XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP PHẦN PHI KIM LỚP 11 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THỰC HÀNH HÓA HỌC

https://twitter.com/daykemquynhon 

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com 

www.facebook.com/daykem.quynhon 

https://daykemquynhon.blogspot.com 

http://daykemquynhon.ucoz.com 

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / 

Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa Quy Nhơn 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định 

ĐẠI HỌC HUẾ 

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM 

NGUYỄN NGỌC THÚY 

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG 

HỆ THỐNG BÀI TẬP PHẦN PHI KIM LỚP 11 

NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THỰC HÀNH HÓA 

HỌC 

CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 

Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học môn Hóa học 

Mã số: 60140111 

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC 

THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG 

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC 

TS. NGUYỄN THỊ KIM ÁNH 

DIỄN ĐÀN TOÁN - LÝ - HÓA 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

MỌI YÊU CẦU GỬI VỀ HỘP MAIL DAYKEMQUYNHONBUSINESS@GMAIL.COM 

HOTLINE : +84905779594 (MOBILE/ZALO) 

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

i 

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú 

www.facebook.com/daykemquynhonofficial 

www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial





Thừa Thiên Huế, năm 2018 




LỜI CAM ĐOAN 

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết 

quả nghiên cứu ghi nhận trong luận văn là trung thực, được các đồng tác giả cho 

phép sử dụng và chưa từng được công bố trong bất kì một công trình nào khác. 

Nguyễn Ngọc Thúy 





ii 











LỜI CẢM ƠN 

Luận văn được hoàn thành bằng sự cố gắng nổ lực của bản thân cùng sự giúp 

đỡ nhiệt tình của thầy cô, gia đình, đồng nghiệp, bạn bè và các em học sinh. 

Đầu tiên, em xin bày tỏ sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc đến TS.Nguyễn 

Thị Kim Ánh đã tận tâm hướng dẫn và tạo mọi điều kiện thuận lợi để em hoàn 

thành luận văn này. 

Xin chân thành cảm ơn quý thầy cô lớp Cao học Lý luận và phương pháp dạy 

học môn Hóa học khóa 25 của Đại học Sư phạm Huế tại An Giang đã tận tình giảng 

dạy truyền đạt kiến thức và kinh nghiệm quý báu cho chúng em trong suốt khóa 

học. 

Xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu trường Đại học Sư phạm Huế, phòng 

đào tạo Sau đại học Huế và Đại học An Giang đã tạo nhiều điều kiện thuận lợi nhất 

để chúng em học tập, nghiên cứu và hoàn thành khóa học. 

Tôi xin chân thành cảm ơn quý thầy cô giáo và các em học sinh trường THPT 

Hòn Đất và THPT Sóc Sơn thuộc huyện Hòn Đất tỉnh Kiên Giang đã nhiệt tình 

đóng góp ý kiến và giúp đỡ rất nhiều cho tôi trong quá trình thực nghiệm sư phạm. 

Và cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn những người thân trong gia đình, bạn 

bè và đồng nghiệp đã luôn ủng hộ và giúp đỡ để tôi có thể hoàn thành tốt luận văn 

này. 

Xin chân thành cảm ơn! 

Thừa Thiên Huế, ngày 05 tháng 07 năm 2018 

Tác giả 

Nguyễn Ngọc Thúy 





iii 















iv 











MỤC LỤC 

Trang 

Trang phụ bìa .......................................................................................................... i 

Lời cam đoan ........................................................................................................... ii 

Lời cảm ơn ............................................................................................................. iii 

MỤC LỤC .............................................................................................................. 1 

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ...................................................................... 4 

DANH MỤC CÁC BIỂU BẢNG ............................................................................ 5 

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ ................................................................................. 6 

MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 7 

1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................. 7 

2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................... 8 

3. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................... 8 

4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu...................................................................... 8 

5. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 9 

6. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 9 

7. Giả thuyết khoa học ............................................................................................. 9 

8. Những đóng góp mới của đề tài ........................................................................... 9 

9. Cấu trúc luận văn ............................................................................................... 10 

Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI .......................... 11 

1.1. LỊCH SỬ CỦA VẤN ĐỀ ............................................................................... 11 

1.2. ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 

TRONG GIAI ĐOẠN MỚI ................................................................................... 12 

1.3. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NĂNG LỰC VÀ NĂNG LỰC THỰC HÀNH HÓA HỌC .... 13 

1.3.1. Khái niệm về năng lực, năng lực chung của học sinh trung học phổ thông ... 13 

1.3.2. Phát triển năng lực thực hành hóa học cho học sinh trung học phổ thông ..... 18 

1.4. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC KẾT HỢP SỬ DỤNG BÀI 

TẬP THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THỰC 

HÀNH HÓA HỌC CHO HỌC SINH .................................................................... 21 


1.4.1. Phương pháp “ Bàn tay nặn bột” .................................................................. 21 




1 











1.4.2. Phương pháp dạy học hợp tác theo nhóm ..................................................... 22 

1.4.3. Phương pháp dạy học theo góc .................................................................... 23 

1.5.THỰC TRẠNG SỬ DỤNG BÀI TẬP THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM TRONG 

DẠY HỌC HÓA HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ...................... 24 

1.5.1. Mục đích và đối tượng điều tra .................................................................... 24 

1.5.2. Kết quả điều tra ........................................................................................... 25 

Tiểu kết chương 1 .................................................................................................. 27 

Chương 2. XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP PHẦN PHI 

KIM HÓA HỌC 11 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THỰC HÀNH CHO 

HỌC SINH PHỔ THÔNG .................................................................................. 28 

2.1. TỔNG QUAN VỀ CẤU TRÚC, NỘI DUNG, MỤC TIÊU CHƯƠNG TRÌNH 

PHI KIM HÓA HỌC 11 ........................................................................................ 28 

2.1.1. Cấu trúc và nội dung phần phi kim hóa học 11 chuẩn .................................. 28 

2.1.2. Mục tiêu của chương trình phi kim hóa học 11 chuẩn .................................. 29 

2.2. NGUYÊN TẮC VÀ QUY TRÌNH TUYỂN CHỌN, XÂY DỰNG HỆ THỐNG 

BÀI TẬP THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM .............................................................. 33 

2.2.1.Nguyên tắc tuyển chọn và xây dựng hệ thống bài tập thực hành thí nghiệm .... 33 

2.2.2. Quy trình xây dựng hệ thống bài tập thực hành thí nghiệm .......................... 34 

2.3. THIẾT KẾ BỘ CÔNG CỤ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC THỰC HÀNH HÓA 

HỌC THÔNG QUA HỆ THỐNG BÀI TẬP THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM PHẦN 

PHI KIM LỚP 11 .................................................................................................. 35 

2.3.1. Xây dựng các mức độ phát triển năng lực thực hành hóa học cho học sinh 

trung học phổ thông ............................................................................................... 35 

2.3.2. Xây dựng thang đánh giá năng lực thực hành hóa học ................................. 38 

2.4. TUYỂN CHỌN, XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP THỰC 

HÀNH PHẦN PHI KIM LỚP 11 .......................................................................... 41 

2.4.1.Bài tập về lập kế hoạch thí nghiệm ............................................................... 41 

2.4.2. Bài tập về năng lực tiến hành thí nghiệm ..................................................... 44 

2.4.3. Bài tập về quan sát, mô tả, giải thích hiện tượng thí nghiệm ........................ 47 


2.4.4. Bài tập về xử lý thông tin liên quan đến thí nghiệm ..................................... 48 




2 











2.5. MỘT SỐ BIỆN PHÁP SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP THỰC HÀNH THÍ 

NGHIỆM NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THỰC HÀNH HÓA HỌC CHO 

HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ............................................................. 51 

2.5.1. Sử dụng bài tập thực hành thí nghiệm trong dạy học bài mới ....................... 51 

2.5.2. Sử dụng bài tập thực hành thí nghiệm trong giờ thực hành ........................... 53 

2.5.3. Sử dụng bài tập thực hành hóa học trong giờ luyện tập, ôn tập ..................... 55 

2.5.4. Sử dụng bài tập thực hành hóa học trong kiểm tra, đánh giá ......................... 57 

2.6. THIẾT KẾ MỘT SỐ MẪU KẾ HOẠCH DẠY HỌC ..................................... 57 

2.6.1. Kế hoạch dạy học bài mới [7],[8] ................................................................. 57 

2.6.2. Kế hoạch dạy học giờ thực hành .................................................................. 65 


Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ............................................................ 72 

3.1. MỤC ĐÍCH THỰC NGHIỆM ........................................................................ 72 

3.2. ĐỐI TƯỢNG, ĐỊA BÀN VÀ NHIỆM VỤ THỰC NGHIỆM ......................... 72 

3.3. TIẾN HÀNH THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM .................................................... 73 

3.4. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM .......................................................................... 76 

3.4.1. Kết quả định tính ......................................................................................... 76 

3.4.2. Kết quả định lượng ...................................................................................... 77 


KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................................. 85 

1. Kết luận ............................................................................................................. 85 

2. Kiến nghị ........................................................................................................... 86 

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 87 

PHỤ LỤC 





3 











DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT 

STT Ký hiệu và chữ Viết tắt 

1 Bàn tay nặn bột BTNB 

2 Bài tập thực hành thí nghiệm BTTHThN 

3 Bài tập về nhà BTVN 

4 Chương trình giáo dục phổ thông CTGDPT 

5 Dung dịch Dd, dd 

6 Đại học sư phạm ĐHSP 

7 Đối chứng ĐC 

8 Giáo dục GD 

9 Giáo dục học GDH 

10 Giáo viên GV 

11 Học sinh HS 

12 Năng lực NL 

13 Năng lực thực hành hóa học NLTHHH 

14 Nhà xuất bản NXB 

15 Phản ứng pư 

16 Phản ứng hóa học pưhh 

17 Phòng thí nghiệm PTN 

18 Phương pháp dạy học PPDH 

19 Phiếu học tập PHT 

20 Phương trình hóa học pthh 

21 Sách giáo khoa sgk 

22 Sách bài tập sbt 

23 Sách tham khảo stk 

24 Thực nghiệm sư phạm TNSP 

25 Thí nghiệm ThN 

26 Tiến sĩ TS 

27 Trung học phổ thông THPT 





4 











DANH MỤC CÁC BẢNG 

Trang 

Bảng 1.1. Các năng lực chuyên biệt của môn hóa học............................................ 16 

Bảng 1.2. Cấu trúc năng lực thực hành hóa học ..................................................... 18 

Bảng 1.3. Kết quả điều tra về sử dụng BTTHThN và phát triển NLTHHH ............ 25 

Bảng 2.1. Cấu trúc phần phi kim lớp 11 (theo chương trình chuẩn) ....................... 28 

Bảng 2.2. Các mức độ của NLTHHH đối với HS THPT ........................................ 35 

Bảng 2.3. Thang đánh giá NLTHHH cho HS THPT .............................................. 40 

Bảng 2.4. Đánh giá mức độ phát triển của NLTHHH tương ứng tổng số điểm HS 

đạt được ................................................................................................ 41 

Bảng 3.1. Bảng liệt kê phân bố TNSP .................................................................... 72 

Bảng 3.2. Bảng tiêu chí Cohen .............................................................................. 75 

Bảng 3.3. Bảng so sánh giá trị kiểm chứng t-test .................................................. 75 

Bảng 3.4. Bảng kiểm quan sát đánh giá mức độ phát triển NLTHHH của HS ........ 77 

Bảng 3.5. Kết quả kiểm tra bài 45 phút .................................................................. 78 

Bảng 3.6. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất tích lũy bài 45 phút ............. 78 

Bảng 3.7. Bảng phân phối tần số, tần suất theo phân loại học lực bài 45 phút ........ 79 

Bảng 3.8. Tổng hợp các tham số đặc trưng bài 45 phút .......................................... 80 

Bảng 3.9. Kết quả bài kiểm tra 15 phút .................................................................. 80 

Bảng 3.10. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất tích lũy bài 15 phút ........... 81 

Bảng 3.11. Bảng phân phối tần số, tần suất theo phân loại học lực bài 15 phút ...... 81 

Bảng 3.12. Bảng tổng hợp các tham số đặc trưng bài 15 phút ................................ 82 

Bảng 3.13. Bảng tổng hợp các tham số thống kê đặc trưng thực nghiệm ................ 82 





5 








DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ 

Trang 




HÌNH 

Hình 1.1. Sơ đồ cấu trúc năng lực chung của HS THPT......................................... 16 

Hình 1.2. Sơ đồ tiến trình dạy học theo phương pháp BTNB ................................. 22 

Hình 1.3. Sơ đồ tiến trình dạy học hợp tác theo nhóm ............................................ 23 

Hình 1.4. Sơ đồ tiến trình tổ chức dạy học theo góc ............................................... 24 

Hình 2.1. Chứng minh tính chất gì của photpho ..................................................... 42 

Hình 2.2. Sơ đồ thiết bị tổng hợp amoniac trong công nghiệp ................................ 42 

Hình 2.3. Sơ đồ điều chế CO 2 trong phòng ThN .................................................... 44 

Hình 2.4. Dụng cụ thí nghiệm ................................................................................ 45 

Hình 2.5. Sơ đồ điều chế........................................................................................ 46 

Hình 2.6. Thí nghiệm nhiệt phân NH 4 Cl ................................................................ 47 

Hình 2.7. Điều chế NH 3 trong PTN ....................................................................... 48 

Hình 2.8. Phản ứng tạo phức của NH 3 với một số muối ......................................... 48 

Hình 2.9. Thí nghiệm chứng minh khí NH 3 tan nhiều trong nước .......................... 52 

Hình 2.10. Thí nghiệm điều chế HNO 3 trong phòng thí nghiệm ............................. 53 

Hình 2.11. Thí nghiệm kim loại Cu tác dụng với HNO 3 đặc .................................. 54 

Hình 2.12. Thí nghiệm tạo phức của NH 3 với CuSO 4 ............................................ 55 

Hình 2.13.Thí nghiệm thổi khí CO 2 vào dung dịch Ca(OH) 2 .................................. 56 

Hình 3.1. Đồ thị đường lũy tích bài 45 phút (% HS đạt điểm X i trở xuống) ........... 79 

Hình 3.2. Biểu đồ phân loại học lực kết quả bài 45 phút ........................................ 80 

Hình 3.3. Đồ thị đường lũy tích bài 15 phút (% HS đạt điểm X i trở xuống) ........... 81 

Hình 3.4. Biểu đồ phân loại học lực kết quả bài 15 phút ........................................ 82 





6 








MỞ ĐẦU 




1. Lý do chọn đề tài [1],[2],[3] 

Bước vào thế kỉ XXI, nền giáo dục quốc tế hiện đại đã định hướng phát triển 

theo bốn trụ cột chính, đó là: “Học để biết, học để làm, học để chung sống và học để 

làm người” với mục tiêu đào tạo đội ngũ nhân lực trẻ, khỏe không ngừng vươn lên 

học hỏi để phát triển và khẳng định vị trí cá nhân của họ trong xã hội. 

