Konkurs na Wenus

MEDYCYNA
diagnostyka
dr n. med. Grzegorz
Górniewski
Często słyszymy, że komuś zakręciło się w głowie. Jednak bywa, że coś,
co potocznie nazywamy zawrotami głowy, z medycznego punktu widzenia
wcale nimi nie jest. Bynajmniej nie znaczy to, że objawy kojarzone z tą
dolegliwością należy bagatelizować. Wręcz przeciwnie.
Stosunkowo często zawrotami
głowy pacjenci nazywają coś, co
w języku łacińskim nazywa się
syncope, a w polskiej terminologii
– omdleniem. Objaw ten wywołany jest
krótkotrwałym niedokrwieniem mózgu,
prowadzącym do sekundowej utraty świadomości
poprzedzonej czasem nudnościami
lub uczuciem niestabilności. Dlatego
takie epizody bywają opisywane przez
dotknięte nimi osoby jako zawroty.
GDZIE JA JESTEM?
Sama utrata świadomości przy omdleniu
nie jest rejestrowana, pamięta się tylko
objawy poprzedzające. Przyczyny omdleń
są bardzo różne, w około połowie przypadków
pojedynczego omdlenia tak
naprawdę nie udaje się ustalić nic pewnego.
U osób młodych i zasadniczo zdrowych
najczęstszą jego przyczyną jest odruchowe
pobudzenie nerwu błędnego w wyniku
silnych bodźców psychicznych, takich
jak strach i ból. Wywołane takim pobudzeniem
rozszerzenie naczyń krwionośnych
i zwolnienie akcji serca (bradykardia)
prowadzi do krótkotrwałego
niedoboru tlenu w krążeniu mózgowym
i – co za tym idzie – utraty przytomności.
Twarz omdlałego staje się kredowobiała,
pokryta potem. Zdarzenie, choć wygląda
dramatycznie, nie jest groźne w skutkach.
Ułożenie poszkodowanego na wznak
z uniesionymi nogami powoduje szybkie
ustąpienie dolegliwości.
Przyczyną omdleń u ludzi skądinąd zdrowych
bywa także przemęczenie, brak snu,
nadmiar używek albo odwodnienie, o których
to przyczynach szczególnie pamiętać
powinni kierowcy, zwłaszcza udający
się w dalekie nocne trasy.
Każde omdlenie, o ile jego przyczyna nie
jest oczywista, wymaga poszerzonej diagnostyki.
W grę mogą wchodzić bowiem
choroby serca, naczyń lub samego mózgu,
a także zaburzenia endokrynologiczne
lub inne, równie poważne przyczyny.
ZAWRACANIE GŁOWY
Omdleń, zwłaszcza tych nawracających,
nie należy lekceważyć. Powinny być one
sygnałem ostrzegawczym, że w organizmie
dzieje się coś niepokojącego. Procesy patologiczne,
które mogą je powodować,
pokrywają się w sporej części z tymi, które
wywołują rzeczywiste zawroty głowy,
szczególnie te nieukładowe (pochodzenia
naczyniowego).
Jako zawroty głowy opisywane bywają też,
choć rzadko, zaburzenia widzenia i odczuwania
własnego ciała, towarzyszące np.
przyjmowaniu niektórych substancji
psychotropowych lub chorobom psychicznym.
Zdarza się także, że objawy zgłaszane
jako zawroty głowy okazują się w dalszej
rozmowie potykaniem się i niestabilnością
chodu, co może być spowodowane schorzeniami
neurologicznymi.
Wymagające specjalistycznej diagnostyki i leczenia
zawroty głowy są stosunkowo łatwe do rozpoznania
na podstawie samego wywiadu z pacjentem.
Zawrotami głowy bywają przez pacjentów
określane tzw. zaburzenia ortostatyczne.
Mechanizm ich powstawania jest podobny
jak w omdleniach, z tym że nie dochodzi
zwykle do utraty przytomności (choć
może i tak się zdarzyć – wówczas mówimy
o omdleniu ortostatycznym). W wyniku
szybkiego przyjęcia pozycji stojącej
dochodzi do względnego niedokrwienia
mózgu i wystąpienia objawów takich jak:
mroczki przed oczami, podwójne widzenie,
nudności lub niemożność utrzymania
pozycji pionowej . Na zaburzenia takie
cierpią przede wszystkim osoby starsze,
z chorobami układu krążenia, choć także
zdrowe, np. po dłuższym leżeniu. Wśród
leków, które usposabiają do występowania
tego rodzaju zaburzeń należy wymienić
preparaty obniżające ciśnienie tętnicze,
uspokajające, lewodopę, fenotiazynę.
Warto też pamiętać, że omdlenia mogą
być objawem przedawkowania niektórych
popularnych leków np. blokujących receptory
H2 (jak ranitydyna).
Fot. Corbis
26
Farmacja i ja Marzec 2009