HOŁOWCZYC

ISSN 1733-5256 

MIESIĘCZNIK DLA FARMACEUTÓW 

LIPIEC/SIERPIEŃ 2007 

KREDYT 

PRAWIE OD RĘKI 

Szukamy 

dobrego 

poręczyciela 

DIETA 

NA WAKACJE 

Nie daj się złapać 

w żywieniowe 

pułapki! 

AKADEMIA 

FARMACEUTY 

Jak rozpatrzyć 

reklamację? 

SZCZEPIENIA 

Bezpieczny urlop 

w tropikach 

Krzysztof 

HOŁOWCZYC 

O podróżach, ulubionych miejscach 

na mapie i bezpieczeństwie za kierownicą

FARMACJA I JA MIESIĘCZNIK DLA FARMACEUTÓW NR 7/8 (LIPIEC/SIERPIEŃ) 2007 R. 

Spis treści 

Fot. Piotr Ulanowski, BE&W, Forum, SPL/East News 

Drodzy 

Czytelnicy! 

Lato w pełni, tematykę naszego łączonego 

numeru zdominowały więc wakacje. 

Oczywiście, zdrowe i bezpieczne. 

Żyjemy szybko, pracujemy dużo i długo, 

coraz więcej od siebie oczekując. 

Chcemy być wydajni i efektywni jako 

pracownicy, szczęśliwi i zadowoleni 

z siebie jako ludzie. Skutek często jest 

taki, że jesteśmy nieszczęśliwi, niezadowoleni 

i nieefektywni. 

I choć są tacy, którym wydaje się, że pod 

ich nieobecność firma nie będzie 

w należyty sposób prosperować, my 

z całą stanowczością przekonujemy, 

że oderwanie od codziennych obowiązków 

jest po prostu niezbędne do 

zachowania zapału do pracy i życia. 

Paradoksalnie, wypoczynek nie jest 

jednak sprawą łatwą. O stresie wywołanym 

urlopem, weekendowych migrenach 

i sposobach radzenia sobie z nimi 

piszemy w tekście „Po co nam urlop?”. 

Gdy już podejmiemy dezyzję o wyjeździe, 

nie zapominajmy, że ta wakacyjna 

przygoda powinna być bezpieczna. 

Krzysztof Hołowczyc, kierowca rajdowy 

i współzałożyciel szkoły doskonalenia 

jazdy „Kierowca bezpieczny”, udzielił 

nam kilku prostych porad, jak jeździć 

bezkolizyjnie, nie narażając zdrowia 

oraz życia swojego i pasażerów. 

Spragnieni egzotyki otrzymają od nas 

garść porad związanych ze szczepieniami, 

które powinno się wykonać przed 

wyjazdem w daleką podróż, oraz 

wskazówki żywieniowe pozwalające na 

korzystanie z przysmaków regionalnych 

kuchni bez narażania się na poważne 

kłopoty zdrowotne. 

FAKTY 

4 Przegląd prasy 

4 5 spraw, o których warto 

pamiętać w lipcu i sierpniu 

5 Aktualności – Wszystko, 

co najlepsze 

5 Zapowiedzi zmian prawnych 

6 Zmiana oblicza samoleczenia 

BIZNES 

8 Akademia Farmaceuty 

Pacjent składa reklamację 

10 Prawo i farmacja 

Warunki sprzedaży dla e-aptek 

Forum wymiany poglądów 

Nowy wzór recept 

11 Nasz sposób na sukces 

Apteki pachnące sentymentem 

14 Marketing 

Własna apteka pod obcym 

znakiem 

16 Marketing 

Wskaźniki natężenia 

18 Finanse 

Wiarygodność od zaraz 

MEDYCYNA 

20 Lekarz rodzinny radzi 

Katar u dzieci 

22 Obserwatorium gastrologiczne 

Kamienie nie całkiem 

szlachetne (cz. 2) 

Zdjęcie na okładce: East News 

24 Alfabet farmaceuty 

Z jak zaparzanie ziół 

25 Znane rośliny, nieznane 

możliwości 

Z kuchni do apteczki 

26 Okulistyka 

Sięgaj, gdzie wzrok nie sięga 

28 Odkrycia 

Novum w leczeniu RZS 

30 Diagnostyka 

Wielkie oczekiwanie 

32 Profilaktyka 

Szczepionego Pan Bóg strzeże 

LIFESTYLE 

34 Rozmowa 

Wszędzie dobrze, ale 

na Mazurach najlepiej 

36 Psychologia 

Po co nam urlop? 

38 Kilka słów o... 

Wybór przedszkola – pierwszy 

krok na drodze edukacji 

40 Dieta 

Podróże kulinarne 

42 Fitness 

Sposób na piękne ramiona 

44 Uroda 

Młodość w słoiczku 

PO GODZINACH 

46 Od alchemii do farmacji 

Zabójcza moc roślin 

48 Szkoła języka 

Sprechen wir Deutch 

49 Krzyzówka 

50 Humor 

Lipiec/Sierpień 2007 Farmacja i ja 

3

FAKTY 

Przegląd 

PRASY 

Tylko nie papka! 

BBC: Karmienie niemowląt rozdrobnionym 

na papkę pokarmem za pomocą łyżeczki 

jest niepotrzebne i nienaturalne – uważa 

Gill Rapley, ekspert UNICEF-u. Twierdzi, 

że ten sposób karmienia dzieci może 

w dalszym życiu powodować problemy. 

– Dzieci do szóstego miesiąca życia powinny 

być karmione piersią lub odpowiednią 

mieszanką, a następnie dostawać 

stały pokarm w takich ilościach, 

jakie im odpowiadają, bez namawiania 

do jedzenia – podkreśla specjalistka. 

Dzięki temu dzieci nie stają się zbyt wybredne, 

nie mają problemów z zaparciami, 

w odpowiednim momencie rozwija 

się u nich umiejętność żucia. Zdaniem 

Gill Rapley promowanie pokarmów w postaci 

purée to wina przemysłu. 

Sposób na alergię 

Serwis internetowy Virginia Commonwealth 

University: Naukowcy z Virginia 

Commonwealth University oraz firmy Luna 

Innovations zaobserwowali podczas eksperymentów 

z hodowlami komórek, że 

zmodyfikowane fullereny – kuliste cząsteczki 

utworzone z 60 atomów węgla 

– są zdolne do blokowania odpowiedzi 

alergicznej. Okazało się, że w obecności 

fullerenów nie dochodziło do uwolnienia 

mediatorów reakcji alergicznych, zwłaszcza 

histaminy. Autorzy badań dowiedli 

także, że fullereny wyjątkowo skutecznie 

wychwytują wolne rodniki – są pod tym 

względem dużo lepsze od popularnej 

witaminy E. 

Prawie jak w ciąży 

PAP: Zespół naukowców z St George’s 

University w Londynie zaobserwował, że 

mężczyźni, którzy wkrótce mają zostać 

ojcami, mogą doświadczać typowych 

objawów towarzyszących ciąży. Badaniami 

objęto 282 przyszłych tatusiów w wieku 

od 19 do 55 lat. Okazało się, że 

cierpieli oni na omdlenia, bezsenność 

i zmiany nastroju, miewali poranne nudności, 

dziwne zachcianki co do jedzenia, 

bóle krzyża, skurcze, a nawet rozdęte 

brzuchy. W większości przypadków męskie 

objawy występowały we wczesnej fazie 

ciąży partnerki, jednak u niektórych mężczyzn 

pojawiały się tuż przed porodem. 

Zwykle wszystko wracało do normy po 

urodzeniu się dziecka. Naukowcy nie 

wiedzą, jaki jest mechanizm tych zmian. 

Uważają jednak, że są one związane 

z lękiem o przebieg ciąży i silnym związkiem 

z partnerką. 

1 

2 

3 

5 

SPRAW, O KTÓRYCH WARTO PAMIĘTAĆ 

w lipcu i w sierpniu 

PIERWSZA POMOC 

Wakacje to czas, kiedy zdarza się 

szczególnie dużo wypadków z udziałem 

dzieci. Po pierwszą pomoc rodzice często 

biegną właśnie do apteki. Dlatego 

latem powinniśmy uzbroić się nie tylko 

w dodatkowe środki pierwszej pomocy, 

ale także w… cierpliwość. Zdenerwowani 

wypadkiem rodzice mogą 

być drażliwi. Pamiętajmy, że nasza empatia 

i spokój pomoże im w trudnej 

sytuacji i będzie dowodem tego, że zależy 

nam na ich zdrowiu i dobrym 

samopoczuciu. 

24 LIPCA 

NIE TYLKO DLA FARMACEUTÓW 

Już po raz piąty odbędzie się w Warszawie 

seminarium z cyklu „Studium menedżera 

medycznego”. Jego tematem będą 

zamówienia publiczne w służbie zdrowia 

i farmacji. W wykładach mogą wziąć 

udział wszyscy, których interesuje problematyka 

z pogranicza farmacji, medycyny 

i ekonomii. Wykłady dotyczące 

branży farmaceutycznej poprowadzi 

mecenas Eliza Niewiadomska, dyrektor 

Departamentu Prawnego UZP. Więcej 

informacji: tel. 0 22 870 69 10. 

25-26 LIPCA 

ZROZUM SWOICH 

PRACOWNIKÓW 

Institute for International Research 

zaprasza na dwudniowe seminarium dla 

menedżerów poświęcone komunikacji 

menedżera z pracownikami. Szkolenie 

będzie miało na celu nauczenie menedżerów 

efektywnego zarządzania 

zespołem – stąd pojawią się takie tematy, 

jak reagowanie na zmiany, motywowanie 

pracowników, przydzielanie zadań podwładnym 

o różnych umiejętnościach 

i kompetencjach. Więcej informacji: 

tel. 0 22 420 55 00. 

4 

24-26 SIERPNIA 

ZIELEŃ TO ŻYCIE 

Pod koniec sierpnia warto wybrać się do 

Warszawy, tym razem może nie tyle w poszukiwaniu 

nowinek medycznych czy w celu 

podniesienia swoich kompetencji menedżerskich, 

ale… po prostu dla relaksu. 

W Hali Expo XXI przy ul. Prądzyńskiego 

w dniach 24-26 sierpnia będą odbywać się 

Targi „Zieleń to życie”. Wystawa jest kierowana 

do wszystkich miłośników zieleni. 

Będzie można obejrzeć wyjątkowe gatunki 

roślin, podziwiać aranżacje ogrodowe i dowiedzieć 

się, co nowego przygotowali producenci 

dla zapalonych ogrodników i działkowiczów. 

5 

28-29 SIERPNIA 

ZARZĄDZANIE ŁAŃCUCHEM 

DOSTAW W FARMACJI 

W hotelu Bristol w Warszawie odbędzie 

się seminarium na temat zarządzania 

łańcuchem dostaw w farmacji. Spotkanie 

ma pomóc firmom związanym z rynkiem 

farmaceutycznym w lepszym zrozumieniu 

procesów związanych z dystrybucją środków 

leczniczych, a także poznanie wyzwań 

efektywnego zarządzania łańcuchem dostaw 

(m.in. brak wymiany informacji, 

nadwyżki i niedobory zapasów, zbyt długie 

czasy dostaw, brak zaufania między 

kontrahentami). Więcej informacji: 

tel. 0 22 420 55 00. 

Fot. IKEA, archiwum Medi Press, Corbis 

4 Farmacja i ja Lipiec/Sierpień 2007

FAKTY 

AKTUALNOŚCI 

Wszystko, 

co najlepsze 

Akcja „Najlepsze przedszkole dla twojego dziecka” trwa już kilka 

miesięcy i swoim zasięgiem obejmuje coraz więcej miast. 

Pomysłodawcy programu chcą zwrócić uwagę rodziców na ważne 

kryteria wyboru przedszkola oraz stworzyć ogólnopolską bazę 

danych o placówkach przedszkolnych. 

Wciągu ostatnich kilku lat mogliśmy 

zaobserwować ogromną 

zmianę w podejściu rodziców 

do wychowania przedszkolnego. Kiedyś 

przedszkole kojarzone było bardziej z „przechowalnią” 

dzieci niż placówką 

edukacyjną, dziś jest szanowanym 

przez rodziców miejscem nauki 

ich pociech. 

POZNAWANIE ŚWIATA 

Zabawy, zajęcia ruchowe i gry 

edukacyjne odgrywają ogromną 

rolę w życiu dziecka. Lata, które 

spędza ono w przedszkolu, to dla 

niego czas szybkich zmian fizycznych 

i psychicznych, a doświadczenia, 

jakie stamtąd wynosi, 

w pewnym stopniu decydują 

o tym, kim będzie jako dorosły człowiek. 

Dla dziecka najważniejsza jest miłość i zainteresowanie 

rodziców, jednak ogromną 

rolę odgrywają też kontakty z rówieśnikami. 

W przedszkolnej piaskownicy maluch 

uczy się pierwszych zachowań społecznych, 

poznaje sztukę asertywności i negocjacji. 

Jednocześnie w tej nauce bezustannie pomagają 

mu dobrze przygotowani nauczyciele, 

których zadaniem jest dbanie o jego 

rozwój intelektualny i emocjonalny. 

PLACÓWKA NA MEDAL 

Dobre przedszkole to miejsce akceptacji 

odmienności każdego dziecka. Panuje w nim 

dobra atmosfera. – Nadrzędną wartością 

w życiu dziecka jest jego rozwój. Zatem 

wybór placówki przedszkolnej powinien 

uwzględniać możliwość istnienia konkretnych 

warunków wspierających rozwój 

kilkulatka oraz uznanie jego prawa do 

spontanicznej aktywności, zwłaszcza zabawy 

– mówi dr Krystyna Kamińska, 

członek Rady Programowej Światowej Organizacji 

Wychowania Przedszkolnego. 

– Jednocześnie przy wyborze przedszkola 

nie można pominąć predyspozycji dziecka, 

a także jego indywidualnych cech rozwoju 

– dodaje. 

W TROSCE O DZIECI 

Ogólnopolska akcja „Najlepsze przedszkole 

dla twojego dziecka” została zainicjowana 

jako odpowiedź na potrzeby rodziców. 

Pomysłodawcy projektu chcą, aby akcja 

stała się dla rodziców źródłem informacji 

na temat roli, jaką odgrywa przedszkole 

w życiu dziecka. Jednocześnie program ma 

zwrócić uwagę na fakt, że wybór placówki 

powinien być przemyślany. 

Zwykle przed podjęciem decyzji 

rodzice zaglądają na fora internetowe, 

wypytują znajomych. Aby 

ułatwić im ten trudny wybór, w ramach 

akcji „Najlepsze przedszkole 

dla twojego dziecka” powstaje 

internetowa baza danych, w której 

znajdą się wiadomości na temat 

placówek z całej Polski. Pomysłodawcy 

projektu mają nadzieję, że 

baza zacznie działać już w lutym 

2008 r. 

Akcja uzyskała aprobatę Biura Edukacji 

Urzędu Miasta Stołecznego Warszawa, 

partnerem przedsięwzięcia jest ekspercki 

serwis ZdroweDzieci.pl oraz marka APAP 

dla Dzieci. 

Opracowała Maja Denisiuk 

Zapowiedzi 

ZMIAN PRAWNYCH 

• Więcej informacji 

Minister zdrowia podpisał rozporządzenie 

zmieniające rozporządzenie w sprawie 

zakresu niezbędnych informacji gromadzonych 

i przekazywanych przez apteki 

podmiotom zobowiązanym do finansowania 

świadczeń ze środków publicznych. 

Zmiana ta wynika z konieczności dostosowania 

informacji gromadzonych 

oraz przekazywanych przez apteki do 

zmian dokonanych w rozporządzeniu 

w sprawie recept lekarskich. 

Rozporządzenie wchodzi w życie 1 lipca 

2007 r. 

• Najważniejsze – nie szkodzić 

Trwają prace nad projektem rozporządzenia 

ministra zdrowia w sprawie karty 

charakterystyki substancji niebezpiecznej 

i preparatu niebezpiecznego. 

• Kongres w Pekinie 

W sierpniu oraz we wrześniu 2007 r. 

planowany jest Światowy Kongres 

Farmacji i Nauk Farmaceutycznych. 

67. edycja Kongresu Międzynarodowej 

Federacji Farmaceutycznej tym razem 

ma się odbyć w Pekinie. 

Więcej informacji na stronie internetowej 

wydarzenia: www.fip.org/beijing 

2007. 


5

FAKTY 

PASMI 

Zmiana oblicza 

samoleczenia 

W dniach 4-6 czerwca 2007 roku w nowo 

otwartym warszawskim hotelu Hilton odbyło 

się 43. doroczne spotkanie Association of the 

European Self-Medication Industry. Była to 

pierwsza konferencja AESGP zorganizowana 

w Polsce. 

Wkongresie wzięło udział prawie 

pół tysiąca osób – naukowców, 

lekarzy, farmaceutów 

i menedżerów z całego świata. Na 

konferencję przybyli także politycy 

i przedstawiciele firm farmaceutycznych 

z USA, Kanady, Japonii, Chin, Zjednoczonych 

Emiratów Arabskich i państw 

afrykańskich, a także władz krajów Unii 

Europejskiej i rządu Wspólnoty. 

WIELOWĄTKOWA DYSKUSJA 

Podczas konferencji wiele mówiono 

o kierunkach rozwoju samoleczenia na 

świecie, zwłaszcza w państwach, które 

stosunkowo niedawno przystąpiły do 

Unii Europejskiej (w Polsce, Słowacji 

i Bułgarii), oraz w Europie Wschodniej. 

Prognozy są bardzo obiecujące. Szczególnie 

duże nadzieje wiąże się z rozwo- 

jem rynku OTC w Rosji, który, choć 

wciąż jeszcze jest bardzo młody i niestabilny, 

szybko się rozwija. 

Innymi tematami dyskusji były m.in. 

prognozy związane z rozszerzaniem się 

rynku leków bez recepty, problemy związane 

z dystrybucją preparatów i współpracą 

między firmami farmaceutycznymi 

a władzami, zmiany prawne 

dotyczące leków OTC oraz ich sprzedaży, 

a także sprzedaż suplementów 

diety i kosmetyków. 

DOBRE WZORCE 

Podczas kongresu odbyły się również 

spotkania menedżerów, na których poruszano 

takie zagadnienia, jak efektywne 

kreowanie marki oraz budowanie 

sukcesu firmy poprzez rozszerzanie 

wachlarza produktów i właściwe działania 

marketingowe. Prelegentami byli m.in. 

Jerzy Mahorowski, dyrektor programowy 

Polpharmy oraz Bogdan Lang, prezes 

US Pharmacia w Polsce, który na podstawie 

marek APAP i Ibuprom przestawił 

schemat tworzenia nowych marek od 

podstaw. Obecnie USP jest właścicielem 

trzech z pięciu najlepszych marek OTC. 

Do zewnętrznych czynników rozwoju 

marek przyczynił się m.in. ogólny wzrost 

sprzedaży leków bez recepty i zmiany 

prawne z 1994 r., które pozwoliły na reklamę 

środków OTC. Sukces, jak podkreślał 

Bogdan Lang, jest jednak zasługą 

m.in. stworzenia unikatowego modelu 

rozwoju poszczególnych marek, współpracy 

z wyspecjalizowanymi firmami 

opartej na zrozumieniu i dążeniu do 

wspólnych celów, a także marketingu 

opartego na dobrze przygotowanej komunikacji 

z pacjentami. 

– Obecnie rynek OTC w Polsce jest już 

ukształtowany i dojrzały. Wzrost rzędu 

5-7% rocznie jest nadal możliwy, choć 

będzie on uzależniony od sytuacji ekonomicznej 

i politycznej w kraju – mówił 

podczas spotkania Bogdan Lang, podkreślając 

jednocześnie, że w przyszłości 

jeszcze większy wpływ na wzrost sprzedaży 

będą mieli coraz bardziej świadomi 

i dbający o swoje zdrowie pacjenci. 

BIZNES I POLITYKA 

Upowszechnienie odpowiedzialnego 

samoleczenia wiąże się z ogromnymi 

oszczędnościami w budżetach przeznaczonych 

na ochronę zdrowia. W Unii 

Europejskiej jest to aż 25 mld euro. Pieniądze 

te można wykorzystać między 

innymi na badania naukowe oraz zwiększenie 

dostępności drogich, nowoczesnych 

terapii dla najciężej chorych. 

Dlatego właśnie Kongres AESGP spotkał 

się z wielkim zainteresowaniem ze strony 

rządów oraz władz Wspólnoty Europejskiej. 

W konferencji wzięli udział 

członkowie rządów poszczególnych 

krajów oraz przedstawiciele Parlamentu 

Europejskiego, Komisji Europejskiej 

oraz Światowej Organizacji Zdrowia. 

Na konferencję zaproszono m.in. Jerzego 

Buzka, członka PE, polskiego wiceministra 

zdrowia Bolesława Piechę oraz 

Piotra Błaszczyka, dyrektora Departamentu 

Polityki Lekowej Ministerstwa 

Zdrowia. 

Fot. Taxi/Getty Images/FPM 


BIZNES 

akademia farmaceuty 

Izabela Zdolińska 

Negocjator 

i mediator, 

współzałożycielka 

Stowarzyszenia 

Instytut 

Rozwiązywania 

Konfliktów. 

Prawo farmaceutyczne kategorycznie zabrania przyjmowania 

zwrotu leków. Niestety, wielu pacjentów dokonuje zbyt 

pochopnie zakupu w aptece i potem stawia nas w wyjątkowo 

niezręcznej sytuacji, domagając się oddania pieniędzy. 

Jak wybrnąć z kłopotu, nie łamiąc przepisów i nie zrażając 

kupującego? To trudne, ale możliwe. 

Pacjent 

składa reklamację 

1 OPIS PRZYPADKU 

Do apteki wraca pacjent, który 

przed chwilą dokonał zakupu. Jest poirytowany. 

Twierdzi, że farmaceuta wydał 

mu niewłaściwy lek, i kategorycznie 

domaga się zwrotu pieniędzy. 

2 RELACJA OBSERWATORA 

Pacjent wygląda na pewnego swojej 

racji. W drżącej ręce trzyma pogniecioną 

ulotkę. Okazuje się, że po przeczytaniu 

informacji medycznej doszedł do 

wniosku, iż zażycie lekarstwa może mu 

zaszkodzić. Chce odzyskać pieniądze. 

Na twarzy farmaceuty widać bezradność. 

Zdaje sobie sprawę, że zgodnie z prawem 

farmaceutycznym nie może uwzględnić 

prośby pacjenta, ale odmowa zepsuje 

reputację apteki. 

PUNKT WIDZENIA 

3 

FARMACEUTY 

Zgodnie z ustawą Prawo farmaceutyczne, 

wyrobów medycznych i produktów 

leczniczych nie wolno zwracać do apteki 

(art. 96, ust. 5), niemniej jednak, 

podobnie jak każdy inny towar, można 

je reklamować. Zarówno leki, jak i inne 

produkty medyczne (np. opatrunki), 

podlegają reklamacji, jeśli mają wadę 

jakości (np. po otwarciu opakowania 

okaże się, że tabletki są pokruszone) 

albo sprzedano niewłaściwą dawkę lub 

postać leku (art. 96, ust. 6). Podstawą 

reklamacji może być tylko niezgodność 

towaru z umową. Aktami prawnymi, które 

regulują podobne sytuacje, są: Ustawa 

o szczególnych warunkach sprzedaży 

konsumenckiej oraz Kodeks cywilny. 

Podobnie jak w przypadku wszystkich 

innych towarów dostępnych na rynku, 

sprzedawca musi reklamację przyjąć 

i rozpatrzyć. Termin jej złożenia nie 

może być jednak dłuższy niż 3 dni od 

momentu dokonania zakupu. 

Jeśli towar jest zgodny z umową, a do 

złożenia reklamacji pacjenta skłania mniej 

lub bardziej uzasadnione przekonanie 

o szkodliwości leku, farmaceuta nie ma 

podstaw do pozytywnego rozpatrzenia 

odwołania. 

OPINIA EKSPERTA 

4 

– SPECJALISTY 

DS. ROZWIĄZYWANIA 

KONFLIKTÓW 

Farmaceuta, który znalazł się w podobnej 

do opisanej, trudnej sytuacji, powinien 

zdawać sobie sprawę, że istnieją trzy rodzaje 

satysfakcji: merytoryczna, psychologiczna 

oraz proceduralna. 

Satysfakcja merytoryczna to literalne 

spełnienie prośby (w tym przypadku 

przyjęcie leku i zwrócenie pieniędzy). 

Satysfakcja psychologiczna polega na zaspokojeniu 

potrzeb, które nie są wyrażone 

wprost, ale drzemią w każdym człowieku:potrzeby 

spokoju, bezpieczeństwa, 

potraktowania jako osoby wyjątkowej, 

ważnej, potrzebnej. Satysfakcja proceduralna 

obejmuje indywidualne przekonania 

dotyczące przebiegu określonych 

Fot. East News, M. Szacho/Photopass 


BIZNES 

akademia farmaceuty 

procesów (np. jak powinna wyglądać 

reklamacja, jak powinien się zachować 

profesjonalny farmaceuta itp.). 

Błędem często popełnianym w podobnych 

sytuacjach jest przekonanie, że jedynym 

rodzajem satysfakcji, jakiej pacjent 

oczekuje, jest satysfakcja merytoryczna, 

i wynikające z tego przeświadczenie, 

iż skoro nie możemy zwrócić pieniędzy, 

to nie jesteśmy w stanie zrobić nic. Owo 

uczucie bezradności może zamienić się 

we frustrację, a ta – w lepiej lub gorzej 

skrywaną agresję. Sytuacja może wymknąć 

się spod kontroli i zamienić w okopywanie 

na swoich pozycjach: pacjent się uprze, 

że bez pieniędzy z apteki nie wyjdzie, 

farmaceuta – że to nie zależy od niego 

i nic w tej sprawie nie może poradzić. 