Trong xu thế hội nhập quốc tế, nước ta đã đưa ra những chiến lược mới để 

phát triển nền giáo dục theo định hướng năng lực và giáo dục nhân cách thế hệ trẻ 

nhằm đào tạo ra nguồn nhân lực mới có tri thức, có năng lực, có tư duy, có khả năng 

thích ứng tốt, có khả năng vận dụng sáng tạo tri thức nhân loại vào thực tiễn, sẵn 

sàng làm chủ nền khoa học kĩ thuật và công nghệ thông tin đang phát triển mạnh 

mẽ, vượt bậc làm chủ đất nước. Quyết tâm đổi mới nền giáo dục của Đảng và nhà 

nước đã thể hiện rõ trong Nghị quyết số 44/NQ-CP, ngày 09/6/2014 Ban hành 

Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện theo Nghị quyết số 29-NQ/TW 

ngày 04 tháng 11 năm 2013 của Hội nghị lần thứ VIII Ban Chấp hành Trung ương 

khóa XI nhấn mạnh: ...“ Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng 

yêu cầu công nghiệp hóa – hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định 

hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế… Đối với giáo dục phổ thông, tập 

trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát 

hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh…nâng cao 

năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn…”. Đây là cơ sở 

pháp lí để những giáo dục nước ta mạnh dạn trong đổi mới phương pháp dạy 

học(PPDH). 

Trong chương trình giáo dục phổ thông (CTGDPT) , hóa học là môn khoa 

học tự nhiên vừa mang tính lý thuyết, vừa mang tính thực nghiệm. Thực hành thí 

nghiệm (ThN) là một trong những năng lực đặc thù quan trọng mà GV cần phải rèn 

luyện và phát triển cho HS . Đây cũng là cách thức giúp các em tiếp thu, lĩnh hội 

kiến thức môn học dễ dàng, bền vững và hiệu quả nhất. Hiện nay, các câu hỏi, bài 


tập có nội dung hỏi về kiến thức thực hành, ứng dụng hóa học vào thực tiễn cuộc 




7 











sống đã được đưa vào trong các đề thi, kiểm tra, đặc biệt là kỳ thi trung học phổ 

thông quốc gia (THPTQG) tương đối nhiều. Những câu hỏi dạng này thường 

không khó nhưng đa số HS do xem nhẹ kiến thức thực hành, thực nghiệm hoặc 

chưa được rèn luyện nhiều nên thường trả lời sai dẫn đến kết quả thi không cao. 

Để góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn hóa học, đúc kết kinh nghiệm 

thực tế giảng dạy ở trường trung học phổ thông (THPT) cùng với mong muốn có 

được một hệ thống bài tập thực hành thí nghiệm (BTTHThN) để rèn luyện năng lực 

thực hành hóa học (NLTHHH) cũng như giúp HS có thể tự tin giải tốt các bài tập 

dạng này trong các kì thi, tôi đã chọn nghiên cứu đề tài : “Xây dựng và sử dụng hệ 

thống bài tập phần phi kim lớp 11 nhằm phát triển năng lực thực hành hóa học 

cho học sinh trung học phổ thông”. 

2. Mục đích nghiên cứu 

Lựa chọn, xây dựng và sử dụng hệ thống BTTHThN gồm các bài tập về lập 

kế hoạch ThN; kĩ năng tiến hành ThN; quan sát mô tả hiện tượng ThN; xử lý thông 

tin liên quan đến ThN nhằm phát triển NLTHHH cho HS ở trường phổ thông phần 

phi kim lớp 11. 

3. Nhiệm vụ nghiên cứu 

- Nghiên cứu cơ sở lý luận về NLTHHH; BTTHThN phần phi kim lớp 11 và 

vấn đề phát triển năng lực thực hành của HS. 

- Nghiên cứu thực trạng sử dụng BTTHThN trong dạy học hóa học phần phi 

kim ở trường THPT hiện nay. 

- Xây dựng và đề xuất những biện pháp sử dụng hiệu quả hệ thống 

BTTHThN phần phi kim lớp 11 nhằm phát triển NLTHHH của HS. 

- Thiết kế một số kế hoạch dạy học mẫu có sử dụng BTTHThN phần phi kim 

lớp 11 nhằm nâng cao NLTHHH cho HS. 

- Xây dựng bộ công cụ đánh giá sự phát triển NLTHHH thông qua BTTThN. 

- Thực nghiệm sư phạm nhằm đánh giá hiệu quả việc thực hiện đề tài. 

4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 

4.1. Khách thể nghiên cứu 


Quá trình dạy và học môn Hóa học ở trường THPT 




8 











4.2. Đối tượng nghiên cứu 

Hệ thống BTTHThN phần phi kim hóa học lớp 11. 

NLTHHH cho HSTHPT 

5. Phạm vi nghiên cứu 

Chương nitơ – photpho và chương cacbon-silic lớp 11 THPT. 

6. Phương pháp nghiên cứu 

6.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận 

- Nghiên cứu cơ sở lý luận dạy học và phương pháp dạy học hóa học ở 

trường THPT. 

- Nghiên cứu cơ sở lý luận về kiểm tra đánh giá quá trình học tập của học sinh. 

- Phân tích, tổng hợp, hệ thống và phân dạng bài tập hóa học nhằm nâng cao 

NLTHHH cho HS ở trường THPT. 

6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 

- Nghiên cứu thực tế tình hình sử dụng các ThN hóa học trong các giờ học: 

nghiên cứu bài mới và thực hành hiện nay trong các trường THPT Hòn Đất, THPT 

Sóc Sơn, THPT Phan Thị Ràng, THPT Ngô Sĩ Liên thuộc tỉnh Kiên Giang. 

- Thực nghiệm sư phạm: để kiểm nghiệm giá trị thực tiễn các kết quả nghiên 

cứu và khả năng sử dụng BTTHThN nhằm phát triển NLTHHH cho HS. 

6.3. Các phương pháp thống kê toán học 

Dùng các phương pháp thống kê toán học để xử lý các số liệu, các kết quả 

điều tra và các kết quả TN để có những nhận xét, đánh giá xác thực. 

7. Giả thuyết khoa học 

Nếu xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập đa dạng về nội dung và hình thức 

theo hướng rèn luyện và củng cố kiến thức về kĩ năng thực hành sẽ kích thích khả 

năng suy luận và sáng tạo của HS. Qua đó hệ thống bài tập này sẽ nâng cao 

NLTHHH của HS, phát huy mạnh mẽ tính chủ động tích cực và sự yêu thích môn 

hóa học của HS. Đó cũng là PPDH tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả dạy học và 

nâng cao chất lượng dạy học môn Hóa học. 

8. Những đóng góp mới của đề tài 


8.1. Lựa chọn, xây dựng hệ thống BTTHThN đa dạng về hình thức, phong 




9 











phú về nội dung thể hiện đầy đủ các tiêu chí đánh giá của NLTHHH được phân chia 

theo từng dạng bài tập, từng chương kiến thức . 

8.2. Đề xuất các biện pháp sử dụng hiệu quả BTTHThN qua giờ dạy bài mới, 

giờ ôn tập, giờ thực hành giúp HS nắm vững và củng cố kiến thức thực hành thí 

nghiệm (THThN), giúp các em tự tin khi tiến hành các ThN và có khả năng suy 

luận, giải tốt các BTTHThN trong các đề thi, kiểm tra nhằm phát triển NLTHHH 

của HS. 

8.3. Thiết kế được bộ công cụ đánh giá NLTHHH cho HS thông qua 

BTTHThN giúp GV và HS có định hướng hoạt động trong quá trình dạy và học. 

9. Cấu trúc luận văn 

Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, 

luận văn được trình bày theo 3 chương: 

Chương 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài 

Chương 2.Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập phần phi kim hóa học 11 

nhằm phát triển năng lực thực hành cho học sinh phổ thông. 

Chương 3. Thực nghiệm sư phạm 





10 








Chương 1 

CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 




1.1. LỊCH SỬ CỦA VẤN ĐỀ 

Phát triển năng lực thực hành hóa học đã và đang thu hút nhiều sự quan tâm 

của những người làm công tác giáo dục, đặc biệt là các giáo viên dạy môn Hóa học. 

Nhiều công trình khoa học đã đưa ra các giải pháp hình thành và phát triển những kĩ 

năng thực hành hóa học qua việc thiết kế ebook các bài thực hành thí nghiệm hay sử 

dụng hệ thống bài tập hóa học thực nghiệm ….để hỗ trợ các giờ học thực hành đã 

góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Hóa học trong trường THPT. 

Cùng quan tâm đến vấn đề này đã có một số công trình khoa học giáo dục 

nghiên cứuvề PPDH môn Hóa học như luận văn thạc sĩ của Nguyễn Thị Phương 

Thu (2007), ĐHSP Hà Nội đã “Xây dựng hệ thống bài tập trắc nghiệm nhằm phát 

triển năng lực thực hành hóa học cho học sinh” .Năm 2010, tác giả Chu Thị 

Hương, trường ĐHSP Huế tiếp tục nghiên cứu: “Tuyển chọn, xây dựng và sử dụng 

hệ thống thí nghiệm và bài tập thực nghiệm để rèn luyện tư duy và kĩ năng thực 

hành thí nghiệm cho học sinh lớp 10 nâng cao”. 

Năm 2011, trong luận văn thạc sĩ của tác giả Lê Thị Khánh Vân, trường 

ĐHSP Huế cũng nghiên cứu: “Tuyển chọn, xây dựng và sử dụng bài tập thực 

nghiệm nhằm rèn luyện tư duy và kĩ năng thực hành cho học sinh trong dạy học 11 

nâng cao. Luận văn thạc sĩ của tác giả Nguyễn Thị Lan Phương (2013) nghiên cứu: 

“Tuyển chọn và xây dựng hệ thống bài tập trắc nghiệm phần vô cơ nhằm phát triển 

năng lực thực hành hóa học cho học sinh trung học phổ thông” tại Trường ĐHSP 

Hà Nội. Năm 2016, tác giả Lê Thị Tươi, ĐHSP Hà Nội đã nghiên cứu vấn đề “Phát 

triển năng lực thực hành hóa học cho học sinh thông qua dạy học chương nitơphotpho 

hóa học lớp 11 trung học phổ thông và năm 2017, tác giả Đào Hồng Hạnh, 

ĐHSP Hà Nội cũng tiếp tục nghiên cứu vấn đề: “Phát triển năng lực thực hành hóa 

học cho học sinh thông qua dạy học chương cacbon-silic hóa học lớp 11 trung học 

phổ thông” . 


Bên cạnh đó, nhiều bài báo nghiên cứu khoa học có liên quan đến đề tài phát 




11 











triễn năng lực thực hành hóa học cho HS cũng được đăng tải trên các tạp chí uy tín 

như: Bài báo khoa học của nhóm tác giả: Phạm Thị Bình - Đỗ Thị Quỳnh Mai - Hà 

Thị Thoan (2016) nghiên cứu việc “ Xây dựng bài tập hóa học nhằm phát triển năng 

lực thực hành hóa học cho học sinh ở trường phổ thông”, Tạp chí Khoa học Trường 

ĐHSP Hà Nội (số 6A), tr 72-78. Năm 2016, trong Tạp chí khoa học ĐHSP Hà Nội 

(số 6A), tr 233-245, các tác giả Nguyễn Thị Kim Ánh và Phạm Hồng Bắc đã công 

bố kết quả nghiên cứu đề tài: “Thiết kế hoạt động dạy học theo định hướng phát 

triển năng lực học sinh thông qua chủ đề : Các hợp chất của Nitơ”, và trong Tạp chí 

Giáo dục ĐHSP TPHCM (số 387), tr 50-52, các tác giả : Lý Huy Hoàng - Cao Cự 

Giác cũng đã có công trình nghiên cứu về “Thực trạng phát triển năng lực thực hành 

thí nghiệm hóa học cho sinh viên sư phạm hóa học ở trường đại học”,. 

Bài báo của tác giả Phạm Thị Bích Đào - Đặng Thị Oanh (2017), cũng đã 

“Đề xuất cấu trúc và đánh giá năng lực thực nghiệm cho học sinh thông qua môn 

khoa học tự nhiên cấp trung học cơ sở”,Tạp chí Khoa học ĐHSP Hà Nội(số 9), tr 

56-64 hay bài báo của tác giả Đỗ Thị Thu Huyền (2017), “Thiết kế và sử dụng bộ 

câu hỏi định hướng bài học chương nhóm nitơ nhằm phát triển năng lực tự học cho 

học sinh”,Tạp chí Khoa học ĐHSP Hà Nội (số 1), tr 62-70. 

Ngoài ra còn nhiều công trình nghiên cứu khoa học khác là các luận văn, luận án, 

các bài báo khoa học.... cũng đề cập liên quan đến vấn đề chúng tôi nghiên cứu. Tuy 

nhiên, các công trình này có hướng nghiên cứu chủ yếu về cách tuyển chọn và xây 

dựng bài tập theo các dạng ở từng chương hoặc phát triển NLTHHH cho HS. Trong 

luận văn này, chúng tôi đã xây dựng mới và đề xuất biện pháp sử dụng hệ thống 

BTTHThN phần phi kim lớp 11 nhằm phát triển NLTHHH cho HS THPT. 

1.2. ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 

TRONG GIAI ĐOẠN MỚI[3],[4],[5] 

Năm 2017, BGD&ĐT công bố CT GDPT mới theo Quyết định số 404/QĐ- 

TT do Thủ tướng chính phủ phê duyệt Đề án đổi mới chương trình, sách giáo khoa 

GDPT nhằm thực hiện mục tiêu đổi mới giáo dục của Quốc hội qui định trong Nghị 

quyết 88/2014/QH13. 

