1998˛¬ Intembv°v 73 cq]-bm-bn-cp-∂Xv 2001˛¬ 53 cq]-bmb Ah-k-c-Øn¬ Hcmfns‚<br />

-Iq-en(-Zn-h-kw)59 cq]-bn¬\n∂pw 76 cq]-bmbn Db¿∂p. AtXm-sSm∏w a‰p DXv]m-Z-\-s®-ehv C\-<br />

ß-fnepw h¿≤-\-hp-≠m-bn. AtX XpS¿∂p tXm´-߃ AS-®p-]q-´p-I-bpw, Iqen-sIm-Sp-°p-∂-Xn¬ amt\-<br />

Pvsa‚ v ]cm-P-b-s∏-Sp-I-bpw, \nb-am-\p-kr-X-amb \n¿±njvS sXmgn-e-hImi-ß-fmb t{]mhn-U‚ v ^≠v<br />

sImSp-°m-Xn-cn-°p-Ibpw sNbvXp. DS-a-Iƒ tXm´-߃ Dt]-£n-°p-I-bpw, tXm´-ßsf Ah-K-Wn-®p-sIm≠v<br />

sXmgn-em-fn-Isf sIm≠v Ce \p≈n-°m-Xn-cn-°p-I-bpw, sXmgn-em-fn-Iƒ tXm´-߃ AS-®p-]q-´-en¬ {]Xntj-[n-®p-sIm-≠pw,<br />

Zpcn-Xm-izm-k-Øn-\mbn apd-hnfn Iq´n-s°m≠pw {]I-S-\-߃ \S-Øp-Ibpw sNbvXp.<br />

Aßs\ tXm´w taJ-e-bn¬ Ct∂mfw I≠n-´n-√mØ hn[-Øn-ep≈ IjvS-∏mSp A\p-`-h-s∏-´p. Cu<br />

taJe A\p-{K-lo-Xhpw hfsc kwL-Sn-X-hp-am-Wv. tXm´-ap-S-a-I-fpsS hcp-am-\-Øn-ep-≠mb XI¿®bv°p-Im-cWw<br />

1998 se(-hn-e-bp-sS)-D-®m-h-ÿ-bn¬\n∂pw hne-bpsS Iq∏p-Ip-Ø-em-sW∂v ImWmw. AtXmsSm∏w<br />

1998 se \ne-hm-c-Øn¬\n-∂pw sXmgn-em-fn-I-fpsS Iqen 30 iX-am\w IqSn-bXpw tXm´w taJebnse<br />

]cm-P-b-Øn\p Imc-W-ambn tXm´w DS-a-Iƒ IcpXp-∂p.<br />

tXm´-hy-h-km-b-Øn¬ {]Xn-k‘n Dcp-≠p-Iq-Sp-∂p<br />

kwÿm-\sØ tXm´-hy-h-km-b-ta-J-e-bnse {]Xn-k‘n Ipd-®p-Im-e-ambn Dcp-≠p-Iq-Sn-s°m-≠n-cn-<br />

°p-I-bm-bn-cp-∂p. F∂m¬ s]s´-∂m-W-Xv cq£-am-b-Xv. DXv]m-Z-\- \n-e-hm-c-Øn¬ tIcfw Xan-gv\m-Snt\-°mƒ<br />

20 h¿jw ]n∂n-em-bn-cp-∂p. tIc-f-Ønse tXbn-e-tØm-´-ß-fpsS XmW DXv]m-Z-\-£-aX<br />

slIvS-dn\v 1900 Intem-{Km-an-\-Sp-Øm-bn-cp-∂-t∏mƒ Xan-gv\m-Sn-s‚Xv slIvS-dn\v 3000 Intem BWv.<br />

Ign 2 Zi-I-ß-fn¬ hnf-h¿≤-\hv shdpw 26 iX-am\w am{Xw Db¿∂-t∏mƒ-A-Xm-bXv 2 Zi-I-ßfn¬<br />

hnfh¿≤-\hv shdpw 26% am{Xw Db¿∂-t∏mƒ, (F∂p h®m¬ 1980-˛81 se slIvS-dn\v 1481 Intem<br />

F∂Xv 2000-˛2001˛¬ 1865 Intem Bb-Xv) CtX Ime-b-f-hn¬ Xan-gv\m-Sns‚ Dev]m-Z-\-£-aX 50 iXam\w<br />

Bbn Db¿∂p. AXm-bXv 2000 Intem/slIvS-dn¬ \n∂pw 3000 Intem Bbn Db¿∂p. ASnÿm\<br />

DXv]m-Z-\-Øns‚ Imcy-Øn-e-√m-sX -Xs∂ Dev]m-Z\w 500 Intembv°p apI-fn-se-Øn. BXy-<br />

¥nI ]cn-K-W-\-bn¬ Dev]m-Z-\ -h-f¿® Xangv\mSn-t‚Xv 1000 Intembpw tIc-f-Øn-s‚Xv 500 Intembpw<br />

BWv. tIc-f-Ønse tXbn-e-tØm-´-ß-fnse Irjn-°m-cy-ß-fpsS ta¬t\m´w hfsc tami-am-sW-∂mWv<br />

CXv sXfn-bn-°p-∂-Xv.<br />

129


1.5.6.2 temI-hym-]mc kwL-S-\-bpsS kzm[o\w<br />

temI-hym-]mc kwL-S-\-bpsS Irjnsb kw_-‘n® Icm-dn-s‚(-F.-H.-F.)-\n-b-{¥-W-Øn≥ Iogn¬<br />

tXbn-e-bpw(-Im-∏n-tbm-sSm-∏w)-sIm-≠p-h-c-s∏-´p. 2001 G{]n¬ 1 apX¬ tXbn-e-bpsS Cd-°p-a-Xn-bn¬<br />

G¿s∏-Sp-Øn-bn-cp∂ Af-hp-]-c-amb \nb-{¥-W-߃(-Iyp.-B¿.-F-kv.)-\o°w sNø-s∏-´p. tXbn-e-bpsS<br />

_u≠v Xmcn^v \nc°v 150 iX-am-\-am-Wv. AXns‚ AssπUv \nc-°v, 2002 am¿®v 1 apX¬ 100 iXam\w<br />

Db¿Øn. AXn-\p-apºv tXbn-e-bpsS Cd-°p-aXn Xmcn-^v, k¿®m¿÷v Dƒs∏sS 44.13 iX-am\hpw<br />

Intembv°v 2.30 cq]-bn¬ IqSp-X-ep-am-bn-cp-∂p. `£y-Ønse ambw tN¿°¬ XS-bp∂ \nbaw (]n.-<br />

F^v.-F.)-hy-h-ÿ-Iƒ Cd-°p-a-Xnbn¬ c≠p Xpd-ap-J-ß-fn¬ am{X-ambn HXp-°n; sIm¬°-Ø-bn-epw,<br />

sIm®n-bn-epw. CXp {ioe--bp-am-bp≈ kzX-{¥-hym-]m-c-°-cm-dn-s‚ (Free Trade Agreement)-A-Sn-ÿm-\-<br />

Øn-em-bn-cp∂p.<br />

1.5.6.3 sh√p-hn-fn-Ifpw Ah-k-c-ßfpw<br />

`qan-bpsS {]Ir-Xym-bp≈ Dev]m-Z-\-£-a-X Ip-dhv<br />

kwÿm-\sØ Im¿jn-I-˛-Im-em-h-ÿm-L-S-I-߃˛hn-ti-jn®pw, henb ag-ho-gvNbpw, ag-bpsS Aka-amb<br />

hnX-c-W-hpw, \o≠ DW-°p-Im-ehpw sNp-Ømb ae-s©-cn-hp-Ifpw kzm`m-hn-I-ambn tXbn-ebpsS<br />

DXv]m-Z-\-£-a-X-bpsS h¿≤-\-hn\v A\p-Iq-e-a-√. Ak-a-amb ag hogvN-bpw, hcƒ®bpw tXbn-es®-Sn-bp-sS(-Ip-‰n-s®-Sn-I-fp-sS)-ta¬<br />

Aan-X-amb kΩ¿±-amWv Gev]n-°p-∂-Xv. ag-ho-gvN-bpw, DW°pw<br />

Hcp-t]mse IoS-ß-fpsS B{I-a-W-Øn\v hgn-sbm-cp-°p-Ibpw, IoS-\n-b-{¥-W-apƒs∏-sS-bp≈ Dev]m-Z-<br />

\-s®-e-hp-Iƒ h¿≤n-∏n-°p-Ibpw sNøp-∂p. C{]-Imcw kl-P-amb Im¿jnI Imem-h-ÿm-L-S-I-߃<br />

sIm≠p-am{Xw DXv]m-Z-\-£-aXm h¿≤-\-hn-√m-bva-bv°pw-˛-DXv]m-Z-£-a-X-bnse aµ-K-Xn°pw icn-bmb<br />

hniZo-I-c-W-am-hp-∂n-√.<br />

sNSn-°n-S-bnse hnS-hns‚ A\p-]mXw<br />

tIc-f-Ønse tXbnes®Sn-Iƒ°n-S-bn-ep≈ hnS-hp-Iƒ GXm≠v 20 iX-am-\-Øn\pw 30 iX-am-\-<br />

Øn\pw CS-bv°m-Wv. C¥y-bn¬ G‰hpw IqSp-X¬ hnS-hp -Im-Wp-∂Xv tIc-f-Ønse tXm´-ß-fn-em-Wv.<br />

CXns‚ ^ew, asÆm-en-∏p- Iq-SmsX Xs∂, \o≠ hcƒ®-bpsS IqSp-X-epw (-sN-Sn-I-fpsS Ipd<br />

\n_n-VX)- Xp-S¿∂v {]Xn slIvS¿ hnf°pd-hp-am-Wv.<br />

{]mbw- sN∂ Ip‰n-s®-Sn-Iƒ<br />

tXbn-e-s®-Sn-Iƒ Ip‰n-bmbn H∂m-bn-tN¿∂v ]nSn-®p-\n¬°p∂ Ahÿ tXm´-߃°v hen-b-t\´w<br />

Xs∂-bm-Wv. tXbn-e-s®-Sn-bpsS DXv]m-Z-\-]-c-amb Bbp¿ssZ¿Lyw 5 Zi-I-Øn-\p- ta-emWv. tIc-f-<br />

Ønse tXbn-e-s®-Sn-Iƒ Bt]-£n-I-ambn t\m°n-bm¬ \s√m-cp- `m-Khpw 50 h¿j-Øn-\p-ta¬ {]mbap-≈-hbpw<br />

Dev]m-Z-\-£-a-Xm- Imew Ign--h-bp-am-Wv. DXv]m-Z-\-£-a-X-bpsS {]mbw- h-®p -t\m-°nbm¬<br />

tIcfw 73 iX-am-\hpw Xan-gv\mSv 42 iX-am-\hpw _wKmƒ 48 iX-am-\hpw A mw 32 iX-am-<br />

\hpw IS-∂n-cn-°p∂p F∂p ImWmw. {]mbm-[n-Iy-Øns‚ Imcy-Øn¬ IqSp-X¬ Zb-\o-b-am-bn-´p-≈Xv<br />

68 iX-am\w Irjn-bp≈ CSp°n Pn√-bn-emWv. G‰hpw henb tXm´-߃ D≈Xv Chn-sS-bm-Wv. Chn-<br />

SpsØ tXbn-e-s®-Sn-bpsS Dev]m-Z-\-£-aX 79 iX-am\w ]n∂n-´n-cn-°p-∂p. {]mbw -tX-bn-e-bpsS Imcy-<br />

Øn¬ hfsc \n¿Æm-b-I-hp-am-Wv. IqSp-X¬ hnf In´p-∂-Xnepw h¿≤n® hf-an-So-epw, a‰p ]cn-c-£-<br />

Iƒ°p≈ {]Xn-I-c-W-Øn-epw, imkv{Xob-amb ta¬t\m-´-Ønepw {]mbw Hcp LSIw Xs∂-bm-Wv.<br />

tImXn-am-‰¬({]q-Wnw-Kv), Ce-\p-≈¬, k¥p-en-X -h-f-{]-tbm-Kw, hf¿®-Iq-´m-\p≈ {]tbm-K-߃, CSth-f<br />

-\-S-]-Sn-Iƒ, (-]p-\-cp-÷o-h-\-Øn-\m-bp≈ tImXn-am-‰¬ t]mep-≈)-F-∂n-h-tbmSv 50 h¿j-Øn-e-<br />

[nIw {]mb-amb sNSn-Iƒ Imcy-ambn {]Xn-I-cn-°p-I-bn-√. Zo¿L-Ime ]p\-c-[n-hmk \S-]-Sn-I-fmb<br />

]p\¿\-So¬, ^mIvS-dn-I-fpsS \ho-I-c-Ww, sa®-s∏´ C‘-\(-hn-d-Iv)-Øns‚ hn\n-tbm-Kw, kutcm-¿÷wt]m-ep≈<br />

a‰p t{kmX- p-I-fpsS D]-tbm-Kw, F∂n-h-bn¬ Bh-iy-am-b{X apX¬apS-°ns\ BI¿jn-<br />

°p-hm≥, tXbn-e-hy-h-km-b-cwKw kPo-hhpw kº-∂hpw Bbn-cp∂ Ime-Øp-t]mepw Ign-n√ F∂Xv<br />

XnI®pw Zu¿`m-Ky-I-c-am-Wv. \_m¿Uns‚(\m-j-W¬ _mv t^m¿ A{Kn-°ƒ®¿ B‚ v dqd¬ Uh-e-<br />

]vsa‚ v) 24 tXbnetØm´ßsf Hcp "kmºnƒ' Bsb-SpØv \S-Ønb Hcp ]T-\-Øn¬\n∂pw hy‡-am-<br />

130


-Xv. 1973 apX-¬ 1983 hsc-bp≈ 10 h¿j-Øn-\p-≈n¬ samØw aqe-[-\-s®-e-hns‚ shdpw 2 iX-am\w<br />

am{Xta tXbn-e-bpsS ]p\¿\-So-en\p sNe-h-gn-°-s∏-´n-´p≈q F∂m-Wv. ]Icw tXbne -ssX-s®-Sn-Iƒ<br />

h®p-]n-Sn-∏n°pI XpS-ßnb Bh-iy-amb Imcy-ß-fn¬ IÆ-S-bv°p-I-tbm, \o´n- \o-´n-s°m-≠p-t]mhpItbm<br />

sNbvX-Xns‚ BsI ^e-amWv Ct∏mƒ {]I-S-am-bn-cn-°p∂ {]Xn-k-‘nsb Xo¿®-bmbpw aq¿—n-∏n-°p-<br />

∂-Xv.<br />

Dev]m-Z-\-s®-ehv h¿≤\<br />

Hcp \n›nX hnkvXr-Xn-bp≈ `qan-bn¬ tXbne Irjn sNøp-∂-Xn\p th≠n-h-cp∂ Dev]m-Z-\-s®ehv<br />

as‰√m kwÿm-\-ß-fn¬ ht®-‰hpw IqSp-X¬ tIc-f-Øn-em-Wv. ImcWw `mKn-I-ambn tXbne<br />

hyh-km-b-Øn¬ tIc-f-hp-ambn a’-cn-°p∂ a‰p kwÿm-\-ß-fn¬ D≈-Xn-t\-°mƒ sXmgn-em-fn-I-fpsS<br />

Iqen, Xmc-X-tay-\, IqSp-X-em-b-Xpw, `mKn-I-ambn Ipd Af-hn-ep≈ `qan-bn¬ \n∂p≈ Ipd<br />

DXv]m-Z-\-hp-amWv DXv]m-Z-\-s®-ehv IqSm≥ Imc-Ww.<br />

aqey-h¿≤-\bpw ]m°nwKpw<br />

tXbn-e-bpsS {]mY-anI kwkvI-c-W-hpw, hn]Wn Is≠-Ø-epw(-hn-‰-gn-°-epw)- DXv]m-Z-I\v Db¿∂hne<br />

e`y-am-Ip-∂-Xn¬ \n¿Æm-b-I-amb ]v hln-°p-∂p. "So BIvSnse' hyh-ÿ-Iƒ A\p-k-cn®v ]c-<br />

º-cmK-X-ambpw \nb-a-]-c-ambpw tXm´-ß-fn-ep-Xv]m-Zn-∏n-°-s∏-Sp∂ tXbne GXm\pw \n›nX tI{µ-ßfn¬<br />

h®v Imem-Imew teew sNbvXmWv. hnev°p-∂Xv sIm®n, tImb-º-Øq¿, IÆq¿ F∂n-h-bmWv<br />

tee tI{µ-߃. sXt° C¥y-bn¬ Dev]m-Zn-∏n-°-s∏-Sp∂ tXbne apgp-h≥ Cu tI{µ-ß-fn-eqsS samØambn<br />

hn‰p-t]m-Ip-∂p. tXbne I¿j-Icpw, (tXm-´ -D-S-a-ÿ-cpw) hyh-km-bn-Ifpw c≠q-Iq-´cpw ]s-Sp-<br />

°p∂ {]Xy-£-Øn¬ kpXm-cy-amb Hcp hn]-W\ hyh-kvY-bm-Wn-Xv. c≠p hn[-Øn-emWv tXbne D]-<br />

t`m-‡m-°-fn-se-Øp-∂Xv. eqkv So Bbpw ]mt°Pv So (40%) Bbpw. _m°n-ap-gp-h≥ hf-sc- Xm-W-h-cpam-\-ap≈<br />

hen-sbmcp P\-hn-`mKw D]-t`m-‡m-°fpw at‰-`mKw a≤y-h¿Øn hcp-am-\-°mcpw [\n-I-cpamWv<br />

D]-tbm-Kn-°p-∂-Xv. IqSp-X¬ hn]Wn e`n-°p-∂Xv eqkv Sobv°mWv (60 iX-am-\-w). F∂m¬ hne<br />

\n¿Æ-bn-°p-∂-Xn¬ ]mt°Pv SobmWv \n¿Æm-b-Iw. Imc-Ww, eqkv SobpsS Imcy-Øn¬ Ipd®p i‡-<br />

cm-b-h-cpsS(m<strong>on</strong>ops<strong>on</strong>ic)-\n-b-{¥Ww BWp ImWp-∂-Xv. Hc¿∞-Øn¬ c≠p `oa≥ Iº-\n-I-fm-Wp-<br />

≈-Xv. ]e-t∏mgpw tXbne hn]-W\w sNøp∂ CØcw Iº-\n-Iƒ°v DXv]m-Z-\Øn\v h¿≤n® Xmev]-<br />

cy-am-Wp-≈-Xv. ImcWw Ch¿°v kz¥-ambn tXbnetØm´-߃ D≠v. tXbne hyh-km-b-cw-KØv ]Ip-<br />

Xn-bn¬ IqSp-X¬(55 iX-am-\w)-hn-]-Wnbpw ]m°vUv aqey-h¿≤nX tXbn-e-bpsS hn]-Wnbpw \nb-{¥n-<br />

°p∂Xv Cu `oa-∑m-cm-Wv. D]-t`mIv-Xr -hn-ebpw DXv]m-Z-I\v e`n-°p∂ hnebpw XΩn-ep≈ A¥cw<br />

c≠p-hn]WnIƒ°n-S-bn¬ hfsc KWy-amWv 1 eqkvSo bpsS Imcy-Øn¬ D]-t`m-‡mhv 70% hne- sIm-<br />

Sp-°p∂p Fn¬ ]mt°PvUv aqey-h¿≤n-X -tX-bn-ebv°v 120%˛\pw 300% \pw CS-bv°p≈ hne-bmWv<br />

In´p-∂Xv. CXv tXbne Dev]m-Z-I\v e`n-°p∂ hne-tb-°mƒ IqSp-X-em-Wv.<br />

t\cn-´p≈ hn]Wn<br />

ASp-Ø-Im-esØ Hcp A\p-`hw Cu cwKØv hf-sc-Gsd shfn®w hnX-dp∂ H∂m-Wv. 2001 ep≠mb<br />

Hcp tImS-Xn-hn[n (Hcp C©-£≥) sbØp-S¿∂v h∂ A¥-cm-f-L´w hn\n-tbm-Kn®psIm≠p Ipd®v<br />

DXv]m-Z-I¿ t\cn´p hn]W\w \S-Øp∂ coXn Ah-ew-_n-°p-I-bp-≠m-bn. Cu k{º-Zmbw Nne hº≥<br />

tXm´-ap-S-a-Iƒ kz¥w {_m≠v \ma-ß-fn¬ 1960 hsc A\p-h¿Øn-®n-cp-∂-Xm-Wv. DZm: IÆ≥ tZh≥<br />

ln¬ s{]mUyqkv Iº\n enan-‰Uv Xs∂. Ch-cmWv D]-t`m-‡m-°ƒ \¬Ip∂ hne-bpsS hen-sbmcp<br />

]v Ic-ÿ-am-°p-∂-Xv. CXv kqNn-∏n-°p-∂Xv t\cn-´p≈ hn¬∏\ hcp-am\ h¿≤-\-hns\ hfsc klmbn-°p∂p<br />

F∂m-Wv. eqkvSo-bpsS hn]Wn hcp-am\w h¿≤n-∏n-°m≥ km≤y-X-bp≈ Hcp cwK-amWv.<br />

c≠m-a-Xmbn tXbne \nb-{¥-W -D-Ø-chv 1984 A\p-k-cn®v tXbn-e-bpsS hnev]\ tee -tI-{µ-ß-fneqsS<br />

am{Xta BImhq F∂-Xns‚ Hcp \ncm-I-cWw IqSn-bm-bn-cp∂p Cu t\cn-´p≈ hn]Wn .tee-hn-<br />

]Wn tee-Øn¬ ]s-Sp-°p∂ GXm\pw t]¿°p-am-{X-amWv KpW-I-c-am-bn-´p-≈-Xv. tXbn-e-\n-b-{¥W<br />

DØ-c-hv 1984 {]Im-c-ap≈ Cu tee-am¿°-‰n¬ hen-sbmcp kwJy hym]m-cn-Iƒ ]s-Sp-°mØ H∂mWv.<br />

131


KpW-\n-e-hmcw sa®-s∏-Sp-Øp-Ibpw ^mIvS-dn-Iƒ \ho-I-cn-°p-Ibpw sNøpI<br />

a‰p kwÿm-\-ß-fnse ÿnXn-bp-ambn Xmc-Xayw sNøp-tºmƒ, tIc-f-Ønse tXbn-e-bpsS KpW-<br />

\n-e-hmcw XmW-Xm-b-Xn-\m¬ tee-Øn¬ tIc-f-Øns‚ tXbn-e-bv°mWv G‰hpw Ipd hne-In-´p-<br />

∂Xv. tIc-f-Ønse Nne B[p-\nI ^mIvS-dn-Iƒ Ah-cpsS tXbne tee-°-®-h-S-Øn¬ hfsc IqSn-bhn-e-bv°mWv<br />

hn¬°p-∂-Xv. KpW-\n-e-hmc Db¿Øp∂Xp aqe-ap-≠m-Ip∂ t\´-hpw, ^mIvS-dn-bpsS B[p-<br />

\o-I-cn-°m≥ em`-Øns‚ \s√m-cp-`mKw apS-°p-∂-Xns‚ ^e-hp-am-Wn-Xns‚ ]n∂n¬ {]h¿Øn-°p-∂sX∂v<br />

ImWmw. ^mIvS-dn-I-fpsS AXym-¥m-[p-\o-I-cn-°-en¬ \n∂pw aq∂p-Im-cy-߃ {]Xo-£n-°mw.<br />

H∂v sabvUv Sobn¬ \n∂pw In´p∂ samØw BZmbw h¿≤n-∏n-°mw. G‰hpw B[p-\nI kmt-XnI<br />

hnZy-bp-]-tbm-Kn®p \n¿Ωm-W-®n-ehv Ipd-bv°mw, kmt-XnIhnZy-bn¬ \n∂pw ]c-am-h[n Dev]m-Z-\-<br />

tijn h¿≤n-∏n-°mw.<br />

{]mY-anI kwkvIc-Whpw aqey-h¿≤-\bpw<br />

h¿≤n-®p-h-cp∂ ISpØ am’cytØmSp-Iq-Snb B`y-¥c-hn-]-Wn-bpsS ]›m-Ø-e-Øn¬ aqey-h¿≤n-<br />

X- cq-]-ß-fn-ep≈ tXbn-e-Iƒ°p≈, ]m°‰v So, So _mKp-Iƒ, C≥ v So F∂n-ß-s\-bp≈ {]tXyIw<br />

Xo¿®-bp-≈Xpw CSw-In-´p-∂-Xp-amb hn]-Wn-bpsS km≤y-X-I-s≠-Øn-bn-´p≈ kml-N-cy-Øn¬ tIc-f-<br />

Ønse tXbn-e-bpsS {]mY-anI kwkvI-c-W-Øn\pw, aqey-h¿≤-Xbv°pw Bh-iy-amb X{¥-߃ \mw<br />

Bkq-{XWw sNtø-≠-Xm-Wv. GXm\pw ap≥\nc tXbne°º-\n-Iƒ CXn-\Iw Xs∂ GXm\pw aqeyh¿≤nX<br />

cq]-߃ DXv]mZn∏n®v B`y-¥c hn]-Wnbpw Ib-‰p-aXn hn]-Wnbpw Iø-S-°m≥ XpS-ßn-bn-cn-<br />

°p-∂p. GXm-bmepw Cu cwKØv Cd-ßn-s®-√p-hm\pw, Hcp {_m≥Uv hnI-kn-∏n-s®-Sp-°p-hm\pw th≠<br />

kmº-ØnI _m≤yX hfsc hep-Xm-Wv. Aßns\ sNøp-∂-Xn¬ \n∂pw Ah¿ ]n¥n-cn-°p∂ tXmXnep≈<br />

Nne-hp-Iƒ hy‡n-KX tXm´-߃°v hln-°m-\m-hn-√. AXn-\m¬ Hcp kwbp‡ kao-]\w A\pt]-£-WobamWv.<br />

hn]-Wnsb \nc-∏m-°m≥ CsXmcp D]m-b-am-sW∂v tXm∂p-∂p.<br />

kwL-S-\m-]-c-amb \nb-{¥-W-߃ tIc-f-Ønse tXbnetØm´ hyh-kmbw t\cn-Sp∂ Irjn-imkv{X-]-chpw,<br />

kmº-Øn-I-hp-amb {]iv\-߃°p ]pd-ta, \nc-h[n kwL-S-\m-]-c-amb \nb-{¥-W-߃<br />

IqSn AXn\p t\cn-tS-≠-Xm-bn-´p-≠v. \nIpXn Npa-Øp-∂-Xn-epw, kw`-cn-°p-∂-Xn-ep-ap≈ {]iv\-ß-fpw,<br />

hyh-kmbw ]p\xkwL-Sn-∏n-°p-tºmƒ D¬]-∂-Øns‚ sshhn-[y-h¬°-c-WsØ XS-bp-∂-Xmb `q\-<br />

b-ß-fpw, kwkvI-c-W-Øn-\m-h-iy-amb C‘-\-߃ In´p-hm-\p≈ _p≤n-ap-´p-I-fpw, tXm´-ß-fn-cn-°p∂<br />

`qan-bpsS ]mcn-ÿn-Xn-I-amb Zu¿_-ey-ßfpw, sXmgn-em-fn-I-fpsS A≤zm-\-Øn-s‚ ta¬t\m-´-hpw, AXns‚<br />

ta¬t\m´-Øns‚bpw A≤zm-\-Øns‚bpw Imcy£a-X-bpw, DXv]m-Z-\-hpw, sshZypXn- hn-X-c-Whpw,<br />

hmbv]m kuI-cy-ßfpw, hnti-jn®pw hmbv]-I-fpsS Nne \n¿±njvS hyh-ÿ-Ifpw, k¿°m-cns‚ \b-<br />

]-c-amb Xocp-am-\-ß-ƒ tXbne hyh-km-b-Øns‚ Zo¿L-Im-e-kp-ÿn-X-cXbpsS Imcy-Øn¬ hfsc<br />

\n¿Æm-b-I-c-am-sW-t∂m¿°-Ww) F∂o hnhn[ {]iv\-ßfpw tXbn-e-tØm´ hyh-km-b-ta-J-ebv°v<br />

t\cn-tS-≠-Xm-bn-´p-≠v.<br />

ho≠pw Ib-‰p-aXn sNøm-\p≈ Cd-°p-aXn \nbahpw C¥y≥ tXbne-bpsS hn]-Wn- \-jvShpw<br />

2000-˛¬ C¥y-bn¬ GI-tZiw 846 Zi-e£w Intem{Kmw tXbne DXv]m-Zn-∏n-°-s∏-Sp-Ibpw, GItZiw<br />

205 Zi-e£w Intem{Kmw Ib-‰p-aXn sNø-s∏-Sp-I-bpap-≠m-sb-nepw, A°m-eØv C¥y-bn¬<br />

Cd-°p-a-Xn-sN-ø-s∏-´Xv 13.4 Zi-e£w Intem tXbn-e-bm-bn-cp-∂p. CXns‚ icm-icn hne GI-tZiw<br />

Intembv°v 56 cq]-bm-bn-cp-∂-t∏mƒ, B`y-¥-c-hn-]-Wn-bn¬ hne 62 cq]bpw Ib-‰p-a-Xn-hn-]-Wn-bn¬ 92<br />

cq]-bp-am-bn-cp-∂p. F∂m¬ 2001¬ Cd-°p-aXn 16.6 Zi-e£w Intem Bbn Db¿∂p. Hcp bqWn‰ns‚<br />

hne Intembv°v 63 cq]bpw B`y-¥-c-hne 62 cq]bpw Ib-‰p-aXn hne 98 cq]-bn¬ Ipd®p IqSp-X-ep-ambn-cp-∂-t∏mƒ<br />

DXv]m-Z\w 854 Zi-e£w Intembpw Ib-‰p-aXn 180 Zi-e£w Intem-{Km-apambn Ipd-bp-<br />

Ibpw sNbvXp.<br />

Ct¥m-t\-jy, hnb-‰v\mw, sImdn-b, {ioe F∂n-hn-S-ß-fn¬ \n∂p-am-bn-cp∂p apJy-amb Cd-°p-a-<br />

Xn. Ct¥m-t\-jy≥ tXbn-e-bpsS Cd-°p-a-Xn-bm-Is´, 1/3 ¬ \n∂pw 1/2 Bbp-b¿∂p. {ioe≥ tXbne<br />

Cd-°p-aXn 1/3 ¬ \n∂pw 1/4 Bbn Ipd-p.-C-d-°p-aXn 2000 ¬ D¬]m-Z-\-Øns‚ 1.5% am{Xhpw Ib-‰paXn<br />

7% Bbncp∂p. 2001 -em-Is´, D¬]m-Z-\-Øns‚ 2% Cd-°p-a-Xnbpw Ib-‰pXn 8% Bbn-cp-∂p. AXn-<br />

\m¬ tXbn-e-bpsS hntZi Cd-°p-a-Xn-Iƒ {]Xy-£-Øn¬ B`y-¥-c-hn-]-Wn-bnse hnesb A{X {]Xn-<br />

132


Iq-e-am-bbn _m[n-°p∂p F∂p ]d-bm-\m-hn-√. Cd-°p-a-Xn-bpsS Af-hp-]-c-amb \nb-{¥-W-߃<br />

Iyq.B¿.-Fkv (QRS) \o°p-∂-Xn-\p -ap-ºp-Xs∂ tXbn-e-bpsS Cd-°p-aXn A\p-h-Zn-®n-cp∂p F∂p<br />

ImWmw. F∂m¬ AXm-Is´, Cd-°p-aXn sNbvX tXbne aqey-h¿≤-\bv°p tijw (shdpw do]m-°nw-<br />

Kn-\p≈ t]cm-bn-cp∂p AXv) ho≠pw Ib-‰pa-Xn- sNbvXv hntZ-i-\mWyw t\SpI F∂ e£y-tØm-sSbm-bn-cp∂p.<br />

F∂m¬ G‰hpw Ipd- -tXm-Xn-se-nepw aqey-h¿≤\ \S-Øm-sX-bp≈ Ib-‰p-aXn sNbvXv<br />

hntZ-i-\mWyw t\SpI F∂-e-£y-tØm-sS-bm-bn-cp-∂p. F∂m¬ G‰hpw Ipd--tXm-Xn-se-nepw aqeyh¿≤-\-\-S-Øm-sX-bp≈<br />

Ib-‰p-aXn sNbvXv hntZ-i-\mWyw t\SpI F∂- e-£ytØm-sS-bm-bn-cp∂p.<br />

F∂m¬ G‰hpw Ipd--tXm-Xn-se-nepw aqey-h¿≤\ \S-Øm-sX-bp≈ Ib-‰p-a-Xn, apºv ]d<br />

A\p-Iq-e- hy-h-ÿsb Zpcp-]-tbmKs∏-Sp-Øn-s°m-≠v, Nne -hy-h-kmb Xm¬]-cy-°m¿ \S-Øn-h-cp-∂p-<br />

≠v. Ah¿ a‰p-cm-Py-ß-fn¬ \n∂pw Xcw-XmW tXbne Cd-°p-aXn sNbvXv AXns\ ""aqey-h¿≤\''<br />

bv°ptijw hntZ-i-ß-fn-te°v Ib-‰p-aXn sNbvX-t∏mƒ kw`-hn-®-Xv, C¥y≥ tXbn-ebv°v ]c-º-cm-K-<br />

X-ambn e`n-®p-sIm-≠n-cp∂ hn]-Wn-bn¬ CXx]cy-¥-ap-≠m-bn-cp∂ bi pw hn]-Wn-{]m-]y-Xbpw \jvSam-Ip-I-bm-bn-cp-∂p,<br />

CXns‚ tZmj^-ßfpw {]mXn-Iq-ey-ßfpw Zznap-J-am-Wv. H∂m-a-Xm-bn, C¥y≥ tXbne<br />

hyh-km-b-Øn\v an®w hcp∂ tXbne Nne-h-gn-°m≥ hcp∂ hºn® _p≤n-ap´v. c≠m-a-Xm-bn, Cd-°paXn<br />

sNø-s∏´ Xcw XmW tXbne Ip∂p -Iq-Sp-∂-Xns‚ ^e-ambn C¥y-bn¬ tXbn-e-bpsS hn]Wn<br />

F∂-t∂-°p-am-bp≈ \jvS-hpw, hfsc t¢i-߃ kln®v s\Sp-\m-fmbn t\Sn-sb-Sp-Ø-h-bm-bn-cp-∂p<br />

C¥y≥ tXbn-e-bpsS Cu hntZ-i -hn-]- -Wn-Iƒ. Cu khn-ti-j-km-l-N-cy-Øn¬ Hcp {][m-\-Imcyw<br />

IΩnj≥ F√m-h-cp-tSbpw {i≤-bn¬ sIm≠p-h-cm≥ B{K-ln-°p-∂p. AXm-bXv A¥-cm-jv{S-hn-]-Wnbn¬<br />

Ct¥m-t\-jy≥ tXbn-e-bpsS 1/4 `mK-amWv teeØn\p hnt[-b-am-hp-∂-Xv. C¥y-bpsS 1/3 `mKhpw<br />

tee-Øn-eqsS hn‰-gn-bp-∂p. F∂m¬ Ct¥m-t\-jy≥ tXbn-e-bpsS KpW-\n-e-hmcw C¥y≥ tXbn-e-bptS-Xn-t\-°mƒ<br />

tami-am-bn-cp∂p F∂-XmWv kXyw. AXp-am-{X-a√, C¥y≥ tXbnebpsS Ib-‰p-aXn<br />

{Ita-W- IqSn sIm≠n-cn-°p-I-bp-am-Wv. (Kp-W-\n-e-hmcw sa®-sa-n¬ IqSnbpw)<br />

1.5 6.4 bYm¿∞-{]-iv\hpw, t\cn-Sm-\p≈ X{¥-ßfpw {]iv\w<br />

tIc-f-Ønse tXbn-e-hy-h-km-b-Øns‚ BsI-°qSn DcpØncnp-h-cp∂ Nn{Xw ImWn-°p-∂Xv,<br />

sXt° -C-¥y-bn¬ G‰hpw IqSp-X¬ D¬]m-Z-\-s®ehv D≈Xv tIc-f-Øn-em-sW-∂pw, XmW -D¬]m-Z-\-<br />

£-a-Xbpw, XmW -h-cp-am-\-hpw, Ipd- -\n-t£-]hpw, XΩn¬ ]c-kv]cw sI´p-]n-W-p-In-S°p∂<br />

Hcp-Zq-jn-X-h-e-b-Øn-emWv Cu hyh-km-b-Øns‚ ÿnXn-bp-sa-∂m-Wv. tXbn-e-tXm´ hyh-km-b-Øn\v<br />

B`y-¥-c -hn-]-Wn-bnepw, A¥-mcm-jv{S -hn-]-Wn-bnepw a’-cn-°m≥ tijn-bn-√m-Ø-Xn\p Imc-Ww, Hcp<br />

hiØv kl-P-am-b -XmW D¬]m-Z-\-£-a-Xbpw, ]mcn-ÿn-Xn-I-ambn Zp¿∫-e-amb t{kmX- ns‚ ASn-<br />

Ø-d-bpw, adp-h-i-Øv, D¬]m-Z-\-s®-e-hns‚ B[n-Iy-Øn\pw hne-bn-Sn-hn\pw CS-bn¬ InS-∂p -\-´w-Xn-cnbp-∂-Xns‚<br />

^e-am-bn-´p≈ hcp-am-\-°p-d-hp-am-Wv.<br />

tXm´-ap-S-a-I-fn¬ Gdn-b-`m-Khpw tIc-f -kw-ÿm-\-Øn-\p-]p-d-Øp-≈-h-cm-Wv. tImf-\n- `-c-W-Im-eØv<br />

ta¬°nS Iº-\n-I-fm-bn-cp-∂-hcpw, ]n∂oSv C¥y≥ Iº-\n-I-fmbn ]pdØv cPn-ÿ sNbvX-h-bp-amWv<br />

F∂Xv Hcp {][m\ hkvXp-X-bm-Wv. Ch-bpsS ASn-ÿm-\-]-c-amb kwL-S-\m-cq-]hpw DS-a-ÿ-Xm-am-<br />

XrII-fp-sa√mw Xs∂, {]Xn-k-‘n-bp-≠m-Ip∂ kµ¿`-ß-fn¬ kwÿm-\-k¿°m-cn\v CS-s]-Sp-hm≥<br />

Ign-bmØ Xcw {]Xn-_-‘-߃ D≈-Xpw, {]iv\-]-cn-lm-c-Øn\v am¿§-߃ ImWp-hm-\p≈ kwÿm-<br />

\Øns‚ A[n-Im-cm-h-Im-i-߃°v ]cnanXnI-fp-≈Xpw {it≤-b-am-Wv. AXn-\m¬ Ct∏m-gsØ {]Xnk‘n<br />

]cn-l-cn-°m≥ CS-s]-Sp-tºmƒ Cu ]cn-an-Xn-Iƒ {]Xn-_-‘-ß-fm-Ip-∂p. F∂m¬ AtX kabw<br />

{]Xn-k-‘n-bn¬ kwPm-X-am-Ip∂ tZmj-^-e-ß-fp-tSbpw _m≤y-X-I-fp-sSbpw F√m `mchpw kwÿm\<br />

k¿°m-cns‚ Npa-en-emWv hogp-∂-Xv.<br />

X{¥-߃<br />

Ct∏mƒ h∂p- tN¿∂n-cn-°p∂ AKm-[-amb {]Xn-k-‘-bn¬ \n∂pw tIc-f-Ønse hyh-km-bsØ<br />

Ic- I-b-‰-W-sa-n¬ Xo¿®-bmbpw Zo¿L-Im-em-Sn-ÿm-\-Ønepw {lkz-Im-em-Sn-ÿm-\-Øn-epw, c≠p-hn-<br />

[-Øn-epap≈ Hcp kwtbm-PnX X{¥-amWv Bhn-jvI-cn®p \S-∏n-em-t°-≠-Xv. G‰hpw ASn-b-¥n-c-ambn<br />

ssIs°m-t≈≠ \S-]Sn tXm´w sXmgn-em-fn-Iƒ°v Zpcn-Xm-izmkw \evIp-hm-\m-bn-cn-°-Ww. AXn\v<br />

tI{µ-˛-kw-ÿm\ k¿°m-cp-Iƒ DS-\Sn Bh-iy-amb klmbw \evI-Ww. CS-°me \S-]Sn apX¬<br />

133


Zo¿L-Ime \S-]-Sn-hsc tI{µo-I-cn-t°-≠Xv hn]-Wn-bpsS ]cn-jvIc-W-Øn-\m-Wv. CXn-eqsS Dd∏p hcptØ≠<br />

c≠p-Im-cy-߃-˛-D-]-t`m-‡r-hn-e-bpsS IqSp-X¬ ]v DXv]m-Z-I¿°v e`y-am-°p-I-bpw, DXv]m-Z-<br />

\-£-aX h¿≤n-∏n-°m≥ ]p\¿\-Soepw ]p\-c-[n-hm-khpw sNøpI F∂-XpamWv. kwÿm-\sØ tXbne<br />

tXm´ hyh-km-bsØ as‰mcp (A\y) kmº-ØnI {]h¿Ø\ taJ-e-bm-tbm, AXns‚ ]p\:c[n-hm-k-<br />

Øn\v Nne-hn-Sp-∂Xv Hcp Zp¿hy-b-am-tbm, Hcp {]tXyI `qhn-\n-tbmK am¿§-amtbm ho£n-°p-∂Xv icnbm-bn-cn-°p-I-bn√<br />

F∂v IΩn-j\v t_m≤y-am-bn-´p-≠v. Cu taJebnse {]iv\w Hcp kmaq-ln-I-˛-]m-cnÿn-XnI<br />

_m≤y-X-bmbn k¿°mcpw _‘-s∏-´-hcpw ImW-Ww. ImcWw Hcp henb hn`mKw sXmgnem-fn-I-fp-sS-bpw,<br />

Ahsc B{i-bn®p D]-Po-h\w \S-Øp∂ C∂sØ Xe-ap-d-bn¬s]´ bphm-°-fDw<br />

Ip´n-Ifpw AS-ßnb Hcp henb P\-hn-`m-K-Øns‚ Poh¬kp-c-£-bpsS {]iv\-am-Wn-Xv. Cu tXm´-߃<br />

Bcw-`n-°p-hm-\pw, \ne-\n-dp-Øm\pw ITn-\-{]-bXv\w \S-Øn-bXv Ch-cpsS ]nXm-a-l-∑m-cm-Wv. Ahsc<br />

Zmcn-{Zy-Øn-te°pw Zpcn-X-Øn-te°pw X≈n-hn-Sm≥ ]mSn-√. IqSmsX Atß-b‰w {]Xn-I-c-W-£-a-X-bp-<br />

≈Xpw ]mcn-ÿnXn-I-ambn Zu¿_-ey-߃ D≈-Xp-amb kml-Ncyw \ne-\n-ev°p∂ tXbn-e-tØm´ {]tZi-ß-fpsS<br />

]cn-c-£-bv°p Bh-iy-amb \S-]-Sn-Ifpw ASn-b-¥n-c-ambn kzoI-cn-t°-≠-Xm-Wv.<br />

1.5.7.4. ip]m¿i-Iƒ<br />

1. ASn-b-¥n-c-ambn sNtø-≠-Xv, tXm´w sXmgn-em-fn-I-ƒ°pw B{in-X¿°pw ZpcnXmizmk-Øn-\mbn<br />

kºq¿Æ-{Km-aoW tdmkvKm¿ tbmP-\m-]-cn-]m-Sn-bp-ambn _‘-s∏-´, `£yw t\cn-´p-\-evIpI F∂-<br />

XmWv. AXns‚ Hcp `mKw sXmgn-em-fn-I-fpsS Iqen-bn¬ {Iao-I-cn-°m-hp-∂-XmWv. AXp-t]m-se-Xs∂<br />

`qan ]cn-jvI-cWw \S-Øn-bpw, aÆpw Pehpw kwc-£n-®p-sIm≠v CS-bp≈ ÿe-ß-fn-se√mw ]p\¿\-<br />

So¬ \S-Øp∂Xn\pw tXm´-ß-fpsS ]p\-c-[n-hmkw \S-Øp-∂-Xn\pw ASn-b-¥nc \S-]-Sn-Iƒ ssIs°m-<br />

≈-Ww.<br />

2. tXm´w DS-a-Iƒ°v, hmWn-Py -_m-p-I-fn¬ \n-∂p-ap-≈-Xpƒs∏-sS, kmº-Øn-I -ÿm-]-\-ß-fnepw<br />

GP≥kn-I-fnepw \n∂v ISm-izmk \S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-°-Ww. Ah-sc-Sp-Øn-´p≈ {lkz-Im-e-hm-bv]-Iƒ<br />

aoUnbw Ime-am-bpw, Zo¿L-Ime hmbv]-I-fpsS AS-hp-Imew \o´n-s°m-Sp-°p-hm\pw \S-]-Sn-Iƒ<br />

kzoI-cn-°p-I.<br />

3. tXm´-ap-S-a-Iƒ°v \¬Ip-∂-Xmb CØ-c-ap≈ ISm-izmk klm-b-߃ tXm´w sXmgn-em-fn-<br />

Iƒ°v DS-a-Iƒ \evIm-\p≈ _m≤y-X-I-fmb Iqen-bpw, s{]mhn-U‚ v ^≠pw a‰p-\n-b-am-\p-kr-Xamb<br />

Ah-Im-i-ß-fpw, B\p-Iq-ey-ßfpw sImSp-Øp-Xo¿°p-∂-Xn-\mbn hn\n-tbm-Kn-°-s∏-Sp∂p F∂v<br />

Dd-∏p-h-cp-Ø-Ww. DS-a-Iƒ°v ISm-izmk klm-b-߃°v A\p-aXn \evIp∂ kmº-ØnI ÿm]-\-<br />

߃°v k¿°m¿ th≠ Dd-∏p-Iƒ \evtI-≠-Xp-am-Wv.<br />

4. tXbn-e-tØm-´-ß-fpsS hcp-am\w h¿≤n-∏n-°p∂ Imcy-Øn¬, hnt\m-Z-k-©m-c-apƒs∏-sS-bp≈<br />

taJ-e-I-fnse km≤y-X-IƒIqSn hn\n-tbm-Kn®psIm≠v tXbn-e-bpsS hcp-am-\-°p-dhp \nI-Øp-hm≥<br />

]cn-{i-an-t°-≠-Xm-Wv. tXbn-e-bpsS DXv]m-Z\sØ A]-I-S-s∏-Sp-Øp∂ coXn-bn¬ `qansb a‰m-h-iy߃°v<br />

sImSp-°p-I-tbm, sXmgn-em-fn-Isf ]ncn-®p-hn-Sp-Itbm sNømsX Cu taJ-e-bn¬ sXmgn¬ km≤y-<br />

X-I-fpw, sXmgn¬ kpc£bpw hcp-am\ h¿≤-\hpw e`y-am-°-W-sa∂ e£y-tØm-sS-bmWv IΩn-j≥<br />

Cu \n¿t±-i-ß-fn-eqsS ip]m¿i-Iƒ sNøp-∂-Xv.<br />

5. tXm´w sXmgn-em-fn-Iƒ°v sImSp-Øp- Xo¿t°-≠-Xmb _m≤y-X-Iƒ \nd-th-‰p-hm≥ Xøm-dp≈<br />

tXm´-ß-fpsS ]p\-c-[n-hm-k-Øn-\pw, ]pXn-b-sN-Sn-Iƒ \Sp-∂-Xn-\pw, apX¬ap-S-°m≥ k∂-≤-X-bp≈<br />

tXm´-ap-S-a-Iƒ°v \nIp-Xn-bn-f-hpw, hmbv] hoSm≥ kmh-Im-ihpw A\p-h-Zn-°p-hm≥ k¿°m¿ \S-]-Sn-<br />

Iƒ kzoI-cn-°-Ww.<br />

6. tXbn-e-bpsS hne-bn¬ Ipd-s®-nepw bp‡n-k-l-amb h¿≤-\-hp-≠m-Ipw -hsc 1984˛se So<br />

I¨t{Smƒ Hm¿U¿ {]Im-c-ap≈ \S-]-Sn-Iƒ ]p\-cm-cw-`n-t°-≠-Xm-Wv. Cu \nbaw ]cn-jvI-cn-°p-Ibpw,<br />

th≠n-h-cp-∂-]£w \ndp-Ø-em-°p-Ibpw sNtø-≠-Xm-Wv. ImcWw DXv]m-Z-I¿°v Ah-cpsS DXv]-<br />

∂-߃ em`-I-c-amb GsXmcp am¿§-Øn-eq-sSbpw hnev°p-hm\pw Aßns\ D]-t`m-‡r-hn-e-bpsS Hcp<br />

\√ ]v Ah¿°v e`n-°p-hm-\p-ap≈ kzmX-{¥y-ap-≠m-h-Ww. tXbne hn]-Wn-bn¬ GXm\pw ]mt°-<br />

Pnw-Kv, sª‚nwKv Iº-\n-°m¿°v ta¬ssI ]pe¿Øm≥ Ign-bp∂ kml-Ncyw \ne-\n¬°p-tºmƒ<br />

tXbne hym]m-cn-Iƒ°mWv F√m {]tbm-P-\hpw e`n-°p-∂Xv, A√msX DXv]m-Z-I¿°v A√. ]mt°-<br />

134


PnwKvIm¿°pw sª‚nw-Kp-Im¿°pw hnesb \bn-{¥n-°m≥ Ign-bp∂ ]cnX:ÿnXn-bn¬ hn]-Wn-bnse<br />

eqkv So hn`m-K-°msc AXv hfsc {]Xn-Iq-e-ambn _m[n-°p-∂-Xm-Wv.<br />

7. tXbne D¬]m-Z-I¿°v, {]tXy-In®pw sNdnb hn`m-K-Øn¬ s]Sp-∂-h¿°v, sNdp-InS hym]m-cn-Ifn-eq-sS-bpw,<br />

s{]mhn-j≥tÃm¿ DS-a-ÿ-cn-eq-sSbpw t\cn´v D]-t`m-‡m-°ƒ°v hnevIp-hm\pw Ahsc<br />

klm-bn-°p∂ kwcw-`-߃ Gs‰-Sp-°p-∂-Xn¬ kmº-Øn-I-ambpw ÿm]-\-ß-fn¬Iq-Snbpw t{]m’ml\w<br />

\evIm≥ \S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-°-Ww.<br />

8. ASp-Ø-Im-e-Øv, tXbn-e-bpsS hne-bpsS Imcy-Øn¬, hn]-Wn-bn¬ D≠m-Ip∂ Nm©m-´-ßsf<br />

\nb-{¥n-°m≥ Hcp k{º-Zmbw tI{µ-k¿°m¿ aptºm-´p-sIm-≠p-h-∂n-´p-≈Xv Cu IΩn-js‚ {i≤bn¬<br />

s]´n-´p-≠v.<br />

9. ASp-Ø-Im-e-Ømbn tXbn-e-bpsS Cd-°p-aXn h¿≤n-®n-´p-≈-Xn¬ IqSp-Xepw ho≠pw Ib‰n Abbv°-W-sa-∂p≈<br />

e£yw h®n-´p-≈-XmWv F∂v hy‡-am-Wv. AØcw "do FIvkvt]m¿´v' hntZi tXbne<br />

hn]-Wnsb ITn-\-ambn _m[n°pw F∂pw, AXm-I-s´, cmjv{S-Øns‚ Nne-hn¬ GXm\pw \n£n]vX<br />

hym]m-c-Xm-ev]-cy-ß-sf-bmWv klm-bn-°p-∂-sX-∂pw, A√msX AXv Dev]m-Z-I¿°v KpW-I-c-a√<br />

F∂p-ap≈ hkvXp-X-Iƒ ]cn-K-Wn-®p-sIm-≠v, doF-Ivkvt]m¿´n-\p≈ hyhÿ Zpcp-]-tbm-K-s∏-Sp-<br />

Øp∂ Ah-ÿbv°v AdpXn hcp-Øm-\m-h-iy-amb \S-]SnIƒ ssIs°m-≈-W-sa∂v IΩn-j≥<br />

ip]m¿i sNøp-∂p. Irjnsb kw_-‘n-®p≈ Icm¿ (AOA) A\p-k-cn-®p≈ Cd-°p-a-Xn-bpsS Af-hp-<br />

]-c-amb \nb-{¥-W-߃ \o°nb kml-N-cy-Øn¬ Cd-°p-a-Xn-bpsS Imcy-Øn¬ bmsXmcp \nb-{¥-<br />

Whpw km≤y-a-√. F∂m¬ Xmcn^v CuSm-°p∂ hyÿ-Iƒ D]-tbm-Kn-®p-sIm-≠vv tXbne DXv]m-Z-<br />

I¿°v kmº-Øn-I-ambn \jvS-ap-≠m-°p∂ AØcw Cd-°p-a-Xn-bpsS ta¬ ^e-{]-amb \nb-{¥Ww<br />

G¿s∏-Sp-tØ-≠-Xm-Wv. AXn-\m¬ ho≠pw Ib-‰p-aXn sNøm-\p≈ k∂-≤-X-tbmsS hºn® Cd-°paXn<br />

sNøp-tºmƒ tXbn-e-bpsS aqey-h¿≤\ Hcn-°epw C-d°p-aXn Xmcn-^ns‚tbm As√-n¬<br />

AssπUv Xmcn^v \nc-°n-t‚tbm Af-hn¬ \n∂pw H´pw Xs∂ Ipd-bm≥ ]mSn√ F∂v I¿i-\-<br />

abn \njvI¿jn-°p∂ hyh-ÿ-Iƒ tI{µ k¿°m¿ G¿s∏-SptØ-≠-Xm-Wv. as‰mcp \S-]Sn \n¿t±in-°p∂-Xv,<br />