W ostateczności pacjent odejdzie, złorzecząc 

na farmaceutę, aptekę i cały przemysł 

farmaceutyczny. Farmaceuta, którego 

dobrą wolę ogranicza prawo, powinien 

więc starać się zaspokoić inne niż merytoryczna 

rodzaje satysfakcji – proceduralną 

i psychologiczną. Aby móc to zrobić, 

musi wczuć się w sytuację pacjenta. 

Wielu chorych, niezależnie od poziomu 

wykształcenia i posiadanej wiedzy medycznej, 

próbuje dowiedzieć się możliwie 

jak najwięcej o swojej chorobie i sposobach 

jej leczenia. Sięga przy tym po 

wszystkie dostępne źródła wiedzy, w tym 

ulotki informacyjne dołączone do opakowań 

leków. Z drugiej strony, pacjent 

często stosuje zasadę ograniczonego zaufania 

do lekarzy oraz farmaceutów 

(co objawia się m.in. weryfikowaniem 

rozpoznania u kolejnych specjalistów, 

zwłaszcza w przypadku poważniejszych 

chorób). Jest poniekąd rozdarty pomiędzy 

zaufaniem a podejrzliwością, dlatego 

niekiedy po wyjściu z apteki, mimo 

zasięgnięcia porady farmaceuty, sięga 

również po ulotkę. Jeśli przeczyta w niej 

coś, co jego zdaniem dowodzi pomyłki 

lub braku kompetencji farmaceuty, odczuwa 

nie tyle złość na „niedouczonego” 

farmaceutę (choć może sprawiać takie 

wrażenie), ile raczej poczucie zdrady 

(„Ja mu zaufałem, a on naraził moje życie!”) 

i strach („A co by się stało, gdybym 

to połknął?”). 

Człowiek, którym targają silne emocje, 

zwłaszcza strach, nie myśli racjonalnie. 

Nie warto więc skupiać się na tłumaczeniu, 

dlaczego nie możemy mu zwrócić 

pieniędzy. Najprawdopodobniej i tak 

nie przyjmie do wiadomości takiego 

wyjaśnienia. 

Gdy nie możemy spełnić 

życzenia pacjenta, 

ważne, by nie pozostawić 

go w przekonaniu, 

że ignorujemy jego uwagi 

i problemy. Powinien 

wiedzieć, że chcemy mu 

pomóc, nawet jeśli prawo 

nie pozwala nam 

uwzględnić reklamacji. 

Zanim skupimy się na meritum i powiemy: 

„Nie mogę wziąć tych preparatów, 

ponieważ prawo farmaceutyczne zakazuje 

mi przyjęcia z powrotem leków, które 

nie są uszkodzone”, warto pozwolić się 

wyżalić pacjentowi (który prawdopodobnie 

całą drogę układał w głowie to, 

co nam powie), powstrzymując się od 

wygłaszania jakichkolwiek komentarzy 

i zaprzeczeń. Nieocenione są przy tym 

pytania otwarte („Dlaczego pan tak uważa?”, 

„Czego pan się boi?”), wygłaszane 

przyjaznym tonem. Pacjent powinien 

poczuć, że ma w farmaceucie sojusznika 

i że to „my” (pacjent i farmaceuta) bardzo 

chcielibyśmy coś osiągnąć, czego 

zabraniają nam „oni” (prawo). Pozwoli 

to uniknąć postrzegania farmaceuty 

jako przeciwnika, elementu „systemu” 

i przypisywania mu winy za zaistniałą 

sytuację. W ten sposób dajemy pacjentowi 

podwójną satysfakcję: psychologiczną 

(pozwalamy mu odczuć, że jest w centrum 

uwagi i liczymy się z jego obawami) 

oraz proceduralną (czyż nie tak przez 

całą drogę do apteki wyobrażał sobie 

składanie reklamacji?). 

Cierpliwe wysłuchanie pacjenta uruchamia 

również regułę wzajemności. 

Gdy skończy, będzie czuł się bardziej 

zobowiązany do cierpliwego wysłuchania 

naszego zdania. Zanim to jednak nastąpi, 

warto sparafrazować punkt widzenia 

pacjenta („Pan pozwoli, że upewnię się, 

czy dobrze pana zrozumiałem: uważa 

pan, że... i obawia się, czy...”). Dzięki 

temu damy mu do zrozumienia, że uważnie 

go wysłuchaliśmy i zrozumieliśmy 

jego stanowisko. Akceptacja przekonań 

pacjenta to kolejny produkt zastępczy, 

który możemy mu zaoferować zamiast 

satysfakcji merytorycznej. Skuteczną 

techniką jest również dowartościowanie 

(„Widzę, że bardzo uważnie przeczytał 

pan ulotkę! Musi pan się bardzo interesować 

medycyną. Rzadko trafia nam się 

tak dociekliwy pacjent.”). Dopiero gdy 

z pacjenta „zejdzie powietrze”, będzie 

czas na poruszenie twardych argumentów 

– sprawdzenie, czy rzeczywiście nie zaszła 

pomyłka; uspokojenie, że lek absolutnie 

nie jest szkodliwy i zaszło nieporozumienie 

podczas interpretacji treści ulotki; czy 

też w końcu przyznanie się do bezradności 

w obliczu obowiązującego prawa. 

Nie łudźmy się, że pacjent, który otrzyma 

odmowę, dzięki zastosowaniu powyższych 

procedur odejdzie usatysfakcjonowany. 

Zwłaszcza jeśli lek był drogi, a on 

nie jest zbyt zamożny. Opisane techniki 

zmniejszą jednak odczuwany przez niego 

dyskomfort, pomogą zapobiec awanturze 

i być może skłonią do wzięcia części 

odpowiedzialności na siebie („Mogłem 

mu wcześniej powiedzieć, że mam astmę!”). 

Z pewnością też lepiej wpłyną 

na wizerunek apteki i farmaceuty niż 

bezpośrednia odmowa. 


9

BIZNES 

prawo i farmacja 

Jak szukać 

INFORMACJI? 

FORUM WYMIANY 

POGLĄDÓW 

EFPIA (European Federation of 

Pharmaceutical Industries and Associations), 

Europejska Federacja 

Stowarzyszeń Przemysłu Farmaceutycznego, 

jest organizacją zrzeszającą 

i reprezentującą 32 narodowe 

stowarzyszenia z branży farmaceutycznej. 

Ponadto w jej skład wchodzą 

44 najważniejsze firmy farmaceutyczne 

świata. Tym samym EFPIA 

jest organizacją branżową tworzącą 

forum wymiany poglądów dla koncernów 

i stowarzyszeń z sektora 

farmaceutycznego. 

Szeroko pojętymi celami Federacji 

są: rozwój innowacyjnego i konkurencyjnego 

rynku farmaceutyków 

w Europie, a także promowanie 

dostępu pacjentów do nowoczesnych 

leków i informacji. 

W ramach swojej działalności EFPIA 

opracowuje i wydaje szereg raportów 

i publikacji dotyczących rynku, nowatorskich 

badań oraz innowacji 

w przemyśle farmaceutycznym. Co 

ważne, jest organizacją promującą 

tzw. branżowe kodeksy postępowania 

(samoregulacja). 

W Europie rośnie skala handlu podróbkami 

leków. Rozwiązanie tego 

problemu, między innymi przez 

zwiększenie kontroli nad kanałami 

dystrybucji leków, jest obecnie jednym 

z najpoważniejszych zadań 

EFPIA. 

Więcej informacji można znalźć na 

stronie internetowej organizacji: 

www.efpia.org. 

Warunki 

sprzedaży 

Aleksandra 

Kunkiel-Kryńska 

Jest prawnikiem 

w zespole 

farmaceutycznym 

kancelarii Wierzbowski 

Eversheds, 

doktorantem 

w Instytucie Nauk 

Prawnych PAN. 

dla e-aptek 

W ostatnim numerze wspominaliśmy o projekcie rozporządzenia ministra 

zdrowia w sprawie wysyłkowej sprzedaży produktów leczniczych 

wydawanych bez recepty. Ma ono udzielić odpowiedzi na pytania związane 

z funkcjonowaniem e-aptek, tj. z warunkami prowadzenia wysyłkowej 

sprzedaży leków i ze sposobami ich dostarczania do odbiorców. Poniżej 

przedstawiamy kluczowe postanowienia projektowanego aktu. 

Po pierwsze, transport leków zamówionych 

w e-aptece ma odbywać się 

w wydzielonym miejscu środka 

transportu, zapewniającym zabezpieczenie 

przed zanieczyszczeniami i uszkodzeniami, 

kontrolę temperatury, warunki 

uniemożliwiające pomieszanie 

i skażenie produktów. Opakowanie każdego 

produktu musi zostać opatrzone 

etykietą zawierającą: pieczątkę placówki, 

numer zamówienia, dane identyfikujące 

odbiorcę, określenie warunków transportu 

i numer telefonu do apteki. 

Po drugie, projekt rozporządzenia zapewnia 

pacjentom stały kontakt z apteką 

internetową w celu skonsultowania zasad 

stosowania leku. Dlatego też podmiot 

prowadzący taką placówkę zobowiązany 

jest do umożliwienia całodobowego 

kontaktu telefonicznego i tym samym 

zadbania o jakość i bezpieczeństwo stosowania 

sprzedawanych produktów. 

Po trzecie, podmiot prowadzący aptekę 

internetową zostanie zobowiązany do 

wyznaczenia farmaceuty odpowiedzialnego 

za prawidłową realizację sprzedaży 

wysyłkowej produktów leczniczych. Osoba 

taka będzie musiała spełnić następujące 

wymogi: powinna mieć prawo wykonywania 

zawodu aptekarza lub 

technika farmaceutycznego i 2-letnią 

praktykę w pełnym wymiarze czasu pracy. 

Do zadań tej osoby przede wszystkim 

będzie należało sprawdzenie, czy sposób 

przygotowania wysyłki i warunki transportu 

zapewniają identyfikację produktu 

leczniczego oraz placówki wysyłającej, 

odbiorcy i miejsca, gdzie ma być dostarczony 

lek. 

Po czwarte, ze względu na szczególny 

charakter produktów leczniczych, ich 

zwrot może nastąpić wyłącznie w sytuacji, 

gdy zostały niewłaściwie wydane lub mają 

wady jakościowe. 

Zapytaj 

PRAWNIKA 

NOWY WZÓR RECEPT 

Jakie istotne zmiany zostają obecnie 

wprowadzone do recept lekarskich? Czy 

zmianie ulega wzór dotychczas stosowanej 

recepty? 

Farmaceuta z Poznania 

17 maja 2007 r. minister zdrowia podpisał 

rozporządzenie w sprawie recept lekarskich 

(traci moc rozporządzenie z dnia 

28 września 2004 r.). 

Do najbardziej istotnych zmian wprowadzonych 

nowym aktem należy obowiązek 

umieszczania na recepcie z lekiem refundowanym 

numeru PESEL pacjenta. Zgodnie 

z uzasadnieniem, celem tego zapisu 

jest jednoznaczne identyfikowanie pacjenta 

oraz monitorowanie liczby przepisywanych 

mu leków. Ponadto wprowadzono możliwość 

wypisywania podczas jednej wizyty trzech 

recept na trzy kolejne miesięczne kuracje 

(tzw. recepta odnawialna). 

Nowy wzór recepty zastał zamieszczony 

w załączniku nr 6. Zmieniły się także zalecane 

wymiary recept. 

Rozporządzenie weszło w życie 1 lipca 

2007 r. 

Fot. Archiwum prywatne 


BIZNES 

nasz sposób na sukces 

Apteki 

pachnące 

sentymentem 

W opowieść o tej rodzinie wplótł się motyw ze „Sklepów cynamonowych”. 

Dla Państwa Siedleckich nowoczesność bez tradycji jest jak apteka 

bez środków przeciwbólowych. 

Tekst: Sylwia Michałowska 

Być może historia rodziny przedstawiałaby 

się zupełnie inaczej, 

gdyby nie obrazy z dzieciństwa, 

które odcisnęły się w pamięci Bolesława 

Siedleckiego. Jako dziecko często bywał 

w aptece państwa Gutkowskich przy 

Zielonym Rynku we Włocławku. Przez 

okienko widywał ludzi w białych fartuchach. 

Obserwował, jak wlewają do butelek 

różne mikstury oraz syropy, mieszają 

w moździerzach lub parownicach 

maści i papki. Jak twierdzi dzisiaj, zawód 

farmaceuty kojarzył mu się z dostojeństwem 

oraz tajemną wiedzą dostępną 

tylko dla wybranych. Zapach zapamiętany 

z tamtych czasów towarzyszy mu 

do dziś. Udało mu się dołączyć do grona 

ludzi, których podziwiał. A w ślad 

za nim poszedł syn, Grzegorz. 

Z SENTYMENTU 

I DLA CHLEBA 

Kończąc szkołę średnią, Bolesław myślał 

o studiowaniu historii, jednak rodzice 

przekonywali, że lepiej zdobyć zawód, 

dzięki któremu będzie można utrzymać 

siebie i rodzinę, a dopiero potem szukać 

hobby i pogłębiać pasje. Zdecydował 

się na studiowanie farmacji, kierując 

się tylko mglistym przeświadczeniem 

z przeszłości, że w tym zawodzie kryje 

się coś niezwykłego. Dziś żartuje, że 

trudno by znaleźć na pierwszym roku 

farmacji kogoś, kto ma bardziej mgliste 

i tak odległe od rzeczywistości pojęcie 

o pracy w aptece. 

Dyplom magistra uzyskał w 1966 r. na 

wydziale farmaceutycznym Akademii 

Medycznej w Gdańsku. Wspomina to 

miejsce ciepło, bo tam poznał studentkę 

wydziału lekarskiego, Barbarę, która 

w 1969 r. została jego żoną. W latach 

1967-1992 był oficerem zawodowym 

Wojska Polskiego. W wojskowej służbie 

zdrowia zajmował różne stanowiska, 

początkowo pracował w składnicy sanitarnej, 

a potem w szpitalu. 

Bolesław wierzy, że nie kieruje nami 

przeznaczenie, zarówno sukcesy jak 

Bolesław Siedlecki wyznaje 

zasadę, że etos pracy 

framaceuty jest ważniejszy 

niż obrót dzienny czy 

maksymalizacja zysków. 

Fot. Piotr Ulanowski


i porażki zawdzięczamy wyłącznie sobie. 

Gdyby jednak miał za coś dziękować, 

to za możliwość obcowania z niezwykłymi 

ludźmi, od których mógł się 

wiele nauczyć. Pracę doktorską z zakresu 

historii farmacji pisał na Akademii 

Medycznej pod kierunkiem wybitnego 

historyka farmacji, prof. dr. hab. Witolda 

Włodzimierza Głowackiego. Do dziś 

nie spotkał drugiego takiego człowieka, 

którego poziom moralny można cenić 

równie wysoko jak wiedzę. Obcowanie 

z autorytetami oraz czytanie o meandrach 

zawodu sprawiły, że etos pracy 

aptekarskiej stał się dla niego kategorią 

bardziej realną i wymierną niż obrót 

dzienny, bilans czy maksymalizacja 

zysków. 

Decydując się na prowadzenie apteki, 

wybrał „Śródmiejską” w Grudziądzu, 

której tradycje sięgają 1894 r. Od 1990 r. 

wraz z mgr farmacji Bożeną Glamowską 

jest jej współwłaścicielem. 

Państwo Siedleccy 

W aptekach 

państwa Siedleckich 

każdy otrzyma 

fachową poradę. 

I ICH SPOSOBY 

NA MARKETINGOWY 

SUKCES 

• Działać wspólnie 

w wymiarze ekonomicznym, 

np. negocjować niższe 

stawki na zakup leków. 

• Kierować się przekonaniem, 

że aby zostać dobrym 

aptekarzem, nie wystarczy 

być dobrym sprzedawcą, 

a siłą aptek rodzinnych jest 

przywiązanie do tradycji 

i wiara w etos pracy 

farmaceuty. 

• Pamiętając, że aptekarz jest 

przede wszystkim doradcą 

pacjenta, dokładać starań, 

by stworzyć w aptece 

atmosferę zaufania. 

BLISKO LUDZI 

Bolesław i Barbara Siedleccy mają dwóch 

synów. Starszy – Andrzej – nie jest związany 

z zawodem aptekarskim, młodszy 

– Grzegorz – został farmaceutą. Podbnie 

jak ojciec, studiował na Akademii Medycznej 

w Gdańsku, gdzie poznał swoją 

przyszłą żonę, Katarzynę. 

Od 1999 r. Grzegorz prowadzi w Grudziądzu 

własną aptekę – „Grodzką”. 

Początkowo zajmował się nią wspólnie 

z żoną, ale od 2003 r. Kasia (synowa 

Bolesława) prowadzi swój punkt apteczny 

w Świeciu nad Osą. Małżeństwo 

Grzegorza powiększyło rodzinne grono 

farmaceutyczne, gdyż mama Kasi, Ludmiła 

Baranowska, również jest farmaceutką 

i właścicielką apteki. Farmaceutą 

jest także brat Kasi – Krzysztof 

Baranowski, a zawodową pasję dzieli ze 

swoją żoną. 

micznym to tylko niewielka część współpracy. 

Najważniejsza pozostaje wymiana 

doświadczeń. Członkowie rodziny 

wspierają się w przekonaniu, że aby 

pozostać dobrym aptekarzem, nie wystarczy 

być dobrym sprzedawcą medykamentów. 

Aptekarz to przede wszystkim 

doradca pacjenta, a dopiero potem 

ekonomista. 

– Przez stulecia apteki były usytuowane 

w pobliżu siedzib ludzkich – mówi 

Bolesław. – Założenie kolejnej w jakimś 

rejonie związane było z faktycznymi 

potrzebami mieszkańców. Władze administracyjne 

nakładały szereg zobowiązań 

na aptekarza, który pod przysięgą 

gwarantował rzetelność swych usług, 

a zanim otrzymał zgodę na założenie 

apteki, musiał dodatkowo wykazać się 

przestrzeganiem bardzo surowych norm 

moralnych. Wzajemne zobowiązania 

władz administracyjnych oraz aptekarza 

były zawarte w Przywileju na prowadzenie 

apteki, a potem w Koncesji realnej 

i Koncesji osobistej, jak również w przysiędze 

aptekarskiej, składanej przed 

władzami danej miejscowości lub województwa. 

Dziś te uświęcone tradycją i potrzebami 

społeczeństwa wymogi spychane są do 

lamusa. Słowo „pacjent” próbuje się 

zastąpić słowem „klient”. Siedziby aptek 

najlepiej jest lokować w centrach 

handlowych. 

Zdaniem Bolesława siła aptek prowadzonych 

przez rodzinę tkwi w przywiązaniu 

do tradycji i wierze w etos pracy 

farmaceuty. Każde z nich dokłada starań, 

Fot. Piotr Ulanowski 

Cała rodzina łączy siły, by prowadzone 

przez nich apteki były przyjazne dla 

pacjentów. W 2001 r. zawiązali rodzinną 

grupę zakupową, dzięki której mogą 

negocjować niższe stawki na zakup leków. 

Wspólne działania w wymiarze ekono- 

Pacjenci zawsze mogą 

liczyć na profesjonalizm 

i życzliwy uśmiech. 


BIZNES 


Bolesław boleje nad tym, że zapowiadane 

przez kolejne rządy reformy okazują 

się fikcją, w efekcie powodując zwiększenie 

siły wielkich sieci aptecznych. 

Zdaniem Siedleckich przejmowanie coraz większej 

liczby aptek przez sieci handlowe powoduje 

zanikanie humanizmu związanego 

z wykonywaniem zawodu farmaceuty. 

– Oto przykład: poprzedzona szumem 

medialnym walka z reklamą leków 

w praktyce została wymierzona przeciwko 

aptekom indywidualnym – mówi 

Bolesław. – Sieci apteczne już znalazły 

metodę na obejście zakazów reklamy. 

Jak zwykle, tworząc nowe przepisy, pozostawiono 

furtkę. Rządzący nie widzą, 

że fałszywa troska o dobro pacjenta, 

związana choćby ze sprzedażą leków za 

grosz, jest wymierzona przeciwko pacjentom 

i całemu systemowi ochrony 

zdrowia. Wiele osób gromadzi zapasy 

leków i leki te w znacznej części ulegną 

przeterminowaniu. Pacjent za te preparaty 

zapłacił grosze, ale NFZ w ramach 

refundacji zapłacił za nie ogromne sumy. 

W efekcie brakuje funduszy na leczenie, 

zabiegi operacyjne, diagnostykę i na leki 

ratujące życie nieobjęte dogodną refundacją. 

by być blisko pacjenta i stworzyć dla 

niego atmosferę zaufania. W aptece 

„Grodzkiej” należącej do Grzegorza 

Siedleckiego jest kącik ze stolikiem 

i zabawkami dla maluchów, pozwalający 

mamom w spokoju i skupieniu 

porozmawiać z farmaceutą. Bolesław 

chciałby urządzić podobne miejsce dla 

maluchów w „Śródmiejskiej”, jednak 

nie jest to możliwe z powodu niewielkiej 

przestrzeni. Ale jeśli nawet brakuje 

miejsca na wprowadzanie nowych udogodnień, 

nigdy nie brakuje czasu dla 

pacjentów. 

APTEKA TO NIE SKLEP 

Rozmowy na tematy zawodowe odbywają 

się przy każdym spotkaniu rodzinnym. 

Wymiana poglądów, wzajemne 

rady, spostrzeżenia i bolączki to podstawa 

dyskusji przy imieninowych 

stołach, podczas wspólnych wypadów 

za miasto, a nawet świąt. 

Żadne z nich nie traktuje swojego 

zawodu tylko jako obowiązku do 

wykonania. Praca w aptece to integralna 

część życia. 

W rodzinnych dyskusjach coraz częściej 

przewija się pesymizm co do przyszłości 

zawodu, systematycznie spychanego 

od opieki farmaceutycznej w kierunku 

handlu artykułami medycznymi. 

Zdaniem Siedleckich przejmowanie 

coraz większej liczby aptek przez sieci 

handlowe powoduje zanikanie humanizmu 

związanego z pracą farmaceuty. 

Obecnie, chcąc zapewnić sobie możliwość 

przetrwania, trzeba walczyć o zwiększenie 

sprzedaży i pozyskanie nowych 

klientów. Dobro pacjenta schodzi na 

boczny tor, bo ważniejsza jest efektywność 

sprzedaży. W opinii Siedleckich 

etos aptekarski zanika, a dla ustawodawców 

najlepszym farmaceutą jest dobrze 

wykwalifikowany sprzedawca. 

Żaden z członków rodziny Siedleckich 

nie zgadza się z opinią, że w dzisiejszym 

świecie nie da się prowadzić działalności 

gospodarczej związanej z farmacją, 

jednocześnie przestrzegając norm etycznych 

i dążąc do obrony tradycyjnych 

wartości. Być może świat biznesu otwarty 

jest tylko dla gotowych na wszystko 

„rekinów” zakochanych w liczbach 

i statystykach. Apteka nie należy jednak 

do świata biznesu. Jeśli jakikolwiek aptekarz 

uważa inaczej, powinien się zastanowić, 

czy na pewno wybrał dobry 

zawód. 


13

BIZNES 

marketing 

Własna apteka 

Tomasz Barałkiewicz 

National Trade 

Marketing 

Manager w firmie 

US Pharmacia. 

Jest autorem 

licznych publikacji 

oraz specjalistą 

z zakresu marketingu 

i zarządzania apteką. 

pod obcym 

znakiem 

Od kilku miesięcy rośnie 

liczba placówek 

oznaczonych w podobny 

sposób. Istnieje kilka 

ciekawych programów 

skierowanych do 

niezależnych aptek, 

których elementami 

charakterystycznymi są 

wspólne logo, zakupy, 

promocja, programy 

lojalnościowe i inne 

działania. 

Na polskim rynku mamy wiele 

przykładów skutecznych programów 

zrzeszających niezależne 

podmioty, choćby sklepy spożywcze 

łączone w sieci – od luźnych układów 

zakupowo-promocyjnych poprzez bardzo 

silne związki. Generalnie wszędzie 

obserwuje się próby dążenia do sytuacji, 

która pozwala zostać dostrzeżonym przez 

konsumentów, a dodatkowo stawia takie 

zrzeszenie w zupełnie innej pozycji negocjacyjnej 

w stosunku do producentów 

i hurtowników. 

Mniej lub bardziej formalne grupy częściej 

osiągają sukces i przynoszą wzrost 

zyskowności pojedynczym placówkom. 

Ciekawe jest doświadczenie osób uczestniczących 

w takich projektach, które 

upatrują ewentualny brak sukcesu wyłącznie 

w zbyt słabym zaangażowaniu 

poszczególnych uczestników – właścicieli 

aptek. 

LISTA KORZYŚCI 

Spośród licznych profitów wynikających 

z uczestnictwa w grupie, warto wspomnieć 

o trzech najważniejszych: marketing, 

zakupy oraz oszczędność czasu. 

Pierwszy z nich oznacza to, co zarówno 

Państwo, jak i pacjenci mogą zobaczyć: 

wspólne promocje, kolorowe magazyny, 

ulotki, akcje promocyjne. Można tu 

wymienić również programy lojalnościowe 

czy reklamy prasowe i radiowe. 

Korzyść jest tu bezdyskusyjna – koordynator 

projektu dysponuje dużo większymi 

kompetencjami i środkami niż 

pojedyncza apteka, której trudno jest 

konkurować z firmą profesjonalnie zajmującą 

się działaniami marketingowy- 

Fot. East News 


BIZNES 

marketing 

mi. Wystarczy spojrzeć na materiały 

reklamowe tworzone przez istniejące 

na rynku zrzeszenia aptek i na te przygotowywane 

przez samodzielne placówki 

– te pierwsze z pewnością się wybijają. 