Khi nghiên cứu tài liệu này, chúng tôi nhận thấy CTGDPT mới có nhiều nội 


dung thay đổi, phù hợp với xu hướng phát triển của nền giáo dục(GD) hiện đại. CT 




12 











GDPT mới bao gồm chương trình tổng thể, chương trình môn học và chương trình 

hoạt động giáo dục từ lớp 1 đến lớp 12 được xây dựng theo định hướng phát triển 

phẩm chất và năng lực của người học, xem trọng chất lượng giáo dục sau khi đào 

tạo và nêu cao vai trò chủ thể của người học trong quá trình giáo dục. CTGDPT mới 

thể hiện một số đặc trung cơ bản như sau: 

- Về mục tiêu GD: CTGDPT mới đưa ra những nhận xét đánh giá về mức độ 

tiến bộ của HS qua việc mô tả kết quả học tập và rèn luyện của HS. 

- Về nội dung GD: CTGDPT mới chỉ quy định những nội dung chính nhằm 

phát triển năng lực cho HS trong các tình huống thực tiễn mà chưa có những quy 

định chi tiết, rõ ràng . 

- Về PPDH: CTGDPT mới yêu cầu người dạy sử dụng các phương pháp và 

kỹ thuật dạy học tích cực nhằm phát triển tốt các năng lực giải quyết vấn đề, năng 

lực giao tiếp... cho HS. 

- Về hình thức dạy học: CTGDPT mới yêu cầu quá trình dạy học cần kết hợp 

công nghệ thông tin và truyền thông, dạy học theo hướng tích hợp, kết với các hoạt 

động trải nghiệm sáng tạo, nghiên cứu khoa học, hoạt động xã hội, hoạt động ngoại 

khóa...nhằm thu hút và gây hứng thú cho HS. 

- Vấn đề đánh giá kết quả học tập của HS: CTGDPT mới đưa ra các tiêu chí 

đánh giá về kĩ năngvận dụng kiến thức đã học vào các tình huống thực tiễn. 

Như vậy, mục tiêu đổi mới của CTGDPT trong giai đoạn mới, ngoài sự đổi 

mới về nội dung kiến thức mới cần hoàn thiện cho người học, sự đổi mới về PPDH 

nhằm giúp người học trở nên tích cực, chủ động hơn trong quá trình lĩnh hội kiến 

thức cần thiết trong lao động còn hoàn thiện cho người học những năng lực cần thiết 

để hòa nhập vào cuộc sống cộng đồng trong xã hội hiện đại. 

1.3. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NĂNG LỰC VÀ NĂNG LỰC THỰC HÀNH HÓA HỌC 

1.3.1. Khái niệm về năng lực, năng lực chung của học sinh trung học phổ thông 

[3],[4],[5] 

1.3.1.1. Năng lực là gì? 

Khái niệm “ năng lực” cần phát triển cho HS THPT được hiểu một cách phù 


hợp nhất khi xét về góc độ “ năng lực thực hiện” hay “năng lực hành động” theo 

thuật ngữ “ competency ” trong tiếng Anh . 




13 











Theo [4], các tác giả đã đưa ra định nghĩa : “Năng lực là thuộc tính cá nhân 

được hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có và quá trình học tập, rèn luyện, khả 

năng huy động tổng hợp các kiến thức, kỹ năng và các thuộc tính cá nhân khác như: 

hứng thú, niềm tin, ý chí…để thực hiện thành công một loại hoạt động nhất định, 

đạt kết quả như mong muốn trong những điều kiện cụ thể”. 

Như vậy, năng lực của người học có thể được hiểu, đó là sự hình thành và phát 

triển những tố chất mà người học đã sẵn có thông qua quá trình học tập, hoạt động 

rèn luyện để từ đó người học có được khả năng tổng hợp và vận dụng một cách linh 

hoạt, hiệu quả các kiến thức, kĩ năng có được theo ý chí, niềm tin và sự hứng thú của 

bản thân để thực hiện thành công một hoạt động thực tiễn cụ thể nào đó. 

1.3.1.2. Năng lực chung cần phát triển cho HS THPT 

Chương trình giảng dạy của môn Hóa học cấp THPT sẽ giúp HS hình thành 

thế giới quan khoa học với hệ thống kiến thức hóa học phong phú, hiện đại và thiết 

thực giúp HS phát triển những phẩm chất cần thiết của người lao động mới: có tri 

thức, tự tin, năng động, sáng tạo, có sức khỏe .… theo định hướng phát triển 9 năng 

lực chung mà CT GDPT mới đề cập là: 

1.Năng lực tự học: ý thức tự giác chủ động lập kế hoạch và thực hiện kế hoạch 

bằng sự nổ lực phấn đấu của bản thân theo những mục tiêu cụ thể HS tự đề ra. 

2. Năng lực giải quyết vấn đề: là khả năng phát hiện, phân tích và đề xuất 

giải pháp để xử lí phù hợp các tình huống có vấn đề xảy ra trong học tập. 

3. Năng lực sáng tạo: thể hiện năng lực đưa ra những ý tưởng mới, đề xuất 

mới từ tình huống, vấn đề đã xác định, có thể là giải pháp cải tiến hay ý kiến trái 

ngược với những quan điểm đúng đắn hiện tại, có hứng thú và thái độ tích cực trong 

học tập, thể hiện được bản lĩnh và sự tự tin khi thể hiện quan điểm cá nhân . 

4. Năng lực tự quản lí (tự chủ) : nhận ra giá trị bản thân, có ý thức bảo vệ 

quyền lợi và thực hiện nghĩa vụ trong học tập; biết quan tâm, chăm sóc sức khỏe; 

biết thể hiện cử chỉ, hành động, thái độ tích cực để tăng sự tin tưởng, tôn trọng và 

lòng yêu mến của mọi người; có cách ứng xử phù hợp, biết kiềm chế cảm xúc, hành 

động tiêu cực khi gặp tình huống ngoài ý muốn. 





14 











5.Năng lực giao tiếp: Có khả năng thể hiện sự tự tin, thái độ tích cực: biết 

lắng nghe, biết quan tâm, biết chia sẽ ; biết thể hiện những biểu cảm phù hợp với 

đối tượng và hoàn cảnh giao tiếp để đạt được mục đích của quá trình giao tiếp. 

6.Năng lực hợp tác: thực hiện tốt trách nhiệm và vai trò của bản thân đối với 

công việc chung của nhóm, đề xuất mục đích hợp tác, biết đánh giá năng lực các 

thành viên trong nhóm, có khả năng phân công nhiệm vụ và tổng hợp kết quả của 

của nhóm, đưa ra nhận xét kết quả và hạn chế sau làm việc. 

7.Năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông: khả năng sử dụng 

thành thạo các thiết bị ICT, các phần mềm hỗ trợ học tập, biết tìm kiếm và lưu trữ 

thông tin, dữ liệu quan trọng cần thiết trong các bộ nhớ của nhiều thiết bị khác nhau 

trên máy hoặc trên mạng. 

8.Năng lực sử dụng ngôn ngữ: Khả năng nghe, hiểu, diễn đạt tốt nội dung 

chính hay chi tiết văn bản, bài giảng, bài hội thảo, tài liệu…, sử dụng thành thạo 

vốn từ ngữ thông dụng, thuật ngữ chuyên nghành, phát âm đúng ngữ điệu, nhịp 

điệu, trình bày lưu loát, thuyết phục, đúng ngữ pháp, chính tả của bài viết. 

9.Năng lực tính toán: Sử dụng chính xác phép tính (cộng, trừ, nhân chia, giải 

phương trình …); sử dụng thành thạo máy tính tay, các dụng cụ đo, vẽ, ...; hiểu biết 

và vận dụng hợp lí kiến thức về đo lường, ước tính; biết lập luận logic, khoa học, 

chính xác để diễn đạt kiến thức và ý tưởng trong học tập, cuộc sống. 

Những năng lực chung cần phát triển cho HS THPT được sắp xếp thành sơ 

đồ cấu trúc năng lực chung ( xem hình 1.1) 





15 








Năng lực chung 




Năng 

lực 

giao 

tiếp 

Hình 1.1. Sơ đồ cấu trúc năng lực chung của HS THPT 

1.3.1.3.Những năng lực chuyên biệt của môn Hóa học 

Môn hóa học cấp THPT ngoài việc cung cấp cho HS hệ thống kiến thức hóa 

học phổ thông cơ bản, hiện đại và thiết thực từ cơ bản đến phức tạp còn hình thành 

và phát triển cho HS nhân cách công dân, những năng lực sẵn có và những năng lực 

chuyên biệt của môn hóa học được nêu tóm tắt trong bảng 1.1. 

NL 

chuyên 

Năng lực 

xã hội 

Năng 

lực 

hợp 

tác 

Bảng 1.1. Các năng lực chuyên biệt của môn hóa học 

Các NL 

thành phần 

NL sử dụng 

ngôn ngữ hóa 

học 

Năng 

lực 

tự 

học 

Năng lực tự làm chủ & 

phát triễn bản thân 

Năng 

lực 

tự 

giải 

uyết 

vấn 

đề 

và 

sáng 

tạo 

Năng 

lực 

thẩm 

mỹ 

Năng 

lực 

thể 

chất 

Biểu hiện của các năng lực thành phần 

Hiểu biết và sử dụng thông thạo: 

+ biểu tượng hóa học ( kí hiệu, hình vẽ, mô hình cấu 

trúc phân tử, liên kết hóa học…), 

Năng lực 

công cụ 

Năng 

lực 

tính 

toán 

Năng 

lực 

công 

nghệ 

thông 

tin và 

truyền 

thông 


+ thuật ngữ hóa học ( đồng đẳng, đồng phân, danh 




16 











biệt 

môn 

hóa 

học 

NL thực hành 

hóa học 

NL 

tính toán 

NL 

giải quyết 

vấn đề thông 

qua môn hóa 

học 

NL vận dụng 

kiến thức hóa 

học vào cuộc 

sống 

NL sáng tạo 

pháp, các loại pư: thế, cộng, trùng hợp, hóa hợp, oxi 

hóa…), 

+ danh pháp hóa học ( tên gọi, quy tắc gọi tên các chất ) 

- xác định mục tiêu và lựa chọn thí nghiệm an toàn 

- Tiến hành và sử dụng thí nghiệm an toàn 

- Quan sát, mô tả, dự đoán, giải thích và nêu kết luận 

chính xác hiện tượng ThN. 

- Xử lí các thông tin liên quan đến ThN. 

- Thực hiện thành thạo phép tính toán các đại lượng: số 

mol, khối lượng, thể tích, các loại nồng độ C M , C%, tỉ 

khối hơi, khối lượng riêng … 

- Nhận biết và thiết lập được các công thức liên hệ, 

công thức tính toán giữa các đại lượng trong hóa học. 

- Tích hợp tốt kiến thức giữa môn hóa học và môn toán. 

- Phát hiện, phân tích được các thông tin liên quan kiến 

thức hóa học. 

- Đề xuất các giải pháp phù hợp để giải quyết các tình 

huống có vấn đề xảy ra trong quá trình học tập môn hóa 

học. 

- Ghi nhớ, phát hiện tình huống thực tiễn liên quan đến 

kiến thức hóa học. 

- Phân tích thông tin liên quan, vận dụng linh hoạt, sáng 

tạo, chính xác kiến thức hóa học để xử lí vấn đề thực 

tiễn. 

- Đề xuất hướng nghiên cứu mới từ những chuẩn mực 

kiến thức được công nhận. 

- Tự tiến hành ThN để tìm đáp án cho giả thuyết, đúc 

kết kinh nghiệm và lĩnh hội tri thức mới. 





17 











1.3.2. Phát triển năng lực thực hành hóa học cho học sinh trung học phổ thông 

[4],[5],[12],[17] 

1.3.2.1. Khái niệm về năng lực thực hành hóa học 

“Năng lực thực hànhhóa học là khả năng người học huy động, tổng hợp tất 

cả những kiến thức hóa học đã học, những kinh nghiệm và kĩ năng cần thiết để xử lí 

các thông tin, các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú khám phá tri thức mới , sự 

đam mê học hỏi, niềm tin vào khoa học, ý chí kiên nhẫn, sự cẩn trọng,… để thực 

hiện thành công các thao tác, các kĩ thuật tiến hành các ThN hóa học”. 

Kiến thức hóa học là nền tảng giúp HS hiểu biết để thực hiện an toàn các 

ThN và qua ThN thực tế sẽ giúp HS hiểu rõ khắc sâu kiến thức về bản chất của hóa 

học. Bên cạnh đó, GV phải thường xuyên sử dụng BTTHThN để hướng dẫn và rèn 

luyện cho HS cách quan sát, cách tư duy và phân tích các hiện tượng, giải thích bản 

chất của phản ứng hóa học xảy ra sẽ hình thành và phát triển cho HS NLTHHH. 

1.3.2.2. Cấu trúc của năng lực thực hành hóa học 

STT 

NL thành 

phần 

1 NL xác định 

2 

mục tiêu và 

lựa chọn ThN 

NL 

tiến hành và 

sử dụng 

ThN an toàn 

3 NL dự đoán, 

quan sát, mô 

tả,giải thích 

hiện tượng 

Bảng 1.2. Cấu trúc năng lực thực hành hóa học 

Biểu hiện (tiêu chí đánh giá) 

Thực hiện đúng quy định và quy tắc an toàn trong PTN 

Nhận biết và lựa chọn đúng dụng cụ và hóa chất cần thiết cho 

ThN cần thực hiện 

Hiểu rõ tác dụng, cấu tạo, cách sử dụng các dụng cụ ThN 

Hiểu rõ tính chất, ứng dụng của hóa chất làm ThN 

Thông thạo thao tác lắp ráp, kết hợp các dụng cụ riêng lẻ thành 

bộ dụng cụ cho ThN cụ thể ; nhận biết sự đúng-sai trong các 

thao tác lắp ráp. 

Thực hiện độc lập được ThN đơn giản 

Tiến hành một số ThN phức tạp có GV hướng dẫn 

Quan sát các thao tác tiến hành ThN, nhận biết hiện tượng hóa 

học xảy ra (sự tạo thành chất kết tủa, màu sắc của dung dịch, 

chất rắn, khí ...) 