Ib-‰p-aXn sNø-s∏-Sp-∂-Xmb tXbn-e-bpsS KpW-\n-e-hmcw sa®-s∏-´-Xm-bn-cn-°-W-sa-∂pw,<br />

AXv C¥y≥ tXbn-e-bpsS KpW-\n-e-hm-c-tØmSv InS-]n-Sn-°p-∂-Xp-am-bn-cn-°-W-sa∂pw k¿°m¿ \n¿∫-<br />

‘n-°-W-sa∂v BWv. CXp-Iq-Sm-sX, KpW-\n-e-hmcw \n¿Æ-bn-°p-∂-Xv, Ct∏mƒ \S-°p-∂-Xp-t]mse<br />

IÃwkv A[n-Ir-X¿ ]cn-tim-[n-°p-∂-Xn-\p-]-Icw, AXn-\p≈ A[n-Imcw So t_m¿Unse DtZym-K-ÿ-<br />

∑m¿°v \evIp-I-bmWv th≠-Xv. Imc-Ww, tXbn-e-sb-t∏m-ep≈ hfsc thKw KpW-\n-e-hm-c-Øn¬ ]e-<br />

Im-c-W-ß-fmepw am‰w hcp-∂-Xmb Hcp¬]-∂-Øns‚ ta∑ \n¿Æ-bn-°p-hm≥ IÃwkvImtc-°mƒ IqSp-<br />

X¬ A\p-`-h-k-º-∂cpw k÷cpw So t_m¿Uv DtZym-K-ÿ-∑m-cm-Wv. hntZi \mW-b-ti-J-c-Øn¬ hfsc-tbsd<br />

apt∂m-´p-t]m-bn-´p≈ Hcp cmjv{S-Øn\v C{]-Im-c-ap-≠m-Ip∂ hntZ-i-\m-Wb kºm-Zy-Øn¬<br />

D≠m-Im-hp∂ \n mcamb \jvSw Xmßp-hm≥ Ign-bp-∂-tX-bp-≈p.<br />

10. tIc-f- k¿°m¿ So t_m¿Upw [\-Im-cy-ÿm-]-\-ß-fp-am-bn, hnti-jn®pw "\_m¿Up'ambpw<br />

HØp-tN¿∂p-sIm≠v Hcp ]p\-c-[n-hmk dnthmƒhnwKv ^≠v cq]o-I-cn-°m≥ ap≥ssI FSp-°-Ww.<br />

^≠v cq]o-I-cn-®m¬ AXv Xo¿®-bmbpw sXmgn-em-fn-I-f-psS Zpcn-Xm-izm-k-Øn-\pw, tXbne ^mIvS-dn-IfpsS<br />

\ho-I-c-W-Øn-\pw, tXbn-e-tØm-´-ß-sf ]p\-c-[n-h-kn-∏n-°p∂-Xn\pw Bh-iy-amb Zo¿L-<br />

ImemSnÿm-\-Øn-ep≈ hmbv]-I-ƒ Cu cwKØv e`y-am-°m≥ Ign-bp-∂Xpw X∑qew Hcp hiØv AXv<br />

{]Xy-£-ambpw ]tcm-£-ambpw DXv]m-Z-\-£-aX h¿≤n-∏n-°p-∂-Xn-\pw, tXbn-e-s®-Sn-Iƒ "{]q¨' sNøpI<br />

t]mep≈ Irjn-im-kv{X-]-c-amb \S-]-Sn-Iƒ sa®-s∏-Sp-Øp-∂-Xn-\pw, Aßns\ tXbn-e-s®-Sn-°q-´-߃<br />

IqSn-b-tXm-Xn¬ hnf-X∂v {]Xn-I-cn-°p-∂-Xn\pw CS-bm-°p-∂-XmWv. adp-h-i-Øv, KpW-\n-e-hmcw Db¿Øp-<br />

∂-Xn\pw Ign-bp-∂-Xm-Wv. KpW-\n-e-hm-c-Øns‚ Imcyw hfsc {]m[m-\y-a¿ln-°p-∂p. ImcWw tXbnebv°v<br />

IqSp-X¬ hne e`y-am-°m≥ \ΩpsS kwÿm-\Øv kwkvI-cn-°-s∏-Sp∂ tXbne KpW-\n-e-hmc-Øn¬<br />

hfsc apt∂m-´p-t]m-tI-≠-Xm-bn-´p-≠v. d_¿ t_m¿Uns‚ Imcy-Øn-se-∂-t]mse tXbn-e-bpsS<br />

ta¬ Npa-Øp∂ FIvsskknt‚bpw a‰p Xocp-h-I-fp-tSbpw Hcp `mKw \o°n h®v, tI{µ k¿°m-cn\v<br />

Cu ]p\-c-[n-hmk ^≠ns\ i‡-am-°p-hm≥ hn\n-tbm-Kn-°m-hp-∂-Xm-Wv. kwÿm\ k¿°m¿ \evIp-<br />

∂-Xmb \nIpXn Bizmk \S-]-Sn-Iƒ tXbn-e-s®-Sn-I-fpsS ]p\c-[n-hm-k-hpw, ]p\¿\-So¬ {]h¿Ø-\-<br />

ß-fp-ambn _‘n-∏n-bv°p∂Xmbm¬ AsXmcp henb {]tNm-Z-\-am-bn-cn-°p-∂-Xm-Wv. hnhn[ `q˛-Pe<br />

]cn-]m-e\ amt\-Pvsa‚p-I-f-psS Iogn¬ e`y-am-Ip∂ [\-k-lm-b-ß-fpw, k¿°m-cns‚ h\- kw-c-£-W-<br />

135


Øn-\p≈ klm-bhpw IqSn Hcp-an®v "]qƒ' sNøp-∂Xpw Cu ^≠ns‚ t{kmX- ns\ t{]m’m-ln-∏n-<br />

°p-∂-XmWv.<br />

11. tXbn-e-tØm-´-ßsf hymh-km-bn-I-tam, Im¿jn-Itam Bb kwcw-`-ambn Icp-Xm-hp-∂-Xm-<br />

Wv. Ct∏m-gm-sW-n-¬ Cu c≠n¬ \n∂p-ap≈ ]cn-K-W-\-Iƒ e`n®p hcp-∂p-≠v. CXn-s\-sbmcp Im¿jnI<br />

kwcw-`-ambn ]cn-K-Wn-°-bm-sW-n¬ (b-Ym¿∞-Øn¬ Im¿jn-I-kw-cw-`-am-sW-nepw A≤zm-\n-°p∂<br />

sXmgn-em-fn-I-fpsS tkh\w hn]p-e-ambn CXns‚ {]h¿Ø-\-߃ kwL-Sn-∏n-°p-hm≥ hn\n-tbm-Kn-°p-<br />

Ibpw sNøp-∂p-≠v) tXbn-e-tØm´ Irjn hfw, sshZypXn F∂o C≥]p-´p-I-fpsS ImcyØn¬ Cf-hp-<br />

Iƒ°v A¿l-X-s∏-´-Xm-Wv. IqSmsX Irjn°v Npa-Øp∂ sehn-tbm-Sp-Iq-Snb hmbv]m kuI-cy-ßfpw<br />

e`n-t°-≠-Xm-Wv. AX-√, hyh-km-b-am-bn-´mWv ]cn-K-Wn-°-s∏-Sp-∂-sX-n¬ hyh-km-b-߃°v Npa-<br />

Øp∂ \nIp-Xn-Iƒ Xo¿®-bmbpw \oXo-I-cn-°-Ø-°-XmWv. Ct∏mgpw Hcp {][m-\- hn-tZi\mWy kºm-<br />

Z-I≥ F∂ \ne-bn¬ tXbn-e-tØm-´-߃°v, hntZ-i-\m-Wbw t\Sn-s°m-Sp-°p∂ kwcw-`-߃°v e`yam-°p∂<br />

F√m klm-b-߃°pw A¿l-X-bp-≈-Xmbn ]cn-K-Wn-°-W-sa∂v IΩn-j≥ ip]m¿i sNøp-<br />

∂p.<br />

12. Im¿jnI BZm-b-\n-IpXn Imºu≠v sNøp∂ \S-]Sn F{Xbpw thKw \S-∏n-em-t°-≠-<br />

Xm-Wv. CXp-aq-ew, Hcp-h-iØv \nIpXn kw_-‘-amb {]iv\-ßfpw \qem-am-e-Ifpw t\tc B°p-hm-<br />

\pw, adp-h-iØv DXv]m-Z-\-£-a-Xbpw hcp-am-\hpw h¿≤n-∏n-°p-hm\pw CXv Hcp {]tNm-Z-\hpw Bbn-<br />

Øo-cp-∂-Xm-Wv. IqSmsX Cu Imºu≠v sNøp∂ \nIp-Xnsb BZmbw IW-°m-°p-tºmƒ (\n-IpXn<br />

\n›-bn-°p-tºmƒ) as‰mcp Nne-hn-\-ambn `qan-bpsS ]m´ hy-h-ÿ-bnse \n›nX ]m´w/hmSI C\w<br />

F∂-t]mse IW-°m-°m-hp-∂-Xp-am-Wv.<br />

13. tI{µ kwÿm\ k¿°m-cp-I-fpw, {]mtZ-inI kz-bw-`-c-W-ÿm-]-\-ßfpw F√mw tXbn-etØm´<br />

hyh-kmbkwcw-`-I-cpsS taJ-e-bnse \nIpXn hyh-ÿ-tbbpw \nIpXn Npa-Ø-en-t\bpw Hcn-<br />

°¬IqSn hne-bn-cp-tØ-≠-Xm-Wv. \nIpXn hyh-ÿ-bpw, AXns‚ \n¿t±-i-ß-fpw, ]ncn-s®-Sp-°epw Cu<br />

taJ-e-bnse \nt£-]-Øn\v t{]c-Ihpw kuI-cyhpw \evIp∂ Xc-Øn-ep-≈-h-bm-bn-cn-°-Ww. ImcWw<br />

Cu taJe \nt£] kwcw-`-߃°mbn hf-sc-tbsd Zmln-°p-I-bm-Wn-t∏mƒ.<br />

14. ASn-ÿm-\-]-c-amb Nne hkvXp-X-Iƒ Cu taJ-ebv°v A`napJoI-cn-t°-≠-Xm-bn-´p-≠v.<br />

Ah-bn¬ H∂mWv tXbn-e-tØm-´-ß-fpsS DXv]m-Z-\-£-a-X-bpsS h¿≤-\hv hfsc kmh-Im-i-am-Wv<br />

F∂Xv. DXv]m-Z-\-£-aX Db¿Øm-\p≈ ({l-kz-˛-Zo¿L-Im-e) \S-]-Sn-I-tfm-Sp≈ sNSn-I-fpsS {]Xn-I-c-<br />

Whpw tami-am-Wv. AXn\v {][m\ Imc-W-ß-fn¬ H∂v tXbn-e-s®-Sn-I-fn¬ henb iX-am-\hpw (2/3<br />

`mK-hpw) DXv]m-Z-\-£-a-Xm-Imew ]n∂n-´-h-bm-sW-∂Xv Xs∂-bm-Wv. Cu DXv]m-Z-\-£-a-X-bnse Ipdhns\<br />

hy‡amb ]cn-t{]-£y-Øn¬ t\m°n-°m-tW-≠-Xp-≠v. h¿Ø-am-\-Im-esØ {]Xn-k-‘n-bm-Is´,<br />

A\p-Zn\w aq¿—n®p hcn-I-bp-am-Wv. {]iv\-]-cn-lm-c-Øn\v kpÿn-c-amb \S-]-Sn-I-ƒ kzoI-cn-°-Wsa-n¬<br />

ÿnXn-K-Xn-Iƒ hy‡-ambn A]-{K-Yn-°p-I-bpw, A]-{K-Y-\-Øn\v hkvXp-\n-jvS-amb ImgvN-<br />

∏mSpw th≠-Xp-≠v. sXmgn-em-fn-I-f-psS A≤zm-\-Øns‚ DXv]m-Z-\-£-a-Xbpw tXbn-e-bpsS DXv]m-Z-\-<br />

£-a-Xbpw XΩn¬ _‘-s∏-SpØn Iqen h¿≤n-∏n-°p-∂Xpw {]mtbm-Kn-I-ambn bmsXmcp sa®hpw D≠m-<br />

°m≥ t]mIp-∂n√, ImcWw CXn-t\m-sSm∏w Xs∂ hnf-bpsS \nc-°n¬ Bim-ky-amb h¿≤-\hp<br />

D≠m-ImØ ]£w bmsXmcp t\´hpw D≠m-Ip-∂-X-√. `qan-bpsS DXv]m-Z-\-£-aX h¿≤n-∏n-°p-∂-Xnepw,<br />

amt\-Pvsa‚ v Imcy-£-a-am-°p-∂-Xn-epw, sXmgn¬s®ehp Ipd-bv°p-∂-Xnepw {i≤-tI-{µo-I-cn-®psIm≠v<br />

F√m-hcpw ]c-kv]cw tbmPn®v DØ-c-hm-Zn-Xz-ßfpw _m≤y-X-Ifpw Gs‰-SpØv {]h¿Øn-°-<br />

Ww. A√msX kwÿm-\sØ tXbn-e-tØm´ hyh-kmb kwcw-`-Øn\v Zo¿L-Im-e -kp-ÿn-cX ssIhcn-°m-\m-hn-√.<br />

Cu e£yw ssIh-cn-°m≥ F√m-h-cp-sSbpw Hcp ka-hmbw Bh-iy-am-b-Xn-\m¬ Cu<br />

taJ-e-bnse sXmgn-emfn {]Xn-\n-[n-I-tfbpw tXm´w DS-a-I-tfbpw F√mw Hcp-an®v Hcp taibv°v Np‰pw<br />

Ccp∂v N¿®-sN-øp-hm-\p≈ Ah-k-c-sam-cp-°m≥ IΩn-j≥ kwÿm\ k¿°m-cn-t\mSv ip]m¿i sNøp-<br />

∂p.<br />

136


Im∏n<br />

1.5.7.0 Im∏nbpw kwÿm-\-Øns‚ kºZvhyh-ÿbpw<br />

C¥y-bnse Irjn : temIsØ samØw, Im∏n-bpXv]m-Z-\-Øn-s‚bpw Ib-‰p-a-Xn-bp-sSbpw 4% BWv<br />

C¥y \n¿∆-ln-°p-∂Xv. C¥y-bnse Im∏n-bpsS DXv]m-Z\w 2000-˛2001-˛¬ 301 Bbncw SÆm-bn-cp-∂p.<br />

AXn¬ 2/3 `mKw tdm_-Ãbpw 1/3 Ad-_n-°bpw Bbn-cp-∂p. Ign A©p h¿j-Øn-\n-S-bn¬ (1995˛96<br />

to 2000-˛2001 hsc) DXv]m-Z\w 1/3 IqSn h¿≤n®v 223 Bbncw SÆn¬\n∂pw 301 Bbncw SÆm-bn. Ad-<br />

_n° F∂-bn\w Im∏n 104 Bbncw SÆn-seØn \n›-e-ambn \n∂-t∏mƒ A°m-e-a-{Xbpw tdm_-ÃbpsS<br />

DXv]m-Z\w GI-tZiw 60% Db¿∂v 120 Bbncw SÆn¬ \n∂pw 197 Bbncw SÆm-bn. B`y-¥c<br />

hn]-Wn-bnepw A¥m-cmjv{S hn]-Wn-bnepw (Htc ka-bw) 1/4 apX¬ 1/3 hsc {]oanbw hne tdm_-Ãtb-°mƒ<br />

t\Sp-hm≥ Ad-_nbv°bv°v Ign-p. ImcWw Ad-_n° t\cn-´p≈ D]-tbm-K-Øn\p sIm≈mhp-∂-XmWv.<br />

F∂m¬ tdm_-Ãsb a‰p Nne km[-\- -ß-fp-ambn sª≥Uv sNbvXv, kwkvI-cn-®v, aqeyh¿≤\<br />

\S-Ønbtijw "C≥ v' Im∏n-bm-bn-´mWv IqSp-Xepw D]-tbm-Kn-®p-h-cp-∂-Xv. C¥y-bn¬<br />

tdm_Ã Im∏n-bpsS Gdn-b-`mKw Ib-‰-paXn sNø-s∏-Sp-∂p. Ad-_nbv°bv°v IqSp-Xepw B`y-¥c D]-<br />

t`m-K-Øn-\m-bn-´mWv hn\n-tbm-Kn-°p-∂-Xv. 2000-˛2001 h¿jw C¥y 247 Bbncw S¨ Im∏n-bmWv (1377<br />

tImSn cq]-bv°v) Ib-‰p-aXn sNbvX-Xv. CXv 2001-˛2002-˛¬ 209 Bbncw SÆmbn Ipdp Fnepw (1033<br />

tImSn cq]-bv°v) Ct∏mgpw Im∏n Hcp {][m\ hntZ-i-\m-Wb kºm-Z-I-\mb Ib-‰p-aXn DXv]-∂-ambn<br />

XpS-cp-∂p.<br />

tIc-f-Øns‚ ]v<br />

cmPysØ BsI Im∏n-bp-Xv]m-Z-\-Øn¬ tIc-f-Øns‚ ]v GI-tZiw 1/4 BWv. AXm-bXv 2000-<br />

˛2001-˛¬ 71 Bbncw S¨ BWv tIc-f-Øns‚ DXv]m-Z-\w. 2000˛-2001-˛¬ GI-tZiw 84,000 slIvS¿<br />

ÿe-Øm-bn-cp∂p Im∏n-°r-jn. tIc-f-Ønse DXv]m-Z-\-Øns‚ 80% Dw hb-\mSv Pn√-bn-em-Wv. tijn-<br />

®-Xn¬ IqSp-Xepw CSp°n Pn√-bn-em-Wv. Im∏n-Ir-jn-bpsS BsI hnkvXrXnbpsS 95% hpw tdm_-<br />

Ãbm-Wv. kwÿm-\sØ samØw Im∏n DXv]m-Z-\-Øns‚ 94% e`y-am-°p-∂Xv ChnsS \n∂m-Wv. Im∏nbpsS<br />

DXv]m-Z-\-Øn¬ tIcfw hen-sbmcp IpXn-®p-I-b‰w Xs∂ \S-Øp-I-bp-≠m-bn. {]mXn-`m-kn-I-amb<br />

Cu h¿≤-\-hns‚ tXmXv t\m°n-bm¬ 1990-˛1991-˛se slIvS-sdm-∂n\v 278 Intem{Kmw F∂-Xn¬ \n∂pw<br />

2000-˛2001se 833 Intem/slIvS-dmbn Db¿∂-t∏mƒ tIc-fhpw I¿Æm-S-Ihpw XΩn¬ DXv]m-Z-\-Øn-ep-<br />

≠m-bn-cp∂ hnShv 1/2˛¬ \n∂pw 1/4 Bbn Npcp-ßp-I-bp-≠m-bn.<br />

Im∏n, tIc-f-Øn¬, sNdp-InS I¿j-I-cpsS hnf<br />

tIc-f-Øn¬ Im∏n apJy-ambpw sNdp-InS Irjn-°m-cpsS Hcp hnf-bm-Wv. 1990-˛91se IW-°-\p-kcn®v<br />

GI-tZiw 93% I¿j-Icpw sNdp-In-S-°m-cmWv (76,400 sNdnb Im∏n-Irjn-ÿ-e-߃ BWp-≈-Xv).<br />

BsI Im∏n Irjn-bpsS (68,3000 slIvS-dn¬) 89%hpw sNdp-In-S-°m¿ Xs∂. Ah-cpsS ssIhiw icmicn<br />

2 slIvStdm AXn≥ Xmsgtbm D≈ `qantb D≈q. GI-tZiw 134 Im∏n-tØm-´-ß-fpsS BsI<br />

icm-icn hnkvXrXn 55 slIvS-dm-Wv. CXn¬ G‰hpw Ipd- -hn-kvXrXn 20 slIvS-dpw. Ch-sb√mw<br />

IqSn-bm¬ samØw hnkvXrXn BsI Im∏n Irjn-bpsS 115 iX-am\w BWv. GXm-bmepw 1990-˛91 se<br />

Cu ÿnXn-bn¬ \n∂pw ]n∂oSv bmsXmcp am‰hpw hcm≥ C-Sbn-√.<br />

Im∏n-bpsS Ib-‰p-aXn<br />

1990 IfpsS c≠mw ]Ip-Xn-bn¬ Dev]m-Z-\-Øns‚ 77% apX¬ 84% hsc \mw Im∏n Ib-‰p-aXn<br />

sNbvXn-cp-∂p. Im∏n Ib-‰p-a-Xnsb hfsc Gsd B{i-bn®p \nev°p∂ Hcp hnf-bm-Wv. AXp-sIm≠v<br />

AXns‚ h¿Ø-am\˛`mhn hne-Iƒ A¥m-cm-jv{S -hn-]-Wn-bnse Nm©m-´-߃°v hnt[-b-am-Wv. Unam‚ns‚bpw<br />

kssπ-bp-tS-bpw, hnti-jn®pw kssπ-bpsS Imcy-Øn¬ CXv {]I-S-am-Wv.<br />

137


1.5.7.1 hne-Ø-I¿®bpw Im∏n-bpsS kº-ZvL-S-\-bnse {]Xn-k-‘nbpw<br />

Im∏n-bpsS B`y-¥-c-hne 1990-˛91se Intembv°v 27.85 cq]-bn¬\n∂pw IpXn®pI-bdn Intembv°v<br />

79.79 cq]-bmbn. ]n∂oSv AXv 1997-˛98˛¬ F°m-e-tØbpw Db¿∂ \ne-hm-c-amb 95.37 cq]-bm-bn. F∂m¬<br />

1998-˛\p-tijw \nc-¥-c-ambn hne-X-I-cp-Ibpw Intembv°v shdpw 10.25 cq] hsc-bm-bn. ]n∂oSv<br />

2001˛2002˛¬ FØp-tºm-tg°pw AXv 49.93 cq]-bv°-Sp-sØØn \n∂p. Im∏n-bpsS hne-Ø-I¿®<br />

tIc-fsØ Zpcn-X-Øn-em-°n. Ft∏mgpw tdm_-Ã-bpsS hne-bm-bn-cp∂p Ad-_n-°-tb-°mfpw 20%\pw<br />

25% CS-bn¬, XmWp-t]m-b-Xv. CXp-aqew Zqc-hym-]-I-amb sISp-Xn-Iƒ°nSbmbn. tIc-f-Ønse Im∏n<br />

Irjn°m¿°v 1999 In´nb hne Intem-bv°v 59.91 cq]-bm-bn-cp-∂Xv {ItaW XmWv XmWv 2001-˛¬ 28.54<br />

cq]-bpw, AsX XpS¿∂v 20002˛s‚ BZy-]-Ip-Xn-bn¬ shdpw 26.36 cq]/Intem/Bbn.<br />

C¥y≥ Im∏n-bpsS C{X Zmcp-W-amb hne-Ø-I¿®bv°v apJy-Im-c-W-ambn FSpØpIm´p-∂-Xv,<br />

Cu Ime-L-´-Øn¬ temI-sa-ºmSpw D≠mb hne-Øm-gvN-bm-Wv. CXn-\p-Im-c-W-am-I-s´, Im∏n Ib-‰p-a-<br />

Xnsb IqSp-X¬ B{i-bn®p Ign-bp∂ Dev]-∂-am-b-Xm-Wv. Im∏n-bpsS temI-hne (Other Milds), 1997˛se<br />

G‰hpw Db¿∂ hne-bmb ]u≠n\v 1.85 bp.-F-kv. tUmf-dm-bn-cp-∂-Xv, 2002 Bb-s∏-tg°pw shdpw 0.62<br />

bp.-F-kv.tUmf-dm-bn. tdm_-Ã-bpsS hne GI-tZiw 0.82 bp,-F-kv.-tUm-f-dmbn-cp∂p (1996-˛98) Ime-Øv)<br />

2001 BIp-tºm-tg°pw Ahn-iz-k-\o-b-amb \ne-bn¬ XmWv shdpw 0.28 bp.Fkv. tUmf-dm-bn-Øo¿∂p.<br />

temI-hn-]-Wn-bn¬ hne -Xm-gm-\p≈ ImcWw H∂m-a-Xmbn Im∏n-bpsS Dev]m-Z-\-Øn-ep-≠mb BtKmf-Xe<br />

h¿≤-\-hm-bn-cp-∂p. Dev]m-Z\w 1997-˛98-˛se GI-tZiw 96 Zi-e£w Nm°n¬ \n∂pw (5.8 Zie£w<br />

S¨ ˛ Nm°v H∂n¬ 60 Intem F∂ IW-°n¬) 1999-˛2000-˛¬ 115 Zi-e£w Nm°mbn (6.5 Zie£w<br />

S¨) Db-cp-I-bp-≠m-bn. G‰hpw FSp-Øp-Im-t´≠ Hcp hkvXp-X-bmWv \mep-h¿jsØ Npcpßnb<br />

Ime-b-f-hn¬ hnb‰v\mw Im∏n-bpsS hn]-Wn-bn¬ Hcp apJy-i-‡n-bmbn hf¿∂p h∂-Xm-Wv.<br />

hnb-‰v\m-ans‚ Im∏n Dev]m-Z\w 1997-˛98-˛se 6.7 Zi-e£w Nm°n¬ \n∂pw 2000-˛2001-˛¬ X14.8 Zie£w<br />

Nm°mbn A`q-X-]q¿∆w Db¿∂p. temIsØ Im∏n Dev]m-Z-\-Øns‚ 11.5% hpw Iø-S-°n-s°m≠v<br />

hnb‰v\mw, sXm´-SpØ {]Xn-tbm-Kn-bmb sImfw-_nb (10.5 Zi-e£w Nm°v) sb ]n∂n-em-°n. (F-∂men-t∏mgpw<br />

temIsØ samØw Im∏n Dev]m-Z-\-Øns‚ 26% Dev]m-Zn-∏n-®p-sIm≠v {_ko¬ kz¥w<br />

H∂mw ÿm\w \ne-\n-dpØn hcp∂p) temIhn]-Wn-bn¬ Im∏n-bpsS hne-°p-d-hn\v hgn-sX-fn-®Xv 1996-<br />

˛97 sXm´v 1997-˛98 hsc-bp≈ ImesØ {_ko-ens‚ Im∏n-bp-ev]m-Z-\-Ønse Ipd-hm-bn-cp-∂p. (27.6 Zie£w<br />

Nm°n¬ \n∂pw AXv 1997-˛98-˛¬ 22.7 Zi-e£w Nm°mbn Ipd-p). F∂m¬ temI hn]Wnbn¬<br />

Im∏n-bpsS hne 1998 \ptijw IpØs\ CSn-bm≥ Imc-Ww, {_ko-ens‚ h¿≤n® Dev]m-Z-\-Øn-te-<br />

°p≈ Xncn-®p-t]m-°mWv F∂p ImWmw. (1997-˛98-˛¬ 22.7 Zi-e£w ˛Nm°m-bn Ipdp) F∂m¬<br />

1997˛98˛¬ 22.7 Zi-e£w Nm°m-bn-cp-∂Xv 1998-˛99-˛¬ 36.6 Zi-e£w Nm°m-bn. F∂m¬ C¥y≥ Im∏n<br />

temI-hn-]-Wn-bn¬ Hcp apJy-]-m-fn-b-s√-nepw Bt]-£n-I-ambn sNdnb Hcp ]v AXn-\p-≠v. samØw<br />

temI Im∏n-bp-Xv]m-Z-\-Øns‚ 4% C¥y-bn-ep-ev]m-Zn-∏n-°-s∏-Sp-∂p. C¥y Ib-‰p-a-Xnsb `mcn® tXmXn¬<br />

B{ibn°p-∂-Xp-sIm≠vv (C-¥y-bp-ev]m-Zn-∏n-°p∂ samØw Im∏n-bpsS 4/5 `mK-Øns‚ 75% hpw Ib-‰paXn<br />

sNø-s∏-Sp-I-bm-Wv) A¥m-cm-jv{S-hn-]-Wnbv°v Iog-S-tß-≠-Xm-bn-´m-Wn-cn-°p-∂-Xv.<br />

1.5.7.2. Irjnsb kw_-‘n® (<strong>WTO</strong>) Icm-dns‚ (AOAbpsS) kzm[o\w Im∏n-bn¬<br />

<strong>WTO</strong>bpsS Irjn-sb-kw-_-‘n® (AOA) hyh-ÿ-Iƒ tXbne, Few F∂o tXm´-hn-f-I-tfm-sSm∏w<br />

Im∏n-sbbpw Dƒs∏-Sp-Øn-bn-´p-≠v, Cd-°p-a-Xn-bpsS Af-hp-]-c-amb \nb-{¥-W-߃ (QRS)2001 G{]n¬<br />

apX¬ FSp-Øp-I-f-bp-I-bp-≠mbn. At∏mƒ Im∏n Cd-°p-a-Xn-ta-ep≈ Xmcn^v 2002 am¿®v apX¬ 100%<br />

Bbn h¿≤n-∏n-®p. ]n.-F-^v.-G.-am-\-Z-WvU-߃ Cd-°p-a-Xn-bn¬ Ct∏mƒ Npa-Ø-s∏-Sp-∂p-ap-≠v.<br />

1.5.7.3 sh√n-hn-fn-I-fpw, Ah-k-c-ßfpw<br />

kwbp‡ kzm[o\w : tIc-f-Øn¬ Dev]m-Zn-∏n-°-s∏-Sp∂ Im∏n-bpsS GXm≠v apgp-h≥ `mKhpw<br />

tdm_-Ãm-bm-Wv, AXn-te-dnb ]pw Ib-‰p-a-Xn- sN-ø-s∏-Sp-Ibpw sNøp-∂p. AXn-\m¬ tIc-f-Øns‚<br />

Im∏n-Ir-jnbpw hyhkm-bhpw temI-hn-]-Wn-bpsS Nne hyh-ÿbv°v Iog-S-tß-≠-Xmb ÿnXn-bm-<br />

Wp-≈-Xv. Im∏n-bpsS BtKm-f-X-e-Øn-ep-≠mb hne-Ø-I¿®-bpsS \mS-Io-b-amb Ac-t߉w Xo¿Øpw<br />

{]XnIq-e-ambn _m[n® GI D¬]-∂hpw Im∏n-bmbncp∂p. 1998˛2002 ImesØ hf-sc -D-b¿∂ hnebn¬\n∂pw<br />

2/3 `mKw Ipdhv h∂Xv Im∏n DXv]m-Z-I¿°v I\Ø Xncn-®-Sn-bmbn. _lp-`q-cn-]£w<br />

138


Im∏n-Ir-jn-°mcpw sNdp-In-S-°m-cm-Wv. EXp-t`-Z-a-\p-k-cn®v Imem-Im-e-ap-≠m-Ip∂p Imem-hÿm hyXnbm-\-ßfpw<br />

(]q-hcpw apºv s]øp-∂-Xmb ag hnfsb \n¿Æ-mb-I-amb Af-hn¬ kzm[o-\n-°p-∂p), Im∏n<br />

Irjn {]tZ-i-ß-fnse ASn-ÿm\ t{kmX- p-I-fpsS _e-lo-\-Xbpw F√mw Im∏n-Ir-jn-°m-cpsS D]-<br />

Po-h\ kpc-£sb IS-∂m-{I-an-®Xp aqew, hne XI¿®- sIm-≠-p≠mb IjvS-∏m-Sp-Iƒ I¿j-I-Po-hn-<br />

XsØ IqSp-X¬ Zpcn-X-]q¿Æ-am-°p-I-bm-Wp-≠m-b-Xv.<br />

CS-hn-f-bmb Ipcp-ap-f-Ins‚ Irjn-\miw<br />

Xß-fpsS D]-Po-h\ am¿§w Hs´ms° kpÿn-c-am-°p-hm\pw hcp-am\w Db¿Øp-hm\pw sNdp-InS<br />

Im∏n-Ir-jn-°m¿ Ah-cpsS ]°-ep≈ `qan-bpsS hn`-h-tijn ]c-am-h[n hn\n-tbm-Kn-°m≥ {iaw \S-<br />

Øn-t\m-°n. Ch¿ ae-s©-cn-hp-I-fn¬ Im∏n-Ir-jn-sN-øp-I-bpw, Xmgvhc-I-fpsS ASn-`m-K-߃ \nIØn<br />

AhnSw s\¬h-b-ep-I-fm°n -am-‰n. hb-\m-´n¬ ]cs° a[p-c-\m-cß (orange) Irjn sNbvXp-sh-nepw<br />

AhnsS kn{Skv/ssk_m°v F∂ tcmKw -_m-[n-°p-Ibpw sNbvXp. (CXv c≠pw ]c-kv]-c]q-c-I-amb<br />

Im¿jnI X{¥-am-bn-cp-∂p). F∂m¬ as‰m-cp-Iq´w Im∏n-Ir-jn-°m-cm-hs´, Xmgvhmc-ß-fpsS ASn-bnep≈<br />

`q{]-tZ-i-ØmsI IapIpw (a-‰p-Nn-e¿) Gehpw Irjn-sN-bvXp. Hcp ImeØv Zo¿L-Im-e-hn-f-bmb<br />

IapIv t\c-tØ-Xs∂ Irjn-sN-øm-Xn-cp-∂n-S-ß-fn¬ hmgbpw Irjn-sN-bvXn-cp-∂p. Ch-bn¬ \n∂pw In´nb<br />

hcp-am-\-߃ Im∏n-Ir-jn-°m-cpsS kmº-ØnI ÿnXn-bn¬ KWy-amb klm-b-am-bn-cp-∂p. F∂m¬<br />

Zu¿`m-Ky-I-c-sa-∂p-]-d-b-s´, Ipcp-ap-f-Ins\ _m[n® "{ZpX-hm´w' F∂ (ss^-t‰m-kv tXmd thcp Nob¬)<br />

tcmK-Øns‚ B{I-aWw km¿∆-{Xn-I-am-b-Xpw, X∑qew Dev]m-Z\w Ipd--Xpw, Ipcp-ap-f-Ins‚ hne-<br />

Ø-I¿®bv°v A\p-_-‘-am-b) Aßns\ Im∏n-bpsS hne XI¿∂Xpw Irjn-°m-cpsS kmº-ØnI<br />

t¢isØ Xzcn-X-s∏-Sp-Øp-I-bp-≠m-bn. Ipcp-ap-f-Ins‚ hne 2000 ¬ Intembv°v 190 cq]-bm-bn-cp-∂Xv<br />

2002˛¬ 70 cq]-bmbn t\¿]-Ip-Xn-bnepw XmWXv Im∏n-Ir-jn-°m-cpsS hcp-am-\sØ Im¿s∂Sp-°p-Ibpw<br />

sNbvXp. Im∏n-bpsS Cu hne-bn-Sn-hn\v GXm≠v ka-Im-en-I-ambn Xs∂ kwkv°-cn® ]m°ns‚ hnebn-ep-≠mb<br />

Iq∏p-Ip-ج (1990˛¬ Intembv°v 104 cq]-bm-bn-cp-∂Xv 2002 Bb-t∏m-tg°pw shdpw 34<br />

cq]-bm-b-Xv) Im∏n-Ir-jn-°m-cpsS ZpxÿnXn IqSp-X¬ cq£-am-°n. CXn-\p-]p-d-ta, the-°q-en-bpƒs∏sS,<br />

Irjn-s®e-hns‚ h¿≤-\bpw (Im-∏n-bp-Xv]m-Z-\-Øn¬ CXv hfsc KWy-am-bn-cp-∂p)-˛-A-Xm-bXv Im∏n-<br />

°pcp ]dn-bv°p-∂-Xn-\p-≈-Iq-en-bpƒs∏-sS, Dev]m-Z-Ønse hºn-®-Ip-dhpw IqSnbpw Bb-t∏mƒ kwÿm-<br />

\sØ Im∏n-Ir-jn-°m-cpsS hcp-am\w BsI ]ngn-s-Sp-°-s∏-SpIbmWp-≠m-b-Xv.<br />

Im∏n-bpsS Unam‚ v<br />

tXbn-e-bn¬ \n∂pw hyXy-kvX-ambn Im∏n-bpsS s]mXp-hn-ep≈ D]-t`mKw C¥y-bnse sX°≥<br />

kwÿm-\-ß-fn¬ am{X-am-bn, hnti-jn®pw I¿Æm-S-I-bnepw, Xan-gv\m-´n-epw HXpßn \nev°p-I-bm-Wv.<br />

Hcp ]t£, Im∏n-bpsS B`y-¥-c-amb Unam‚ v sX°≥ kwÿm-\-ß-fnse P\kwJybpsS h¿≤-\-hnt‚bpw,<br />

hcp-am-\-Øn-t‚bpw hS-°≥ kw-ÿm-\-ß-fpsS \K-chXv°-c-WØn-t‚bpw A\p-]m-X-Øn-s\mØv<br />

Db¿∂p-h-cm-hp-∂-Xm-Wv. C≥ v Im∏n-sb-t]m-ep≈ aqey-h¿≤nX cq]-߃°v C¥y-≥ hn]-Wn-bn¬<br />

CXn-\Iw Xs∂ ]nSn®p \n¬°m≥ Ign-n-´p-≠v. Im∏n-bpsS Unam‚ v hym]-I-am-°m≥ as‰mcp km≤y-<br />

X-bmWv t‰m^n t]mse Im∏n ASn-ÿm-\-L-S-I-am-bn-´p≈ IqSp-X¬ DXv]-∂-߃ I≠p-]n-Sn-°pI<br />

F∂-Xv. I¿tΩm-∑p-J-amb t{]m’m-l-\ \-b-߃ Cu hgn°v Xncn-m¬ Im∏n-bpsS D]-t`mKw h¿≤n-<br />

∏n-°m≥ {]tbm-P-\-I-c-am-hp-∂-Xm-Wv.<br />

X{¥-߃<br />

1.5.7.4. Unam‚pw kssπbpw (B-h-iyhpw e`y-X-bpw) XΩn-ep≈ hnShv \nI-ج<br />

C¥ybntebpw tIc-f-Øn-tebpw Im∏n-tØm-´ -ta-J-e-bn¬ Db-cp∂ ASn-ÿm-\-]-c-amb sh√phnfn<br />

Aan-tXm-Xv]m-Z\w Fßns\ ssIImcyw sNømw F∂-Xm-Wv. c≠p-Im-cy-߃ ]cn-K-Wn®v AXnsem∂v,<br />

COm-\p-k-cWw Xnc-s-Sp-°m-hp-∂-Xm-Wv. H∂v, Im∏n-bpsS DXv]m-Z\w Ipd-bv°p-I-bm-Wv.<br />

c≠v, Im∏n-bpsS Unam‚ v hn]p-eo-I-cn-°p-I-bm-Wv. C∂sØ kml-N-cy-Øn¬, ASn-b-¥n-c-ambn hfw,<br />

IoS-\m-in-\n-Iƒ XpS-ßnb C≥]p-´p-Iƒ ]c-am-h[n Ipd-®p-sIm-t≠m, Irjn-im-kv{X-]-c-amb amt\-Pvsa‚ v<br />

\S-]Sn kzoI-cnt®m Dev]m-Z\w Ipd-bv°p-hm≥ km≤y-am-sb∂p hcn-I-bn-√. AXn-\p-ap-]-cn-bmbn A{]-<br />

139


Im-c-ap≈ Im¿jnI CS-s]-S-ep-Iƒ hnf-bpsS `mhn Dev]m-Z-\-Øn¬ A]-Xv°-c-amb kzm[o\w sNep-<br />

Øp-I-bpw, XpS¿∂p-≠m-Im-hp∂ AXns‚ Zqjy-^-e-ß-fn¬ \n∂pw tamN\w t\Sm≥ I\-Ø- hne<br />

sImSp-t°-≠-Xmbpw h∂p IqSm-bvI-bn-√. Hcp Zo¿L-Im-e-hnf F∂ \ne-bn¬, s]mSp-∂-\-th, Irjn<br />

ÿe-Øns‚ hnkvXrXn Ipd-bv°p-hm\pw Ign-bp-∂-X√. At∏mƒ ]ns∂ B`y-¥c D]-t`mKw h¿≤n-<br />

∏n-°p-Ibpw A¥m-cm-jv{S-hn-]-Wn-bn¬ h¿≤n® ]m-fnØw hln-°p-∂-Xn-eq-sS, Ib-‰p-aXn h¿≤n-∏n-<br />

°p-Ibpw sNøp-Itb Ic-Wo-b-am-bn-´p-≈q. ]c-º-cm-K-X-ambn Im∏n D]-t`mKw \S-Øp∂ taJ-e-I-fn¬<br />

hne-Ip-d®p \evIp-I-bpw, ]mc-º-tcy-Xc {]tZ-i-ß-fn¬ Im∏nbv°v t{]m’m-l-\-Ic-amb \S-]-Sn-Iƒ<br />

Bhn-jvI-cn-°p-I-bp-amWv th≠-Xv. Im∏n-bpsS hne ]c-am-h[n Xmgm-hp-∂{X FØnbncn-°p∂ ÿnXnbn¬<br />

C\n XpS¿∂p hne-Xm-gp-sa-∂p≈ D¬I-WvTbv°v ÿm\-an-√. Ib-‰p-a-Xn-bpsS Xpd-bn¬IqSn C\n<br />

hne-Ip-d-bv°p-∂-Xv, cmPysØ Im∏n-bpsS DXv]m-Z\w kpÿn-c-am-°p-∂-Xn\v H´pw klm-b-I-am-Ip-sa∂v<br />

tXm∂p-∂n-√. tIc-f-Øn¬ Dev]m-Zn-∏n-°p∂ Im∏n-bpsS knwl-`m-Khpw tdm_-Ã-bm-Wv. AXv C≥ v<br />

Im∏n°v kZr-iy-amb a‰p ]e Dev]-∂-ß-fpw, sª‚nwKv \SØn \n¿Ωn-°p-hm-\p≈ hgn-Iƒ ImW-<br />

Ww. AXn-\-\p-tbm-Py-amb t{]m’m-l\ bXv\-߃ \S-Øn-bm¬ temI-hn-]-Wn-bn-te-bv°p≈ Ib-‰paXn<br />

hn]p-e-am-°p-hm≥ km≤y-X-Iƒ D≠m-Ip-∂-Xm-Wv.<br />

Im∏n-tØm-´-ß-fpsS samØw hcp-am-\w sa®-s∏-Sp-ØpI<br />

Im∏n Irjn-°m-cpsS D]-Po-h-\- kp-c-£bv°v klm-b-I-c-ambn Ct∏mƒ ImWp∂ t]mwhgn Dev]m-<br />

Z\w h¿≤n-∏n-°p-Ibpw (sNehp Npcp-°n-s°m-≠p≈ am¿§-ß-fn-eq-sS) `q hn-\n-tbmKw ]c-am-h[n Iq´p-<br />

I-bpw, sshhn-[y-h-XvI-c-W-Øn\v ]cn-]m-Sn-Iƒ Bkq-{XWw sNbvXv \S-∏n-em-°p-Ibpw Aßns\ Im¿jn-<br />

I-h-cp-am\w h¿≤n-∏n-°pI F∂-Xm-Wv. c≠pw Xs∂ CS-°m-ehpw Zo¿L-Im-ehpw FSp-t°≠ \S-]-Sn-<br />

Iƒ BWv.<br />

sshhn-[y-h-Xv°-cWw<br />

tIc-f-Ønse Im∏n-bpsS DXv]m-Z-\-Øns‚ Zo¿L-Ime kpÿn-c-Xbv°v th≠Xv Im∏nsb hf-scb-[nIw<br />

am’-cy-£-a-X-bp≈ HcpXv]-∂-am-°p-I-bm-Wv. Hcp apJy CS-s]-S¬ \S-]-Sn-bmbn \n¿t±-in-°phm-\p-≈Xv,<br />

Db¿∂ DXv]m-Z-\-£-a-X-bp≈ {]tZ-i-ß-fn¬ am{X-ambn Im∏n-Irjn ]cn-an-X-s∏-Sp-Øp-Ibpw<br />

t{]m’m-ln-∏n-°p-Ibpw BWv. kmº-Øn-I-amb t\´-an-√mØ Irjn-{]-tZ-i-ßfpw AXns‚ ]cn-[n-bn¬<br />

hcp∂ `qanbpw Im∏n-°r-jn-bn¬ \n∂pw hnap-‡-am-°p-I. A{]-Im-c-ap-≈n-S߃ sshhn-≤y-h-Xv°-cW<br />

{]h¿Ø-\-߃°mbn hn\n-tbm-Kn-°p-Ibpw sNømw. Ct∏mƒ kwÿm-\sØ Im∏n-Ir-jn-bp≈ {]tZi-sa√mw<br />

Xs∂ ]›n-a-L-´ -ta-J-e-bpsS A[nIw Db¿∂X√msX {]tZ-iß-fn-em-W-t√m. h≥tXm-<br />

Xn¬ ]mev Xcp∂ h¿§-Øn¬s∏´ I∂p-Im-en-Isf hf¿Øp∂ ]cn-]mSn Cu {]tZ-i-ßfn¬ thcpd®v<br />

Ign-n-´p-≠v. Im∏n-bpXv]m-Z-\-Øn¬ hfsc ]nt∂m-°-am-bn-´p≈ `qansb Im∏n-Ir-jn-bn¬ \n∂pw<br />

hnap-‡-am-°n-bm¬ AhnsS I∂p-Im-en-Iƒ°m-h-iy-amb Xo‰-∏p√v hf¿Øn BZmbw D≠m-°m≥ Xo¿®bmbpw<br />

Ign-bp-∂-Xm-Wv. \√ ]m¬°-d-h -In-´p∂ k-c-C\w I∂p-Im-en-Isf hf¿Øp-∂-tXm-sSm∏w<br />

Xo‰-∏p¬ Ir-jn-IqSn \S-Øn-bm¬ ]mens‚ Dev]m-Z-\-s®-e-hp -Ip-d-bv°p-hm≥ Ign-bp-∂-Xm-Wv. Cu ]cn-<br />

]m-Sn-bn¬ ssPh-Im-∏n-bpsS Dev]m-Z-\hpw IqSn Dƒs∏-Sp-Øm-hp-∂-XmWv. XWp-∏p-≈-Xmb A¿≤ -DjvW-ta-Jem<br />

Imem-hÿ ioX-Im-e- ]-®-°-dn-I-fpsS Dev]m-Z-\-Øn\v hfsc \s√mcp Ah-kcw hmKvZm\w<br />

sNøp-∂p-≠v. Ct∏mƒ Cu {]tZ-i-ß-fn-te-°m-h-iy-amb ]®-°-dn-Iƒ hºn-®-tXm-Xn¬ FØn-°-s∏-Sp-<br />

∂Xv kwÿm-\sØ D]-t`m‡r tI{µ-ß-fn¬ \n∂pw hfsc hnZq-c-amb ÿe-ß-fn¬\n-∂m-Wv. XWp-<br />

∏p-≈Xpw, hfsc Db¿∂ ÿe-Øp-ho-gp∂ kqcy-{]-Im-ihpw shbnepw D≈, A¿≤- D-jvW-ta-Jem<br />

{]tZ-i-am-sI Xs∂ ]\n-\o¿∏q-t]m-ep≈ ]qjv]-߃°v G‰hpw A\p-tbm-Py-am-b, amXr-I-]-c-amb<br />

]cn-xÿn-Xn-bm-Wp-≈-Xv. 100 ao‰¿ CS-hn´v A¥m-cmjv{S hnam-\-Øm-h-f-߃ D≈-Xn-\m¬ ]q°-fpsS<br />

Ib-‰p-a-Xnbv°v FØn-s∏-Sm-\p≈ {]m]y-Xbpw kpI-c-am-Wv.<br />

1.5.7.5. ip]m¿i-Iƒ<br />

DXv]m-Z\ cwKØv kwÿm-\sØ Im∏nbpw tXbn-ebpw t\cn-Sp∂ {]Xn-k-‘n-Iƒ°v At\Iw<br />

kam-\-X-Iƒ ImWmw. c≠n\pw Htc hn[-Øn-ep≈ {]Ir-Xn- t{km-X- p-I-fpsS klm-b-I-c-amb ASn-<br />

Ø-d-bpw, `qan-imkv{X]c-amb kz`mhhnti-j-ßfpw, ag hogvN-t]m-ep≈ LS-I-ßfpw kam-\-am-Wv.<br />

Ipd-t®sd Db¿∂ {]tZ-i-ß-fn-emWv tXbne Irjn sN-øp-∂-Xv. Im∏nbv°v XmW ae-©-cn-hp-I-fmWv<br />

140


A\p-tbm-Pyw. Bt]-£n-I-ambn XWp-∏p≈ A¿t≤mjvW taJ-e-I-fn-emWv Im∏n-Ir-jn Gsd-bpw.<br />

c≠pw Zo¿L-Ime hnf-Ifpw GI hnf-Ifpw Bb-Xn-\m¬ Irjn-im-kv{X-]-c-amb amt\-Pvsa‚pw kam-\-<br />

amWv. DXv]m-Z-\-]-c-amb LS-\-bn¬ c≠pw {][m-\-ambpw Iqen-th-e-bn-eq-∂nb A≤zm\w hn\n-tbm-Kn-<br />

°-s∏-Sp∂ DXv∏-∂-ß-fp-am-Wv. tXbn-ebpw Im∏nbpw hn¬]-\-sN-øp-∂Xv s]mXpth teew hnfn-®p-am-<br />

Wv. c≠n-t‚bpw ta¬t\m´w hln-°p-∂Xv tI{µ-k¿°m-cns‚ Iogn-ep≈ ItΩm-Un‰n t_m¿Up-I-fp-am-<br />

Wv. Kth-j-Ww, hnI-k-\w, hym]\w F∂n-hbpw kwÿm-\- k¿°m-cns‚ A[n-Imc ]cn-[n°p ]pd-<br />

Øm-Wv. apJy-amb hyXymkw tXbne B`y-¥c hn]-Wn-bn-eqsS apJy-ambpw hn‰p-h-cp∂ Ah-k-c-<br />

Øn¬, Im∏n-bm-I-s´, apJy-ambpw Ib-‰p-a-Xn-tbbpw A¥m-cmjv{S hn]-Wn-tbbpw hn‰gn-°m≥ B{ibn®p<br />

hcp∂p F∂-Xm-Wv. Im∏n hyh-kmbw t\cn-Sp∂ {]Xn-k‘n IqSp-X¬ Bgw D≈-Xm-Wv. Im∏nbpsS<br />

hne-Ø-I¿® tXbn-e-bp-tS-Xn-t\-°mƒ Iptd-°qSn IpØ-s\-bp-≈-Xm-bn-cp-∂p. Im∏n-bpXv]m-Z-\-<br />

Øn-¬ G¿s∏-´n-cn-°p∂ I¿j-I-cn¬ Gdn-b -`m-Khpw sNdp-In-S-°m-cm-Wv. AXn-\m¬ Ah¿ hfsc<br />

Zp¿∫-e-cpw, kmº-Øn-I-amb {]Xn-Iq-em-h-ÿ-Isf sNdp-Øp-\n¬°m≥ th≠ kw`-c-W-ti-jn-bpw,<br />

{]Xn-k‘n hcp-tºmƒ ]nSn-®p-\n¬°m≥ th≠ IcpØv {]mtbW Ipd-hp-≈-h-cp-am-Wv. AXn-\m¬<br />

Im∏n-bp-tSbpw tXbn-e-bp-tSbpw Imcy-Øn¬ \n¿t±-in-°-s∏-Sp∂ ]cn-lm-c-am¿§-ßfpw, ip]m¿i-Ifpw<br />

hfsc kZr-i-ß-fm-Wv. F∂m¬ Im∏n-bpsS DXv]m-Z-\-Øns‚ khn-tij kml-N-cy-߃°v A\p-kr-<br />

X-ambn A\p-tbm-Py-amb Nne {Iao-I-c-W-߃ \S-tØ-≠-Xm-bn-´p-≠v. IΩo-js‚ \n¿t±-i-ßsf Npcp°n<br />

Cßs\ ]p\¿h-Nn-°m-hp-∂-Xm-Wv.<br />

(1) kºq¿Æ {KmaoW tdmkvKm¿ tbmP-\-bpsS Iogn¬, t\cn-´p≈ `£ym-lmc Zpcn-Xm-izmkw<br />

Im∏n-tØm´w sXmgn-em-fn-Iƒ°pw Ahsc B{i-bn®p Ign-bp-∂-h¿°pw ASn-b-¥n-c-ambn FØn-<br />

®p-sIm-Sp-°p-I. Cu Bizmk \S-]-Sn-bpsS sNehpw sXmgn-em-fn-I-fpsS Iqen-bpsS `mK-ambn<br />

IW-°m-°m-hp-∂-Xm-Wv. IqSmsX tI{µ-k¿°m-cns‚ ]≤-Xn-bn¬ \n∂pw e`n-°p∂ klm-b߃<br />

`q]-cn-jvI-c-W-Øn-\pw, `q-an-bp-sSbpw hnf-bp-tSbpw ]p\-cp-÷o-h-\-Øn-\pw, sNSn-I-fpsS<br />

]p\x-c-[n-hm-k-Øn\pw ]p\¿\-So-en\pw IqSn hn\n-tbm-Kn-°m-hp-∂-Xm-Wv.<br />

(2) Im∏n-tØm-´-ap-S-a-Iƒ°v ISm-izmk \S-]-Sn-Iƒ ssIs°m-t≈-≠-Xp-≠v. hmWn-Py- _m-p-Iƒ<br />