Wspólny marketing to również 

większa możliwość dotarcia do potencjalnych 

i aktualnych pacjentów. Reklama 

w ogólnopolskiej prasie lub telewizji 

jest zwykle poza zasięgiem 

pojedynczej apteki. W przypadku grupy 

wszyscy pracujemy pod jednym logo 

i dzięki temu opłaca się zrobić jedną 

skuteczną kampanię w dużej stacji radiowej 

– koszt jednostkowy jest wówczas 

wielokrotnie niższy. 

Druga korzyść to tańsze zakupy i dostęp 

do atrakcyjnych ofert. W tym przypadku 

koordynator grupy zdejmuje z właścicieli 

poszczególnych aptek konieczność 

trudnych rozmów z dostawcami 

i sam je prowadzi. Wynik jest najczęściej 

taki, że dana placówka ma szybszy dostęp 

do ofert i nowości, a koszty zakupu 

często bywają niższe. Inny rodzaj pomocy 

to udział w negocjacjach z dostawcami 

produktów i usług niezbędnych 

dla funkcjonowania apteki. Zakup komputerów, 

wyposażenia itp. może okazać 

się łatwiejszy i też kosztować mniej. 

Ostatnia wymieniana korzyść to czas. 

Każdy z nas ma go za mało i staramy 

się coraz bardziej szanować wolne chwile. 

Pomyślmy, o ile krótsza mogłaby być 

rozmowa z reprezentantem firmy farmaceutycznej, 

gdyby część spraw była 

„załatwiona” na początku miesiąca przez 

koordynatora grupy aptek. 

Podsumowując – można stwierdzić, że 

potencjalne profity są kuszące: umożliwiają 

uzyskanie pewnej stabilności oraz 

pewności, że ktoś profesjonalnie przygotowany 

czuwa, abyśmy mieli niższe 

koszty, a więcej pacjentów i zysków. 

LISTA ZAGROŻEŃ 

Jak zwykle, oprócz plusów są i minusy. 

Zagrożenia podzieliłbym na dwie grupy: 

na te zależne od organizatora grupy 

aptek i na płynące ze strony apteki. 

Organizatorem grupy placówek może 

być hurtownia, niezależny podmiot, 

inna sieć lub jedna ze zrzeszonych placówek. 

Cóż nam grozi z ich strony przy 

wstąpieniu pod wspólny szyld? Po pierwsze, 

możliwość braku wyłączności na 

danym terenie. Warto na to zwrócić 

uwagę, aby nie zdarzyła się sytuacja, 

w której na jednej ulicy lub osiedlu dwie, 

trzy apteki są w tej samej grupie. Powoduje 

to brak przewagi dla każdej z nich 

i nie niesie ze sobą wartości dodanej. 

Drugie zagrożenie wynika z promowania 

przez naszą placówkę obcego znaku. 

Jeżeli jakość naszej apteki i zadowolenie 

pacjenta są wysokie, to tworzymy w ten 

sposób pewną wartość. Niestety, może 

się zdarzyć, że inna, nie konkurująca 

z nami apteka (na innym osiedlu), nie 

jest lubiana przez mieszkańców, a funkcjonuje 

pod tym samym szyldem, co my. 

Wówczas ten negatywny odbiór może 

przejść na nas. Dlatego tak ważne jest, 

kto tworzy grupę aptek i jakie standardy 

w niej obowiązują. Niestety, pojedynczy 

członek nie ma większego wpływu na to, 

kto jeszcze przystąpi do zrzeszenia. 

Mniejsze ryzyko 

Zagrożeń związanych z funkcjonowaniem 

w grupie można uniknąć pod 

dwoma warunkami: 

1. Dokładnie zapoznajmy się z zasadami 

działania grupy, do której 

wstępujemy. 

2. Jeżeli do niej przystąpimy, wykonujmy 

wszystkie nałożone na nas 

zadania. 

Innym zagrożeniem jest wiedza o aptece, 

którą posiada koordynator grupy. 

Jeżeli chcemy aktywnie uczestniczyć 

w takim związku, musimy ujawniać 

wiele poufnych informacji o naszej 

placówce. Pojawia się kwestia tajności 

danych i możliwości ich wykorzystania 

przeciwko naszej placówce. Nie należy 

oczywiście demonizować tego zagrożenia. 

Rynek jest na tyle mały, że w danym 

regionie każdy wie o konkurencji bardzo 

dużo i informacje o poziomie obrotów 

nie są trudne do oszacowania. Warto 

jednak zwrócić na to uwagę. 

Kolejna grupa zagrożeń wynika z aktywności 

apteki zrzeszonej pod wspólnym 

znakiem. Chodzi o wywiązywanie się 

ze zobowiązań i trzymanie się ustalonych 

zasad. Większość grup aptek, pomimo 

że współpracuje na podstawie umowy, 

widzi skuteczność w partnerskiej współpracy. 

Jeżeli na przykład uzyskujemy 

rabat na dany produkt o 10% wyższy od 

rynkowego, ale pod warunkiem że połowę 

(5%) oddamy pacjentowi poprzez 

obniżenie ceny, to tak powinno się stać. 

Przecież i tak zarabiamy o 5% więcej. 

Niestety, niejednokrotnie zdarza się, że 

uczestnik grupy zachowuje dla siebie 

„drugie” 5%. Efekt jest łatwy do przewidzenia 

– inni się dowiadują, „dawca” 

rabatu również i taka oferta więcej się 

nie pojawia. Nikt nie zarabia. 

Inny przykład – obowiązkiem uczestnika 

jest wywieszenie plakatu promującego 

nową ofertę. Organizator, sprzedając 

miejsce na reklamy, obiecuje, że 

plakat będzie wisiał w każdej placówce. 

Plakat zostaje dostarczony do apteki, 

a właściciel „zapomina” go powiesić. 

Producent zapłacił za reklamę, której 

nie ma, ocenia więc tę inwestycję jako 

chybioną. Organizator traci wiarygodność 

oraz szansę na kolejne zlecenia i kolejne 

zyski dla zrzeszonych placówek. 

CZY WARTO? 

Odpowiedź na to pytanie jest oczywista. 

Z pewnością przyszłość zapewni nam 

bycie częścią silnej i doskonale zarządzanej 

grupy. Jak ją jednak znaleźć? 

Trudno odpowiedzieć bez dokładnej 

analizy istniejących na rynku ofert. 

Należy spotykać się ze wszystkimi, którzy 

proponują taką współpracę, analizować, 

sprawdzić w innych miastach, 

funkcjonowanie aptek z tej grupy, dowiedzieć 

się, czy właściciele są zadowoleni 

etc. Jeżeli wybierzemy grupę, która 

w naszym rejonie pozwoli nam osiągnąć 

najwyższe korzyści, pamiętajmy : to jest 

partnerstwo. Bycie częścią grupy nie 

ogranicza się do uzyskiwania korzyści, 

oznacza również wykonywanie jej zaleceń 

i przestrzeganie ustalonych zasad. 

Jeżeli nie jesteśmy na to gotowi, wstrzymajmy 

się z decyzją. 

Idealna jest sytuacja, gdy uznajemy 

działania w ramach grupy za własne 

i w pełni się z nimi utożsamiamy. Wtedy 

sukces zależy już tylko od jakości 

pracy organizatora grupy i jeśli dobrze 

przemyśleliśmy wybór, nie mamy się 

o co martwić. 


15

BIZNES 

marketing 

Wskaźniki 

prof. dr hab. 

Henryk Mruk 

Pracuje w Katedrze 

Strategii Marketingowej 

Akademii Ekonomicznej 

w Poznaniu. 

Jest wybitnym 

specjalistą w dziedzinie 

marketingu 

farmaceutycznego. 

natężenia 

O sukcesie w zarządzaniu apteką decyduje trafność 

naszych decyzji. Nieocenioną pomocą w ich 

podejmowaniu – od wyboru lokalizacji po rodzaj 

zamawianego towaru – mogą być wskaźniki 

natężenia. Co to takiego? 

Wskaźniki struktury, będące 

tematem poprzedniego artykułu, 

informowały nas 

o relacjach wewnątrz danej zbiorowości. 

Wskaźniki natężenia, o których powiemy 

dzisiaj, przedstawiają natomiast 

relacje poszczególnych wielkości jednej 

zbiorowości do wielkości drugiej zbiorowości. 

Są one wyrażane wielkościami 

mianowanymi. 

CZYM JEST WSKAŹNIK 

1 

NATĘŻENIA? 

Wskaźniki natężenia mówią o tym, ile 

elementów jakiegoś zbioru przypada na 

wybraną liczbę elementów innego zbioru. 

W odniesieniu do aptek może być 

to na przykład liczba mieszkańców 

przypadająca na jedną aptekę. W tym 

przypadku porównywanymi zbiorowościami 

są liczba ludności oraz liczba 

aptek. Jeśli w 1989 r. liczba aptek wynosiła 

w Polsce 3300, a liczba ludności 

38 mln, to (dzieląc 38 mln przez 3300) 

dowiemy się, że w tym czasie na jedną 

aptekę przypadało 11 515 osób. Wskaźniki 

natężenia są najczęściej obliczane 

w odniesieniu do zasobów demograficznych 

(na jednego mieszkańca, na 100 

gospodarstw domowych, na tysiąc osób), 

jednostek przestrzennych (na jeden 

hektar, na jeden kilometr kwadratowy), 

infrastrukturalych (na 

100 km dróg, na jedno łóżko 

szpitalne, na jedną stację benzynową) 

oraz innych. 

Cechą charakterystyczną wskaźników 

natężenia jest możliwość 

ich odwracania. Można podać 

liczbę ludności przypadającą 

na jednego lekarza, ale również 

wyliczyć liczbę lekarzy przypadających 

na tysiąc osób. W zależności 

od celu prowadzonych 

analiz, korzysta się z jednego ze 

sposobów obliczania wskaźników 

natężenia. 

2 METODY OBLICZANIA 

W posługiwaniu się tym narzędziem, 

a zwłaszcza w interpretacji wskaźników 

natężenia dobrze jest znać metodę 

ich obliczania. Ma ona wpływ na 

wielkość wskaźnika oraz jego znaczenie. 

Możemy się tutaj posłużyć przykładem 

z codziennego życia, np. liczbą samochodów 

przypadających na 100 gospodarstw 

domowych. Można spotkać dwa 

rodzaje wskaźników: jako odsetek gospodarstw 

domowych posiadających 

samochód oraz liczbę samochodów 

przypadających na 100 gospodarstw 

domowych. Według pierwszej metody 

gospodarstwa posiadające samochód 

(niezależnie, czy jest to jedno auto, czy 

więcej) są odnoszone do ogólnej liczby 

gospodarstw. Tak obliczany wskaźnik 

może osiągnąć maksymalnie wartość 

sto. W praktyce nie jest to możliwe, 

bowiem nie wszyscy mieszkańcy posiadają 

prawo jazdy. 

Posługując się drugą metodą, liczy się 

wszystkie posiadane samochody i odnosi 

do liczby gospodarstw domowych. 

W tym przypadku wartość wskaźnika 

Rys. Żuczek 


BIZNES 

marketing 

może przekraczać sto (jeśli duża część 

rodzin ma dwa lub trzy samochody, to 

wartość wskaźnika może wynosić nawet 

powyżej 150 samochodów na 100 gospodarstw 

domowych). 

3 UWAGA NA BŁĘDY 

Choć wskaźniki natężenia są 

przydatnym narzędziem w rękach każdego 

menedżera, jego mechaniczne 

stosowanie prowadzi czasem do fałszywych 

wniosków. Możemy to zilustrować 

przykładem. Jeżeli chcielibyśmy przeanalizować 

liczbę łóżek szpitalnych na 

10 tysięcy ludzi w różnych krajach Europy, 

w naszych obliczeniach musielibyśmy 

wziąć pod uwagę różne tradycje 

leczenia. W niektórych krajach odbywa 

się ono przede wszystkim w domu, w innych 

natomiast – głównie w szpitalu. 

Jak widać, proste zastosowanie wskaźników 

natężenia doprowadziłoby nas 

do błędnych wniosków. 

Istotę wskaźników natężenia, a jednocześnie 

dyskusyjność otrzymanych 

wyników można również zilustrować 

innym przykładem. Jak obliczyliśmy 

wcześniej, w 1989 r. na jedną aptekę 

przypadało 11 515 osób. Jeśli przyjmiemy, 

że liczba aptek w 2007 r. wynosi 

12 tys., a liczba ludności 37 mln, to na 

jedną aptekę przypadają zaledwie 3083 

osoby. Podany przykład pokazuje, jak 

bardzo wskaźnik natężenia zależy od 

dokładności danych, które posłużyły 

do jego obliczenia – im bardziej wiarygodne 

informacje, tym bardziej precyzyjny 

wynik. 

Wracając zatem do naszego przykładu, 

mówiąc o aptekach, trzeba zdecydować, 

czy bierzemy pod uwagę także apteki 

szpitalne, punkty apteczne, drogerie 

z wydzieloną apteką itp. W tym samym 

czasie powstają nowe apteki, inne znów 

upadają, a to wpływa na trudność w dysponowaniu 

wiarygodnymi danymi. Po 

drugiej stronie mogą się pojawić wątpliwości 

dotyczące liczby ludności. 

Narodowy Spis Powszechny przeprowadza 

się raz na dziesięć lat, a w okresach 

między spisami liczba ludności jest 

szacowana na podstawie danych o urodzeniach, 

zgonach, wyjazdach i przyjazdach. 

Tutaj także można dyskutować, 

jak te zmiany wpłyną na obliczane 

wskaźniki (np. wyjazdy Polaków do 

pracy w innych krajach, przyjazdy turystów 

do Polski). 

4 DANE W PRZEKROJU 

Obliczenie wskaźnika natężenia 

dla całego kraju można wzbogacić podaniem 

informacji w różnych przekrojach: 

w podziale na miasto i wieś, w przekroju 

województw, powiatów itp. 

Dzięki tym informacjom można zebrać 

dane o różnicach, które występują w czasie 

oraz w przestrzeni. Także w tym 

przypadku trzeba mieć na uwadze zmiany 

oraz różnice, które mogą utrudniać 

wyciąganie wniosków na podstawie 

obliczonych wskaźników natężenia. 

5 ZMIENNOŚĆ 

Wskaźniki natężenia mogą wykazywać 

zmienność związaną z substytucją 

sprzętu oraz usług. Wyobraźmy 

sobie, że badamy wyposażenie gospodarstw 

domowych w aparaty do mierzenia 

ciśnienia. Można promować 

zakup tych aparatów przez mieszkańców 

i zachęcać ich do systematycznego mierzenia 

ciśnienia. Można też promować 

systematyczne korzystanie z takich usług 

w aptece. W pierwszym przypadku wyposażenie 

gospodarstw domowych 

w aparaty będzie znacznie wyższe niż 

w drugim przypadku. 

Jeśli korzystamy 

ze wskaźników natężenia, 

musimy pamiętać 

o porównywaniu 

zbiorowości, które pozostają 

ze sobą w związkach 

logicznych lub 

merytorycznych. 

Nie można badać relacji 

między zbiorowościami 

całkowicie niezależnymi. 

WYKORZYSTANIE 

6 

WSKAŹNIKÓW 

W zarządzaniu apteką wskaźniki natężenia 

można wykorzystać w różnych 

aspektach decyzyjnych. Mając kilka 

aptek, właściciel może obliczyć obrót 

na jedną aptekę i ocenić powody występujących 

różnic. Może obliczyć obrót 

na jednego pracownika albo na jeden 

metr kwadratowy powierzchni apteki 

(ogólnej, sprzedażowej) i analizować 

możliwości wprowadzania zmian. Powyższe 

wielkości nazywane są w ekonomii 

wydajnością. Mówimy więc np. 

o wydajności pracy czy powierzchni 

handlowej. Można również obliczać 

obrót na jednego pacjenta i analizować 

go w różnych przekrojach. 

Omawiane wielkości mogą być wykorzystywane 

w różnych kwestiach społeczno-prawnych. 

Wskaźnik liczby osób 

przypadających na jedną aptekę jest 

obecnie przytaczany w dyskusjach związanych 

z regulacjami prawnymi dotyczącymi 

otwierania nowych aptek. 

Jednym z argumentów za wyznaczeniem 

kryterium administracyjnego stała się 

rentowność aptek. Nie będziemy tutaj 

kontynuować dyskusji na ten temat, 

a jedynie podajemy ten przykład jako 

wykorzystanie wskaźników natężenia. 

Wskaźniki natężenia mogą być również 

przydatne do przewidywania zmian 

w czasie. Łączy się to z tzw. metodami 

komparatywnymi, inaczej nazywanymi 

porównawczymi. Jeśli wiemy, że np. 

poziom życia w Niemczech czy we Francji 

zostanie osiągnięty w Polsce za 

25 lat, to można określić prawdopodobne 

tempo zmian. Jeśli – dajmy na to 

– sprzedaż dermokosmetyków na jedną 

osobę wynosi we Francji tyle a tyle opakowań, 

to przyjmując 25-letni okres 

różnicy, możemy prognozować, jak ta 

sprzedaż będzie się kształtowała w Polsce. 

Trzeba jednak i w tym przypadku 

zachować ostrożność wynikającą z możliwych 

zmian w czasie oraz uwzględniać 

różnice związane z danymi krajami. 

Codziennie docierają do nas różne informacje 

bazujące na wskaźnikach 

natężenia – wartość PKB na 1 mieszkańca, 

spożycie piwa na 1 osobę, liczbę 

samochodów na 100 km dróg itp. Są 

one również wykorzystywane w zarządzaniu 

apteką oraz w dyskusjach nad 

zmianami w prawie farmaceutycznym. 

Aby wskaźniki natężenia mogły być 

użyteczne w podejmowaniu decyzji, 

trzeba dbać o porównywalność logiczną, 

merytoryczną oraz metodyczną w ich 

obliczaniu. 


17

BIZNES 

finanse 

Wiarygodność 

Magdalena Adamska 

Autorka tekstów 

ekonomicznych, 

publikowała m.in. 

w „Rzeczpospolitej”, 

„Pulsie Biznesu”, 

„Życiu Warszawy”, 

„Home&Market”, 

„Gazecie MSP”, 

„Nowym Rynku”. 

od zaraz 

Odmówiono ci kredytu ze względu na brak stosownych zabezpieczeń? Poszukaj kredytu 

w bankach współpracujących z funduszami poręczeniowymi. To instytucje, które za 

stosunkowo niewielką opłatą i przy braku skomplikowanych procedur poręczą nasze 

zobowiązanie wobec kredytodawcy. 

Dobra kondycja finansowa firmy 

i nienaganna historia kredytowa 

to wciąż za mało, by bank udzielił 

kredytu. Jednym z podstawowych 

warunków uzyskania pomocy finansowej 

z banku jest przedstawienie odpowiednich 

zabezpieczeń spłaty naszego 

zobowiązania. Dla wielu nieźle prosperujących 

firm okazuje się to niemożliwe 

lub po prostu uciążliwe; jeśli nawet nie 

za drogie, to niekorzystne ze względu na 

dalsze plany inwestycyjne firmy. 

Ta ostatnia przeszkoda może się pojawić, 

gdy przedsiębiorca zechce sięgnąć po obciążenie 

hipoteki. Firma zabezpieczająca 

w ten sposób należności wobec banku 

przez cały okres kredytowania nie będzie 

mogła swobodnie dysponować swoim 

majątkiem ani używać go do innych 

przedsięwzięć. 

Jeśli tak właśnie sprawy się mają, warto 

rozważyć opcję poręczenia. To proste: 

instytucja zwana funduszem poręczeniowym 

w razie tarapatów finansowych 

firmy za ustaloną z góry marżę zgadza 

się zwrócić bankowi kredytującemu część 

długu. Oczywiście, wszystko do czasu. 

Ostatecznie to przedsiębiorca odpowiada 

za swoje należności, ale w przypadku 

skorzystania z poręczenia – już nie przed 

bankiem, lecz przed funduszem, który 

spłacił dług firmy. 

Na czym zatem polega sens całej operacji? 

Chociażby na dostępności tej formy 

uwiarygodnienia się przed kredytodawcą: 

fundusze żądają bowiem od swoich 

klientów mniejszych zabezpieczeń niż 

banki; zwykle wystarcza im weksel in 

blanco. 

DO KOGO PO PORĘCZENIE? 

Obecnie na rynku działa ponad 50 lokalnych 

i regionalnych funduszy poręczeniowych, 

które dzięki dofinansowaniu 

ze środków UE proponują bardzo 

korzystne cenowo oferty. Poszukując 

taniego poręczenia, warto przyjrzeć 

się, co proponują (patrz: http://www. 

ksfp.org.pl), nie zapominając jednak, 

że każdy z tych funduszy koncentruje 

się na współpracy z przedsiębiorcami 

z rynków lokalnych. 

W blisko połowie funduszy lokalnych 

i regionalnych ma udziały Bank Gospodarstwa 

Krajowego (www.bgk.com.pl), 

który udziela poręczeń oraz gwarancji 

także poprzez Krajowy Fundusz Poręczeń 

Kredytowych, jednostkę wyodrębnioną 

ze swoich struktur. KFPK działa w za- 

Fot. Corbis, T. Perczyński 


BIZNES 

finanse 

sięgu ponadregionalnym, co oznacza, 

że z poręczeń i gwarancji udzielanych 

przez ten fundusz korzystać mogą firmy 

z całego kraju. 

Atrakcyjność danego funduszu zależy 

między innymi od liczby banków, które 

z nim współpracują. Fundusze lokalne 

zazwyczaj mają podpisane umowy 

z bankami spółdzielczymi, regionalne 

– także z ograniczoną liczbą banków 

komercyjnych. Absolutnie bezkonkurencyjny 

jest jednak Krajowy Fundusz 

Poręczeń Kredytowych, który posiada 

aż 25 partnerów działających w ponad 

4 tys. placówek na terenie kraju. 

ILE ZAPŁACIMY 

FUNDUSZOWI 

Poręczenie kredytu musi kosztować, a koszt 

ten pokrywa oczywiście przedsiębiorca. 

Szczęśliwie cena usługi jest stosunkowo 

niska, a wydatek jednorazowy. Wysokość 

prowizji zależy od dwóch zmiennych 

– kwoty i okresu poręczenia – i rośnie 

wraz z nimi. 

Kiedy warto skorzystać 

z poręczenia 

• gdy nie dysponujemy innym zabezpieczeniem, 

• gdy zależy nam na czasie (poręczenie 

uzyskamy w terminie 15 dni), 

• gdy przez cały okres kredytowania 

chcemy swobodnie dysponować 

całym swoim majątkiem, 

• gdy z poręczenia chcemy skorzystać 

tylko w pierwszej fazie kredytowania, 

do czasu realizacji przedsięwzięcia 

i ustanowienia zabezpieczenia na 

przedmiocie kredytu. 

PREMIA ZA TANIĄ OFERTĘ 

Koszt całej operacji można dodatkowo 

obniżyć, wybierając najlepsze (najtańsze) 

oferty kredytowe. KFPK uzależnia 

bowiem wysokość własnej prowizji 

od wysokości marży pobieranej przez 

bank-kredytodawcę, zgodnie z zasadą: 

im niższa marża banku, tym większy 

upust naliczany przy poręczeniu. Jeśli 

więc marża banku wynosi więcej niż 4% 

– fundusz nie zastosuje obniżki, ale przy 

marży banku niższej niż 0,75% obniżka 

ceny poręczenia sięga już 70%. 

PROSTE PROCEDURY 

Poręczenie można wykorzystać dla kredytu 

inwestycyjnego finansującego działalność 

bieżącą, utworzenie nowych miejsc pracy, 

wdrożenia nowych technologii etc. Niemal 

każdy kredyt lub pożyczka mogą być 

zabezpieczone poręczeniem, o ile bank 

kredytujący zgodzi się na taką formę. 

Procedura uzyskania poręczenia jest stosunkowo 

prosta, ponieważ kredytobiorcy 

nie muszą ubiegać się o nie samodzielnie. 

Większość formalności załatwia bank, 

który udziela kredytu. 

JAK UZYSKAĆ PORĘCZENIE Z KFPK 

Prowizja ustalana jest jako procent od 

kwoty poręczenia. Ponieważ KFPK (podobnie 

jak każdy z funduszy lokalnych) 

nie może objąć swoim poręczeniem całego 

kredytu, prowizja będzie stanowiła 

odpowiedni procent liczony nie od całego 

kredytu, ale od kwoty poręczonej (KFPK 

poręcza maksymalnie 80% części kapitałowej 

kredytu). 

KREDYTOBIORCA 

Występuje 

z wnioskiem 

o udzielenie 

kredytu. 

BANK 

KREDYTUJĄCY 

Ustala, że 

zabezpieczeniem 

będzie poręczenie 

KFPK. 

PORĘCZYCIEL 

KFPK 

Analizuje 

ryzyko 

związane 

z poręczeniem. 

Za zabezpieczenie spłaty naszych należności 

zapłacimy w KFPK od 1 do 2% 

poręczanej kwoty. Ile dokładnie? To już 

zależy od tego, na jak długo chcemy 

uzyskać poręczenie: im dłuższy okres 

wybierzemy, tym wyższy odsetek będzie 

wchodził w grę. 

Warto zauważyć, że czas poręczenia jest 

dosyć elastyczny: możemy rozciągnąć go 

na cały okres kredytowania (przedłużony 

maksymalnie o 3 miesiące), ale można też 

potraktować poręczenie jako zabezpieczenie 

„przejściowe”, obejmujące tylko 

początkową część okresu kredytowania. 

Z tej opcji korzystają najczęściej przedsiębiorcy, 

którzy kredyt inwestycyjny 

przeznaczają na realizację pewnego 

przedsięwzięcia (np. budowę obiektu), 

które po pewnym czasie może stanowić 

zabezpieczenie kredytu. 

Wypełnia 

wniosek 

o poręczenie. 

Wystawia 

weksel 

stanowiący 

zabezpieczenie. 

Przygotowuje 

własną opinię 

o ryzyku dot. 

kredytowania 

i przekazuje wraz 

z wnioskiem 

kredytobiorcy 

i kopią promesy 

do KFPK. 