Có khả năng mô tả chính xác các hiện tượng 




18 











ThN và rút ra 

kết luận 

4 NL xử lí 

thông tin liên 

quan đến ThN 

Lập luận , giải thích hiện tượng hóa học và viết các PTHH xảy 

ra 

Tổng hợp kiến thức để tìm lời giải thích khoa học cho những 

hiện tượng đã xảy ra 

Viết đúng PTHH của các phản ứng đã xảy ra trong ThN 

Nêu ra nhận xét, kết luận cụ thể hoặc khái quát từ ThN 

1.3.2.3. Tình hình phát triển năng lực thực hành hóa học cho học sinh trung học 

phổ thông 

Hiện nay, các trường THPT rất quan tâm định hướng phát triển NLTHHH 

cho HS nên hầu hết các trường đều trang bị tương đối tốt dụng cụ , hóa chất cho 

PTN. Hóa học tạo điều kiện cho giáo viên tổ chức dạy các bài học sử dụng ThN 

minh họa và dạy thực hành hóa học. Tuy nhiên, số lượng các ThN hóa học được 

nêu trong sgk còn ít, một số ThN phức tạp khó tiến hành trong giờ học như sinh ra 

khí độc gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của GV và HS. Do 

đó, GV thường dùng BTTHThN làm phương tiện thay thế ThN biểu diễn để phát 

triển NLTHHH hóa học cho HS. 

Mặt khác, theo yêu cầu kiểm tra đánh giá năng lực HS trong giai đoạn mới 

thì nội dung kiến thức các đề kiểm tra, đề thi hiện nay đều phải có một số câu hỏi và 

bài tập có nội dung kiểm tra NLTHHH . Nhưng thực tế, HS vẫn chưa được hướng 

dẫn đầy đủ về dạng BTTHThN để rèn luyện những kĩ năng thực hành nên mặc dù 

các câu hỏi thi kiểm tra về NLTHHH không khó nhưng đa số các em e ngại và 

không làm được, dẫn đến chất lượng học tập môn hóa chưa cao. 

1.3.2.4. Những biện pháp phát triển năng lực thực hành hóa học cho học sinh 

trung học phổ thông 

Hóa học là môn khoa học thực nghiệm, do đó lý thuyết phải được dạy song 

song cùng thực hành để hình thành và phát triển NLTHHH tốt nhất, cụ thể qua các 

quá trình sau: 

a/ Thí nghiệm làm mẫu của GV 

Trong giờ dạy bài mới có sử dụng các ThN minh họa, GV cần phải có sự 


chuẩn bị chu đáo về kế hoạch bài giảng và hóa chất dụng cụ để làm ThN. Khi tiến 

hành ThN, GV phải chú ý thực hiện chuẩn xác các thao tác thực hành như : cách 




19 











cầm ống nghiệm, cách lấy hóa chất dạng lỏng hoặc rắn , cách đun nóng ống nghiệm 

đựng hóa chất, cách pha chế dung dịch… Trong trường hợp ThN có sinh ra các chất 

khí độc hại, có mùi khó chịu hoặc phức tạp, khó tiến hành, GV có thể sử dụng các 

clip ThN thay thế. Qua các ThN làm mẫu, HS quan sát, dễ ghi nhớ các thao tác thực 

hành, tập làm theo giống các thao tác như thí nghiệm mẫu đã quan sát. Như vậy, 

ThN làm mẫu là một trong những cách hiệu quả để giúp HS phát triển NLTHHH 

một cách nhanh nhất. 

b/ Sự hướng dẫn và giải thích rõ các tính năng và cách sử dụng hóa chất, 

dụng cụ thí nghiệm của GV 

- Đối với dụng cụ ThN: GV có thể giới thiệu một số dụng cụ thường dùng 

trong như: tên gọi, tính năng và cách sử dụng của chúng; cách lắp ráp các dụng cụ 

để thành bộ dụng cụ hoàn chỉnh cho từng ThN cụ thể; những lưu ý cần thực hiện để 

sử dụng an toàn và hiệu quả. 

- Đối với hóa chất ThN: GV cần hướng dẫn HS hiểu các thông tin trên nhãn 

mác vật dụng chứa hóa chất như : tên gọi, công thức, tính độc hại, tính dễ cháy nổ. 

HS cần tuân thủ các quy tắc an toàn khi làm việc với hóa chất: không dùng hóa chất 

mất nhãn;không dùng tay trực tiếp lấy hóa chất; không ngửi, không nếm hóa chất; 

không dùng chung muỗng và ống hút để lấy hóa chất cùng lúcở nhiều lọ hóa chất 

khác nhau.... Nhận dạng các chất nguy hiểm, dễ cháy nổ, độc hại và biết cách sử 

dụng chúng an toàn . 

c/Sự định hướng rèn luyện những phẩm chất cần thiết của ngườilàm công 

tác khoa học cho HS 

GV cần nhắc nhở HS: cẩn thận, tỉ mỉ, chính xác, gọn gàng, ngăn nắp, kiên 

nhẫn và tuyệt đối tuân thủ nội quy và quy định an toàn trong PTN; thực hiện theo 

yêu cầu của GV hoặc hướng dẫn trong tài liệu học tập, sgk; bảo quản dụng cụ ThN 

sạch sẽ, lấy và để đúng vị trí quy định; lắp ráp dụng cụ theo hướng dẫn của GV 

hoặc chỉ dẫntrong hình vẽ, kiểm tra và thử lại độ chính xác trước khi thực hành; sử 

dụng hóa chất phải hết sức cẩn thận, lấy đúng liều lượng, không được lấy dư, thực 

hiện các thao tác cân đo chính xác; kiên trì thực hiện đúng các thao tác thực hành, 


tránh sai sót; kiên nhẫn tập trung quan sát hiện tượng. 




20 











d/ Kiểm tra đánh giá kết quả thực hành 

- GV tổ chức, hướng dẫn HS làm việc theo nhóm, yêu cầu HS hợp tác làm 

việc, nhắc nhở, tự kiểm tra, tự đánh giá việc thực hiện nội quy, tính tích cực khi 

làm việc cùng nhóm…giúp HS hình thành ý thức tự giác hoàn thành tốt công việc 

được giao. 

-GV phải thường xuyên kiểm tra, đôn đốc, nhắc nhở HS trong quá trình tiến 

hành ThN sẽ giúp HS kịp thời chỉnh sửa những sai sót và giải quyết những khó 

khăn gặp phải, giúp các em mau tiến bộ và phát triển tốt kĩ năng thực hành. 

- GV cần lồng ghép những bài tập có nội dung thực hành vào các bài kiểm 

tra thường xuyên, kiểm tra định kì, thi học kì để HS có ý thức quan tâm học tốt hơn 

các BTTHThN. 

1.4. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC KẾT HỢP SỬ DỤNG 

BÀI TẬP THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC 

THỰC HÀNH HÓA HỌC CHO HỌC SINH [10],[13],[20] 

1.4.1. Phương pháp “ Bàn tay nặn bột” 

Phương pháp “Bàn tay nặn bột” (BTNB) là một PPDH tích cực đã được phát 

triển ở nhiều nước có nền giáo dục hiện đại. Phương pháp BTNB xem HS là trung 

tâm của quá trình dạy học được GV làm người hướng dẫn trong hành trình khám 

phá kiến thức mới. 

Cơ sở khoa học của PPDH BTNB là dạy học khoa học dựa trên sự tìm tòi - 

nghiên cứu, được thực hiện theo tiến trình như hình 1.2 





21 











Tình huống xuất phát 

(câu hỏi nêu vấn đề) 

Hình thành câu hỏi của HS 

Xây dựng giả thuyết 

và thiết kế phương án thực nghiệm 

Tiến hành thực nghiệm 

tìm tòi - nghiên cứu 

Kết luận và hợp thức hóa kiến thức 

Hình 1.2. Sơ đồ tiến trình dạy học theo phương pháp BTNB 

Theo PPDH này GV hướng dẫn HS tự làm ThN để hiểu rõ bản chất vấn đề, 

giúp HS rèn kĩ năng quan sát, kĩ năng phân tích, thảo luận và trình bày quan điểm 

cá nhân trước tập thể, từ đó HS thích nghiên cứu, khám phá và yêu thích khoa học. 

1.4.2. Phương pháp dạy học hợp tác theo nhóm 

PPDH hợp tác được GV ngẫu nhiên hay chỉ định chia lớp học thành các 

nhóm nhỏ từ 4 đến 6 HS, giao nhiệm vụ giống nhau hoặc khác nhau để cùng hoàn 

thành mục tiêu chung của một nội dung kiến thức. Tiến trình dạy học theo PPDH 

hợp tác theo nhóm được thực hiện như sơ đồ hình 1.3. 

Làm việc chung 

cả lớp (GV) 

- Nêu vấn đề thảo luận 

- Chia nhóm, giao 

nhiệm vụ 

- Hướng dẫn làm việc 

theo nhóm. 

Làm việc theo nhóm 

(HS) 

- Lập kế hoạch làm việc 

- Phân công nhiệm vụ trong 

nhóm 

- Thực hiện nhiệm vụ, thảo 

luận , thống nhất ý kiến 

- Chuẩn bị báo cáo 

Tổng kết ( GV + 

HS) 

- Các nhóm lần lượt trình 

bày kết quả 

- Các nhóm thảo luận, góp 

ý 

- Đánh giá kết quả các 

nhóm, kết luận vấn đề 





22 











Hình 1.3. Sơ đồ tiến trình dạy học hợp tác theo nhóm 

PPDH hợp tác theo nhóm tạo điều kiện để HS giao lưu, học hỏi trao đổi kiến 

thức, phát triển năng lực giao tiếp, hợp tác với tập thể để hoàn thành tốt công việc 

chung. Đây là kĩ năng cần thiết giúp các em hòa nhập cuộc sống cộng đồng trong 

tập thể lao động có tổ chức và có phân công lao động. 

Tuy nhiên, PPDH hợp tác có một số hạn chế trong quá trình thực hiện như: 

trong nhóm nhiều ý kiến khác nhau dẫn đến tranh cãi, mất thời gian, nếu không gian 

lớp học hẹp lại có số học sinh đông thì phân chia nhóm lớn hoạt động không hiệu 

quả. Do vậy, PPDH này chỉ nên sử dụng để nghiên cứu hoặc củng cố kiến thức một 

chủ đề và GV cần phải định hướng rõ mục tiêu khi chia nhóm và có sự chuẩn bị tốt 

nội dung thảo luận. 

1.4.3. Phương pháp dạy học theo góc 

PPDH theo góc là hình thức dạy học bằng cách thiết kế 3 , 4 hoặc 5 góc học 

tập bố trí tại các góc lớp hay một không gian học tập thích hợp, với nhiều hình thức 

hoạt độc lập và nhiệm vụ khác nhau , cùng nghiên cứu chung một nội dung học tập. 

GV chia lớp học thành 4 góc, cùng thực hiện một nội dung và mục tiêu học tập nhưng 

theo hình thức và cách sử dụng các phương tiện, đồ dùng học tập khác nhau 

GÓC TRẢI NGHIỆM( làm thí nghiệm) 

- Học liệu: hóa chất, dụng cụ ThN. 

- Đối tượng: HS thích vận động khám phá, 

tham gia các dự án khoa học. 

- Nhiệm vụ: HS tiến hành ThN theo nhóm, 

quan sát hiện tượng, giải thích và rút ra nhận 

xét cần thiết. 

BẢNG VIẾT 

GÓC QUAN SÁT( xem movie ) 

- Học liệu: máy tính hoặc tivi. 

- Đối tượng: HS thích quan sát, khám phá . 

- Nhiệm vụ: HS xem movie ThN minh họa 

tính chất của các chất cần nghiên cứu. HS 

quan sát, nêu hiện tượng, giải thích. 





23 








LỐI ĐI 

GÓC ÁP DỤNG (áp dụng) 

GÓC PHÂN TÍCH (đọc tài liệu) 




- Học liệu: bảng trợ giúp, bài tập, PHT… 

- Đối tượng: HS có chuẩn bị bài, có phong cách 

học vận động kiểu đọc -viết. 

- Nhiệm vụ: HS đọc bảng trợ giúp (chỉ đối với 

góc xuất phát), áp dụng giải bài tập hoặc giải 

quyết một vấn đề có liên quan đến thực tiễn. 

-Học liệu: sgk, sbt, sách tham khảo, tạp chí 

-Đối tượng: HS có phong cách học theo kiểu 

đọc hiểu, ghi chép, tiếp nhận thông tin dưới 

dạng chữ viết, văn bản. 

- Nhiệm vụ: HS đọc tài liệu sgk và tài liệu 

tham khảo để trả lời câu hỏi và rút ra kiến 

thức mới cần lĩnh hội. 

GÓC TỐC ĐỘ ( giải trí ) 

- Học liệu: câu đố, trò chơi ô chữ, ghép tranh,....có liên quan đến nội 

dung kiến thức bài học. 

- Đối tượng: HS có tốc độ hoạt động nhanh 

- Nhiệm vụ: tham gia trò chơi giải trí có kiến thức liên quan bài học, 

được cộng điểm khuyến khích. 

Hình 1.4. Sơ đồ tiến trình tổ chức dạy học theo góc 

1.5.THỰC TRẠNG SỬ DỤNG BÀI TẬP THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM 

TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 

1.5.1. Mục đích và đối tượng điều tra 

* Mục đích điều tra: 

- Tìm hiểu tình hình dạy học có sử dụng BTTHThN ở một số trường THPT. 

- Tìm hiểu khó khăn của GV trong việc sử dụng BTTHThN trong dạy học. 

- Tham khảo ý kiến của GV về định hướng xây dựng hệ thống BTTHThN. 

* Đối tượng điều tra:Chúng tôi tiến hành điều tra lấy ý kiến của 48 giáo viên 

tại các trường THPT: Hòn Đất, Sóc Sơn, Phan Thị Ràng, Nam Thái Sơn, Võ Văn 


Kiệt thuộc tỉnh Kiên Giang và một số GV đang theo học lớp cao học LL & PPDH 

môn hóa học khóa 25 tại An Giang. 