Dƒs∏-sS-bp≈ [\-Imcy ÿm]-\-ß-fn-eqsS {lkz-Im-e-˛-C-S-°me hmbv]-Iƒ Im∏n-tØm´w<br />

Da-S-Iƒ°v A\p-h-Zn-°p-I-bpw, Zo¿L-Ime hmbv]-I-fpsS Imem-h[n Ipsd-°qSn \o´n-s°m-Sp-<br />

°p-I-bpw, Aßns\ DS-a-Iƒ sXmgn-em-fnIƒ°v \nb-a-]-c-ambn sImSp-Øp-Xo¿°m-\p≈ B\p-<br />

Iq-ey-߃ \¬Im-\p≈ _m≤y-X-Iƒ \nd-th-‰m≥ (D-a-S-I-sf) klm-bn-°p-Ibpw sNøp-I.<br />

(3) ]mcn-ÿn-XnI hnt\m-Z-bm-{Xsb t{]m’m-ln-∏n-°pIhgn hcp-am\w h¿≤n-∏n-°p-hm≥ Ign-bp-<br />

∂-Xm-Wv. F∂m¬ AsXm-cn-°epw Im∏n-bpsS DXv]m-Z-\-Øn\v XS- -ap-≠m-°p∂ hn[-Ønep≈Xmhm≥<br />

]mSn-√.<br />

(4) Im∏n-tØm´w DS-a-Iƒ°v \nIp-Xn C-f-hp-Iƒ A\p-h-Zn-°p-I-bpw, sXmgn-em-fn-Iƒ°v Ah¿<br />

sImSpØv Xo¿°m-\p≈ B\pIq-ey-ß-fp-ambn _‘-s∏´ XpI-Iƒ \¬Ip-∂-Xn-\pw, kmh-Imi-Øn¬<br />

sNSn-I-fpsS ]p\-xc-[n-hm-k-Øn-\pw, ]pXnb tXm´-߃ h®p ]nSn-∏n-°p-∂-Xn¬ \nt£-<br />

]n-°p-∂-Xn\pw Xo¿®-bmbpw DS-a-Iƒ {]Xn-_-≤-cm-bn-cn-°p-sa∂v Dd-∏m-°p-Ibpw thWw.<br />

(5) tXm´w hyh-kmb taJ-e-bn-ep-≠m-Ip∂ hne-bnse Aÿn-cXItfbpw Nm©m-´-ß-tfbpw Irjn-<br />

°m¿ t\cn-Sp-∂-Xn\v tI{µ-k¿°m¿ Cub-SpØ ImeØv Hcp ]≤Xn Bhn-jvI-cn®v \S-∏n-em-<br />

°p-∂Xv Im∏n-bpsS Imcy-Ønepw {]mtbm-Kn-I-am-°m-hp-∂-Xm-Wv.<br />

(6) tXbn-e-bpsS DXv]m-Z-\-Im-cy-Øn¬ G¿s∏-Sp-Øm≥ Dt±-in-®n-´p-≈-Xp-t]mse Im∏n-bpsS<br />

hm¿jnI- I-Ωn-Iƒ \nI-Øp-hm≥ {]Xn-_-≤-am-b, tIm^n- t_m¿Un-t‚bpw \_m¿Un-t‚-bpw,<br />

kwÿm-\-˛-tI-{µ-k¿°m-cp-I-fp-tSbpw ]m-fn-Ø-tØmsS Hcp dnthmƒhnwKv ^≠v kzcq-]n-<br />

°p-hm≥ tI{µ-k¿°m¿ ap≥ssI FSp-°Ww ]p\-xc-[n-hm-k-Øn-\p≈ Zo¿L-Ime \nt£-]-<br />

Øn-\pw, ]p\¿\-So-en-\pw, sshhn-[y-h-XvI-c-W-Øn-\pw, Im∏nsb ]c-am-h[n kwkvI-cn-®v, s_dnbn¬<br />

\n∂pw _o≥kv F∂-t]m-se, ]pXnb ap¥nb DXv]-∂-߃ \n¿Ωn-°p-∂-Xn-\m-h-iy-amb<br />

kuI-cy-߃ G¿s∏-Sp-Øp-∂-Xn\pw Cu dnthmƒhnwKv ^≠v hn\n-tbm-Kn-°m-hp-∂-Xm-Wv.<br />

(7) Im∏n-Ir-jn-°m-cs‚ samØw `qanbpw a‰p t{kmX- p-Ifpw H‰ bqWn-‰mbn FSp-Øp-sIm-≠v,<br />

Im¿jnI hcp-am\w ]c-am-h[n kpÿn-c-am-°p-hm-\pw, Im∏n-tØm´ Irjnbv°v imkv{Xo-b-amb<br />

141


Hcp ]p\x-c-[n-hm-k-]-≤-Xnbv°v cq]w \evIphm\pw ssIs°m-t≈≠ \S-]SnIfn¬ Xmsg-∏-dbp∂<br />

Imcy-߃ Dƒs°m-≈n-t°-≠-Xm-Wv.<br />

♦<br />

♦<br />

♦<br />

♦<br />

]pXnb Im∏n-s®-Sn-Iƒ h®v ]nSn-∏n®vsIm≠v C∂p Im∏n-s®-Sn-Iƒ°n-S-bn¬ \ne-\n¬°p-<br />

∂-Xmb hnS-hp-Iƒ \nI-Øp-I.<br />

{]mbw-sN-∂v, DXv]m-Z-\-£-aX Ipd-, arX-{]m-b-am-b-Xpw, tcmKw _m[n-®Xpw (sa-®-s∏´<br />

amt\-Pvsa‚ v \S-]-Sn-Iƒ°\p-kr-X-amb hnfhv \n¬°m-\p≈ Ignhv \jvS-s∏-´-Xp-amb)<br />

Bb Im∏n-s®-Sn-Isf sh´n-am‰n X¬ÿm-\-ß-fn¬ tcmK-{]-Xn-tcm-[ -ti-jnbpw DXv]m-Z-\-<br />

£-aX IqSn-b-Xp-amb ]pXnb sNSn-Iƒ \´p-]n-Sn-∏n-°p-I.<br />

Im∏n-s®-Sn-Iƒ°n-S-bn¬ CS-hn-f-I-fmbn Ipcp-ap-fIpw a‰p A\p-tbm-Py-amb hnf-Ifpw IrjnsN-øp-I.<br />

Im∏n-bpsS DXv]m-Z-\-Øn¬ \ma-am-{X-amb ]p-h-ln-°p∂ `qan-bn¬, Im¿jnI DXv]m-Z-\-<br />

Øn\v am{X-ambn Xmsg-∏-d-bp∂ sshhn-[y-h-¬I-cWw \S-∏n-em-°pI.<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

I∂p-Im-en-I-fpw, Ubdn DXv]-∂-ß-fp-ambn _‘-s∏´ Xo‰-]p¬Irjn sNøp-I.<br />

A¿t≤mjvW taJem {]tZ-i-Øn\v A\p-tbm-Py-amb ]®-°-dn-I-fpsS Irjnbv°p<br />

`qan- hn-\n-tbm-Kn-°p-I.<br />

A¿t≤mjvW taJe {]tZ-i-Øn\v tbmPn® ]pjv]-s®Sn Irjn-sN-øp-I.<br />

XSn-°pw, hnd-In-\pw, ]ƒ∏n\pw D]-tbm-Kn-°m-hp∂ C\w hr£-߃ h®p ]nSn-∏n-°p∂<br />

Im¿jnI h\-h-XvI-cWw \S-∏n-em-°p-I.<br />

(8) I∂p-Im-en, £oc-k-º-Øns‚ DXv]m-Z-\-Øn-\pw, A¿t≤mjvW taJem ]®-°dn DXv]m-Z-\-<br />

Øn-\pw, B taJ-e-bn¬ Xs∂ ]pjv]- k-ky- Irjn sNøp-∂-Xn\pw AtXm-sSm∏w Im∏n DXv]m-<br />

Z-\hpw IqSn kwtbm-Pn-X-ambn \S-∏n-em-°m≥ {]tXyI ]≤-Xn-Iƒ Bhn-jvI-cn-°p-I.<br />

(9) tXbn-e-bpsS DXv]m-Z-\-Øn¬ \n¿t±-in-°-s∏-´n-´p-≈-Xp-t]m-ep≈ ]≤-Xn-Iƒ, Im∏n-tØm-´-ßfpsS<br />

Imcy-Ønepw AXv hyh-kmb kwcw-`-sa∂ \ne-bn-tem, Im¿jnI kwcw-`-sa∂ \nebntem,<br />

F¥m-bn-cp-∂mepw, \nIpXn Npa-ج, klm-b-tk-h-\-߃ F∂nh F√mw tXbn-ebvs°-∂-t]mse<br />

Im∏nbv°pw \¬Ip-I.<br />

(10) F√m Xc-Øn-ep-ap≈ hnkvXr-Xn-bp≈ Im∏n-tØm-´-ß-sfbpw Dƒs°m-≈n®p Im¿jnI BZmb<br />

\nIp-Xnsb Imºu≠v sNøp-I.<br />

(11) tXbn-e-bpsS Imcy-Øn¬ \n¿t±-in-®n-´p≈ \nIpXn hyh-ÿ, AXv G¿s∏-Sp-Øp-∂-Xn-ep≈<br />

AtX bp‡n Xs∂ Im∏n-bpsS Imcy-Ønepw G¿s∏-Sp-Øp-hm≥ \nIp-Xn-°mcyw ]p\x]cntim-[n-°p-I.<br />

(12) kwÿm-\sØ Im∏n-tØm´ hyh-km-b-Øns‚ Zo¿L-Ime kpÿn-cX-bv°m-bn, Im∏n-tØm´w<br />

sXmgn-em-fn-I-tf-bpw, Im∏n-tØm-´-ap-S-a-I-tfbpw Hcp-an®v hnfn-®p-Iq-´n, `qan-bpsS DXv]m-Z-\-£aX<br />

h¿≤n-∏n-°p-∂-Xn-\pw, amt\-Pvsa‚ v, A≤zm-\w, sNe-hp-Np-cp-°¬ F∂n-hsb kw_‘n®<br />

Imcy-߃ sa®-s∏-Sp-Øp-∂-Xn\pw, Ccp-Iq-´¿ XΩn-epw, Ah¿°v s]mXp-hnepw D≈ {]Xn-_-≤-<br />

X-Ifpw _m≤y-X-Ifpw ]men-°-s∏-Sp-∂-Xn\v kzoI-cn-t°≠ \S-]-Sn-I-sf-∏‰n Hcp ka-hmbw<br />

D≠m-°p-∂-Xn¬ kwÿm-\-k¿°m¿ ap≥ssI FSp-t°-≠-XmWv F∂v IΩnj≥ ip]m¿i<br />

sNøp∂p.<br />

(13) tIm^n-t_m¿Uv Im∏n-bpsS hnI-k\ {]h¿Ø-\-ß-fn¬ \n∂pw ]n¥n-cn-b-W-sa∂v Xocp-am-\n-<br />

®-Xns‚ ^e-ambn, Im∏n-Irjn taJ-e-bnse hnI-k\ klmb {]h¿Ø-\-ß-fn¬ Hcp iq\y-X-<br />

Df-hm-bn-´p-≠v. F∂m¬ AXns‚ ÿm\Øv ]I-c-samcp hnI-k\ ]cn-]m-Snbpw \S-∏n¬ hcp-<br />

Øn-bn-´p-an-√. Irjn-h-Ip-∏ns‚ A[n-Imc ]cn-[n-bn¬ (amt‚-‰n¬) Im∏n-Ir-jn-tbbpw hyh-kmbsØbpw<br />

IqSn Dƒs∏-Sp-Øn-s°m≠v Cu iq\yX \nI-Øm-hp-∂-Xm-Wv. kwÿm-\sØ Im∏n<br />

Irjn-bp-sSbpw hyh-km-b-Øn-s‚bpw hnI-k\ {]h¿Ø-\-ß-fpsS ]q¿Æ Npa-Xe kwÿm-<br />

142


\-k¿°m¿ Gs‰-Sp-°p-Ibpw thWw. hb-\mSv, CSp°n Pn√-I-fn-tebpw a‰pw Im∏n-Irjn {]tZi-ß-fpsS<br />

klm-b-˛-hn-I-k\ tkh\ {]h¿Ø-\-ß-fpsS Npa-Xe {]mtZ-inI kzbw-`-cW ÿm]-<br />

\-߃°v IqSn hym]n-∏n-°p-∂Xpw \√-Xm-Wv.<br />

Gehpw tIc-f-Øns‚ kºZv hyh-ÿbpw<br />

Gew<br />

tIc-f-Ønse Ge-Ir-jn-bpsS Hcp KWy-amb `mKhpw \S-°p-∂-Xv, Hcp-Im-eØv h\-\n-_nVhpw<br />

Ge-a-e-ta-J-e, AYhm Im¿U-a¨ ln¬kv dnk¿∆v F∂-dn-b-s∏-´n-cp-∂, C∂sØ CSp°n Pn√-bn¬s]-<br />

Sp-∂, dh-\yq-h-Ip-∏ns‚ `c-Wm-[n-Imc ]cn-[n-bn¬ s]´ `q{]-tZ-i-ß-fn-em-Wv. Zo¿L-Ime ]m´-Øn\v<br />

Ge-Ir-jn-°m¿°v k¿°m¿ h\-`q-an Irjn°p \¬In-b-Xm-bn-cp-∂p. Gew Irjn sNøm-\p≈ Ah-<br />

Imiw Ah¿°v k¿°m¿ \¬Inb Ah-k-c-Øn¬ B `qan-bnse hr£-k-kym-Zn-Iƒ \ne-\n-dp-Øm-<br />

\p≈ _m≤yX Ah-cn¬ A¿∏n-®n-cp-∂p. hr£-߃ XW¬ \¬Ip-∂-h-bm-Wv; AXv Ge-Øns‚<br />

Btcm-Ky-I-c-amb hf¿®bv°v Poh¬ {][m-\-hp-am-Wv. tIc-f-Ønse Gew Irjn CSp°n (80%) hb-<br />

\mSv (10%) ]me-°mSv Pn√-I-fn-embn ssltd-©n¬ tI{µo-I-cn®v hym]-I-am-bn-´mWv \S-∂p-h-cp-∂-Xv.<br />

tIc-f-Øn¬ BsI 41,000 slIvS¿ hnkvXr-Xn-bn¬ Gew-Irjn sNbvXp-h-cp-∂p. 2000-˛2001 se<br />

IW°-\p-k-cn®v {]Xn-h¿jw 7555 S¨ Gew BWv C-¥y-sbm-´msI DXv]m-Zn-∏n-°p-∂-Xv. tIc-f-Øns‚<br />

samØw Irjn- ÿ-e-Øns‚ 56% ÿeØv Irjn-sN-ø-s∏-Sp∂ Gew, cmPysØ samØw DXv]m-Z-\-<br />

Øns‚ 72% hpw tIc-f-Øns‚ ]m-Wv. tIc-f-Øns‚ ]IpXn hnkvXr-Xn-bn¬ am{X-amWv I¿Æm-S-I-<br />

Øn¬ Ge Irjn-bp≈Xv. tIcfw DXv]m-Zn-∏n-°p∂ Ge-Øns‚ 1 / 4<br />

am{X-amWv I¿Æm-SIw DXv]m-Zn-∏n-<br />

°p-∂-Xv. Ge-Øns‚ DXv]m-Z-\-Øn¬ tIcfw Ign-m-ep≈ ÿm\w I¿Æm-S-I-Øn-\mWv. DXv]m-Z-\<br />

-£-a-X-bpsS Imcy-Øn¬ tIc-f-Øns‚ 130 In. {Kmw/slIvS¿ F∂Xv I¿Æm-S-I-Øns‚ DXv]m-Z-\-£a-X-bpsS<br />

Cc-´n-bm-Wv. F∂m¬ temIsØ G‰hpw IqSp-X¬ Gew DXv]m-Zn-∏n-°p∂ Kzm´n-a-e-bpsS<br />

DXv]m-Z-\-£-a-X-bp-ambn t\m°p-tºmƒ \Ωp-tSXv Ah-cp-tS-Xn¬ \n∂pw Xptemw Xmsg-bm-sW∂v<br />

ImWmw.<br />

tXm´- ta-J-e-bn¬ Ge-°r-jnbv°v henb {]m[m-\y-amWp-≈-Xv. Ge-tØm-´-ß-fpsS DS-a-ÿ-Xbv°v<br />

Hcp tI{µo-IrX kz`m-h-ap-≠v. Ccp-]Xv slIvS-dn\v apI-fn¬ hnkvXr-Xn-bp≈ 154 tXm´-߃ BWv<br />

tIc-f-Øn-ep-≈-Xv. Ah-sb√mw IqSn-t®¿∂v kwÿm-\sØ Ge-°r-jn-bpsS samØw hnkvXr-Xn-bn¬<br />

15,356 slIvS¿ Iø-S-°p-∂p. AtX-k-abw 2 slIvS-dn¬ Xmsg Ge-°r-jn-bp≈ 15,307 bqWn-‰p-Iƒ<br />

thsd-bp-≠v. Ch-bpsS icm-icn hnkvXrXn GXm≠v 0.82 slIvS-dm-Wv. CXv samØw Ge°r-jn-bp≈<br />

`qan-bpsS aq∂n-sem∂p am{X-amWv (15,307 slIvS¿). CS-Øcw Ge-°r-jn-bq-Wn-‰p-Iƒ BsI 3932<br />

FÆw D-≈-Xns‚ icm-icn 2.20 slIvS-¿ -B-Wv. AXpw samØw Ge-°r-jn-bpsS 1 / 3<br />

D≠v (A-Xm-bXv<br />

15,676 slIvS¿ ÿe-Øv). kwÿm-\Øv Ge°rjn-bn-te¿s∏-´n-cp∂ 2,0003 bqWn-‰p-Iƒ D≠m-bn-cp-∂-<br />

Xns‚ BsI hnkvXrXn 44,237 slIvS-dm-bn-cp∂p (1994-˛95 Ime-Øv). DS-a-ÿ-X-bpsS amXr-I-bn¬<br />

AXn-\p- tijw bmsXmcp am‰hpw D≠m-bn-´n-√.<br />

hen-sbmcp kwJy sNdp-InS Irjn-°mcpw (G-I-tZiw 20,000) GI-tZiw 17,000 Ge-tØm´sØmgnem-fn-Ifpw<br />

IqSn-b-XmWv Cu taJe F∂v IW-°m-°-s∏-´n-´p-≠v.<br />

1.5.8.1. hne\o°w<br />

1990 IfpsS a≤y-Øn-\p-tijw hne-Ø-I¿® t\cn-´n-´n-√mØ kwÿm-\sØ GI-hnf Gew<br />

am{X-am-Wv. AXn-\m¬ hne-Ø-I¿®bpsS ^e-am-bp≈ Zpcn-X-߃ H∂pw Gew Irjn sNøp-∂h¿°pw,<br />

D¬]m-Z-I¿°pw D≠mbn-´n-√. 1996 \pw 2002\pan-S-bn¬ Ge-Øns‚ hne Intembv°v 309<br />

cq]-bn¬ \n∂pw Cc´n Db¿∂v 688 cq]-bm-bn.<br />

Ign 2 Zi-I-ß-fn¬, Gew Ib-‰p-a-Xnsb B{i-bn-°p∂ Hcp-hnf F∂ \ne-b¬ \n∂pw B`y-<br />

¥c hn]-Wn-bn¬ i‡-am-bp-d®v \n¬°m≥ Ign-bp∂ Hcp-hn-f-bmbn cq]m-¥-c-s∏-´p. 1970 s‚ Ah-km-<br />

\-Ønepw 1980 s‚ BZyhpw C¥y GI-tZiw 4000 SÆn\pw 4500 SÆn-\p-an-S-bn¬ Gew DXv]m-Zn-∏n-®-<br />

143


Xn¬ 2300 SÆn\pw 2900 SÆn\pw CS-bn¬ Ib-‰p-aXn sNø-s∏-Sp-I-bp-≠m-bn. Ib-‰p-a-Xn-bpsS A\p-<br />

]mXw DXv]m-Z-\-Øns‚ 50% \pw 60% \pw CS-bv°m-bn-cp-∂p. 1990 s‚ Ah-km\w Cu A\p-]mXw<br />

Ipdp F∂p am{X-a-√, Af-hnepw Ipd-p. Ib-‰p-aXn 100 SÆmbn Ipd-p. DXv]m-Z-\-am-I-s´,<br />

GXm≠v Cc-´n-bmbn; 7000 SÆmbn AXp-b¿∂p ({]-Xn-h¿jw). sNdnb Ge-Øns‚ ImcyØn¬ C¥ybpsS<br />

apJy- F-Xn-cmfn Kzm´n-ame am{Xw BWv. AXp-am-{X-a-√, Kzm´n-ame C¥y-bpsS DXv]m-Z-\-Øns‚<br />

50% ¬ Gsd DXv]m-Zn-∏n-°p∂ cmPy-am-Wv. temIsØ G‰hpw henb Ge-°mI-b-‰p-aXn cmPy-amb<br />

Kzm´n-ame Ct∏mƒ Ah-cpsS DXv]m-Z-\-Øns‚ 90% hpw Ib-‰p-aXn sNøp-∂p.<br />

1.5.8.2. temI hym]m-c-kw-L-S-\-bpsS kzm[o\w<br />

a‰p tXm´-hnf DXv]-∂-ß-fmb tXbn-e-bpw, Im∏n-bpw F∂Xpt]mse Gehpw temI-hym-]mc<br />

kwL-S-\-bpsS Irjnsb kw_-‘n® Icm-dns‚ (AOA) \nb-{¥W ]cn-[n-bn¬ sIm≠p-h-c-s∏-´n-´p-≠v.<br />

2001 G{]n¬ apX¬ Af-hp-]-c-amb \nb-{¥-W-߃ \o°n-b-tXmsS Ge-Øns‚ taep≈ Cd-°p-aXn<br />

\n-b-{¥-Whpw FSp-Øp-I-f-b-s∏-´n-´p-≠v. Ge-Øns‚ _u≠v Xmcn^v \nc°v 108% BWv. 2002 am¿®v<br />

apX¬ Ge-Øns‚ AssπUv Xmcn^v 70% Bbn \n›-bn-®n-cn-°p-∂p. DXv]m-Z-\-Øn-ep≈ Ge-Øns‚<br />

{]I-S-\-hpw, hn]-Wnbpw A-Sn-ÿm-\-am°n AOA hyhÿIf-\p-k-cn-®p≈ _m≤y-X-Ifpw t\m°n-bm¬<br />

Ge-Øn\v kao-]-`m-hn-bn¬ H∂pw-Xs∂ Kuc-h-X-c-amb Hcp _p≤n-ap-´p-≠m-Ip-sa∂v tXm∂p-∂n-√. ImcWw<br />

Ge-Øns‚ dqfnwKv hne-I-sf-√mw -Xs∂ BI¿j-Wo-b-am-Wv. IqSmsX DXv]m-Z-\hpw DXv]m-Z-\-£-a-<br />

Xbpw h¿≤n-®n-´p-ap-≠v.<br />

1.5.8.4. sh√p-hn-fn-I-fpw, Ah-k-c-ßfpw X{¥-ßfpw<br />

hne-h¿≤-\-hp-≠m-bmepw Ib-‰p-a-Xn-bn¬ h¿≤-\-hp-≠mIpw F∂v {]Xo-£n-°-Ww. C\n c≠p<br />

h¿jw IqSn Cu h¿≤n-®- hne \ne-\n¬°pw. Kzm´n-ame A-Xns‚ DXv]m-Z-\- \n-c°v Xncn®p ]nSn°pw<br />

hsc-bmhpw AXv. Kzm´n-ame h≥]n® DXv]m-Z-\-Øn-te°v aS-ßn-h-∂n-cp-∂m¬ Xs∂bpw Unam‚ v Hcp<br />

XS w \n¬°p∂ LS-I-am-hn-√. ImcWw Ge-Øns‚ B`y-¥c hn]Wn hnI-kz-c-am-hp-I-bm-Wv. Ct∏mgsØ<br />

\ne-hm-c-Øn¬ \n∂pw DXv]m-Z\ h¿≤-\ -km-≤y-X hfsc IqSp-X-em-Ip-∂-Xm-Wv. DXv]m-Z-\-£a-X-bpsS<br />

Imcy-Øn¬ Ct∏m-gsØ slIvS-dn\v 300 Intem F∂Xv 1000 Intem Bbn- t]mepw Db-cm-hp-<br />

∂-Xm-Wv.<br />

F∂m¬ Zo¿L-Im-em-Sn-ÿm-\-Øn¬ t\m°n-bm¬, hn]-Wnsb kw_-‘n-®m-bmepw, ]mcn-ÿn-Xn-<br />

I-am-bp≈ Imcy-Øn-em-bm-epw, Nne-_p≤nap´p-Iƒ D≠m-Imhp-∂-Xm-Wv. H∂m-a-Xmbn, Ge-°r-jn-bp≈<br />

{]tZ-i-߃ ]mcn-ÿn-Xn-I-ambn G‰hpw Zp¿∫-e-hpw, {]Xn-I-c-W-£-a-hp-amb ÿe-ß-fm-Wv. ]›n-a-<br />

L´ ]¿∆-X-\n-c-I-fpsS sNp-Ømb sNcn-hp-I-fp-tS-bpw, Db¿∂-`m-K-ß-fp-tSbpw ÿnXn A{]-Im-c-am-<br />

Wv. c≠m-a-Xmbn, an° Ge-tØm-´-ß-fpw, {]tXy-In®pw G‰hpw hnkvXrXn IqSn-b-h, F√mw km£m¬<br />

h\ -{]-tZ-i-ß-fn-em-Wv. ta¬∏p-√p-I-fpw, Ip‰n-s®-Sn-Ifpw sh´n-sØ-fn-s®-Sp-Ø, henb hr£-ß-fpsS<br />

XW-en-emWv Gew Irjn-sN-bvXn-´p-≈Xv Ft∂m¿°-Ww. Gew \Sp-∂Xv Cu ta¬∏p-√p-Iƒ ]dn®p<br />

If--ti-j-am-Wv. Aßns\ hcp-tºmƒ If-Iƒ hf-cp-Ibpw Ahsb \nb-{¥n-°p-∂-Xns‚ `mK-ambn<br />

ta¬∏p-√p-IqSn \in-∏n-°-s∏-SpIbpw sNøp-∂p. Ip‰n-s®-Sn-Ifpw a‰p kky-ßfpw \in-∏n-°-s∏-Sp∂ Iq´-<br />

Øn¬ XW¬hr-£-ß-fpsS G‰hpw ]pXnb Xe-ap-d-bpsS kaq-l-sØ-°qSn Irjn-°m¿ \in-∏n-°p-∂-<br />

Xn-\n-S-bm-hp-∂p. Cu Xe-apd hf¿∂p-h∂v Ge-Øn\v XWepw kwc-£-Whpw \¬Ip-∂-Xn\pw ]pd-ta,<br />

Ah hfsc Bh-iy-amb hfw \n¿Ωn-°p-∂-Xn-\pw, ssPh-h-kvXp-°ƒ aÆn¬ \ne-\n-dp-Øp-∂-Xn\pw<br />

klm-bn-°pw. Zim-_vZ-ß-fm-bp≈ \nc-¥-c-amb Irjn-aqew `qan-bn¬\n∂pw Cfw -X-e-ap-d-bn¬s∏´ Ge<br />

ac-ß-fpsS hf¿® XS- -s∏-Sp-I-bmWv sNøp-∂-Xv. ASpØ Xe-apd kzm`m-hn-I-ambn hf¿∂p-h-∂p-sIm-<br />

≈p-sa-∂pw, {]mbw-sN-∂-hbv°v ]I-c-am-Ip-sa-∂p≈ {]Xo£ Aÿm-\-Øm-Wv. ]Icw Ge-s®-Sn-Iƒ<br />

h®p-]n-Sn-∏n-°p∂ G¿∏m-Sns‚ A`m-h-Øn¬ km£m¬ ac-߃ hf¿®\in®v arX-{]m-b-am-hp-Ibw<br />

sNSn-Iƒ°n-S-bn¬ henb hnS-hp-Iƒ Ah-ti-jn-∏n-°p-Ibpw sNøp-∂p. CXns‚ ^e-tam, kqcys‚<br />

Xm]-Øn¬\n∂pw sNSn-Iƒ°m-h-iy-amb kwc-£Ww e`n-°msX hcn-Ibpw, ag-ho-gvN-bpsS ImTn-\y-<br />

Øn\v Xpd-∂n-S-s∏-Sp-Ibpw asÆmen-∏n-\pw, `qt{km-X- ns‚ KpW-ta∑ XcwXmWp-t]m-hp-∂-Xn\pw CSbm-Ip-∂p.<br />

Zo¿L-Ime ]m´-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn-¬ `qan ]m´-sa-SpØp Irjn sNøp∂ hyh-ÿ-bpsS kml-<br />

N-cy-Øn¬ ]m´-°m-c\v Ge-a-c-ß-fpsS ]p\xcpXv]m-Z\w Dƒs∏-sS-bp≈ `qan-bpsS DXv]m-Z-\-]-c-amb<br />

144


KpW-km-≤y-X-Isf \ne-\n-dp-Øp-hm≥ bmsXmcp DØ-c-hm-Zn-Xz-hp-an-√mØ ÿnXn-bmWv ImWp-∂Xv.<br />

D≈ hr£-ß-fpsS ]cn-c£ am{X-amWv ]m´-°m-cs‚ _m≤y-X.<br />

as‰mcp hkvXpX Ge-°rjn {]tZ-i-amsI hnhn[ tKm{X-P-\-k-ap-Zm-b-ß-fpsS Bhmk tKlw<br />

IqSn-bmWv F-∂-Xm-Wv. IqSmsX kzm`m-hnI h\-ßfpw h\y-ar-K-kw-c-£W tI{µ-ßfpw [mcm-f-am-bp-<br />

≈-XmWv Cu {]tZ-iw. Cu `qan-bpsS ta¬ At\Iw hn`m-K-Øn¬s∏´ P\-߃ Ah-Im-i-hm-Z-߃<br />

Db¿Øp-∂p-ap-≠v.<br />

Gew tIc-f-Øn\v ]e t\´-ßfpw ssIh-cn-°m-\n-S-bm-°p∂ Hcp Im¿jnI hnf-bm-Wv. Gew DXv]m-<br />

Zn-∏n-°p∂ cmPysØ {]_-e-amb kwÿm-\-amWv tIc-fw. a‰p {]Xn-tbm-Kn-Iƒ I¿Æm-S-Ihpw Xangv\mSpw<br />

BWv. Bt]-£n-I-ambn DXv]m-Z-\-£-a-X-bn¬ tIcfw ap∂n-em-Wv. KWyhpw hnI-kz-c-]-c-hpamb<br />

Hcp B`y-¥c hn]-Wn-bp-≈-Xn-\m¬ Gew hf-sc-tbsd km≤y-X-I-f-S-ßnb Hcp hnf-bmWv C∂sØ<br />

XmWp-XmWp hcp∂ D¬]m-Z-\-£-aX IW-°n-se-SpØv {]h¿Øn-®m¬ hmkvX-h-Øn¬ `mhn-bn¬ hn]pe-amb<br />

]ptcm-K-Xnbv°v km≤y-X-bp-s≠∂v ImWmw.<br />

1.5.8.5 -ip-]m¿i-Iƒ<br />

(1) Ge-Øn\v hne-bpsS Imcy-Øn¬ A`q-X-]q¿∆-amb Db¿®-bpw, Unam‚pw kssπbpw XΩnep≈<br />

]c-kv]c ]qc-I-Xzhpw Ds≠-n¬ IqSn-bpw, DXv]m-Z\w h¿≤n-∏n-°p-∂-Xn-\p≈ apX¬<br />

apS-°n-\pw, AtXm-sSm∏w {]mbw sN∂-h-bpw, tcmKw-_m-[n-®-h-bpw, arX-{]m-b-am-bXpw Bb<br />

Ge-s®-Sn-Isf apdn-®p-am‰n ]I-cw, DXv]m-Z-\-£-a-X- Iq-Sn-b-Xpw, tcmK-{]-Xn-tcm[ tijn-bp-≈-<br />

Xp-amb ]pXnb t¢mWnwKv ssXIƒ \´p-h-f¿Øp-∂-Xn\pw ap≥ssI FSp-t°-≠-Xm-Wv. Xo{hhpw<br />

ka-b-_-‘n-X-hp-amb ]cn-]m-Sn-Iƒ Ge-s®-Sn-I-fpsS ]p\-cp-÷o-h-\-Øn-\pw, ]p\¿\-So-en\pw<br />

th≠n Bhn-jvI-cn®p \S-∏n-em-°-Ww.<br />

(2) Ge-s®-Sn-Iƒ°v kao-]-ÿ-am-bp≈ ac-߃ ]p\:ÿm]n-°p-∂n\v ap≥K-W\ \¬I-Ww. `qan<br />

]m´-Øn\v \¬Ip-tºmƒ `qan-bpsS DXv]m-Z-\-£-aX \ne-\n¿Øp-∂-Xn-\m-h-iy-amb ac-ßfpw<br />

a‰p kky-Pm-e-ßfpw ]m´-°m-c≥ ]cn-c-£n-°-W-sa∂ hyhÿ \n¿_-‘-am-t°-≠-Xm-Wv.<br />

(3) Ge-s®-Snsb am{Xw IW-°n-se-SpØpsIm≠p≈ C∂sØ kao-]-\-Øn¬ \n∂pw hyXy-ÿambn<br />

ka-{K-amb Hcp ho£-W-tØmsS ]cn-ÿn-Xn an{X-amb kmt-XnI hnZy-Iƒ Is≠-tØ-<br />

≠-Xm-bn-´p-≠v. Gew Irjn°v A\p-]q-c-I-ßfpw A\p-tbm-Py-hp-am-bn-´p≈ Ge-Irjn {]tZ-iß-fn¬<br />

Hcp Im¿jn-I-˛-h-\-km-t-XnI hnZy hnI-kn-∏n-s®-Sp-°p-∂-Xn¬ Kth-jWw ap≥K-W\<br />

A¿ln-°p∂ Hcp hnj-b-am-sW∂v Xncn-®-dn-tb-≠-Xp-≠v.<br />

(4) ]cn-ÿnXn kpc£ Dd-∏m-°p∂ kmt-Xn-I- hn-Zy-bpsS (Io-S-˛-I-f-˛-^w-Kkv \min-\n-Iƒ hf-sc-<br />

°p-d-®p-am{Xw {]tbm-Kn-°p-∂) hn\n-tbmKw t{]m’m-ln-∏n-°-Ww; hnti-jn-®pw, Ib-‰p-aXn km≤y-<br />

X-Iƒ Ge-Øn\v Gdn-h-cp∂ kml-N-cy-Øn¬. hm\ne CS-hn-f-Irjn Hcp-\√ Ah-k-c-sa∂<br />

\ne-bn¬ t{]m’m-ln-°-s∏-tS-≠-Xm-Wv. Ge-Øns‚ KpW-\n-e-hmcw Db¿Øp-∂-Xn\v<br />

kutcm¿÷wsIm≠v {]h¿Øn-°p∂ {Ub-‰p-Iƒ°v th≠ {]Nm-cWw \¬IpI.<br />

(5) Xe-t»cn FIvkv{Sm-{Ko≥ t_mƒUv Gew (TEGB) tIcfØns‚ Aaq-ey-k-º-Øm-Wv. tPym{K-<br />

^n-°¬ C‚n-t°-j≥kv A\p-k-cn®v Cu hninjvS C\w G-e-Øns‚ khn-ti-jX Xncn-®-dn-<br />

v, t_m≤y-s∏-SpØn <strong>WTO</strong> bpsS AOA s‚ AwKo-Imcw t\Sp-hm≥ ASn-b-¥n-c-\-S-]-Sn-Iƒ<br />

kzoI-cn-°-Ww.<br />

(6) Ct∏mƒ e`n-°p∂ A]-cym-]vX-amb hnI-k\ klm-b-߃ Ge-Øn\pw IqSn e`y-am-°m≥<br />

GesØ Irjn-h-Ip-∏ns‚ A[n-Imc \nb-{¥W ]cn-[n-bn¬ sIm≠p-h-tc-≠-Xm-Wv.<br />

(7) Ge-Øns‚ ÿm]-\-]-c-amb N´-°q-Sn\v ka-{K -ho-£-W-Øn-ep≈ Hcp ]p\:]cn-tim-[\ Bhiy-am-Wv.<br />

]m´ hyh-ÿ, amt\-Pvsa‚ v \nb-{¥-Ww, dKp-te-‰dn kwhn-[m-\w, \nb-a-]-c-amb ]Zhn,<br />

kmt-Xn-IXzw, Ge-Ir-jn-bpsS kpÿn-cXm hnI-k\w F∂n-h-bpƒs∏-sS-bp≈ Imcy-߃<br />

ka-{K-amb ]p\:]cn-tim-[-\bv°v hnt[-b-am-h-Ww. AXn-\p≈ s]mXp-ta-J-e-bpsS kzcq]w F¥p-<br />

X-s∂-bm-bn-cp-∂mepw Ge-Ir-jn-`q-an-bpsS kwc-£-Ww, kpÿn-c-amb D]-tbmKw F∂nh<br />

145


kwÿm-\-Øns‚ hnI-k-\-]-c-am-bn-´p≈ Hcp A\n-hm-cy-X-bm-Wv. kmº-ØnI ho£-W-Øn¬,<br />

hf-sc-tbsd kmº-ØnI t\´-߃°v If-sam-cp-°p- -∂-Xpw, kmaq-ln-I-ambn t\m°n-bm¬ kwÿm-<br />

\sØ 20,000 hcp∂ Ge-I¿j-Icpw 17,000 Ge-sØm-gn-em-fn-I-fpw, Ah-cpsS IpSpw-_-ßfpw<br />

AS-ßnb Hcp hn`mKw P\-ß-fpsS D]-Po-h-\-Øns‚ am¿§w F∂ \ne-bn¬ {]m[m-\y-a¿ln-<br />

°p∂ Hcp taJ-e-bm-Wn-Xv. IqSmsX ]cn-ÿnXn kpc-£-bpsS Imcy-Ønepw ChnsS {]m[m\yw<br />

D≠v. ImcWw Ge-Ir-jn-`q-anbv°v G‰hpw Zp¿∫-e-amb `uXn-Im-Sn-ÿm-\-am-Wp-≈-Xv. `qan-bpw,<br />

kzm`m-hnI kky-Pm-e-ß-fpw, apJy- \-Zn-I-fpsS Db¿∂ Pe-ti-Jc taJ-e-Ifpw AS-ßnb Cu<br />

{]tZiw {]tXyI ]cn-c-£W \S-]-Sn-Iƒ A\n-hm-cy-am-°n-Øo¿°p-∂p.<br />

1.5.9 Imen-k-º-Øns‚ DXv]-∂-߃<br />

1.5.9.0 tIc-f-Øns‚ arK-k-ºØv<br />

tIcfw Imen-k-º-Øns‚ Imcy-Øn¬ ap∂n-em-Wv. \mw kwc-£n®p hcp∂ hnhn-[-bn\w ho´p -ar-<br />

K-ß-fpsS sk≥k v; 1996 se IW-°-\p-k-cn®v samØw 55.76 e£-am-Wv. AXn¬ 33.96 e£w ]ip-<br />

°fpw 1.65 e£w Fcp-a-Ifpw (c-≠p-tN¿∂v 35.61 e£w) BWp-≈-Xv. 18.66 e£w sNΩ-cn-bm-Spw, tImem-<br />

Spw, 1.94 e£w a‰p ]£n-Ifpw IqSn 269 e£w hcpw. 1998-˛99 ¬ kwÿm-\Øv GI-tZiw 24.20 e£w<br />

S¨ £ochpw, 40,000 S¨ Cd-®n-bpw, 2044 Zi-e£w ap´-Ifpw DXv]m-Zn-∏n-®-Xmbn ÿnXn-hn-h-c-°-W-<br />

°p-Iƒ ImWn-°p-∂p. ]mens‚ {]Xn-Zn\ {]Xn-io¿j e`yX 208 {Kmam-Wv. AXv tZiob e`y-X-bpsS<br />

icm-i-cn-tb-°mƒ sX√p IqSp-X-em-Wv. (2-07/{Kman¬ teiw IqSp-X¬). ap´-bpsS e`yX {]Xn-Zn\w {]Xnio¿j<br />

IW°v 64 Bbn-cn-°p-tºmƒ AXv tZiob icm-i-cn-bmb 31 Cc-´n-bn¬ IqSp-X-em-Wv.<br />

tIc-f-Øns‚ Imen-kº-Øns‚ 1992 se sk≥kkv {]Imcw IqSp-X¬ `mKhpw Imen-I-fmWv.<br />

AXn¬ amSp-I-fm-W-[n-I-hpw. Fcp-a-I-fpsS FÆw Xptemw Ipd-hm-Wv; tZiob icm-i-cn-bn¬ Xmsg.<br />

tZiob icm-icn 2.9% Dw kwÿm-\-Øn-t‚Xv 0.5% hpw BIp-∂p. tIc-f-Øns‚ £oc-k-º-Øns‚<br />

apJy-t{km-X- mWv ]ip-°ƒ. CXn¬ tIc-f-Øns‚ \ne- tZ-iob icm-i-cn-bn¬ \n∂pw IqSp-X-em-Wv.<br />

kwÿm-\sØ ]ip-hn≥ ]m¬ 42% Dw, Fcp-a-∏m¬ 54% BWv F∂p-Im-Wmw.<br />

tIc-f-Ønse I∂p-Im-en-I-fpsS Imcy-Ønse Hcp khn-ti-jX ]ip-°-fpsS FÆ-°q-Sp-X-epw, Imf-<br />

∑m-cpsS Ipd-hp-am-Wv. Hcp Db¿∂ A\p-]m-X-Øn¬ k-c-h¿§-Øn¬s∏´ ]ip-°fpw D≠v. ]ip-°ƒ,<br />

tZiob IW-°n¬ 50% Bbn-cn-°p-tºmƒ tIc-f-Øn-t‚Xv 89% BWv. Fcp-a-bpsS tZiob km∂n≤yw<br />

79% amWv. 1961 ¬ t]mepw ]ip-°-fpsS tZiob icm-icn 45% Bbn-cp-∂-t∏mƒ tIc-f-Øn¬ ]ip-°fpsS<br />

icm-icn 67% Bbn-cp-∂p. tIc-f-Ønse ]ip-°-fpsS FÆ-°q-Sp-X¬ ImWn-°p-∂Xv ]mens‚<br />

DXv]m-Z-\-Øn-\mbn {]tXyIw ]ip-h-f¿Ø¬ \S-Øp∂p F∂m-Wv. C¥y-bnse a‰n-Xc kwÿm-\-ßfn¬<br />

Imf-I-fpsS Bt]-£n-I-amb IqS-X-en\v ImcWw Ahn-sS-bp≈ I∂p-Im-en-I-fn¬ Imf-Isf h≠nh-en-°m\pw<br />

\new Dgm\pw a‰pw hn\n-tbm-Kn-°p-∂-Xm-Wv. Zo¿L-Ime ^e-hr-£-߃ Hgn-®p-\n-dpØn<br />

]d-m¬ Hcp -sl-IvS¿ hnf Irjn-ÿ-e-Øn\v tIc-f-Øn¬ 0.15 tPmSn h¿°v B\n-a¬ (sXm-gn¬ ar-<br />

K-߃) D≈-t∏mƒ (I-∂p-Im-en-Ifpw Fcp-a-Ifpw IqSn) tZiob icm-icn slIvS-dn¬ 0.22 BWv.<br />

tIc-f-Ønse {]Xn-io¿j I∂p-Imen kwJy- h-fsc XmW-XmWv. tIc-f-Øn¬ Hmtcm ]Øp-t]¿°pw<br />

1 Imen-bm-Wp-≈-sX-n¬ C¥y-bn¬ Hmtcm ]Øp-t]¿°pw 3 Imen-Iƒ BWp-≈-Xv. tIc-f-Ønse<br />

I∂p-Imen kwJy-mkm-{µX 1 Intem-ao-‰¿ `qan-bn¬ F{X-sb∂p t\m°n-bm¬ hf-sc- Ip-d-hmWv. F∂m¬<br />

tZ-iob icm-i-cn- 1 Intem-ao-‰-dn\v 94 Imen-I-ƒ F∂m-sW-n¬ tIc-f-Øn¬ icm-icn 87 Imen-I-fm-sW-<br />

∂Xv henb Hcp Ipd-h-√.<br />

hnf-I-fpsS DXv]m-Z-\-hp-ambn Xmc-Xayw sNøp-tºmƒ arK-k-º-Øns‚ DXv]m-Z-\-Øns‚ Imcy-<br />

Øn¬ IqSp-X¬ Xpey-X-Im-Wmw. ImcWw `qc-ln-X-cpw, D]-Po-h-\-Øn\v a‰p hcp-am-\-am¿§-߃ C√m-<br />

Ø-h-cp-amb P\-߃°v I∂p-Imen hf¿Ø¬ {]tXy-In®pw £otcmXv]m-Z\w hgn D]-Po-h\w kpc-<br />

£-am-°m≥ Ign-bp-∂p-≠v. kwÿm-\sØ hoSp-I-fn¬ \men-sem-∂n¬ I∂p-Imen hf¿Ø¬ D≠v.<br />

AXm-bXv hosSm-∂n\v 2.42 Imen-Iƒ D≈-Xm-bn-´mWv IW-°v.<br />

1.5.9.1 temI -hym-]mc kwL-S-\-bpsS kzm[o\w<br />

Irjnsb kw_-‘n® Icmdnse (AOA) hyhÿI-fn¬ arK-ßfpw artKmXv]-∂-ßfpw Dƒs∏-Sp-<br />

∂p. 1995 P\p-hcn apX¬ Poh-\p≈ arK-ß-fp-tS-bpw, artKmXv]-∂-ß-fp-tS-bpw, £ocw Dƒs∏-sS-bp≈<br />

146


Ib-‰p-aXn Imcy-߃ Icm-dnse hyh-ÿ-Iƒ°v A\p-k-c-W-ambn \o°w sNø-s∏-´p. 2002 am¿®v 1<br />

apX¬ artKmXv]-∂-ß-fpsS Cd-°p-aXn Xmcn-^p-I-fpsS _u≠v \nc°v 100% Dw A-ssπbvUv Xmcn^v<br />

\nc°v 30% Bbn \n›-bn-®n-cn-°p-∂p. hmkvX-h-Øn¬ arK-ß-fp-tSbpw artKmXv]-∂-ß-fp-tSbpw A¥mcmjv{S<br />

hn]-W-\-cw-KØv C¥ybv°v {][m-\-amb km∂n-≤y-an-√. artKmXv]-∂-ß-fpsS Imcy-Øn¬<br />

C¥y≥ Irjn-°m¿ A`n-ap-Jo-I-cn-°p∂ {]iv\w bYm¿∞-Øn¬ Xmcn-^n-t‚-X-√. adn®v hnI-knX<br />

cmPy-ß-fn-se, hnti-jn®pw bptdm-]y≥ kmº-ØnI kaq-l-Ønse (EEC) artKmXv]∂-ß-fn¬,<br />

ant®mXv]m-Z\w \S-Øp∂ cmPy-ß-fnse I¿j-I¿°v Ah¿ A\p-h-Zn®p hcp-∂-Xmb `oa-amb<br />

k_vkn-Un-Ifpw a‰n-fhpIfpw BWv. Cu cmPy-߃ F√mw artKmXv]-∂-߃ Ip∂p-IqSn hbv°p-<br />

∂-Xv, ]mepw a‰p £otcmXv]-∂-ßfpw DXv]m-Zn-∏n-°p∂ C¥y≥ I¿j-I¿°v G‰hpw henb `ojWn<br />

Db¿Øn-bn-cn-°p-I-bm-Wv.<br />

sh√p-hn-fn-Ifpw Ah-k-c-ßfpw X{¥-ßfpw<br />

1.5.9.2 I∂p-Im-en-Iƒ°mh-iy-amb ssPh -k-ky -Xo-‰-bpsS Ipdhv<br />

{]Xy-£-Øn¬ \√ ag-ho-gvNbpw, DjvW-ta-Jem {]tZ-isØ NqSp-sIm≠v ssPh-k-ky-ß-fpsS<br />

DXv]m-Z-\-Øn\v hf-sc-tbsd tijn-bpw, Fßpw {]I-S-am-bn-´p≈ ]®-Ø-g∏pw Ds≠-n¬ IqSnbpw I∂p-<br />

Im-en-Øo-‰-bv°mbn {]tbm-P-\-s∏-Sp-Øm-hp∂ ssPh-k-ky-ß-fpsS e`yX tIc-f-Øn¬ th≠{X Cs√∂p<br />

]d-bmw. D≈-Xp -Xs∂ Gdn-b -Iqdpw s\¬hb-en¬ \n∂pw kw`-cn-°p∂ hbvt°m-¬ am{X-am-Wv. CXv<br />

samØw Irjn-`q-an-bpsS 16% am{Xta D≈q. hbvt°m¬ Ign-m¬ ]ns∂-bp-≈Xv hnhn-[- Xcw `£ytbm-Ky-amb<br />

]p√p-I-fm-Wv. Ch \mfn-tI-cw, Iip-am-hv tXm´-ß-fnse CS-I-fn¬ kzm`m-hn-I-ambn hf-cp-<br />

∂Xpw, I∂p-Im-en-Øo-‰-bv°mbn hf¿Øp-∂-h-bp-am-Wv. a‰p apJy-hn-f-I-fmb d∫¿, Ipcp-ap-f-Iv, Im∏n,<br />

tXbn-e, Gew F∂n-hbv°p Np‰pw sNdp ssPh-k-ky-߃ hf-cp-∂-Xn\v klm-b-I-amb kml-N-cya√<br />

D≈-Xv. F√m Zo¿L-Ime hnf-Ifpw tN¿∂v samØw Irjn-`q-an-bpsS 65% \pw 70% \pw CSbv°v Icÿ-am-°p-∂p.<br />

Chbv°v H∂pw Xcn-ip-Im-ew C-√m-Ø-Xn-\m¬ hm¿jnI hnf-bm-tbm, kok-W¬ Btbm<br />

]p√p-Iƒ hf¿Øp-hm≥ Ah-kcw In´p-∂n-√. F√m-hn[ Xcn-ip- `q-anbpw Iq´n-bm¬ Xs∂ samØw<br />

Irjn-`q-an-bpsS shdpw 0.5% ¬ Ihn-bp-I-bn-√. tIc-f-Øn¬ Hcp slIvS¿ [m\y-Irjn `qanbv°v icmicn<br />

7.6% Imen-Iƒ D≈-t∏mƒ C¥y-bn¬ icm-icn 2.4% BWv. AXn-\m¬ I∂p-Im-en-Iƒ°v `£ytbm-Ky-amb<br />

ssPh-k-º-Øns‚ Xo£vW-amb Ipdhv tIc-f-Øn\v A\p-`-h-s∏-Sp-∂p-≠v. GXm\pw Zih¿j-Øn\v<br />

ap≥]pw ÿnXn CXn¬\n∂pw hyXy-kvX-am-bn-cp-∂n-√. 1961 ¬ Hcp slIvS¿ s\¬°rjn<br />

`qanbv°v icm-icn 4 Imen-Isf kwc-£n-°m-\p≈ tijn-bp-≠m-bn-cp-∂p.<br />

Ipdhp ]cn-l-cn-°m-\p≈ am¿§-߃<br />

kzm`m-hnIambpw I∂p-Im-en-Øo-‰-bpsS Cu Ipdhp ]cn-l-cn-°m≥ `mKn-I-am-sb-nepw I¿j-I¿<br />

Nne am¿§-߃ kzoI-cn-®n-´p-≠v. BZy-ambn sNbvXXv, I∂p-Im-en-I-fpsS kwJym -h¿≤-\-hns\ \nb-<br />

{¥n-°pI F∂-Xm-bn-cp-∂p. AXn-\m¬ 1961 \pw 1991 \pw C-S-bn¬ tIc-f-Ønse Imen-k-ºØv shdpw<br />

12% am{X-amWv h¿≤n-®-Xv. AXv 31.7 e£-Øn¬ \n∂pw 35.6 e£-Øn-te°v Db¿∂p. bYm¿∞-Øn¬<br />

I∂p-Im-en-I-fpsS kwJy 1987 apX¬ Ipd-bp-I-bm-Wp-≠m-b-Xv. CtX-Im-e-b-f-hn¬ tZio-bm-Sn-ÿm-\-<br />

Øn¬ I∂p-Imen kwJy 28% Db¿∂p. c≠m-a-Xm-bn, Ign 4 Zim-_vZ-°m-eØv s\¬Ir-jn-bn¬<br />

GXm≠v 40% ISpØ Ipd-hp-≠m-b-Xns‚ ^e-ambn Imen-I-fpsS ssPh- k-kym-lm- -cØns‚ DXv]m-Z-\-<br />

Ønepw KWy-amb Ipd-hp-≠m-bn. I∂p-Im-en-I-fpsS kwJy Ipd-bv°p-∂-Xn\p ]Icw I¿j-I¿ ]ip-<br />

°ƒ°v A\p-Iq-e-amb hn[w, enwK-]-c-amb LS-\-bn¬ CS-s]-´p-sIm≠v I≈-∑msc imkv{Xo-b-ambn<br />