Uruchamia 

kredyt. 

W przypadku 

pozytywnej 

decyzji podpisuje 

umowę poręczenia 

z bankiem 

kredytującym. 


19

MEDYCYNA 

lekarz rodzinny radzi 

Marcin Pustkowski 

lekarz rodzinny 

Zazwyczaj jest niegroźną, 

„banalną” dolegliwością, 

nawet u dzieci. Jednak i on 

może stanowić prawdziwe 

wyzwanie, tak dla rodziców, 

jak i pomagających im 

w leczeniu farmaceutów. 

u dzieci 

Katar to nie tylko śluzowa lub ropna 

wydzielina z nosa, ale także popularna 

nazwa nieżytu nosa, czyli zapalenia 

jego błony śluzowej. Dzieci i dorośli 

„łapią” katar bardzo często, jest to jedna 

z najczęstszych dolegliwości w ogóle. Na 

szczęście przeważnie ma ona łagodny przebieg 

i jest możliwa do wyleczenia w domu. 

Przyczyny występowania nieżytu nosa są 

takie same i u dzieci, i u dorosłych, może 

z wyjątkiem tego, że przyczyna numer jeden, 

czyli przeziębienie, występuje u dzieci 

znacznie częściej. 

PRZEZIĘBIENIE 

Scenariusz jest dobrze znany – drapanie 

w gardle, gorączka, złe samopoczucie. 

A potem, kiedy zaczynamy czuć się 

lepiej, pojawia się katar. Jest to typowa 

reakcja obronna organizmu, mająca na 

celu wypłukanie cząsteczek wirusa z nosa 

i zatok. Po dwóch, trzech dniach, bezbarwna 

dotychczas wydzielina zmienia zwykle 

kolor na biały, żółtawy lub zielonkawy. 

Przyczyną tego zazielenienia są bakterie 

będące składnikiem flory fizjologicznej 

nosa, które namnażają się w tym okresie 

(nie czyniąc szkody). Zwykle dezorientuje 

to rodziców, którzy myślą, że wdało się 

zakażenie bakteryjne. Tymczasem jest to 

normalna ewolucja infekcji wirusowej. 

Przeziębienie, czyli inaczej wirusowe zakażenie 

górnych dróg oddechowych występuje 

u małych dzieci 8-10 razy w roku. 

Mały organizm dopiero uczy się walki 

z ponad 200 rodzajami różnych wirusów, 

które mogą wywołać tę chorobę. Choć nie 

jest to poważna infekcja, należy pamiętać 

o czynnikach jej sprzyjających – przede 

wszystkim o suchym powietrzu i szkodliwym 

dymie tytoniowym. 

Katar z reguły nie występuje samotnie. 

Towarzyszy mu gorączka, kaszel, ból głowy, 

mięśni, uczucie rozbicia i zmęczenia. 

Dziecko jest „marudne”, nie chce jeść. Nie 

oznacza to jednak konieczności wizyty 

u lekarza. Wyjątek może stanowić wiek 

dziecka. Jeśli ma ono mniej niż 3 miesiące, 

bezwzględnie musi obejrzeć je lekarz, gdyż 

Oczyszczanie nosa u niemowląt 

przeziębienie w jego wypadku może rozwinąć 

się w dużo poważniejszą chorobę, 

np. zapalenie płuc. 

Jak leczyć? 

Jak mówi stare (i prawdziwe) powiedzenie: 

„katar leczony trwa 7 dni, a nieleczony 

tydzień”. W jego leczeniu najważniejsze 

jest nawilżanie śluzówek: „od wewnątrz” 

– poprzez podawanie dużej ilości letnich 

płynów i „od zewnątrz”, co osiągnie się, 

zwiększając wilgotność powietrza w miejscu, 

w którym przebywa dziecko (najlepiej 

używać w tym celu nawilżacza). 

U niemowląt karmionych piersią lub mieszankami 

warto zintensyfikować częstotliwość 

karmienia i dopajania. Mleko kobiece 

ma dodatkowe składniki, które chronią 

Najwygodniej do tego celu użyć gruszki do nosa. Należy jednak przestrzegać 

pewnych zasad. 

• Najpierw trzeba nacisnąć gruszkę, żeby usunąć powietrze. 

• Końcówkę należy włożyć do nozdrza na około 0,5-1 cm, kierując ją w tylną 

stronę jamy nosowej. 

• Następnie zwalnia się ucisk, trzymając gruszkę cały czas w nozdrzu. 

• Zabieg należy powtarzać aż do opróżnienia przewodów nosowych ze śluzu. 

• Po zakończeniu należy umyć gruszkę w wodzie z mydłem. 

Fot. BE&W, M. Szacho/Photopass 


MEDYCYNA 

lekarz rodzinny radzi 

przed wirusami i zwiększają odporność 

niemowlęcia. Starszym dzieciom można 

podać sprawdzony środek – rosół, który 

rozrzedza śluz i zmniejsza przekrwienie 

śluzówek. 

Kupując krople do nosa, należy wybierać te, 

które sporządzone są na bazie soli morskiej. 

Pomagają one rozrzedzić gęstą wydzielinę. 

Leki zmniejszające przekrwienie śluzówek 

nosa (obkurczające śluzówki, czyli 

„odtykające”) można podawać dzieciom 

tylko pod ścisłą kontrolą lekarza i przez 

określony czas. 

Należy także pamiętać, że antybiotyki nie 

zwalczają przeziębienia. Po każdej kuracji 

wzrasta jedynie ryzyko selekcji szczepów 

opornych. Amerykańskie Ośrodki Kontroli 

i Zapobiegania Chorobom (CDC) 

ostrzegają przed podawaniem dzieciom 

poniżej 2. roku życia „mieszanek” przeciwprzeziębieniowych 

oraz leków tłumiących 

kaszel. W celu złagodzenia bólu i gorączki 

najbardziej wskazane jest podawanie paracetamolu 

lub ibuprofenu. 

ALERGIA 

Częstą przyczyną nieżytu nosa u dzieci 

jest alergia. Alergiczny nieżyt nosa może 

być sezonowy (związany z uczuleniem na 

pyłki drzew i traw) lub całoroczny (występujący 

u osób uczulonych na przykład 

na roztocza lub łupież zwierząt). Katar 

sienny kojarzy się zwykle z wodnistą 

wydzieliną cieknącą z nosa, kichaniem 

oraz załzawionymi, czerwonymi oczami. 

Skojarzenie jest słuszne, jednak do tych 

objawów należałoby dodać jeszcze uczucie 

zmęczenia oraz bóle głowy. 

Choroby alergiczne występują nierzadko 

w grupie. Dziecko z objawami kataru siennego 

może również cierpieć na astmę albo 

na atopowe zapalenie skóry. Najczęstszym 

winowajcą alergicznego nieżytu nosa są pyłki 

drzew, traw i chwastów. Jednak podobne 

objawy mogą być wywołane również przez 

zarodniki pleśni, a także roztocza kurzu 

domowego czy łupież zwierząt. 

Jak leczyć? 

Metodą ustalania, na jaki alergen uczulone 

jest dziecko, są testy alergiczne. Tutaj jednak 

mała uwaga: najczęściej wykonywane 

badania – skórne testy punktowe – są miarodajne 

dopiero u dzieci po 3. roku życia. 

W każdym wieku można natomiast zbadać 

przeciwciała we krwi metodą RAST, jest 

to jednak badanie mniej dostępne. 

Leczenie alergicznego nieżytu nosa musi 

ustalić lekarz, dlatego rodzice dzieci z podejrzeniem 

kataru siennego powinni zabrać 

swoje pociechy do gabinetu lekarskiego 

(po to, by lekarz również potwierdził 

diagnozę). 

Leczenie farmakologiczne można zastosować 

już u małych dzieci. Wykorzystuje 

się przede wszystkim (choć nie tylko): 

leki przeciwhistaminowe oraz steroidy 

donosowe. Leki z grupy antyhistaminików 

– dichlorowodorek cetyryzyny można 

podawać od (ukończonego) 1. roku życia, 

a loratadynę od 2. roku życia. Steroidy 

donosowe – flutikazon od 4. roku życia, 

a budezonid od 6. roku życia. Wykorzystuje 

się także kromony, np. kromoglikan 

disodowy – u dzieci , które ukończyły 6 lat, 

a przy współistnieniu z astmą również 

nową grupę leków – antagonistów receptora 

leukotrienowego, np. montelukast. 

Należy jednak pamiętać, że najlepszą 

metodą zapobiegania występowaniu 

alergicznego nieżytu nosa jest po prostu 

unikanie alergenów! W uporczywej alergii 

rozważyć można immunoterapię, czyli 

tzw. odczulanie. U dzieci może ona po- 

Alergia 

czy przeziębienie? 

Przeziębienie: 

• Trwa zwykle tydzień, nie ma związku 

z okresem pylenia. 

• Nos jest zatkany, ale rzadko zdarza 

się świąd i wodnisty wyciek, kichanie 

nie jest zbyt nasilone. 

• Dodatkowo występuje także: ból 

gardła, gorączka, kaszel, złe samopoczucie. 

Alergiczny nieżyt nosa: 

• Trwa przez okres pylenia lub cały 

rok (z okresowymi zaostrzeniami) 

w alergii całorocznej. 

• Nos jest zatkany, ale występuje 

również wodnisty wyciek z nosa, 

częste kichanie oraz świąd. 

• Ból gardła, gorączka i kaszel rzadko 

są obecne. Mogą za to wystąpić 

objawy innych chorób alergicznych, 

tj. napady duszności charakterystyczne 

dla astmy lub zmiany wypryskowe 

na skórze. 

• Często również rodzice i rodzeństwo 

chorują na alergiczny nieżyt nosa 

lub/i inne choroby alergiczne. 

tencjalnie zapobiegać rozwojowi astmy 

oskrzelowej. 

INNE PRZYCZYNY 

Objawy kataru mogą być też spowodowane 

przez ciało obce w przewodzie nosowym. 

Innym stanem przypominającym nieżyt 

jest wyciek przez nos płynu mózgowo- 

-rdzeniowego. Szczególny niepokój powinien 

wzbudzać wodnisty „katar” po 

urazie głowy. „Zatkanie” nosa spotyka się 

także w przeroście migdałka gardłowego. 

Bezpiecznie zatem przyjąć zasadę: zawsze 

gdy wydzielina z nosa nie jest związana 

z przeziębieniem albo alergią, koniecznie 

należy skonsultować się z lekarzem. 

Piśmiennictwo: 

1. Quillen D.M., Feller D.B., Rozpoznawanie 

nieżytu nosa: alergiczny a niealergiczny 

nieżyt nosa; Lekarz Rodzinny, 

kwiecień 2007. 

2. Dowell S.F., Schwartz B., Phillips W.R., 

Appropriate Use of Antibiotics for URIs 

in Children: Part II. Cough, Pharyngitis 

and the Common Cold, American Family 

Physician, October 15, 1998. 

3. Centers for Disease Control and 

Prevention: A Guide for Parents Questions 

and Answers. Runny Nose (na stronie 

internetowej CDC). 


21

MEDYCYNA 

obserwatorium gastrologiczne 

Kamienie (cz. 2) 

nie całkiem szlachetne 

dr n. med. Krzysztof 

Wojciechowski 

Większość właścicieli złogów w pęcherzyku żółciowym nie zdaje sobie sprawy z ich 

posiadania. Ale kiedy już obecność kamieni da się we znaki, powinni wiedzieć, co robić. 

Jak sobie pomóc? Oto kilka rozwiązań. 

Wpierwszym artykule o kamicy 

żółciowej pisaliśmy głównie 

o tym, co sprzyja jej 

rozwojowi. Wspomnieliśmy też, że zdecydowana 

większość przypadków przebiega 

bezobjawowo, co sprawia, że nie 

ma wskazań do aktywnego leczenia choroby. 

Kiedy jednak kamica się ujawni, 

dla pacjenta powstaje realny problem. 

GDY ZACZYNA BOLEĆ 

Każdy, a zwłaszcza tłusty, ciężkostrawny 

posiłek może spowodować epizod uciążliwego, 

niejednokrotnie bardzo silnego 

bólu zlokalizowanego najczęściej w prawym 

podżebrzu lub w nadbrzuszu. Mogą 

mu towarzyszyć nudności i wymioty. Ból 

zazwyczaj trwa 2-3 godziny, rzadko dłużej 

niż 5 godzin. Zwykle pomagają leki spazmolityczne, 

ale widmo nawrotu bólu 

pozostaje. Jeżeli nie wystąpi gorączka 

i cechy zapalenia w obrazie krwi (nie 

zostanie stwierdzona leukocytoza), pacjent 

ma czas na zastanowienie się nad dalszym 

postępowaniem. Pamiętajmy jednak, że 

odkładanie leczenia może przynieść 

groźne skutki, ponieważ u starszych pacjentów 

leczenie operacyjne często wiąże 

się powikłaniami. 

SPOSOBY POSTĘPOWANIA 

Typowym sposobem leczenia kamicy 

żółciowej jest chirurgiczne usunięcie 

pęcherzyka żółciowego, oczywiście razem 

ze złogami. Zazwyczaj rozwiązuje to 

podstawowy problem pacjenta, choć 

w niewielu przypadkach (kilkanaście 

procent) po operacji może ujawnić się 

kamica resztkowa (złogi pozostawione 

w zewnątrzwątrobowych drogach żółciowych) 

lub kamica nawrotowa (powstawanie 

nowych złogów w drogach 

żółciowych). 

ENDOSKOPOWA REWIZJA 

DRÓG ŻÓŁCIOWYCH 

Przy pomocy duodenoskopu poprzez 

ujście dróg żółciowych wprowadza się 

koszyczek Dormia, którym usuwa się 

uwięziony w nich złóg. Niestety, nie 

można w ten sposób opróżnić pęcherzyka 

żółciowego, lecz tylko drogi żółciowe. 

Jeszcze w latach osiemdziesiątych XX wieku 

podstawową metodą chirurgiczną 

(i wówczas w ogóle najczęściej wykonywanym 

zabiegiem) było usunięcie pęcherzyka 

żółciowego po otwarciu jamy 

brzusznej (cholecystektomia). W trakcie 

operacji istniały dobre warunki do przeglądu 

dróg żółciowych w poszukiwaniu 

zalegających tam złogów. 

Obecnie dominują zabiegi wykonywane 

laparoskopowo, czyli pęcherzyk 

usuwany jest po wprowadzeniu przez 

niewielkie nacięcia powłok wzierników 

i instrumentów niezbędnych do tej 

procedury, a sam pęcherzyk ewakuowany 

jest z jamy brzusznej przez nieco 

większe (2-4cm) nacięcie w okolicy pępka. 

W sumie na brzuchu trudno potem 

dostrzec blizny pooperacyjne. Metodę 

tę, o ile nie ma istotnych przeciwwskazań, 

stosuje się dzisiaj rutynowo. Wiąże 

się ona z mniejszą liczbą powikłań, 

a rekonwalescencja pacjentów po takim 

zabiegu trwa znacznie krócej. 

METODY NIEINWAZYJNE 

Wielu pacjentów, obawiając się zabiegu 

chirurgicznego, zadaje lekarzom pytania 

o inne, mniej inwazyjne metody leczenia 

kamicy. Są takie możliwości. Znamy 

je od dawna, niestety jednak to, że nie 

wybiły się one na pierwszy plan, pozwala 

domyślić się, że mają słabe strony. 

Można stosować doustnie pochodne 

kwasów żółciowych (np. kwasu ursodezoksycholowego 

– UDCA) w celu zmniejszenia 

litogenności żółci. Efektem tego 

jest możliwość powolnego rozpuszczania 

się już istniejących złogów, o ile nie uległy 

one wcześniej kalcyfikacji. Jeżeli 

pacjent potrafi zachować samodyscyplinę, 

po dwóch latach skrupulatnego przestrzegania 

zaleceń lekarza (3 razy dziennie 

po 500 mg UDCA) można liczyć na 

„upłynnienie” do 70% złogów, pod warunkiem 

że na początku terapii były one 

relatywnie małe. Niestety, nawet w przypadku 

powodzenia, odsetek nawrotów 

kamicy po odstawieniu leków jest bardzo 

wysoki (50% w ciągu 5 następnych lat). 

Jak więc widać, nie ma gwarancji skuteczności 

tej metody leczenia. 

Opis technik stosowanych w leczeniu 

kamicy pęcherzyka żółciowego, takich 

jak litotrypsja zewnątrzustrojowa 

lub miejscowa liza przy użyciu eteru, 

będzie tematem następnego artykułu 

z naszego cyklu. 

Rys. Phototake/BE&W 


MEDYCYNA 

alfabet farmaceuty 

Z jak zaparzanie ziół 

Napary i odwary funkcjonują dziś w cieniu nowoczesnych 

postaci leku i najnowszych dokonań technologii farmaceutycznej. 

Pomimo to cieszą się niesłabnącą popularnością wśród 

pacjentów, niezależnie od wieku. 

Istnienie obu postaci leków uprawomocnił 

Galen, rzymski lekarz, który 

pierwszy wysnuł teorię o zależności 

siły działania leku od jego postaci. Okazało 

się, że tylko substancja lecznicza 

w postaci rozpuszczonej ulega wchłonięciu 

w organizmie. Zanim zaczęto stosować 

rozpuszczalniki bardziej wybiórcze, 

tj. etanol, pierwszym, najbardziej znanym 

była woda. Najpierw przy użyciu zimnej, 

a następnie gorącej wody wytrawiano 

surowce roślinne, aby wydobyć z nich 

składniki farmakologicznie czynne. 

W podręcznikach można znaleźć dokładny 

opis przygotowywania naparów i odwarów, 

najważniejsze substancje czynne 

w nich zawarte oraz główne działanie. 

WIELOCZYNNOŚCIOWE 

SPORZĄDZANIE 

Przygotowanie wyciągu wodnego z suszonych 

ziół przez potencjalnego pacjenta 

zwykle polega na zaparzeniu tradycyjnej 

Rozdrobnienie surowców 

do sporządzania naparów 

i odwarów 

Wielkość 

oczek sita 

(w mm) 

3,15 

1,6 

0,5 

• liście 

• kwiaty 

• zioła 

• korzenie 

• kłącza 

• kory 

Surowiec 

• owoce 

• nasiona 

• surowce alkaloidowe 

• surowce zaw. glikozydy 

kardenolidowe 

„ziołowej herbatki” (w postaci sypkiej 

lub zamkniętej w saszetce). Sporządzenie 

naparu lub odwaru przez farmaceutę 

w aptece wiąże się z daleko bardziej skomplikowanymi 

czynnościami. 

Po pierwsze – ważne jest, aby surowce 

roślinne były odpowiednio rozdrobnione 

(patrz: tabelka), dla optymalnego wyodrębnienia 

składnika czynnego podczas 

ich ekstrakcji. 

Po drugie – w celu przygotowania naparu 

odpowiednio rozdrobniony surowiec 

zalewa się w naczyniu gorącą wodą 

i utrzymuje na gorącej łaźni wodnej przez 

15 minut, a po zdjęciu z niej odstawia 

na kolejne 15 minut; aby uzyskać odwar, 

należy zalać go zimną wodą, a po umieszczeniu 

na łaźni wodnej o temperaturze 

nie niższej niż 90 0 C ogrzewa się przez 

30 minut. Napój podczas przygotowywania 

należy mieszać. 

dr n. farm. 

Katarzyna Żurowska 

Po trzecie – tak zaparzone zioła cedzi się 

przez odpowiedni materiał filtracyjny. 

WYMOGI STOSOWANIA 

Niegdyś napary i odwary sporządzano 

w warunkach domowych z niemal wszystkich 

roślin leczniczych. Przygotowywano 

je również z surowców zawierających substancje 

silnie działające – z naparstnicy 

czy konwalii. Dziś wiadomo, że leczenie 

wymaga precyzji dawkowania. W kuracjach 

typowo leczniczych stosuje się preparaty 

standaryzowane w postaci płynnej lub 

stałej, a tzw. herbatki ziołowe stanowią 

tylko terapię wspomagającą. 

Z powodu płynnego charakteru, napary 

i odwary wymagają szczególnej uwagi, 

mają bowiem małą stabilność. Środowisko 

wodne sprzyja rozwojowi flory bakteryjnej, 

nawet przy zachowaniu odpowiedniej 

procedury postępowania. Napary i odwary 

można zabezpieczać przed popsuciem, 

dodając typowe substancje konserwujące, 

najczęściej mieszaninę hydroksybenzoesanu 

metylu oraz hydroksybenzoesanu 

propylu w stosunku 10:1. W warunkach 

domowych nie ma jednak możliwości 

przedłużenia trwałości tych preparatów, 

stąd przeznaczone są do wykorzystania 

ex tempore, czyli zaraz po sporządzeniu 

– jeszcze ciepłe lub po ostudzeniu. Nie 

wolno przechowywać ich dłużej niż do 

końca dnia, w którym zostały sporządzone. 

Wymóg ten wynika z troski o skuteczność 

kuracji prowadzonych z użyciem naparu 

lub odwaru. Jak wspomniano, bierze się 

pod uwagę obecność drobnoustrojów, dla 

których rozwoju wodne środowisko tych 

przetworów jest szczególnie sprzyjające. 

Oprócz tego zachodzące w nich reakcje 

hydrolizy powodują stopniowy rozkład 

substancji czynnych i w konsekwencji – obniżanie 

wartości terapeutycznej. 


1. Farmacja stosowana, Janicki S., Fiebig 

A., Sznitowska M. (red.). Wydawnictwo 

Lekarskie PZWL, Warszawa 2003. 


MEDYCYNA 

znane rośliny, nieznane możliwości 

Z kuchni 

do apteczki 

lek. med. 

Paweł Kańka 

Imbir kojarzy się głównie z kuchnią azjatycką. Za jego 

ostry smak i zapach odpowiadają fenyloalkanony 

i olejki eteryczne. Dzięki nim imbir 

wykazuje właściwości lecznicze, które 

wykorzystywane są od wielu wieków. 

Fot. BE&W, archiwum Medi Press 

Wmedycynie ludowej Zingiber 

officinale wykorzystywano jako 

roślinę leczniczą przede wszystkim 

w problemach gastrycznych – bólach 

brzucha, nudnościach, biegunkach, zaparciach, 

żółtaczce. Stosowano go także 

na przeziębienia, gorączkę i kaszel, obrzęki, 

hemoroidy i wszelkie stany zapalne. 

Część z tych wskazań jest do dziś aktualna. 

Imbir wymienia się w farmakopeach 

jako doskonały środek na nudności różnej 

etiologii. Wskazany jest w wymiotach pooperacyjnych 

lub polekowych, w chorobie 

lokomocyjnej, a także w nudnościach u kobiet 

ciężarnych, choć to ostatnie zalecenie 

budzi pewne wątpliwości. Nie udało się 

bowiem bez wątpienia ustalić, czy stosowanie 

dużych dawek imbiru pozostaje bez 

znaczenia dla rozwoju płodu. 

OBIECUJĄCE BADANIA 

Ostatnie kilkanaście lat przyniosło jeszcze 

jedno zastosowanie dobroczynnych właściwości 

imbiru. Okazało się bowiem, że 

może być on pomocny w leczeniu choroby 

wrzodowej. Choć większość doniesień to 

opisy badań in vitro lub na zwierzętach, 

generalnie są one dość zachęcające. 

Już w 1989 r. opublikowano wyniki badań 

przeprowadzonych na zwierzętach, 

sugerujących ochronne działanie imbiru 

na błonę śluzową żołądka. Okazało się, że 

ekstrakt (w dawce 500 mg/kg) zapobiegał 

rozwojowi wrzodów po niesteroidowych 

lekach przeciwzalapnych i chronił komórki 

błony śluzowej żołądka przed uszkodzeniami 

wywołanymi przez etanol, kwas solny, 

zasadę sodową i roztwór soli kuchennej. 

NA WRZODY... 

Od 2003 r. wiadomo, że działanie przeciwwrzodowe 

imbiru nie ogranicza się jedynie 

do ochrony śluzówki żołądka. W przeprowadzonych 

badaniach wykazano, że może 

on również hamować rozwój Helicobacter 

pylori – bakterii sprzyjającej rozwojowi choroby 

wrzodowej. Okazało się że ekstrakt 

z imbiru o stężeniu 6,25 mg/l i roztwór 

gingerolu o stężeniu 0,78 ml/l wykazują 

właściwości bakteriostatyczne. 

Ochrona śluzówki żołądka przed szkodliwymi 

czynnikami chemicznymi i zahamowanie 

aktywności bakterii H. pylori, 

mogą łącznie stanowić doskonałą metodę 

zapobiegania chorobie wrzodowej i leczenia 

jej. Musimy jednak poczekać na dalsze, 

być może przeprowadzone na ludziach, 

badania, które potwierdzą lub wykluczą 

możliwość stosowania tego surowca roślinnego. 

...I PRZECIW MIAŻDŻYCY 

Podobnie rzecz się ma z innym „nowoczesnym” 

wskazaniem – miażdżycą. 

Pojawiły się publikacje opisujące wpływ 

imbiru na rozwój tej choroby u zwierząt 

laboratoryjnych. Podczas dwóch podobnych 

badań (opublikowanych w 1998 

i 2004 r.) zwierzęta karmiono dietą bogatą 

w cholesterol. Części z nich podawano 

jednak również ekstrakt z imbiru (w ilości 

200 mg/kg masy ciała) lub sproszkowany 

suszony imbir (100 mg/kg). Badania trwały 

70 i 75 dni. W obu eksperymentach udało 

się uzyskać znaczące zahamowanie rozwoju 

miażdżycy u tych zwierząt, którym do 

diety dodano imbir lub jego przetwory. 

Co więcej, etanolowy ekstrakt z imbiru 

spowodował zmniejszenie stężenia cholesterolu 

i trójglicerydów. 