24 











1.5.2. Kết quả điều tra 

1.5.2.1. Thực trạng sử dụng bài tập thực hành thí nghiệm trong giảng dạy hóa 

học ở các trường THPT của tỉnh Kiên Giang 

Sau khi thu thập thông tin điều tra, chúng tôi đã tổng hợp nội dung các ý 

kiến theo bảng 1.3. 

Bảng 1.3. Kết quả điều tra về sử dụng BTTHThN và phát triển NLTHHH 

Nội dung tìm hiểu Ý kiến của GV Số lượng Tỉ lệ % 

1. Sựcần thiết phải sử 

dụng thêm BTTHThN để 

phát triển NLTHHH của 

HS 

2. Mức độ sử dụng thêm 

hệ thống BTTHThN 

trong dạy học (dạy bài 

mới, dạy luyện tập, dạy 

thực hành) 

3. Mức độ sử dụng 

BTTHThN trong sgk và 

sbt trong dạy học hóa 

học 

4. Nhận xét về số lượng 

và sự đa dạng nội dung 

của BTTHThN trong sgk 

và sbt 

5. BTTHThN dùng thêm 

để dạy học thường được 

lấy từ những nguồn nào 

6. Quan điểm về việc sử 

dụng BTTHThN trong 

dạy học hóa học ở 

trường THPT ? 

□ Không cần thiết 2 4,17% 

□ Bình thường 9 18,75% 

□ Cần thiết. 19 39,58 % 

□ Rất cần thiết 18 37,50% 

□ Chưa bao giờ 0 0,00% 

□ Thỉnh thoảng 8 16,67% 

□Thường xuyên 34 70,83% 

□ Rất thường xuyên 6 12,50% 

□ Chưa bao giờ 0 0,00% 

□ Thỉnh thoảng 25 52,08% 

□Thường xuyên 14 21,17% 

□ Rất thường xuyên 9 18,75% 

□ Chưa đầy đủ 39 81,25% 

□ Tương đối đầy đủ 7 14,58% 

□ Đầy đủ 2 4,17% 

□ Rất đầy đủ 0 0,00% 

□ Sách tham khảo 22 45,83 % 

□ Mạng internet 19 39,59 % 

□ Tự xây dựng 7 14,58 % 

□ Củng cố kiến thức về THThN cho 

HS như : quan sát, nhận biết, nêu hiện 

tượng và giải thích... 

□ Rèn luyện các thao tác kĩ năng thực 

hành ThN 

□ Rèn luyện năng lực: nhận thức, sáng 

tạo, vận dụng kiến thức, hợp tác làm 

việc nhóm, tự học,…. 

□ Kiểm tra, đánh giá NLTHHH của 

HS 

40 83,33 % 

42 87,50 % 

36 75,00 % 

41 85,42 % 


□ Giúp HS hứng thú, tích cực học tập , 37 77,03% 




25 











7. Định hướng xây dựng 

hệ thống BTTHThN ? 

8. Cách thức sử dụng hệ 

thống BTTHThN trong 

dạy học hóa học 

9. GV gặp khó khăn gì 

nhất trong quá trình dạy 

học có sử dụng 

BTTHThN? 

10. Mức độ cần thiết xây 

dựng hệ thống 

BTTHThN 

11. Ý kiến khác về việc 

xây dựng và sử dụng 

BTTHThN 

yêu thích nghiên cứu khoa học 

□ Sử dụng BTTHThN, để HS nghiên 

cứu kiến thức mới. 

36 75,00 % 

□ Theo nội dung từng bài trong sgk 38 77,27 % 

□ Theo trình độ HS, sắp xếp theo mức 

độ từ dễ đến khó 

□ Các BTTHThN,thường gặp trong đề 

kiểm tra, đề thi học kì hoặc thi tốt 

nghiệp THPT quốc gia hàng năm 

18 40,09 % 

36 75 % 

□ Phát triển NLTHHH của HS 26 29,54 % 

□ Chỉnh sửa chi tiết một bài tập, cho 

HS làm bài tập tương tự 

□ Yêu cầu HS vận dụng kiến thức về 

thực hành thí nghiệm để giải bài tập, 

GV sửa và bổ sung bài tập tương tự 

□ Thiết kế các bài tập lớn (dự án) để 

HS thực hành nghiên cứu khoa học 

□ Yêu cầu HS giải BTTHThN, có sự 

sáng tạo khác nhau 

□ Sử dụng BTTHThN, có nhiều lựa 

chọn, yêu cầu HS phân tích và lựa 

chọn đáp án đúng nhất. 

35 72,92 % 

34 70,83 % 

15 31,25 % 

21 43,75 % 

25 

52,08 % 

□ Không đủ thời gian 4 8,34% 

□ Trình độ HS không đồng đều 6 12,50% 

□ Học sinh không thích giải và không 

chú tâm khi giải BTTHThN 

□ Cơ sở vật chất chưa đầy đủ: tivi, 

dụng cụ, hóa chất thí nghiệm , bàn 

ghế, phòng học ... 

□Thiếu hệ thống BTTH chất lượng để 

phát triển NLTN cho HS 

8 16,67% 

10 20,83 % 

20 

41,66% 

□ Không cần thiết 2 4,17% 

□ Bình thường 9 18,75% 

□ Cần thiết. 19 39,58 % 

□ Rất cần thiết 18 37,50% 

- Cần phải xây dựng hệ thống BTTHThN theo từng chuyên đề ở tất 

cả các khối lớp cấp 2,3. 

- Hệ thống BTTH cần phân dạng theo các tiêu chí đánh giá 


NLTHHH để HS dễ tiếp thu. 

Hệ thống BTTHThN cần được sắp xếp theo mức độ từ dễ đến khó, 




26 











từ đơn giản đến phức tạp để khuyến khích sự tích cực tham gia giải 

bài tập của HS. 

1.5.2.2. Đánh giá kết quả điều tra 

Xây dựng hệ thống BTTHThN cần đa dạng về hình thức và nội 

dung để gây hứng thú học tập cho HS. 

BTTHThN nên chia làm 2 dạng: tự luận và trắc nghiệm làm ngân 

hàng đề đưa vào kiểm tra và thi. 

Từ việc điều tra thực trạng xây dựng và sử dụng BTTHThN, chúng tôi rút ra 

những nhận xét sau: 

- Về việc sử dụng BTTHThN vào giảng dạy hóa học : tất cả các GV đều xác 

nhận có sử dụng BTTHThN trong giảng dạy, đa số đều ở mức độ thường xuyên. 

Tuy nhiên phần lớn GV đều nhận thấy sgk và sbt chưa có đầy đủ về nội dung và đa 

dạng về hình thức nên phải sử dụng thêm BTTHThN thường gặp trong đề thi, đề 

kiểm tra ở sách tham khảo và tài liệu trên mạng internet . 

- Nhận định tính quan trọng của việc xây dựng hệ thống BTTHThN cho HS: 

hầu hết GV đều nhận thấy cần phải có hệ thống BTTHThN để thuận tiện trong việc 

giảng dạy của GV và HS cũng dễ ôn tập kiểm tra. 

Từ kết quả điều tra trên, chúng tôi nhận thấy cần phải xây dựng một hệ thống 

BTTHThN chất lượng đa dạng về hình thức và nội dung, được phân theo từng dạng 

theo tiêu chí đánh giá của NLTHHH và sắp xếp theo từng chương và mức độ nhận 

thức từ dễ đến khó. Cụ thể, chúng tôi tập trung xây dựng hệ thống BTTHThN phần 

phi kim của Hóa học lớp 11 theo chương trình chuẩn và đề xuất một số biện pháp 

sử dụng hệ thống BTTHThN trong giảng dạy có hiệu quả. 

Tiểu kết chương 1 

Trong chương này, chúng tôi đã trình bày những vấn đề thuộc về cơ sở lí 

luận và thực tiễn của đề tài: 

1. Tìm hiểu các luận văn, luận án, các tài liệu, các bài báo khoa học ... có mối 

liên hệ với đề tài, tác giả nhận thấy việc xây dựng và sử dụng BTTHThN đã và đang 

thu hút được sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu. Tuy nhiên hướng nghiên cứu 

xây dựng và sử dụng BTTHThN phần phi kim lớp 11 chưa được nghiên cứu sâu. 

2. Tìm hiểu cơ sở lí luận về định hướng đổi mới CT GDPT trong giai đoạn 


mới, GV hiểu rõ định hướng đổi mới sẽ thấy được tầm quan trọng và có những mục 

tiêu rõ ràng trong việc xây dựng và sử dụng BTTHThN. 




27 











3. Nghiên cứu các định nghĩa về: năng lực, các năng lực chung , các năng lực 

năng lực thực hành hóa học, cấu trúc và tình hình phát triển , những biện pháp phát 

triển NLTHHH cho HS ở trường THPT. 

4. Tìm hiểu một số phương pháp dạy học tích cực gồm: phương pháp “bàn 

tay nặn bột”, PPDH hợp tác theo nhóm, PPDH theo góc. Những PPDH này có thể 

sử dụng BTTHThN trong giảng dạy để phát triển NLTHHH cho HS. Tuy nhiên GV 

cần chú ý lựa chọn bài dạy phù hợp với mỗi phương pháp, áp dụng linh hoạt tùy bài 

dạy và phương pháp dạy để giờ dạy đạt hiệu quả cao. 

5. Tiến hành điều tra thực trạng sử dụng BTTHThN trong dạy học và kiểm 

tra đánh giá bằng phiếu tham khảo ý kiến của 48 GV hóa học. Từ kết quả điều tra 

được, chúng tôi nhận thấy đa số GV đều hiểu rõ định hướng phát triển năng lực HS 

của CT GDPT giai đoạn mới. Tất cả GV đều nhận định sự cần thiết việc sử dụng 

BTTHThN vào giảng dạy hóa học phát triển NLTHHH cho HS THPT. Tuy nhiên, 

trong quá trình thực hiện lại gặp nhiều khó khăn mà nguyên nhân quan trọng nhất là 

thiếu một hệ thống BTTHThN đa dạng, phong phú và chất lượng. 

Dựa vào cơ sở lí luận và thực tiễn trên, chúng tôi nghiên cứu đề tài nhằm tìm 

ra các biện pháp để phát triển NLTHHH cho HS qua đề tài xây dựng và sử dụng hệ 

thống BTTHThN với phạm vi nghiên cứu là phần phi kim lớp 11 theo chương trình 

chuẩn. Nội dung của đề tài sẽ nghiên cứu sâu về cách xây dựng hệ thống BTTHThN 

theo các tiêu chí đánh giá NLTHHH của HS, biện pháp sử dụng hiệu quả hệ thống 

BTTHThN trong các giờ dạy bài mới, giờ THThN, giờ ôn tập, luyện tập. 

Chương 2 

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP PHẦN PHI KIM 

HÓA HỌC 11 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THỰC HÀNH 

CHO HỌC SINH PHỔ THÔNG 

2.1. TỔNG QUAN VỀ CẤU TRÚC, NỘI DUNG, MỤC TIÊU CHƯƠNG 

TRÌNH PHI KIM HÓA HỌC 11 [5],[8],[12] 

2.1.1. Cấu trúc và nội dung phần phi kim hóa học 11 chuẩn 


Phần phi kim hóa học 11 gồm 2 chương và có các bài dạy như bảng 2.1 

Bảng 2.1. Cấu trúc phần phi kim lớp 11 (theo chương trình chuẩn) 




28 











Bài 7. Nitơ 

Chương 2: Nitơ – Photpho 

(gồm 8 bài) 

Bài 8. Amoniac và muối amoni 

Bài 9. Axit nitric và muối nitrat 

Bài 10. Photpho 

Bài 11. Axit Photphoric và muối 

photphat 

Bài 12. Phân bón hóa học 

Bài 13. Luyện tập 

Bài 14. Bài thực hành 2: Tính chất của 

một số hợp chất nitơ-photpho 

Chương 3: Cacbon – Silic 

Bài 15. Cacbon 

(gồm 5 bài) 

Bài 16. Hợp chất của Cacbon 

Bài 17. Silic và hợp chất của Silic 

bài 18. Công nghiệp silicat 

Bài 19. Luyện tập: Tính chất của 

Cacbon-Silic 

2.1.2. Mục tiêu của chương trình phi kim hóa học 11 chuẩn 

2.1.2.1. Mục tiêu của chương Nitơ- Photpho 

* Đơn chất Nitơ -Photpho 

a/ Kiến thức 

+ Vị trí của nitơ, photpho và cấu hình electron nguyên tử của nguyên tố trong 

bảng tuần hoàn; cấu tạo phân tử, trạng thái tự nhiên của nitơ và photpho; Photpho 

có 2 dạng thù hình là P trắng và P đỏ . 

+ Tính chất hoá học đặc trưng của nitơ: tính oxi hoá (tác dụng với kim loại 

mạnh, với hiđro), ngoài ra nitơ còn có tính khử (tác dụng với oxi). 

+Tính chất hoá học của Photpho : vừa có tính oxi hoá (tác dụng với một số 

kim loại K, Na, Ca…); vừa có tính khử (tác dụng với O 2 , Cl 2 ,…). 

b/ Kĩ năng 

+ Dự đoán tính chất, kiểm tra dự đoán và kết luận về tính chất hoá học của 

nitơ và photpho.Viết các ptpư minh hoạ tính chất hoá học của nitơ và photpho. 

+ Giải được bài tập: Tính thể tích khí nitơ ở đktc tham gia trong phản ứng 


hoá học, tính % thể tích nitơ trong hỗn hợp khí, một số bài tập khác có nội dung 

liên quan. 




29 











*Amoniac và muối amoni 


+ Tính chất vật lí, ứng dụng chính, cách điều chế amoniac và muối amoni 

trong phòng thí nghiệm và trong công nghiệp. 

+ Cấu tạo phân tử, tính chất hoá học của amoniac: tính bazơ yếu (tác dụng 

với nước, dung dịch muối, axit) và tính khử (tác dụng với oxi và một số oxit kim 

loại), khả năng tạo phức. 

+ Tính chất hoá học của muối amoni: phản ứng trao đổi ion, phản ứng nhiệt 

phân (muối amoni tạo bởi axit không có tính oxi hóa, muối amoni tạo bởi axit có 

tính oxi hóa) và ứng dụng. 

b/ Kĩ năng 

- Dự đoán tính chất hóa học, kiểm tra bằng thí nghiệm và kết luận được tính 

chất hoá học của amoniac và muối amoni. 