Hgn-hm-°m≥ XpS-ßn. £otcmXv]m-Z\w BZmbIc-am-°p-hm-\mbn e`y-amb Imen-Øo‰ apgp-h\pw ]ip-<br />

°ƒ°mbn hn\n-tbm-Kn-°p-Ibpw sNbvXp. XXv^-e-ambn 1961 \pw 1996 \pw CS-bn¬ Imf-I-fpsS FÆw<br />

55% \n∂pw shdpw 11% Bbn-°p-d-p. AtX-k-abw tZio-b-X-e-Øn¬ Imf-I-fpsS FÆ-Øn¬ Ipdhp<br />

55% ¬ \n∂pw 50% ¬ FØn-b-tX-bp-≈q. Cu k{º-Zm-b-Øn-eq-sS-bmWv kwÿm-\-Øns‚ £otcmXv]m-<br />

Z-\-tijn tZio-b-X-e-Ønse {]Xn-io¿j £oc-e-`y-Xbv°v Xpeyw FØnbXv. C{]-Im-c-ap≈ em`-<br />

I-chpw DXv]m-Z-\-]-c-hp-amb \S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-®n´pw Imen-I-fpsS ssPh-kky `£y-Øns‚ e`yX<br />

]cn-an-X-am-b-Xpw, £oc-Øn-t‚bpw £otcmXv]-∂-ß-fp-tSbpw DXv]m-Z-\-s®ehv Ipd-bv°p-hm≥ Ign-bmsX<br />

h∂Xpw Hcp apJy- ]-cn-an-Xn-bmbn XpS-cp-∂p. CXns‚ ]cn-Wn-X-^-e-ambn tIc-f-Ønse ssehvtÃm°v<br />

147


DXv]m-Z-I¿°v Xß-fpsS {]Xn-tbm-Kn-I-fp-am-bn, hnti-jn-®pw, Ab¬ kw-ÿm-\-ß-fnse DXv]m-Z-I-cpambn<br />

a’cn°m-\p≈ tijn-bn¬ I\Ø hn≈¬ Ct∏mgpw \ne-\n¬°p-I-bm-Wv.<br />

1.5.9.2 BSp-h-f¿Ø-en\v Bh-iy-amb ssPh-k-ky- e-`yX<br />

I∂p-Im-en-Iƒ°pw a‰p ssehvtÃm°n\pw Bh-iy-amb `£y ssPh-k-ky-ß-fpsS e`yX ]cn-an-<br />

X-am-sW-nepw, πmhv t]mep≈ Nne-bn\w hr£-߃ tIc-f-Øns‚ Im¿jn-I-˛-Im-em-hÿm kml-Ncy-ß-fn¬<br />

kar-≤-ambn hf-cp-∂-Xn-\m¬ AXv BSp-h-f¿Ø-en\v t{]m’m-l-P-\-I-amb Ah-kcw \¬Ip-<br />

∂p. Cu km≤yX tIc-f-Ønse I¿j-I¿ hn\n-tbm-Kn®p hcp-∂p≠v F∂-Xn\v sXfn-hmWv kwÿm-<br />

\sØ BSp-I-fpsS FÆ-Øn¬ 1987 \pw 1996 \pw CS-bn-ep-≠mb 18% h¿≤-\. 15.8 e£-Øn¬ \n∂pw<br />

AXv 18.6 e£-ambn Db¿∂p. BWm-Sns‚ FÆw 38% h¿≤n-®v, 3.5 e£-Øn¬ \n∂pw 4.8 e£-am-bn.<br />

AtX-k-abw ]ip-°-fpsS h¿≤-\hv shdpw 1% am{X-am-bn-cp-∂p. kwÿm-\sØ KWy-am-sbmcp FÆw<br />

IpSpw-_-ß-fpw, GI-tZiw 8.3 e£w hoSp-Ifpw BSp-h-f¿Øp-∂-h-bm-Wv.<br />

arK-ß-fp-tSbpw amwk-Øn-t‚bpw Ib-‰p-a-Xn-bnse ]cn-an-Xn-Iƒ<br />

1.5.9.2 £ochpw, £otcmXv]-∂-ß-fpw, tImgn-bpw, a‰p ]uƒ{Sn DXv]-∂-ßfpw tIc-f-Øn¬ \n∂pw<br />

Ib-‰p-aXn sNøm≥ th≠{X A[nIw H∂pw C√. Npcp°w Nne DXv-]-∂-߃ am{X-am-Wp-≈-Xv. C∂sØ<br />

ssehv tÃm°v DXv]m-Z\w t\cn-Sp-∂-Xmb t{kmX- p-I-fpsS ]cn-anXnh®pt\m°n-bm¬ tIc-f-Øns‚<br />

ssehvtÃm°v DXv]m-Z-\-ta-Je sNehp Ipd--tXm, a’-c-£-aX D≈tXm A√. Poh-\p≈ arK-ßfpw,<br />

amwk-hpw, amwtkmXv]-∂-ß-fpw, ]Sn-m-d≥ Gjy≥, Kƒ^v cmPy-ß-fn-te°v Ib-‰p-aXn sNøm-<br />

\p≈ kuIcyw tIc-f-Øn\v D-≠v. CsXmcp t\´-am-Wv. F∂m-en-°m-cy-Øn¬ km\n-´dn ss^t‰m km\n-<br />

´dn \S-]-Sn-Iƒ t]mep≈ km-t-XnI XS- -߃ D≠v. Ahsb AXn-Po-hn-t°-≠-Xm-bn-´p-≠v. AXn∂v<br />

ipNn-XzsØ kw_-‘n® hyh-ÿ-Iƒ ]men-°p-I-bpw, arK-߃°v tcmKw hcp-∂-Xns\ XS-bp-Ibpw<br />

sNø-Ww. Ib-‰p-a-Xn-bv°p≈ Ah-kcw ^e-{]-Z-ambn hn\n-tbm-Kn-°p-hm≥ Ign-bm-Xn-cp-∂-Xn\p Imc-<br />

Ww, km\n-´dn hyh-ÿ-Iƒ ]men-°m-\p≈ \S-]-Sn-Iƒ I¿°-i-ambn \S-∏n¬ hcp-Øm-Xn-cp-∂-Xpw,<br />

arK-ßsf sIm√p∂ co-Xn-bn-epw, kwkvI-c-W-Ønepw ]ptcm-KXn D≠m-°m≥ Ign-bm-Xn-cp-∂-Xpam-Wv.<br />

Zb-hn-√mØ coXn-bn¬ arK-ßsf hml-\-ß-fn¬ sIm≠p-t]m-Ip-∂-Xpw, sIm√p-∂-Xpw, tIc-f-Øns‚<br />

Ib-‰p-a-Xn-sb, hnti-jn-®pw, bqtdm-]y≥ kmº-ØnI kaql cmPy-ß-fn-te-bv°p≈ Ib-‰p-a-Xnsb<br />

t{]m’m-ln-∏n-°p-∂-Xn¬ {][m-\-amb XS w krjvSn-®n-´p≠v.<br />

arK-ß-tfbpw amwtkm¬]-∂-ß-tfbpw Ib-‰p-aXn sNøm≥ Ah-k-c-߃<br />

tIc-f-Øn¬ {]Xn-h¿jw 11 e£w arK-ßsf sIm√phm≥ Bh-iy-amb kuI-cy-ß-tfm-Sp-Iq-Snb<br />

Ad-hp-im-e- (t…m-´¿ lukv) IfpsS Hcp irwJ-e-X-s∂-bp-≠v. F∂m¬ Ah B[p-\n-I-cn-°pI, AhbpsS<br />

]Zhn Db¿Øp-I, arK-ßsf sIm√p∂coXn \ho-I-cn-°p-I, kwkvI-c-W-Øn\v D≈ kuI-cy߃<br />

sa®-s∏-Sp-ØpI F∂n-h-sb√mw {]m[m-\y-a¿ln-°p∂ Imcy-ß-fm-Wv. amwk-Øn-t‚-bpw,<br />

amwtkmXv]-∂-ß-fp-tSbpw Imcy-Øn¬ KpW-\n-e-hmc am\-Z-WvU-߃ hfsc I¿i-\-ambn ]men-t°-<br />

≠Xv AXy-¥m-t]-£n-X-am-Wv. tIcf Im¿jnI k¿∆-I-em-ime amwk kmt-XnI kuI-cy-]-≤-Xn-bn¬<br />

\n¿±njvS KpW-\n-e-hmc am\-Z-WvU-ß-fpw, KpW-]-cn-tim-[\m \S-]-Sn-{I-a-ßfpw hnI-kn-∏n-s®-Sp-Øn-´p-≠v.<br />

amwkhpw, amwtkmXv]-∂-ßfpw DXv]m-Zn-∏n-°p-∂-Xn-\mbn BSp-am-Sp-Isf ssIImcyw sNøp-∂-Xn\pw<br />

kwkvI-cn-°p-∂-Xn\pw bmsXmcp kmwkvIm-cnI XS- hpw kwÿm-\Øv D≠m-bn-´n-√.<br />

ssehv tÃm°ns‚ ssPhsshhn[yw<br />

kwÿm-\-Øns‚ arK-k-º-Øn¬ ImWp∂ ssPhsshhn[yw Hcp t\´w Xs∂-bm-Wv. F∂m¬<br />

AXns\ ]q¿Æ-ambpw NqjWw sNøp-hm≥ kwÿm-\-Øn\p Ign-tb-≠-Xp-≠v. temI {]kn-≤-amb<br />

""sh®q¿ ]ip''hns‚ P∑-tZiw tIc-f-am-Wv. hen-∏-°p-d-hv, ]mense amwky-Øns‚ Afhv, thKw Zln-<br />

°p-∂ ]mens‚ kz`mhw (amwky apg-I-fpsS sNdnb hen-∏w) ssIImcyw sNøp-hm-\p≈ kqI-cX,<br />

Ch-sb√mw Cu C\w ]ip-°-fpsS AXp-ey-amb khn-ti-j-X-I-fn¬ Nne-Xm-Wv. CXn-t\mSp kmZr-iyap≈<br />

hen∏w Ipd Hcn\w ]ip-hns\ Imk¿tKmUv ImWm≥ Ign-n-´p-≠v. BSns‚ Iq´-Øn¬<br />

""ae-_mdn'', ""A´-∏mSn ªm°v _o‰n¬'' F∂o c≠n-\-ßfpw tIc- -fØns‚ X\-Xmb C\-ß-fmb BSp-<br />

I-fm-Wv.<br />

148


k-c-h¿§-Øn¬s∏´ I∂p- -Ip´n (B-¨)-I-fpsS D]-tbmK iq\yX<br />

arK-k-º-Øns‚ 1996-˛se sk≥kkv A\p-k-cn®v GI-tZiw 4,40,000 k-c-h¿§ (B¨) I∂p-Ip-<br />

´n-I-fp-≠m-bn-cp-∂p. 1 hb p apX¬ 2 1 / 2<br />

hb p hsc {]mbw D≈-h-bm-Wn-h. F∂m¬ CXn¬ 1 hbn¬<br />

Xmsg-bp≈ 1,11,000 I∂p-Ip-´n-Iƒ 1 hb- n\pw 2 1 / 2<br />

hb- n\pw CS-bn¬ FØpw aptº<br />

\jvS-am-Ip-∂p. CXn¬ \n∂pw hn`n-∂-ambn GI-tZiw 4,60,000 (s]¨) ]-ip-In-Sm-°ƒ (1 hb- p-ap-X¬<br />

2.5 hsc {]mb-ap-≈-h) AXn-Po-hn-°p-s∂-nepw 1 hb- n\p Xmsg-bp≈ 3,78,000 ]ip-In-Sm-°ƒ \jvSam-hp-∂p.<br />

\mS≥ C\-Øn¬s∏´ I∂p-Ip-´n-I-fp-sS Imcy-Ønepw Cu {]h-WX Xs∂-bmWv ImWp-∂-Xv.<br />

F∂m¬ sImgn-p-t]m-°ns‚ \nc°v Ipd-hmWv; 1/3˛¬ Hcp A¬]w IqSp-X¬. Gdnbpw Ipdpw<br />

CtX {]Xn-`mkw Xs∂-bmWv 1987-˛se arK-k-º-Øns‚ sk≥k- nepw ImWm≥ Ign-bp-∂-Xv. k-ch¿§-Øn¬<br />

P\n® I∂p-I-fpsS AIme acWw amwk DXv]m-Z-\-Øn-ep≈ Hcp \√ km≤y-X-bpsS<br />

\jvSw Xs∂-bm-Wv. Ah-bpsS AXn-Po-h\w Dd-∏p-h-cp-Øp-Ibpw Ahsb hf¿Øn icocw amwkf-am-<br />

°pIbpw sNøp∂ ]£w, AXv Db¿∂ \ne-hm-c-ap≈ amwtkymXv∏-∂-ß-fp≠m°m≥ ]‰nb AkwkvIrX<br />

hkvXp-hn-\p≈ Dd-∏mb am¿§-am-hp-am-bn-cp-∂p. X{¥-]-c-ambn Bhn-jv°-cn® amwky kwkvIcW<br />

kuI-cy-߃ D≠m-°p-∂-Xm-bm¬ AXv amwk-Øn-\mbn hf¿Øp∂ I∂p-Ip-´n-I-fpsS hn]Wn<br />

Dd-∏m-°p-Ibpw I∂p-Imen hf¿Øp-∂-h¿°v t`Z-s∏´ hcp-am\w D≠m-°p-hm≥ Ign-bp-∂-Xpam-Wv.<br />

1.5.9.4 ip]m¿i-Iƒ<br />

1. hn]-Wn-bn-ep≈ Ah-k-c-߃ NqjWw sNøp-∂-Xn-\pw, ASn-ÿm\ kuI-cy-߃ hnI-kn-∏ns®-Sp-°p-∂-Xn-\pw<br />

D≈ kmt-XnI hnZy Imcy-£-a-am-°m≥ ZrV-\n-›-b-tØmSp IqSn {]b-<br />

Xv\n-°p-I-bm-sW-n¬, Imen-Isf Poh-t\m-Sp-Iq-Sn-bpw, Ah-bpsS amwk-tØbpw Kƒ^v cmPyß-fn-te°v<br />

Ib‰n Ab-bv°p-hm≥ Ign-bp-∂-Xm-Wv. CXn\p th≠n Ad-hp-im-e-Iƒ B[p-\o-Icn-t°-≠-Xp-≠v.<br />

ipNn-Xz -]m-e\ hyh-ÿ-Iƒ I¿i-\-am-°p-I-bpw, KpW-\n-e-hmc am\-Z-WvU߃<br />

Npa-Øp-Ibpw thWw. arK-ßsf ssIImcyw sNøp-∂-Xpw, Adhp sNøp-∂-Xpw, Zbm]q¿∆am-h-W-sa∂pw<br />

\njvI¿jn-°-Ww. I∂pImen kº-Øn\v tcmK-hn-ap‡ ]Zhn Dd-∏m-°p-∂-<br />

Xn\v tcmK-hn-ap‡ taJ-e-Iƒ D≠m-°p-Ibpw Ah Btcm-Ky-I-c-ambn \ne-\n-dp-Øp-Ibpw<br />

thWw.<br />

2. amwkw Ib-‰p-aXn sNøp-∂-Xn\v klm-bn-°p∂ Akw-kvXrX hkvXp-°-fpsS I∂p-Imen t{kmXp-Iƒ<br />

F√mw {]mtZ-inI Xe-Øn¬Xs∂ hnI-kn-∏n-s®-Sp- -t°-≠-Xp-≠v. A√msX Ab¬<br />

kwÿm-\-ß-fn¬ \n∂pw Imen-Isf sIm≠p-h-cp-tºmƒ Ah-bpsS KpW-\n-e-hm-c-Øns‚ Imcy-<br />

Øn¬ Dd-∏p-≠m-hp-I-bn-√. k-c-h¿§-Øn¬s∏´ ]ip-°-fpsS I∂p-°p-´n-Isf Ct∏mƒ Bhiy-Øn\v<br />

NqjWw sNøp-∂n-√. Hcp-]-t£, \jvS-s∏-Sp-Øp-∂n√ Fn-epw. F∂m¬ AXv<br />

amwtkmXv]m-Z-\-Øn-\p≈ \s√mcp am¿§-am-Wv. AXn-\mbn I∂p-°p-´n-Isf hf¿Øp-∂-Xn\v<br />

NnehpIpd am¿§-߃ cq]w \¬Ip-I-bpw, t{]m’m-ln-∏n-°p-Ibpw sNøp-I.<br />

3. {]mtZ-inIXe-Øn¬ DXv]mZn°-s∏-Sp∂ ssPh-k-ky-ß-fpsS Irjnbv°v th≠ t{]m’m-l\w<br />

\¬tI-≠-Xm-Wv. AXn-eqsS £otcmXv]m-Z-\-Øn¬ tIc-f-Øn\v am’-cy-tijn ssIh-cn-°m≥<br />

Ign-bpw. AXn\v ]‰nb Hcp am¿§w ssPh-kkyIrjnbpw I∂p-Imen hf¿Ø¬ hyh-ÿ-bpambn<br />

kwtbm-Pn-∏n-®p- -sIm≠v {]h¿Øn-°p-I-bm-Wv. AXn-\mbn arK-kw-c-£W ^manwKv k{º-<br />

Zm-b-tØmSv A\p-_-‘-ambn Imen-Øo‰ DXv]m-Z\ {]h¿Ø-\-ßfpwBhn-jv°-cn-°-Ww. hmkvXh-Øn¬,<br />

Adn-thm, t{kmX- p-I-tfm, A√ C√m-Ø-Xv, ]ns∂tbm k¿°m-cns‚ Iogn-ep≈<br />

_‘-s∏´ hnI-k\ GP≥kn-I-fpsS ]n¥p-W-bpw, tkh-\-ß-fpw, kwtbm-PnX coXn-bn¬ I¿j-<br />

I¿°v FØn®v sImSp-°mØXm-Wv. Cu Ipdhp ]cn-l-cn-t°-≠-Xm-Wv.<br />

4. ""sh®q¿]ip'', ""Imk¿tKmUv ]ip'', ""ae-_mdn BSv'', ""A´-∏mSn ªm°v _o‰n¬ BSv'' F∂nhbv°v<br />

]Xn-p- In-´n-bn-´p≈ `qan-im-kv{X-]-c-amb kw⁄-bpw, AwKo-Im-chpw, _u≤n-I- kz-<br />

Ø-h-Im-i-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬ kwc-£n-°-s∏-Sp-hm≥ Bh-iy-amb \S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-<br />

°-Ww. tIc-f-Øns‚ X\Xpw ss]Xr-I-hp-amb Cu C\-ßsf kwc-£n-°m-\p≈ tIcf Im¿jn-<br />

I- k¿∆-I-em-im-e-bpsS ]cn-{i-a-߃°v Bh-iy-amb ]n¥pW \evtI-≠-Xm-Wv.<br />

149


1.5.10.0. tIc-f-Øns‚ a’y-k-º-Zv ta-Je<br />

1.5.10. kap-t{Zm-ev]-∂-ßfpw a’y-ta-J-ebpw<br />

tIc-f-Øn\v kap-{Z- ta-J-e-bn¬ \n∂pw Dƒ\m-S≥ Pem-i-b-ß-fn¬ \n∂pw e`n-°p∂ a’y-k-<br />

ºØv 10.54 Zi-e£w P\-ß-fpsS D]-Po-h-\-kp-c-£-bpsS t{kmX- m-Wv. 10.54 Zi-e-£w-h-cp∂ Cu<br />

P\-hn-`mKw kwÿm-\-Øns‚ samØw P\-kw-Jy-bpsS 3.3% hcp-∂p. kwÿm-\-Øns‚ Xoc-{]-tZ-isam-´msI<br />

hym]n-®p-In-S-°p∂ 222 kap-{Z- a-’y-_-‘-\- {Km-a-ß-fpw, 112 Dƒ\m-S≥ a’y-_-‘-\- {Km-aßfpw<br />

AS-ßnb hn]p-e-amb Hcp taJ-e-bm-Wn-Xv. 1999-˛2000 se IW-°-\p-k-cn®v ao≥]n-Sp-Øhpw A\p-<br />

_-‘- {]-hr-Øn-I-fn-ep-ta¿s∏-Sp∂ 2.26 e£w P\-߃°v sXmgn¬ \evIp∂ Cu taJ-e-bn¬ 1.85<br />

e£w t]¿ kap-{Z -ta-J-e-bn-epw, 0.41 e£w-t]¿ Dƒ\m-S≥ a’y-_-‘-\- ta-J-e-bnepw sXmgn¬ sNøp-∂p.<br />

hnhn[ tPmen-I-fn-em-Wn-h¿ G¿s∏-Sp-∂-Xv. Ah-cn¬ 13% Bƒ°msc ""IS-temc sXmgn-em-fn-<br />

Ifm''bn Xcw-Xn-cn-°mw. Ch¿ t\cn´p ao≥ ]nSn-°m≥ t]mIp-∂-h-cm-Wv. 41% BI-s´, sNdn-b-tXm-Xn¬<br />

a’y hnX-cWw \S-Øp-∂-h-cm-Wv. 27% a’y-Øns‚ sXmen Dcn-°p-∂-Xnepw G¿s∏-Sp∂p F∂mWv<br />

1999-˛2000 se IW-°p-Iƒ ImWn-°p-∂-Xv. 52% e[nIw hcp∂ kv{Xo sXm-gn-em-fn-I-fmWv `qcn-]£w.<br />

a‰-\p-_-‘- sXm-gn-em-fn-I-fn-epw, ]oenwKv (60%), a’yw DW-°¬, D∏n-en-S¬ (66%), a’y-kw-kvI-c-W-<br />

Øn¬ (59%) F∂n-ß-s\-bp≈hbnepw kv{XoI-fpsS henb ]m-fn-Ø-ap≈ Hcp taJ-e-bm-Wn-Xv.<br />

tIc-f-Øns‚ IS¬Øocw 590 Intem-ao-‰¿ ssZ¿Ly-tØmsS \o≠p-In-S-°p-∂p. ""tIm‚n-s\‚¬<br />

sj¬^vS'' F∂p hnfn-°p∂ (100 ^mØw Bg-ap-≈) taJe GI-tZiw 40,000 (Ir-Xy-ambn ]d-m¬<br />

39.723) NXp-c{i Intem-ao-‰¿ hym]n®p InS-°p-∂p. a’y-_-‘-\- km≤yX Cu t{kmX- n¬ \n∂pw<br />

GI-tZiw 11.50 e£w SÆp-≠m-Ip-sa∂v IW-°m-°-s∏-´n-cn-°p-∂p. AXn¬ 5.70 e£w S¨ Xoc-tØm-<br />

S-Sp-Øp≈ IS-en¬ \n∂pw, 1.80 e£w S¨ a’yw Xocw hn´v, Bg-°-S-en¬ \n∂pw ]nSn-°p-∂-Xm-Wv.<br />

Bg-°-S-en¬ apßn-ØmWp ]nSn-°m-hp∂ a’y-Øns‚ km≤yX GI-tZiw 1.45 e£w S¨ hcp-sa∂v<br />

IW-°p-Iƒ kqNn-∏n-°p-∂p. AXn¬ kpÿn-c-amb a’y-k-ºm-Z\ km≤yX 5.7 e£w SÆm-sW-<br />

n¬ CXn¬ IqSp-X¬ (6 e£w S¨) a’yw ]nSn-s®-Sp-°-s∏-´n-´p-≈-Xn-\m¬, a’yt{kmX v h‰nt∏m-Iptam<br />

F∂ Kuc-h-X-c-amb `oj-Wnbpw Db¿∂p-h-∂n-´p-≠v. kwÿm-\-Øns‚ samØw {]mtZinI<br />

hnkvXr-Xn-bn¬ GI-tZiw 3.6 e£w slIvS¿ {]tZ-iØv Dƒ\m-S≥ Pe-ta-J-e-bp-≠v. AXns‚ 2/<br />

3 `mKhpw (2.43 e£w slIvS¿) D∏p-Pe/XSm-I-ta-J-e-bpw, Imbepw tXmSp-I-fpw, \Zn-I-fpsS ]X-\-<br />

ÿ-e-amb Agn-ap-J-ßfpw BIp-∂p. AtXm-sSm∏w 0.85 e£w slIvS¿ hcp∂ \Zn-Ifpw CXn-epƒs∏-<br />

Sp-Ømw. Dƒ\m-S≥ a’y DXv]m-Z-\ -km-≤yX GI-tZiw 1.5 e£w apX¬ 2 e£w S¨hsc F∂pw<br />

IW-°p-Iƒ Ah-Im-i-s∏-Sp-∂p. GI-tZiw 65,000 slIvS¿ hcp∂ Dƒ\m-S≥ Pe-hn-Xm-\-ß-fn¬ sNehv<br />

Ipd coXn-bn¬ a’y-Irjn sNøm-\p≈ km≤yX Ds≠-∂mWv IW-°v.<br />

1990 IfpsS BZy-h¿j-߃ apX¬ kwÿm-\sØ a’y-D-Xv]m-Z\w h¿≤n-®p- h-cn-I-bm-sW-nepw,<br />

]ptcm-KXn hfsc kmh-[m-\-Øn-em-Wv. F∂m¬ kvXw`-\-Øn-em-sW∂v ]d-bm≥ Ign-bp-I-bn-√. 1990-<br />

˛91 se kap-{Z-a-’y- D-Xv]m-Z\w 5.99 e£w SÆn¬ \n∂pw 1999-˛2000 ¬ 6.18 e£w SÆmbn sNdp-Xmbn<br />

H∂p-b¿∂p. AtX-k-abw Dƒ\m-S≥ a’y- D-Xv]m-Z-\w, B taJe sNdp-Xm-sW-nepw, samØw a’y-<br />

D-Xv]m-Z-\-Øns‚ 6% \n∂pw 11% ambn Db¿∂p. ]n∂o-S-Xns‚ hf¿® thK-Øn-em-hp-Ibpw DXv]m-Z\w<br />

Cc-´n®v 0.36 e£w SÆn¬ \n∂pw 0.74 e£w SÆmbn Db-cp-Ibpw sNbvXp. kap-t{Zm-¬]-∂-ß-fpsS<br />

Afhp t\m°n-bm¬ G‰hpw IqSp-X¬ ]nSn-°-s∏-Sp-∂Xv Nmf-bm-Wv. AXn¬Xs∂ 1/3 `mKhpw<br />

s\bv®m-f-bm-Wv. Abne 16% hpw sNΩo≥ 9% hmf 8% BWv. Dƒ\m-S≥ a’y-k-º-Øns‚ 26%<br />

Dw sNΩo-\m-Wv. ASpØ ÿm\w 16% hcp∂ Xnem-∏n-bm-bv°m-Wv.<br />

2000-˛2001 ¬ GI-tZiw 89,000 S¨ kap-t{Zm-ev]-∂-߃ (G-I-tZiw 1046 tImSn cq] hne-h-cp-∂)<br />

BWv tIc-f-Øn¬ \n∂pw Ib-‰p-aXn sNø-s∏-´-Xv. kap-t{Zm-ev]-∂-ß-fpsS Ib-‰p-aXn apS°w IqSmsX<br />

{ItaW h¿≤n-®p- sIm-≠m-Wn-cn-°p-∂-sX-nepw (1990-˛1991 ¬ GI-tZiw 51,000 SÆm-bn-cp-∂Xv 2000-<br />

˛2001 ¬ 89,000 SÆm-bn) cmPysØ a’y-°-b-‰p-a-Xn-bn¬ tIc-f-Øns‚ ]v 2000-˛2001 ¬ 37% ¬ \n∂pw<br />

20% Bbn Ipd-bp-I-bp-≠m-bn. AXp-t]mse tIc-f-Øns‚ a’y- I-b-‰p-a-Xn-bn¬ \n∂p≈ hcp-am\w<br />

414 tImSn cq]-bn¬ \n∂pw 1046 tImSn-cq-]-bmbn Db¿∂-t∏mgpw tZio-b-cw-KØv tIc-f-Øns‚<br />

]v 34% \n∂pw 16% Bbn Ipdp F∂p-Im-Wmw. ioXo-I-cn® sNdnb sNΩo-\mWv G‰hpw IqSp-<br />

150


X¬ Ib-‰p-aXn sNø-s∏-Sp-∂Xv (36%). ]n∂oSv DW-°n-s∏m-Sn® sNΩo≥ 34% hpw, ioXo-I-cn® IWh<br />

24% hpw, a‰p a’y-ß-fpw, a’yw apdn-®Xpw 17% hpw, ioXo-I-cn® s\tØmen 16% hpamWv Ib-‰p-aXn<br />

a’y-߃. ioXo-I-cn® sNΩo-\ns‚ A\p-]mXw {ItaW Ipd-p-h-cn-I-bp-≠m-bn. 1990-˛91 ¬ AXv<br />

59% Bbn-cp-∂Xv 1998-˛99 ¬ 36% Bbn. Af-hn¬ henb Ipd-hp-≠m-bn-cp-∂n-√. 30,000 SÆn\pw 35,000<br />

SÆn\pw CS-bn-em-bn-cp∂p Af-hv. 1998-˛1999 ImeØv a’y-Øn-t‚bpw \pdp-°nb a’y-Øn-t‚bpw Ib-<br />

‰p-aXn 7% ¬ \n∂pw 17% hpw ioXo-I-cn® IWh 9%¬ \n∂pw 24% Bbn Db-cp-I-bp-≠m-bn.<br />

1990 Ifn¬ hºn® hnIm-k-amWv a’y-_-‘\ t_m´p-I-fnepw D]-I-c-W-ß-fnepw A\p-km-cn-Ifnepw<br />

D≠m-b-Xv. a’y-t_m-´p-I-fpsS FÆw 1988-˛89 se 34,000 ¬ \n∂pw 1999-˛2000 ¬ GI-tZiw 55,000<br />

Bbn h¿≤n-®p. CXn¬ 4200 b{¥-t_m-´p-Ifpw 28,800 tamt´m¿ t_m´p-I-fpw, 21,800 b{¥-h-XvI-cn-°m-<br />

Ø-hbpw Dƒs∏-Sp-∂p. Gsd h¿≤n-®Xv tamt´m¿ t_m´p-I-fm-Wv. GI-tZiw 19% h¿≤-\-bm-Wp-≠m-b-<br />

Xv. Knb-dp-I-fpsS Imcy-Ønepw h¿≤\ tcJ-s∏-Sp-Øn. 1996 ¬ GI-tZiw 22,000 a’y-Kn-b-dp-Iƒ D]-<br />

tbm-K-Øn-em-bn-cp-∂p. AXp-t]mse 52000 {SmenwKv he-Ifpw, 4900 Kn¬ he-Ifpw (c≠pw GI-tZiw 1/<br />

4 `mKw) _m°n-bp-≈h 3300 hen-®p-I-b-‰p∂ he-I-fpw, 3100 hoip he-Ifpw 5100 a‰n\w he-Ifpw<br />

Bbn-cp-∂p.<br />

1.5.10.1. temI- hym-]m-c -kw-L-S-\-bpsS kzm[o\w a’y- ta-J-e-bn¬<br />

a’yw <strong>WTO</strong> bpsS Irjnsb kw_-‘n® Icm-dns‚ (AOA) Iogn¬ t\cn-´p-h-cp∂ Hcp Dev]-∂-a-√.<br />

temI- hym-]mc kwL-S-\-bpsS N¿®-I-fn¬ F√mw kap-t{Zm-ev]-∂-ßsf Hcp {]mY-anI hyh-km-bntIm-ev]-∂-am-bn-´mWv<br />

]cn-K-Wn-®n-cn-°p-∂-Xv. <strong>WTO</strong> IqSmsX a‰p At\I ÿm]-\-߃ a’y hyh-kmb-tØbpw<br />

kap-t{Zm-ev]-∂-ß-tfbpw \nb-{¥n-°p-∂-Xm-bn-´p-≠v. Aßns\ hnhn[ ÿm]-\-߃<br />

ssIImcyw sNøp-∂-Xns‚ ^e-ambn t\´-ß-fpw, tIm´-ßfpw D≠v. Cd-°p-aXn sNø-s∏-Sp∂ at’ymev]-∂-ß-fpsS<br />

Cd-°p-aXn Xmcn^v Ipd-p-h-cp-sa∂v {]Xo-£n-°-s∏-Sp-∂p. Imc-Ww, hnI-kn-X-cm-Pyß-fnse<br />

a’y-kw-kvI-cW hyh-km-b-߃°p≈ Hcp Akw-kvIrX hkvXp-hm-bn-´mWv cmPysØ kapt{Zm-Xvv]-∂-ßsf<br />

IW-°m-°n-bn-cn-°p-∂-Xv. aqey-h¿≤\ \S-Øp-∂-h¿°v Bt]-£n-I-ambn Ipd<br />

Xmcn-^p-Iƒ G¿s∏-Sp-Øp-∂Xv Ah-cpsS Ib-‰p-a-Xnsb IqSp-X¬ am’-cy-£-a-am-°p-∂p. CXv a’ykw-kvI-cW<br />

hyh-ÿ-Iƒ°v hfsc KpW-I-c-am-Wv.<br />

F¥m-bn-cp-∂m-epw, temI -hym-]m-c -kw-L-S-\-bpsS Irjnsb kw_-‘n® Icmdn (AOA) s‚ km\n-<br />

´-dnbpw ss^t‰m-km-\n-´-dnbpw (SPS) \S-]-Sn-Iƒ hgn t\cn-´p≈ \nb-{¥W k{º-Zmbw hfsc {]m[m-\ya¿ln-°p-∂p.<br />

KWy-amb Af-hn-ep≈ Hcp Icp-X¬ \S-]-Sn-bm-bn-´mWv CXv \njvI¿jn-°p-∂-Xv. a’y-<br />

_-‘\w tcmK- hn-ap-‡-amb ÿe-ß-fn¬ \n∂m-h-Ww. G‰hpw Ipd Af-hn¬ am{X-ta, (A-\p-h-Z-<br />

\o-b-am-b-Xn¬ \n∂pw) cmkm-h-in-jvS-߃ a’y-Øn¬ ImWp-hm≥ ]mSp≈q F∂n-ß-s\-bp≈ hyhÿ-I-fm-Wn-Xn¬<br />

Dƒs∏-Sp-∂-Xv. tcmK-hn-ap-‡-ta-Je F∂p ]d-bp-∂Xv Hcp hnhm-Z-]-c-amb hyh-ÿbmbn<br />

IW-°m-°-s∏-Sm-\n-S-bp-≈-Xm-Wv. Imc-Ww, Fhn-S-sams° tcmK-hn-ap-‡-am-sW∂v I≠p-]n-Sn-°pI<br />

XnI®pw ZpjvI-c-am-sW∂v Xs∂. CØcw Imcy-߃ (km-\n-´dn ss^t‰m-km-\n-´dn hyh-ÿ-Iƒ) A¥mcm-jv{So-b-ambn<br />

AwKo-I-cn-°-s∏´ tImUIvkv Fen-sa-t‚-dn-bkv t]mep≈ \n¿_-‘- hy-h-ÿ-Iƒ°pta¬<br />

G¿s∏-Sp∂ Ah-k-c-Øn¬ Ah-sb√mw Zpcp-]-tbm-K-s∏-Sp-Øp-∂-Xn\pw CS-bm-°p-∂p-≠v. AXn-<br />

\m¬ Ah \o°w sNtø-≠-Xm-Wv. temI-`-£y-˛-Irjn kwL-S\ (FAO) t]mep≈ AwKo-IrX A¥mcmjv{S<br />

kwL-S-\-Iƒ A\p-im-kn-°p∂ s]cp-am-‰-®-´-ßsf am{Xta C¥y AwKo-I-cn-t°-≠-Xm-bn-´p-<br />

≈q. B`y-¥-c-ambn \ΩpsS kwÿm-\-sØ kw_-‘n-®n-S-tØmfw DXv]-∂-߃°v D-≠m-bn-cn-t°≠<br />

ipNn-Xz-]-c-ambn A\p-t]-£-Wo-b-am-bn-´p≈ A¥m-cmjv{S am\-Z-WvU-߃ IrXy-ambn ]men-°-sW∂<br />

Imcy-Øn¬ \mw {i≤ht®-a-Xn-bmhq F∂pw Cu hgn°v \mw C\n-bpw hfsc apt∂m-´p-t]m-Im-\p≠v<br />

F∂v Hm¿°p-I.<br />

<strong>WTO</strong> bpsS k_vkn-Unsb kw_-‘n® Icmdpw kam-\-i-‡n-I-fp-ambn hym]m-c-Øn¬ G‰p-ap-´p-<br />

∂-Xns\ kw_-‘n® \S-]-Sn-Ifpw H∂pw \ΩpsS a’y-ta-J-e-bpsS Imcy-Øn¬, k_vkn-Un-Iƒ hfsc<br />

Ipd-hm-b-Xns‚ kml-N-cy-Øn¬, Imcy-amb kzm[o\w sNep-Øp-∂n-√. ]t£ khn-ti-j-amb LSIw<br />

hfsc {]m[m-\y-a¿ln-°p-∂-Xm-bn-´p-≠v. AXm-bXv C¥y-bpsS a’y- kw-kvI-cW hyh-kmbw a‰p -hn-<br />

I-kzc cmPy-ß-fnse hyh-km-b-hp-ambn ISpØ a’-c-Øn-em-Wv. a‰p cmPy-߃ a’y-ta-J-e-bn¬<br />

151


hfsc XpO-amb k_vkn-Untb Npa-Øp-∂p-≈q. AXp-sIm≠v k_vknUn {]iv\w Hcp Xmcn-t^-Xc<br />

XS ambn D∂-bn-°p-hm-\p≈ km≤y-Xtb ImWp-∂p-≈q.<br />

shdpw Ib-‰p-a-Xn-°m-cy-߃ am{X-a√ temI- hym-]I kwL-S-\-bpsS ]cn-K-W-\-bn¬ hcp-∂-Xv.<br />

kap-t{Zm-Xvv]-∂-ß-fpsS DXv]m-Z-\-ta-Jesb BsI ˛ a’y-_-‘-\w, kwkvI-c-Ww, Ib-‰p-aXn XpSßnb<br />

F√m Imcy-ßfpw ˛ AXns‚ hyh-ÿ-I-fn¬ Dƒs∏-Sp-∂p-≠v. C∂n-t∏mƒ Ib-‰p-a-Xnsb tI{µo-<br />

I-cn®v CSp-ßnb Hcp kao-]\w \mw kzoI-cn-°p-∂-Xn¬ A¿∞-an-√. B kao-]\w 1970 Ifn¬ {]k-‡-<br />

am-bn-cp∂p F∂Xv icn-bm-Wv. F∂m¬ temI- hym-]m-c -kw-L-S\ ]cn-W-an-®p-s°m-≠n-cn-°p∂ Zni- h-<br />

®p-t\m-°n-bm¬ Cu \ne-]m-Sn\v {]k-‡n-bn-s√∂v ImWmw.<br />

1.5.10.2. sh√p-hn-fn-I-fpw, Ah-k-c-ß-fpw, X{¥-ßfpw a’y-t{km-X- ns‚ ASn-Ø-d-bpsS<br />

kpÿn-c-Xbv°v `ojWn<br />

\sΩ G‰hpw Akz-ÿ-am-°p∂ apJy-{]-iv\w, hninjym kap-{Z-hn-`-h-ß-fpsS Dev]m-Z-\-ta-J-ebn¬,<br />

h∂p-tN¿∂n-cn-°p∂ kvXw`-\-am-Wv. CXm-cw-`n-®Xv 1990 IfpsS BZy-am-Wv. t_m´p-I-fp-tSbpw<br />

Kob-dp-I-fp-tSbpw FÆ-Ønepw tijn-bnepw KWy-amb h¿≤-\-hv D≠m-sb-n¬Iq-Snbpw {]Xn-k‘n<br />

XpS-cp-I-bm-Wv. F∂m¬ Xoc-°-S¬ a’y-_-‘-\-Øns‚ Imcy-Øn¬ kwÿm\w Ct∏mƒ a’y-_‘\-<br />

Øns‚ km≤y-X-Iƒ NqjWw sNøp-∂-Xn¬ _lp-Zqcw t]mbn-cn-°p∂p F∂-Xns‚ kqN-\-bmWv<br />

t_m´p-I-fpsS FÆ-Øn-ep-≠mb A`q-X-]q¿∆-amb h¿≤-\-hv. kwÿm-\-Øns‚ kº-Zv hy-h-ÿ-bn¬<br />

Imcy-amb Ne-\-ap-≠m-°m≥ kap-t{Zm-Xv]-∂- ta-J-e-bn¬ G‰hpw \qX-\-amb kmt-Xn-I-hnZy hnP-b-<br />

I-c-ambn \S-∏n-em-°nbXp-aqew Ign-bp-I-bp-≠m-bn. IqSmsX Cu taJ-esb klm-bn-°p-hm-\m-bn, apX¬<br />

apS-°p-hm≥ ]pXnb kwcw-`-I-sc BI¿jn-°p-hm\pw Ign-p. Cu {]h-WX 1970 IfpsS BZyta<br />

{]I-S-am-bn-cp-∂p. CXn-s‚-sbms° ^e-ambn Cu taJ-e-bn¬ {]mXn-`m-kn-I-amb hf¿®-bp-≠m-bn.<br />

F∂m¬ t_m´p-I-fp-tSbpw h≈-ß-fp-tSbpw Knb-dp-I-fp-tSbpw tijn ]c-am-h[n NqjWw sNøp-∂n-√.<br />

IqSmsX a’y- _-‘-\-Ønepw a’y- kw-kvI-c-W-Ønepw th≠{X {i≤ ]Xn-bp-∂n-√. F∂m¬ a’y-<br />

_-‘-\-Ønepw a‰p A\p-_‘ Imcy-ß-fnepw A{]-Xn-tcm-[y-amb Hcp {]tNm-Z\w Db¿∂p h-∂n-´p-<br />

≠v. Hcp ]t£, kap-{Z-Ønse a’y-t{km-X- ns‚ e°pw eKm-\p-an-√mØ NqjWw aqew kvXw`\w<br />

D≠m-Ip-sa∂pw AXns‚ ^e-ambn kmaq-ln-I-˛-km-º-ØnI cwKØv sISp-Xn-Iƒ D≠m-tb-°m-sa∂pw<br />

D≈ Bi--Iƒ \ne-\n¬°p-∂p-≠v. F∂n-cp-∂m-epw, \ma-dn-tb≠ Imcyw Ct∂mfw a’y-_-‘-\-<br />

Øn-\p≈ hnhn[ kuI-cy-ßsf \mw th≠-t]mse NqjWw sNbvXn-´n√ F∂ t_m≤y-hpw, Aßns\<br />

kap-{Z -k-º-Øns\ ]c-am-h[n NqjWw sNøp-hm-\p≈ Hcp Xzcbpw C∂o cwKØv {]I-S-am-Wv. CXn-<br />

\p-Im-cWw a’y-˛-_-‘-\-˛-kw-kvI-cW cwK-tØ°v IS-∂p-h∂ \mh-K-X-cmb Hcp Iq´w kwcw-`-I-c-am-<br />

Wv. Ch-cm-I-s´, ASp-Ø-Imew hsc Cu cwK-Øp-≠m-bn-s°m-≠n-cp∂ hºn® [Øns‚ sImbvØns‚<br />

]v \ntj-[n-°-s∏-´-h-cm-bn-cp-∂p. s]mXp kºZv t{kmX- ns‚ ]v ]‰m≥ Cu Iq´¿ aptºm-´p-h-∂p.<br />

DZm-l-c-W-Øn\v kwÿm-\-k¿°m-cns‚ ap≥ssI {]h¿Ø-\-Øn¬ ]c-º-cm-KX a’y-_-‘-\- t_m-<br />

´p-I-fpw, h≈-ßfpw b{¥-h-XvI-cn-°p-∂-Xn¬ kzoI-cn-°-s∏´ t{]m’m-l-P-\-I-amb \S-]-Sn-Iƒ aqew<br />

D≠mb hnImkw A`q¿X]q¿∆-am-bn-cp-∂p. kpÿn-c-amb ]ptcm-K-Xn-bpsS ^e-ambn Cu cwKØv KpW-<br />

]-c-amb hnIm-k-ap-≠m-bn. F√m-h¿°pw Ah-k-c- k-a-Xzhpw Dd-∏p- h-cp-Øn-bn-cp-∂p. F∂m¬ s]mXphmb<br />

{]Ir-Xn-bpsS Cu kap-{Z- a-’y-t{km-X- ns\ NpjWw sNbvXp Xo¿°p-hm-\p≈ {iasØ t{]m’mln-∏n-°m≥<br />

]mSp-≈X-√. AanX Nqj-WsØ \nb-{¥-W- hn-t[-b-am-°m-\p≈ \S-]-Sn-Iƒ \n¿`m-Ky-him¬<br />

Zp¿_-e-am-bn-cp-∂p. Cu cwKØv Hcp Iq´ -I-i-]ni aq¿—n-°p-hm≥ km≤yX ImWp-∂p-≠v. kap-<br />

{Z- t{km-X- ns‚ kwc-£-W-Øn-\pw, AXns‚ kpÿn-c-Xbv°pw \n¿Æm-b-I-amb Hcp ÿm\-am-Wp-<br />

≈Xv. ImcWw kwÿm-\sØ P\-kw-Jy-bpsS KWy-am-sbmcp hn`mKw P\-ß-fpsS D]-Po-h-\-Øn\pw<br />

Ahsc B{i-bn-®p-I-gn-bp-∂-h-cpsS AXn-Po-h-\-Øn\pw Cu t{kmX- ns‚ kwc-£Ww A\p-t]-£-<br />

Wo-bhpw A\n-hm-cy-hp-am-Wv. Ncn-{X-]-c-ambn t\m°n-bm¬ kmaq-ln-I-ambpw kmº-Øn-I-ambpw ]m¿izh-Xv°-cn-°-s∏´hcmWo<br />

P\-hn-`m-Kw. IqSmsX {]mtbm-Kn-I-ambn Ah-cpsS D]-Po-h\ kpc£ Dd-∏m-<br />

°m≥ Ah¿°v a’y-_-‘-\-a-√msX AXn-\p-]-Icw as‰mcp am¿§hpw C√m-Ø-h-cm-Wv. AXn-\m¬<br />

Cu taJ-esb hnI-kn-∏n-°p-am-{X-a-√, \ΩpsS `£-W-Øn¬ Poh-I-hpw, amwkyhpw e`y-am-°p-∂-h-cpw,<br />

Ib-‰p-a-Xn-bn-eqsS cmjv{S-Øn\v hntZ-i-\m-Wyw t\Sn-Ø-cp-∂-hcpw BWn-h¿. Ipd-Xv `mhn-bn-se-<br />

nepw Ch-cpsS Imcy-Øn¬ D]-Po-h-\-kp-c£ Dd-∏m-°m-\p≈ \S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-°-W-sa-∂Xv Hcp<br />

A\n-hm-cy-X-bm-Wv. Cu kml-N-cy-Øn¬ kap-{Z-˛-P-e-hn-`-h-Øns‚ Imcy-Øn¬ `q]-cn-jv°-c-W-Øn¬<br />

152


\S-Øn-bn-´p-≈-Xn-t\mSv kam-\-am-b, ]cn-jvI-cW \nb-a-\n¿ΩmW \S]-Sn-Iƒ Bhn-jv°-cn-°p-hm-\p≈<br />

ka-b-am-bn-cp-∂p. kap-{Z-t{km-X- p-Isf {]mY-an-I-ambn B{i-bn-®p-I-gn-bp∂ ]c-º-cm-K-X-ambn a’y-<br />

_-‘\w \SØn Pohn-°p∂h¿°pw, AXn-\-\p-_-‘-amb sXmgn-ep-I-fn-¬ G¿s∏-´n-cn-°p∂ kv{Xo<br />

]pcp-j-∑m¿°pw am{X-ambn a’y-_-‘\w \S-Øp-hm-\p≈ Ah-Imiw ]cn-an-X-s∏-Sp-Øp-hm-\pw,<br />

kap-{Z-k-ºØpw a’y-hn-`-h-ßfpw [\-ti-jn-bp-≈-h¿ IS-∂p-I-bdn Aan-X-ambn NqjWw sNøp-<br />

∂-Xns\ XS-bp-hm\pw \nb-a-\n¿ΩmWw \S-tØ-≠-Xm-Wv. Aßns\ kap-{Z-k-º-Øns‚ {]tbm-P\w<br />

Cu P\- hn-`m-K-Øn\v kpÿn-c-ambn e`y-am-°m≥ Bh-iy-amb \S-]-Sn-Iƒ k¿°m¿ Xe-Øn¬ kzoIcn-°m≥<br />

sshI-cp-Xv.<br />

a¨kq¨Ime t{SmfnwKv \ntcm-[\w<br />

tIcf kap{Z a’y-_-‘-\ -\n-b-{¥W \nbaw hy‡-ambn \n¿∆-Nn-®n-´p-≈Xv C{]-Im-c-am-Wv. Xoc-<br />

°-S¬ {]-tZ-iØv 50 ao‰¿hsc Bg-ap≈ taJ-e-bn¬ ]c-º-cm-KX ao≥]n-Sp-Ø-°m¿ Ah-cpsS \mS≥<br />

t_m´p-I-fp-]-tbm-Kn®v ao≥]n-Sn-°-W-sa-∂pw, B AXn¿Øn -I-S-∂p≈ Hcp kmº-ØnI taJ-ebmbn<br />

IW-°m-°-s∏-Sp∂ Bg-°-S-en¬, b{¥-h-XvIr-X t_m-´p-I-fn-epw, hen-b-t_m-´p-I-fnepw Ah-bp-≈-h¿<br />

a’y-_-‘\w \S-tØ-≠-XmWv F∂pamWv \nbaw A\p-im-kn-°p-∂-Xv. F∂m¬ ]cn-[nsb kw_-<br />

‘n® Cu Iev]\ IWn-i-ambn ]men-°-s∏-Sm-Ø-Xn-\m-emWv Hcp kwc-£W \S-]Sn F∂ \nebn¬<br />

a¨kq¨ t{SmfnwKv \ntcm-[n-°-s∏-´-Xv. 1988-˛1989 \ptijw Ign 14 h¿j-ambn Cu \ntcm-<br />

[\w {]m_-ey-Øn-en-cn-°p-I-bm-Wv.<br />

]mcn-ÿn-XnI {]iv\-ß-fpsS kzm[o\w<br />

]cnx-ÿnXn {]iv\-߃ `mhn-bn¬ ISpØ \S-]-Sn-Iƒ Bh-iy-am-°n-Øo¿°p-sa∂pw A¥m-cmjv{S<br />

IqSn-bm-tem-N-\-I-fn¬ Ah KWy-amb Hcp ÿm\w ]nSn-°p-sa-∂pw, temI-hym-]mc kwL-S-\-bpƒs∏sS-bp≈<br />

thZn-I-fnse \S-]-Sn-Iƒ°v hnt[-b-am-Ip-sa∂pw Ah C¥ym-K-h-s◊‚ns‚ \b-ß-fn¬ ÿm\w<br />

]nSn-°p-sa∂pw Xo¿®-bm-Wv. ]e ]mcn-ÿn-Xn {]h-W-X-Iƒ°pw Kuc-h-X-c-amb kzm[o\w D≠v. AXn-<br />

\v D-Zm-l-c-W-amWv ASp-Ø-Im-eØv ]cn-ÿn-Xn-Im-cy- a-{¥m-ebw ]pd-s∏-Sp-hn® 150 Hmfw jm¿°v a’yß-fp-tSbpw<br />

a‰n\w kap-{Z- Po-hn-I-fp-tSbpw _‘\w \ntcm-[n-®p-sIm-≠p≈ DØ-c-hv. Cu ªm‰v \ntcm-<br />

[\w kwÿm-\sØ Hcp henb `qcn-]£w hcp∂ ao≥]n-Sp-Ø-°m-cpsS D]-Po-h-\-am¿§sØ {]Xn-Iqe-ambn<br />

_m[n-®n-cn-°p-I-bm-Wv. AØ-c-ap≈ Hcp Xocp-am\w AXv tZio-b-am-bm-epw, A¥¿tZ-io-bam-bn-cp-∂mepw<br />

{]mtZ-inI kml-N-cy-ß-sf-∏-‰n-bp≈ Adn-hn-√m-sX-bmWv sNbvX-sX∂v Icp-Xm≥<br />

hgn-bp-≠v. B \ntcm-[-\-Øn¬ aptºm-´p-h-bv°p-∂-Xmb hyh-ÿ-Iƒ°v A\p-t]-£-Wo-b-amb<br />

hnh-c-ß-fp-sS-tbm, sXfn-hp-I-fp-tStbm ]n≥_-e-an-√. shdpw Dulm-t]m-l-Øns‚ ASn-ÿm-\-ØnemWv<br />

Hu´vt_m¿Uv a’y-h-≈-ß-fpsS hi-ß-fn¬ LSn-∏n-®n-´p≈ b{¥-Øn¬ \n∂p-≠m-Ip∂ amen-<br />

\y-w `oj-Wn-bmbn Nq≠n-°m-Wn°s∏-´Xv. A{]-Im-c-ap≈ Xocp-am-\-߃ FSp-°p-tºmƒ, {]Xn-k‘n<br />

_m[n-X-cmbhcp-ambn aXn-bmb N¿®-Iƒ \S-Øm-sX-bpw, Bizm-k-Øn-\pw, \jvS-]-cn-lm-c-Øn\pw \S-<br />

]-Sn-Iƒ FSp-°m-sXbpw Ccp-∂m¬ AXv, Ct∏mƒXs∂ Zp¿∫-e-cmb ao≥]n-Sn-°p∂ P\-k-aq-l-Øns‚<br />