Najprawdopodobniej zarówno działanie 

przeciwmiażdżycowe, jak również wspomniane 

na wstępie efekty przeciwzapalne 

i przeciwobrzękowe, wynikają z właściwości 

przeciwutleniających zawartych 

w imbirze. Do takich właśnie wniosków 

skłaniają się naukowcy badający właściwości 

tej rośliny. 


1. al-Yahya M.A .et al, Gastroprotective 

activity of gigner zingiber officinale rosc., 

in albino rats, Am J Chin Med. 1989; 

17(1-2):51-6. 

2. Mahady G.B. et al, Ginger (Zingiber 

officinale Roscoe) and the gingerols 

inhibit the growth of Cag A+ strains 

of Helicobacter pylori, Anticancer Res. 

2003 Sep-Oct; 23(5A):3699-702. 

3. Bhandari U. et al, The protective action 

of ethanolic ginger (Zingiber officinale) 

extract in cholesterol fed rabbits, 

J Ethnopharmacol. 1998; 61(2):167-71. 

4. Verma S.K. et al, Protective effect 

of ginger, Zingiber officinale Rosc 

on experimental atherosclerosis in rabbits, 

Indian J Exp Biol. 2004 Jul; 42(7):736-8. 


25

MEDYCYNA 

okulistyka 

dr n. farm. 

Katarzyna Żurowska 

Sięgaj, gdzie 

wzrok nie sięga 

Pierwsze doniesienia w piśmiennictwie naukowym na temat 

starczego zwyrodnienia plamki żółtej sięgają 1875 roku, 

kiedy to Hutchinson i Tay opisali chorobę naczyniówki 

i siatkówki obserwowaną u starszych osób. Dziś już wiadomo, 

że AMD jest główną przyczyną ślepoty. Dlatego nieustannie 

trwają wysiłki w celu opracowania skutecznych metod 

zapobiegania tej chorobie i jej leczenia. 

Początkowym objawem zwyrodnienia 

plamki żółtej jest postępujący spadek 

ostrości widzenia. Zauważane 

jest to przez starsze osoby przeważnie 

podczas czytania. Początkowo widzą one 

jedynie niewielki cień zasłaniający pojedyncze 

litery, z czasem w środkowej części 

pola widzenia pojawia się coraz większy 

zaciemniony obszar. Poza kolejnymi 

sygnałami świadczącymi o schorzeniu 

(patrz ramka), następuje zmniejszenie 

ostrości wzroku przy patrzeniu w dal. 

Widzenie z bliska również jest upośledzone. 

Ze względu na postępującą naturę 

choroby kolejne zaburzenia w polu 

widzenia są nieuniknione. Opisane objawy 

mogą dotyczyć kolejno obu oczu. 

MECHANIZM POWSTAWANIA 

Dokładny opis funkcjonowania oka 

i mechanizmu powstawania starczego 

zwyrodnienia plamki żółtej można znaleźć 

w ubiegłorocznych numerach magazynu 

„Farmacja i ja” (02, 03, 04 i 07/08). 

Przypomnijmy pokrótce, że mechanizm 

ten polega na pojawianiu się na dnie oka 

w okolicy plamki żółtej złogów, zwanych 

druzami. Dzieje się tak najprawdopodobniej 

w miarę starzenia się siatkówki. 

Postęp choroby w zależności od jej formy 

– suchej lub wysiękowej – powoduje stopniowy 

zanik fotoreceptorów, naczyń 

włosowatych naczyniówki i komórek 

nabłonka barwnikowego siatkówki i odwarstwienie 

nabłonka barwnikowego. 

Jednocześnie obserwuje się proces neowaskularyzacji 

podsiatkówkowej. Prowadzi 

to do powstania tarczowatej blizny 

podsiatkówkowej. 

Przyczyną fototoksycznych uszkodzeń 

komórek nabłonka i fotoreceptorów jest 

światło widzialne. Siatkówka jest przygotowana 

do przeciwdziałania reakcjom 

oksydacyjnym zachodzącym w jej obrębie, 

jednak nadmiar niekorzystnych 

bodźców sprawia, że naturalne mechanizmy 

ochronne nie wystarczają. 

RATUNEK W DIECIE 

Stosowanie odpowiedniej diety może 

mieć duże znaczenie zarówno w profilaktyce, 

jak i wspomaganiu leczenia. 

Oprócz spożywania pokarmów o niskiej 

zawartości tłuszczu i cholesterolu, zaleca 

się dostarczanie naturalnych antyoksydantów 

– karotenów i flawonoidów 

w postaci warzyw i owoców. Kiedy dieta 

okazuje się niewystarczająca lub z jakichś 

powodów niepełnowartościowa, można 

skorzystać z suplementów przeznaczonych 

do wspomagania funkcjonowania struktur 

oka. Zawierają one wspomniane antyoksydanty 

w postaci karotenoidów – luteiny, 

likopenu i karotenu. W ich skład 

Stadia zaburzeń widzenia 

w przebiegu zwyrodnienia 

plamki żółtej 

• Niewielki cień pojawiający się 

w polu widzenia przy patrzeniu 

z bliska. 

• Większy ciemny obszar w środkowej 

części pola widzenia. 

• Zamglenie pola widzenia. 

• Zniekształcenie obrazów i skrzywienie 

linii prostych. 

• Zmniejszenie ostrości wzroku przy 

patrzeniu w dal. 

• Zaburzenia adaptacji wzroku do 

ciemności. 

• Zaburzenia wrażliwości na kontrast. 

• Zaburzenia rozpoznawania barw. 

wchodzą również antocyjanozydy, z grupy 

flawonoidów, pochodzące z owoców 

borówki czernicy oraz antyoksydanty, 

tj. witamina A, C i E wraz z cynkiem. 

Doświadczenie pokazuje, że wymienione 

składniki w połączeniu, bardziej niż 

każdy z osobna, korzystnie wpływają na 

zapobieganie powstawaniu i rozwojowi 

zwyrodnienia plamki żółtej. 


1. Polaczek-Krupa B., Czechowicz- 

-Janicka K., Objawy, diagnostyka 

i leczenie zwyrodnienia plamki związanego 

z wiekiem. Przewodnik lekarza 2005; 8. 

2. Świtka-Więcławska I., Kęcik D., Co wiemy 

na temat AMD? Terapia 2005; 12. 

3. Chung-Jung C., Seddon J.M., Taylor A., 

Antioxidant Supplements and Age-Related 

Macular Degeneration. Ophtalmology 

2006; 7(1). 

Rys. SPL/East News 


MEDYCYNA 

odkrycia 

lek. med. Agnieszka 

Szumska-Olczak 

Novum 

w leczeniu RZS 

Reumatoidalne zapalenie 

stawów jest chorobą, 

która w krótkim czasie 

może doprowadzić do 

kalectwa. Dlatego trwają 

intensywne prace nad 

udoskonaleniem metod 

jej leczenia. Ich wyniki 

prezentowane są między 

innymi na corocznych 

kongresach 

The European League 

Against Rheumatism 

(EULAR). 

The European League Against 

Rheumatism (EULAR) to organizacja 

zrzeszająca pacjentów, 

lekarzy i badaczy naukowych zajmujących 

się reumatologią ze wszystkich 

krajów europejskich. Podczas czerwcowego 

kongresu zaprezentowano 

opracowania i rekomendacje przygotowane 

zgodnie z zasadami EBM. 

Warto przyjrzeć się tym nowościom. 

CHOROBA 

POD MIKROSKOPEM 

RZS jest postępujacą chorobą ogólnoustrojową 

o podłożu autoimmunologicznym. 

W jej przebiegu nadmiernie 

pobudzony układ immunologiczny 

niszczy własne tkanki. 

Leczenie RZS polega na ingerencji 

w układ immunologiczny w taki sposób, 

aby ograniczyć uszkadzanie własnych 

tkanek, jednocześnie nie zaburzając 

jego zdolności do walki 

z infekcjami. Dostępne środki jeszcze 

niedawno nie pozostawiały dużego 

wyboru. Do preparatów spowalniających 

proces uszkodzenia stawów, 

zwanych też lekami modyfikującymi 

przebieg choroby (LMPCh), należą: 

sulfasalazyna, hydroksychlorochina, 

cyklosporyna, azatiopryna, sole złota, 

a także D-penicylamina i metotreksat. 

Leki te spowalniają proces 

powstawania zmian chorobowych, nie 

są jednak w stanie całkowicie go zahamować 

ani spowodować wyleczenia. 

Były jednak i są istotnym postępem 

oraz alternatywą w stosunku do terapii 

stosowanych wcześniej. 

Prawdziwy przełom stanowiło jednak 

wprowadzenie w 1998 r. terapii biologicznych. 

Pierwszą grupą leków 

biologicznych były blokery TNF-α. 

Wykazywały one dużą skuteczność 

kliniczną i w odróżnieniu od wcześniej 

Fot. BSIP/East News 


MEDYCYNA 

odkrycia 

stosowanych terapii hamowały proces 

niszczenia stawów. Wprowadzane na 

rynek nowe substancje nie są, niestety, 

pozbawione wad. Ich działanie 

obniża odporność organizmu na infekcje. 

TNF-α (czynnik martwicy nowotworów) 

jest kluczową, prozapalną cytokiną, 

odpowiedzialną za ciągłość 

procesu zapalnego oraz destrukcję 

chrząstki i ubytek tkanki kostnej. Na 

powierzchni komórek zidentyfikowano 

2 odrębne receptory dla TNF-α 

(TNFR), p55 i p75, które stwierdzono 

na makrofagach, fibroblastach, limfocytach 

i komórkach śródbłonka 

w błonie maziowej chorych na RZS. 

Przyłączenie TNF-α do któregokolwiek 

z powierzchownych receptorów może 

stymulować uwalnianie przez komórki 

zapalne metaloproteinaz substancji 

międzykomórkowej, pobudzać 

migrację komórek zapalnych do ognisk 

zapalenia, indukować wytwarzanie 

innych cytokin prozapalnych, jak IL-1, 

IL-6, GM-CSF. 

Badacze z USA dowodzą, 

że u chorych z aktywnym 

reumatoidalnym 

zapaleniem stawów, 

u których stosowanie 

LMPCh jest 

przeciwwskazane, należy 

rozważyć możliwość 

zastosowania leków 

biologicznych jako leków 

pierwszego rzutu. 

jest gruźlica. Podejrzewa się również, 

że leki te mogą przyczyniać się do 

powstawania niektórych nowotworów 

(m.in. chłoniaków nieziarniczych), 

a także zwiększać ryzyko nasilenia 

objawów niewydolności serca podczas 

leczenia hamującego działanie TNF-α, 

które dotyczy chorych w III lub IV 

klasie NYHA. Opisano także nieliczne 

przypadki zaburzeń hematologicznych 

wśród chorych otrzymujących 

te leki. 

Obecnie prowadzi się badania mające 

na celu wyjaśnienie możliwości 

wywoływania przez omawianą grupę 

preparatów niektórych objawów neurologicznych. 

Nie ustalono dotychczas, czy bezpieczne 

jest stosowanie leków blokujących 

TNF-α u chorych z przewlekłymi zakażeniami 

(np. HIV). Zaplanowano 

również szereg dalszych obserwacji 

dotyczących m.in. optymalnego dawkowania 

leków, możliwości ich stosowania 

u kobiet w okresie ciąży i laktacji, 

a także wpływu na rozwój 

u dzieci oraz bezpieczeństwa związanego 

z leczeniem u chorych poddawanych 

zabiegom operacyjnym. 

JAK STOSOWAĆ 

Jak wynika z prezentowanych prac 

badaczy, opracowanie zasad dotyczących 

momentu włączenia do terapii 

leków biologicznych nadal stwarza 

wiele problemów. 

Im wcześniej, tym lepiej 

RZS jest chorobą, która niewłaściwie 

lub nie dość szybko leczona 

może w krótkim czasie (2 do 5 lat) 

doprowadzić do inwalidztwa. Stąd 

też ogromną rolę w leczeniu odgrywa 

szybkość zastosowania odpowiedniej 

terapii. Jej celem jest: 

• zahamowanie procesu 

uszkodzenia stawów, 

• zapobieganie 

niepełnosprawności, 

• jak najdłuższe utrzymanie 

aktywności życiowej i zdolności 

do pracy, 

• zmniejszenie nasilenia objawów, 

np. bólu, sztywności stawów, 

• uzyskanie całkowitej remisji. 

Znaczna część klinicystów zaleca ich 

stosowanie w przypadkach choroby 

zaawansowanej lub opornej na leczenie 

LMPCh. Grupa ekspertów amerykańskich 

preferuje bardziej rozszerzone 

wskazania do stosowania leków biologicznych. 

Badacze ze Stanów Zjednoczonych 

dowodzą, że środki te powinny 

być włączane znacznie wcześniej, a u chorych 

z aktywnym RZS, u których stosowanie 

LMPCh jest przeciwwskazane, 

należy rozważyć możliwość ich zastosowania 

jako leków pierwszego rzutu. 

O innych nowościach, a także innych 

kontrowersjach związanych z leczeniem 

chorób reumatoidalnych napiszemy 

za miesiąc. 

W licznych badaniach wykazano, że 

infliksymab (chimeryzowane mysio- 

-ludzkie monoklonalne przeciwciało 

anty TNF-α) i etanercept (rozpuszczalny 

receptor TNF-Fc białko fuzyjne) 

są skuteczne u chorych z aktywną, 

destrukcyjną postacią RZS, u których 

leczenie LMPCh nie powodowało 

satysfakcjonującej poprawy. 

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE 

Głównym skutkiem niepożądanym 

stosowania omawianej grupy leków 

Reumatoidalne zapalenie stawów wiąże się 

ze zwyrodnieniami, zmniejszoną ruchomością 

i silnym bólem stawów. 


29

MEDYCYNA 

diagnostyka 

Wielkie oczekiwanie 

Większość kobiet nie ma cierpliwości, żeby czekać aż natura sama odpowie, czy obserwowane 

objawy to faktycznie ciąża czy fałszywy alarm. Odpowiedź chcą znać niemal natychmiast. Rynek 

farmaceutyczny wychodzi naprzeciw tej potrzebie, oferując cały wachlarz testów ciążowych. 

Obecnie stosowane testy ciążowe 

są bardzo czułe i uważa się, 

że ich skuteczność jest właściwie 

równa skuteczności badań laboratoryjnych 

z krwi. Dlatego badania 

te wykonuje się stosunkowo rzadko. 

Domowe testy ciążowe są za to w powszechnym 

użyciu. Te, które możemy 

kupić w Polsce, określają ciążę na podstawie 

obecności w moczu gonadotropiny 

kosmówkowej (hCG), hormonu, 

który zaczyna być produkowany w organizmie 

kobiety już od pierwszych 

dni po zapłodnieniu. Jego stężenie 

wzrasta i po około 7 dniach od zapłodnienia 

pozwala na zastosowanie testu 

(pod warunkiem, że jest on wystarczająco 

czuły). 

W naszym kraju dostępne są testy: 

• Płytkowe – kilka kropli moczu umieszcza 

się na płytce pomiarowej. 

• Strumieniowe – umieszcza się na ok. 

10 s pod strumieniem moczu. 

• Paskowe – w pobranym do naczynia 

moczu umieszczenia się pasek z antyciałami 

hCG. 

Opracowała Bogusława Lipska 

Test 

Cena 

(ok. w zł) 

Producent 

Rodzaj 

testu 

Jak go wykonać 

Oczekiwanie 

na 

wynik 

Deklarowana 

wiarygodność 

Inne 

Babystart 17 Rovers 

Polska 

Strumieniowy 

Wykonuje się poprzez oddanie moczu na 

końcówkę absorbującą lub zanurzenie jej 

w moczu. Wynik odczytuje się na podstawie 

kolorowych kresek. Można wykonać 

o dowolnej porze dnia, choć najlepiej 

zrobić to rano. 

3 

minuty 

Wiarygodność 

odpowiada 

testowi laboratoryjnemu. 

Wynosi 

powyżej 99%. 

Służy potwierdzeniu obecności 

nawet 7-10-dniowej ciąży. 

Pre-test 13 Noris 

Polska 

Płytkowy 

Należy pobrać próbkę moczu i wkroplić 

do okienka. 

Accu Test 11 Biorese Kasetowy Należy pobrać próbkę moczu i wkroplić 

do okienka. 

Acon 

UltraCzuły 

14 Acon 

Laboratories 

Kasetowy 

Należy pobrać próbkę moczu i wkroplić 

do okienka testera. Test można wykonać 

o każdej porze, choć najlepiej zrobić to 

rano. 

Amil 15 Amil Strumieniowy Należy umieścić końcówkę absorbującą 

testu w strumieniu moczu do całkowitego 

zamoczenia. 

Pink-Test 16 VEDA. 

LAB 

Quick Vue 13 Quidel 

Corporation 

Płytkowy 

Płytkowy 

Należy wyjąć płytkę testową z opakowania, 

odmierzyć 6 kropli moczu do okienka na 

płytce. Badanie można wykonywać o każdej 

porze, ale w przypadku bardzo wczesnej 

ciąży najlepiej zebrać próbkę z pierwszego 

moczu porannego. 

Test można wykonać o każdej porze, ale 

najlepiej zrobić to rano. 

3 

minuty 

3 

minuty 

3-5 

minut 

5 

minut 

5-10 

minut 

1 

minuta 

Ponad 99%. 

Ponad 99%. 

Powyżej 99%. 

Wykrywa już 6-dniową ciążę. 

Polecany przez Polskie Towarzystwo 

Ginekologiczne. 

Wykrywa już 6-dniową ciążę. 

Dodatni test badania moczu 

w niektórych przypadkach 

świadczy o problemach z tarczycą, 

a nie o ciąży. 

Potwierdza już 6-dniową ciążę. 

Może być użyty pierwszego 

dnia po braku spodziewanej 

miesiączki. 

99%. Wykrywa już 6-dniową ciążę. 

Może być wykonany o każdej 

porze dnia, począwszy od dnia 

spodziewanej miesiączki. 

Wpływu na wynik nie ma 

alkohol, antykoncepcja doustna, 

środki przeciwbólowe 

czy terapia hormonalna (bez 

zawartości hCG). 

99,9% Potwierdza ciążę już pierwszego 

dnia po spodziewanym 

terminie wystąpienia 

miesiączki. 

99,6% Wykrywa ciążę 2-3 dni przed 

oczekiwaną miesiączką (6 dni 

po zapłodnieniu). 

Fot. NAF, materiały producentów i dystrybutorów: Quidel (www.quidel.pl), Amil (www.amil.com.pl), 

Rovers (www.rovers.pl), Omega Rex (www.omegarex.pl), Hydrex (www.hydrex.pl) 


MEDYCYNA 

profilaktyka 

Warto się 

zaszczepić! 

Azja 

szczepienia przeciw tężcowi, błonicy, durowi 

brzusznemu i wirusowemu zapaleniu wątroby typu 

A i B, szczepienia przeciw japońskiemu zapaleniu 

opon mózgowych, leki przeciwmalaryczne. 

Ameryka 

Południowa 

szczepienia przeciw 

tężcowi, błonicy, 

durowi brzusznemu 

i wirusowemu zapaleniu 

wątroby typu A i B, 

a także przeciw 

żółtej febrze, leki 

przeciwmalaryczne. 

Afryka 

(np. Kenia, Tanzania) 


żółtej febrze, tężcowi, 

błonicy, durowi 

brzusznemu 

i wirusowemu 

zapaleniu wątroby 

typu A i B, leki 

przeciwmalaryczne. 

Arabia 

(np. Egipt, Tunezja) 


tężcowi, błonicy, 

durowi brzusznemu 

i wirusowemu zapaleniu 

wątroby typu A i B. 

Źródło: www.szczepienia.pl 

Szczepionego 

Pan Bóg strzeże 

Egzotyczne kraje kuszą 

swym pięknem. 

Piaszczyste plaże, 

apetycznie wyglądające 

owoce i regionalne 

jedzenie to obietnica 

niepowtarzalnej przygody. 

Bywa jednak, że 

nie zawsze obojętnej dla 

naszego zdrowia. 

Na wakacjach życie wydaje się 

lepsze i piękniejsze. Zapominamy 

o całym świecie i oddajemy 

się błogiemu myśleniu o niczym. 

Niestety, wielu z nas „oderwanie od 

rzeczywistości” traktuje zbyt dosłownie, 

zapominając nie tylko o problemach 

i ciężkiej pracy, ale nawet o własnym 

bezpieczeństwie. Czasem też, skuszeni 

ofertami last minute, zbyt pochopnie 

podejmujemy decyzję o wyjeździe i nie 

mamy czasu się do niego przygotować. 

A warto, bo choć zachowanie higieny 

i zdrowego rozsądku zmniejsza prawdopodobieństwo 

zachorowania na egzotyczne 

choroby, to bez odpowiednich 

szczepień nasz urlop marzeń może 

skończyć się bardzo nieprzyjemnie. 

OBOWIĄZKOWE I ZALECANE 

O szczepieniach warto pomyśleć już na 

3 miesiące przed wyjazdem w ciepłe 

kraje, tym bardziej że większość szczepionek 

uzyskuje pełną skuteczność po 

okresie od 10 dni do kilku tygodni. 

Czasem okres oczekiwania na wykształcenie 

się przeciwciał jest dłuższy, jak 

w wypadku wirusowego zapalenia wątroby 

typu A i B (stosuje się szczepionkę 

skojarzoną aplikowaną w trzech 

dawkach, a odporność uzyskuje się 

w 4 tygodnie po przyjęciu pierwszej). 

Tylko jedno szczepienie jest obowiązkowe 

– przeciw żółtej gorączce (żółtej 

febrze). Wyjeżdżając do większości krajów 

Afryki tropikalnej i Ameryki Południowej 

na granicy zostaniemy zapytani 

o tzw. żółtą książeczkę, która jest 

świadectwem poddania się temu szczepieniu. 

Wszystkie inne są jedynie zalecane. 

Mają uchronić nas przed takimi 

chorobami, jak: cholera (bez pomocy 

medycznej kończy się śmiercią), polio 

(po 10 latach od szczepienia należy 

przyjąć dawkę przypominającą), dur 

brzuszny (pojedyncze szczepienie uodparnia 

na 3 lata) i tężec (po 28. roku 

życia należy profilaktycznie powtórzyć 

szczepienie), a także – dobrze nam znane 

– odkleszczowe zapalenie opon mózgowych. 

Rys. J. Frątczak/Super Express, archiwum prywatne 


MEDYCYNA 

profilaktyka 

Taka profilaktyka jest, niestety, kosztowna 

(wyjeżdżając np. do Kenii trzeba 

się liczyć z wydatkiem ponad 1 tys. zł). 

Pocieszające jest, że szczepionki przeciwko 

tężcowi, błonicy, żółtej febrze oraz 

polska wersja przeciw durowi brzusznemu 

dotowane są przez budżet państwa 

i sprzedawane po cenach minimalnych. 

Pozostałe są pełnopłatne. 

O CZYM WARTO PAMIĘTAĆ... 

Przed wyjazdem 

• Staraj się pozyskać jak najwięcej informacji 

o kraju, do którego wyjeżdżasz. 

Rodzaj szczepień zależy od miejsca, 

czasu trwania, celu podróży, a także 

wieku pacjenta. W celu ustalenia optymalnego 

doboru szczepień najlepiej 

skontaktuj się z poradnią chorób tropikalnych 

bądź ze stacją sanepidu. 

• Przed szczepieniami należy przejść 

badania lekarskie – osoba szczepiona 

musi być zdrowa. Infekcje, gorączka czy 

antybiotykoterapia wykluczają czasowo 

szczepienie. Nie odkładaj więc wizyty 

u lekarza na ostatnią chwilę. 

• Podczas pakowania nie zapominaj 

o podręcznej apteczce (plastry, leki przeciwbólowe, 

przeciwbiegunkowe) oraz 

o środkach przeciwko insektom. 

Gdy już jesteś za granicą 

• Dbaj o higienę i dietę. Pij butelkowaną 

lub przegotowaną wodę (ostrożnie 

z kostkami lodu dodawanymi do napoi). 

Również do mycia zębów lepiej 

używać przegotowanej wody. Myj i susz 

ręce przed posiłkiem, opłukuj, a najlepiej 

obieraj owoce i warzywa. 

• Uważaj na owady. Stosuj preparaty odstraszające 

oraz noś ubrania okrywające 

całe ciało (sprawdzą się naturalne, przewiewne 

tkaniny, np. bawełna i jedwab). 

Dokładnie zabezpiecz przed owadami 

pożywienie, które trzymasz w pokoju 

hotelowym czy w bagażu. 

• Unikaj przypadkowych kontaktów 

seksualnych – to częsty powód zakażeń 

wirusem WZW typu B czy HIV. 

Po powrocie 

• Obserwuj uważnie swój organizm przez 

pierwsze 2-3 tygodnie po powrocie z wycieczki. 

Jeżeli odczujesz pogorszenie 

samopoczucia lub zauważysz zmiany 

skórne, ukłucia, rumienie – natychmiast 

skontaktuj się z lekarzem. 

Tekst: Maja Denisiuk 

Przed wyjazdem 

skonsultuj się z lekarzem 

Farmacja i ja: Czy osoby, które 

jeżdżą na zorganizowane wycieczki, 

śpią i jadają w hotelach, muszą się 

szczepić? 

Dr n. med. Andrzej Kotłowski: 

Szczepienia są zalecane w każdych 

okolicznościach. Tak wynika z wieloletnich 

badań epidemiologicznych, 

ale ryzyko zachorowania na choroby 

tropikalne zmienia się w zależności 

od różnych czynników. Pierwszy to 

czas pobytu w środowisku endemicznym, 

drugim czynnikiem jest częstość 

kontaktów z ludnością tubylczą. 

Niewątpliwą rolę odgrywa też sposób 

odżywiania się, higiena osobista oraz 

standardy panujące w miejscach, 

gdzie przebywamy. Dlatego zalecany 

zakres szczepień może być różny nie 

tylko w zależności od miejsca pobytu, 

ale także sposobu podróżowania. 