- Quan sát thí nghiệm hoặc hình ảnh..., rút ra được nhận xét về tính chất vật 

lí và hóa học của NH 3 và NH 4 + . 

- Viết được các phương trình hóa học dạng phân tử hoặc ion rút gọn. 

- Phân biệt được amoniac với một số khí khác, muối amoni với một số muối 

khác bằng phương pháp hóa học. 

- Giải được bài tập : Tính thể tích khí amoniac sản xuất đuợc ở đktc theo 

hiệu suất phản ứng, một số bài tập tổng hợp có nội dung liên quan; tính % về khối 

lượng của muối amoni trong hỗn hợp phản ứng, một số bài tập khác có nội dung 

liên quan. 

*Axit nitric và muối nitrat 


+ Cấu tạo phân tử, tính chất vật lí ( trạng thái, màu sắc, khối lượng riêng, 

tính tan), ứng dụng, cách điều chế HNO 3 trong phòng thí nghiệm và trong công 

nghiệp (từ amoniac). 

+Tính chất hóa học của HNO 3 : là một trong những axit mạnh nhất đồng thời 

HNO 3 là axit có tính oxi hoá rất mạnh: oxi hoá hầu hết kim loại, một số phi kim, 


nhiều hợp chất vô cơ và hữu cơ. 




30 








+Tính chất hóa học của muối nitrat: là chất oxi hóa ở nhiệt độ cao do bị nhiệt 

phân hủy tạo thành oxi và sản phẩm khác nhau (tùy thuộc là muối nitrat của kim loại 




hoạt động, hoạt động kém, hoạt động trung bình); phản ứng đặc trưng của ion NO 3 

− 

với Cu trong môi trường axit, cách nhận biết ion NO 3− 

bằng phương pháp hóa học. 

b/ Kĩ năng 

- Dự đoán tính chất hóa học, kiểm tra dự đoán bằng ThN và kết luận. 

- Tiến hành hoặc quan sát ThN, hình ảnh,... rút ra được nhận xét về tính chất 

của HNO 3 và muối nitrat. 

- Viết các phương trình hóa học dạng phân tử, ion rút gọn minh hoạ tính chất 

hoá học của HNO 3 đặc và loãng. 

- Giải được bài tập : Tính thành phần % khối lượng của hỗn hợp kim loại tác 

dụng với HNO 3 , khối lượng dung dịch HNO 3 có nồng độ xác định điều chế được 

theo hiệu suất, bài tập tổng hợp có nội dung liên quan; tính thành phần % khối 

lượng muối nitrat trong hỗn hợp, nồng độ hoặc thể tích dung dịch muối nitrat tham 

gia hoặc tạo thành trong phản ứng; một số bài tập tổng hợp có nội dung liên quan. 

* Axit photphoric và muối photphat 


- Cấu tạo phân tử, tính chất vật lí ( trạng thái, màu sắc, tính tan), ứng dụng, 

cách điều chế H 3 PO 4 trong phòng thí nghiệm và trong công nghiệp. 

- Tính chất hóa học của H 3 PO 4 là axit trung bình, ba nấc, không có tính oxi hóa. 

- Tính chất của muối photphat (tính tan, tác dụng với axit, phản ứng với dung 

dịch muối khác), ứng dụng. 

- Cách nhận biết ion photphat (PO 4 3- ) 

b/ Kĩ năng 

- Nhận biết được axit H 3 PO 4 và muối photphat bằng phương pháp hoá học. 

- Tính khối lượng H 3 PO 4 sản xuất được, % về khối lượng muối photphat 

trong hỗn hợp, một số bài tập liên quan. 

* Phân bón hóa học 



- Khái niệm phân bón hóa học và phân loại. 




31 











- Tính chất, ứng dụng, điều chế phân đạm, lân, kali, NPK và vi lượng. 

b/ Kĩ năng 

dinh dưỡng. 

- Quan sát mẫu vật, làm thí nghiệm nhận biết một số phân bón hóa học. 

- Sử dụng an toàn, hiệu quả một số phân bón hóa học. 

- Tính khối lượng phân bón cần thiết để cung cấp một lượng nguyên tố 

2.2.2.2. Chuẩn kiến thức, kỹ năng chương Cacbon – Silic 

*Cacbon và hợp chất của cacbon 


- Vị trí của cacbon trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học, cấu hình 

electron nguyên tử , các dạng thù hình của cacbon, tính chất vật lí (cấu trúc tinh thể, 

độ cứng, độ dẫn điện), ứng dụng 

- Tính chát vật lí của CO và CO 2 . 

- Cacbon có tính phi kim yếu (oxi hóa hiđro và kim loại canxi), tính khử 

(khử oxi, oxit kim loại). Trong một số hợp chất, cacbon thường có số oxi hóa +2 

hoặc +4. 

- CO có tính khử (tác dụng với oxit kim loại), CO 2 là một oxit axit, có tính 

oxi hóa yếu ( tác dụng với Mg, C ). 

với axit). 

- Tính chất vật lí, tính chất hóa học của muối cacbonat (nhiệt phân, tác dụng 

- Cách nhận biết muối cacbonat bằng phương pháp hoá học. 

b/ Kĩ năng 

- Viết các ptpư minh hoạ tính chất hoá học của C, CO, CO 2 , muối cacbonat. 

- Tính thành phần % muối cacbonat trong hỗn hợp ; Tính % khối lượng oxit 

trong hỗn hợp phản ứng với CO; tính % thể tích CO và CO 2 trong hỗn hợp khí. 

* Silic và hợp chất của silic. Công nghiệp Silicat 


- Vị trí của silic trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học, cấu hình 

electron nguyên tử. 


- Tính chất vật lí (dạng thù hình, cấu trúc tinh thể, màu sắc, chất bán dẫn), 




32 











trạng thái tự nhiên , ứng dụng (trong kĩ thuật điện), điều chế silic (Mg + SiO 2 ). 

- Tính chất hoá học : Là phi kim hoạt động hoá học yếu, ở nhiệt độ cao tác 

dụng với nhiều chất (oxi, cacbon, dung dịch NaOH, magie). 

- SiO 2 : Tính chất vật lí (cấu trúc tinh thể, tính tan), tính chất hoá học (tác 

dụng với kiềm đặc, nóng, với dung dịch HF). 

- H 2 SiO 3 : Tính chất vật lí (tính tan, màu sắc), tính chất hoá học (là axit yếu, 

ít tan trong nước, tan trong kiềm nóng). 

- Công nghiệp silicat: Thành phần hoá học, tính chất, quy trình sản xuất và 

biện pháp kĩ thuật trong sản xuất gốm, thuỷ tinh, xi măng. 

b/ Kĩ năng 

- Viết được các PTHH thể hiện tính chất của silic và các hợp chất của nó. 

- Bảo quản, sử dụng được hợp lí, an toàn, hiệu quả vật liệu thuỷ tinh, đồ 

gốm, xi măng. 

- Tính % khối lượng SiO 2 trong hỗn hợp. 

2.2. NGUYÊN TẮC VÀ QUY TRÌNH TUYỂN CHỌN, XÂY DỰNG HỆ 

THỐNG BÀI TẬP THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM [6],[9],[12],[15],[18] 

2.2.1.Nguyên tắc tuyển chọn và xây dựng hệ thống bài tập thực hành thí nghiệm 

Hệ thống BTTHThN được xây dựng theo các nguyên tắc sau: 

1. Đảm bảo phù hợp với yêu cầu đổi mới của chương trình giảng dạy, PPDH 

và kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS: 

Chúng tôi đã dựa vào chuẩn kiến thức, kĩ năng, nội dung giảm tải của từng 

chương và từng bài học cụ thể để xây dựng hệ thống BTTHThN phù hợp với mục 

tiêu, PPDH, hình thức đổi mới kiểm tra đánh giá HS trong CT GDPT mới. 

2.Đảm bảo tính chính xác, khoa học: 

Nội dung BTTHThN đề cập đến phải phản ánh đúng kiến thức về tính chất: 

vật lí, hóa học; phương pháp: điều chế, tinh chế, bảo quản; ứng dụng của các chất 

phải chuẩn xác khoa học; hình vẽ, biểu bảng, đồ thị phải đúng quy chuẩn, có tính 

thực tế và tính thẩm mĩ. 

hóa học 

3.Nội dung BTTHThN phải bám sát mục tiêu và yêu cầu về thực hành ThN 





33 











Những BTTHThN được xây dựng phải có nội dung về nội quy an toàn thí 

nghiệm, những quy tắc cần thực hiện trong phòng thí nghiệm; đề cập nội dung kiến 

thức về các thao tác tiến hành thí nghiệm biểu diễn, chứng minh tính chất, điều chế, 

tách chất, nhận biết .... thể hiện tính đặc thù của môn hóa học. 

4.Nội dung BTTHThN phải phù hợp với đối tượng và trình độ nhận thức của HS 

BTTHThN được sử dụng làm phương tiện dạy và học nên kiến thức bài tập 

xây dựng cần phải sắp xếp theo mức độ nhận thức từ thấp đến cao, từ đơn giản đến 

phức tạp để tất cả HS yếu, trung bình hay khá giỏi đều có thể tham gia giải bài tập, 

phát huy tối đa khả năng học tập của các em, từng bước hình thành và phát triển 

năng lực học tập. 

5.Đảm bảo tính logic và hợp lí trong cách trình bày nội dung và hình thức: 

Hệ thống BTTHThN được sắp xếp logic theo các dạng bài tập, theo nội dung 

bài học cụ thể của từng chương và sắp xếp theo các mức độ: nhận biết, thông hiểu, 

vận dụng và vận dụng ở mức độ cao nhằm giúp cho GV dễ sử dụng hệ thống bài tập 

trong giảng dạy. 

2.2.2. Quy trình xây dựng hệ thống bài tập thực hành thí nghiệm 

Khi tiến hành xây dựng hệ thống BTTHThN chúng tôi thực hiện các bước sau: 

Bước 1: Tiến hành phân tích mục tiêu dạy học của môn học, nghiên cứu 

chuẩn kiến thức và kĩ năng của từng chương, từngbài học cụ thể để định hướng thiết 

kế nội dung hệ thống BTTHThN. 

Bước 2: Tìm hiểu và phân tích đặc điểm nhận thức của HS để tuyển chọn và 

xây dựng BTTHThN phù hợp với trình độ và năng lực học tập của HS. 

Bước 3: Tham khảo nội dung sgk, sbt, sách tham khảo, bài báo khoa học trên 

các tạp chí chuyên nghành, thông tin trên internet , luận văn, sáng kiến kinh nghiệm 

… nhằm thu thập thông tin về các nội dung liên quan đến đề tài nghiên cứu để xây 

dựng hệ thống BTTHThN. 

Bước 4: Xác định hình thức thể hiện nội dung bài tập thực hành hóa học: bài 

tập mô tả bằng lời , bài tập có sử dụng hình vẽ minh họa bài tập có sử dụng movie 

ThN… 


Bước 5: Tuyển chọn và xây dựng các BTTHThN và đáp án, sắp xếp các 




34 











BTTHThN thành hệ thống phân dạng theo từng tiêu chí của năng lực thực hành thí 

nghiệm, đồng thời thể hiện tính logic, khoa học và có tính sư phạm. 

Bước 6: Tiến hành giảng dạy thực nghiệm, kiểm tra đánh giá, chỉnh sửa và 

bổ sung hoàn chỉnh hệ thống BTTHThN. 

2.3. THIẾT KẾ BỘ CÔNG CỤ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC THỰC HÀNH HÓA 

HỌC THÔNG QUA HỆ THỐNG BÀI TẬP THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM 

PHẦN PHI KIM LỚP 11 [9],[11],[16],[18],[20] 

2.3.1. Xây dựng các mức độ phát triển năng lực thực hành hóa học cho học 

sinhtrung học phổ thông 

Để có cơ sở đánh giá đúng hiệu quả tác động của hệ thống BTTHThN đã xây 

dựng đến sự phát triển NLTHHH đối với HS THPT, chúng tôi đã thiết kế các mức 

độ phát triển NLTHHH dựa trên các biểu hiện (tiêu chí đánh giá) của các năng lực 

thành phần theo bảng sau: 

NL thành 

phần 

1. NL lập 

kế hoạch 

tiến hành 

ThN 

Bảng 2.2. Các mức độ của NLTHHH đối với HS THPT 

(Mức độ 1: chưa hình thành; mức độ 2:hình thành; 

mức độ 3: đang phát triển; mức độ 4: phát triển hoàn thiện) 

Tiêu chí 

đánh giá 

1/ Xác định 

mục tiêu 

của ThN 

2/ Xác định 

các yếu tố 

ảnh hưởng 

đến ThN: 

nhiệt độ, 

nồng độ, 

Mức độ 1 

(1 điểm) 

Không 

hiểumục 

tiêu ThN 

Không 

biếtyếu tố 


đến ThN 

Mức độ 2 

(2 điểm) 

Hiểu chưa 

rõmục tiêu 

ThN 

Xác định 

được một 

số yếu tố 


đến ThN 

Mức độ 3 

(3 điểm) 

Hiểu tương 

đốimục tiêu 

ThN 

Xác định 

được đa số 

yếu tố ảnh 

hưởng đến 

ThN 

Mức độ 4 

(4 điểm) 