D]-Po-h-\-kp-c-£sb XI¿°p-I-bm-bn-cn°pw sNøp-∂-Xv.<br />

{]iv\-ßsf Ah-k-c-ß-fmbn am‰pI<br />

Cu kµ¿`-Øn¬ ap≥]v {]kvXm-hn® hn[-Øn-ep≈ {]Xn-k-‘n-Iƒ P\-ßsf t_m[-h-XvI-cn-<br />

°p-∂-Xn-\pw, e`y-amb t{kmX- p-Isf ssIImcyw sNøp-∂-sX-ßn-s\-sb∂v Ahsc ]Tn-∏n-°p-∂-Xn-<br />

\p-ap≈ G‰hpw \√ Ah-k-c-ß-fmbn am‰p-hm≥ Ign-tb-≠-Xm-Wv. AXp-t]mse Nne Xmcn-t^-Xc XS-<br />

-߃, AXm-bXv tami-s∏´ ipNnXz \ne-hm-c-߃, A[zm-\-Øns‚ NqjWw F∂n-h-sb√mw tIc-f-<br />

Øn\v t\´-ß-fmbn am‰m-hp-∂-Xm-Wv. DZm-l-c-W-Øn\v a’y- kw-kvI-cW ÿm]-\-ß-fn¬ ASn-ÿm-\-<br />

ku-I-cy-߃°v th≠ Icp-X-ep-Iƒ C√m-Ø-Xp- aq-ehpw a’y-sXm-gn-em-fn-Iƒt°¿s∏-Sp∂ h¿≤n®<br />

_p≤n-ap-´p-Iƒ, Ah¿ Xß-fpsS t£a-{]-h¿Ø-\-߃°v kw`m-h\ sNø-W-sa∂ hyh-ÿ-bpsS<br />

kΩ¿±w, Ib-‰p-a-Xn-bn¬ sk pw Nphpw G¿s∏-Sp-∂-Xv, a’y-sØm-gn-em-fn- kv{XoI-fpsS t£a-\n-[n-<br />

I-fpsS sISp-Im-cy-ÿX F∂n-h-sb√mw tIc-f-Ønse kap-t{Zm-ev]-∂-߃°v am’-cy-£-aX C√m-<br />

Xm-°p-∂p-≠v. s]mXpth a’y- ta-J-e-bvs°-Xntc Btcm-]n-bv°-s∏-Sp∂ {]Xn-Iq-em-h-ÿ- X-s∂-bpw,<br />

Xmcn-t^-Xc XS- -߃ C¥y≥ kap-t{Zm¬]-∂-ß-fpsS Ib-‰p-a-Xn-bvs°-Xntc Db¿Øn-h-cp∂ kml-<br />

153


N-cyhpw, Xo¿®-bmbpw tIc-f-Øns‚ {]iv\-]-cn-lm-c-Øn-\mbn A[n-Im-c-th-Zn-I-fn¬ hmZn-°p-hm\pw<br />

\√ Ah-k-c-ß-fmbn am‰m≥ Ign-bp-∂-Xm-Wv. kwÿm-\Ø hyh-km-b-cw-KØv k¿°m¿ apt∂m´p<br />

h®n-´p≈ kmaq-ln-I -kp-c-£m- \-S-]-Sn-Iƒ a’y-ta-J-ebv°v A\p-Iq-e-ambn D]-tbm-Kn-°m-am-bn-cp-∂p.<br />

Ah-sb√mw P\-ß-fpsS ta¬ Npa-Ø-s∏-Sp-∂-h-bm-sW∂v hne-]n-bv°p-I- Bbn-cp-∂n√ th≠n-bn-cp-∂-<br />

Xv. hnti-jn®pw CØcw am\-Z-WvU-߃ A¥m-cm-jv{S-k-aqlw Xs∂ `mhn-bn¬ \S-∏n-em-°m≥ apt∂m-<br />

´p-h-cp∂ kµ¿`-Øn¬ A{]-Im-c-ap≈ \nb-a-ßfpw sehn-Ifpw {]tbm-K-Øn¬ sIm≠p-h-cp-∂- Imcyw<br />

\n¿_-‘-am-t°-≠-Xp-≠v. ImcWw, AXv cmPy-Øn-\p-≈n¬ X-s∂-bp≈ \nt£-]¿°v am{X-a-√, hntZi-<br />

\n-t£-]¿°p-IqSn hfsc {]tbm-P-\-I-c-am-hp-Ibpw Aßns\ \m´nse \nt£-]¿°v hn]-Wn-bn¬<br />

\nc-∏mb Ifn-°fhpw Ah-k-c-k-a-Xzhpw e`n-°p-∂-Xpam-Wv.<br />

1.5.10.3. ip]m¿i-Iƒ<br />

1. tIcØns‚ kap-t{Zm-ev]-∂-ß-tfbpw a’y-ta-J-e-tbbpw Zp¿∫-ehpw Aÿn-c-hp-am-°p∂ LS-<br />

I-ß-fn¬ G‰hpw {][m\w a’y-k-º-Øns‚ hnf-sh-Sp-∏ns‚ Imcy-Øn-ep≈ {Ia- cm-ln-Xy-am-<br />

Wv. CXns‚ kqN-\-I-fn-sem∂v kap-{Z -hn-`-h-Øns‚ hnf-sh-Sp-∏n-\p≈ Ah-Imiw B¿°mWv<br />

F∂ Imcy-Ønse X¿°-am-Wv. cmjv{S-Ønt\m, kwÿm-\-Øn-\p-X-s∂tbm kap-{Z-Øns‚<br />

ta¬ Hcp ISn-m-Wp-an-√m-sX-bp≈ kzIm-cy-kz-Ø-h-Imiw h®p-]p-e¿Øm-sa∂ ÿnXnbn-te°v<br />

sNs∂-Øp-hm≥ Ign-bp-I-bn-√. hmWn-Py-]-c-amb Nn¥m-K-Xnbpw e£y-hp-amWv kapt{Zm-ev]-∂-˛-a-’y-ta-J-ebpw<br />

AXp-ambn _‘-s∏´ F√m- X-e-Øn-ep-ap≈ {]h¿Ø-\-ß-fnepw<br />

B[n-]Xyw ]pe¿Øp-∂-Xv. a’y -ta-J-e-bp-ambn _‘-s∏´ ÿm]-\-ß-fpsS \nb-{¥-W -\-S-<br />

]-Sn-Iƒ F√mw hfsc A]-cym-]vX-am-Wv. CXn-¬ A¥¿`-hn-®n-´p≈ kmaq-ln-I-amb sshcp-≤yßsf<br />

Bcpw Imcy-ambn A`n-ap-Jo-I-cn-®n-´n-√. Ct∏m-gsØ {]Xn-k‘n _m[n-X-cm-b-h¿, ao≥]n-<br />

Sp-Ø-°m¿, a’y-kw-kvI-cWw sNøp-∂-h¿, Ib-‰p-a-Xn-°m¿, kwÿm\ k¿°m¿ F∂n-h¿<br />

Hcp-an®p IqSn Hcp Zo¿L-Im-e -ho-£-W-Øn¬ \oXn]q¿∆-amb Hcp \bw cq]o-I-cn-t°-≠-Xm-bn-<br />

´p-≠v. a’y-ta-J-e-bnse F√m hkvXp-X-I-tf-bpw, t{kmX- p-I-fptSbpw, hn`-h-ß-fp-tSbpw<br />

kwkvI-c-W-Øn-t‚bpw amt\-Pvsa‚pw Npa-X-e-Ifpw, hn`-h-Nq-j-W-Øns‚ kpÿncX-tb-bpw,<br />

kwÿm-\-Øns‚ klm-b -tk-h-\-ß-tfbpw IW-°n-se-Sp-Øp-sIm-≠p≈ Hcp ]T\w AXymh-iy-am-Wv.<br />

Cu cwKsØ kvXw`-h-\m-h-ÿ-sb-°p-dn-®pw, {]Xn-k-‘n-_m-[nX P\-hn-`m-Kß-sf-∏-‰nbpw<br />

hkvXp-\n-jvT-amb ]T-\-Øns‚ Npa-Xe Bsc-sb-nepw G¬∏n°-Ww. Zcn-<br />

{Z-cmb a’y-sØm-gn-emfn IpSpw-_-ß-fpsS D]-Po-h-\-kp-c£ Dd-∏m-°p-∂-Xn-em-bn-cn-°Ww<br />

]T\w Du∂¬ \evtI-≠-Xv. AtXm-sSm∏w enwK-]-c-amb am\-ßfpw IW-°n-se-Sp-°-Ww. F¥psIm-s≠-∂m¬<br />

a’y-ta-J-e-bn¬ Btcm-Ky-]-c-amb \nc-h[n _p≤n-ap-´p-Iƒ t\cn-Sp-∂Xv apJyambpw<br />

kv{XoP-\-ß-fm-Wv. (D-Zm-l-c-W-ambn sNΩo-\ns‚ sXmen Dcn-°p-∂-Xn¬ t\cn-Sp∂ {]iv\-<br />

߃). AtXm-sSm∏w a’y-_-‘-\-Øn-te¿s∏-´n-cn-°p∂ F√m DØ-c-hm-Zn-Xz-ap-≈-h¿°pw Hcp<br />

s]cp-am-‰- N-´-Øn\v cq]w \evIn {]N-cn-∏n-t°-≠-Xp-am-Wv.<br />

2. ]mcn-ÿn-Xn-I-amb km[p-X-bp-≈-Xpw, {]tbm-P-\-£-a-hp-amb, ]c-º-cm-K-X-ambn B¿÷n-®n-´p≈<br />

hn⁄m\hpw hnh-c-ßfpw {]tXy-I-hn[ a’y-_-‘\ kt-X-ß-fmbn D]-tbm-Kn-t°-≠-Xm-<br />

Wv. a’y-ta-J-e-bnse \m\m-hn-[-amb hn`-h-ß-sfbpw ssIImcyw sNøp-∂-Xn¬ ]c-º-cm-KX<br />

hn⁄m-\-tØbpw \m´-dn-hp-I-tfbpw NqjWw sNøp-∂-Xn-\pw, Ah-bpsS km[pX hne-bn-cp-<br />

Øp-∂-Xn-\pw, AØcw hne-tb-dnb Adn-hp-Isf Xncn-®-dn-bp∂Xn\pw icn-bmbn tcJ-s∏-Sp-<br />

Øp∂Xn\pw Ign-tb-≠-Xm-Wv.<br />

3. a’y-hn-`-h-ß-fpw, kº-Øpw, I≠¬{]-tZ-i-apƒs∏-sS-bp≈ {]tZ-i-ß-fpsS amt\-Pvsa‚pw kwc-<br />

£-Whpw \S-Øp∂ Imcy-Øn¬ ]©m-bØv Xe-Øn-ep≈ {]mtZ-inI kzbw-`-c-W- ÿm-]-\-<br />

ßsf IqSn h¿≤n® tXmXn¬ ]s-Sp-∏n-°p-∂Xv \∂m-bn-cn-°pw.<br />

4. kwÿm-\hpw kwÿm-\-k¿°m-cns‚ klm-b-tØmsS {]h¿Øn-°p∂ ÿm]-\-ßfpw apt∂m-<br />

´p-h-®n-´p-≈-Xmb k_vknUn AS-°-ap≈ F√m klmb tkh-\ -{]-h¿Ø-\-ß-fpw, Ah-bpsS<br />

hyh-ÿm-]nX cq]hpw Hcp ]p\¿hm-b-\bv°v hnt[-b-am-°m-\p≈ ka-b-am-bn-cn-°p-∂p. DXv]m-<br />

Z\w sa®-s∏-Sp-Øp-∂-Xn-\mbn \S-Ø-s∏-Sp∂ Hcp \nt£-]-Øn\pw k_vkn-Un-bpsS bmsXmcp<br />

Bh-iy-hp-an-√. AXn-\p-]-I-cw, a’y-ta-J-e-bn¬ Aan-X-tijn sNepØn k¿°m¿ ]cn-£oW-<br />

154


am-bn-cn-°p∂ kml-N-cy-Øn¬ Cu k_vkn-Un-Iƒ hn`-h-ßsf amt\Pv sNøp∂ cwK-Øns‚<br />

Imcy-£-a-X-bv°mbn Zni Xncn-®p-hn-tS-≠-XmWv.<br />

5. kwÿm-\-Øn-t‚tbm tI{µ-k¿°m-cn-t‚tbm Iogn-ep-≈, assd≥ t{]mUIvSv FIvkvt]m¿´v<br />

Uh-e-]vsa‚ v AtXm-dn‰n (MPEDA) t]mep≈ ÿm]-\-߃°v a’y-hy-h-km-b- cw-K-Øp≈<br />

]v, a’y- k-º-Øns‚ ]cn-an-Xn-bp-tSbpw IqSn-h-cp∂ A¥¿tZ-iob \nb-am-h-en-I-fp-tSbpw<br />

C∂sØ {]tXyI kml-N-cy-Øn¬, ]p\¿ \n¿∆-N\w sNtø-≠-Xns‚ Bh-iy-ap-≠v. DXv]m-Z-<br />

\-tØbpw Ib-‰p-a-Xn-tbbpw t{]m’m-ln-∏n°pI F∂o Imcy-ß-fn¬ \n∂pw-amdn kap-{Z- k-º-<br />

Øns‚ kwc-£-Ww, a’y-ta-J-e-bn¬ ]Wn-sN-øp∂hcpw a’y-_-‘-\hpw A\p-_‘ sXmgnep-I-sf-am{Xw<br />

B{i-bn®p D]-Po-h\w \S-Øp∂ P\-e-£-ß-fpsS kpc£, Cu taJ-e-bpsS<br />

\nb-{¥-W-Øn\v Bh-iy-amb \nb-a-\n¿ΩmWw \S-ØpI F∂o Zni-I-fn-te°v \o°w \StØ-≠Xv<br />

Bh-iy-am-bn-cn-°p-∂p.<br />

6. a’y-ta-J-e-bn¬ kwÿm-\-Øn\v ssIh-i-ap-≈-Xmb am\-h -ti-jnbpw I¿Ω -Ip-i-e-Xbpw<br />

apX-se-Sp-°p-∂-Xn-\mbn a’y- _-‘\ sXmgn¬ i-‡nsb a‰p cmPy-ß-fn-te°v Ib‰n Abbv°p∂Xv<br />

t{]m’m-ln-∏n-t°-≠-Xm-Wv. AXn\v Ah¿°m-h-iy-amb \n¿±njvS ]cn-io-e\w \evInb-ti-jw,<br />

Ah-cpsS sXmgn¬ th-X\ kpc£ Dd-∏m-°p-Ibpw thWw.<br />

7. a’y-I-b-‰p-aXn hym]m-c-cw-KØv Ct∏mƒ hen-sbmcp Iq´w a’-c-I-£n-Iƒ {]h¿Øn-°p-∂p-<br />

≠v. hntZ-i-hn-]-Wn-bn¬ ta¬ssI t\-Sm≥ ]cn-{i-an-°p∂ C¥y-bn-se- Xs∂ a’-c-I-£n-Iƒ,<br />

Cu cwK-Øp≈ C¥ym-°m-cmb kwcw-`-I¿°v {]tbm-P-\-I-c-am-bn-´√ {]h¿Øn-°p-∂-Xv. adn®v,<br />

hntZ-io-b-cmb a’yw hmßp∂ I®-h-S-°m¿°mWv {]tbm-P\w In´p-∂-Xv. At∏mƒ s]mXphmbn<br />

tbmPn-®p≈ Hcp t{]m’m-l\ {ia-sa∂ \ne-bn¬ tZiob kap-t{Zm-ev]-∂-߃°v Hcp<br />

C¥y≥ temtKm (Hcp C¥y≥ hnh£ kqNn-∏n-°p∂ {]Xo-Iw) bv°v cq]w \evIp-∂Xv<br />

\∂m-bn-cn-°pw. KpW-]-c-amb Iq´mb bXv\-߃°p≈ Hcp taJ-e -D-b¿∂p hcm≥ Cu temtKm<br />

klm-b-I-am-bn-cn-°pw.<br />

8. kwÿm-\Øv \n∂p-≈ kap-t{Zm-ev]∂ Ib-‰p-a-XnbpsS -ta-ep≈ {]ap-J-amb `oj-Wn-I-fn¬<br />

H∂v Cd-°p-aXn sNøp∂ cmPy-߃ H∂n-s\m-∂mbn G¿s∏-Sp-Øp∂ hyh-ÿ-I-fm-Wv. Cu<br />

cmPy-߃ F√mw hnI-knX cmPy-ßfpw \m´p-Im¿ hfsc ]cn-jvIr-Xcpw \mK-cnI Pohn-X-<br />

Øn¬ Db¿∂ \ne-hm-c-ap≈ D]-t`m-‡m-°fpw BI-bm¬ Ah¿ bqtdm-]y≥ kmº-ØnI<br />

kaq-l- cm-Py-߃ F∂-t]mse km¿sam-sW-√-bpsS km∂n≤yw t]mep≈ km\n-´-dnbpw<br />

ss^t‰m km\n-´-dn-bp-amb \S-]Sn Bh-iy-s∏-Sp-I-bm-Wv. F∂m¬ \mw F{X-am{Xw KpW-\n-ehmcw<br />

sa®-s∏-Sp-Øm≥ Ign-bptam AXv A{X-tØmfw \√Xv F-∂p-am-{X-a-√, KpW-\n-e-hmc<br />

am\-Z-WvU-߃ I¿i-\-am-°p-∂Xv Ib-‰p-a-Xnbv°v am{X-a√ t{]m’m-l\w \evIp-∂Xv B`y-<br />

¥c D]-t`m-K-Øn\pw AXy-¥m-t]-£n-X-amWv F∂v \mw Xncn-®-dn-tb-≠-Xp-≠v. kwkvI-cW<br />

πm‚p-I-fn-epw, tXmSv Dcn-°p∂ sjUp-I-fnepw th≠ ipNn-Xzhpw a‰p km\n-´dn kwhn-[m-\-<br />

ßfpw ÿm]-\-h-XvI-cn-°pI hgn, a’y-D-Xv]m-Z-\-Øn-t‚bpw kwkvI-c-W-Øn-t‚bpw Imcy-<br />

Øn¬ KpW-\n-e-hmcw sa®-s∏-Sp-Øp∂ Imcyw hfsc {]m[m-\y-a¿ln-°p∂ Imcy-am-Wv. AXn-<br />

\m¬ a’y-ta-J-e-bn¬ Hcp KpW-\n-e-hm-c- km-£-cXm {]ÿm\w ASn-b-¥n-c-ambn Bcw-`nt°-≠-Xp-≠v.<br />

a’y -_-‘-\-Øn¬ G¿s∏-Sp∂ IpSpw-_-ßfpw a’y-ta-J-e-bnse {]h¿Ø-<br />

\-ß-fn¬ `mK-am-°m-hp∂ F√m-h¿°pw km\n-´-dnbpw ss^t‰m-km-\n-´-dn-bpw, tImUIvkv<br />

Fen-sa-t‚-dn-bkv t]mep≈ \nb-a-ß-fnse hyh-ÿ-Iƒ F¥m-sW-∂p≈ ]q¿Æ-t_m[w<br />

D≠m-°n-s°m-Sp-t°-≠-Xp-≠v. ]©m-b-Øp-I-fnse Xnc-s-Sp-°-s∏´ AwK-߃°pw A`n-<br />

{]m-b- cq-]o-I-cWw \S-Øp∂ F√m s]mXp -{]-h¿Ø-I¿°pw {lkz-Ime ]cn-io-e\w \evIp-<br />

Ibpw hnZym-`ym-k-Øn\v ]pkvX-I-ßfpw {]kn-≤o-I-c-W-ßfpw \evIp∂ ]cn-io-e\ tamUyq-fp-<br />

Iƒ Dƒs∏-sS-bp≈ hkvXp-°ƒ ae-bm-f-Øn¬ Xøm-dm°n \evtI-≠-Xm-Wv. temI- `-£y -<br />

Im¿jnI kwL-S-\-bn¬ (FAO) bn¬\n∂pw temI -hym-]m-c- kw-L-S-\-bn¬\n∂pw km\n-´-dnbpw<br />

ss^t‰m-km-\n-´dn (SPS) \S-]-Sn-Iƒ \S-∏n¬ hcp-Øp-hm≥ th≠ klm-b-߃ tXSm-hp-∂-Xm-<br />

Wv.<br />

9. a’y-Øns‚ KpW-\n-e-hm-c-Øns‚ Imcy-Ønse Hcp A-Sn-ÿm-\ -{]iv\w Hcp hn]-W-\- N-c°v<br />

F∂ \ne-bn¬ a’yw AXn-thKw NoØ-bm-bn -t]m-Ip∂ H∂mWv F∂-Xp -X-s∂. IqSmsX<br />

155


NoØ-bm-bn-t∏m-Ip-∂-Xns‚ ^e-am-bp-≠m-Ip∂ \jvS- km-≤y-Xbpw IqSp-X-em-Wv. hfsc \√<br />

Hcp a’y-s°mbvØp In´n-°-gn-m¬ DS≥ AXv Ctd-Un-tb-j\v hnt[-b-am-°p-∂-]£w<br />

tcmK-hm-ln-I-fmb F√m kq£vam-Wp-°fpw \in-°p-sa-∂mWv Adn-bm≥ Ign-n-´p-≈-Xv.<br />

AXv bqtdm-]y≥ kmº-ØnI kaq-l-apƒs∏-sS-bp≈ cmPy-߃s°√mw kzoIm-cy-am-hpw. a’y-<br />

Øn-t‚bpw kaq-t{Zm-ev]-∂-ß-fp-tSbpw Poh-im-kv{X-]-c-amb KpW-\n-e-hmcw Dd-∏p -h-cp-Øp-∂-<br />

Xn-\pw, kwkvI-c-W-Øn\pw Ctd-Un-tb-j≥ kmt-Xn-I-hn-Zy-bv°p≈ km≤yX Ct∏mƒ A¥mcmjv{S<br />

GP≥kn-I-fmb temI `£y Im¿jn-I- kw-L-S-\bpw (FAO), temIm-tcm-Ky -kw-L-S\<br />

(WHO) bpw t]mep≈ ÿm]-\-߃ ]cs° AwKo-I-cn-°p-Ibpw sXc-s-Sp-°p-Ibpw sNbvXn-<br />

´p-≈-Xm-Wv. Ctd-Un-tb-j≥ sSIvt\m-f-Pnsb C¥ym-K-h-s◊‚ns‚ Btcm-Ky-Im-cy -a-{¥m-ebw<br />

AwKo-I-cn-°p-Ibpw AXn-\m-h-iy-amb ap≥ I-cp-X-ep-Iƒ ssIs°m-≈p-Ibpw sNbvXn-´p-≠v. Ctd-<br />

Un-tb-j≥ {]{Inb D]-tbm-Kn®v a’yhpw at’ym-¬]-∂-ßfpw tImgn-bn-d-®nbpw a‰pw Ctd-<br />

Un-tb‰p sNøp-hm-\p≈ A\p-hmZw \evI-s∏-´n-cn-°p-∂p. CXv B`y-¥c D]-t`m-K-Øn\pw Ib-<br />

‰p-a-Xnbv°pw H∏w \evI-s∏-´n-´p-≠v. tI{µ -k¿°m-cns‚ BWh Du¿÷-a-{¥m-ebw sNe-hp-<br />

Ip-d Nne kmt-Xn-I -hn-Zy-Iƒ hnI-kn-∏n-s®-Sp-Øn-´p-≠v. BWh Du¿÷-a-{¥m-ebw c≠v<br />

Ctd-Un-tb-j≥ tI{µ-߃ Bcw-`n-®n-´p-≈-Xn¬ H∂v alm-cm-jv{S-bnse \mkn-°n-epw, \yq<br />

apws_-bnse hmjn-bn-ep-am-Wv. AØ-c-samcp anX-hy-b- kp-Ic ]cn-]mSn tIc-f-Ønse {]apJ<br />

a’y- kw-kvI-cW tI{µ-tØm-S-SpØv ÿm]n-°m≥ km≤yX At\z-jn-t°-≠-Xm-Wv.<br />

10. ]cn-k-c- ip-NnXz hyh-ÿ-I-fpw, KpW- \n-e-hmcw sa®-s∏-Sp-Øm-\p≈ ]cn-{i-a-ßfpw ÿncambn<br />

]men-°p-∂-Xn¬ `wKw hcp∂ Imcy-ß-fn¬ apJy-am-bn-´p-≈Xv ASn-ÿm-\- ku-I-cy-߃<br />

\ne-\n-dp-Øm-\p≈ t{kmX- p-I-fpsS A`m-hw BWv. DZm-l-c-W-Øn\v, tIc-f-Øn¬ a’yw-<br />

]n-Sn-®p-sIm≠v Ic-bv°-Sp-∏n®v kw`-cn®v hnX-c-W-Øn\v FØn-°m-\p≈ \√ Hcp "em‚nwKv<br />

sk‚dp'an√. ^njv em‚nwKv sk‚-dp-Iƒ F√mhn[ kuI-cy-ß-tfm-Spw -IqSn D≠m-°p-∂-]-<br />

£w, AhnsS \n∂pw tkh-\- Nm¿÷mbn Hcp XpI CuSm-°p-Ibpw AXv Hcp s]mXp -]q-fn-se-<br />

Øn-°p-Ibpw sNøm-hp-∂-Xm-Wv. ]n∂oSv AXv _UvP-‰n¬ kwÿm-\sØ a‰m-h-iy-߃°v<br />

IqSn-bp≈ [\ -hn-X-c-W {]h¿Ø\w cq]w- sIm-≈p∂ L´-Øn¬ CØcw kw`-c-W-tI-{µ-ßfpsS<br />

Xr]vXn-I-c-amb \ne-\n-dp-Ø-en\v k¿°m¿ A\p-h-Zn-°p∂ [\w aXn-bm-ImsX ht∂-<br />

°mw. AXn-\m¬ Cu tI{µ-ß-fn¬ \n∂pw e`n-°p∂ ]W-Øns‚ Hcp \nb-X-amb `mKw AhbpsS<br />

A‰-Ip-‰-]-Wn-Iƒ°pw XpS¿ hnI-k-\-Øn-\p-ambn \o°n-h-bvt°-≠-Xmbn hcpw. IqSmsX<br />

Cu ^njv em‚nwKv tI{µ-ß-fpsS amt\-Pvsa‚ns‚ Npa-X-e, a’y-cw-KsØ {]Xn-k-‘n- _m[n-<br />

X-cmb hnhn[ P\-hn-`m-K-ß-fpsS Hcp Iq´m-bvasb Gev]n-°p-∂Xpw \∂m-bn-cn-°pw. Cu tI{µßƒ<br />

a’y-_-‘\w kPo-h-ambn \S-°p∂ {]tZ-i-ß-fn¬ tI{µo-I-cn-°p-I-bm-sW-n¬ AXns‚<br />

\S-Øn-∏p-Im-cmb {]mtZ-inI t\Xr-Xz-Øn\v Ah-cpsS {]Xn-_-≤X Imcy-ambn \ne-\n-dp-Øphm\pw<br />

Ign-bp-∂-Xm-Wv.<br />

11. KpW-\n-e-hmcw sa®-s∏-Sp-ج, ]cn:ÿnXn-bp-tSbpw t{kmX- n-t‚bpw kwc-£Ww F∂o<br />

Imcy-ß-fn-te°p hcp-tºmƒ Ah-bpsS apgp-h≥ `mchpw kwÿm\ k¿°m-cns‚ JP-\m-hnemWv<br />

h∂p hogp-∂-Xv. F∂m¬ {ItaW kmº-Øn-I -_m-≤yX Gs‰-Sp-°m≥ Ign-bp∂ Xc-<br />

Øn-te°v {]Xn-k‘n _m[nX P\-hn-`m-h-ßsf k÷-am-°m-\p≈ kt-X-I-߃ hnI-kn∏ns®-<br />

Sp-t°-≠-Xp-≠v.<br />

Ahsc k¿°m-cns‚ hnizm-ky-X-bn¬ sIm≠p-h-c-Ww. Hcp a’y-kw-`-c-W-tI-{µ-Øns‚ kmº-<br />

Øn-I- Im-cy-߃ B ÿm]\w Xs∂ \n¿∆-ln-°p∂ L´w hc-Ww. DXv]m-Z-Icpw D]-t`m-‡m-°fpw<br />

Xs∂ Nne-hp-Iƒ hln-t°-≠-Xm-Wv. ImcWw B ÿm]-\-Øns‚ KpW-t`m-‡m-°ƒ Ah-cm-W-t√m.<br />

A{]-Im-c-ap≈ Hcp kwhn-[m\w {]Xn-k-‘n-bn¬ ]pd-Øp -I-S-°m≥ {]iv\-_m-[n-X-cmbhscsb√mw<br />

klm-bn-°pw. AXns\ Hcp kpÿnc kwhn-[m-\-ambn \ne-\n¿Øn-sIm-≠p-t]m-Ip-∂-Xn¬ Ah¿ kzbw<br />

apgp-tI-≠-Xm-Wv.<br />

12) a’y-k-º-Øns‚ ssPh-]-c-amb sshhn-[y-Øns‚ kwcw-£-Whpw ]cn-]m-e-\-hp-ambn _‘-<br />

s∏´ \nc-h[n {]iv\-ß-fn¬ I¿tΩm-∑p-J-amb ]cn-]m-Sn-Iƒ Bhn-jv°-cn-t°-≠-Xp-≠v. AXnepƒs∏-Sp∂<br />

{][m-\-s∏-s´mcp Imcyw A\y -kv]o-jo-kn¬s∏´ a’y-߃ Db¿Øp∂ `oj-<br />

156


Wn-bm-Wv. AXn¬ \n∂pw kwc-£Ww Bh-iy-am-Wv. Nne-bn\w a’y-ß-fpsS Cd-°p-a-Xnbpw<br />

\nb-{¥n-t°-≠-Xp-≠v. (D-Zm-l-c-W-Øn\v a’y-t`m-Pn-bmb Iym‰v ^njv) AXp-t]mse Cd-°paXn<br />

sNø-s∏-Sp∂ a’y- Xo-‰-Iƒ, a’y-°p-p-߃ F∂nh tcmKw ]c-Øp-∂p-≠v. sNΩo≥<br />

t{kmX- p-I-fpsS ]cn-c-£-bv°mbn I≠¬ {]tZ-i-ß-fpsS kwc-£-Whpw hnI-k-\-hpw, a’yta-J-e-bp-ambn<br />

t\cn´v ASp-Øn-cn-°p∂ ]cnÿn-Xn-bpsS kpc-£bpw {it≤-b-amb \S-]-Sn-Iƒ<br />

Bh-iy-s∏-Sp-∂-h-bm-Wv.<br />

13) a’y -kw-kvI-c-W-Ønepw a‰-\p-_-‘-{]-hr-Øn-I-fnepw G¿s∏-Sp-∂-hcn¬ `qcn-`mKw hcp∂<br />

kv{XoIƒ°v D≠m-Im-dp-≈-Xmb sXmgn¬ P\y-amb Nne tcmK-߃ D≠v. Ah F¥m-sW∂v<br />

Xncn-®-dn-bp-hm\pw \n¿Æ-bn-°p-hm\pw ]T-\-߃ apt∂m-´p-h-bv°p-∂-Xm-bm¬ Ahsb ian-∏n-<br />

°p-∂-Xn\pw XSbp-∂-Xn\pw th≠ \S-]-Sn-Iƒ Bhn-jvI-cn-°m≥ Ign-bp-∂-XmWv.<br />

14) a’y-ta-J-esb kw_-‘n-®n-S-tØmfw hn\n-tbm-K-£-a-amb cq]-Øn¬ D≈ Adn-hn-t‚bpw hnhc-ß-fp-tSbpw<br />

Hcp henb hnShv D≈-Xmbn ImWmw. _‘-s∏´ ÿm]-\-߃°v-Bh-iy-amb<br />

hnh-c-߃ kºm-Zn®v \evIp-hm≥ klm-b-tk-h-\-kw-hn-[m-\-߃ \ntbm-Kn-°-s∏-tS-≠-Xp-≠v.<br />

A\p-_‘w 1<br />

tIc-f- k¿°m¿<br />

A_vkv{SmIvSv<br />

Irjn-h-Ip∏v ˛ tIc-f-Øns‚ Im¿jn-I-ta-J-e-bn¬ temI hym-]m-c-kw-L-S-\-bpsS kzm[o\w ˛ <strong>WTO</strong><br />

bpw Irjn-bp-am-bp≈ _‘hpw At\z-jn-°m≥ IΩn-j≥ ˛ cq]o-I-cWw ˛ DØ-chv<br />

Irjn-h-Ip∏v<br />

Pn.-H. (-Fw.-F-kv) \w.163/2001/G.Un Xncp-h-\-¥-]p-cw, XobXn 31/07/2001.<br />

hmbn-°pI:˛ Pn.-H. (-B¿.-‰n) \w.446/2001/F.Un XobXn 12/03/2001.<br />

DØ-chv<br />

Cd-°p-a-Xn-bpsS DZm-c-h-Xv°-c-W-Øns‚ ^e-ambn tIc-f-Ønse an° Im¿jnI DXv]-∂-ßfpw<br />

hntZi DXv]-∂-ß-fpsS Cd-°p-a-Xn-bp-ambn ISpØ am’cyw t\cn-´-psIm-≠n-cn-°p-I-bm-Wv. CXns‚<br />

^e-ambn \mfn-tI-cw, sIm{], d_¿, Im∏n, tXbn-e, AS-bv°, Ipcp-ap-f-Iv, a‰p kpK-‘- {Z-hy-߃<br />

F∂nh-bpsS hne-bn¬ XI¿®-bp-≠m-hp-Ibpw Ch-bpsS Dev]m-Z-\-s®e-hn¬ \n∂pw Gsd XmWp-t]mhp-Ibpw<br />

sNbvXn-cn-°p-∂p. tIc-f-Ønse I¿j-I¿°p Irjn-bn¬ \n∂pw hcp-am\w In´n-bm¬ am{Xta<br />

Ah¿°v DXv]-∂-߃°v A¥m-cm-jv{S- hn-]-Wn-bn¬ am’-cy-£-aX D≠m-hp-I-bp-≈q. tIc-f-Øns‚<br />

Irjn°v am’-cy-£-aX ssIh-cn-°p-hm\pw Irjn Du¿÷-kz-e-am°p-hm\pw Bbn Hcp D∂-Xm-[n-Im-c-<br />

°-Ωnjs\ \nb-an-°p-hm≥ tIcf k¿°m¿ Dt±-in-°p-∂p. temI- hym-]mc- kw-L-S-\-bpsS Iogn¬<br />

Irjnsb kw_-‘n® {]iv\-ß-fn¬ k¿°mcpw AXns‚ GP≥kn-Ifpw, Irjn-°mcpw ssIs°mt≈≠<br />

hnhn[ \S-]-Sn-Iƒ Fs¥-√m-am-bn-cn-°-W-sa∂v ip]m¿i- sN-øp-hm-\mWv Cu IΩnjs\ \ntbm-<br />

Kn-°p-∂-Xv. CXn-\mbn tUm. Fw.-F-kv. kzman-\m-Y≥ A≤y-£-\mbn Hcp-∂-Xm-[n-Im-c-I-Ωn-j≥ <strong>WTO</strong><br />

bpsS hym]m-c- I-cm-dn¬ tIc-f-Øns‚ Im¿jn-I-ta-Je A`n-ap-Jo-I-cn-°p∂ {]iv\-ß-fn≥ta¬ Bhiy-amb<br />

\n¿t±-i-߃ hbv°p-hm≥ apI-fn¬ hmbn® k¿°m¿ DØ-c-hns‚ XpS¿®-bmbn cq]o-I-cn-°phm≥<br />

k¿°m-¿ Dt±-in-°p-∂p. IΩn-js‚ LS\ D]m-[y-£≥, saº¿ sk{I-´-dn, F∂n-h-cpƒs∏-sSbp-<br />

≈ Imcy-ß-sf-∏‰n tUm. Fw.-F-kv. kzman-\m-Y-\p-ambn Btem-Nn-®-tijw Xocp-am-\n-°p-∂-XmWv.<br />

""tIm¿ IΩn-‰n-Iƒ, k_vI-Ωn-‰n-Iƒ apX-em-bh cq]o-I-cn®v IΩn-j\v bp‡-sa∂v tXm∂p∂ k{º-<br />

Zm-b-߃ Bhn-jv°-cn®p {]h¿Øn-°m-hp-∂-Xm-Wv. ‰n.-F., Un.-F. F∂n-h-bpsS Imcy-Øn¬ A≤y-£t\bpw<br />

IΩn-j≥ AwK-ß-tfbpw ¢mkv˛I DtZym-K-ÿ-∑m-cmbn ]cn-K-Wn-°p-∂-Xm-Wv. saº¿ sk{I-´dn°v<br />

IΩn-js‚ {]h¿Ø-\-ß-fp-ambn _‘-s∏´ Imcy-ß-fn¬ A≤y-£-\p-ambn Btem-Nn®v IΩnj-<br />

\n-epƒs∏-Sp∂ hnZ-Kv[≥am-tcbpw a‰pw Hmtcm Npa-X-e-Iƒ Gev]n-°p-hm\pw Ah¿°p \evtI≠ {]Xn-<br />

^ew \n›-bn-°p-∂-Xn\pw A[n-Imcw D≠m-bn-cn°pw AXn-\p≈ N´-߃°v {]tXyI AwKo-Imcw<br />

\evIp-∂-Xm-Wv.''<br />

157


IΩn-j≥ ]cn-K-Wn-t°≠ Imcy-߃<br />

(Term of Reference)<br />

(1) temI hym]m-c- kw-L-S-bp-am-bp≈ Icm-dnse Irjnsb kw_-‘n® hyh-ÿ-Iƒ tIc-f-Øns‚<br />

Im¿jn-I cw-KØv sNep-Øp∂ kzm[o-\-ßsf A]-{K-Yn-°p-I.<br />

(2) \ΩpsS Im¿jn-tIm-Xv]-∂-ß-fp-tSbpw a‰p _‘-s∏´ DXv]-∂-ß-fp-tSbpw Ib-‰p-a-Xn-bv°p≈<br />

XS- -ßfpw km[y-X-Ifpw At\z-jn-°p-I-bpw, tIc-f-Øns‚ Im¿jnI hn`-hß-fpsS Ib-‰paXn<br />

KWy-ambn h¿≤n-∏n-°p-∂-Xn\v Fs¥ms° \S-]-Sn-Iƒ Bh-iy-am-sW∂v k¿°m-cn\v<br />

ip]m¿i ka¿∏n-°p-I-bpw sNøpI.<br />

(3) I¿j-I-cpsS hcp-am-\hpw kwÿm-\-Øns‚ dh-\yq KWy-amb coXn-bn¬ Db¿Øp-hm-\mbn<br />

Ib-‰p-aXn sNøm-hp∂ Im¿jn-I-hn-f-Ifpw A\p-_‘ Dev]-∂-ßfpw GsX-√m-sa∂v Xncn-®-dnbp-Ibpw<br />

Ah-bpsS ap≥K-W-\m-{Iaw \n›-bn-°pbpw sNøp-I.<br />

(4) DXv]m-Z-\-s®ehp Ipd-bv°p-hm\pw \ΩpsS Im¿jnI DXv]-∂-ß-fpsS KpW-\n-e-hmcw sa®-s∏-<br />

Sp-Øp-∂-Xn-\pw, Ahsb A¥mcvjv{S hn]-Wn-bn¬ am’-cy- £-a-X-bp-≈h B°p-∂-Xn\pw<br />

th≠ ASn-ÿm\ kuI-cy-ßfpw a‰p \S-]-Sn-Ifpw \n¿t±-in-°p-I.<br />

(5) tIc-fob DXv]-∂-߃°v am’-cy-£-aX ssIh-cn-°p-∂-Xn-\v, hnhn[ L´-ß-fn¬ Bh-iy-amb<br />

(B¿.&Un.) Kth-j-Whpw hnI-k-\hpw kw_-‘n® klm-b-hpw, ]cn-io-e-\hpw F¥m-bn-cn-<br />

°-W-sa∂v \n¿t±-in-°p-I.<br />

(6) KpW-\n-e-hmcw Ipd-Xpw hne XmW-Xp-amb Dev]-∂-߃ hntZ-i-ß-fn¬ \n∂pw Cd-°p-aXn<br />

sNøp-∂Xv XS-bp-hm-\pw, \ΩpsS Ib-‰p-a-Xnsb klm-bn-°p-hm\pw AXn-\mbn km\n-´dn ss^t‰mkm-\n-´dn<br />

\S-]-Sn-Iƒ sa®-s∏-Sp-Øp-hm\pw th≠ \n¿t±-i-߃ \evIp-I.<br />

(7) tIc-f-Ønse I¿j-I¿°pw, kwÿm-\-Øn\pw {]tXyI Xmev]-cy-ap-≈-Xmb _u≤nI kzØh-Imi<br />

\S-]-Sn-Iƒ \n¿t±-in-°p-I.<br />

(8) IΩn-j\v DNn-X-sa∂pw Bh-iy-sa∂pw Icp-Xp∂ a‰p-Im-cy-߃<br />

Irjn-h-Ip-∏ns‚ t{]mPIvSv πm\nwKv sk√pw, kwÿm\ Irjn-h-Ip-∏ns‚ Iogn-ep≈ hne -\n¿Æb-t_m¿Upw<br />

IΩnj-\p- th≠ a\p-jy-tijn \evIn klm-bn-°p-∂-Xm-Wv. luknwKv t_m¿Uv sI´n-S-<br />

Øn¬ ÿnXn sNøp∂ Ct∏m-gsØ tIcf kwÿm\ `c-W]-cn-jvI-cW kan-Xn-bpsS B^okv<br />

IΩnj\v Hm^o-kmbn D]-tbm-Kn-°m-hp-∂-Xm-Wv. IΩn-j\v Bh-iy-amb Iºyq-´¿ klm-bhpw C‚¿s\‰v<br />

kuI-cyhpw IqSn e`y-am-°p-∂-Xm-Wv. GXm\pw Kth-j-W -k-lm-bn-Isf Icm¿ ASn-ÿm-\-Øn¬<br />

\nb-an-°p-∂-Xn\v IΩn-j\v kzmX{¥yw D≠m-bn-cn-°pw. GXm\pw {]tXyI hIp-∏p-I-fn¬ \n∂pw DtZym-<br />

K-kvX-∑msc IΩnjs‚ klm-b-Øn-\mbn Xncn-®p- hn-Sm-\p≈ km≤yX k¿°m¿ Bcm-bp-∂-Xm-Wv.<br />

IΩo-js‚ Bh-iy-Øn-\p≈ kmº-ØnI _m≤yX Irjn-h-Ip-∏ns‚ ""am¿°‰v C‚¿sh≥j≥<br />

kt∏m¿´v t^m¿ ss{]kkv Ã_n-sse-tk-j≥˛2435-˛01-˛101-˛03˛OC'' F∂ slUn¬ \n∂pw hln-°mhp-∂-Xm-Wv.<br />

<strong>WTO</strong> IΩn-j≥ 3 amk-Øn-\Iw CS-°me dnt∏m¿´pw, AXmXv ka-bØv XpS¿∂p≈ dnt∏m¿´p-<br />

Ifpw ka¿∏n-t°-≠-Xm-Wv.<br />

Kh¿W-dpsS DØ-c-hv- {]-Imcw<br />

H∏v/-˛<br />

sI.-_n. h’-e-Ip-amcn<br />

sk{I-´dn<br />

158


v<br />

1. sNb¿am≥, SmkvIv t^mgvkv Hm¨ B{Kn-Iƒ®¿<br />

2. tI{µ-k¿°m¿ Irjn-`-h≥, \yqU¬ln-˛110 001.<br />

3. tUm.-Fw.-F-kv. kzman-\m-Y≥, sNb¿am≥,<br />

Fw.-F-kv. kzman-\m-Y≥ dntk¿®v ^ut≠-j≥,<br />

tXUv t{Imkv kv{So‰v, Xmcm-aWn C≥Ãn-‰yq´v Gcn-b, sNss∂-˛600113.<br />

4. Ub-d-IvS¿, Irjn-h-Ip-∏v, hnImkv `h≥, Xncp-h-\-¥-]pcw<br />

5. sNb¿am≥, kwÿm\ Im¿jn-I -hn-e- \n¿Æ-b-t_m¿Uv.<br />

tIm∏n-Iƒ :<br />

1. apJy-a-{¥n-bpsS {]n≥kn-∏¬ sk{I-´-dn.<br />

2. No^v sk{I-´-dn-bpsS tPmbn‚ sk{I-´-dn.<br />

3. Im¿jn-tImXv]m-Z\ IΩo-j-W-dpsS kn.-F.<br />

4. Irjn-h-Ip∏v sk{I-´-dn-bpsS kn.-F.<br />

icn-]-I¿∏v<br />

DØ-c-hp-{]-Imcw<br />

H∏v<br />

sk£≥ Hm^o-k¿<br />

A\p-_‘w 2<br />

tIcf k¿°m¿<br />

A_vkv{SmIvSv<br />

Irjn-h-Ip∏v ˛ temI- hym-]m-c- kw-L-S-\bpw Irjn-Im-cyßfpw kw_-‘n® IΩn-js‚ \nb-a\w ˛<br />

XpS¿∂p≈ DØ-c-hp-Iƒ.<br />

Irjn-h-Ip∏v<br />

Pn.-H.(-Fw.-F-kv.)197/2001 AD XobXn 31.07.2001<br />

hmbn-bv°pI :-˛ Pn.-H. (Fw.-F-kv.)163/2001 F.-Un. XobXn 31.07.2001.<br />

DØ-chv<br />

apI-fn¬ kqNn-∏n® <strong>WTO</strong> bpw Irjnsb kw_-‘n® {]iv\-ßfpw ]cn-tim-[n-°m≥ s{]m^.<br />

Fw.-F-kv. kzman-\m-Y≥ A≤y-£-\mbn cq]o-I-cn® IΩn-js\ \nb-an-®p-sIm-≠p≈ k¿°m¿ DØ-chv<br />

hmbn-°p-I. IΩn-js‚ ]cn-K-W-\bv°v hnt[-b-am-t°-≠-Xmb hnj-b-ß-fpw, {]h¿Ø-\ coXnbpw<br />

{]kvXpX DØ-c-hn¬ {]kvXm-hn-®n-´p-≠v. Ct∏mƒ apgp-h≥ IΩn-j≥ AwK-ß-tf-bpw, D]m-≤y-£-t\bpw<br />

Npa-X-e-s∏-Sp-Øn-s°m≠pw Bh-iy-amb klm-b -ku-I-cy-߃ hmKvZm\w sNbvXp-sIm≠pw k¿°m¿<br />

DØ-c-hm-bn-cn-°p-∂p.<br />

hni-Z- hn-h-c-߃ NphsS tN¿°p-∂p.<br />

1. tUm. -sI.-F≥.- iym-a-kp-µ-c≥ \m-b¿<br />

tIcf Im¿jnI k¿∆-I-em-ime<br />

ap≥ sshkvNm≥k-e¿,- F-kv.10,<br />

hrµm-h≥ tImf-\n, ]´w, Xncp-h-\-¥-]pcw 695004.<br />

2. tUm. -]n.-sI.- hm-cy¿,-am-t\-PnwKv {SÃn,<br />

tIm´-bv°¬ Bcy- ssh-Zy-im-e, tIm´-bv°¬<br />

3. tUm.- ]m¿∆Xn tat\m≥,<br />

ko\n-b¿ Id-kvt]m-≠‚ v, {^≠v sse≥, _mw•q¿<br />

4. tUm.- sI.-]n. -{]-`m-I-c≥ \mb¿<br />

"A£b', CuÃv ln¬,-tIm-gn-t°mSv.<br />

159<br />

D]m-≤y-£≥<br />

AwKw<br />

AwKw<br />

AwKw


5. {io. B¿.-sI. IrjvW-Ip-am¿,<br />

amt\-PnwKv Ub-d-IvS¿, XmPv {Kq∏v tlm´¬kv, apwss_.<br />

6. {io.- sI.-sP. tPmk-^v, sk{I-´-dn,<br />

At m-kn-tb-j≥ Hm^v πmt‚gvkv<br />

7. tUm.- tPm¨ Ipcy≥, Atkm-kn-tb‰v<br />

s^t√m, sk‚¿ t^m¿ Uh-e-]vsa‚ v ÃUokv<br />

8. tUm. -sI.-hn. ]o‰¿,<br />

sshkv Nm≥k-e¿, tIcf Im¿jnI<br />

k¿∆-I-em-im-e, aÆq-Øn, -Xr-iq¿.<br />

9. {io. ]n.-sI. inhm-\-µ≥,<br />

Im¿jnI Dev]m-Z\ IΩo-j-W¿, sk{I-´-dn-tb-‰v.<br />

AwKw<br />

AwKw<br />

AwKw<br />

AwKw<br />

AwKw<br />

2. IΩn-js‚ D]m-≤y-£\pw a‰p AwK-߃°pw IΩn-j≥ \nbp-‡-amb GsXmcp Npa-X-e-bpambn<br />

_‘-s∏´ Imcy-Øn¬ A\p-h-Z-\o-b-amb ‰n.-F. Un.-F. F∂nh ¢m v I DtZym-K-ÿ-∑m¿°p≈<br />

\nc-°n¬ Bh-iy-s∏-Sm≥ A¿l-X-bp-≠m-bn-cn-°p-∂-Xm-Wv.<br />

\n¿±n-jvS-amb tSavkv Hm^v d^-d≥kns‚ hn]p-e-amb N´-°q-´n¬ \n∂p-sIm-≠v, Xmsg-∏-d-bp∂<br />

Dev]-∂-ß-fn-epw, {]iv\-_m-≤n-X- ta-J-e-I-fnepw Bbn-cn-°Ww IΩn-js‚ {i≤ tI{µo-I-cn-t°-≠-Xv.<br />

1. d∫¿<br />

2. \mfn-tIcw<br />

3. Im∏n<br />

4. Ipcp-ap-fIv<br />

5. tXbne<br />

6. Iip-h≠n<br />

7. Ipcp-ap-fIv Hgn-sI-bp≈ kpK-‘-{Z-hy-߃<br />

8. a’yhpw at’ymXv]-∂-ßfpw<br />

9. £ochpw £otcm-Xv]-∂-ßfpw<br />

10. amwk-hpw, amwtkm-Xv]-∂-ßfpw<br />

11. Huj-[- k-ky-߃<br />

12. ssPh-Ir-jnbpw Im¿jnI kwkvI-c-Whpw<br />

3. IΩn-j≥ {]h¿Ø-\-Øn¬ kzoI-cn-t°≠ X{¥-ßfpw IΩn-j≥ e£yw hbvt°≠ Imcyßfpw.<br />

1. apI-fn¬ ]d-n-´p≈ taJ-e-I-fn¬ tIcfw ssIh-cn-®n-´p≈ t\´-ßsf {]Xn-tcm-[n-°p-I.<br />

2. aqey-h¿≤-\-hn-eqsS ]pXnb t\´-߃ ssIh-cn-°m≥ e£y-an-Sp-I.<br />

3. Irjnsb kw_-‘n® Icm-d-\p-k-cn®v Db¿∂p-h-∂n-cn-°p∂ km\n-´-dnbpw ss^t‰m-km-\n-<br />

´dn \n¿t±-i-߃ ssIImcyw sNøp-∂-Xn\v tIc-f-Øn\p tbmKyX hnI-kn-∏n-°p-hm-\m-h-iyamb<br />

ÿm]-\-ßfpw ASn-ÿm-\ -ku-I-cy-ßfpw sI´n-∏-Sp-°p-I.<br />

4. ]cm-a¿in-°-s∏-Sp∂ Hmtcm taJ-e-bnepw IqSp-X¬ {]h¿Ø\w Bh-iy-ambn hcp-∂-]£w<br />

SmkvIvt^m-gvkp-Iƒ cq]o-I-cn-°p-hm\pw IΩn-j\v A[n-Imcw D≠m-bn-cn-°p-∂-Xm-Wv.<br />

5. IΩn-js\ hnhn[ taJ-e-I-fn¬ klm-bn-°p-∂-Xn\v B hnj-b-ß-fn¬ sshZKv≤yw D≈-hc-S-ßnb<br />

Hcp sk¬ cq]o-I-cn-°p-∂-Xn-\pw, AXn-\mbn kwÿm\ -k¿°m-cns‚ hIp-∏p-Iƒ<br />

ÿm]-\-߃ F∂n-h-bn¬ \n∂pw Ign-bp-∂{X hnZ-Kv≤sc Xm¬°m-en-I-ambn ]p\¿hn-\ykn-°p-hm\pw<br />

IΩn-js\ DØ-c-hm-Z-s∏-Sp-Øp-∂p. Aßns\ ]p\¿hn-\ym-k-Øn-eqsS Is≠-<br />

Øm-\m-hmØ DtZym-K-ÿ-∑msc am{Xta Icm¿ ASn-ÿm-\-Øn¬ t\cn´v \nb-an-°m≥<br />

]mSp≈q.<br />

160


6. IΩn-js‚ ]T-\- ko-a-bn¬ hcp∂ GsX-nepw {]iv\-Øn-t∑¬ k¿°m-cns‚ B{K-l-{]-<br />

Imcw Bh-iy-amb CS-°me dnt∏m¿´p-Iƒ \evIp-hm≥ IΩn-j≥ _m≤y-ÿ-am-Wv.<br />

7. IΩn-js‚ Nne-hp-Iƒ ""2435-˛01-˛101-˛94'' F∂ slUv Hm^v A°u-≠ns‚ hyh-ÿ-I-fn¬<br />

e`y-am-Ip∂ hIp-∏p-I-fn¬ \n∂pw hln-°m-hp-∂-Xm-Wv. IqSp-X¬ XpI ]p\:{Iao-I-c-W-ØneqsS<br />

