TÜRKIYE’DE REKLAM AHLÂKI

İLKE
TÜRKİYE’DE REKLAM AHLÂKI: SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Dünyada Reklamcılık
Reklamın; insanlar arasında alışverişin başlamasıyla birlikte doğduğu söylenmektedir.
Eski Mısır, Babil, Yunan ve Roma dönemine ait kalıntılarda reklamın izlerine rastlamak
mümkündür. İlk ve ortaçağda tellallar ve çığırtkanlar o dönemin reklamcıları olarak kabul
edilmektedir. İmalatın merkezîleşmesi ve nakliyecilikteki gelişmeler ile birlikte tellal
ve çığırtkanların yerini değişik medya araçları almaya başlamıştır. Gutenberg’in matbaayı
icat etmesi reklamcılığı da doğrudan etkileyen bir olaydır. Bu sayede reklamlar el
ilanları yardımıyla daha geniş kitlelere ulaşmıştır (Ünsal, 1971, s. 20-21). Baskı yapılarak
çoğaltılan basılı materyalin üzerinde ticari reklamların bulunması, hem baskıyı yapanın
hem de reklam verenlerin lehine bir durum oluşturmuştur.
Bugünkü reklamcılığa benzer örneklere yaklaşık 300 yıl öncesinde rastlanılmaktadır. On
sekizinci yüzyıl gazetelerinde metne dayalı, tam sayfa reklamlar yayımlanmıştır. İlk reklam
ajansı İngiltere’de 1786’da; ilk bağımsız reklam ajansı ise 1847 yılında Amerika’da
kurulmuştur (Ertike, 2010, s. 31). On dokuzuncu yüzyılda Sanayi Devrimi’nin sonuçlarının
etkisi hissedilmeye başlanmış ve “daha çok üretim, daha çok ticaret anlayışı” reklamcılığın
gelişmesinde önemli bir etken olmuştur. Basın sektöründeki gelişmeler de
reklamcılığın etkisini artırıcı bir güç haline gelmiştir. Bu dönemdeki reklamlar sayesinde
hiç tanınmayan ürünler tüketicilerin bildiği, tanıdığı ürünler haline gelmeye başlamıştır.
Hatta günümüzde tanınan bazı markaların temelleri bu dönemlerdeki reklamlar
sayesinde atılmıştır (Ekici ve Şahım, 2013, s. 11).
Yirminci yüzyılda çoğalan medya araçları ve artan reklamlar yeni bir iş kolunu doğurmuştur.
İş bölümü ve uzmanlaşmanın doğal bir sonucu olarak reklamcılık sektörü hızla
gelişmeye başlamıştır. 1920’lerden sonra, gazetelerdeki, özel radyo ve sinemalardaki
artış önce Amerika’da sonra Almanya, Avusturya ve Fransa’da sesli ve görüntülü reklamcılığın
gelişmesini sağlamıştır (Yaman, 2014, s. 6). Özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrasında
televizyon ve televizyon reklamcılığı giderek yaygınlaşmıştır. Günümüzde yeni
bir medya ortamı olarak internetin ve sosyal medyanın kullanımının yaygınlaşması
reklamcılığın gelişim hızını artırmaktadır. Yeni mecralar, yeni teknikler ve yeni hedef
kitlelerle birlikte reklam dünyası hareketlenmesini sürdürmektedir.
Türkiye’de Reklamcılık
Osmanlı döneminde kayıtlara geçen ilk basılı reklam 1860’da yayın hayatına başlayan
“Tercüman-ı Ahval” adlı gazetede görülmüştür. Bu dönemde ekonomik durumun iyi
32