Jeżeli ktoś ma ograniczone środki 

i wie, że będzie przebywał w hotelach 

gorszej klasy czy jadał w niepewnych 

miejscach, powinien szczególnie 

zadbać o bezpieczeństwo. 

Fij: Jakie szczepienia zaleca się 

wyjeżdżającym w tropiki? 

A.K.: Turystom udającym się 

w cieplejsze regiony świata zaleca 

się szczepienia przeciw żółtaczkom: 

pokarmowej i wszczepiennej. Zachorowania 

na nie zdarzają się bowiem 

nawet wśród osób, które mieszkają 

w dobrych hotelach. Należy zaszczepić 

się też przeciw durowi brzusznemu 

oraz żółtej febrze. 

O profilaktyce chorób tropikalnych 

rozmawiamy z dr. n. med. Andrzejem 

Kotłowskim, kierownikiem Zakładu 

Medycyny Tropikalnej i Epidemiologii 

Akademii Medycznej w Gdańsku. 

Fij: Czy są choroby, na które nie ma 

szczepionki? 

A.K.: Tak, jedną z nich jest malaria. 

W tym wypadku jednak mamy możliwość 

przyjmowania leków przeciwmalarycznych. 

Najczęściej należy je 

zażywać tydzień przed wyjazdem, 

podczas pobytu i przez cztery tygodnie 

po powrocie. Nie zabezpieczają 

one co prawda przed zarażeniem, ale 

nie dopuszczają do wylęgnięcia się 

choroby. Równie ważne jest stosowanie 

środków owadobójczych i odstraszających 

komary. Niestety, przed 

niektórymi zarażeniami nie możemy 

się w ten sposób zabezpieczyć. Przykładem 

jest schistosomoza, choroba 

pasożytnicza. Wywołujące ją cerkarie 

mogą się przedostać do naszego ciała, 

gdy pływamy lub wraz z pitą wodą. 

Nie istnieje również szczepionka 

przeciw wirusowym gorączkom 

krwotocznym. 

Fij: A kto w ogóle nie powinien 

wyjeżdżać w tropiki? 

A.K.: Wiadomo, że jeśli tylko możemy 

tego uniknąć, lepiej nie zabierać 

ze sobą niemowląt. Rozważenia 

wymaga także ewentualny wyjazd 

kobiet w ciąży w endemiczne rejony 

malarii. Poza tym należy pamiętać, 

że wiele chorób przewlekłych ulega 

zaostrzeniu w gorącym klimacie, 

a niektóre wymagają modyfikacji 

leczenia. Czasem potrzebna jest 

zupełna zmiana leków na czas wyjazdu 

lub inny sposób dawkowania. 

Dlatego tak ważne jest, aby przed 

wyjazdem zasięgnąć porady lekarza 

– specjalisty chorób tropikalnych 

lub chorób zakaźnych. On z pewnością 

doradzi, jakim szczepieniom 

należy się bezwzględnie poddać 

i czy są jakiekolwiek przeciwwskazania 

do wyjazdu w dany rejon. 

Rozmawiała Maja Denisiuk 


33

LIFESTYLE 

rozmowa 

Wszędzie dobrze, 

Krzysztof Hołowczyc gdyby 

chciał, mógłby zapewne 

bezpiecznie przewieźć 

palący się znicz olimpijski 

z jednego krańca Europy 

na drugi. Ale on woli albo 

adrenalinę wyścigu, albo 

odpoczynek w rodzinnych 

stronach. Być może 

spotkacie go tego lata 

na wakacyjnych trasach. 

A jeśli w samochodzie 

będzie siedział po prawej 

stronie, to niechybny znak, 

że jesteście w Anglii. 

Farmacja i ja: Gdzie spędzi Pan 

tegoroczne wakacje, o ile w ogóle 

Pan takowe ma...? 

Krzysztof Hołowczyc: Faktycznie nie 

mam zbyt wiele wolnego czasu, by móc 

spokojnie wyjechać na urlop. Jednak co 

roku staram się przynajmniej dwa tygodnie 

wakacji spędzić z rodziną. Planów 

na ten tegoroczny urlop jeszcze nie mam, 

chociaż zdaję sobie sprawę z tego, że już 

niewiele czasu zostało na podjęcie decyzji, 

dokąd pojedziemy. Może wybierzemy 

się gdzieś za granicę... albo zostaniemy 

u nas, na Mazurach. 

Czy ma Pan ulubione miejsce na 

urlop? 

Zwiedziłem już wiele interesujących 

zakątków świata, ale nigdzie nie czuję 

się tak dobrze, jak w Olsztynie. To tutaj 

najlepiej mi się wypoczywa. Kocham te 

rejony. Nie potrafiłbym żyć z dala od 

lasów i przepięknych jezior. Wraz z całą 

moją rodziną uprawiam sporty motorowodne. 

Pływamy na motorówce i skuterach, 

jeździmy na nartach wodnych. 

Taka zabawa na świeżym powietrzu jest 

idealnym relaksem. Dlatego często urlop 

spędzamy właśnie blisko domu. 

ale na Mazurach 

najlepiej 

Czy istnieje jakieś miejsce, które 

szczególnie Pana interesuje, ale 

jeszcze nie było czasu, by je zobaczyć? 

Innymi słowy – gdzie by Pan 

pojechał, mając kilka wolnych tygodni? 

Specyfika sportów motorowych wymaga 

częstych wyjazdów i udziału w zawodach 

organizowanych na wszystkich 

kontynentach. Często trasy rajdów takich, 

jak np. Paryż-Dakar ciągną się przez kilka 

krajów, dzięki czemu mogłem je zobaczyć. 

Niestety, nie zawsze jest czas, by 

bliżej przyjrzeć się ich kulturze. Dlatego 

chętnie wróciłbym jeszcze do Afryki i do 

Ameryki Łacińskiej. 

Czy jest taki zakątek, do którego 

trafił Pan przypadkiem, bez mapy 

i przewodnika, a dziś chętnie tam 

powraca? 

Jest wiele takich pięknych okolic, zwłaszcza 

na terenie Warmii i Mazur. Ten region 

jest tak bogaty w urokliwe zakątki, że 

obojętnie w którym kierunku się pojedzie, 

na pewno trafi się na coś wyjątkowego. 

W takich miejscach najlepiej odpoczywam, 

a do tego są one zlokalizowane 

w pobliżu mojego domu. 

Ma Pan jakiś szczególnie ulubiony 

sposób podróżowania? 

Pewnie to nikogo nie zaskoczy, ale planując 

podróż, zawsze najpierw biorę pod 

uwagę jazdę samochodem. Lubię jeździć 

i nie przerażają mnie nawet bardzo długie 

dystanse do pokonania. Samochód 

daje pewną swobodę, można się zatrzymać 

w dowolnej chwili, coś zwiedzić, 

zrobić fajne zdjęcie. Oczywiście samo- 

chodem podróżuję tylko po Europie, 

wybierając się w inne rejony świata, latam 

samolotem. 

Po którym kraju europejskim najprzyjemniej 

jeździ się samochodem, 

a który z tego powodu lepiej omijać 

szerokim łukiem? 

Bez wątpienia komfortowe warunki podróżowania 

zapewniają państwa z dobrze 

rozbudowaną infrastrukturą drogową, 

np. Niemcy, Francja czy Włochy. Ja osobiście 

lubię poruszać się po malowniczych 

trasach Skandynawii, jestem jednak zdania, 

że każdy kraj ma swoją specyfikę 

i w każdym znajdziemy coś ciekawego 

i niepowtarzalnego. 

Jeśli miabym udzielać rad, zalecałbym 

kierowcom wybierającym się np. do Turcji 

lub innych krajów południowych 

zachowanie dużej ostrożności. Tam jest zupełnie 

inna kultura jazdy i inne są nawyki 

poruszania się po drogach. 

Czy widzi Pan jakieś różnice w sposobach 

jazdy mężczyzn i kobiet? 

Często jestem pytany, co sądzę o kobietach 

jako kierowcach. Powiem tak: zarówno 

wśród panów, jak i wśród pań są 

kierowcy lepsi i gorsi. Choć można się 

pokusić o uogólnienie, że różni nas 

sposób prowadzenia pojazdu. Kobiety 

przeważnie jeżdżą ostrożniej, są bardziej 

uważne i skupione na drodze. To często 

irytuje mężczyzn, którzy w samochodzie 

czują się pewniej, niejednokrotnie przeceniając 

swoje umiejętności, prowadząc 

auto bardziej dynamicznie, nieraz brawurowo, 

co grozi kolizją lub wypadkiem. 

W mojej ocenie, choć kobiety zwykle 


LIFESTYLE 

rozmowa 

mają mniejsze umiejętności techniczne, 

jeżdżą zdecydowanie bezpieczniej. Są 

bardziej rozważne, gdyż instynkt samozachowawczy 

jest u nich lepiej rozwinięty. 

Z reguły posiadają odpowiedni respekt 

do własnych umiejętności i zachowują 

spory margines bezpieczeństwa. Na przestrzeni 

lat zdążyłem jednak zaobserwować 

tendencję do zacierania się tych 

różnic w sposobie prowadzenia samochodu. 

I to wcale nie w dobrym kierunku. 

Znam kobiety, które jeżdżą agresywnie, 

prowadzą szybko i niebezpiecznie. 

I to mnie martwi. 

Czy lubi Pan w czasie podróży siedzieć 

na miejscu pasażera? Gdyby 

był Pan zmuszony do odbycia długiej 

drogi samochodem jako pasażer, 

kto powinien siedzieć na fotelu 

kierowcy? 

Zdecydowanie wolę siedzieć za kółkiem, 

choć nie ukrywam, że jeżdżąc z moją 

żoną, czuję się pewnie, bo prowadzi dobrze 

i bezpiecznie. Jednak, gdy wybieramy 

się w daleką trasę, zwykle to ja siadam 

za kierownicą. Nie czuję się zbyt szczęśliwy 

na prawym fotelu. No, chyba że 

jestem w Anglii albo w Australii. 

Krzysztof Hołowczyc. Kierowca rajdowy, Mistrz Polski (1995) 

i Mistrz Europy (1997). Założyciel Fundacji „Kierowca Bezpieczny”, 

współzałożyciel profesjonalnej szkoły doskonalenia jazdy (SJS). 

Jakie błędy najczęściej popełniają 

Polacy za kierownicą? 

Większość z nas ma się za świetnych 

kierowców. Nie każdy zdaje sobie sprawę 

z tego, że podróżując po naszych niebezpiecznych 

drogach jest narażony na 

spore ryzyko. Należy kierować się ograniczonym 

zaufaniem do innych użytkowników 

drogi, nie tylko prowadzących 

pojazdy, ale także rowerzystów i pieszych, 

którzy często bez odpowiedniego oświetlenia 

poruszają się wzdłuż jezdni. 

Kierowcy najczęściej przeceniają swoje 

umiejętności, co w połączeniu z brakiem 

doświadczenia prowadzi do tragicznych 

skutków. Popisywanie się przed innymi, 

nielegalne wyścigi, jazda po alkoholu 

i innych środkach odurzających to szalenie 

niebezpieczne zachowania, niestety, 

często u nas spotykane. 

Co zrobić, by jeździć bezpieczniej? 

Proszę o kilka prostych rad na temat 

bezpieczeństwa jazdy. 

Najważniejszą jest zasada ograniczonego 

zaufania, w tym także do siebie. Nie 

przeceniajmy swoich umiejętności. Zbyt 

często wierzymy, że świetnie prowadzimy, 

a wtedy łatwo się przeliczyć. Właściwa 

samoocena pozwoli nam spędzić za 

kierownicą wiele lat bez wypadku. 

Fot. Forum 

Niektórzy wybiorą się tego lata na 

wakacje samochodem, będą mieli 

do pokonania setki kilometrów. Jak 

pokonać bezpiecznie taką trasę? 

Po pierwsze: ustalamy, ile kilometrów 

jesteśmy w stanie przejechać i jakie jest 

natężenie ruchu na drodze, z której będziemy 

korzystać. Jeśli możemy, nie 

wyjeżdżajmy przed weekendem, ani wtedy, 

gdy są zmiany turnusów. 

Po drugie: planujmy postoje. Powinno 

się robić przerwy, szczególnie w upał. 

Koncentracja potrzebna za kierownicą 

maleje, a my jedziemy, bo… jedziemy. 

Różnie wtedy bywa, na przykład możemy 

nie zdążyć zahamować. Są kierowcy, 

którzy mogą jechać osiem, a nawet dwanaście 

godzin. Latem tego nie polecam, 

a już na pewno nie bez odpoczynku. 

Jeżeli mamy lodówkę w samochodzie, 

bardzo korzystnie działa chłodny napój. 

Ponadto każde zatrzymanie się wpływa 

na lepszą koncentrację, a co za tym idzie 

pewniejszą rękę na kierownicy. 

Rozmawiała Sylwia Michałowska 


35

LIFESTYLE 

psychologia 

Po co nam 

urlop? 

z odpoczynku na rzecz sprzątania domu, 

gotowania, prania, załatwiania zaległych 

spraw. Tymczasem organizm nie może 

być na pełnych obrotach w nieskończoność, 

jeśli nie damy mu odpocząć, wcześniej 

czy później zaczną się problemy. 

Jak to możliwe? Pracując zbyt długo, 

jesteśmy narażeni na ciągły stres, który 

jest jednym z czynników przyczyniających 

się do powstawania poważnych 

problemów zdrowotnych, jak choroby 

układu krwionośnego, nadciśnienie 

tętnicze, choroba wrzodowa żołądka 

i dwunastnicy, zapalenie jelit, a nawet 

niektóre typy nowotworów. Jedynym 

sposobem na zabezpieczanie się przed 

szkodliwym działaniem stresu jest właściwe 

radzenie sobie z nim, m.in. umiejętność 

wypoczywania. 

Na te kilka dni czekamy 

przez cały rok. Kiedy 

wracamy z wypoczynku, 

okazuje się, że jesteśmy 

tak samo zmęczeni jak 

przed nim. To po co 

w ogóle nam urlop? 

Żyjemy coraz szybciej. Pracujemy 

coraz więcej i coraz więcej od siebie 

oczekujemy. Jako pracownicy 

chcemy być wydajni, kreatywni i generować 

zyski, jako ludzie – chcemy być 

zadowoleni z życia i szczęśliwi. W efekcie 

jesteśmy zestresowani i przemęczeni. 

Bywamy sfrustrowani. 

Na dni wolne czekamy jak na wybawienie, 

myśląc, że ich nadejście całkowicie 

zmieni nasze podejście do świata. Od 

tych kilku wolnych dni oczekujemy, że 

przywrócą nam siły, dobry nastrój, pomogą 

odzyskać równowagę, kreatywność 

i żywiołowość, zapał do pracy i zadowolenie 

z życia. Ale często okazuje się, że 

nie potrafimy wypoczywać i wracamy 

do pracy tak samo zmęczeni jak przed 

urlopem. To po co wyjeżdżamy? 

GONITWA NASZA CODZIENNA 

Tempo życia sprawia, że nie znajdujemy 

czasu na codzienny relaks. W wolne dni, 

np. w czasie weekendu, rezygnujemy 

Gdy organizm jest rozluźniony, zachodzą 

w nim procesy przeciwstawne do 

występujących w stanie stresu, dlatego 

urlop jest świetną okazją, by podreperować 

nasze zdrowie. Podczas pracy często 

jesteśmy narażeni na wiele czynników, 

które szkodliwie wpływają na stan zdrowia 

i samopoczucie. Zbyt mało ruchu, 

wiele godzin w pozycji stojącej, nieodpowiednia 

dieta, nadużywanie kawy 

i mocnej herbaty, palenie papierosów, 

wpływ komputera, przebywanie w dusznych 

pomieszczeniach i zbyt mało snu. 

Nic dziwnego, że czujemy się permanentnie 

przemęczeni. Chroniczne zmęczenie 

wpływa także na nasz nastrój. 

Czujemy się zniechęceni, niespokojni, 

rozdrażnieni, niezadowoleni z życia, 

praca nie daje nam satysfakcji. A od 

takiego stanu psychiki już tylko krok od 

zapadnięcia na chorobę psychosomatyczną 

lub pojawienie się wypalenia 

zawodowego. Urlop jawi się więc jako 

czas na naprawę szkód wyrządzonych 

przez cały rok pracy. Ale skoro kilkudniowy 

wypoczynek może nam dać tak 

wiele, dlaczego nie wracamy z wakacji 

naładowani energią i uśmiechnięci? 

ZADANIE DO WYKONANIA: 

WYPOCZĄĆ 

Zwykle wyjeżdżamy na kilku- lub kilkunastodniowe 

urlopy raz do roku. 

W trakcie pakowania walizek wyobrażamy 

sobie te dni jako spokojny czas błogiego 

leniuchowania. A okazuje się, że 

sam wyjazd przysparza nam dodatkowego 

stresu. Martwimy się, czy miejsce, 

Rys. Corbis 


LIFESTYLE 

psychologia 

które wybraliśmy, spełni nasze oczekiwania, 

czy pogoda dopisze, czy rodzina 

będzie zadowolona z atrakcji, czy dzieci 

będą grzeczne. Dopadają nas także myśli 

o pracy. Zastanawiamy się, czy dopełniliśmy 

przed wyjazdem wszystkich 

obowiązków, czy nie zapomnieliśmy 

o czymś istotnym. Czasem myślimy już 

o tym, jak wiele spraw nagromadzi się 

w czasie naszej nieobecności i oczami 

wyobraźni widzimy, jak zapracowani 

będziemy po powrocie. Stąd rozdrażnienie, 

problemy ze snem, niepokój. 

OKO W OKO Z RODZINĄ 

Paradoksalnie wypoczynek utrudnia nam 

też… obecność najbliższych. Zimą czy 

jesienią, kiedy dużą część dnia spędzamy 

w pracy, z partnerem i dziećmi widujemy 

się zaledwie przez kilka godzin dziennie, 

a nawet wtedy jesteśmy nastawieni przede 

wszystkim na załatwianie bieżących spraw. 

Podczas urlopu jesteśmy z rodziną 

24 godziny na dobę. Stajemy oko w oko 

z zadawnionymi konfliktami, urazami, 

rozbieżnymi potrzebami. Na urlopie 

nie ma szans na ucieczkę w pracę lub 

schowanie się za ekranem komputera. 

Jesteśmy razem z rodziną i czasem okazuje 

się, że wzajemne stosunki nie są 

najlepsze i wymagają solidnej pracy. 

Ponieważ intuicyjnie przeczuwamy, że 

wyjazd może przerodzić się w serię napięć 

i kłótni, pierwsze dni urlopu mijają nam 

na uporaniu się z tego rodzaju stresem, 

reakcją umysłu i organizmu na wypoczynek. 

I nie ma mowy o odpoczynku. 

ZBYT SZYBKO, 

ZBYT AKTYWNIE 

Poza tym często popełniamy jeszcze jeden 

błąd. Mając ograniczoną ilość czasu, 

często staramy się go jak najpełniej wykorzystać. 

Najpełniej, czyli możliwie 

najaktywniej. Jak najwięcej zrobić, zobaczyć, 

doświadczyć czegoś nowego. 

Chcemy – pomni rad lekarzy – postawić 

na aktywność fizyczną. Rano biegać, 

w południe pływać, wieczorem zwiedzać. 

To rodzi stres, czasem nawet większy niż 

Migrena weekendowa 

Wiele osób reaguje na odpoczynek 

napięciowym bólem głowy, zwanym 

migreną weekendową (to ok. 20% 

migrenowych bólów głowy). Dolegliwość 

ta dopada zwykle osoby, które 

na co dzień są bardzo aktywne, 

dużo pracują i urlop traktują jak 

szansę na szybką regenerację organizmu. 

W czasie urlopu starają 

się więc jak najwięcej spać i wstają 

znacznie później niż zwykle. I właśnie 

zbyt duża dawka snu oraz stres 

związany z rozstaniem z pracą owocuje 

silnym bólem głowy i złym samopoczuciem. 

ten, którego doświadczamy w życiu codziennym. 

Urlop mija szybko i wracając do domu, 

pokonując kilometrowe korki, zdajemy 

sobie nagle sprawę z tego, że wypoczynek 

nie dał nam tego, czego oczekiwaliśmy. 

Czujemy się rozczarowani, zasmuceni 

i przerażeni faktem, że kolejne wolne dni 

będą dopiero za rok. Przekraczając próg 

biura, mamy poczucie, że nigdy z niego 

nie wychodziliśmy. I opowiadając o urlopie, 

mówimy współpracownikom „Nawet 

Organizm potrzebuje czasu na regenerację, by móc wydajnie 

pracować. Jeśli zbyt długo zwlekamy z wypoczynkiem, narażamy 

się na różne schorzenia. Szczególnie skuteczną formą relaksu, 

zalecaną przez psychologów, jest... nicnierobienie. 

nie pamiętam, że wyjeżdżałem”. Czy wobec 

tego branie urlopu w ogóle ma sens? 

URLOP NA CO DZIEŃ 

Relaksowanie się zdecydowanie ma sens. 

Ale wyjazd nie jest gwarancją wypoczynku. 

Dlatego zamiast wpędzać się w stres, 

próbując na siłę w ciągu tygodnia zregenerować 

siły, warto nauczyć się sztuki 

odpoczywania codziennie, a nie raz do 

roku. I jeśli potraktujemy odpoczynek 

jako sposób na to, by wydajniej i efektywniej 

pracować, stanie się on jednym 

z koniecznych rozdziałów dnia. 

Co pomoże nam odpocząć na co dzień? 

Przede wszystkim ustalenie granicy pomiędzy 

czasem pracy a czasem wolnym. 

Nie zawsze udaje się zostawić pracę w biu- 

rze, czasem musimy zabrać papiery do 

domu. Ale nawet w takiej sytuacji możemy 

zdecydować, że pracujemy tylko 

do określonej godziny, a po jej wybiciu 

oddajemy się odpoczynkowi. 

Niezwykle ważne jest także wyciszenie 

się. Świetnym sposobem jest też oddanie 

się medytacji. W jej czasie obniża się 

ciśnienie krwi, serce spowalnia pracę, 

organizm jest dobrze natleniony. 

By uspokoić myśli, nie musimy koniecznie 

medytować– wystarczy pół godziny 

spaceru, kontemplacja widoków, lektura 

albo po prostu pomyślenie o czymś przyjemnym. 

Ważne, by pamiętać o głębokim, 

spokojnym oddychaniu – mózg otrzyma 

solidną dawkę świeżego powietrza, a serce 

zacznie pracować spokojniej. 

Bardzo pomocne jest także przebywanie 

na świeżym powietrzu. Ideałem byłoby 

oczywiście połączenie go z aktywnością 

fizyczną. Godzinny spacer, jazda na 

rowerze czy jogging zapewni dawkę endorfin, 

które wprowadzą nas w dobry 

nastrój i dodadzą sił. 

Inną formą odpoczynku jest odosobnienie. 

Nie musi to być samotna wyprawa 

w góry czy pobyt w klasztorze. Chodzi 

raczej o to, by w ciągu dnia znaleźć 

chwilę, kiedy będziemy mogli pobyć sami 

ze sobą. 

„Lekceważymy potrzebę czasu dla siebie 

– pisze Wojciech Eichelberger w książce 

Zatrzymaj się. – Wydaje nam się, że prawdziwie 

żyjemy, kiedy coś robimy, działamy, 

załatwiamy. Tymczasem lekarstwem 

może być niedziałanie. Warto nauczyć 

się nicnierobienia, myślenia o niczym, 

planowania niczego. To może być nasz 

codzienny odpoczynek. Ucieczka od 

trosk i zmartwień. Takie małe codzienne 

wakacje. Ważne, by je sobie zafundować, 

bo żyjąc bez wakacji, tracimy azymut 

i możemy zabłądzić” – stwierdza Eichelberger. 

mgr psychologii Maja Górska 


1. M. Wirga, Zwyciężyć chorobę, Katowice 

1998. 

2. J. Tylka, Psychosomatyka, Warszawa 

2000. 

3. W. Eichelberger, Zatrzymaj się, 

Warszawa 2002. 


37

LIFESTYLE 

kilka słów o… 

Wybór przedszkola 

Jeśli mamy ten komfort, by 

wybrać przedszkole nie tylko 

ze względu na odległość od 

miejsca zamieszkania oraz 

ograniczenia dotyczące liczby 

wolnych miejsc, albo mamy 

możliwość posłania dziecka 

do przedszkola prywatnego, 

zwróćmy uwagę na kwalifikacje 

personelu i metody 

wychowawcze stosowane 

w danej placówce. 

Przygotowanie dziecka do roli ucznia 

nabiera coraz większego znaczenia 

dla rodziców. Coraz częściej poszukują 

oni takiego miejsca, które może dać 

ich dziecku lepszą szansę rozwoju, a przy 

tym zapewnić mu bezpieczeństwo. Ważne 

jednak, aby swój wybór skonsultować 

z innymi rodzicami – oni mają wiedzę, 

doświadczenie i przemyślenia na temat 

funkcjonowania danej placówki i mogą 

stanowić prawdziwą skarbnicę wiedzy. 

NAJWAŻNIEJSZE 

– BEZPIECZEŃSTWO 

Przedszkole to miejsce beztroskiej zabawy, 

akceptacji odmienności każdego 

dziecka, atmosfery sprzyjającej poznawaniu 

siebie i świata. Maluch musi jednak 

mieć komfort psychiczny i zapewnione 

poczucie bezpieczeństwa. Im jest młodszy, 

tym istotniejsza staje się ochrona 

przed konkretnymi zagrożeniami, ale 

nie wolno zapominać, że równie ważne 

jest dla niego psychiczne poczucie 

bezpieczeństwa. 