""2435-˛01-˛101-˛85'' F∂ slUv Hm^v A°u-≠n¬ \n∂pw A\p-h-Zn-°p-∂-Xm-Wv.<br />

8. Irjn-h-Ip-∏ns‚ Iogn-ep≈ ]n.-]n.-Fw.-sk-√pw, Im¿jnI hne -\n¿Æ-b -t_m¿Upw IΩnjs‚<br />

Imcym-e-b-ambn {]h¿Øn-°p-∂-Xm-Wv. IΩn-j-\p-ambn _‘-s∏´ t_mUn-I-fn¬ A\ptbm-Py-cmb<br />

hy‡n-I-sf, Im¿jnI DXv]m-Z\ IΩn-j-W¿ \nb-an-°p-∂-Xm-Wv. c≠p Kth-j-<br />

W -k-lm-bn-Isf Icm¿ ASn-ÿm-\-Øn-tem, tI{µ kwÿm\ k¿°m-cp-I-fn¬ \n-t∂m,<br />

kzbw-`-c-W-˛-s]m-Xp-ta-Jem ÿm]-\-ß-fn¬ \nt∂m, \nb-an-°p-hm≥ saº¿ sk{I-´-dnbv°v<br />

A\p-hmZw D≠m-bn-cn-°p-∂-Xm-Wv.<br />

9. Im¿jnI hne \n¿Æ-b -t_m¿Uns‚ sk{I-´-dn-bm-bn-cn°pw IΩn-js‚ {UmbnwKpw Unkvt_-<br />

gvknwKpw DtZym-K-ÿ≥.<br />

10.IΩn-j\v 4 sSe-t^m¨ D≠m-bn-cn-°p-∂-Xm-Wv. H∂v D]m-≤y-£-\pw, as‰m∂v saº¿ sk{I-<br />

´-dnbv°pw (CXp- c-≠n\pw STD/ISD kuI-cy-߃ D≠m-bn-cn-°pw). c≠p t^mWp-Iƒ PABX<br />

\p≈n¬ H∂v, C‚¿s\‰v IW-£-t\m-Sp-Iq-Sn-bXpw Bbn-cn-°p-∂-Xm-Wv.<br />

11. ^¿Wn-®dpw a‰p Hm^o-kv D]-I-c-W-ßfpw c≠p Imdpw (apºv `c-W-]-cn-jvI-cW IΩn‰n D]-<br />

tbm-Kn-®n-cp-∂) s]mXp-`-c-W- h-Ip-∏n-te-°pw, k¿°m-cns‚ C≥Ãn-‰yq´v Hm^v amt\-Pvsa‚nte°pw<br />

ÿm\w am‰p-Ibpw IΩn-js‚ D]-tbm-K-Øn-\mbn hn´p -sIm-Sp-°p-Ibpw sNøp-∂-<br />

Xm-Wv. s]mXp-`-c-W-h-Ip∏v {]n≥kn-∏¬ sk{I-´dn C°m-cy-Øn¬ th≠ \S-]-Sn-Iƒ kzoIcn-°p-∂-Xm-Wv.<br />

s{]m^.- Fw.-F-kv.- kzm-an-\m-Y≥ (A-≤y-£≥)<br />

IΩn-j≥ AwK-߃ (9)<br />

Irjn-h-Ip∏v Ub-d-IvS¿, Xncp-h-\-¥-]pcw<br />

Irjn-Imcy SmkvIv t^mgvkv, A≤y-£≥<br />

`mc-X -k¿°m¿, \yqU¬ln (I-h-dnwKv e‰-tdm-sS)<br />

{]n≥kn-∏¬ A°u-≠‚ v P-\-d¬<br />

Zn A°u-≠‚ v P\-d¬ (Hm-Un-‰v)<br />

[\h-Ip∏v<br />

tIm∏n-Iƒ :<br />

161<br />

Kh¿WdpsS DØ-c-thmsS,<br />

cmPohv kZm-\-µ≥<br />

Kh-s◊‚ v sk{I-´dn<br />

v<br />

1. apJy-a-{¥n-bpsS apJy-sk-{I-´-dn, Irjn-h-Ip-∏p- a-{¥n-bpsS ss{]h‰v sk{I-´dn<br />

2. No^v sk{I-´-dn-bpsS tPmbn‚ sk{I-´-dn.<br />

3. Im¿jnI Dev]m-Z-\- I-Ωn-j-W-dpsS tIm¨^n-U≥jy¬ Akn-Â v.<br />

4. Irjn-h-Ip∏v sk{I-´dn (tIm¨^n. Akn-Â v)<br />

5. s]mXp-`-cWw (F-®v.-sI.-kn.) hIp-∏v.<br />

6. s]mXp-`-cWw (s]m-fn-‰n-°¬) hIp-∏v.<br />

A\p-_‘w 3<br />

A\p-c-RvP\ N¿®-I-fn-t∑¬ {]tXy-I-hy-h-ÿ-Iƒ<br />

cq]o-I-cn-°p-∂-Xn\v C¥y-bpsS kw`m-h\<br />

hnI-k-\-Øns‚ ImgvN-∏m-Sn¬ \n∂pw Irjnsb<br />

kao-]n-°p-tºmƒ hnI-kz-c -cm-Py-߃°p≈ {]tXy-Ihpw hnth-N-\-]q¿∆-amb ]cn-K-W-\-Iƒ


temI -hym-]mc kwL-S-\-bpsS tZml a{¥n-Xe {]Jym-]\w (WT/MIN(O) DEC/1) kmµ¿`n-I-ambn<br />

C{]-Imcw kΩ-Xn-°p-∂-Xmbn ImWmw. ""hnI-kzc cmPy-ß-tfmSv {]tXy-In®pw hnth-N-\-]q¿∆-amb<br />

]cn-K-W\ thW-sa∂ Imcyw Irjnsb kw_-‘n-®p≈ F√m A\p-c-RvP-\-ßfptSbpw F√m LS-Iß-fp-tSbpw<br />

Hcp Ahn-`mPy `mK-am-bn-cn-°p-∂Xpw Ah Cf-hp-I-fp-tSbpw _m≤y-X-I-fp-tSbpw ]´n-Ibn¬<br />

Dƒs∏-Sp-Øn-bn-´p-≈Xpw A\p-c-⁄-\-ß-fpsS N´-߃°pw \n_-‘-\-Iƒ°pw A\p-tbm-Py-amb-<br />

hn-[-Ønepw {]mtbm-Kn-I- X-e-Øn-epw, hnI-kzc cmPy-ß-fnse hnI-k-\-]-c-amb Kuchw A¿ln-<br />

°p∂ Bh-iy-ßsf ap≥\n-dp-Øn, `£y-kp-c£, {Kmao-W-hn-I-k\w Dƒs∏-sS-bp≈ Imcy-ß-fn¬<br />

{]tXyI DZm-c-]-c-amb kao-]\w A¿ln-°p-∂-h-bp-am-Wv.<br />

""A\p-c-⁄-\-߃°v Ah-Im-i-ap≈ hnI-kzc cmPy-߃ Xmsg-∏-d-bp∂ ]cn-K-W-\-I-fn¬ s]Sp-<br />

∂-h-bmtWm F∂-Xns‚ ASn-ÿm-\-Øn-em-bn-cn°pw \n›-bn-°p-I''.<br />

B hnI-kzc cmPy-߃ Irjn-bpsS Imcy-Øn¬ Kuc-h-X-c-amb {]Xn-Iqe kml-Ncyw t\cn-Sp-∂h-bm-bn-cn-°-Ww.<br />

\ne-hn-en-cp∂ Irjnsb kw_-‘n® Icmdp (AOA) IfpsS ASn-ÿm-\-Øn¬ s]mcp-<br />

Ø-t°-Sp-I-fpw, Ah-kc ka-Xz-an-√m-bva-bpw, Ds≠-n¬ Ah \o°p-hm-\pw, hnI-kzc cmPy-߃ Irjnta-J-e-bn¬<br />

A`n-ap-Jo-I-cn-°p∂ {]Xn-k-‘n-Iƒ Ipd-bv°p-hm\pw klm-bn-°p∂ \S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-<br />

°m-hp-∂-Xm-Wv. Cu e£y-Øn-te-°mbn ka-{K-a-s√-n¬°q-Snbpw Hcp Iq´w \n¿t±-i-ß-fpsS ]´nI<br />

CtXm-sSm∏w tN¿∂n-´p-≠v. A\p-c-RvP\m- N¿®-I-fn-se√mw Cu cmPy-ßsf aq∂p {][m\ XqWp-IfpsS<br />

Xmsg-bmWv Xcw Xncn-®n-´p-≈-Xv. Htcm-cp-Øcpw Cu Imcy-ß-fn-sem-∂nemWv ISpØ {]Xn-k‘n<br />

t\cn-Sp-∂-Xv ˛ hn]-Wn-{]m-]y-X, B`y-¥-c-k-lmbw, Ib-‰p-a-Xn-bnse am’-cyw.<br />

(3) CXp-I-gnv Cu cmPy-߃°v \nc-∏mb Hcp Ifn-°fw Xpd-°p-tºmƒ Cu {]tXy-Ihpw hyXykvX-hp-amb<br />

]cn-K-W\m \S-]-Sn-Iƒ hnI-kzc cmPy-߃ kv]jvS-ambpw {]Xy-£-ambpw A\ph-Zn-°p-hm≥<br />

\mw \n¿_-‘n-X-cm-hp-∂-Xm-Wv.<br />

(4) F∂m¬ Zu¿`m-Ky-Øn\v, temI -Im¿jnI hym]m-cw hn-I-ehpw, hºn® [\m-Ka hyb- am¿§-<br />

ßfpw kº-Zvt{km-X- p-Ifpw D≈ Hcp Iq´w hnI-kn-X-cm-Py-ß-fpsS B`y-¥-chpw Im¿jn-Ihp-amb<br />

\b-ß-fpsS \nb-{¥-Wm-[o-\-X-bn-emWv temI -hym-]m-c -cw-Kw. Ah¿ B`y-¥c DXv]m-<br />

Z-I¿°pw (I¿j-I¿°pw) Im¿jnI DXv]-∂-ß-fpsS Ib-‰p-a-Xn-°m¿°pw `oa-amb tXmXn¬<br />

k_vkn-Un-Ifpw, a‰v Cf-hp-Ifpw A\phZn-°p-∂-Xns‚ ^e-ambn temI -hym-]m-c-Øn¬ Hcp<br />

{[pho-IcWw D≠m-hp-I-bpw, A¥-mcmjv{S hn]-Wn-bn¬ hnI-kz-c-cm-Py-ß-fnse Im¿jn-tIm-<br />

Xv]-∂-߃°v hne CSn-bp-Ibpw AXv Ah-cpsS Im¿jnI DXv]m-Z-\sØ Atß-b‰w lm\n-Ic-ambn<br />

_m[n-°p-∂-Xp-am-Wv. Aßs\ kmº-Øn-I- t{km-X- p-I-fpsS Ipd-hp- aqew, hym]mc<br />

\nb-a-߃ A\p-h-Z-\o-b-amb L´-ß-fn¬ t]mepw, hnI-kn-X- cm-Py-߃ Xß-fpsS I¿j-I¿°v<br />

\¬Ip-∂-Xp- t]m-ep≈ \ne-hm-c-Øn¬ B`y-¥c klmbw sNøp-hm≥ hnI-kzc cmPy-߃°v<br />

Ign-hn-√msX t]mIp-∂- ÿn-Xn-bm-Wp-≈-Xv. hnI-kz-c- cm-Py-߃ bmsXmcp Cf-hp-Ifpw, B`y-<br />

¥cklmbw F∂-\n-ebvt°m, Ib-‰p-a-Xn- k-_vkn-Un-bmtbm \¬Ip-∂n-√. AXn-\m¬ Im¿jnI<br />

hym]m-csØ kw_-‘n® IqSn-bm-tem-N-\-I-fn-epw, A\p-c-RvP\-ß-fnepw {]tXy-I-hy-h-ÿ-<br />

Iƒ t\cn-Sp∂ bYm¿∞ {]iv\w temI- hym-]m-c-Ønse hnI-e-X-Ifpw, AXp-ey-X-Ifpw BWv.<br />

hnI-kn-X -cm-Py-߃ Ah-cpsS B`y-¥c DXv]m-Z-\-Øn\pw, Ib‰p-a-Xnbv°pw A\p-h-Zn-°p-∂-<br />

Xmb {]Xy-£hpw ]tcm-£-hp-amb k_vkn-Un-I-fn-eqsS hym]m-csØ Ak-¥p-enX-am-°p-∂-<br />

Xns\ ]msS am‰n Ifn-°fw \nc-∏m-°pI F∂-XmWv {][m-\w.<br />

(5) temIsØ _lp-`q-cn-]£w hcp∂ hnI-kzc cmPy-ß-fnse P\-tIm-Sn-Iƒ Irjnsb B{ibn®v<br />

D]-Po-h\w \S-Øp-∂-h-cpw, hfsc Zp¿∫e hn`m-K-Øn¬s∏-´-hcpw {]Xn-k-‘nsb t\cn-<br />

Sm≥ Ign-bm-Ø-hcpw, Zmcn-{Z-tc-Jbv°v ASp-tØm, AXn\p Xmsg -\n-ev°p∂hcp-amb, P\-kwJybn¬<br />

IqSp-X¬ hcp∂ Hcp-hn-`mKw Ds≠-∂p≈ hkvXpX hy‡-ambn ImtW-≠-Xp-≠v. hnI-kzc-<br />

cm-Py-ß-fnse Im¿jn-I- hr-Øn-bpsS khn-ti-j-X -Xs∂ sNdp-In-S -Ir-jn-bpw, AXp-am{Xw<br />

D]-Poh\Øn\v Ah-kcw Hcp-°n-sIm-Sp-°p-Ibpw Ah¿°v Xmßm-hp-∂ -hn-ebv°pw `£y-[m-<br />

\y-߃ e`y-am-°p-Ibpw sNøpI F∂-Xm-h-iy-am-Wv. hnI-kzc- cm-Py-ßsf kw_-‘n-®n-S-tØmfw<br />

CuhI Imcy-߃ ]ca {]m[m\yw A¿ln-°p∂hbm-Wv.<br />

AXn-\m¬ hnI-kz-c cm-Py-ß-fnse I¿j-I-cpsS `£-W-hpw, D]-Po-h-\- kp-c-£bpw {Kmao-W -hn-<br />

I-k-\hpw e£y-am-°n-s°m≠v Irjn-bpsS Imcy-Øn¬ B`y-¥-c- \-b-ß-fn¬ KWy-amb Ab-hp-Iƒ<br />

162


th≠Xpw, hnI-kz-c- cm-PysØ I¿j-I¿°v {]tXy-Ihpw hyXy-kvX-hp-amb ]cn-K-W\ Im¿jnI DXv∏-<br />

∂-ß-fpsS hym]m-c-Øns‚ N´-ß-fnepw hyh-ÿ-I-fnepw Cf-hp-Iƒ Dƒs°m-≈n-°p-∂Xv A\p-t]-£-<br />

Wo-b-am-Wv.<br />

hn]-Wn-{]m-]yXbpw, B`y-¥-c-k-lm-bhpw Ib-‰p-aXn am’-cyhpw XΩn-ep≈ ]c-kv]c _‘w<br />

(6) hnI-kzc cmPy-ß-fnse I¿j-I -P-\-X-I-fpsS \oXn-]q¿∆hpw, hnhn-[-ß-fp-amb Bh-iy-ßsf<br />

DZm: Blm-cw, \nXy -D-]-Po-h-\-kp-c-£, Im¿jnI hnI-k\w {KmaoW hnI-k\w F∂n-hsb<br />

\nd-th-‰m≥ Ah¿ A`n-ap-Jo-I-cn-°p∂ apJy -D-]-I-c-W-߃ hym]m-c-Øn-ep≈ Xmco-^p-I-fmWv.<br />

F∂m¬ hnI-kn-X- cm-Py-ß-fm-Is´, AXn -hn-]p-e-amb D]-I-c-W -kw-hn-[m-\-ß-fpsS Hcp -\n-c-<br />

Xs∂ aq∂p -Xq-Wp-I-fp-sSbpw Iogn¬ IqSn-bm-tem-N-\-I-fnse {]tXyI A[n-Imc Ah-Im-iß-fmbn<br />

hn`m-h\w sNbvXv tN¿Øn-cn-°p-I-bm-Wv. (Cu aq∂v apJy XqWp-I-fm-Wv, hn]-Wn-{]-<br />

m]y-X-bpw, B`y-¥-c-k-lm-b-hpw, Ib-‰p-a-Xn-bnse am’-cy-hpw), hn]Wn {]m]vX-bpsS Imcy-<br />

Øn¬ Xs∂ Cd-°p-a-Xn-bpsS Cc-®p- I-b‰w D≠m-Ip-tºm-tgm, Im¿jnI DXv]-∂-ß-fpsS hne-<br />

ØmgvN D≠m-Ip-tºmtgm hnI-kzc cmPy-ß-fnse I¿j-I¿°v {]tXyI kpc-£m- am¿§-ßfpsS<br />

D]-I-c-W-߃ \ntj-[n-°-s∏-Sp-I-bm-Wv. Ddp-tKzm-h´ N¿®-I-fpsS ImeØv Cu cmPy߃°pw<br />

Xmcn-^p-Isf B{i-bn-t°-≠n-bn-cp-∂n-√. AXn-\m¬, hnI-kz-c-cm-Py-߃ Ah-cpsS<br />

kmº-Øn-I-hpw, kmaq-ln-I-hp-amb ÿnXn-bpsS ASn-ÿm-\-Ønepw hnI-k-\-]-c-amb Bh-iy߃,<br />

`£-Ww, D]-Po-h-\- -kp-c-£, {KmaoW hnI-k-\-Øns‚ Bh-iy-߃ F∂nhbpsS \n¿∆l-W-Øn\v<br />

A¿lhpw Bh-iy-hp-amb Cf-hp-Ifpw B\p-Iq-ey-ßfpw e`n-°p-∂pt≠m F∂-<br />

Xns‚ ASn-ÿm-\-Ønepw am{Xta apºp- -]-d aq∂p XqWp-I-fnepw hn`m-h\w sNbvXn-´p≈<br />

hn[-Øn¬ hnI-knX cmPy-ß-tfmSv {]Xn-_-≤X ]pe¿Øp-hm-\pw, {]tXy-In®v hn]Wn {]m]y-<br />

X-bpsS Imcy-Øn¬ ]c-kv]c ]qc-I-amb Xc-Øn¬ {]Xn-I-cn-°m\pw km[n-°p-I-bp≈q F∂-<br />

XmWv bmYm¿∞yw.<br />

(7) hnI-kzc cmPy-߃ Xmcn-^p- \n-c-°p-I-fn¬ Fs¥-nepw Ipdhp hcp-Øp-∂-Xv, hnI-knX<br />

cmPy߃ Ib-‰p-a-Xn _u≠v \nc-°p-I-fn¬ BsI icm-icn Ipdhv hcp-Øp-sa∂ Dd-∏ns‚<br />

ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ kao-]-\-Øn-em-bn-cn-°pw. hnI-kzc cmPy-߃ Npa-Øp∂ Cd-°p-a-Xn- Xmcn-^p-Iƒ<br />

hnI-kn-X -cm-jv{S-߃ G¿s∏-Sp-Øp∂ Xmcn-^n-t\-°mƒ hfsc XmW \nc-°n-ep-≈-<br />

Xm-Wv. AXpw Hmtcm Xmcn^v sse\n\pw G‰hpw Ipdv Cf-hp-Iƒ hcp-Øm-sX, hnI-knX<br />

cmPy-߃ ]n¥p-S-cp∂ Xmcn^v kao-]\w Fs¥∂v t\m°m-sX-bmWv hnI-kzc cmPy-߃<br />

Xmcn-^p-Iƒ XmW- \n-c-°n¬ Npa-Øp-∂-Xv. GXm-bmepw CXn-\p-apºp \S-∂n-´p≈ <strong>WTO</strong><br />

A\pc⁄-\ -N¿®-I-fn¬ Bt]-£n-I-ambn Ipd _u≠v Xmcn-^p- \n-c-°p-Iƒ \n›-bn-°s∏-´n-´p-≈-<br />

Nne {]tXyI Im¿jnI DXv]-∂-ß-fpsS Xmcn-^p-Iƒ h¿≤n-∏n-°p-hm≥ hnI-kzc<br />

cmPy-ßsf A\p-h-Zn-t°-≠-Xm-Wv. Ddp-tKz -h-´-N¿®-I-fpsS ImeØv AtX- Xcw Dev]-∂-߃°v<br />

\n›-bn-®n-cp∂ Xmcn^v \nc-°n-te-s°-nepw h¿≤-\hv hcp-Øm≥ hnI-knX cmPy-߃ kΩ-<br />

Xn-°-Ww. AXp-t]mse hnI-kz-c- cm-Py-߃°v hn]-Wn -{]m-]y-Xsb kw_-‘n® _m≤y-X-<br />

Iƒ \S-∏n¬ hcp-Øm≥ IqSp-X¬ ka-bhpw \evtI-≠-Xm-Wv. ImcWw Ib-‰p-aXn Xmcn-^n¬<br />

Cf-hp-Iƒ hcp-Øp-tºmƒ AXns‚ KpW-^-e-߃ s]s´∂v A\p-`-h-s∏-Sp-sa-n¬ t]mepw,<br />

hnI-knX cmPy-߃ kz¥w I¿j-I¿°v \evIp∂ B`y-¥-c-k-lm-b-Ønepw Ib-‰p-a-Xn-bnepw<br />

Ah¿ ssIs°m-≈p∂ \b-ß-fn-ep-≠m-Ip∂ am‰-Øns‚ ^ew {]I-S-am-Ip-∂Xv Gsd kabw<br />

Ignp am{X-am-bn-cn-°p-a-t√m. Ddp-tKz -h´ N¿®-Im-esØ hn]-Wn-{]m-]y-Xsb kw_-‘n®<br />

_m≤y-X-Iƒ \S-∏n¬ hcp-Øn-b-Xns‚ A\p-`hw h®p-t\m-°n-bm¬, hnI-knX cmPy-߃°v<br />

e`n® kabw Gsd-°psd hnI-kzc cmPy-߃°-\p-h-Z-\o-b-amb ka-b-Øn\p Xpey-am-bn-cp-∂-<br />

Xmbn ImWmw. (F-∂m¬ Irjnsb kw_-‘n® Icmdn (AOA) ¬ A\p-im-kn-°p∂ 2/3 F∂<br />

IW-°n-em-bn-cp-∂n√) AXn-\m¬ hn]-Wn -{]m-]y-X, B`y-¥-c -klm-bw, Ib-‰p-aXn k_vknUn<br />

XpS-ßnb D]-I-c-tWm-]m-[n-I-fn-eqsS hnI-kzc cmPy-߃ C\n hln-t°-≠n-h-cp∂ GsXmcp<br />

]pXnb _m≤y-Xbpw hnI-knX cmPy-߃°p-≈-Xns‚ ]Ip-Xn-bn¬ H´pw IqSp-X-em-Ip-hm≥<br />

]mSp-≈-X-√.<br />

(8) apI-fn¬ ]d-Xp IqSmsX aq∂p XqWp-I-fp-tSbpw Hmtcm-∂n-t‚bpw Imcy-Øn¬ Xmsg-]-dbp∂<br />

\n¿t±-i-߃ \S-∏n¬ h-cptØ-≠-Xm-Wv.<br />

163


F. hn]-Wn-{]m-]yX<br />

_n.<br />

1. Xmcn-^ns‚ D®m-h-ÿ-bpw, hnI-kzc cmPy-ß-fpsS Ib-‰p-aXn DXv]-∂-ß-fpsS ta¬ {ItaW<br />

Xmcn^v Db¿Øp-Ibpw sNøp-∂-Xn¬ KWy-amb Ipdhv hcp-Øp-I.<br />

2. Xmcn-^p-I-fpsS C\w Xncn-®p≈ kw⁄-Iƒ Hmtcm DXv]-∂-Øn-t‚bpw {]tXy-IX ImWn-<br />

°p∂ k-c-]-Z-ß-fn¬ kqNn-∏n-°m-sX, Ah-bpsS hne-bpsS ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ \nc-°p-<br />

Iƒ°v XØp-ey-amb hm°p-I-fn¬ kqNn-∏n-°p-I.<br />

3. \n›nX Xmcn^v td‰v tIzm´m (TRQ) hyh-ÿ-Iƒ \S-∏n-em-°p-∂-Xn¬ IqSp-X¬ A®-S°w<br />

D≠m-°p-I-bpw, F√m hnI-kzc cmPy-߃°pw Ah¿°v Ib-‰p-aXn sNøm≥ Xmev]-cy-ap≈<br />

DXv]-∂-ß-tf-IqSn Xmcn^v td‰v tIzm´-bn¬ Dƒs∏-Sp-ØpI hgn hnI-kzc cmPy-߃°v<br />

hn]Wn {]m]yX h¿≤n-∏n-°p-I.<br />

4. Irjnsb kw_-‘n® Icm-dns‚ (AOA) B¿´n-°nƒ 5 A\p-im-kn-°p∂ {]tXyI ]cn-c£/<br />

kwc-£-W-hy-h-ÿ-Iƒ F√m hnI-kzc cmPy-߃°pw hym]-I-am-°p-I.<br />

B`y-¥-c-k-lmbw<br />

1. Irjnsb kw_-‘n® Icm-dn¬ B¿´n-°nƒ 6.2 hnI-kzc cmPy-߃°mbn hn`m-h\w sNbvXn-<br />

´p≈ hyh-ÿ-Isf sh√p-hn-fn-°m≥/tNmZyw sNøp-hm≥ Hcp <strong>WTO</strong> AwK- cm-Py-sØbpw<br />

A\p-h-Zn-°m-Xn-cn-°p-I.<br />

2. Irjnsb kw_-‘n® Icm-dns‚ B¿´n-°nƒ 6.2 ¬ hnI-kzc cmPy-ßsf kw_‘n®v ]cma¿in-°p-∂,<br />

\ne-hn-ep≈ LS\ AXp-t]mse \ne-\n-dp-Øp-I.<br />

3. Irjnsb kw_-‘n® Icm-dnse 8˛mw JWvUnI A\p-_‘w 2 ¬ \n¿t±-in-°p∂ hnIkzc<br />

cmPy-߃ DXv]m-Z-\- \n-e-hm-c-Øn¬ G‰hpw Db¿∂ DΩ-d-∏-Sn-bn¬ FØ-W-sa-∂pw,<br />

{]Ir-Xn -t£m`w t]mep≈ AXym-ln-X-߃ t\cn-Sp-tºmƒ Zpcn-Xm-izmk klm-b-߃°v<br />

A¿l-cm-Ip-hm≥ Iev]n-°p-∂-Xmb hcp-am\ \jvS-Øns‚ ]cn-[n-bn¬ \n∂pw hnI-kzc cmPyßsf<br />

Hgn-hm-°p-I.<br />

4. A¿∞hØpw \n¿Æm-b-I-hp-amb Xc-Øn¬ B`y-¥-c- k-lm-b-ß-fn¬ Ipd-hp-≠m-I-W-sa-<br />

n¬ Ipdhp hcp-Øm-\p≈ _m≤yX Gs‰-Sp-°p-∂-Xn\v ASn-ÿm\w, DXv]-∂m-[n-jvTnX<br />

am\-Z-WvU-߃ Bbn-cn-°-Ww. AXp-t]mse F√m-hn-[-Ønepw hym]m-csØ A´n-a-dn-°p∂<br />

(Bw-_¿ t_mIvknepw, A\p-_‘w 2 (5,6,7 JWvUn-II-fn¬ ]d-bp-∂) B`y-¥-c -k-lmbhpw<br />

Ipd- \ne-°n-ep-≈Xpw (de minimis) B-bn-cn-°Ww. A-Xm-bXv \S-∏n¬ hcp-tØ≠<br />

Ime-L-´-Øns‚ Ah-km-\-am-Ip-tºm-tg°pw B`y-¥-c -k-lmbw G‰hpw Ipd \nc-°nep≈<br />

(de minimis) Bbn-cn-°-Ww.<br />

5. B`y-¥-c -k-lmbw Ipd-bv°p-∂-Xn-\v _m-≤yX D≠m-hp-∂Xv C∂v \ne-\n¬°p∂Xmb Ahkc-k-aXzw<br />

(Xp-ey-X) F√m cmPy-°m¿°pw In´mØ kml-Ncyw aqe-am-Wv. \ne-hn-ep≈<br />

{]tXyI kml-N-cy-Øn¬ hnI-knX cmPy-߃ h¿≤n® tXmXn¬ Xß-fpsS I¿j-I¿°v<br />

AS-¬ klmb \S-]Sn (A<str<strong>on</strong>g>MS</str<strong>on</strong>g>) DXv]-∂m-[n-jvTn-X-ambn k_vkn-Un-I-fmbn \evIp-hm≥ kmº-<br />

Øn-I- ti-jn-bp-≈-h-cm-bn-cn-°p-tºmƒ, hnI-kzc cmPy-ß-fm-I-s´, hfsc Ipd AS-¬<br />

k-lmb \S-]-Sn-Iƒ (A<str<strong>on</strong>g>MS</str<strong>on</strong>g>) am{Xw, AXpw G‰hpw Ipd (de minimis) ]cn-[n-bv°p-≈n¬,<br />

\evIp∂hcm-Wv. AXn-\m¬ G‰hpw Ipd AS-¬ klmb (A<str<strong>on</strong>g>MS</str<strong>on</strong>g>) IW-°m-°p-∂-Xn-<br />

\p≈ Hcp hy‡-amb am\-Z-WvU-sØ-∏‰n Hcp HØp-Xo¿∏p-≠m-th-≠-XmWv. s]mXpth ]d-<br />

m¬ B`y-¥-c- k-lmb _m≤y-X-Iƒ Atßb‰w Ipd-bv°pI F∂Xv Xs∂-bm-Wv AXv<br />

AXm-bXv,<br />

• G‰hpw Ipd (de minimis) \ne-hm-c-Øn-\p-ap-I-fn-ep≈ B`y-¥-c- k-lmbw DXvv]-∂m-<br />

[n-jvTn-X-amb ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ AS-¬ klm-b-am-°pI (A-Yhm Xo¿Øpw AS--e-√m-<br />

Xm-°p-I).<br />

• G‰hpw Ipd \ne-hm-c-Øn¬ Xmsg-bp≈ DXv]-∂m-[n-jvTn-X-a-√mØ AS-¬ klm-bhpw,<br />

Dev]-∂m-[n-jvTnX klm-bhpw A\p-h-Zn-°p-I.<br />

164


• AS-¬k-lmb \S-]Sn Hcp kpÿn-c-amb \mW-b-Øns‚ (tÃ-_nƒ Id≥kn) ASnÿm-\-Øn¬<br />

\n›-bn-°p-I. \mW-b-s∏-cp-∏-Øns‚ B[n-Iy-^-e-am-bp≈ kzm[o-\-Øn¬ GsX-<br />

nepw Hcp AwK-cm-Py-Øn\v B`y-¥-c-k-lmb \S-]Sn Gs‰-Sp-°m≥ Ign-bmsX hcp∂ kml-<br />

N-cy-Øn¬ AXn\v {]tXyI ]cn-K-W\ \evtI-≠-Xm-Wv.<br />

kn. Ib-‰p-a-Xn-bnse am’cyw<br />

• F√m hnI-kn-X-cm-Py-ßfpw AwKo-I-cn-®n-´p-≈-Xmb Irjnsb kw_-‘n® Icm-dns‚ (AOA)<br />

9˛mw B¿´n-°nƒ 1 (-Un) bptSbpw (C) bptSbpw Iogn¬ A\p-h-Z-\o-b-amb k_vkn-Un-Iƒ<br />

Cfhp IqSmsX XpS-tc-≠-Xm-Wv. F∂m¬ Ah IqSm-sX-bp≈ ]c-kv]cw AwKo-I-cn-®n-´p≈<br />

Hcp \n›nX ka-b-]-cn-[n-bv°p-≈n¬ \S-°p∂ Ib-‰p-aXn k_vkn-Un-Iƒ Hgn-hm-°-s∏-tS-≠-<br />

Xm-Wv.<br />

• F√m-hn-[-Øn-ep≈ Ib-‰p-aXn k_vkn-Un-Ifpw Ipd-bv°p-hm-\p≈ _m≤yX \S-∏n¬ hcp-<br />

Øm-\p≈ Ime-b-f-hn-\p-≈n¬ GsX-nepw cmPyw Ib-‰p-aXn am’-cy-Øn¬ Xpey-X-bv°mbn<br />

B`y-¥c k_vknUn A\p-h-Zn-°p-∂-Xm-bm¬ AXv XS-b-s∏-Sp-I-bn√ F∂v Dd-∏p-h-cp-tØ-≠-<br />

Xm-Wv.<br />

• {]tXy-Ihpw \n›n-X-hp-amb A[n-Im-c-ap≈ kwÿm\ k¿°m¿ hym]mc ÿm-]-\-ß-fn-eq-sSbpw,<br />

a‰p k¿°m-tc-Xc hym]mc ÿm]-\-ß-fn-eq-sSbpw \¬I-s∏-Sp∂ Ib-‰p-aXn hmbv]-Iƒ,<br />

IS-߃, Kymc‚n-Iƒ, C≥jz-d≥kv, `£y-k-lm-b-߃ F∂o hI klm-b-߃ sImSp-°p-<br />

∂-Xn¬ XnI in£W-w G¿s∏-Sp-tØ-≠-Xm-Wv.<br />

• Irjnsb kw_-‘n® Icm-dnse B¿´n-°nƒ 9 s‚ 1 (d) bpw, (e) bpw {]Imcw hnI-kzc cmPy߃°mbn<br />

ssIs°m-≈p∂ \S-]-Sn-Isf tNmZyw sNøp-hm≥ Hcp AwK -cm-Py-tØbpw A\p-h-<br />

Zn®p IqSm-Ø-Xm-Wv.<br />

(9) Ah-km-\-am-bn,<br />

GsX-nepw Hcp hnI-kzc cmPy-Øn-t\m, hnI-kzc cmPy-ß-fpsS Iq´-Ønt\m Irjn-sbkw-_-‘n-®p≈<br />

A\p-c-RvP-\-ß-fpsS ^e-{]m-]vXn-bn¬ BXy-¥n-I-ambn bmsXmcp Akw-Xr-<br />

]vXnbpw A\p-`-h-s∏-´p-Iq-Sm-Ø-Xm-Wv. IqSm-sX, Cu A\p-c-RvP\ {ia-߃ F√mw- Xs∂<br />

sFIy-tØm-Sp -Iq-Snb DØ-c-hm-Zn-Xz-Øns‚ ]›m-Ø-e-Øn-emWv \S-Ø-s∏-Sp-∂Xv. Fn¬t]mepw,<br />

F√m hnI-kzc cmPy-߃°pw Im¿jnI hym-]m-c-Øn¬ KpW-I-c-amb ^e- {]m]vXn Dcp-<br />

Øn-cn-s®-Sp-°p-∂-Xn\v A\p-c-RvP-\-ß-fn¬ F√mw ]c-kv]cw sImSp-°p-Ibpw hmßp-Ibpw<br />

A\p-t]-£-Wo-b-am-sW∂ Hcp- [m-cW D≠m-bn-cn-°p-I-bpw, AXv \ne-\n¿Øp-I-bpw, B [m-c-<br />

W-bn¬ hnI-kzc cmPy-ß-fpsS hnI-k-\-hp-ambn _‘-s∏´ {]iv\-ßsf Dƒs∏-Sp-Øn-s°m-<br />

≠p≈ Hcp {Iao-I-cWw DS-\ofw D≠m-bn-cn-t°-≠-Xp-am-Wv.<br />

(10) <strong>WTO</strong> bnse AwK- cm-Py-߃ F√m-hcpw AwKo-I-cn-®n-´p≈ A\p-c-RvP-\-ß-fpsS \n›n-X- am-<br />

Xr-I-Iƒ, A\p-c-RvP-\-ß-fpsS A¥na ^e-Øns‚ Hcp Ahn-`mPy LS-I-ambncnt°-≠-XmWv.<br />

B\p-_‘w 4<br />

H∂mw CS-°me ip]m¿i-Iƒ<br />

tUm: Fw.-F-kv. kzman-\m-Y≥, A≤y-£≥,<br />

<strong>WTO</strong> bpw Im¿jn-I -{]-iv\-ßfpw k_-‘n® IΩn-j≥<br />

Iymºv : I¬∏‰<br />

2001 HIvtSm-_¿ 10.<br />

{io. tKm]m¬Ir-jvW-]n-≈ sF.-F.-F-kv.<br />

{]n≥kn-∏¬ sk{I-´dn Sp No^v an\n-ÿ<br />

Xncp-h-\-¥-]p-cw,<br />

^mIvkv : 0471 ˛ 333 489/333682<br />

165


{]nb-s∏´ {io. tKm]m¬Ir-jvW-]n-≈,<br />

<strong>WTO</strong> bpw tIc-f-Øns‚ Im¿jnI {]iv\-ßfpw kw_-‘n® IΩnj≥ AXns‚ 2001 HIvtSm-_¿<br />

9 \v tImgn-t°mSv tN¿∂ tbmK-Øn¬ h®v, 2001 \hw-_¿ 9 apX¬ 13 hsc \S-°m-\n-cn-°p∂ <strong>WTO</strong><br />

bpsS \memw -a-{¥n-Xe ktΩ-f-\-Øns‚ N¿®-bn¬, C¥y ssIs°mt≈≠ \ne-]mSv F¥m-bn-cn-°-<br />

W-sa∂v Xocp-am-\n-°m≥ ASpØ Znh-k-ß-fn¬ U¬ln-bn¬ tNcp∂ ktΩ-f-\-Øn¬ _lp-am-\-s∏´<br />

apJy-a{¥n Ah-X-cn-∏n-t°≠ {][m\ hkvXp-X-I-sf-∏‰n hni-Z-ambn N¿® sNøp-I-bp-≠m-bn.<br />

_lp-am-\-s∏´ apJy-a-{¥n°v I-Ωn-js‚ ip]m¿i-I-fpsS Npcp°w AS-ßnb t\m´v Rm≥ CXnt\m-sSm∏w<br />

Ab-bv°p∂p.<br />

kvt\lm-Z-c-]q¿∆w<br />

s{]m^. Fw.-F- v. kzman-\m-Y≥<br />

hniz-kvX≥<br />

tIm∏n-Iƒ :<br />

tUm. ]n.-sI. inhm-\-µ≥ sF.-F.-F-kv.<br />

tUm. sI.-F≥. iyma-kp-µ-c≥ \mb¿<br />

{]n≥kn-∏¬ sk{I-´-dn, F v. kn & F v.-‰n.<br />

^mIvkv \º¿ : 0471 ˛ 324 766<br />

_lp-am-\-s∏´ apJy-a-{¥n°v \¬Inb t\m´v<br />

<strong>WTO</strong> bpw Irjnsb kw_-‘n-°p∂ {]iv\-ßfpw<br />

1. hym]m-chpw Zmcn-{Zy- \n¿Ωm¿÷-\hpw<br />

tZml-bn¬ ktΩ-fn-°p∂ a{¥nXe {]Jym-]-\-Øn¬ AwKo-I-cn-°p-hm-\p≈ {]ta-b-Øns‚ IcSp<br />

cq]-Øns‚ D]-{I-a- -Øn¬ C{]-Imcw Du∂¬ sImSp°p∂p:<br />

""Zmcn{Zy \n¿Ωm¿÷-\-Øn¬ A¥m-cmjv{S hym]m-c-Øn\v hfsc {][m-\-s∏´ Hcp ]m-Wp-≈-Xv.<br />

\ΩpsS F√m P\-߃°pw, Cu _lp-I£n hym-]mc hyh-ÿ -aqew D≠m-Ip-∂-Xmb h¿≤n® Ahk-c-ßfpw<br />

t£a-I-c-amb t\´-ßfpw AXn¬ \n∂pw {]tbm-P-\-ßfpw D≠m-Ip-∂-XmWv F∂pd-∏m-°m-<br />

\p≈ _m≤yX \mw AwKo-I-cn-t°-≠n-bn-cn°p∂p''.<br />

Irjnsb kw_-‘n® <strong>WTO</strong> Icm-dns‚ ]p\-cm-hn-jvI-c-W-Øn¬ apI-fn¬ kqNn-∏n® hnImcw hy‡-<br />

amb \nb-a-ß-fnepw hyh-ÿ-I-fnepw IqSn {]Xn-^-en-°-Ww. Imc-Ww, hnf-Ir-jn, arK-kw-c-£Ww,<br />

a’y-_-‘-\w, h\w, Im¿jn-I-kw-kvI-cWw F∂nh C¥y≥ P\-X-bpsS D]-Po-h\ kpc-£m- -hy-hÿ-bp-sS-bpw,<br />

a‰p hnI-kzc cmPy-ß-fp-tSbpw \s´-√m-Wv. Cu Dt±-i-tØmsS sNdp-InS ssat{Im kwcw-<br />

`-ß-fpsS XmXv]-cy-߃ sNdp-InS hmbv]m ]n¥p-W-I-tfmsS ]cn-c-£n-°p-hm≥ th≠ hyh-ÿ-Iƒ<br />

\n¿Ωn-t°-≠-Xp-≠v. DZm-l-c-W-am-bn, {]Xn-h¿jw C¥y 80 Zi-e£w SÆn¬ IqSp-X¬ £oc-am-Wv, 75<br />

Zi-e£w ]ip-°-fn¬ \n-∂pw, 50 Zi-e£w DXv]m-Z-I¿ (Iq-Sp-Xepw kv{XoIƒ) DXv]m-Zn-∏n®p hcp-∂-<br />

Xv. {KmaoW IpSpw-_-ß-fnse 60% hcp∂ G‰hpw Zcn-{Z-cm-h-b-h-cmWv £ocw DXv]m-Zn-∏n-°p∂ Imen-IfpsS<br />

DS-a-ÿ¿. Cßns\ Zcn-{Z-cmb P\-ß-fpsS Poh¬ {][m-\-amb kwcw-`-߃ Ah-cpsS D]-Po-h-<br />

\hpw t]mj-I- kp-c-£-bp-ambn _‘-s∏´ P\-߃ Xs∂ kz¥w Pohn-tXm-Zyaw F∂ DXv]m-Z\<br />

k{º-ZmbØneq-sS-bmWv {]h¿Øn-°p-∂-Xv. AXn\v h≥tXm-Xn-ep≈ DXv]m-Z\ k{º-Zm-b-ß-fn-eqsS<br />

D¬]m-Zn-∏n-°-s∏-Sp∂ DXv]-∂-ß-tfmSv Hcn-°epw Ffp-∏-Øn¬ a’-cn-°m≥ Ign-bp-I-bn-√, "^mIvSdn<br />

^manwKv' F∂v km[m-cW ]d-bp-∂, B[p-\nI DXv]m-Z-t\m-]m-[n-I-fp-tSbpw `mcn® k_vkn-Un, kmt-<br />

Xn-I-Xzw, aqe-[\w F∂n-h-bpsS ]n¥p-W-tbmSp IqSnb hyh-ÿ-tbmSv InS-]n-Sn-°m-\m-hn-√.<br />

AXn-\m¬ [\-k-lm-b-a-√, hym]m-c-am-Wv, Zmcn-{Zy-\n¿Ωm¿÷\Øn\p≈ D]-I-c-W-am-tI-≠-Xv.<br />

AXp-sIm-≠v, Zcn-{Z -P-\-ß-fpsS D]-Po-h-\-tØbpw Ah-cpsS sXmgn-en-t\bpw sIm√p∂/X√n-ØI¿°p∂<br />

Cd-°p-a-Xn-Iƒ A\p-h-Zn-°m-Ø-Xpw, Zcn-{Z-cpsS D]-Po-h\ kpc£ Dd-∏m-°p-∂-Xp-am-b, hy‡-hpw, aq¿Øhp-ambn<br />

\n¿∆-Nn-°-s∏´ hyh-ÿ-Iƒ, ]pXp°n Fgp-Xp∂ <strong>WTO</strong> IcmdpI-fn¬ Xo¿®-bmbpw D≠m-bn-cn-<br />

166


t°≠XmWv. \mw apt∂m´p hbv°p-∂-Xmb ""`£-W-Øn\pw D]-Po-h-\- kp-c-£-bv°p-ap≈ t_mIvkv''<br />

A{]-Im-c-ap≈ Hcp D]-I-c-W-am-Wv.<br />

2. ]mc-ºcy hn⁄m-\hpw, (\m-´-dn-hpw) hym]-c-hp-ambn _‘-s∏´ _u≤nI kzØ-h-Im-ihpw (TRIPS)<br />

tZml a{¥n-Xe {]Jym-]-\-Øns‚ Ic-Sp-tcJ<br />

16-˛mw hIp-∏n¬ Cßs\ {]kvXm-hn-°p∂p:<br />

""hym]-mc-hp-ambn _‘-s∏´ _u≤nI kzØ-h-Imi (TRIPS) Iu¨kn-en-t\mSv {Sn∏vkns‚ Icmdpw,<br />

ssPh-ssh-hn≤y tIm¨^-d≥kpw (CBD), ]mc-ºcy hn⁄m-\hpw XΩn-ep≈ _‘-Øn¬ km¿∞-<br />

Ihpw kPo-h-hp-amb {i≤]Xn-∏n-°-W-sa∂v R߃ \n¿t±-in-°p∂p''.<br />

Sn]vkv Icm-dns‚ ]pXp-°nb hn⁄m-]-\-Øn¬ sImSp-Øn-cn-°p∂ Cu ZrV-s∏-Sp-Øens\ R߃<br />

kzmKXw sNøp∂p. ssPh-ssh-hn≤y tIm¨^-d≥kns‚ (CBD) [m¿Ωn-Ihpw, Ah-kc XpeyX Dd-<br />

∏m-°p-∂-Xp-amb hyh-ÿ-Iƒ IW-°n-se-Sp-Øp-sIm-≠pw, ]mc-ºcy hn⁄m-\-Øn\v _u≤nI kzØh-Imiw<br />

Ah-tcm-[n-®p-sIm≠pw D≈ ZrVo-I-c-WsØ/Du∂-ens\ R߃ kzmKXw sNøp-∂p. tIcf-Øn\v<br />

Bbp¿th-Z-Øn-t‚-bpw, At\-Im-bncw h¿j-ß-fpsS hn⁄m-\- k-º-Øpw, Huj[ kky-ßfpsS<br />

kº-∂-amb t{kmX- pw, kky- Hu-j[ ]mc-º-cy-ßfpw D≠v.<br />

C¥y-bn¬ ""kky-ßfpsS sshhn-[y-hpw, I¿j-I-cpsS Ah-Im-i-ßfpw kwc-£n°p∂ \nbaw<br />

2001'' ]m m-°n-bn-´p≠v. Hcp ssPhsshhn[y- _n¬ C¥y≥ ]m¿e-sa‚ns‚ ]cn-K-W-\-bn¬ Ccn-°p-Ibm-Wv.<br />

C¥y- \-S-Øn-bn-´p≈ Cu \nb-a-\n¿ΩmWw am¿§-Z¿i-I-amb \S-]-Sn-bmWv. Imc-Ww, CXv Htck-abw<br />

kky-߃ hf¿Øp-∂-h-cp-sS-bpw, kwc-£-I-cmb I¿j-I-cp-sSbpw Ah-Im-i-߃ Xncn-®-dnv<br />

AwKo-Imcw \¬Ip∂ BZysØ \nb-a-\n¿ΩmW \S-]-Sn-bm-Wv. Xpey-Xbv°pw {]tbm-P\ ]m-fn-Ø-<br />

Øn\pw D≈-Xmb hyh-ÿ-Iƒ C¥y-bpsS Cu \nb-a- \n¿Ωm-W-Øn¬ ÿm]n-®n-´p-≈Xv Xo¿®-bmbpw<br />

hym]m-c-hp-ambn _‘-s∏´ _u≤n-I-kz-Ø-h-Imi \nb-a-Øn¬(-{Sn-]vkn¬)-Dƒs°m-≈n-°-W-sa∂v<br />

R߃ temI-hym-]m-c -kw-L-S-\-tbmSv A`y¿∞n-°p-∂p. AØcw hyh-ÿ-I-fn¬ Hcp BtKmf Po≥<br />

\n[n(Global Gene Fund)ÿm]n°-W-sa∂ Rß-fpsS B{Klw IqSn Dƒs∏-Sp-Ø-W-sa-∂pw, P\n-XI<br />

t{kmX- p-I-fpsS kwc-£-W-Ønepw sa®-s∏-Sp-Ø-enepw G¿s∏-´p-h-cp∂ tKm{X-P-\-ß-fp-sS-bpw, {Kmao-<br />

W-Ip-Spw-_ß-fp-sSbpw hne-tb-dnb kw`-h-\-Isf AwKo-I-cn-°p-hm-\pw, Ah¿°v A¿l-amb {]Xn-^e-߃<br />

\¬Ip-hm\pw th≠ hyh-ÿ-Ifpw AXn¬ D≠m-h-W-sa∂pw A`y¿∞n-°p-∂p. CXn-\-Iw- X-<br />

s∂, ]mc-ºcy hn⁄m-\-Øns‚ ssIh-im-h-Im-in-Iƒ°v _u≤n-I- kz-Ø-h-Im-iw(sF.-]n.-B¿.) \¬tI-<br />

≠-Xns‚ Bhiyw "temI -_u-≤nI -kz-Ø-h-Imi kwL-S\'(Uªyq.-sF.-]n.-H.)AwKo-I-cn-®n-´p-≠v.<br />

]pXnb C\w hnØp-I-fpsS (hn-hn[ hnf-I-fp-sS)-kw-c-£-W-Øn-\p≈ hn.-]n.-H.-hn. hpw AYhm bqWnb≥<br />

t^m¿ Zn s{]m´-£≥ Hm^v \yq shssd-‰okv Hm^v t{Im]vkv, CXp-t]mse ]mc-ºcy I¿j-I-cpsS<br />

Ah-Im-i-߃ AwKo-I-cn-°p-I-bpw, ""kky-ß-fpsS hwi- h¿≤-I-cp-sSbpw I¿j-I-cp-sSbpw Ah-Im-i<br />

-kw-L-S\'' (Uni<strong>on</strong> for the Protecti<strong>on</strong> of Breeders and Farmers Rights)-F∂ kwL-S-\-bm°n AXns\<br />

am‰p-Ibpw thWw.<br />

3. Im¿jn-I -hn-f-Ifpw hymh-km-bnI hnf-Ifpw XΩn-ep≈ hyXymkw<br />

Ct∏mƒ ]cpØn Hcp Im¿jnI hnf-bm-bn-´mWv ]cn-K-Wn-°-s∏-Sp-∂-Xv. AtX-k-abw d∫dpw, NWhpw,<br />

hymh-km-bnI hnf-I-fmbn Icp-Xn-h-cp-∂p. d∫dn-s\bpw NW-tØ-bpw Ib-dn-t\bpw Im¿jnI DXv]-<br />

∂-ß-fpsS Iq´-Øn¬ Dƒs∏-Sp-Øm≥ \mw kΩ¿±w sNep-tØ-≠-Xm-Wv. ImcWw, Ch aq∂pw apJyambpw<br />

sNdp-InS Im¿jn-I- ta-J-e-bn¬s]-Sp-∂Xpw sNdnb Im¿jnI IpSpw-_-ß-fp-sS, Ht∂m AXn¬<br />

Xmsgtbm slIvS¿ am{Xw Irjn-`qan DS-a-I-fmb P\-ß-fpsS D]-Po-h-\-Øn\v hI-sbm-cp-°p∂ taJ-ebm-W-Xv.<br />

4. tZio-b -X-e-Øn¬ ssIs°mtff≠ \S-]-Sn-Iƒ<br />

apºv {]kvXm-hn® aq∂p- Im-cy-ßfpw BtKm-f-X-e-Øn¬ \S-]Sn Bh-iy-s∏-Sp-∂-h-bpw, Xmsg-<br />

∏-d-bp∂ `mcX -k¿°m-cns‚ kXzc \S-]-Sn-Iƒ°v ]cn-K-Wn-t°-≠-h-bp-am-Wv.<br />

167


F) km\n-´-dnbpw ss^t‰m km\n-´-dnbpw kw_-‘n® \S-]-Sn-Ifpw, tImUvIvkv Fen-sa-t‚-dn-b≥kv<br />

am\-Z-WvU-ßfpw<br />

apI-fn¬ ]d Bh-iy-߃°v th≠ ASn-ÿm\ kuI-cy-߃ hnI-kn-∏n-t°-≠Xv ASn-b-¥c<br />

{]m[m\yw A¿ln-°p-∂p. C°m-cy-Øn¬ IqSp-X¬ s]mXp Ah-t_m-[hpw AXym-h-iy-am-Wv. CXn-<br />

\mbn kaq-l- td-Untbm \ne-b-߃ ÿm]n-°m-hp-∂-Xm-Wv. IqSmsX sImbvsX-SpØ hnf-Iƒ, hntijn®<br />

tXm´-hn-f-bmb Im∏n, Ipcp-ap-fIv F∂nh DW-°p-∂Xv henb {]iv\-ambncn°p∂p. ka-bØv<br />