Hiểu rất 

rõmục tiêu 

của ThN 

Xác định 

đúng tất cả 

các yếu tố 


đến ThN 





35 











2. NL tiến 

hành thí 

nghiệm, sử 

dụng ThN 

an toàn 

chất xúc 

tác… 

3/ Đề xuất 

dụng cụ, 

hóa chất, 

cách tiến 

hành ThN 

4/ Dự đoán 


ThN 

5/ Thực 

hiện nội 

quy, quy tắc 

an toàn 

PTN 

6/ Nhận 

dạng và lựa 

chọn dụng 

cụ, hóa chất 

cần thiết 

cho ThN 

7/ Hiểu tác 

dụng và cấu 

tạo của 

dụng cụ , 

hóa chất 

cần dùng 

ThN 

8/ Lắp bộ 

dụng cụ cho 

ThN cụ thể, 

hiểu tác 

dụng của 

từng bộ 

phận, phân 

tích được sự 

đúng sai 

trong cách 

Không biết 

đề xuất 

dụng cụ, 

hóa chất, 

cách tiến 

hành ThN 

Không biết 

dự đoán 


ThN xảy ra 

Không biết 

nội quy, quy 

tắc an toàn 

PTN 

Không biết 

nhận dạng 

và lựa chọn 

dụng cụ, 

hóa chất cần 

thiết cho 

ThN 

Không hiểu 

tác dụng và 

cấu tạo của 

dụng cụ, 

hóa chất cần 

dùng ThN 

Không lắp 

được bộ 

dụng cụ 

ThN, không 

hiểu tác 

dụng của 

các bộ phận, 

không phân 

tích được sự 

đúng sai 

Đề xuất 


số dụng cụ, 

hóa chất, 

không biết 

cách tiến 

hành ThN 

Dự đoán 


hóa học 

xảy ra 

chưa đúng 

Không 

hiểu rõ nội 

quy, quy 


PTN 

Nhận dạng 

và lựa 

chọn được 

một số 

dụng cụ, 

hóa chất 

cần thiết 

cho ThN 

Hiểu chưa 

rõ tác dụng 

và cấu tạo 

của dụng 

cụ , hóa 

chất cần 

dùng ThN 

Lắp được 

bộ dụng cụ 

ThN, 

chưahiểu 

tác dụng 

của từng 

bộ phận, 

chưa phân 

tích được 

sự đúng sai 

Đề xuất 

được dụng 


và cách tiến 

hành ThN 

gần chính 

xác 

Dự đoán 


hóa học xảy 

ra gần đúng 

Hiểu tương 

đối tốt nội 

quy, quy tắc 

an toàn PTN 

Nhận dạng 

và lựa chọn 


dụng cụ, hóa 

chất cần 

thiết cho 

ThN 

Hiểu gần 

đúng tác 

dụng và cấu 

tạo của dụng 


cần dùng 

ThN 

Lắp được bộ 

dụng cụ 

ThN, hiểu 

tác dụng của 

từng bộ 

phận, chưa 

phân tích 

được sự 

đúng sai 

trong cách 

Đề xuất 

chính xác 

dụng cụ, 

hóa chất và 

cách tiến 

hành ThN 

Dự đoán 

chính 

xáchiện 

tượng hóa 

học xảy ra 

Hiểu rõ và 

thực hiện 

tốt nội quy, 

quy tắc an 

toàn PTN 

Nhận dạng 

và lựa 

chọn đúng 

tất cả dụng 

cụ, hóa 

chất cần 

thiết cho 

ThN 

Hiểu chính 

xác tác 

dụng và 

cấu tạo của 

dụng cụ , 

hóa chất 

cần dùng 

ThN 

Lắp được 

bộ dụng cụ 

cần cho 

từng ThN 

cụ thể, 

hiểu được 

tác dụng 

của từng 

bộ phận, 

phân tích 





36 











3. NL 

quan sát, 

mô tả hiện 

tượng ThN 

lắp trong cách 

lắp 

9/ Thực 

hiện các 

thao tác 

ThN 

10/ Xử lí 

hóa chất 

độc hại sinh 

ra khi tiến 

hành ThN; 

làm sạch 

dụng cụ, 

hóa chất 

trước và sau 

ThN 

11/ Biết 

cách quan 

sát và xác 

định được 

các chi tiết 

cần quan sát 

12/ Mô tả 

được các 

yếu tố hóa 

học thay đổi 

trong quá 

trình ThN 

Không tiến 

hành được 

các ThN 

đơn giản, và 

các ThN 

phức tạp dù 

có sự hỗ trợ 

của GV 

Không xử lí 

được các 

hóa chất độc 

hại sinh ra 

khi tiến 

hành ThN; 

không biết 

làmsạch 

dụng cụ, 

hóa chất 


ThN 

Không biết 

cách quan 

sát và phát 

hiện các 


ThN 

Không mô 

tả được các 


học thay đổi 

trong quá 

trình ThN 

trong cách 

lắp 

Tiến hành 

các ThN 

đơn giản 

còn chậm , 

không tiến 

hành được 

các ThN 

phức tạp 

có sự hỗ 

trợ của GV 

Xử lí được 

một số hóa 

chất độc 

hại sinh ra 

khi tiến 

hành ThN; 

biết cách 

làm sạch 

một số 

dụng cụ, 

hóa chất 

trước và 

sau ThN 

Quan sát 

và phát 

hiện chưa 

chính xác 

các hiện 

tượng ThN 

Mô tả 


số yếu tố 

hóa học 

thay đổi 

trong quá 

trình ThN 

lắp được sự 

đúng sai 

trong cách 

lắp 

Tiến hành Tiến hành 

độc lập các độc lập các 

ThN đơn ThN đơn 

giản , tiến giản , tiến 

hành được hành được 

một số ThN nhiều ThN 

phức tạp có phức tạp 

sự hỗ trợ có sự hỗ 

của GV trợ của GV 

Xử lí nhiều 

hóa chất độc 

hại sinh ra 

khi tiến 

hành ThN; 

làm sạch 

nhiều dụng 



ThN 

Quan sát và 

phát hiện 

một số hiện 

tượng ThN 

Mô tả được 

nhiều yếu tố 

hóa học thay 

đổi trong 

quá trình 

ThN 

Xử lí được 

hầu hết 

hóa chất 

độc hại 

sinh ra khi 

tiến hành 

ThN; làm 

sạch hầu 

hết dụng 

cụ, hóa 

chất trước 

và sau ThN 

Quan sát 

và phát 

hiện chính 

xác các 


ThN 

Mô tả 

chính xác 

được các 


học thay 

đổi trong 

quá trình 

ThN 





37 











4. NL xử lí 

thông tin 

liên quan 

đến ThN 

13/ Giải 

thích khoa 

học các 


hóa học xảy 

ra, viết 

được các 

pthh của pư 

xảy ra 

14/ Thực 

hiện các 

phép tính 

toán cần 

thiết 

15/ Rút ra 

kết luận cần 

thiết từ ThN 

Không giải 

thích được 

các hiện 

tượng hóa 

học xảy ra, 

không viết 

được các 

pthh của pư 

xảy ra 

Không thực 

hiện được 

các pháp 

tính toán 

cần thiết 

Không biết 

rút ra kết 

luận cần 

thiết từ ThN 

Giải thích 

chưa đúng 

các hiện 

tượng hóa 


viết các 

pthh của 

pư xảy ra 

chưa đúng 

Thực hiện 


số phép 

tính toán 

đơn giản 

cần thiết 

Biết rút ra 

kết luận 

nhưng 

chưa chính 

xác 

Phiếu điều tra dùng cho HS tự đánh giá NLTHHH 

Giải thích 

gần đúng 

các hiện 

tượng hóa 


viết được 

các pthh của 

pư xảy ra 

gần đúng 

Thực hiện 


các phép 

tính toán 

đơn giản cần 

thiết 

Rút ra kết 

luận tương 

xác đối 

chính từ 

ThN 

2.3.2. Xây dựng thang đánh giá năng lực thực hành hóa học 

2.3.2.1. Mục đích xây dựng thang đánh giá năng lực thực hành hóa học 

Giải thích 

đúng các 


hóa học 

xảy ra. 

Viết đúng 

được các 

pthh của 

pư xảy ra 

Thực hiện 

tốt tất cả 

các phép 

tính toán 

đơn giản 

và phức 

tạp cần 

thiết 

Rút ra kết 

luận chính 

xác và cần 

thiết từ 

ThN 

Dựa trên các mức độ phát triển đã nêu như bảng 2.1, chúng tôi xây dựng 

thang đánh giá NLTHHH nhằm đảm bảo việc đánh giá sự ảnh hưởng của hệ thống 

BTTHThN đến sự phát triển NLTHHH của HS là chính xác và khách quan. Thông 

qua sự đánh giá này, chúng tôi giúp GV và HS có những định hướng đúng trong 

dạy và học môn hóa học. 

- Đối với GV: xác định được mục tiêu kiến thức và năng lực cần đạt của HS 

trong bài học, nhận định được mức độ phát triển của NLTHHH mà HS đạt được 

trước và sau khi sử dụng hệ thống BTTHThN tác động để từ đó có biện pháp thích 

hợp khuyến khích hay hỗ trợ các em trong học tập. 

- Đối với HS: tự đánh giá NLTHHH đang có hiện tại đạt ở mức độ nào so 

với yêu cầu, từ đó HS đặt ra mục tiêu cần đạt cho bản thân và định hướng những 


hành động tích cực cụ thể để bản thân rèn luyện và phấn đấu trong học tập. 

2.3.2.2.Các nguyên tắc xây dựng thang đánh giá năng lực thực hành hóa học 




38 











Thang đánh giá NLTHHH được xây dựng dựa trên các nguyên tắc sau: 

- Đảm bảo tính chính xác, khoa học: thang đánh giá phải có cấu trúc logic, 

các tiêu chí đánh giá năng lực phải có ngôn ngữ diễn đạt trong sáng dễ hiểu và phản 

ánh đúng mối liên hệ giữa: mục tiêu cần truyền đạt, nội dung kiến thức bài học, 

PPDH và hình thức tổ chức dạy học. 

-Đảm bảo tính định hướng vào việc thực hiện mục tiêu chươngng trình giáo 

dục: các tiêu chí xây dựng trong thang đánh giá phải dựa vào chuẩn kiến thức, kĩ 

năng của môn học ở mỗi cấp học và mục tiêu định hướng phát triển năng lực của 

CT GDPT mới. 

-Đảm bảo tính đa dạng và toàn diện: mỗi năng lực thành phần của NLTHHH 

được đánh giá bằng tổ hợp hai hay nhiều tiêu chí chỉ báo giúp cho quan điểm đánh 

giá về sự hình thành và phát triển NLTHHH đạt hiệu quả cao hơn. 

- Đảm bảo tính sư phạm: Các tiêu chí đánh giá NLTHHH được xây dựng 

kiểu lựa chọn theo mức độ phát triển năng lực từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức 

tạp để phù hợp với đặc điểm tâm lí và trình độ nhận thức của HS. 

- Đảm bảo tính khách quan: mỗi tiêu chí được đánh giá bằng điểm số cụ thể 

theo mức độ phát triển NLTHHH mà HS đạt được. Những điểm số cụ thể mang tính 

khách quan nhưng cũng tạo cho HS sự hứng thú, tích cực trong học tập để thể hiện 

tính cá nhân. 

- Đảm bảo tính thực tiễn: các tiêu chí đánh giá NLTHHH được xây dựng 

phải qua quá trình điều tra, tổng hợp, thống kê, phân tích và đánh giá từ thực tế 

giảng dạy. Do vậy, các tiêu chí đánh giá phải xuất phát từ những nguyên tắc, yêu 

cầu của thực tiễn. 

2.3.2.3. Thang đánh giá năng lực thực hành hóa học 

Sau khi tiến hành thu thập và nghiên cứu tài liệu, chúng tôi bước đầu thiết kế 

thang đánh giá NLTHHH đối với HS THPT. Chúng tôi đã dùng bảng hỏi để tham 

khảo ý kiến của một số GV THPT và các chuyên gia nghành lí luận và phương pháp 

dạy học môn hóa học về nội dung của thang đánh giá NLTHHH. Qua quá trình tổng 

hợp, thống kê và kết luận khoa học, chúng tôi điều chỉnh lại nội dung thang đánh 


giá qua sự góp ý của các chuyên gia. 

Chúng tôi tiến hành áp dụng dạy thử nghiệm nhiều hình thức dạy học khác 




39 











nhau kết hợp giữa các phương pháp dạy học tích cực hiện đại theo nội dung các tiêu 

chí trong thang đánh giá NLTHHH tại hai trường: THPT Hòn Đất và THPT Sóc Sơn. 

Sau khi quan sát, phân tích, kiểm tra tính khách quan và hiệu quả khả thi của thang 

đánh giá, chúng tôi tiếp tục chỉnh sửa và hoàn thiện thang đánh giá NLTHHH. 

Năng lực 

thành phần 

1. NL lập 

kế hoạch 

tiến hành 

ThN 

2. NL tiến 

hành ThN, 

sử dụng 

ThN an 

toàn 

3. NL quan 

sát, mô tả 


ThN 

Bảng 2.3. Thang đánh giá NLTHHH cho HS THPT 

Tiêu chí đánh giá 

Điểm 

tối đa 

1/ Mức độ hiểu biết mục đích của ThN 10 

2/ Mức độ nhận định các yếu tố ảnh hưởng đến ThN: 

nhiệt độ, nồng độ, chất xúc tác… 

3/ Mức độ đề xuất chính xác : dụng cụ, hóa chất, cách 

tiến hành ThN 

4/ Khả năng dự đoán chính xác các hiện tượng ThN 10 

5/ Mức độ thông hiểu và thực hiện các nội quy, quy tắc 

an toàn PTN 

6/ Độ chính xác khi nhận dạng và lựa chọn dụng cụ, hóa 

chất cần thiết cho ThN 

7/ Mức độ thông hiểu tác dụng và cấu tạo của dụng cụ , 

hóa chất cần dùng ThN 

8/ Mức độ nhuần nhuyễn khi lắp bộ dụng cụ cho ThN cụ 

thể, hiểu tác dụng của từng bộ phận, phân tích được sự 

đúng sai trong cách lắp 

9/ Mức độ thành thạo khi thực hiện các thao tác ThN 10 

10/ Mức độ linh hoạt khi xử lí hóa chất độc hại sinh ra 

khi tiến hành ThN; làm sạch dụng cụ, hóa chất trước và 

sau ThN 

11/ Mức độ thành thạo quan sát và xác định các dấu hiệu 

thay đổi trong thí nghiệm 


12/ Mức độ chính xác khi mô tả các yếu tố hóa học thay 

đổi trong quá trình ThN 

10 

10 

10 

10 

10 

10 

10 

10 

10 




40 











4. NL xử lí 

thông tin 

liên quan 

đến ThN 

13/ Tính chính xác khoa học khi giải thích các hiện tượng 

hóa học xảy ra, và khả năng thành thạo khi viết pư hóa 

học xảy ra 

14/ Tính sáng tạo khi thực hiện các phép tính toán 10 

15/ Tính chính xác trong các kết luận từ ThN 10 

10 

Tổng 150 

Dựa trên nội dung các tiêu chí đánh giá NLTHHH đã xây dựng, chúng tôi 

đưa ra bảng kết luận từ tổng số điểm cụ thể đạt được để đánh giá mức độ phát triển 

của NLTHHH đối với HS THPT. 

