TÜRKIYE’DE REKLAM AHLÂKI

İLKE
TÜRKİYE’DE REKLAM AHLÂKI: SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
rakan yaklaşımı, tüketimi teşvik etmiş, ülke içinde tüketim ürünlerinde bir rekabet yaşanmıştır.
Bu durum reklamcılığı da canlandırmıştır. Cumhuriyetin kurulduğu yıllardan
ve İkinci Dünya Savaşı yıllarından farklı olarak özel sektör girişimcileri de daha büyük
ölçeklerle iş dünyasında yerini almaya başlamıştır. Bu dönemde kontrolsüz bir reklamcılık
sektörünün bulunduğu, özellikle, daha sonra ülkeye büyük zararlar vererek batan
bankerlerin reklamlarıyla hatırlanabilir.
1989 yılında ilk özel televizyon ve özel radyo kanallarının kurulması, 1990 yılından itibaren
de gerek globalleşmenin artışı gerekse reklam mecralarının çeşitlenmesi reklamcılığın
gelişmesinde önemli dönüm noktaları olmuştur (Avşar ve Elden, 2005, s. 28).
Bundan sonra yasal bir zemini olmamasına rağmen hızla artan özel radyo ve televizyon
kanalları reklam pastasını büyütmüş; aynı zamanda kontrolsüz olması dolayısıyla
ahlâki olmayan içeriklerin yayılmasının da yolunu açmıştır.
2000’li yılların başından itibaren ise uydu üzerinden yayın yapan televizyon kanalları
reklamcılık için yeni alternatifler doğurmuştur. Çok sayıda var olan ve her birisi ayrı bir
hedef kitleye yönelmiş yüzlerce televizyon kanalı reklamcılık sektörünü etkilemiştir.
1990’lı yılların başından itibaren yayılmaya başlayan internet ağları zaman içinde yepyeni
bir reklam mecrası olarak ortaya çıkmıştır. Başlangıçta gazete gibi düşünülerek
sadece görsel materyal barındıran internet, gelişen altyapısı ve artan hızıyla birlikte
sesli hâle de gelmiştir. Bu durum, özellikle haber portalları ve gazetelerin internet üzerinden
yayımlanmaya başlaması ile birlikte reklamcılığın popüler alanı haline gelmiştir.
Bu süreçte gazetelerin reklamlardan aldığı pasta payı hızla düşmüştür.
İnternetin yaygınlaşması ve hızının artması ile birlikte internet interaktif hale gelmiştir.
Bu durum “sosyal medya” adı verilen yeni bir mecranın doğmasına yol açmıştır. Özellikle
akıllı telefonların günlük hayatta yoğun olarak kullanılması, sürekli internete bağlanma
imkânının bulunması ve akıllı telefonlar üzerinden sosyal medyanın kullanımının
yaygınlaşması bu mecrayı daha cazip hale getirmiştir.
Tüm bu süreçlerde kontrol mekanizmaları kuruluncaya kadar mecralar hep ahlâki sınırları
zorlayan; hatta dışına taşan yayınlar yapmışlar ve ahlâki sınırları zorlayan reklamların
yayımlanmasına da aracılık etmişlerdir. Çünkü mecra ne olursa olsun, reklam
verenin ve reklam ajansının amacı tüketicinin dikkatini çekmek olmuştur. Bu amacı
gerçekleştirmek için toplumun inançlarına, ahlâki anlayışına, örf, adet ve geleneklerine
aykırı uygulamalar da kullanılagelmiştir.
34