DW-°m-Ø-Xns‚ ^e-ambn ssat°m-tSm-Ivkn-\p-Iƒ, Db¿∂ Cu¿∏-Øns‚ km∂n-≤y-waqew Ahbn¬<br />

s]cpInhcp-∂p. ]mc-º-tcy-Xc Du¿÷-t{km-X- ns‚ tI{µ-a-{¥m-e-bw (-Fw.-F≥.-C.-F-kv.)<br />

kutcm¿÷w D]-tbm-Kn®v hnf-Iƒ DW-°p-∂-Xn-\p≈ Hcp Xo{h-bXv\ ]≤Xn Bhn-jvI-cn-t°-≠-Xm-<br />

Wv. DXv]m-Z-I¿ sImbvsX-Sp-°p-∂- hnf \∂mbn DW-°n-kq-£n-°p-hm≥ CXp hfsc klm-b-I-am-hp-<br />

∂-Xm-Wv.<br />

_n)<br />

DXv]-∂-ß-ƒ ho≠pw Ib-‰n- Abv°m-\mbn \S-Øp∂ Cd-°p-aXn<br />

XXz-Øn¬ t\m°nbm¬,Nne DXv]-∂-ß-fpsS Cd-°p-a-Xn-Iƒ aqey-h¿≤\ \S-Øn-b-tijw Ib-<br />

‰p-aXn sNøp-∂Xv A`n-e-j-Wo-b-am-sW-n-epw, Cu A\p-Iqe hyh-ÿ, Im∏n-bp-sS-bpw, tXbne-bpsSbpw<br />

Imcy-Øn¬ hfsc Zpcp-]-tbm-K-s∏-Sp-Øp-∂Xv C¥y≥ D¬]m-Z-I-cpsS Xmev]-cy-Øn\v hf-sctbsd<br />

lm\n-I-c-am-bn-cn-°p-∂p. AXn-\m¬ tI{µ- hm-WnPyImcy- a-{¥m-ebw tI{µ ItΩm-Un‰n t_m¿Upambn<br />

Cu {]iv\w {i≤m-]q¿∆w N¿® sNø-Ww. AXp-t]mse DXv]-∂-ß-fpsS icn-bmb Bhn¿`m-h-<br />

Øns‚ km£n-]{Xw \¬Ip-hm≥ A[n-Im-c-s∏-Sp-Øn-bn-´p≈ "AtXm-dn-‰n-Iƒ' Bcm-bn-cn-°Ww F∂v<br />

hy‡-ambpw Xncn-®-dn-tb-≠-Xp-≠v.<br />

kn)<br />

Cd-°p-a-Xnsb kw_-‘n® ÿnXn-hn-h-c-߃<br />

Cd-°p-a-Xnsb kw_-‘n® hni-Z-hn-h-c-߃ F√mw IrXy-ambn tI{µ-˛"-hn-tZi hym]m-c-˛-hm-Wn-<br />

Py-Imcy a{¥mebw' Ah-cpsS sh_v ssk-‰p-I-fn¬ tcJ-s∏-Sp-tØ-≠-Xp-≠v. Aßs\ sNøp-tºmƒ<br />

Xo¿®-bmbpw Unam‚pw kssπ-bpw (-B-h-iy-hpw, e`y-X-bpw)- X-Ωn-ep≈ hyXymkw F¥m-sW∂v Dd-<br />

∏m-°p-hm\pw Cd-°p-a-Xnsb kw_-‘n®p I¿tΩm-∑pJamb \S-]-Sn-Iƒ ka-bm-k-a-b-ß-fn¬ ssIs°m-<br />

≈p-hm\pw km[n-°p-∂-Xm-Wv.<br />

Un)<br />

hntZ-i- kq-£va Pohn-Pm-e-ß-fpsS IS-∂-pI-b‰w<br />

At\Iw AXn-kq-£vam-Wp-°-fpw, tcmKm-Wp-°-fpw, IoS-ß-fpw, If-Ifpw Cu cmPy-tØ°v IS-∂p<br />

-h-cn-I-bm-Wv. h≥ tXm-Xn¬ [m\y-ß-fpw, FÆ-°p-cp-°-fpw, ]uƒ{Sn DXv]-∂-ß-fpw, Im¿jn-I- N-c-°p-<br />

Ifpw Cd-°p-aXn sNø-s∏-Sp-∂-Xn-eq-sS-bmWv Ch IS-∂p-h-cp-∂-Xv. tZio-b -ÿm-]-\-amb "Zn \mj-<br />

W¬ _yqtdm Hm^v πm‚ v P\-‰nIvkv dntkm-gvkkv' Dw C¥y≥ Im¿jn-I- K-th-jW tI{µ (ICAR)<br />

Øns‚ Z¬ln-bpsS Iogn-ep≈ U¬ln-bnse ÿm]-\hpw Hcp A]-IS kqN\ \¬In-bn-cn-°p-∂p.<br />

Cu A\y- kq-£va- Po-hn-Iƒ \ΩpsS Irjn°v henb `oj-Wn-bm-Wv. ]uƒ{Sn hyh-km-bhpw ]pXnb<br />

tcmKm-Wp-°-fpsS `ojWn t\cn-Sp-∂p. Cd-°p-aXn sNø-s∏-Sp∂ ]uƒ{Sn DXv]-∂-ßfn¬ IqSn-bmWv<br />

Cu AWp-°ƒ IS-∂p-h-∂-Xv. B{‘{]-tZ-inse sNΩo≥ hyh-km-b-Øn\v Cß-s\-bmWv A]-I-S-ap-<br />

≠m-b-Xv. \ΩpsS Im¿jn-I- ta-J-ebv°v \ma-dn-bmsX D≠mb `oj-Wn-bpsS IS-∂p- h-c-hns\ XS-bphm≥<br />

ASn-b-¥nc \S-]Sn Bh-iy-am-Wv.<br />

C) KpW-\n-e-hmc hnπhw<br />

KpW-\n-e-hm-c-sØ-∏‰n hfsc IqSp-X¬ Ah-t_m[w \ΩpsS \m´n¬ D≠m-tI-≠n-bn-cn-°p-∂p. KpW-<br />

\n-e-hm-c-sØ-∏-‰nbpw AXp-b¿Øp-∂ ASn-b-¥nc {]m[m-\y-sØ- ]-‰nbpw hn]p-eamb Hcp hnZym-`ymk<br />

t_m[-h-XvI-cW ]cn-]mSn F{Xbpw thKw Bcw-`n-t°-≠-Xm-Wv. DXv]m-Z-\-£-a-X-bn-epw, KpW-\n-e-hmc-Ønepw<br />

c≠nepw H∏w hnπ-h-I-c-amb am‰w D≠m-°m-Ø-]£w \ΩpsS DXv]-∂-߃°v BtKmf<br />

Im¿jnI hym]mc a’-c-ß-fn¬ th≠ am’-cy-£-aX ssIh-cn-°m-\m-hp-I-bn-√.<br />

168


2. tIc-f-Ønse Im¿jnI {]Xn-k-‘nbpw ASn-b-¥n-c-amb {]Xn-I-c-W-Øns‚ Bh-iyhpw<br />

tIc-f-Ønse Irjn apJy-ambpw Zo¿L-Im-e- hn-f-I-fmb d_¿, tXbn-e, Im∏n, Ipcp-ap-f-Iv, \mfntIcw<br />

apX-em-b-h-bm-Wv. Irjn ÿe-ß-fn¬ `qcn-`m-Khpw Hcp slIvStdm AXn¬ Xmsgtbm hnkvXrXnbp-≈-h-bm-Wv.<br />

F√m DXv]-∂-ß-fp-sSbpw hne XI¿∂n-cn-°p-I-bm-Wv. Ge-Øn-s‚bpw hmg-∏-g-Øn-s‚bpw<br />

at‰-Xm\pw C\-ß-fp-sSbpw hne-am-{X-am-Wv XmWn-´n-√m-Ø-Xv.<br />

tXm´w DS-a-Iƒ°v, sXmgn-em-fn-Iƒ°v \n¿t±-in-®n-´p≈ G‰hpw Ipd Iqen \¬Ip-hm≥ Ignbp-∂n-√.<br />

am{X-a-√, \nb-a-]-c-ambn DS-a-Iƒ AS-bvt°≠ XpI-I-fpw, sXmgn-em-fn-I-fpsS t{]mhn-U‚ v<br />

^≠n-te°v \nt£-]n-t°≠ XpIbpw AS-bv°m≥ Ah¿°v Ign-n-´n-√.<br />

tIc-f-Ønse Irjn-bnepw kºZv hyh-ÿ-bnepw Ct∏m-gp-≠m-bn-cn-°p∂ {]Xn-k‘n CXn-\p-apºv<br />

Hcn-°epw A\p-`-h-s∏-´n-´n-√mØ Xc-Øn-ep-≈-XmWv. AXn-\p-Im-cWw Im¿jn-tIm-Xv]-∂-ß-fpsS hne<br />

s]mSp-∂s\ Iq∏p-Ip-Øn-b-Xm-Wv. \nc-h[n Im∏n-tØm-´-ß-fpw, tXbn-e-tØm-´-ßfpw AS-®p- ]q-´p-I-bm-<br />

Wv. CØ-c-Øn-ep≈ Hcp Akm-[m-cW kml-N-cy-Øn\v Akm-[m-c-W-am-sbmcp {]Xn-hn-[n-bmWv th≠nh-cp-∂-Xv.<br />

`mcX -k¿°m¿ tIc-f-Øn\v ASn-b-¥n-c-ambn sNøp-hm-\p≈ klm-bw, kwÿm-\sØ tXm´hn-f-bnse<br />

sXmgn-em-fn-Isf `mh-\m-k-º-∂-amb "kºq¿Æ' {KmaoW tdmkvKm¿ tbmP\ F∂<br />

]≤XnbpsS ]cn-[n-bn¬ Dƒs∏-Sp-ØpI F∂-Xm-Wv. CXn-te-°mbn Zb-hmbn `mc-X -k¿°m¿ 2.1 e£w<br />

S¨ Acnbpw 1 e£w S¨ tKmX-ºpw, tXm´w sXmgn-em-fn-I-fpsS an\naw thP- ns‚ `mK-ambn \¬I-<br />

W-sa∂v At]-£n-°p-∂p. CXns‚ Hcp `mKw I¿j-I¿ hln-°p-∂-Xm-Wv. `£y-[m-\y- `mKw I¿j-<br />

I¿°v {Km‚mbn IW-°m-°p-Ibpw tXm´w DS-a-Iƒ `£y-hne `mKn-I-ambn Iqen-bnepw `mKn-I-ambn<br />

]W-ambpw IW-°m-°mhp-∂-Xm-Wv.<br />

""Zo¿L-Im-e -hn-fsb c£n-°m≥ `£yw'' F∂ ]≤Xn bn¬ CXns\ Dƒs∏-Sp-Øn, kºq¿Æ<br />

{KmaoW tbmP\m ]≤-Xn-bv°mbn \o°n-h-®n-´p≈ 5 Zi-e£w S¨ `£y-[m-\y-Øn¬\n∂pw `mc-Xk¿°m-cn\v<br />

A\p-h-Zn-°m-hp-∂-XmWv.<br />

Fw.-F-kv. kzman-\m-Y≥<br />

A\p-_‘w 5<br />

c≠mw CS-°me ip]m¿i-Iƒ<br />

_lp-am-\-s∏´ kwÿm\ Irjn hIp-∏p-a-{¥n°v<br />

2002-˛2003 _UvP-‰n¬ Dƒs∏-Sp-Øm\mbn ka¿∏n®<br />

CS-°me ip]m¿iIƒ<br />

tIc-f-Øns‚ Im¿jn-I- cwKw A`n-ap-Jo-I-cn-°p∂ {]iv\-߃°v ASn-b-¥n-c-amb<br />

kzoI-cn-t°≠I¿Ω -]-cn-]m-Sn-Iƒ<br />

s^{_p: 20, 2002<br />

tIc-f-Øns‚ Im¿jn-I -ta-J-e-bnse {]Xn-k‘n ASn-b-¥n-c-amb {]Xn-I-cWw A\n-hm-cy-am-°p-<br />

∂p. tIc-f-Øns‚ Irjn apJy-ambpw d∫¿, tXbn-e, Im∏n, Ipcp-ap-f-Iv, \mfn-tIcw F∂o Zo¿L-Im-ehn-f-Isf<br />

ASn-ÿm-\-am-°n-bp-≈-XmWv. an°-hmdpw F√m Irjn- ÿ-e-ßfpw Hcp slIvS-tdm, AXn¬<br />

Xmsgtbm am{Xw hnkvXr-Xn- -bp-≈-Xm-Wv. tIc-f-Øns‚ F√m Im¿jnI DXv]-∂-ß-fp-tSbpw hne XI¿∂ncn-°p-I-bm-Wv.<br />

Ge-Øn-t‚bpw Nne-bn\w hmg-∏-g-Øn-t‚bpw hne am{X-amWv BZm-b-I-c-am-bn-´p-≈-Xv.<br />

tIc-f-Øns‚ Irjn-bn-epw kº-Zvhy-h-ÿ-bnepw D≠m-bn-cn-°p∂ {]Xn-k‘n F°m-e-tØ-bpw-Imƒ<br />

cq£hpw, s]mSp-∂s\ hne Iq∏p IqØn-b-Xns‚ ^e-ambn D≠m-bn-´p-≈-Xp-am-Wv.<br />

1) tXm´-߃°v ASn-b-¥nc klm-b-sa-Øn-°p-I<br />

\nc-h[n Im∏n-˛-tX-bn-e -tXm-´-߃ AS®p ]q´p-I-bm-Wv. tXm´w DS-a-Iƒ°v \n¿±n-jvS-amb an\naw<br />

Iqen sImSp-°mt\m \nb-a-]-c-ambn sXmgn-em-fn-Iƒ°v \¬Im-\p≈ t{]mhn-U‚ v ^≠n-te-°p-≈<br />

hnlnXw AS-bv°p-hmt\m Ign-bp-∂n-√. C{]-Im-c-ap≈ Akm-[m-cW kml-N-cy-Øn¬ \mw Akm-[m-c-<br />

W-ambn {]Xn-I-cnt® aXn-bm-hq. tXm´w taJ-e-bn¬ kwPm-X-am-bn-cn-°p∂ {]Xn-k‘n adn-I-S-°-W-sa-<br />

169


n¬ 5 Zi-e£w S¨ `£yw "sXmgn-en\p Blmcw' F∂ ]≤Xn tXm´w taJ-e-bn-te°v hym]n-∏nt°-≠-Xm-Wv.<br />

Iqen-bpsS Hcp `mKw `£y-ambn \¬Ip-Ibpw `£y-k-lmbw tXm´w sXmgn-em-fn-I-fpsS<br />

]p\xc[n-hm-k-Øn-\mbn hn\n-tbm-Kn-°p-Ibpw sNøm-hp-∂-XmWv. CXp Irjn°p s]mXp-th-bp≈ ASnÿm\<br />

kuI-cy-k-lm-b-Øn-\p≈ ]n¥p-W-sb∂ \ne-bn¬ {]m[m-\y-ap-≈-Xpw, c≠pw Zo¿L-Ime kzm`mh-ap≈<br />

apX¬ ap-S-°mbn Icp-Xm-hp-∂-Xp-am-Wv. `mc-X- k¿°m-cn\v sNøm-hp∂ ASn-b-¥n-c-k-lmbw<br />

tXm´-hnf Irjn-sØm-gn-em-fn-Isf kºq¿Æ {KmaoW tdmkvKm¿ tbmP\ ]Zv-[-Xn-bn¬ Dƒs∏-Sp-Øp-<br />

I-bmWv. CXn-\mbn 2 e£w S¨ Acn-bpw, 1 e£w S¨ tKmXºpw tXm´w sXmg-n-em-f-n-Iƒ°v AhcpsS<br />

an\naw thP- ns‚ `mK-ambn \¬Ip-hm≥ `mc-X- k¿°m-cn-t\mSv Bh-iy-s∏-Sp-IbmWv. CXns‚<br />

[\y-`mKw I¿j-I¿ hln-°pw, [m\y-`mKw I¿j-I¿°v {Km‚m-bpw tXm´w DSa-Iƒ Hcp `mKw ]Wambpw<br />

as‰mcp `mKw sXmgn-em-fn-Iƒ°p DS-a-Iƒ sImSp-°p-hm-\p≈ Iqen-bn¬ hI-h-cp-Øm-hp-∂-Xp-am-<br />

Wv. "Zo¿L-Ime hnf-Isf c£n-°m≥ `£Ww' F∂ ]≤-Xn-bn¬ Dƒs∏-SpØn 5 Zi-e£w S¨`-£y-<br />

[m-\y-߃ kºq¿Æ {KmaoW tbmP-\-bv°mbn `mc-X- k¿°m-¿ \o°n-h-®n-´p-≈-Xn¬ \n∂pw CXp<br />

\¬Im-hp-∂-Xm-Wv.<br />

2) Ib-‰p-aXn DXv]-∂-ß-fpsS Imcy-Øn¬ \S-]-Sn-Iƒ: _UvP-‰n¬ GXm\pw klm-b-߃<br />

d∫-dn-\pw, \mfntI-c-Øn-\pw a‰pw Ct∂mfw A\p-`-h-s∏-´n-´n-√mØ Cu `oa-amb hne-Ø-I¿®bpsS<br />

apJy-Im-c-W-ß-fn¬ H∂v DXv]m-Z-\-Øn-ep-≠mb h¿≤-\hpw, k-ssπ-bpw, Hcp ]cn-[n-hsc hntZi<br />

Cd-°p-a-Xn-bp-am-Wv. CXn-\p-Im-cWw DZm-c-h-XvIc-W-am-Wv. (<strong>WTO</strong> bpsS Im¿jnI DXv]-∂-ßfpsS Cd-<br />

°p-a-Xnsb kw_-‘n® Nne \n_-‘-\-Iƒ°v hg-ßp-∂p-s≠-n¬ IqSn-bpw) Cu ]›m-Ø-e-Øn¬<br />

{lkz-Im-em-Sn-ÿm-\-Øn¬ DXv]m-Z\w sh´n-°p-d-bv°m-t\m, B`y-¥-c-amb Unam‚ v KWy-ambn<br />

Db¿Ømt\m Ign-bp-∂-X-√. thKw ^e-{]-Zhpw Xm¬°m-en-I-hp-amb Hcp \S-]Sn Cu DXv]-∂-߃<br />

IqSp-X¬ Ib-‰p-aXn sNøp-I-sb-∂-Xm-Wv. Ib-‰p-a-Xn-bv°mbn \S-Øp∂ ]cn-{i-a-߃°v ]n¥pW \¬Ip-<br />

I-bpw, B`y-¥-c-hn-e-bnepw Ib-‰p-aXn hne-bnepw D≠m-Ip∂ hyXym-k-Øn\v \jvS-]-cn-lmcw \¬Ip-<br />

I-bpamWv th≠-Xv. kwÿm\-klmbw Ib-‰p-aXn {ia-߃ hym]-I-am-t°≠Xp-am-Wv.<br />

3) \mfotIc hnI-k-\-Øn\v kwtbm-PnX ]≤Xn<br />

kwÿm-\sØ henb Hcp hn`mKw I¿j-I- k-aq-l-Øn\v D]-Po-h\ kpc£ \¬Ip∂ hnf-bmWv<br />

\mfntI-cw. CXn-te-dnb ]pw sNdp-InS I¿j-Icpw, \ma-am-{X-amb `qan-bp-≈-h-cp-am-Wv. \mfn-tI-c-Øns‚<br />

hne-bn¬ D≠m-bn-´p≈ XI¿® hfsc aq¿®-bp-≈-Xpw, AXv a‰p apJy- tXm-´-hn-f-I-fpsS Imcy-Øn¬<br />

XpS¿∂p -h-cp-∂-Xp-am-Wv. Cu {]Xn-k-‘n°p ImcWw `mKn-I-ambn cmPy-Øn-\-I-Øp≈ Aan-X-amb<br />

DXv]m-Z-\-am-Wv. Hcp Zo¿L-Im-e-hnf BI-bm¬ \mfn-tIc Irjn-bn¬ {lkz-Im-em-Sn-ÿm-\-Øn¬, hn]-<br />

Wn-bn-ep-≠m-Ip∂ hne-bpsS Db¿® XmgvN-Iƒ°v A\p-kr-X-ambn {IaoI-cn®v {]h¿Øn-°p-hm≥ Ignbp-I-bn-√.<br />

AXn-\m¬ \mfn-tIc I¿j-I¿°v hcp-am\ kpc-£bv°v A\p-tbm-Py-amb Nne X{¥-߃<br />

Xmsg-∏-d-bp-∂p.<br />

a) D]-tbm-K-Øn-t‚bpw hcp-am-\-Øn-t‚bpw sshhn-[y-h-XvIcWw<br />

\mfntI-c-Ir-jn-bpsS hyh-ÿ-bn¬ am‰w hcp-Øp∂ Xc-Øn¬ \mfn-tIc Irjn-sN-øp∂ `qan-bn¬<br />

\n∂p≈ hcp-am\w h¿≤n-∏n-°m-hp-∂-Xm-Wv. CXn-\mbn {]mbw sN∂Xpw, tcmKw _m[n-®-Xp-amb hr£ßƒ<br />

apdn-®p-am‰n ]Icw ssXIƒ \´p-h-f¿Øp-I-bpw, ag-sh≈w Dƒs∏-sS-bp≈ Pew \jvS-am-hmsX<br />

aÆns‚ Cu¿∏w kwc-£n®pw Pe-tk-N\w sa®-s∏- -Sp-Ønbpw, arK-ßsf hf¿Øp-∂-Xpƒs∏-sS, CShnf<br />

Irjnbpw \S-tØ-≠-Xm-Wv.<br />

b) kwtbm-PnX \mfn-tIc amt\-Pvsa‚ v<br />

kºq¿Æ-ambpw \mfntI-csØ hn\n-tbm-Kn-°p-hm≥ IgnbWw. shdpw shfn-s®-Æbpw ]nÆm°pw<br />

am{Xw DXv]m-Zn∏n-®m¬ t]mc. tXßm-sh≈sØ eLp-]m-\o-b-ß-fm-°n, ]pXnb DXv]-∂-ß-fmb "\oc',<br />

"tIc-kp[', "\mfo-tIc ]©-kmc' apX-em-b-h-bmbn am‰p-I-hgn ]q¿Æ-ambpw hn\n-tbm-Kn-°m-hp-∂-XmWv.<br />

\mfn-tI-c- Ir-jnbpw DXv]m-Z\ k{º-Zm-bhpw kwtbm-Pn-X-am-°p-Ibpw hnf-sh-Sp-Ø-Xn-\p- ti-jap≈<br />

DXv]∂ kwkvI-cWwhgn apgp-h≥ D]-tbm-Khpw sshhn-[y-h-XvI-cWØneqsS \S-Øp-I-bmWv<br />

th≠-Xv. CsX√mw Hcn-SØv h®p-Xs∂ sNøp-Ibpw thWw. Aßs\ \mfn-tI-c-Øns‚ apgp-h≥ aqeyhpw<br />

I¿j-I¿°v e`y-am-°p∂ Hcp kao-]-\-amWv ]pXn-b-Xmbn Bhn-jvI-cn-°p∂ X{¥w. \mfn-tI-c-sØ<br />

170


IqSn sSIvt\m-f-Pn-an-j-\n¬ Dƒs∏-Sp-Øn-bn-´p-≈-Xn-\m¬ CsXms° km≤y-am-hp-∂-tX-bp-≈q. CXns‚<br />

kwL-S-\, \mfn-tIc Irjn-°m-cpsS DS-a-ÿ-X-bn-epw, amt\-Pvsa‚nepw {]h¿Øn-°p∂ I¿j-I-cpsS<br />

sNdnb Im¿jn-I- hy-h-kmb Iq´mbva (A-{Kn-˛-_n-kn-\kv I¨tkm¿jyw) cq]o-I-cn-°p-I-bpw, Ahsb<br />

\ne-hn-ep≈ s]mXp-P-\-߃°n-S-bnepw kzImcy- hy-‡n-I-fn-epw, kl-I-c-W -ta-J-e-bn-¬ \n∂v e`yamb<br />

kuI-cy-߃ hn\n-tbm-Kn-®pw, sIm{]m \n¿ΩmWw t]mep≈ sNdp-InS kwkvI-cWw \SØn<br />

{]h¿Øn-∏n-°p-I-bmWv th≠-Xv. Hcp kwtbm-PnX Iq´mbva kzoI-cn-®p-sIm-≠pw, {]mY-an-I-amb tI{µo-<br />

Ir-X-ku-I-cy-ßfpw tkh-\-ßfpw hyhÿ sNbvXp-sIm≠pw (£o-tcm-Xv]m-Z-\-Øn-epw, kwkvI-c-W-<br />

Ønepw Aaq-ens‚ amXrI kzoI-cn-®v) {]h¿Øn-t°-≠-Xm-Wv. Cu ]≤-Xnsb klm-bn-°p-hm≥<br />

\_m¿Up-t]m-ep≈ ÿm]-\-ßfpw kmt-Xn-I-ambn (Iq-´m-bva-bv°m-bn) Im¿jnI k¿∆-I-em-im-etbbpw<br />

hn`m-h\w sNbvXn-´p-≠v. Ct∏mƒ Xs∂ kwÿm-\Øv sNdp-InS I¿j-I-cpsS Im¿jn-I-hy-hkmb<br />

Iq´mbva (SFAC) k{º-Zm-b-Øn-\p-X-Ip∂ Hcp ASn-Ød \ne-hn-ep-≠v. tI{µ sNdp-InS I¿jI<br />

At{Km-˛-_n-kn-\ v I¨tkm¿jy-Øns‚ tI{µo-Ir-X -tk-h\-Øn¬ \n∂pw [\-k-lmbw e`y-am-Ip-<br />

∂-Xm-Wv.<br />

aq∂p ss]e‰p ]≤-Xn-Iƒ<br />

50 Bbn-c-Øn\pw 100 Bbn-c-Øn\pw slIvS¿ CS-bv°p≈ aq∂p- ta-J-e-I-fmbn kwÿm-\sØ<br />

Xncn-®p-sIm-≠mWo ss]e-‰p- ]-≤-Xn-Iƒ Bcw-`n-®n-´p-≈-Xv. H∂v sX°≥ {]tZ-isØ (Xn-cp-hn-Xmw-<br />

Iq¿) taJe tcmK-_m-[n-X-amb H\m-´p-I-c-bm-Wv. a≤y-ta-Je sIm®n-bnse sNdnb Pe-tk-N\ kuIcy-ap≈<br />

tXm´-ßfpw Xr»q¿ Pn√bpw Dƒs∏-Sp-∂p. hS°v (a-e-_m¿) taJe tImgn-t°m-tSm, IÆq-tcm<br />

D≈ kar-≤-ambn ag e`y-amb tXm´-ß-fn-ep-amWv Cu ]≤-Xn-Iƒ \S-∏n-em-°p-∂-Xv.<br />

4) Huj-[-k-ky-ßfpw Kncn-h¿§- t£-ahpw<br />

kwÿm\Øv Ct∏mƒ lcnX BtcmKy hnt\m-Z-k-©m-c-Øn\v {]Nmcw IqSn hcn-I-bm-Wv. Ct∏mƒ<br />

Xs∂ CØ-c-Øn-ep≈ hnt\m-Z- k-©m-c-ap-≠v. CXn-\p -Im-cWw At\-Im-bncw h¿jsØ Bbp¿thZ<br />

]mc-º-cyhpw, Huj-[ -k-ky-ßfpsS kar-≤n-bpam-Wv. Cu \√ Ahkcw kwÿm\w {]tbm-P-\-s∏-SptØ-≠-Xm-Wv.<br />

\ap°v IqSp-X¬ Huj-[-s®-Sn-Iƒ hf¿tØ-≠-Xp-≠v. AXp-sIm≠v Xo¿®-bmbpw Ah<br />

Irjn-s®-øp-∂-h¿°pw kwkvI-cn-°p-∂-h¿°pw {]tbm-P\w e`n-°pw. XmsgØX´n¬ [mcmfw sXmgne-h-k-c-ß-fp-≠m-Ipw.<br />

Huj-[- k-ky-Ir-jn-°p -th≠ ASn-ÿm-\- ku-I-cy-߃ hnI-kn-∏n-t°-≠-Xp-<br />

≠v. Huj-[-Ir-jnbv°pw kwc-£-W-Øn\pap≈ Ah-Imiw B¿°mWv F∂v \n›-bn-°p-∂-Xn\pw<br />

kky-߃°pw Huj-[-߃°pw te_¬ \¬Ip-∂-Xn\pw Ahbv°v km£y-]{Xw sImSp-°p-∂-Xn-\pw<br />

th≠ \S-]-Sn-Iƒ Xo¿® hcp-Ø-Ww. Kncn-h¿§- P-\-X-bpsS ka-{K- hn-I-k-\-Øns‚ Hcp Ahn-`m-Py-<br />

L-S-I-ambn Xs∂ Huj-[-k-kyIrjn t{]m’m-l-\-Øns‚ ASn-ÿm\ kuI-cy-hn-I-k-\sØ amt‰≠-<br />

Xm-Wv. Imc-Ww, ]c-º-cm-K-X-ambn Kncn-h¿§ tKm{X BZn-hmkn IpSpw-_-ß-fmWv s]mXpth Huj-[-<br />

k-ky-ß-fp-tS-bpw, {]tXy-In®pw ssPh sshhn-[y-Øn-t‚bpw ]cn-]m-e-I-cp-w kwc-£-I-cpw. Cu kkyß-fp-sS<br />

kwc-£-W-Øn-\mbn Po≥_m-p-Ifpw, hwi-h¿≤-\-hns‚ t{]m’m-l-\m¿∞w koUv_m-p-<br />

Ifpw ÿm]n-t°-≠-Xp-≠v. IqSmsX Huj-[-kky Irjn-°m-cpsS kzbw -k-lmb Iq´m-bva-Iƒ (SHGS)<br />

kwL-Sn-∏n®v DXv]m-Z\w sa®-s∏-Sp-∂-Xp-sa√mw Huj-[-kky Irjn kwc-£-W-Øn-\mbn Hcp-°p∂<br />

ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\-Øns‚ {][m\ `mK-ambn ]cn-K-Wn-t°-≠-Xp≠v. sske‚ vhmen-bn¬<br />

\n∂p-t\m-°p-tºmƒ hb-\m-´n-te°v IS-∂p-t]m-Ip∂ CS-ß-fn¬ Akp-e-`-amb GXm\pw Huj-[-kky-ß-fpw,<br />

Huj[ Acnbpw hf¿Øp-∂Xv ImWmw. B {]tZiw Hcp ssPh-Ømgvhcbmbn (Bio-Valley)<br />

hnI-kn-∏n-°m-hp-∂-Xm-Wv.<br />

IΩnj\v 2002-˛2003 _UvP-‰n¬ Hcp sse≥<br />

tIc-f-Øn¬ Im¿jnI cwK-Øp-≠mb {]Xn-k-‘nsb t\cn-Sm-\p≈ ASn-b-¥nc {]Xn-I-cWw F∂<br />

\ne-bv°m-Wv, Cu {]Xn-k-‘n-bpsS DØ-c-hm-ZnXzw `mKn-I-ambn kwkvYm-\-Øn-t‚-bpw, `mKn-I-ambn<br />

<strong>WTO</strong> hyh-ÿ-bpsS Bhn¿`mh- -tØmsS Irjnsb kw_-‘n® Icm-dp-I-fp-tSbpw BsW-n-epw, {]Xnk‘n<br />

aq¿—n® kml-N-cy-Øn-emWv CtX -Ip-dn-®-t\z-jn-°m≥, Cu IΩn-js\ \nb-an-®-Xv. temI hym]mc-kw-L-S-\-bpw<br />

(<strong>WTO</strong>) AXn¬ C¥ym AwK-am-bXpw Aew-L-\o-b-amb bmYm¿∞yw Xs∂-bm-Wv.<br />

171


F∂m¬ temI- hym-]mc kwL-S-\-bp-ambn apJm-apJw kwÿm-\-Øns‚ Xm¬]-cy-߃ kwc-£n-°phm≥<br />

A\p-c-RvP-\-ß-fn-te¿s∏-Sp-tºmƒ km{º-Zm-bn-I-ambn Fs¥√mw D]-I-c-W- kw-hn-[m-\-߃ kzoIcn-°-W-sa∂v<br />

kwÿm-\sØ D]-tZ-in-°p-∂Xv IΩn-js\ kw_-‘n-®n-S-tØmfw A]-Iz-am-bn-cn-°pw.<br />

Npcp-ßnb ImesØ {]h¿Ø-\-Øn¬ kwÿm-\-˛-tI{µ k¿°m-cp-I-fpsS hnhn[ GP≥kn-I-fp-ambpw,<br />

{]Xn-k‘n _m[n-X-cpw, hnhn[ Xm¬]-cy-ap≈ I£n-I-fpw Bbn \S-Øn-bn-´p≈ {]Xn-{]-h¿Ø-<br />

\-Ønepw Bib hn\n-a-b-Øn-epw A{]-Imcw Xpd∂p- In-´nb A\p-`-h-ß-fn¬ \n∂pw IΩn-j\v t_m≤yamb<br />

hkvXpX Fs¥-∂m¬, kwÿm-\-Øn\v AXns‚ tijn-Isf hfsc KWy-amb Af-hn¬ hnI-kn-<br />

∏n-t°-≠-Xp-s≠-∂pw, C∂sØ {]Xn-k-‘n-bp-ambn _‘-s∏´ ko¿Æ-amb ÿnXn-K-Xn-Iƒ a\- n-<br />

em-°p-Ibpw kwÿm\w AXns‚ ti-jn-Ifpw Adn-hp-Ifpw kam-l-cn®v i‡n-bm¿÷n®p sIm≠p-th-<br />

Ww, tZio-bhpw A¥¿tZ-io-b-hp-amb thZn-I-fn¬ kwÿm-\-Øns‚ Poh≥ {]-iv\-ß-sf-∏-‰n-bp≈<br />

A\p-c-RvP\-߃°v Xøm-dm-th-≠Xv F∂mWv. Ct∏m-gsØ ]cnXxÿnXn-I-fn¬ Im¿jn-I-, Im¿jn-<br />

I˛hym-]mc, {]Xn-k-‘n-tbmSv Fßns\ ^e-{]-Z-ambn {]Xn-I-cn-°-W-sa∂v \n¿t±-in-°p-hm≥ am{XamWv<br />

Cu IΩn-j≥ \ntbm-Kn-°-s∏-´n-´p≈Xv F∂-Xn-\m¬ IΩn-js‚ ip]m¿iIƒ°v Xm¬Im-enI<br />

{]m[m-\y-ta-bp-≈q. F∂n-cp-∂mepw CXp-h-sc-bp≈ A\p-`-h-߃ ImWn-°p-∂-Xv, IΩn-j\v aXn-bmb<br />

kmº-ØnI t{kmX- p-Iƒ e`y-am-°p-Ibpw hcp∂ _UvP-‰n¬ Hcp {]tXyI _UvP‰v sse≥ tN¿°p-<br />

∂Xv. IΩn-j-\n¬ Ah-tcm-[n-X-am-b, ]cn-an-Xamb-sX-n-epw, Npa-X-e-Iƒ {]Xo-£-bvs°mØv \nd-th-<br />

‰m≥ AXv klm-bn-°p-sa-∂mWv tXm∂p-∂-Xv. ]≤-Xn-tb-Xc Icp-X-en¬\n∂pw hn`n-∂-ambn Bh-iyap≈<br />

\o°n-hbv]v πm≥ kvIo-an¬ Dƒs∏-SpØn Hcp _UvP‰v sse≥ kzcq-]o-°p-∂Xv _p≤n-ap-´p-≈-Xmbn-cn-°p-I-bn-√.<br />

am{X-hp-a√ AXv \nXo-I-cn-°m-hp-∂-Xp-am-bn-cn-°p-sa∂pw IΩn-j≥ A`n-{]m-b-s∏-Sp∂p.<br />

A\p-_‘w 6<br />

aq∂mw CS-°me ip]m¿i-Iƒ<br />

<strong>WTO</strong> bpw Im¿jnI {]iv\-ßfpw kw_-‘n®<br />

IΩn-j≥<br />

ASn-b-¥n-c -]-cn-tim-[-\-bv°p≈ ip]m¿i-Iƒ/2002 Pqsse<br />

18,19 Xob-Xn-I-fn¬ Xncp-h-\-¥-]p-cØv tN¿∂ IΩn-js‚<br />

aq∂m-asØ tbmK-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬<br />

kzoI-cn-t°≠ \S-]-Sn-Iƒ<br />

ssPh-Ir-jn-°mbn Hcp tZiob C≥Ãn-‰yq´v ÿm]n-°p-hm\pw B ÿm]-\-Øn\v ssPh DXv]-∂߃°v<br />

km£y-]{Xw \¬Ip-hm≥ Ah-Im-im-[n-Im-c-߃ D≠m-bn-cn-°p-∂-Xm-sW∂pw `mc-X- k¿°m¿<br />

Xocp-am-\n-®n-´p-≈-Xmbn tI{µ Irjn hIp-∏p-a{¥n {io. APnXv knwKv ASp-Ø-Im-eØv {]Jym-]n-°p-Ibp-≠m-bn.<br />

ssPh-kp-K-‘-{Z-hy-ß-fpw, tXbne, Im∏n, ssIX-®-°, hmg-∏-gw, Huj-[-k-ky-߃ F∂n-h-bptSbpw<br />

a‰p ssPh-Im¿jnI DXv]-∂-ß-fp-tS-bpw, DXv]m-Z-\-Øn-epw, hn]-W-\-Ønepw tZio-b-X-e-Øn¬<br />

t\XrXzw hln-°p∂ kwÿm-\-amWv tIc-fw. ssPh d∫¿ IqSn DXv]m-Zn-∏n-°p-∂-Xn-\pw, amc-I-amb<br />

F®v.sF.-hn./FbvUvkv hn]-Øp-Iƒs°-Xnsc t]mcm-Sp-hm≥ DX-Ip∂ tcmK-{]-Xn-tcm[ Dd-Iƒ \n¿Ωn-<br />

°p-hm-\p≈ k∂-≤X tIcfw apt∂m-´p-h-®n-´p-≠v. AXn-\m¬ F¥p-sIm≠pw tIc-f-am-Wv, \n¿±n-jvSamb<br />

\mj-W¬ C≥Ãn-‰yq´v t^m¿ Hm¿Km-\nIv B{Kn-Iƒ®dpw (NIOA) A\p-_‘ km£y-s∏-Sp-ج<br />

GP≥knbpw ÿm]n-°p-hm≥ G‰hpw DNn-X-amb kwÿm-\w.<br />

Cu C≥Ãn-‰yq´v G‰hpw amXr-Im-]-c-ambn A\p-tbm-Py-amb GI-tZiw 200 slIvS¿ ÿew ]me-<br />

°m-Sv Pn√-bnse Xncp-hm-gmw-Ip-∂n¬ tIcf Im¿jnI k¿∆-I-em-im-e-bn¬ e`y-am-Wv. _lp. tIcf<br />

apJy-a-{¥nbpw, _lp. Irjn hIp-∏p-a-{¥nbpw Cu kwÿm-\-Øn\v tIc-f-Øn-ep-≈-Xmb `qanbpw a‰p<br />

kuI-cy-ßfpw hmKvZm\w sNbvXp-sIm≠v tI{µ -k¿°m-cn\v F{X-bpw- th-Kw Fgp-X-W-sa∂v IΩnj≥<br />

A`y¿∞n-°p∂p. Cu ÿm]\w tIc-f-Ønse ssPh-Irjn {]ÿm-\sØ i‡-am-°m≥ hf-sctbsd<br />

klmbn°p-sa-∂pw, Btcm-Ky-Zm-b-I-amb `£y-[m-\y-ßfpw a‰p hn`-h-ßfpw, B`y-¥-chpw<br />

172


-<br />

A¥¿tZ-io-b-hp-amb D]-t`m-K-Øn\v DX-Ip∂ \nc-h[n aqey-h¿≤nX Im¿jnI DXv]-∂-ßfpw \n¿Ωn-<br />

°p-hm≥ ]c-am-h[n klm-bn-°p-sa∂pw IΩn-j\v Xo¿®-bp-≠v.<br />

2) Pntbm{Km-^n-°¬ C‚n-t°-j≥kv (GI)<br />

tI{µ-Øn¬ Pntbm{Km-^n-°¬ C≥Un-t°-js‚ (GI) Imcy-Øn¬ k¿°m¿ \S-Ønb \nba<br />

\n¿ΩmWw (Zn Pntbm{Km-^n-°¬ C‚n-t°-j≥kv Hm^v KpUvkv-˛-c-Pn-kvt{S-j≥ B‚ v s{]m´£≥<br />

BIvSv, 1999) Hcp \mgn-I-I-√m-Wv. Cu \nbaw \ΩpsS ]e ]c-º-cm-KX DXv]-∂-ß-fp-tSbpw AXp-eyamb<br />

KpW-߃ BtKm-f-ambn ÿm]n-s®-Sp-°p∂ Imcy-Øn¬ \ap°v hn]p-e-amb Ah-kcw \¬In-bncn-°p-∂p.<br />

Xmsg-∏-d-bp∂ D¬]-∂-߃ tbmKy-X-bp-≈-h-cp-tSbpw, kmt-XnI sshZ-K≤yw D≈-h-cptSbpw<br />

]cn-tim-[-\-bv°p-tijw Pntbm{Km^n-°¬ hyh-ÿ-Iƒ A\p-k-cn®v AwKo-Imcw e`n-°p-∂-Xn-<br />

\p≈ \n¿t±-i-߃ kXz-c-ambn Xøm-dm-°-W-sa∂v IΩn-j≥ tIcf k¿°m-cn-t\mSv ip]m¿i sNøp-<br />

∂-p.<br />

ae-_m¿ Ipcp-ap-fIv<br />

At\Iw \q‰m-≠p-Iƒ°p- apºv apX¬ tIc-f-Øns‚ Ipcp-ap-fIv "ae-_m¿ s]∏¿' F∂- t]-cnemWv<br />

temI-saºmSpw Adn-b-s∏-´p-h-cp-∂-Xpw, AXns‚ Huj-[-Kp-W-hpw, ]mN-I-Øn¬ AXn-\p≈<br />

AXp-ey-ta-∑bpw hfsctbsd hne-a-Xn-°-s∏-´n-´p-≈-Xm-Wv. AXn-\m¬ tIc-f-Øns‚ Ipcp-ap-f-In\v "ae-<br />

_m¿' F∂ Pntbm{Km^n-°¬ C≥Un-t°-j≥- (GI) e`n-t°-≠-Xm-Wv.<br />

Bbq¿thZw<br />

tIc-f-Øn-ep≈ F√m ]mc-ºcy Huj-[-k-ky-߃°pw Pntbm{Km^n-°¬ C‚n-t°-j≥ GI \¬I-<br />

Ww. Bbp¿thZw AXns‚ bYm¿∞ ]mc-º-cy-co-Xn-bn-epw, {]m‡-\-amb ]cn-ip-≤n-bnepw C∂pw ]cnc-£n®p<br />

t]mcp-∂Xv tIc-f-Øn¬ am{X-am-Wv.<br />

(3) Im¿jnI Ib-‰p-aXn taJ-e-Iƒ (Agri-Export Z<strong>on</strong>es)<br />

CXn-\-Iw-Xs∂ bqtdm-]y≥ IΩn-js‚ ]n¥p-W-tbmsS tIcfw Bdv Im¿jnI samØ- hn-]-Wn-<br />

Iƒ (Agricultural Wholesale Markets) hfsc sa®-s∏´ ASn-ÿm\ kuI-cy-ß-tfm-Sp-IqSn hnI-kn-∏ns®-Sp-Øn-´p-≠v.<br />

]nt∂m°w \nev°p∂ DXvv]m-Z-I-cp-tS-bpw, apt∂m°w \nev°p∂ D]-t`m-‡m-°-fp-sSbpw<br />

]c-kv]-c-_-‘sØ AXns‚ bYm-ÿm-\Øv ^e-{]-Z-ambn {]Xn-jvTn-°p-∂n-S-ØmWv Cu taJ-e-IfpsS<br />

hnPbw ÿnXn-sN-øp-∂-Xv. Cu Im¿jnI Ib-‰p-aXn taJ-e-Iƒ AXn-thKw hnI-kn-∏n-°p-∂-Xn\v<br />

khn-tij Z¿i-\hpw Imcy-£-a-Xbpw sNehv Ipd {Ib -hn-{Ib tijn-bp-ap≈ Hcp ka-{K-am-t\-<br />

Pvsa‚ v GP≥knsb ASn-b-¥n-c-ambn \nb-an-t°-≠-Xm-Wv. Cu Ib-‰p-aXn taJ-e-I-fpsS kmº-ØnI<br />

hnPbw Dd-∏m-°p-∂-Xn\v A\p-tbm-Py-amb hn[-Øn¬ s]mXp-ta-J-e-bn-tebpw kzIm-cy- cw-K-tØbpw<br />

Imcy-£-a-X-bp≈ GP≥kn-I-fp-ambn taJ-e-Iƒ X{¥-]-c-amb kulm¿±- k-Jy-߃ hnI-kn-∏n-t°-<br />

≠-Xp-≠v. Hcp Im¿jnI taJ-e-bpsS i‡-ambn hnI-kn-∏n-®p -sIm-≠p-h-cm≥ Bh-iy-amb klmbw<br />

sNøp-hm\pw Hcp ]m-fn-bm-Ip-hm\pw \mj-W¬ Ubdn Uh-ev]-sa‚ v t_m¿Un\p Ign-bp-∂-Xm-Wv.<br />

a‰p c≠p taJ-e-Iƒ hnI-kn-∏n-°p-hm≥ lnµp-ÿm≥ enh-dn-s‚bpw, \mj-W¬ tlm¿´n-Iƒ®-d¬ Uhe-]vsa‚<br />

v t_m¿Uns‚ (tI{µ ]®-°dn hnI-k\ t_m¿Un-s‚) bpw kl-I-cWw ]cn-K-Wn-°p-∂-Xm-<br />

Wv. A\p-tbm-Py-sa∂p tXm∂p∂ ]£w, ]p\-cp-÷o-hn-°-s∏-´-Xpw, ]p\xkwL-Sn-∏n-°-s∏-´-Xpw, ]pXnb<br />

D]-I-c-W-ßfpw k÷o-I-c-W-ßfpw D≈ kwÿm\ sNdp-InS Im¿jnI hyh-kmb I¨tkm-¿jysØ<br />

(SFAC) Ch-bpsS BsI°qSn-bp≈ amt\-Pvsa‚ v Npa-Xe Gev]n-°m-hp-∂-Xm-Wv. Im¿jnI D¬]∂߃<br />

hntZ-i-ß-fn¬ Ib-‰p-a-Xn -sN-øp∂ Cu taJ-e-bn¬ bphm-°-fmb kwcw-`-Isc BI¿jn-°p-∂-<br />

Xn-\mbn A{Kn-˛¢n-\n-°p-I-fp-sSbpw \_m¿Uns‚ A{Kn-_n-kn-\ v sk‚¿ ]cn-]m-Sn-sb-bpw, tI{µ SFAC<br />

tbbpw, MANAGE F∂o ÿm]-\-ß-fp-tSbpw klm-b- k-l-I-c-W-߃ ]c-am-h[n {]tbm-P-\-s∏-Sp-<br />

Øm-hp-∂-Xm-Wv.<br />

CXv kw_-‘n-®p≈ {]iv\-߃ N¿® sNøp-hm\pw, Ib-‰p-aXn tkmWp-I-fpsS {]mcw-`-Øn\v<br />

A¥n-a-cq]w \evIp-hm\pw Hcp GI-Zn\ s{_bn≥ tÃmanwKv (X-e-]p-I-bv°p-∂) IqSn-bm-tem-N-\m -<br />

tbmKw F{Xbpw t\csØ hnfn-®p- Iq-´-W-sa∂v IΩn-j≥ ip]m¿i sNøp-∂p. tIc-f-Ønse C∂sØ<br />

173


ISpØ {]Xn-k-‘n-bpsS t¢i-߃°n-c-bm-b-h-cpw, {]iv\-_m-[n-X-cpw, s\X¿em-≠v(-U-®v) k¿°m-cns\<br />

t]mep≈ ZznapJ GP≥kn-Ifpw Cu Btem-N-\m- tbm-K-Øn¬ £Wn-°-s∏-Sp-∂Xv tIc-f-Øn\v hntZi<br />

hn]Wn _‘-߃ hn]p-e-am-°p-∂-Xn\pw hnI-kn-∏n-°p-∂-Xn\pw klm-b-I-am-bn-cn-°pw.<br />

(5) Im¿jnI hym]m-c-Øn\v Hcp Iev]nX k¿∆-I-em-ime ÿm]n-°Ww<br />

tIc-f-Ønt‚bpw C¥y-bp-tSbpw kº-Zv hy-h-ÿ-bp-tSbpw Poh-Ømb taJ-e-bmb hym]m-c-Øn\v<br />

Bh-iy-amb hnh-chpw hn⁄m-\hpw a‰pw \¬Ip-∂-Xn\v B[p-\nI hnhc -km-t-XnI hnZy-bpw, Bib(-hm¿Øm)<br />

-hn-\n-ab am[y-a-ßfpw 21-˛mw \q‰m-≠n-t‚-Xmb Hcp ÿm]\w cq]o-I-cn-°p-∂-Xn\v AXpey-amb<br />

Hcp Ah-kcw hmKvZm\w sNbvXn-cn-°p-∂p. CXns‚ cq]o-I-c-W-Øn\v ]cn-io-e\w \¬I-s∏´<br />

bph-P-\-ß-fpsS Hcp k∂-≤- kw-LsØ hn]p-e-amb tXmXn¬ hm¿sØ-Sp-°-Ww. Xmsg-∏-d-bp∂ taJe-I-fn¬<br />

\njvWm-X-cmb bph-P-\-ß-tfbpw am[ya {]h¿Ø-I-tcbpw k÷-am-°n-sb-Sp-°-Ww.<br />

1. temI -hym-]mc kwL-S-\-bpsS (<strong>WTO</strong>) \nb-a-ßfpw N´-ß-fpw, tZml -k-tΩ-f-\m-\¥c<br />

A\p-c-RvP-\-ßfpw<br />

2. tZiob hym]mc cwKhpw Ah-k-c-ßfpw sh√p-hn-fn-Ifpw<br />

3. t]‰‚p-Iƒ, _u≤nI kzØ-h-Imi \nb-a-߃, Pntbm{Km-^n-°¬ C‚n-t°-j≥kv, UPOR<br />

(bqWn-b≥ t^m¿ Z s{]m´-£≥ Hm^v \yq shssd-‰okv Hm^v t{Im]vkv) (]p-Xnb hnf -<br />

ssh-hn-[y -kw-c-£-W- kw-L-S-\), WIPO, thƒUv C‚-e-Iv®z¬ t{]m∏¿´n ssd‰vkv Hm¿Kss\-tk-j≥<br />

(temI _u≤nI kzØ-h-Imi kwL-S-\), TRIPS t{SUv dnte-‰Uv C‚-e-<br />

Iv®z¬ t{]m∏¿´n ssd‰vkv (hym-]m-c-hp-ambn _‘-s∏´ _u≤nI kzØ-h-Im-iw)<br />

4. tIc-f-Øns‚ hym]m-chpw Ah-k-c-ß-fpw, ]cn-an-Xn-Ifpw<br />

5. aoUnbm dntkmgvkv sk‚¿, (am-[y-a -hn-`-h- tI-{µw)<br />

hym]mc k¿∆-I-em-ime IΩn-j≥ Dt±-in-°p∂ hym]mc k¿∆-I-em-ime XXz-Øn¬ Hcp Iev]nX<br />

Iem-ime ASn-ÿm-\-am-°n-bp-≈-Xm-Wv. CXns\ {]h¿Øn-∏n-t°-≠Xv s]mXp- ta-J-e-bn-tebpw kzImcy-<br />

ta-J-e-bn-tebpw GP≥kn-I-fpsS Hcp I¨tkm¿jyw (Iq-´m-bva) Bbn-cn-°-Ww. ]cn-an-X-amb apX¬<br />

apSt° ]mSp-≈q. apI-fn¬ {]kvXm-hn® Hmtcm taJ-ebnepw {]tXyI ]T\w \S-Øp∂ Hcp ko\n-b¿<br />

^m°¬‰n AwK-Øns‚ tkh\w CXn\v Bh-iy-ambn hcp-∂-Xm-Wv.<br />

ssPh sshhn-≤yhpw _u≤nI kzØ-h-Im-ihpw<br />

BtKmf ssPh sshhn≤y ktΩ-f\w (GCBD) Øns‚ \n¿t±-im-\p-k-cWw tI{µ ssPh-sshhn[y<br />

\nbaw \S-∏n-em-°p-hm≥ th≠n I¿tΩm-∑p-J-amb {]h¿Ø\ ]cn-]m-Sn-Iƒ kwL-Sn-∏n-°p-hm≥<br />

GXm\pw h¿j-߃°v apºv kwÿm\ k¿°m¿ kb≥kv B‚ v sSIvt\m-fPn B≥Uv F≥hb¨sa‚ns‚<br />

(STE) kwÿm\ IΩn‰n-bpsS B`n-ap-Jy-Øn¬ Hcp tIcf ssPhsshhn[y t_m¿Uv<br />

(KBB) cq]o-I-cn-®n-cp-∂p. tIc-f-Ønse I¿j-I -Ip-Spw-_-ß-fpw, {KmaoW Kncn-h¿§ IpSpw-_mw-K-ßfpw<br />