GRUNT TO METODA 

Nadrzędną wartością w życiu małego 

człowieka jest rozwój, wybór przedszkola 

powinien zatem uwzględniać zarówno 

możliwość istnienia konkretnych warunków 

ten rozwój wspierających, jak i uznanie 

prawa do spontanicznej aktywności 

dziecka, zwłaszcza do zabawy. Powinniśmy 

zwrócić uwagę na wyposażenie placówki 

– pierwszy krok 

na drodze edukacji 

w narzędzia edukacyjne oraz na kompetencje 

nauczycieli. Jednocześnie jednak 

nie możemy pominąć innych warunków, 

m.in. predyspozycji i talentów dziecka oraz 

jego indywidualnych cech rozwoju. 

Nie ma jednej raz na zawsze ustalonej metody 

pracy z małymi dziećmi, dlatego świadomi 

rodzice powinni poznać stosowane 

w przedszkolach rozwiązania metodyczne. 

Placówki pracują w oparciu o różne koncepcje 

pedagogiczne (np. w przedszkolu 

waldorfskim dziecko wychowuje się blisko 

natury, z kolei metoda Montessori 

kładzie nacisk na indywidualną pracę 

malucha) i w różny sposób wprowadzają 

te teorie w życie. Warto więc zapoznać się 

z kilkoma koncepcjami, aby móc potem 

dokonać właściwego wyboru. 

Aby oszczędzić sobie zmartwień, warto zwrócić uwagę 

na kilka elementów: 

• czy drzwi do przedszkola i furtki do ogrodu są zamykane automatycznie, 

• czy na teren placówki mogą się dostać niepowołane osoby, 

• czy nauczycielki mają listy osób uprawnionych do odbierania dzieci z przedszkola 

i czy zawsze proszą o wylegitymowanie się opiekunów odbierających dzieci, 

• czy meble i inne sprzęty są bezpieczne oraz dostosowane do wieku i wzrostu dzieci, 

• czy w budynku i na placu zabaw są nawierzchnie amortyzujące upadek, 

• czy zabawki mają atest, 

• czy sale przedszkolne są wystarczająco duże, 

• jak liczne są grupy przedszkolne, 

• jaki jest poziom hałasu w budynku i jego otoczeniu, 

• jak zaprojektowany został plac zabaw (np. barierki wokół huśtawek, stan ślizgawek, 

ogrodzeń itp.). 

Jeśli okaże się, że któryś z tych elementów wzbudza nasz niepokój, najlepiej zastanowić 

się nad wyborem innej placówki. 

KADRA PEDAGOGICZNA 

I WSPÓŁPRACA 

Współczesny nauczyciel przedszkolny 

to nie tylko osoba legitymująca się wyższym 

wykształceniem, ale posiadająca 

również odpowiednie przygotowanie 

do pracy z małymi dziećmi oraz takie 

cechy charakteru, które są pośrednim 

gwarantem sukcesów dziecka (empatia, 

niedyrektywność, otwartość). 

Dobro dziecka wymaga także ścisłej 

współpracy między jego rodzicami 

a przedszkolem. Dla malucha rodzina 

to teren pierwszych doświadczeń, dostarcza 

mu konkretnych wzorów działania 

i kontaktowania się z otoczeniem. 

W związku z tym ważne jest, w jaki sposób 

w przedszkolu budowane będą relacje 

między dziećmi oraz między dziećmi 

a nauczycielami, a także jaka jest rola 

rodziców we współtworzeniu atmosfery 

przedszkola. 

LĘK PRZED NIEZNANYM 

Uczuciem, które towarzyszy i maluchom, 

i rodzicom przy przekraczaniu po raz 

pierwszy progu przedszkola, jest strach. 

Dzieci boją się nieznanej sytuacji, a rodzice 

martwią się o ich samopoczucie 

i bezpieczeństwo. Dlatego przed dokonaniem 

wyboru przedszkola dobrze jest 

odwiedzić placówkę i ocenić, czy dziecko 

będzie się w niej dobrze czuło. 

Dr Krystyna Kamińska 

Autorka jest pracownikiem naukowym 

Wydziału Nauk o Wychowaniu 

Uniwersytetu Łódzkiego, członkiem 

Rady Programowej Światowej Organizacji 

Wychowania Przedszkolnego. 


LIFESTYLE 

dieta 

PODRÓŻE 

kulinarne 

Izabela Wołodkiewicz 

Jest dietetykiem, 

pracuje w Centrum 

Diagnostyki Medycznej 

i Hematologii „BIOS” 

w Warszawie. 

Wyjazdy wakacyjne często wiążą się ze zmianą nawyków 

żywieniowych. Dla osób, które stosują dietę, może to 

być powodem do obaw, wystarczy jednak poświęcić 

trochę czasu na zaplanowanie szczegółów wyjazdu, 

by móc w pełni cieszyć się urlopem. 

Planując wakacje, trzeba podjąć decyzję, 

co jest dla nas lepsze – forma 

zorganizowana, czyli wykupienie 

wczasów w biurze podróży, czy też wynajęcie 

pokoju na własną rękę i żywienie 

się według własnych zasad. W pierwszym 

wypadku musimy wykazać się rozsądkiem 

i samodyscypliną wobec ogromu żywności 

serwowanej w hotelu na tzw. szwedzkich 

stołach, w drugim, choć sami decydujemy 

o formie, rodzaju, czasie i miejscu 

posiłku, należy liczyć się z koniecznością 

poznania miejscowej kuchni. 

SPOSOBY NA POKUSY 

Gdy jest gorąco, kuszą nas zimne lody, 

zimne słodkie napoje i mrożone blizzery. 

Nie musimy odmawiać sobie tych wszystkich 

pyszności, pod warunkiem że zastosujemy 

się do pewnych wskazówek. 

Najważniejsze – zachować umiar. Jeżeli 

codziennie będziemy jeść słodkości, 

wrócimy z urlopu z bagażem dodatkowych 

kilogramów, ale jeśli z każdej słodkiej 

propozycji skorzystamy tylko raz, wybierając 

małą porcję, nie odbije się to źle ani 

na naszym samopoczuciu, ani na naszej 

figurze. Nie najadamy się deserami – za 

to delektujmy się ich smakiem. Jeżeli 

w kawiarniach i budkach plażowych nie 

ma małych porcji, możemy poprosić 

o dodatkowy talerzyk i podzielić się deserem 

z towarzyszem podróży. Zamawiając 

do deseru kawę, zrezygnujmy z dodawania 

do niej śmietanki albo mleka. 

W czasie upałów dokucza nam pragnienie, 

nie polecam jednak picia słodkich 

napojów – wnoszą one do naszej diety 

dodatkową porcję kalorii, a nie gaszą 

pragnienia tak skutecznie jak woda. Najlepiej 

więc gasić pragnienie niegazowaną 

butelkowaną wodą. 

CO KRAJ TO OBYCZAJ 

W każdym zakątku świata, który odwiedzają 

turyści, istnieje sieć barów i restauracji 

specjalizujących się w potrawach 

poszczególnych narodowości, jest więc 

kalorycznymi posiłkami, możemy znaleźć 

coś dla siebie, jeśli tylko wiemy 

czego szukać. 

STANY ZJEDNOCZONE: 

Dużo i niezdrowo 

W tym kraju nawet mała porcja jest dla 

Europejczyka ogromna. Osoby dbające 

o sylwetkę będą miały trudności ze znalezieniem 

czegoś zdrowego. Należy szczególnie 

zwracać uwagę na pieczywo oraz 

czytać uważnie etykiety, ponieważ do 

bardzo wielu produktów dodawane są 

duże ilości cukru. Warto więc robić zakupy 

w sklepach z żywnością ekologiczną 

(Co-op, organic store). 

Na wakacjach najważniejsze to zachować umiar. 

Jeżeli zupełnie zapomnimy o samodyscyplinie, wrócimy 

z urlopu nie tylko z bagażem dodatkowych kilogramów, 

ale w gorszym zdrowiu. Nie warto! 

z czego wybierać. Można kosztować kuchni 

regionalnych albo zdecydować się na 

tę, którą znamy, dzięki czemu łatwiej 

będzie nam kontrolować menu. Wybierając 

restaurację, należy pamiętać, żeby 

kierować swoje kroki do tych, z których 

korzystają miejscowi – to najlepsza rekomendacja, 

że podawane posiłki są smaczne 

i dobrej jakości. 

W jadłospisie każdej narodowości można 

znaleźć potrawy bardziej i mniej korzystne 

dla rodzaju stosowanej przez nas 

diety. Nawet w amerykańskiej kuchni, 

która kojarzona jest głównie z wysoko- 

W restauracjach w USA, inaczej niż w Europie, 

na lunch można zamówić kanapki 

na gorąco i hamburgery. Choć są one 

niedrogie i rzeczywiście bardzo smaczne, 

mogą być naprawdę tuczące. W zestawach 

sałatkowych trzeba rezygnować z sosów 

majonezowych, bo porcja może mieć 

nawet 200 kcal. Uważajmy też na napoje 

typu shakes (szejki), ponieważ są bardzo 

kaloryczne – zależnie od wielkości ich 

kaloryczność to 264-410 kcal. 

Turysta, który dba o zdrowie, a nie chce 

sam przygotowywać sobie posiłków, powinien 

szukać punktów z żywnością 

Fot. Archiwum Medi Press, Digitouch, archiwum prywatne 


LIFESTYLE 

dieta 

wegetariańską, barów sałatkowych, może 

też korzystać z popularnych i niedrogich 

restauracji etnicznych. 

CHINY: 

Rozsądny wybór 

Chiny słyną z tradycji zdrowego jedzenia, 

nie powinniśmy więc obawiać się tamtejszej 

kuchni. Potrawy są przyrządzane 

w wysokiej temperaturze na dużym ogniu, 

najczęściej w woku. Przyrządzane tak 

warzywa są kruche i chrupiące, zachowują 

swój naturalny kolor. Oleje używane 

w kuchni chińskiej to sojowy i sezamowy, 

zawierający korzystne kwasy tłuszczowe 

omega-3. Dobroczynny omega-3 znajdziemy 

też w tłustych rybach morskich. Polecam 

także chińskie grzybki, kiełki, pędy 

bambusa i owoce morza. 

Jeśli jest możliwość, warto zamienić wieprzowinę 

na inne mięsa (chude), a ryż biały 

na brązowy, ponieważ zawiera on więcej 

błonnika, witamin z grupy B i minerałów. 

W niektórych regionach Chin preferuje 

się bardzo ostre przyprawy. Na początek 

wybierajmy łagodniejsze potrawy, gdyż 

nieprzyzwyczajeni do ostrej kuchni możemy 

mieć problemy gastryczne. 

Tradycją kuchni chińskiej jest picie herbaty. 

To bardzo zdrowy zwyczaj, gdyż 

herbata ma właściwości antyoksydacyjne, 

poprawia i reguluje trawienie. 

FRANCJA: 

Ostrożnie ze śniadaniem 

Francuzi przygotowują posiłki z pasją, 

a spożywają je z wielkim namaszczeniem, 

delektując się każdym kęsem. Francuskie 

śniadanie z reguły zaczyna się od croissanta 

bądź bagietki z dżemem lub masłem 

oraz kawy albo czekolady. Raz możemy 

zjeść takie śniadanie, ale codzienne zaczynanie 

dnia od francuskiego rogalika 

nie jest dobrym pomysłem. Croissanty 

to rogaliki wykonane z ciasta francuskiego, 

którego podstawowym surowcem jest 

tłuszcz i oczyszczona mąka, bagietki też 

są wykonane z oczyszczonej mąki. I czekolada, 

i dżem zawierają dużo cukru. 

Takie francuskie śniadanie nie ma nic 

wspólnego z witaminami i minerałami. 

Według zasad żywieniowych, w każdym 

posiłku powinny znaleźć się świeże warzywa 

i/lub owoce. Zamiast czekolady 

można zamówić świeżo wyciśnięty sok 

z owoców, a zamiennikiem bagietki może 

być pieczywo z ziarnami, jeśli do tego 

dołączymy świeże warzywa, to będzie to 

dobrze skomponowany posiłek. 

W porze obiadowej możemy wybierać 

potrawy regionalne. Kolacja we Francji 

spożywana jest o późnych porach i jeśli 

nie jesteśmy do tego przyzwyczajeni, to 

taką późną, wieczorną ucztę możemy 

odczuwać jeszcze następnego dnia. 

WŁOCHY: 

Mniej serów, więcej sałatek 

Surowce, z jakich są sporządzone potrawy 

we Włoszech i czas posiłków zależą 

od regionu. Pizza i makarony są tu tradycją 

i grzechem by było ich nie skosztować 

– zamawiajmy jednak małe porcje. 

Polecam włoskie makarony produkowane 

z pszenicy durum – ma ona więcej 

błonnika niż pszenica zwykła, z której 

wyrabia się większość makaronów w naszym 

kraju. Ograniczmy spożywanie 

włoskich serów. Zamawiajmy potrawy 

z dużą ilością świeżych przypraw. Kuchnia 

włoska opływa w oliwę z oliwek najlepszej 

jakości, nie powinniśmy się jej 

obawiać. Włosi jedzą dużo sałatek i surówek 

i warto brać z nich przykład. 

We Włoszech doskonałe są wyroby cukiernicze, 

zwłaszcza słynne lody cassate. 

Unikajmy jednak słodkich dodatków. 

Lody możemy zamienić na pyszne sorbety 

owocowe – są mniej kaloryczne. 

GRECJA: 

Owocowe szaleństwo 

Gorący klimat Grecji serwuje nam mnóstwo 

świeżych owoców, których przez 

cały pobyt powinno się spożywać jak 

najwięcej. Surówki i sałatki są przygotowywane 

na bazie świeżych warzyw z dodatkiem 

oliwy z oliwek i ziół – powinny 

się one znaleźć w każdym posiłku. Warto 

spróbować słynnego sosu tzatziki 

przyrządzanego na bazie jogurtu, ogórków, 

czosnku, octu winnego i oliwy z oliwek, 

polecam spróbowanie tego greckiego 

przysmaku. Jest on podawany jako przystawka 

przed głównym daniem. 

Charakterystyczne dla kuchni greckiej 

jest podawanie do każdego posiłku chleba, 

wypiekanego na różne sposoby i z różnymi 

dodatkami (serem, ziołami czy na 

słodko). Pieczywo podaje się jako przystawkę 

do głównych dań. Uwaga! Jedna 

kromka pełnoziarnistego pieczywa to 

około 70 kcal. 


41

LIFESTYLE 

fitness 

Sposób na piękne 

Wszystkie kobiety marzą, aby mieć łabędzią 

szyję i smukłe, kształtne ręce. Choć nie każda 

z nas dostała taki prezent od natury, odrobina 

ćwiczeń trzy razy w tygodniu naprawdę czyni cuda! 

ramiona 

Ćwiczenia na bicepsy 

ĆWICZENIE 1 

Stajemy w rozkroku, na lekko 

ugiętych nogach. Prostujemy 

sylwetkę i wciągamy brzuch. 

Wysuwamy ciężarki do 

przodu i przyciągamy 

do tułowia (prostujemy 

i uginamy ręce). Ćwiczenie 

powtarzamy 8 razy w trzech 

seriach. 

ĆWICZENIE 2 

Do tego ćwiczenia wykorzystamy 

gumę. Ponownie stajemy 

w rozkroku na lekko ugiętych 

nogach. Brzuch wciągnięty, proste 

plecy. Gumę umieszczamy pod 

stopami, zaciskamy na niej dłonie 

i opuszczamy wzdłuż tułowia. 

Powoli (licząc do 8) uginamy ręce 

w łokciach, tak aby czuć naprężenie, 

a następnie prostujemy. Powtarzamy 

po 4 razy, wykonujemy cztery serie. 

ĆWICZENIE 1 

Siadamy na 

krześle z jednym 

ciężarkiem w rękach. 

Unosimy go nad 

głową. Na przemian 

uginamy i prostujemy 

łokcie, trzymając je 

blisko głowy. 

ĆWICZENIE 2 

Opieramy się o krzesło rękami 

wyciągniętymi do tyłu. Stopy 

są rozstawione na szerokość 

bioder. Robimy wdech, 

jednocześnie uginając 

łokcie (tułów idzie w dół), 

a potem 

wydychamy 

powietrze, 

prostując 

przy tym 

łokcie 

(tułów idzie 

w górę). 

Ćwiczenia na tricepsy 

Ćwiczenia na barki 

ĆWICZENIE 1 

Stajemy w rozkroku na lekko ugiętych 

nogach. Pochylamy tułów do 

przodu i ściągamy łokcie do tyłu. 

Powtarzamy 8 razy w 3 seriach. 

ĆWICZENIE 2 

Pod stopami umieszczamy gumę, jej końce 

trzymamy w dłoniach. Wyprostowane ręce 

układamy wzdłuż tułowia, a następnie powoli 

wyciągamy w bok. Wykonujemy po 

8 powtórzeń w 3 seriach. 

ĆWICZENIE 3 

Trzymając 

w dłoniach 

hantle, siadamy 

na krześle. Ręce 

opuszczamy 

wzdłuż tułowia, 

a potem unosimy 

w wyprostowanych 

rękach przed 

siebie. Powtarzamy 

8 razy. 

Fot. Archiwum Medi Press 


LIFESTYLE 

uroda 

Młodość 

w słoiczku 

Zmarszczki nam nie grożą! Oto serum, które daje efekt 

lasera! Takie hasła to jedynie chwyty marketingowe mające 

sprawić, by klientka chętniej sięgnęła do swojej kieszeni. 

Wiemy o tym dobrze, a jednak wydajemy coraz więcej na 

produkty poprawiające nasz wizerunek. 

Według badań przeprowadzonych 

przez ekspertów z brytyjskiej 

firmy konsultingowej 

Euromonitor International, rynek produktów 

do pielęgnacji skóry rozwija się 

nadzwyczaj dobrze, a prym w nim wiedzie 

sektor kosmetyków przeciwstarzeniowych 

(w latach 2002-2006 osiągnął 

80% wzrostu wartości). Odpowiedź, 

dlaczego tak się dzieje, wydaje się prosta 

– żyjemy w czasach, w których olbrzymi 

nacisk kładzie się na młody wygląd i dobrą 

prezencję. A ponieważ jesteśmy 

coraz zamożniejsi, możemy więcej pieniędzy 

wydać na produkty związane ze 

zdrowym i atrakcyjnym wyglądem. 

Problemy zwykle zaczynają się po trzydziestce. 

Skóra nie jest już wtedy tak 

aksamitna i sprężysta, pojawiają się 

również pierwsze zmarszczki. Wtedy 

odruchowo sięgamy po kremy przeciwzmarszczkowe. 

Zdaniem specjalistów 

chodzi jednak o to, by wybrany preparat 

odpowiadał rzeczywistym potrzebom 

naszej skóry. 

NA MIARĘ CZASÓW? 

Reklamy nowych produktów kuszą nas 

cudownymi obietnicami. To z nich 

dowiadujemy się, że kosmetyk może 

nam poprawić nastrój, dodać energii, 

dotlenić czy zadziałać jak botoks. Rozsądek 

i coraz większa wiedza podpowiadają 

nam, że takie deklaracje można 

włożyć między bajki. A jednak 

ulegamy pokusie zakupów. Zdaniem 

analityków rynku kosmetycznego po 

części jest to odpowiedź na potrzeby 

naszych czasów. Żyjemy coraz szybciej 

i chcemy, by kosmetyki dostosowywały 

się do tego tempa. 

Pragniemy posmarować się kremem 

i natychmiast wyglądać młodo, tak jak 

obiecuje reklama. Skomplikowane nazwy 

składników, szczegółowe opisy innowacyjnych 

technologii umożliwiających 

zajście pewnych procesów w skórze po 

użyciu preparatu upewniają nas w przekonaniu 

o skuteczności danego produktu. 

Ale co tak naprawdę kryje się pod 

hasłami używanymi w deklaracjach 

marketingowych? 

UKRYTE POD GWIAZDKAMI 

Kilka miesięcy temu znana z niezależnych 

testów niemiecka Fundacja Warentest 

poddała badaniom 15 kremów na noc 

reklamowanych jako przeciwzmarszczkowe. 

Przez 12 tygodni 30 uczestniczek 

testowało produkty zakupione w sierpniu 

i wrześniu 2006 r. O wyniku decydowały 

oceny: w 45% – redukcji zmarszczek, 

w 35% – nawilżenia i w 20% 

– sposobu zastosowania. 

Pięć kremów uzyskało oceny dobre, 

większość – dostateczne, jeden mierną. 

O dziwo, lepszy od drogiego produktu 

znanej firmy okazał się krem... sieci 

marketów Aldi. Inne kremy nie dawały 

Fot. SPL/East News, T. Perczyński 


LIFESTYLE 

uroda 

takiego efektu przeciwzmarszczkowego, 

jaki obiecywały. Oczywiście, poprawiały 

kondycję skóry, nawilżały ją, 

wygładzały, ale zmarszczki zmniejszyły 

się o ułamki milimetra. Często różnica 

była niedostrzegana przez uczestniczki 

testu, ale widoczna przy 

komputerowej analizie i na trójwymiarowych 

zdjęciach. I z tego trzeba sobie 

zdawać sprawę, czytając opisy na opakowaniach 

kremów. 

Szanujące się firmy przy deklaracjach 

wysokiej skuteczności umieszczają tłumaczenie, 

jakimi badaniami się posłużono, 

a nawet na jakiej grupie je wykonano. 

Przykładowa zmarszczka 

o głębokości 0,15 mm, która na skutek 

działania kremu zmniejszyła się o 20%, 

w rezultacie będzie miała 0,12 mm głębokości. 

Nawet najbystrzejsze oko tego 

nie dojrzy. Klientka stosująca krem może 

jedynie ocenić stan swojej skóry i ogólne 

wrażenie o kosmetyku: jak pachnie, 

jak się wchłania, czy skóra jest miła 

w dotyku i elastyczna, czy cienie pod 

oczami ulegają redukcji, czy zmniejszają 

się podrażnienia. Do naukowców 

pracujących nad produktem należy 

Cena urody 

Serum pod oczy Chanel kosztuje 454 zł, 

krem na noc Diora – 578 zł. Ale są też 

kosmetyki za kilkadziesiąt, a nawet kilkanaście 

złotych. Za co w takim razie płacimy, 

kupując krem? 

Na pewno za surowce. Te w markowych kremach 

nie tylko są doskonałej jakości, ale też odpowiednio 

sprawdzone. Takie badania niekiedy trwają latami, są żmudne i drogie. 

A przecież skład kosmetyku to tylko jego część. Zdaniem specjalistów liczy się 

jeszcze wizerunek: opakowanie, sposób promocji i reklamy. Nad tym pracują 

całe sztaby osób. Płacimy więc za markę, która w naszych oczach jest gwarantem 

skuteczności i bezpieczeństwa. Ile wydamy? Zależy od nas samych. Ważne jednak, 

by kierować się przy tym zdrowym rozsądkiem. 

zbadanie go za pomocą specjalistycznej 

aparatury. 

bantach zwykle przeprowadza się dłużej, 

by ocenić trwałość efektów. Nie mogą 

to być jednak tylko testy ankietowe. 

Dobra firma nie wypuści na rynek produktu 

bez badań aparaturowych, w których 

każdy z probantów przechodzi 

testy parametrów skóry (wykonuje się 

zdjęcia, skany, obliczenia). To na ich 

podstawie możemy precyzyjnie wyliczyć, 

w jakim stopniu krem zwiększa nawilżenie 

skóry, odżywienie, elastyczność, 

w jakim procencie zmarszczki ulegają 

wygładzeniu. Dlatego, gdy na opakowaniu 

czytamy: „Wedle opinii klientów 

krem zmniejsza zmarszczki o 70%”, 

może być to tylko subiektywna ocena 

preparatu. 

CZY POPRAWIAJĄ NASTRÓJ? 

Doktor Jacek Arct z Polskiego Związku 

Kosmetologów w wywiadzie dla „Cosmetics 

Reporter” o możliwości zaostrzenia 

przez Komisję Europejską 

przepisów dotyczących 

produktów kosmetycznych, 

ich 

składu, dozwolonych 

substancji 

oraz zawartości 

Nie ma kremu, który całkowicie usunie 

zmarszczki, nikt jeszcze nie wynalazł 

eliksiru młodości. Nie można cofnąć 

czasu, ale możemy już skutecznie walczyć 

o dobrą kondycję skóry. Krem 

poprawi jej jakość i zmniejszy widoczność 

zmarszczek. Rezultaty widać już 

po 3 tygodniach, ale badania na prodossier 

podkreślał, że „zaostrzenia te 

powinny dotknąć przede wszystkim 

deklaracji marketingowych. (…) Jakiś 

czas temu na rynku pojawiał się kosmetyk 

poprawiający nastrój. Wiadomo, 

że na poprawę nastroju wpływają endorfiny, 

które nie mają szans zadziałać 

przez zakończenia nerwowe na skórze”. 

Kiedy więc czytamy, że krem wypycha 

zmarszczki, pamiętajmy, że taki komunikat 

to duże uproszczenie. Istnieją 

rzeczywiście substancje, które pęcznieją 

w skórze (np. kwas hialuronowy) i tym 

samym jakby wypychają jej warstwy, 

sprawiając, że zmarszczki stają się mniej 

widoczne. Ale już deklaracja „działa 

jak botoks” to czysta reklama. Jak w takim 

razie znaleźć dobry krem i czego 

w nim szukać? 

MODA NA NANO 

Pierwsze w kremach były witaminy. Dopiero 

z czasem, dysponując już większą 

wiedzą, zaczęto badać, która forma danej 

witaminy jest aktywna biologicznie 

i jak przyjmuje ją skóra. Jeszcze później 

odkryto substancje stymulujące procesy 

w niej zachodzące. W kremach zaczęły 

pojawiać się wyciągi roślinne, liposomy, 

peptydy. Ba, zapanowała moda na pewne 

substancje, egzotyczne nazwy roślin, 

opatentowane kompleksy. Dziś 

w kosmetologii znów sięga się 

do substancji tradycyjnych, 

ale stosuje się je w nowych 

połączeniach. 