\n¿±n-jvS-amb _tbm- ssU-th-gvkn‰n (ssPh sshhn-[y -\n-b-aw) BIvSn-epw, (PPFVRA) AXm-bXv<br />

kky- ssh-hn-[y -kw-c-£-Whpw I¿j-I-cpsS Ah-Im-ihpw kw_-‘n® \nb-a-Ønepw AS-ßn-bn-cn-<br />

°p∂ hyh-ÿ-Iƒ Fs¥√mw Adn-n-cn-t°-≠-Xp-≠v. Bb-Xn-\m¬ kwÿm\ ssPh sshhn-[yt_m¿Uns‚<br />

(KBB) {]h¿Ø\w ASn-b-¥n-c-ambn Du¿÷-kz-e-am-°-W-sa∂v IΩn-j≥ ip]m¿i<br />

sNøp∂p. Cu t_m¿Uv Xmsg∏d-bp∂ hnj-b-߃ ssIImcyw sNøp-hm≥ {]mK-¤y-ap≈ hy‡n-<br />

Isf k¿°m-tc-Xc kwL-S-I-fn¬ \nt∂m A°m-Z-anIv kaq-l-Øn¬ \nt∂m, \nb-an-°p∂ hnZ-KvZcpsS<br />

A≤y-£-X-bn-ep≈ Ãm‚nwKv IΩn-‰n-Iƒ cq]o-I-cn-t°-≠-Xm-Wv.<br />

hnj-b-߃<br />

1. ssPh sshhn-[y-Øns‚ kwc-£Ww<br />

2. Im¿jnI ssPh sshhn[yw Dƒs∏-sS-bp≈ ssPh sshhn-[y-Øs‚ kpÿn-c-amb D]-tbm-Kw.<br />

3. ssPh -ssh-hn-[y-Øns‚ {]tbm-P-\-ßfpw KpW-ßfpw Xpey-ambn ]p-h-bv°p-I.<br />

CXp-Iq-SmsX ]mc-ºcy Huj[ kky-ßfpw Btcm-Ky-]-cn-io-e-\hpw F∂n-hsb°pdn-®v A-dn-bm-<br />

174


hp∂hcpƒs∏sS _u≤nI kzØ-h-Im-isØ kw_-‘n-®p≈ Imcy-߃ ssIImcyw sNøm-\-dn-bmhp∂<br />

Hcp-Iq´w Bfp-Iƒ D≠m-bn-cn-t°-≠-Xm-Wv. Cu t_mUn-Isf tI{µ \nb-a- \n¿ΩmWw \nb-a-<br />

{]m-_-ey-Øn¬ h∂-Xn-\p-tijw \nba km[p-Xbpw A[n-Im-c-hp-ap≈ (Ãm-‰yq-´-dn) kan-Xn-I-fmbn am‰phm≥<br />

Ign-bp-∂-Xm-Wv. apI-fn¬ ]cm-a¿in® \nb-a-ß-fnse hyh-ÿ-I-sf-∏‰n IqSp-X¬ Ah-t_m[w<br />

\ΩpsS F√m -hn-`mKw P\-߃°n-S-bnepw krjvSn-t°-≠-Xns‚ Bh-iy-ap-≠v. {]tXy-In®pw ]©m-b-<br />

Øp- sa-º-d-∑m-cmb kv{Xo]p-cp-j≥am¿°v Cu e£y-Øn-se-Øm≥ A\p-tbm-Py-amb ]cn-io-e-\- amXr-<br />

I-Iƒ (Module) Xøm-dm-°-Ww. ssPh- ssh-hn-[y-Øns‚ kpÿn-chpw Xpey-X-bn-e-[n-jvTn-X-hp-amb<br />

hn\n-tbm-Khpw kwc-£-Whpw \S-Øp-hm-≥ Bh-iy-amb tijn-\n¿ΩmW {]h¿Ø-\-߃, ]cn-io-e-\-<br />

߃ F∂nh \S-Øm-\p≈ Npa-X-e-Iƒ Gs‰-Sp-°p-hm≥ hnhn[ ItΩm-Un‰n t_m¿Up-I-tfmSv A`y¿∞n-<br />

°m-hp-∂-Xm-Wv.<br />

(6) a’y-ta-Je<br />

cmPysØ a’y-ta-J-e, a’y-hym-]mcw samØ-ambn FSp-Øm¬ AXn¬ tIc-f-Øns‚ ]v, kmº-<br />

Øn-I-ambn t\m°n-bm¬ {ItaW Xmtgm´p Xmtgm´p t]mIp-s∂mcp {]h-W-X-bmWv {]I-Sn-∏n-°p-∂-Xv.<br />

AXn-\m¬ Cu cwKØv ASn-b-¥n-c-ambn c≠p \]-Sn-Iƒ kzoI-cn-t°-≠-Xm-Wv.<br />

BZy-am-bn, Hcp KpW \ne-hmc km£-cXm {]ÿm\w Bcw-`n-t°-≠Xv hfsc Bh-iy-am-Wv.<br />

a’y-_-‘-\w, a’y-kw-kvI-cWw F∂n-h-bn¬ G¿s∏-Sp∂ IpSpw-_-߃, Cu taJ-e-bnse hym]m-chp-ambn<br />

_‘-s∏-´-h¿ F√mw Xs∂ km\n-´-dnbpw ss^t‰m-km-\n-´-dn-bp-amb hyh-ÿ-Iƒ (k-ky-Pohn-<br />

Pm-e-ß-fpsS ipNn-Xzhpw tcmKmWp hnap-‡nbpw kw_-‘n® \nb-a-߃), tImUIvkv Fen-sa-t‚-<br />

dn-bkv am\-Z-WvU-߃ F∂nh F¥m-sW∂v XnI®pw Adn-hp-≈-h-cmbnØo-tc-≠-Xp-≠v. Xnc-s-Sp-<br />

°-s∏´ ]©m-bØv AwK-ß-f-S°w a‰p _-‘-s∏-´-h¿°pw {lkz-Ime ]cn-io-e-\-hpw, th≠ ]pkvX-<br />

I-ßfpw a‰p ]mTy- h-kvXp-°fpw \nev°p-I-bpw, Ah¿°m-h-iy-amb ]cn-io-e\ samUyq-fp-Iƒ ae-bm-f-<br />

Øn¬ Xøm-dm-°p-Ibpw sNø-Ww.<br />

c≠maXmbn, C∂sØ s]mXp {]Xn-k‘n \nanØw a’y-ta-J-e-bn¬ _p≤n-ap´pw t¢i-ßfpw<br />

A\p-`-hn-°p∂ F√m hn`m-K-ß-sf-∏-‰nbpw hkvXp-\n-jvT-ambn ]Tn-°p-hm-\p≈ k∂-≤X Bsc-nepw<br />

Gs‰-Sp-t°-≠-Xm-Wv. a’y-ta-J-e-bn¬ {]h¿Øn-°p∂ Zcn{Z P\-hn-`m-K-Øns‚ D]-Pn-h\ kpc-£bv°v<br />

Du∂¬ sImSp-°p-∂-Xm-bn-cn-°Ww GXp ]T-\-hpw, IqSmsX enwK-]-c-amb {]tXy-I-X-Iƒ hnti-jn®pw<br />

h\n-X-Iƒ t\cn-Sp∂ \nc-h[n Btcm-Ky -{]-iv\-߃ (DZm-xsNΩo-\ns‚ tXmSv Dcn-°p∂ h\n-X-I-fpsS)<br />

{]kvXpX ]T-\-Øns‚ {i≤-bn¬s∏-S-Ww. IqSmsX a’y-_-‘-\-Øn¬ G¿s∏-Sp-∂h¿°pw A\p-<br />

_‘ {]h¿Ø-\-߃ sNøp∂h¿°pw Hcp s]cp-am-‰-®´w Bhn-jv°-cn-°p-I-bpw, AXn\v {]Nm-cWw<br />

sImSp-°p-Ibpw thWw.<br />

(7) Irjnsb kw_-‘n®v <strong>WTO</strong> Icmdpw ASp-Ø -h´ N¿®-Ifpw<br />

tZmlm a{¥n-Xe ktΩ-f-\-Øn¬ ]s-SpØ temI- hym-]mc kwL-S-\-bnse AwK-߃ temI<br />

Im¿jnI hn]-Wn-bn¬ \ne-hn-en-cn-°p∂ \nb-{¥-W-ßfpw hnI-e-XIfpw \o°p-hm-\m-h-iy-amb am‰-<br />

߃ AXy-¥m-t]-£n-X-amWv F∂ Imcyw AwKo-I-cn-®n-cp-∂p. tZmlm a{¥n-Xe {]Jym-]-\-am-I-s´,<br />

hnI-kz-c -cm-Py-ß-fpsS {]tXyI Bh-iy-ßsf AwKo-I-c-°p∂ \oXn-]q¿∆-amb Hcp Im¿jnI˛hym-<br />

]mc kwhn-[m\w ÿm]n-°p-hm-\p≈ <strong>WTO</strong> bpsS {]Xn-_-≤-Xbv°v ASn-hc CSp-I-bm-Wp≠mb-Xv.<br />

Irjnsb kw_-‘n® F√m A\p-c-RvP-\-ß-fpw, IqSn-bm-tem-N-\-Ifpw 2005 P\p-h-cn-bv°Iw ]q¿Ønbm-t°-≠-Xm-Wv.<br />

Cu N¿®-I-fpsS ]ptcm-KXn saIvkn-t°m-bnse Im¨Iq-Wn¬ IqSp∂ 2003 ¬ tNcp∂<br />

A©m-aXv a{¥n-Xe ktΩ-f-\-Øn¬ ]p\xc-h-tem-I\w sNø-s∏-Sp-∂-Xm-Wv. AXn-\m¬ amd-t°jv Icmdns‚<br />

ASn-ÿm-\-Øn¬ 1995 apX¬ Bcw-`n® <strong>WTO</strong> bpsS {]h¿Ø-\-ß-fpsS Hcp _m°n-]{Xw FSp-<br />

°p-I-bpw, Irjnsb kw_-‘n® Icm-dn¬ (AOA) Dt±-in® e£y-߃ ssIh-cn-°m≥ A\p-tbm-Pyamb<br />

Hcp ]pXnb Icm¿ \n¿t±-in-°p-hm\pw kabw Bbn-cn-°p-I-bm-Wv. Irjnsb kw_-‘n® Icmdn¬<br />

(AOA) hn`m-h-\ sN-bvXn-cp-∂Xv hnI-kzc cmPy-ß-fn¬ Fhn-sS-bmWv Irjn- shdpw `£y-D-Xv]m-<br />

Z\ b{¥-a-√m-Ø-Xv, adn®v Fhn-sS-bmtWm Irjn P\-ß-fpsS D]-Po-h-\-Øn-t‚bpw ]cnxÿnXn kpc£m<br />

hyh-ÿbpw \s´√v Bbn-cn-°p-∂-Xv, B cmPy-ß-tfmSv \oXn-]p-e¿Øp-∂-Xmb Hcp Im¿jnI hyhÿ-bmWv<br />

A\p-t]-£-Wo-b-am-bn-´p-≈Xv. Irjn Hcp kwÿm\ hnj-b-am-Wv. AXn-\m¬ _lp:tIcf<br />

175


apJy-a{¥n Irjnsb kw_-‘n® Icmdn (AOA) ¬ hcp-tØ≠ am‰-ßsf°pdn®v kwÿm\ k¿°m-cp-<br />

I-fpsS ImgvN-∏m-Sp-Iƒ ]cn-K-Wn-°p-hm≥ Hcp tbmKw hnfn®p Iq´p-hm≥ Bh-iy-s∏-´p-sIm≠v<br />

_lpxC¥y≥ {][m-\a{¥nbv°pw, _lp-x -hm-Wn-Py-Imcy a{¥n°pw IsØ-gp-tX-≠-Xm-Wv. tIc-f-Øns‚<br />

Im¿jn-Im-tcmKyw hym]m-csØ ASn-ÿm-\-am-°n-bn-´p-≈-Xm-Wv. Imc-Ww, kwÿm-\Øv DXv]m-Zn-∏n-<br />

°-s∏-Sp-∂-Xmb an° Im¿jnI DXv]-∂-ß-fpw, Nc-°p-Ifpw cmPy-Øn-\-IØpw ]pdØpw hym]m-c-Øn-<br />

\p-≈-h-bm-Wv. AXn-\m¬ Irjnsb kw_-‘n® Icmdp (AOA) ambp≈ tIc-f-Øns‚ CS-]m-Sp-I-fn¬<br />

\n∂pw D≠m-bn-´p≈ A\p-`-h-߃ sXfn-bn-°p-∂Xv Im¿jnI hym]m-c-Øns‚ Imcy-Øn¬ C¥y°v<br />

Hcp hym]mc \bw cq]o-I-cn-°p-∂Xv {]tXyIw {]k‡-am-sW-∂m-Wv.<br />

Cu \n¿t±iw XXz-Øn¬ AwKo-I-cn-°p∂ ]£w, Hcp _nkn-\ v πm≥ Xøm-dm-°p-hm≥ Hcp<br />

kwLsØ \nb-an-°m-hp-∂-Xm-Wv. C°m-cy-Øn¬ Iev]nX hym]mc k¿∆-I-em-im-ebv°v Hcp ]¬N-<br />

{I-b-{¥-Ønse l_pw, kvt]mIvkv amXr-I-bn¬ {]h¿Øn-°p∂ Hcp k¿∆-I-em-imem tI{µhpw<br />

kwÿm\ hym]-I-amb s\‰vh¿°v ]m¿iz-N-{I-ß-fp-ambn {]h¿Øn®v th≠ klmbw \¬Im-hp-∂-<br />

Xp-am-Wv.<br />

tUm:Fw.-F-kv. kzman-\m-Y≥<br />

H∏v<br />

A\p-_‘w 7<br />

\memw CS-°me ip]m¿i-Iƒ<br />

Irjnsb kw_-‘n® <strong>WTO</strong> Icm¿<br />

tZmlm ktΩ-f-\m-\-¥c HØp-Xo¿∏p-Iƒ<br />

hn]Wn {]m]vX-bp-ambn _‘-s∏´ {]iv\-߃<br />

Irjnsb kw_-‘n®v <strong>WTO</strong> Db¿Øp∂ {]iv\-ßsf∏‰n-bp≈ IΩo-js‚ ip]m¿i-Iƒ<br />

1. k_vkn-Un-Iƒ<br />

20 Pqem-bv, 2002<br />

Ct∏mƒ OECD (hn-I-k-\-Øn\pw kmº-ØnI kl-I-c-W-Øn\pw th≠n-bp≈ temI-kw-L-S-\)<br />

cmPy-ß-fn-se√mw Im¿jnI k_vknUn IqSn hcn-I-bm-Wv. Ata-cn-°-bn¬ BsW-n¬ k_vkn-Un-<br />

Iƒ {]Xn-Zn\w Hcp Zi -e£w bp.-F- v. tUmf-dn¬ Ihn-bp-∂p. Hmtcm I¿j-I\pw \¬I-s∏-Sp∂ {]Xnh¿j<br />

k_vknUn 12,000 bp.-F-kv. tUmf-dmWv (A-Xm-b-Xv, GI-tZiw 5,40,000 cq]) CXn\pw ]pdta<br />

2002 Im¿jnI _n√n¬ Ata-cn° Im¿jn-I- k-_vknUn ho≠pw Db¿Øn-bn-´p-≠v. Aßs\ BtKmf<br />

Im¿jnI cwKw {ItaW Xmsg -]-d-bp∂ c≠v Xcw hyXykvX kwkvIm-c-ß-fmbn amdp-I-bmWv.<br />

1. h≥InS Im¿jnI hyh-kmbw: hºn® tXmXn-ep≈ D¬]m-Z\ kt-X-ß-fp-tSbpw h≥tXm-Xnep≈<br />

D¬]mZ\ D]m-[n-I-fmb k_vkn-Un-Iƒ, {Km‚p-Iƒ, aqe-[-\w, imkv{X kmt-XnI hnZy F∂nh-bpsS<br />

i‡-amb ]n≥_-e-tØmsS hºn-®Xpw hn]p-e-hp-amb Im¿jn-I-hy-h-kmbw Hcp hi-Øv. CØc-ap≈<br />

hyh-ÿsb ^mIvSdn ^manwKv (hyh-km-b-h-XvIrX Im¿jnI coXn/k{º-Zm-bw) F∂mWv<br />

]d-bp-∂-Xv.<br />

2. sNdp-InS Irjn k{º-Zmbw: Ipd aqe-[-\ -\n-t£-]w, ]nt∂m-°m-h-ÿ-bn-ep≈ D¬]m-Zt\m-]m-[n-Iƒ,<br />

hn]-Wn-°m-cy-Øn¬ apt∂m´pw ]nt∂m-´p-ap≈ ]c-kv]-c- _-‘-Øn¬ tami-amb ÿnXn,<br />

hfsc IqSp-X¬ \jvS km≤y-X-˛-F-∂nh BWv sNdp-InS Irjn k{º-Zm-b-Øns‚ khn-ti-j-amb<br />

kz`m-hw. CØ-c-Øn-ep≈ I¿j-I-cpsS Im¿jn-I -hr-Øn-bmWv hnIkzc cmPy-ß-fnse {KmaoW P\-<br />

X-I-fpsS D]-Po-h\ kpc-£m- hy-h-ÿ-bpsS \s´-√v.<br />

Cu c≠p hyXyÿ Im¿jnI kwkvIr-Xn-Iƒ°n-S-bn-ep≈ hn]-Wn-bnepw a‰p {][m\ Imcy-ßfnepw<br />

Ifn-°fw H´pw Xs∂ \nc-∏p-≈-X-√. Xpey-Xbpw Ah-k-c- k-a-Xzhpw hym]mc am’-cy-cw-KØv<br />

\ne-\n¬°p∂ Cu kml-N-cy-Øn¬, Hm.-C.-_n.kn cmPy-߃ B`y¥-c-ambn A\p-h-Zn-°p∂ hºn®<br />

Im¿jnI k_vkn-Un-Isf hnhn[ t_mIvkp-I-fn¬ Dƒs∏-SpØn sIm≠v kzoI-cn-®n-cn-°p∂ km{º-<br />

Zm-bnI ]cn-]m-Sn-I-tfbpw \S-]-Sn-{I-a-ß-tfbpw \ncp-]-W-]-c-ambn A]-{K-Yn-°pI F∂-XmWv `mc-X -<br />

k¿°m¿ Ct∏mƒ Gs‰-Sp-t°≠Xmb {][m\ Npa-X-e.<br />

176


2. Xmcn^pw Xmcn-t^-Xc XS- -ßfpw<br />

Xmcn^pw Xmcn-t^-X-c-hp-amb XS- -ß-fpw, \nb-{¥-W-ßfpw c≠pw hymh-km-bn-I-ambn hnI-kn®<br />

cmPy-ß-fn-te-°p≈ hnI-kzc cmPy-ß-fpsS hn]Wn {]m]yX IqSp-X¬ ]cn-an-X-s∏-Sp-Øp-∂p. Xmcn-<br />

^p≈ XS- -߃ Nne- \n-b-a-]-c-amb in£-W-߃°v hnt[-b-am-Wv. F∂m¬ Xmcn-t^-Xc XS- -<br />

߃ hnti-jn-®pw, `£y- kp-c-£-bpsS \ne-hmcw \n¿Æ-bn-°p-∂, temI `£y- Im¿jnI kwL-S-\-<br />

bpsS \n¿t±-i-amb tImUIvkv Fen-ta-t‚-dn-bkv t]mep≈ \nb-{¥-W-߃ adn-I-S-°-W-san¬ hnIkz-c-<br />

cm-Py-ß-fn¬ hnf-sh-Sp-Ø-Xn-\p-ti-j-ap≈ kwkvI-c-W-Ønepw a‰pw {]tbm-Kn-°p∂ kmt-Xn-Ihn-Zy-bpw,<br />

km\n-´-dnbpw ss^t‰m-km-\n-´dn \S-]-Sn-Ifpw i‡-am-°ntb aXn-bm-hq. AXp-Iq-Sm-sX, Im¿jnI<br />

IpSpw-_-߃s°√mw KpW-\n-e-hm-c-sØ-∏‰n hn]p-e-amb Ah-t_m[w krjvSn-°p-hm-\p≈ Hcp KpW-<br />

\n-e-hmc km£-cXm {]ÿm\w Bcw-`n-t°-≠-Xns‚ Bh-iy-hp-ap≠v.<br />

3. Fs°m-˛-te-_-enwKpw ssPh -D¬]-∂-ß-fpsS km£y-s∏-Sp-Øepw<br />

]cn-ÿnXn an{X-hpw, ssPh kt-X-Øn¬ DXv]m-Zn®hbp-amb hkvXp-°-fpsS Ib-‰p-aXn h¿≤n-<br />

∏n-°p-∂-Xn\v A¥m-cm-jv{S-Xe AwKo-Im-c-ap≈ km£y-s∏-Sp-Øepw te_-enwKpw \S-Øp-hm-≥ tbmKy-<br />

X-bp≈ GP≥kn-Isf cq]o-I-cn-t°-≠-XmWv. <strong>WTO</strong> cq]o-I-cn-°p∂ Hcp {]tXyI SmkvIv t^mgvkv<br />

km£y-s∏-Sp-Ø-en-\p≈ am\-Z-WvU-ßsf ]p\x]cntim[n-°p-Ibpw thWw.<br />

4. hym]m-c-hp-ambn _‘-s∏´ _u≤n-I -kz-Ø-h-Imiw (RRIPS)<br />

]p-Xp-°nb _u≤nI kzØ-h-Imi \nb-aw, Bbp¿thZw t]mep≈ ]mc-ºcy hn⁄m-\-Øns‚<br />

_u≤nI kzØ-h-Im-i-hpw, _u≤nI kzØ-h-Im-i-Øns‚ KpW-^-e-߃ ]n-Sp-∂Xpw kw_-‘n®v<br />

temI -ssP-h -ssh-hn[y ktΩ-f\ (CBD) Øns‚ hyh-ÿ-Iƒ ]men-°p-I-bpw, AtXm-sSm∏w kky-P-<br />

\n-XI t{kmX- p-Isf ]‰n temI `£y-˛-Im¿jnI kwL-S\m (FAO) DS-º-Sn-bn¬ hy‡-am-°-s∏-´n-<br />

´p≈ I¿j-I-cpsS Ah-Im-i-ßsf kw_-‘n® hyh-ÿ-Ifpw ]p\x]cn-tim-[-\bv°v hnt[-b-am-tI-≠-<br />

XmWv (Np-cp-°-Øn¬ TRIPS ]pXp°n Fgp-tX-≠-Xm-Wv).<br />

a\p-jy-cpsS `£-W-Øn-t‚bpw `£y-km-[-\-ß-fp-tSbpw, Btcm-Ky-Øn-t‚bpw kpc-£-bpsS Imcy-<br />

Øn¬ kp{]-[m-\-amb ]p-h-ln-°p∂ GsXmcp I≠p-]n-Sp-Ø-Øn\pw A\p-aXn (sse-k≥kv) \n¿_-<br />

‘-am-°p∂ hyhÿ sIm≠p-h-cn-Ibpw AXv {]m_-ey-Øn¬ hcp-Øp-Ibpw thW-sa∂v IΩo-j≥<br />

iq]m¿i sNøp-∂p. Aßn-s\-bp≈ hyhÿ tZmlm- k-tΩ-f-\-Øn¬ h®p-X-s∂, HIV FbvUvkv tcmK-<br />

Nn-In-’-bv°p≈ Huj-[-ß-fpsS Imcy-Øn¬ AwKo-I-cn-°-s∏-´-Xm-Wv.<br />

5. Irjnsb kw_-‘n® Icmdn (AOA) s‚ ]p\xch-tem-I\w<br />

tIc-f-Øns‚ Im¿jnI kº-Zvhy-h-ÿ-bn-t∑¬ (AOA) Icm-dn-\p≈ i‡-amb kzm[o-\-ß-fpsS<br />

km≤y-X-Iƒ Fs¥√mw F∂-Xpƒs∏sS Cu hnj-b-Øn¬ hni-Zmw-i-ß-tfmSp IqSnb Hcp-`mKw CtXmsSm∏w<br />

tN¿Øn-´p-≠v. (A-\p-_‘w 1 ImWpI).<br />

2002 Pqembv 18,19 Xob-Xn-I-fn¬ Xncp-h-\-¥-]p-cØv tN¿∂ IΩo-js‚ tbmK-Øn¬ Dcp-Øn-cn-<br />

p- h-∂, hn]Wn {]m]y-Xsb kw_-‘n® Bi-b-ß-fpsS Hcp t\m´v (A-\p-_‘w II) tN¿°p-∂p.<br />

tI{µ hmWn-Py-Im-cy- a-{¥m-e-b-Øns‚ hni-Z-amb ]cn-K-W-\-bn¬ htc-≠-Xmb {]iv\-߃ Xmsg-<br />

]-d-bp-∂p.<br />

Xmcn-^p-Iƒ/Xocp-h-Iƒ<br />

Im¿jnI D¬]-∂-ß-fp-tSbpw Nc-°p-I-fp-tSbpw Cd-°p-a-Xn-bn¬ G¿s∏-Sp-Øn-bn-´p≈ Af-hp-]-camb<br />

\nb-{¥-W-߃ (QRS) \o°w sNøp-I.<br />

d_-dns‚ ]p\:h¿§o-I-c-Ww˛d∫-dns‚ ]Zhn Hcp hymh-km-bnI DXv]-∂-sa-∂-Xn¬ \n∂pw Im¿jnI<br />

DXv]-∂-am°n am‰p-I. AXn¬ _u≠v \nc°v {]mtbm-Kn-I-am-°p-I.<br />

km\n-´-dnbpw ss^t‰m (kky) km\n-´dn \S-]-Sn-I-fp-ambn _‘-s∏´ {]iv\-߃.<br />

\ΩpsS Ab¬ cm-Py-ß-fm-b, hnti-jn®pw {ioe--bp-ambn tN¿∂v C¥ym-˛-{io-em d_¿ DXv]m-<br />

Z-I-cpsS Atkm-kn-tb-j≥ cq]o-I-cn-®v, Hcp s]mXp -\n-e-]mSv ssIs°m≈pI.<br />

177


temI hym-]mc kwL-S-\-bp-ambn s]mcp-Ø-s∏´p t]mIp∂ hn[-Øn¬ \ΩpsS k_vkn-Un-Isf<br />

{Ia-s∏-Sp-hm≥ Hcp X{¥w \mw Bhn-jvI-cn-t°-≠-Xm-Wv. hn]Wn {]m]y-Xsb kw_-‘n-®n-S-tØmfw<br />

\mw (<strong>WTO</strong>) bpam-bn -_‘s∏´ {]iv\-ß-fpw, <strong>WTO</strong> bpambn _‘-an-√mØ {]iv\-ßfpw sht∆sd<br />

A]-{K-Yn-°p-Ibpw c≠p tI nepw A\p-tbm-Py-amb \S-]-Sn-Iƒ {]tXyIw {]tXyIw ssIs°m-t≈-<br />

≠-Xp-amWv.<br />

tIc-f-Øns‚ Im¿jnI ]≤-Xn-I-fn¬ G‰hpw kXz-c-ambn sNøp-hm-\p≈ Imcy-߃, DXv]m-Z\<br />

£a-X-bpw, Im¿jn-Im-Zm-bhpw, Im¿jnI hyh-ÿ-bpsS kpÿn-c-Xbpw ]c-am-h[n sa®-s∏-Sp-ØpI<br />

F∂-Xm-Wv. Cu e£y-߃ km£m-Xv°-cn-°p-hm≥ Xmsg-∏-d-bp∂ hnπhw \S-t°-≠Xv Bh-iy-amWv.<br />

DXv]m-Z-\-£-aXm hnπhw<br />

KpW-\n-e-hmc hnπhw<br />

aqey-h¿≤\ hnπhw<br />

KpW-\n-e-hm-c-tØmSv _‘-s∏´ \nc-h[n {]iv\-߃ D≠v. Ipcp-ap-f-In-ep≈ ssPhmh-in-jvS-߃,<br />

a’y-Ønepw (sN-Ωo-\n-epw) km¬sam-sW-√-bpsS _m[, a‰p _m[-Iƒ, IoS-\m-in-\n-bpsS Ah-in-jvS߃,<br />

Chsbms° C√m-Xm-°p-∂-Xn¬ kXz-c -{i-≤-]-Xn-tb-≠-Xm-Wv. AXpsIm≠v Hcp KpW-\n-e-hmc<br />

km£-cXm {]ÿm\w Bcw-`n-°-Ww. I¿j-I-cp-sSbpw tXm´w DS-a-I-fp-sSbpw a’y -D-Xv]m-Z-\-I-cpsSbpw<br />

CS-bn¬ A{]-Im-c-ap≈ Hcp {]ÿm\w tImUIvkv Fen-sa-t‚-dn-b-kv t]m-ep≈ \nb-a-ß-sf-∏-<br />

‰nbpw km\n-´dn ss^t‰m-km-\n-´dn \S-]-Sn-I-fpsS kzm[o-\-sØ-∏-‰nbpw shfn®w hnXd-Ww, KpW-\n-ehmcw<br />

\n¿Æ-bn-°p∂ am\Z-WvU-߃ B`y-¥c hn]-Wn-bn-epw, hntZ-i-hn-]-Wn-bnepw H∂p-Xs∂<br />

BsW∂v _‘-s∏-´-h-sc√mw Adn-b-Ww. A√m-Ø-]£w KpW-\n-e-hmcw Hcn-°epw Bim-ky-amb<br />

\ne-hm-c-Øn-te°v Db-cp-∂-X-√.<br />

arK -kw-c-£-W-Øns‚ Imcy-Øn¬ Pohn-°p∂ arK-߃°v km£y-]{Xw \¬Ip-hm≥ Hcp kwhn-<br />

[m\w D≠m-IWw. arK-ß-fpsS Imcy-Øn¬ Hcp tcmK-hn-ap-‡- ta-Je krjvSn-t°-≠Xpw Bh-iy-am-<br />

Wv. AXp-t]mse a’y- ta-J-e-bn¬ a’y-_-‘-\-ti-j-ap≈ a’y-k-º-Øns‚ ssIImcyw sNø-ep-Ifn¬<br />

(kwkvI-c-W-Ønepw a‰pw)hf-sc-tbsd {i≤ Bh-iy-am-Wv.<br />

tIc-f-Øns‚ kmº-Øn-I- `m-hnbpw A`n-hr-≤nbpw `oa-amb tXmXn¬ Irjnsb B{i-bn-®m-Wn-cn-<br />

°p-∂-Xv. tXm´-hn-f-I-fpw, arK- kw-c-£-W-hpw, a’y-ta-J-e-bpw CXn¬s∏-Sp-∂p. AXn-\m¬ U_yq.-<br />

Sn.H. Icm-dp-I-fn¬ Bh-iy-am-b -am‰w hcp-Øm≥ \mw ]c-am-h[n {ian-°p-∂-tXm-sSm-∏w, hn]-Wn-{]m-]y-<br />

X-bnepw U_yq.-Sn.-H. bpambn _‘-an-√mØ Icm-td-Xc {]iv\-ß-fn-epw, DXv]m-Z-\-£-a-X, KpW-\n-emh-cw,<br />

aqey-h¿≤-\, DXv]m-Z-\-s®-ehv Ipd-bv°¬, hnf-sh-Sp-∏n-\p-ti-j-ap≈ imkv{X-km-t-XnI hnZy-IfpsS<br />

hn\n-tbm-Kw, kwkvI-cWw F∂n-ß-s\-bp≈ {][m\ Im¿jnIImcy-ß-fn¬ Hscm‰ Znhkw -<br />

t]mepw hrYm-hn-em-°msX Ah-bpsS ]ptcm-K-Xn-bn¬ {i≤ sNep-tØ-≠-Xm-Wv.<br />

Fw.-F-kv. kzman-\m-Y≥<br />

A≤y-£≥, Uªyq.-Sn.H bpw<br />

Im¿jnI {]iv\-ßfpw kw_-‘n® IΩn-j≥<br />

178


A\p-_‘w 8<br />

]pXnb _u≠v Xmcn^v \nc-°p-Iƒ ˛ Km´v Icm-dns‚ B¿´n-°nƒ<br />

XXVIII -˛HØp-Xo¿∏p-I-fpsS XpS¿® (P-\p-h-cn) 2000 ˛ ¬ FØn-t®¿∂Xv<br />

{Ia- F.-F-kv.-<br />

]pXnb _u≠v AsπbvUv<br />

hnh-cWw<br />

\-º¿ tImUv Xmcn^v \nc°v % ¬ \nc°v % ¬<br />

1 2 3 4 5<br />

1 0402.10 sImgp∏v \o°nb ]m¬s∏mSn 60 @ 60<br />

2 0402.21 sImgp∏v \o°nb ]m¬s∏mSn 60 @ 60<br />

3 0806.10 ap¥n-cn-ß, ]pXn-bXv 40 40<br />

4 Ex 1001.90 tKmXºv<br />

(skv]¬‰v Xm-W-X-cw) 80 50<br />

5 1005.10 tNmfw ([m-\yw)hnØv 70 50<br />

6 1006.90 tNmfw ([m-\yw) a‰p-≈h 60 50<br />

7 1006.10 Acn (D-an-tbm-sS) (s\√v) 80 80<br />

8 1006.20 Dan-\o-°nb Acn<br />

({_u¨) 80 80<br />

9 1006.30 Acn ]mXn-Ip-Øn-btXm/<br />

apgp-h\pw an√n¬ ta\n<br />

hcp-Øn-btXm 70 70<br />

10 1006.40 t{_m°¿ Acn 80 80<br />

11 1007.00 s]mSn® (Xcn i¿°-c)<br />

Sorghum 80 50<br />

12 1008.20 Xn\-bcn (Millet) 70 50<br />

13 1514.10 ISp-sIÆ (A-kw-kvIr-Xw) 75 45<br />

14 1514.90 td∏v tImƒkm/a‰n\w<br />

ISp-sI-Æ-Iƒ 75 45<br />

15 1901.10 inip-°ƒ°p-≈˛<br />

Nn√d I®-h-S-Øn-\p≈ 50 50<br />

16 0809.40 Ipcp-hn-√m-ap-¥ncn (πw) t…mkv 30 25<br />

17 1507.10 tkmbm-_o≥ FÆ<br />

(A-kw-kvIr-Xw) 45 45<br />

18 1507.90 a‰p≈ tkmbm-_o≥ FÆ-Iƒ 45 45<br />

19 0713.10 DW-°-]-b¿ 50<br />

20 1107.10 amƒSv (h-dp-°m-Ø-Xv) 40<br />

21 1509.90 Heohv FÆ (ip-≤-ambsXmgn-sI) 40 .......<br />

22 1704.10 NyqbnwKv Kw 45<br />

23 1950.30 a[p-c-ap≈ _nkv°-‰p-Iƒ,<br />

I\w Ipd 45<br />

24 3823.70 hymh-km-bn-Im-h-iy-߃<br />

°p≈ Nmcmbw (sIm-gp-∏p-≈) 50<br />

179


1 2 3 4 5<br />

25 1512.11 kqcy-Im¥n-˛hnØv/<br />

k¨^vfh¿ FÆ˛<br />

AXns‚ hI-bn-\-ßfpw 150000 45<br />

Xmcn^v tIm´ Izm´<br />

sa{Sn°v S¨<br />

\nc-°n¬ Izm´ \nc-°n\v 50%<br />

]pdØv 300%<br />

26 0802.11 B¬a≠v _Zmw<br />

tXmtSmsS 35/° 35/°<br />

27 0805.10 a[pc \mcß ˛ Hmd©v 40 35<br />

28 0805.30 \mc-ß-bpw, a‰n\w<br />

\mc-ß-Ifpw 40 35<br />

29 0805.40 ap¥n-cn-ßm-]gw 25 25<br />

30 0808.10 B∏nƒ 50 50<br />

31 0808.20 t]b¿ (t]-c-bv°)<br />

Izn≥kv 35 35<br />

32 0809.40 πw, t…m (B-h¿Ø-\w) 25 25<br />

33 0813.20 {]qWp-Iƒ 25 25<br />

34 2004.10.09 Dcp-f-°n-g-ßns‚ ]e-bn\w<br />

cq]-߃, ioXn-I-cn® 35 35<br />

35 2009.11 ioXn-I-cn® Hmd©v Nmdv 35<br />

36 2009.19 a‰n\w Hmd©v Nmdp-Iƒ 35<br />

37 0405.10 _´¿ shÆ 40<br />

38 0406.90 a‰n\w Nokv (]m-e-S,<br />

hnhn-[-bn-\w) 40<br />

t\m´v @ 10000 sa{Sn°v SÆns‚ Xmcn^v tIzm´-bm-Wn-Xv. C≥tIzm´ Xmcn^v \nc°v 15% ¬ Ipapte-‰ohv<br />

Bbn Assπ sNøp∂ Xmcn^v sse\p-Iƒ 0402.10 Dw (]-Sn-]-Sn-bm-bn) 0402.21 (tIm-Up-\-º-cp-<br />

Iƒ BWv)<br />

C¥ybv°v (TRQ) Hcp t•m_¬ C≥tIzm´m \nc-°mbn 15% Bbn Xmsg-∏-d-bp∂ Af-hp-I-fn¬<br />

ÿm]n-®n-´p-≈-XmWv<br />

1˛mw h¿jw-˛35,0000 S¨<br />

2˛mw h¿jw 4,00,000 S¨<br />

3˛mw h¿jw 450,000 S¨ 4˛mw h¿jw 5,00,000 S¨<br />

tIzm´mbv°v ]pdØv \nc°v 60%<br />

Xmcn^v tIzm´, 1,50,000 sa{Sn°v S¨<br />

C≥tIzm´m Xmcn^v \nc°v 45%<br />

ÿnXn-hn-h-c-°-W-°ns‚ Dd-hnSw kwÿm\ Irjn hIp∏v a{¥n-am-cpsS ktΩ-f\w<br />

U¬ln, 16 sk]vXw-_¿ 2000, AP‚m ˛ sF‰w 1<br />

180


A\p-_‘w 9<br />

Im¿jnI DXv]-∂-ß-fpsS AssπbvUv Cd-°p-aXn Xmcn-^p-I-fpsS tÉp-sa‚ v<br />

Im¿jnI DXv]-∂-߃ s]mXpth ]c-am-h[n Cd-°p-aXn Xmcn-^mb 35% s‚ …m_n-emWv h∂p tNcp-<br />

I. F∂m¬ Ipd-t®sd Im¿jnI DXv]-∂-ß-fpsS ASn-ÿm\ Xmcn-^p-Iƒ ASp-Ø-Im-e-Ømbn Db¿Øs∏-´n-´p-≠v.<br />

Nne tI p-I-fn¬ h¿≤-\hv 35%˛¬ IqSp-X-emWv Ah:<br />

C\w/hnh-cWw ap≥]p≈ ]pXp-°nb<br />

Xmcn^v % Xmcn^v %<br />

1. tKmXºv 0 % 50 %<br />

2. Acn 0 % 70 % -˛ 80 %<br />

3. Xcn (s]m-Sn) i¿°c 9 % 50 %<br />

4. Xn\-bcn 9 % 50 %<br />

5. ASbv° 35 % 100 %<br />

6. B∏nƒ 35 % 50 %<br />

7. tXbne 15 % 35 %<br />

8. ]©-kmc 40 % 60 %<br />

9. `£y FÆ-Iƒ<br />

a) `£yFÆ t{KUv AkwkvIrXw,<br />

kky FÆ-Iƒ (shfns®Æ Hgn-sI,<br />

]mw Hmbn¬ AXns‚ hnhn-[-bn-\-߃,<br />

Akw-kvIr-Xhpw A√m-Ø-Xpw)<br />

Nn√-d-bm-tbm, IqSp-X-emtbm<br />

h\-kv]Xn \n¿Ωm-W-Ønt\m<br />

As√-n¬ kwkvIcn°mt\m 15% 25 %<br />

b) `£yFÆ {IqUv, ]mwHm-bnepw<br />

AXns‚ hnhn-[-bn-\hpw Nn√-dbm<br />

tbm samØ-amtbm h\-kv]Xn<br />

\n¿Ωm-W-Øn-\mbn Cd-°p-aXn<br />

sNøp-∂Xv 15 % 15 %<br />

c) a‰p kky-F-Æ-Iƒ kwkvIcn<br />

®tXm A√m-ØtXm 35 % 45 %<br />

CXn¬ IqSpX-embn Hcp A[nI Np/Uyq´n-bp-ambn (Iu-≠¿ shbn-enw-Kmbn ) S¨ H∂n\v<br />

850 cq] Npa-Øp-∂p-≠v.<br />

hnh-c-Øns‚ Dd-hnSw : kwÿm\ `£y a{¥n-am-cpsS Z¬ln ktΩ-f\w sk]vXw-_¿ 14, 2000 AP‚m<br />

˛ sF‰w 1 (<strong>WTO</strong> bpsS Irjnsb kw_-‘n® Icmdn (AOA) s‚ ]p\xch-tem-I-\w)<br />

181


A\p-_‘w 10<br />

Im¿jnI DXv]-∂-ß-fpsS Asπ-bnUpw _u≠pw Xmcn-^p-Iƒ<br />

Xmcn^v kssπUv ss_‚nwKv Ah-km\ t_kvv<br />

sF‰w DXv]-∂-ß-fpsS hnh-cWw Uyq´n \nc°v ss_‚nwKv \nc°v<br />

1.3.2002 ¬ 1.3.2002 \nc°v Uyq´n<br />

1 2 3 4 5 6<br />

0104.10 BSv, tImemSv jo∏v 30 100<br />

0104.20 BSv sNΩ-cn-bmSv tKmSv 30 100 100 100<br />

0511.10 aqcn-°m-f-bpsS _oPw 30 100 100 100<br />

0511.91 a’y-DXv]-∂-߃, sNΩo≥,<br />

R≠v, {ItÃjy≥kv IW-hbpw<br />

a‰p \s´√n√mØ Pe-Po-hn-Iƒ,<br />

A[ymbw 3˛¬ ]d-bp∂<br />

arX-amb arK-߃ 30 100 100 100<br />

0702.00 X°mfn s{^jv (X-Wp-∏n-®) 30 108 100 140<br />

0703.00 jmse‰v 30 108 100 140<br />

0703.00 FIvkv-˛-D≈n 5 108 100 140<br />

0703.20 shfp-Øp≈n 30 108 100 140<br />

0709.51 Ipanƒ-˛-ajvdqw 30 108 100 100<br />

0710.10 Dcp-f-°n-gßv 30 150 150 140<br />

0710.40 kzo‰v tIm¨ 30 150 150 140<br />

0710.80 a‰p ]®-°-dn-Iƒ 30 150 150 140<br />

0710.90 ]®-°-dn-Iƒ<br />

(Iq´n Ie¿Øn-b)<br />

asortment 30 150 150 140<br />

0714.10 am\n-tbm°v (I-km-h) 30 150 150 140<br />

0714.20 a[p-c-°n-gßv 30 150 150 140<br />

0802.90 Ex.a‰p AS-bv°-Iƒ 100 108<br />

0803.00 hmg-∏-gw, GØ-∏gw<br />

{^tjm DW-°n-btXm 30 108 100 140<br />

0804.30 ssIX-®° 30 108 100 140<br />

0805.10 Hmd©v 30 108 100 140<br />

0807.11 XÆn-a-Ø≥ sh≈-cn°<br />

(hm´¿sa-e¨) 30 108<br />

0807.20 ]∏bv°m (I¿aq-k)<br />

]∏mb 30 108 100 140<br />

0805.10 B∏nƒ 50 50 50 140<br />

182


1 2 3 4 5 6<br />

0901.11 Unt°-^n-t\-‰v<br />

A√m-ØXv 100 108 100 140<br />

0901.12 Unt°-^n-t\-‰v<br />

sNbvXXv 100 150 150 140<br />

0902.21 Unt°-^n-t\-‰v<br />

sNøm-ØXv<br />

v<br />

0902.10 ]®-tX-bne<br />

(s^¿sa‚ sNøm-Ø-Xv)<br />

]m°nwKv sNbvXXv<br />

D≈-S°w 3 In.{Kmw ¬<br />

Ihn-bm-ØXv 100 150 150 140<br />

0908.10 \SvsaKv ˛ PmXn° 30 108 100 140<br />

0908.20 tabvkv (tNm-fw) 50 108 100 140<br />

0908.30 Gew (Im¿U- -aw) 70 108 100 140<br />

0910.10 C©n (Pn-©¿) 30 150 150 140<br />

0910.30 aƒ S¿sa-dn°v<br />

(Ip¿Ip-am) 30 150 150 140<br />

1001.50 Idn (Curry) 30 150 150 140<br />

1001.10 Updw tKmXºv 50 100 100 ˛<br />

1000.10 Ah-bv°mØ Acn/s\√v 80 80 80 ˛<br />

1006.20 Ah® (Ip-Øn-b)-Acn<br />

({_u¨) 80 80 80 ˛<br />

1006.30 ]IpXn IpØn-b-tXm,<br />

apgp-h\pw IpØn-b-tXm,<br />

ta\n hcp-Øn-btXm<br />

A√m-ØtXm Bb Acn 70 70 70 ˛<br />

1006.40 s]mSn-bcn 80 80 80 -˛<br />

1102.30 Acn-amhv 30 150 150 100<br />

1103.11 tKmXºv amhv 30 150 150 40<br />

1108.12 tNmfw ([m-\yw)<br />

Ãm¿®vUv 30 100 100 100<br />

1108.13 Dcp-f-°n-gßv Ãm¿®vUv 30 35 35 100<br />

1108.14 am\n-tbm°v (I-…m-hm)<br />

Ãm¿®vUv 30 100 100 100<br />

1201.00 tkmbm-_o≥kv,<br />

apdntXm<br />

A√m-ØtXm 30 100 100 0<br />

1203.00 sIm{]m 70 100 100 100<br />

183


1 2 3 4 5 6<br />

1206.00 kqcy-Im¥n (]q-hv), hnØv,<br />

apdn-tXm A√m-ØtXm 30 100 100 0<br />

1207.10 ]mw \´p-I-fpw, ]cn∏pw 30 100 100 0<br />

1209.91 ]®-°dn hnØp-Iƒ 5 10 10 100<br />

1401.10 apf-Iƒ, Cud-Iƒ 30 100 100 100<br />

1401.20 dm´m≥kv Rattans 30 100 100 100<br />

1501.00 ]∂n Cd®n lard sImgp∏p≈-Xv,-<br />

]uƒ{Sn sImgp∏v 02.09 Hm 16.03<br />

IqSm-\p-≈Xv 30 300 300 100<br />

1502.00 Imen-s°m-gp-∏p-Iƒ,<br />

amSv, BSv, tImem-Sv, sNΩ-cn-bmSv<br />

15.03 ¬ IqSm-ØXv 15 15 15 15<br />

1503.00 em¿Uv Ãnbm-dn¬,<br />

em¿Uv FÆ, Hmentbm<br />

Ãnb-dn¬, (]-∂n) Hmentbm FÆ,<br />

Faƒkn ss^Uv sNøm-Ø,<br />

a‰p-XcØn¬ Xøm-dm-°n-bXv 30 300 300 100<br />

1504.10 a’y-°-cƒ FÆbpw<br />

hI-t`-Z-ßfpw 30 100 ˛ ˛<br />

1507.10 {IqUv Hmbn¬,<br />

UnK-avtUm,-A-√m-ØtXm<br />

FFA D≈-S°w 20% Hm<br />

AXn¬ IqSp-Xtem D≈Xv 30 ˛ ˛ ˛<br />

1507.10 Ex FUn-_nƒ t{KUv 45 45 -˛-<br />

1507.90 Ex a‰p≈ FFA<br />

D≈S°w 20 % Hm<br />

AXn¬ IqSp-Xtem D≈Xv 30 ˛ ˛ ˛<br />

1507.90 Ex FUn-_nƒ t{KUv 45 45 ˛ ˛<br />

1510.00 Ex FFA D≈-S°w 20% Hm<br />

AXn¬ IqSp-Xtem 30 ˛ ˛ ˛<br />

1510.00 Ex FUn_nƒ t{KUv 45 45<br />

1511.10 {IqUv Hmbn¬ 100 300 300 165<br />

1512.11 Ex FUn_nƒ t{KUv<br />

50 ‰n.-B¿.-Iyq/75 sdÃv 300 -˛ ˛<br />

1515.50 Fs≈-Æbpw hnhn-[-bn\w<br />

Fs≈-Æbpw 100 300 300 165<br />

1516.10 arK-s°m-gp-∏p-Iƒ, FÆ-Iƒ,<br />

AØcw a‰n\w FÆ-Ifpw 30 300 300 100<br />

184


1 2 3 4 5 6<br />

1516.20 ]®-°-dn, sImgp-∏p-Iƒ,<br />

FÆ-I-fpw, a‰n\w FÆ-Ifpw 30 300 300 100<br />

1517.10 arK-s°m-gp-∏v, kky<br />

FÆ-an-{inXw (am¿§o≥)<br />

{ZmhI am¿K-do≥ HgnsI 30 300 300 100<br />

1604.11 (sN-º-√n) km¬a¨ 30 150 ˛ ˛<br />

1604.13 aØn ao≥, Um¿Un s\√,<br />

{_okn-enwKv (sIm®paØn) 30 150 ˛ ˛<br />

1604.14 SqWm-kv, kvIn]v Pm°v<br />

t_m\nt‰m 30 150 ˛ ˛<br />

1604.15 ams°-dn¬-˛-A-be 30 150 ˛ ˛<br />

1605.10 R≠v 30 150 150 140<br />

1605.20 Shrimps (Hcn\w sNΩo≥) 30 150 150 140<br />

1605.30 Lobster I√p-dm¬<br />

henb C\w sIm©v 30 150 150 140<br />

1605.40 a‰n\w tXmSp≈<br />

a’y-߃ 30 150 150 140<br />

1701.11 N°-c,- i¿°c Cane Sugar 60 150 150 75<br />

1701.12 _o‰v jpK¿ 60 150 150 75<br />

1703.10 sIbv≥ samfm-k v 15 108 100 140<br />

1704.10 NyqbnwKv Kw, ]©-kmc<br />

]qin-btXm A√m-ØtXm 30 45 45 140<br />

1801.00 sImt°m-_o≥kv apgp-ht\m,<br />

apdn--tXm,- ap-gp-h-t\m,<br />

Akw-kvIr-X-tam, hdp-ØtXm 30 108 100 140<br />

1802.00 sImt°m tXmSv, XhnSv<br />

sImt°m-bpsS a‰p<br />

AhinjvS߃ 30 108 100 140<br />

1805.00 sImt°m-s]m-Sn, ]©-kmc<br />

tN¿°m-ØXv a[p-c-sam∂pw<br />

tN¿°m-ØXv 30 150 150 140<br />

1903.00 ac-®o-\n, AXn-\p-]-Icap≈<br />

Ing-ßp-Iƒ, Ãm¿®n¬ \n∂pw<br />

D≠m°nb ^vfbvIvkv,s{Kbv≥kv,<br />

t]ƒkv, kn^v‰nwKvkv apX-em-bh 30 150 150 140<br />

2002.10 X°mfn samØtam<br />

Nn√-dtbm 30 150 150 140<br />

2003.10 Ipanƒ Mashrooms 30 35 35 140<br />

185


1 2 3 4 5 6<br />

2004.10 Dcp-f-°n-gßv Potato 30 35 35 140<br />

2008.11 \ne-°-Se ground nuts 30 35 35 140<br />

2008.20 ssIX-®° 30 150 150 140<br />

2009.11 B∏nƒ®mdv (Pyq-kv) 30 65 65 140<br />

2009.50 X°mfn®mdv (Pyq-kv) 30 85<br />

2009.80 GsX-nepw ]g-Øns‚<br />

Nmtdm, ]®-°-dn-®mtdm 30 85<br />

2103.20 X°mfn sI®-∏v, X°mfn<br />

bpsS a‰p tkm p-Itf 30 150 150 140<br />

2201.10 [mXp-P-e-߃, tkmUm<br />

apX-emb Gbsd‰Uv<br />

hmt´gvkv hn`m-KØn¬<br />

s]´h 30 150 150 140<br />

2203.00 amƒ´n¬ \ns∂-SpØ<br />

_nb¿ 100 150 150 140<br />

2208.30 hnkv°n-Iƒ 182 182 150 en‰-dn\v<br />

80 cq]<br />

2208.40 dΩpw, ‰m^n-bbpw 182 182 150 ''<br />

2209.00 hn∂m-Kn-cn-bpw,<br />

a‰p kam-\-h-kvXp-°fpw<br />

(A-sk‰nIv Aæ-Øn¬<br />

\n∂pw FSp-°p∂Xv) 30 150 150 100<br />

2304.00 Hmbn¬ tI°v<br />

(]n-Æm-°v) a‰p Jc ]m¿iz<br />

DXv]∂ßfpw/s]mSn-®-h,<br />

tkmbm-_o≥ FÆ<br />

FSp-Ø-Xn-\p-ti-j-ap≈<br />

s]s√-‰p-Iƒ 15 100 100 100<br />

2306.50 \mfn-tI-ctam/sIm{]tbm 15 100 100 100<br />

2309.90 sNΩo≥ Xo‰ Ex 5 150<br />

3301.00 Ex FIvkvSmIvSSv Hmentbm<br />

sdkn-\p-Iƒ 25 100<br />

186


PRINTED BY THE MANAGING DIRECTOR<br />

KERALA BOOKS AND PUBLICATIONS SOCIETY, KAKKANAD, KOCHI - 682 030

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!