Kwas hialuronowy w nowoczesnym 

kosmetyku będzie lepiej 

przyswajalny przez skórę niż ten sprzed 

kilku lat, a witaminy w postaci nano 

na pewno zadziałają szybciej i skuteczniej. 

Nanotechnologia bowiem 

jest absolutnym hitem 

naukowym, po który sięgnęła 

również kosmetologia. 

Dzięki niej, substancje 

aktywne w kosmetykach 

łatwiej przenikają 

przez 

skórę. 

Zdaniem specjalistów od kosmetologii 

nanocząsteczki, których używamy w preparatach, 

szybciej osiągają stałe stężenie 

w skórze w porównaniu z większymi od 

nich liposomami. Są więc bardziej precyzyjne, 

a efekty ich działania trwalsze. 

Jednakże na jakość kremu oprócz technologii 

i zastosowanych składników 

wpływ ma głównie kompozycja receptury. 

W kosmetykach baza ma być nie 

tylko przyjemna i miła w odczuciu, ale 

musi także promować substancje aktywne 

oraz pełnić funkcje pielęgnacyjne. Na 

tym właśnie polega największa trudność 

w stworzeniu dobrego produktu. 

Anna Niewiadomska 


45

PO GODZINACH 

od alchemii do farmacji 

Zabójcza 

moc 

leśnych roślin 

Zabójczych roślin i grzybów jest w naszej strefie klimatycznej tyle, że można się 

tylko dziwić głupocie książkowych trucicieli, którzy wolą kupić w najbliższej aptece 

trutkę na szczury z arszenikiem i dać się w ten sposób wyśledzić policjantom. 

A przecież o tyle łatwiej i bezpieczniej byłoby wyjść do ogródka... 

Za nieuznawanie bogów i sprowadzanie 

młodzieży na złą drogę, 

w imieniu Aten skazujemy cię 

na śmierć, Sokratesie – zagrzmiał głos 

przedstawiciela 500-osobowego trybunału. 

Obok wyroku śmierci dla Jezusa 

Chrystusa była to najsłynniejsza sentencja 

świata starożytnego. Greckiemu 

filozofowi oszczędzono jednak publicznej 

i upokarzającej śmierci. W ateńskim polis 

skazaniec sam pozbawiał się życia. 

Kilka tygodni po ogłoszeniu wyroku Sokratesowi 

przyniesiono kubek ziołowego 

wywaru o zapachu pietruszki. Tego, co 

było później, możemy się jedynie domyślać, 

nie wiadomo bowiem, na ile relacja 

Platona jest rzetelna. Skazaniec wychylił 

kubek i już po kilkunastu minutach 

zaczęło mu brakować tchu w piersiach. 

Powoli zapadał w śpiączkę. Przedstawiciel 

władz, szczypiąc filozofa, sprawdzał, 

które części jego ciała są już niewrażliwe 

na ból. Po kilku chwilach Sokrates 

zamknął oczy i umarł, przed śmiercią 

poprosiwszy tylko swojego ucznia, by 

pamiętał o oddaniu koguta niejakiemu 

Asklepiuszowi. 

Tradycja głosi, że trucizną podaną Sokratesowi 

była cykuta (czyli szalej jadowity), 

ale najprawdopodobniej do wykonania 

wyroku użyto równie trującej rośliny z tej 

samej rodziny selerowatych – szczwołu plamistego. 

Inna koncepcja głosi, że podstawą 

wywaru był tojad mocny. I teraz wiadomość 

najbardziej zadziwiająca: wszystkie 

te rośliny można spotkać w Polsce! 

PISARZE 

WOLĄ ARSZENIK 

Życie w naszym regionie i w naszej strefie 

klimatycznej jest wyjątkowo spokojne 

i bezpieczne. Nasze pasożyty albo swoją 

groźną naturą nie umywają się do swych 

tropikalnych pobratymców, albo dzięki 

naszej higienie i przedsięwziętej profilaktyce 

atakują nas wyjątkowo rzadko. 

Szerszenie, komary i kleszcze wzbudziłyby 

uśmiech politowania u południowoamerykańskich 

Indian narażonych 

na jad skolopendry czy czarnej wdowy. 

Honoru jadowitych kręgowców broni 

u nas płochliwa i rzadko spotykana 

żmija zygzakowata. I tylko jednego nie 

musimy się wstydzić – śmiertelnie trujących 

roślin i grzybów jest u nas pod 

dostatkiem. 

Tak naprawdę mało kto wie, jakie bogactwo 

toksyn możemy odnaleźć w chwastach 

rosnących na każdej łące. I chyba jedynie 

tą pospolitością należy tłumaczyć fakt, 

że nawet autorzy książek kryminalnych 

rzadko sięgają po naturalne trucizny. 

W powieściach dominują przeważnie 

arszenik i cyjanek, czasem tal. Pisarze 

z rzadka sięgają po alkaloidy pochodzenia 

roślinnego (co nie oznacza, że nie 

korzystają z nich w ogóle; malarz Amyas 

Crale w książce „Pięć małych świnek” 

Agathy Christie został otruty koniiną 

Fot. Nordic Photos/FPM 


PO GODZINACH 

od alchemii do farmacji 

uzyskiwaną na przykład ze wspomnianego 

już szczwołu). 

KRÓL MORDOWNIK 

I ZŁA SŁAWA SELERA 

Jedną z najgroźniejszych roślin trujących 

występujących w Polsce jest tojad 

mocny. O jego możliwościach niech 

zaświadczy ludowa nazwa – mordownik. 

Ta niewinnie wyglądająca roślina, 

z rodziny jaskrowatych, o szafirowych 

kwiatach, rośnie w górach. Starożytni Grecy 

wierzyli, że mordownik wyrasta tam, 

gdzie upada ślina diabelskiego Cerbera, 

psa o trzech głowach strzegącego wrót 

Hadesu. Nic dziwnego, że w tamtych 

czasach korzystano z niej szczególnie 

chętnie – to tojadem (a konkretnie zawartą 

w nim akonityną) miała według 

jednej z wersji otruć cesarza Klaudiusza 

jego żona i bratanica Agrypina. Z tej 

samej przyczyny miał zgodnie z teorią 

niemieckich historyków medycyny z uniwersytetu 

w Kolonii zginąć Alkimos, 

biblijny kapłan wspominany w Księdze 

Machabejskiej. Opętany lękiem przed 

otruciem ostatni władca Pergamonu 

Attalos III hodował mordownik i inne 

trujące rośliny w swoim ogródku, 

po czym sprawdzał ich działanie na 

złoczyńcach. Do testowania trucizny 

powrócili hitlerowcy podczas drugiej 

wojny światowej. Jak ujawniły procesy 

norymberskie, lekarze-eksperymentatorzy 

w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen 

strzelali do rosyjskich więźniów 

pociskami wypełnionymi skrystalizowaną 

akonityną. Postrzeleni w udo umierali 

po dwóch godzinach męczarni. 

Zasłużenie złą sławą cieszą się niektóre 

rośliny z rodziny selerowatych. Może 

to dziwne, bo wiele z nich od lat gości 

na naszych stołach – seler, pietruszka, 

kminek, lubczyk czy kolendra. Ale ich 

kuzynowie mogą nieść śmierć – oprócz 

szaleju i szczwołu wystrzegać należy się 

też blekotu. Większość tych gatunków 

zawiera koniinę, gdzie dawką śmiertelną 

jest 0,2 grama alkaloidu w czystej postaci. 

Zawarta w szaleju cykutotoksyna powoduje 

zgon po zjedzeniu 3 g kłącza. 

ALKALOIDY 

W BELLADONNIE 

Z daleka należy omijać wiele roślin z rodziny 

psiankowatych. Choć do tej grupy 

należą też pospolite warzywa, jak pomi- 

dor, ziemniak czy oberżyna, to niektóre 

gatunki są wprost naszpikowane alkaloidami, 

głównie atropiną i skopolaminą. 

Niebezpieczny jest również lulek czarny, 

którego nasiona przypominają mak. 

Otępiający i znieczulający wywar z niego 

w XVI-wiecznej Lucernie podawany był 

do wypicia skazanym na stos czarownicom. 

Szczególnie groźne mogą być 

nasiona bielunia dziędzierzawy, jagody 

psianki słodkogórz i pokrzyka wilczej 

jagody. Ta ostatnia roślina – zabójczo 

groźna (zjedzenie już kilku jagód albo 

liści może pozbawić życia) – swą łacińską 

nazwę Atropa wzięła od Atropos, 

greckiej Mojry, bogini przeznaczenia. 

Różne nazwy tego gatunku to osobna 

historia. Według dawnych wierzeń bylina 

wyrywana z ziemi miała krzyczeć 

w niebogłosy – stąd pokrzyk. Z kolei 

przydomek wilcza jagoda zawdzięcza 

Śmiertelnie groźne rośliny 

bardzo łatwo znaleźć, nie 

potrzeba do ich zdobycia 

żadnych umiejętności 

chemicznych, a w dodatku 

szalenie łatwo je podać. 

Niektóre bowiem całkiem 

przyzwoicie smakują. 

zdolności przemiany czarownika w wilkołaka 

(należało nacierać się maścią 

z pokrzyka). Roślina bywa też nazywana 

belladonną – a to dzięki zdolności atropiny 

do rozszerzania źrenic. Dawniej 

damy wkrapiały sobie wywar z wilczej 

jagody do oczu, dzięki czemu wyglądały 

atrakcyjniej. Złowrogo brzmi angielska 

nazwa – deadly nightshade (śmiertelny 

cień nocy). 

Wszystkie wymienione psiankowate swe 

zabójcze działanie zawdzięczają przede 

wszystkim dwóm alkaloidom – atropinie 

i skopolaminie. Szczególnie ciekawa jest 

ta druga, która przez lata uchodziła za 

tzw. serum prawdy, gdyż pod jej wpływem 

ludzie tracą zdolność logicznej oceny 

sytuacji, a bariery wewnętrznego oporu 

pękają. Stosowana była przez hitlerowców 

podczas drugiej wojny światowej, ale 

także i po niej, przez służby specjalne 

różnych krajów (m.in. CIA i KGB). 

POTĘŻNA RYCYNA 

Większość z wymienionych dotąd roślin 

to pospolite chwasty, ale niebezpieczne 

dla zdrowia mogą być również popularne 

ogrodowe i parkowe rośliny ozdobne. 

Piękna konwalia majowa zawiera glikozydy 

nasercowe, niebezpieczne po 

przedawkowaniu (choć zatrucia śmiertelne 

są rzadkością). Wystarczy kilkanaście 

nasion parkowego złotokapu by pozbawić 

życia dziecko. Jedną z najdłużej znanych 

trujących roślin jest cis pospolity. Juliusz 

Cezar w swoich relacjach z wojny galijskiej 

wspomina Catuvolcusa, celtyckiego 

wodza, który wolał otruć się cisem niż 

poddać Rzymianom. Podobnie mieli 

czynić przedstawiciele plemion iberyjskich 

podbijanych przez cesarstwo. 

Ale wszystkie te trucizny blakną przy 

najsilniejszej znanej fitotoksynie – rycynie. 

Występuje ona w rączniku, roślinie 

pochodzącej z Afryki, ale uprawianej już 

też w Polsce. 20 nasion tej byliny powali 

nawet najzdrowszego mężczyznę. 

MUCHOMOROWY SZAŁ 

BERSERKERÓW 

Toskycznych roślin mamy całe krocie, 

ale śmiertelne zatrucia nimi należą do 

rzadkości i zdarzają się raczej ciekawskim 

dzieciom, skłonnym pakować do 

buzi każdą jagódkę, kwiatek i listeczek, 

oraz młodzieńcom eksperymentującym 

z odurzającymi właściwościami np. bielunia. 

Tymczasem o wiele groźniejsze 

są zabójcze grzyby, na które nietrudno 

natrafić w lasach. Zasłużenie złą sławą 

cieszy się muchomor sromotnikowy, 

zawierający alfa-amanitynę (dawka 

śmiertelna to 0,1mg na kilogram ciała). 

Równie wysoką śmiertelność, sięgającą 

blisko 30 % ma muchomor jadowity 

i wiosenny. Zabić może nawet piękny 

muchomor czerwony, choć dawniej ludy 

syberyjskie, staro-germańskie i nordyckie 

wykorzystywały go do swoich obrzędów. 

Syberyjscy szamani wprowadzali się za 

jego pomocą w stan transu. Niektórzy 

naukowcy twierdzą też, że to dzięki 

muchomorom Wikingowie stawali się 

berserkerami – nie znającymi strachu 

wojownikami ogarniętymi bojowym 

szałem. Częste zatrucia wywołują krowiak 

podwinięty i piestrzenica kasztanowata, 

gdyż wśród wielu grzybiarzy uchodzą 

za grzyby jadalne. 

Wojciech Mikoliński 


47

PO GODZINACH 

szkoła języka 

Sprechen wir Deutsch 

Szczególnie latem, gdy wolny czas spędza się blisko 

natury, w aptekach pojawia się wielu klientów kupujących 

kremy, maści, żele na wszelakie użądlenia 

i ukąszenia owadów. 

Opracowanie Joanna Deręg 

WAS KANN SIE STECHEN? 

CO MOŻE UKĄSIĆ (UŻĄDLIĆ)? 

die Ameise – mrówka, die Fliege – mucha, 

die Hornisse – szerszeń, die Hummel – trzmiel, 

die Mücke – komar, die Wespe – osa. 

Stellen Sie sich vor: Sie laufen barfuss 

durch den Garten und spüren plötzlich 

einen Stich. 

Proszę sobie wyobrazić: biegają Państwo na 

bosaka po ogrodzie i nagle czują ukłucie. 

Schreien Sie „Auauau!” und weiter… 

hüpfen nur auf einem Bein herum. Der 

Fuß! Warum brennt er so furchtbar? 

Krzyczą „Auuu!” i dalej… podskakują 

już tylko na jednej nodze. Stopa! 

Czemu tak strasznie piecze? 

Haben Sie Ihnen etwas eingetreten? 

Oder hat Sie eine Biene gestochen? 

Dann finden Sie einen Stachel. 

Może Państwo coś sobie w nią wbili? 

A może użądliła Was pszczoła? Wtedy 

znajdą Państwo żądło. 

Eine Wespe lässt ihn nie im Körper 

ihres Opfers. Kommt es nur zu einer 

örtlichen Reaktion mit Schwellung, 

Juckreiz und leichter Rötung? 

Da haben Sie Glück. Nicht jeder 

kann mit einem blauen Auge 

davonkommen. 

Osa nigdy nie zostawia go w ciele swej 

ofiary. Dochodzi tylko do reakcji 

miejscowej – obrzęku, świądu i lekkiego 

zaczerwienienia? Mają Państwo 

szczęście. Nie każdemu udaje się wyjść 

prawie cało z takiej opresji. 

Bei manchen Menschen kommt es zu 

Atemproblemen, Kreislaufstörungen, 

sogar zum Bewusstseinsverlust. 

Das sind die Zeichen einer 

Insektengift-Allergie. 

U niektórych ludzi pojawiają się 

problemy z oddychaniem, zaburzenia 

krążenia, dochodzi do utraty 

przytomności. To objawy alergii na 

ukąszenie owadów. 

ÜBUNG – ĆWICZENIE 

Proszę odpowiedzieć na pytania twierdząco 

i przecząco. 

1. Hat Sie eine Biene gestochen? 

Ja, … 

Nein, ... 

2. Haben Sie ihren Stachel gefunden? 

Ja, … 

Nein, … 

3. Ist jetzt Ihr Fuß geschwollen? 

Ja, ... 

Nein, … 

4. Haben Sie die Stichstelle mit einem Eisbeutel 

gekühlt? 

Ja, ... 

Nein, … 

GUT ZU WISSEN – WARTO WIEDZIEĆ 

WÖRTERBUCH – SŁOWNICZEK 

Wenn nach einem Insektenstich der 

Stachel noch in der Haut steckt, 

entfernen Sie diesen vorsichtig mit einer 

Pinzette. Den Stachel niemals 

ausdrücken, denn dadurch verbreitet sich 

das Gift noch mehr. 

Jeśli po ukąszeniu przez owada żądło 

jeszcze tkwi w skórze, proszę usunąć je 

ostrożnie pęsetą. Żądła nigdy nie należy 

wyciskać, bo trucizna jeszcze bardziej 

rozejdzie się po organizmie. 

Wir kühlen Sie die Stichstelle unter 

kaltem Wasser oder einer aus dem 

Kühlschrank geholten Getränkedose. 

Es helfen auch kalte Umschläge mit 

Essigwasser, die Auflage von frischen 

Zwiebelscheiben, „Coldpacks” und 

Kältesprays aus der Apotheke. 

Miejsce ukąszenia schładzamy zimną wodą 

lub wyjętą z lodówki puszką napoju. 

Pomogą też zimne okłady z wodą 

z octem, z plastrów świeżej cebuli, z apteki 

– gotowe zimne okłady i preparaty 

miejscowo chłodzące. 

Zur Verminderung des Juckreizes gibt es 

Salben und Gels aus der Apotheke. 

Świąd skóry złagodzą maści i żele z apteki. 

Bei starkem Juckreiz und ausgeprägter 

Schwellung helfen Antihistaminika, die 

man lokal auftragen oder auch einnehmen 

kann. 

W przypadku silnego świądu i opuchnięcia 

skóry pomogą preparaty antyhistaminowe 

stosowane miejscowo lub doustnie. 

Ein Arzt sollte unbedingt aufgesucht 

werden, wenn Sie in die Mundhöhle oder 

den Hals gestochen wurden. 

Jeśli ugryzienie dotyczy jamy ustnej lub 

szyi, należy natychmiast udać się do 

lekarza. 

angreifen 

die Antihistaminika 

die Atemprobleme 

– atakować 

– preparaty 

antyhistaminowe 

– problemy 

z oddychaniem 

der Bewusstseinsverlust – utrata przytomności 

die Biene 

– pszczoła 

geschwollen 

– opuchnięty 

das Insekt 

– owad 

die Insektengift-Allergie – alergia na ukąszenia 

owadów 

der Juckreiz 

– świąd 

die Haut 

– skóra 

der Körper 

– ciało 

die Kreislaufstörungen – zaburzenia krążenia 

kühlen 

– ochłodzić 

die Rötung 

– zaczerwienienie 

die Salbe 

– maść 

die Schwellung – opuchlizna 

der Stachel 

– żądło 

stechen 

– gryźć, żądlić, ukąsić 

der Stich 

– ugryzienie, użądlenie 

die Stichstelle 

– miejsce ugryzienia 


KRZYŻÓWKA 

NAGRODY 

Na autorów poprawnych 

odpowiedzi czekają 

portfele marki Batycki 

z kolekcji bursztynowej 

Litery z ponumerowanych 

kratek utworzą hasło. 

Rozwiązania prosimy przysyłać 

do 27 sierpnia br. 

* SMS-em pod numer 7238; 

wpisując 6-literowe hasło 

krzyżówki według wzoru 

FIJ.NR7.HASŁO. 

Koszt SMS-a wynosi 2 zł + VAT 

(2,44 zł brutto); 

* lub pocztą na adres „Farmacja 

i ja”, ul. Niedźwiedzia 12a, 

02-737 Warszawa. 

Nagrody za poprawne 

rozwiązanie krzyżówki 

z numeru majowego otrzymują: 

Barbara Piotrowska, Stargard; 

Elżbieta Radziemska, Poznań; 

Barbara Raszuk, Pruszków. 

Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych 

osobowych przez US Pharmacia sp. z o.o., ul. Ziębicka 

40, 50-507 Wrocław, do celów marketingowych. 

Jednocześnie oświadczam, że swoje dane osobowe 

podałam/em dobrowolnie, zostałam/em zapoznana/y 

z prawem dostępu do treści moich danych, prawem 

do ich poprawiania oraz wyrażania sprzeciwu co do 

ich przetwarzania. 

Data 

Czytelny podpis 

Sprawdź, co pamiętasz z numeru lipcowo-sierpniowego „Farmacji i ja” 

Odpowiedzi wpisz w wykropkowane miejsca. 

Na kupony czekamy do 27 sierpnia br. 

1 Jaki termin obowiązuje przy składaniu reklamacji w aptece? 

........................................................................................................... 

2 Proszę podać pełną polską nazwę organizacji EFPIA. 

........................................................................................................... 

3 Jak długą praktykę w zawodzie musi posiadać osoba 

prowadząca e-aptekę? 

........................................................................................................... 

4 Proszę podać nazwę największego funduszu poręczeniowego w Polsce. 

........................................................................................................... 

5 W jakim stężeniu imbir wykazuje właściwości bakteriostatyczne? 

........................................................................................................... 

Nagrody za poprawne odpowiedzi z numeru majowego 

otrzymują Janina Bereszko, Radomsko; Zofia Tulibacka, 

Gdynia; Justyna Zabost, Łowicz. 

Na autorów 

poprawnych 

odpowiedzi czekają 

książki wydawnictwa 

MedPharm Polska 

„Słownik medyczny 

i farmaceutyczny 

w 11 językach”. 

www.medpharm.pl 

Imię i nazwisko ........................................................................ 

Nazwa i adres apteki ................................................................ 

............................................................................................... 

Tel. kontaktowy ........................................................................ 

Kupon numer 7/8 z odpowiedziami prosimy przesyłać na adres: 

„Farmacja i ja” 

ul. Niedźwiedzia 12a, 02-737 Warszawa 

Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych przez 

US Pharmacia sp. z o.o., ul. Ziębicka 40, 50-507 Wrocław, do celów 

marketingowych. Jednocześnie oświadczam, że swoje dane osobowe 

podałam/em dobrowolnie, zostałam/em zapoznana/y z prawem 

dostępu do treści moich danych, prawem do ich poprawiania 

oraz wyrażania sprzeciwu co do ich przetwarzania. 

Data ............................................................................................... 

Czytelny podpis ...............................................................................

PO GODZINACH 

humor 

Psychiatra bada pacjenta za pomocą testu, 

czytając: 

– Ostatniej niedzieli był straszliwy 

wypadek drogowy. Motocyklista 

został rozjechany przez samochód 

tak nieszczęśliwie, że stracił głowę. 

W chwilę potem motocyklista 

wstał, podniósł głowę i poszedł do 

najbliższej apteki, żeby przykleić 

głowę do tułowia. 

W tym miejscu badany uśmiecha się 

z niedowierzaniem. 

– Pańska historia nie trzyma się kupy. 

Przecież apteki w niedzielę są 

zamknięte! 

Przychodzi kaszlący pacjent do lekarza. 

– Dużo pan pali, prawda? – pyta 

lekarz. 

– I co z tego? 

– Palenie skraca życie! 

– Bzdura. Starożytni Grecy nie znali 

tytoniu i wymarli co do jednego! 

U laryngologa matka mówi do synka: 

– A teraz bądź grzeczny i powiedz 

ładnie: – Aaaa. Żeby pan doktor 

mógł wyjąć palec z twojej buzi! 

Przychodzi baba do lekarza i mówi: 

– Panie doktorze jestem w ciąży i bolą 

mnie zęby. 

A na to lekarz: 

– To niech się pani w końcu zdecyduje, 

bo nie wiem, jak ustawić fotel! 

Dentysta do pacjenta. 

– A teraz lojalnie uprzedzam pana, że 

będzie bolało. Proszę zacisnąć zęby 

i szeroko otworzyć usta... 

REDAKCJA 

ul. Niedźwiedzia 12a 

02-737 Warszawa 

tel./faks: 0 22 853 73 72; 853 76 77; 

853 07 68; 853 79 71; 853 79 72 

e-mail: farmacjaija@medi-press.pl 

REDAKTOR NACZELNA 

lek. med. Agnieszka Szumska-Olczak 

PRODUCT MANAGER 

Iwona Rubin 

REDAKTOR PROWADZĄCA 

Inga Kazana 

ZESPÓŁ REDAKCYJNY 

prof. dr hab. Henryk Mruk 

dr n. med. Krzysztof Wojciechowski 

dr n. farm. Katarzyna Żurowska 

lek. med. Marcin Pustkowski 

Magdalena Adamska 

Tomasz Barałkiewicz 

Aleksandra Kunkiel-Kryńska 

Sylwia Michałowska 

Wojciech Mikoliński 

Izabela Zdolińska 

REDAKTORZY WYDANIA 

Maja Denisiuk 

Kazimierz Kozub 

STUDIO DTP I GRAFIKA 

Katarzyna Żuczek 

Agata Ostrowska, Jolanta Olszowa 

(fotoedycja) 

WYDAWNICTWO 

Medi Press sp. z o.o. 

Zarząd: 

Andrzej Horoszczak (prezes) 

Arkadiusz Wyszyński 

(dyrektor wydawniczy) 

DRUK 

Elanders Polska Sp. z o.o. 

Płońsk, ul. Mazowiecka 2 

OGŁOSZENIA DROBNE/PRACA 

U lekarza. 

– Panie doktorze, czy wyleczy mnie 

pan z bezsenności? 

– Tak, ale najpierw trzeba ustalić 

i zlikwidować jej przyczynę. 

– Lepiej nie. Żona jest bardzo 

przywiązana do naszego dziecka. 

Przygotowała Tamara Klupińska 

Zatrudnię kierownika apteki – woj. łódzkie (40 km od Czestochowy). tel. 697 519 060. 

Ogłoszenia przyjmuje Anna Harazińska, tel. 0 22 853 73 72, 853 76 77, 853 07 68 w. 203 

lub 0 694 986 909; e-mail: anh@medi-press.pl 

NA ZLECENIE 

Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, 

zastrzega sobie prawo redagowania 

zamówionych tekstów, nie odpowiada za 

treść zamieszczonych reklam i ogłoszeń. 

Magazyn „Farmacja i ja” nie zastępuje 

porady lekarskiej, może jedynie stanowić 

źródło informacji. Bezumowna dystrybucja 

lub sprzedaż magazynu jest nielegalna. 

Przedruk materiałów bez zgody wydawcy 

jest zabroniony. 

Rys. Maciej Trzepałka

HOŁOWCZYC

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?