Điểm 

Bảng 2.4. Đánh giá mức độ phát triển của NLTHHH 

tương ứng tổng số điểm HS đạt được 

Kết luận, đánh giá 

Mức độ phát triển 

NLTHHH 

Từ 0 đến 39 Chưa có NLTHHH 1 

Từ 40 đến 89 NLTHHH đang hình thành 2 

Từ 90 đến 129 NLTHHH đang phát triển 3 

Từ 129 đến 150 NLTHHH đã phát triển hoàn thiện 4 

Kết luận: Qua nghiên cứu thực tiễn, chúng tôi nhận thấy sự cần thiết phải xây 

dựng thang đánh giá NLTHHH làm công cụ hỗ trợ GV đánh giá năng lực học tập của 

HS và cũng là phương tiện giúp HS tự đánh giá năng lực của bản thân. Quan trọng 

hơn, thang đánh giá NLTHHH giúp GV và HS có những định hướng phù hợp cho các 

hoạt động dạy và học nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn hóa ở trường THPT. 

2.4.TUYỂN CHỌN, XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP 

THỰC HÀNH PHẦN PHI KIM LỚP 11[12],[14],[15],[17],[18],[19] 

2.4.1.Bài tập về lập kế hoạch thí nghiệm 

Để giờ thực hành ThN đảm bảo đủ thời gian tiến hành và các ThN thực hiện 

thành công, GVvà HS cần phải có sự chuẩn bị chu đáo về dụng cụ, hóa chất và cách 

tiến hành ThN được đề cập trong các dạng bài tập sau: 


- Bài tập xác định mục tiêu thí nghiệm 

Ví dụ 1: Quan sát hình vẽ sau hãy cho biết: hình vẽ sau chứng minh tính chất 




41 








gì của photpho? Giải i thích hình ảnh minh họa? 




Hình 2.1. Chứng minh tính chất gì của photpho 

Trả lời: ThN chứng minh khả năng bốc cháy khác nhau của a P trắng và P đỏ 

Giải thích: : Photpho trắng dễ bốc cháy hơn photpho đỏ vì P trắng có cấu 

trúc mạng tinh thể phân tử những tinh thể P 4 nằm ở nút mạng và liên kết k với nhau 

bằng lực tương tác yếu, do vậy ở 44,1 o C photpho trắng bị nóng chảy và bốc cháy, 

trong khi đó P đỏ có cấu trúc polime nên bền ở nhiệt độ thường, nhiệt độ nóng 

chảy trên 250 0 C). 

- Bài tập xác định các yếu tố ảnh hưởng đến ThN hóa học c ( điều kiện xảy 

ra phản ứng, yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng…) 

Ví dụ 2: Cho sơ ơ đồ đ thiết bị tổng hợp p amoniac trong công nghiệp: 

Hình 2.2. Sơ ơ đồ thiết bị tổng hợp amoniac trong công nghiệp 

Phát biểu u nào sau đây đúng khi nói về quá trình tổng hợp NH 3 ? 

A. Để tách riêng khí NH 3 ta dẫn hỗn hợp có chứa khí N 2 và H2 qua dd HCl. 

B. Vì pứ tổng hợp khí amoniac là pứ thuận nghịch nên cần n dùng chất xúc 

tác để tăng hiệu suất tổng hợp. 

C. Phản ứng tổng hợp xảy ra ở điều kiện áp suất cao, nhiệt độ thích hợp 

và có chất xúc tác. 

D. Lượng N 2 và H 2 dư sau mỗi vòng pứ được chuyển về máy bơm tuần hoàn 

trở lại máy nén. 





42 











- Bài tập đề xuất dụng cụ, hóa chất và cách tiến hành ThN 

Ví dụ 3 : Để tiến hành ThN thử tính tan của khí NH 3 , chúng ta cần phải 

chuẩn bị những hóa chất và dụng cụ gì? 

ống dẫn khí. 

Trả lời:Để tiến hành thí nghiệm thử tính tan của NH 3 , chúng ta cần: 

Hóa chất: khí NH 3 , dd phenolphthalein, H 2 O. 

Dụng cụ: bộ giá thí nghiệm, chậu thủy tinh, bình thủy tinh, nút cao su có lỗ, 

Ví dụ 4 : Hãy nêu các bước tiến hành ThN thử tính tan của khí NH 3 ? 

Trả lời: Đề xuất cách tiến hành ThN: 

+ Chuẩn bị chậu nước và nhỏ vào vài giọt phenolphthalein. 

+ Lật ngược và nhúng bình thủy tinh chứa khí NH 3 đậy nút cao su có nối ống dẫn 

khí, dùng ngón tay bịt chặt đầu ống dẫn khí từ từ nhúng miệng bình vào chậu nước 

đã chuẩn bị. 

+ Lấy ngón tay ra khỏi đầu ống dẫn khí cho nước chảy vào bình khí NH 3 . 

- Bài tập dự đoán hiện tượng ThN 

Ví dụ 5: Hãy nêu hiện tượng hóa học xảy ra khi đưa mẫu giấy quỳ tím ẩm 

vào bình chứa khí amoniac? Giải thích hiện tượng hóa học xảy ra. 

Trả lời:Dự đoán hiện tượng ThN: mẫu quỳ tím ẩm bị hóa xanh trong bình 

chứa khí amoniac 

Những bài tập có nội dung về lập kế hoạch ThN như các ví dụ trên có tác 

dụng giúp HS có định hướng tìm hiểu những công việc cần chuẩn bị trước khi tiến 

hành ThN như: hóa chất, dụng cụ, quy trình thực hiện, dự đoán trước các yếu tố ảnh 

hưởng đến phản ứng, tốc độ phản ứng, những hiện tượng hóa học có thể xảy ra… 

Khi giải các bài tập về lập kế hoạch ThN này, HS sẽ tự tin, mạnh dạn và chủ động 

hơn trong giờ học thực hành, tránh trường hợp HS lúng túng, không biết chọn hóa 

chất, dụng cụ và các bước tiến hành ThN như thế nào,… làm mất thời gian dẫn đến 

giờ thực hành không hiệu quả. 

Những bài tập dạng này GV có thể dạy trong giờ học nghiên cứu bài mới. 

Nhưng tính hiệu quả dạng bài tập này thể hiện rõ nhất khi GV sử dụng làm bài tập 


về nhà cho HS trước buổi học thực hành, điều này giúp HS có sự chuẩn bị tốt cho 




43 











giờ học thực c hành, giúp GV không mất nhiều thời gian hướng dẫn n và HS cũng dễ 

tiếp thu kiến thức và kĩ ĩ năng cần thiết trong giờ thực hành. Đó cũng là l yếu tố giúp 

giờ học thực hành có hiệu quả cao, giúp HS rèn khả năng tư duy định đ hướng phát 

triển năng lực thực c hành. 

2.4.2. Bài tập về năng lực tiến hành thí nghiệm 

Dựa a trên tiêu chí đánh giá NLTHHH, bài tập về năng lực tiến n hành ThN gồm g 

các dạng sau: 

CaCO 3 

- Bài tập về nhận n dạng d và lựa chọn dụng cụ, hóa chất t thích hợp h 

Ví dụ 6: Cho hình vẽ v mô tả ThN điều chế khí CO 2 từ dung dịch d HCl và 

Hình 2.3. Sơ đồ điều chế CO 2 trong phòng ThN 

Khí CO 2 sinh ra có lẫn hơi nước và hidroclorua, để thu khí CO 2 tinh khiết thì 

bình 1 và bình 2 lần lượt t chứa các dd nào sau đây? 

A. Dd H 2 SO 4 đặc c và dd NaHCO 3 bão hòa. 

B. Dd NaHCO 3 bão hòa và dd H 2 SO 4 đặc. 

C. Dd Na 2 CO 3 bão hòa và dd H 2 SO 4 đặc. 

D. Dd H 2 SO 4 đặc c và dd Na 2 CO 3 bão hòa. 

Giải thích: chọn n B vì HCl dư + NaHCO 3 ⎯⎯→ NaCl + CO 2 + H 2 O 

H 2 O sinh ra bị giữữ lại trong bình chứa khí H 2 SO 4 đặc. 

Ví dụ 7 : Để nhận n biết ba axit đặc nguội: HCl, H 2 SO 4 , HNO 3 đựng riêng biệt 

trong 3 lọ mất t nhãn, ta dùng thuốc thử là: 

A. Cu 

B. CuO C. Al 

Trả lời: dùng phương pháp loại trừ ta xét thấy 


Vì CuO đều tác dụng với cả 3 axit trên nên loại B. 

Al và Fe bị thụ động hóa trong các axit đặc,nguội nên loại i C, D. 

D. Fe 




44 











Chọn A vì khi cho Cu tác dụng lần lượt với 3 axit HCl, H 2 SO 4 , HNO 3 có hiện tượng 

như sau: 

Cu + HCl ⎯⎯→ không xảy ra pư (không có hiện tượng gì xảy ra) 

Cu + 2H 2 SO 4 đặc ⎯⎯→ CuSO 4 + SO 2 ↑ + 2H 2 O 

Hiện tượng nhận biết: dung dịch chuyển từ không màu sang màu xanh lam, 

có sủi bọt khí không màu, mùi hắc. 

Cu + HNO 3 đặc ⎯⎯→ Cu(NO 3 ) 2 + NO 2 ↑ + H 2 O 

Hiện tượng nhận biết: dd chuyển từ không màu sang màu xanh lam, có khí 

màu vàng nâu tạo thành, mùi hắc. 

đây? 

- Bài tập về lắp ráp bộ dụng cụ ThN 

Ví dụ 8: Cho bộ dụng cụ như hình 2.4 có thể dùng để thực hiện ThN nào sau 

Hình 2.4. Dụng cụ thí nghiệm 

(1) Điều chế và thu khí N 2 từ dd NaNO 2 và NH 4 Cl. 

(2) Điều chế và thu khí NH 3 từ dd NaOH tác dụng với NH 4 Cl. 

(3) Điều chế và thu H 3 PO 4 từ P và dd HNO 3 đậm đặc 

Lựa chọn đúng là: 

A. (1) và (3). B. chỉ (1). C. (1) và (2). D. chỉ (2). 

Giải thích: Vì hình vẽ cho thấy đây là phương pháp đẩy nước chỉ dùng để 

thu các khí không tan trong nước, vậy B phải là khí N 2 . 

- Bài tập về kĩ năng thực hiện các thao tác ThN 

Ví dụ 9 : Khi điều chế khí NH 3 trong PTN bằng cách đun hỗn hợp NH 4 Cl 

với Ca(OH) 2 . Hình vẽ nào sau đây biểu diễn phương pháp thu khí NH 3 tốt nhất? 





45 











A. Hình 1 

Giải thích: Đáp án là A vì v khí NH 3 tan nhiều trong nước (loại C, D) và nhẹ 

hơn không khí (loại B). 

- Bài tập về xử lí hóa chất độc hại sinh ra trong ThN, khử độc các dụng cụ 

hóa chất trước c và sau ThN 

Ví dụ 10: Khi làm ThN với P trắng, cần n chú ý thao tác nào sau đây để đảm 

bảo ThN an toàn ? 

A. Cầm P trắng bằng tay có găng đeo cao su 

B. Dùng cặp gấp p nhanh mẫu m P trắng ra khỏi lọ và ngâm ngay vào chậu 

đầy nước khi chưa dùng đến. 

C. Tránh cho P tiếp xúc với nước. 

Hình 2.5. Sơ đồ điều chế 

B. Hình 2 C. Hình 3 

D. Có thể để P trắng ngoài không khí. 

Giải thích : Vì P trắng độc, gây bỏng nặng khi tiếp xúc nên cần dùng kẹp gắp 

nhanh, P trắng không tan trong nước n nên cần ngâm trong nước để bảo o quản. 

Ví dụ 11: Trong PTN, người ta tiến hành ThN cho Cu tác dụng với HNO 3 

đặc. Biện pháp để xử lí tốt nhất để khí tạo o thành thoát ra ngoài gây ô nhiễm môi 

trường ít nhất là: 

A. Nút ống nghiệm m bằng bông khô. 

B. Nút ống nghiệm m bằng bông tẩm nước. 

C. Nút ống nghiệm m bằng bông tẩm cồn. 

D. Hình 4 





46 











D. Nút ống nghiệm bằng bông tẩm dung dịch NaOH. 

Giải thích: Vì khí NO 2 sinh ra tác dụng với dd NaOH , không thoát ra ngoài 

gây ô nhiễm môi trường: 

2NaOH + NO 2 ⎯⎯→ NaNO 2 + NaNO 3 + H 2 O 

2.4.3. Bài tập về quan sát, mô tả, giải thích hiện tượng thí nghiệm 

- Bài tập về xác định các chi tiết cần quan sát trong ThN 

Ví dụ 12: Cho hình vẽ mô tả quá trình nung muối amoni clorua. 

Hình 2.6. Thí nghiệm nhiệt phân NH 4 Cl 

Hiện tượng xảy ra trong qua trình nung muối là: 

A. Muối NH 4 Cl không bị phân hủy. 

B. Muối NH 4 Cl nóng chảy thành chất lỏng rồi bay hơi 

C. Muối NH 4 Cl không bị nóng chảy 

D. Muối NH 4 Cl phân hủy thành NH 3 và HCl sau đó lại 

kết hợp với nhau phía trên miệng ống nghiệm. 

- Bài tập về mô tả các yếu tố thay đổi trong quá trình ThN 

Ví dụ 13 : Cho hình vẽ mô tả quá trình điều chế NH 3 trong PTN. 

Có thể thay muối NH 4 Cl trong bình phản ứng bằng hóa chất nào sau đây ? 

A. (NH 4 ) 2 SO 4 

B. NH 4 HCO 3 

C. NH 4 NO 3 

D. NH 4 NO 2 

NH 4Cl+ Ca(OH) 2 

CaO 


NH 4 Cl 

NH 3 




47 











Hình 2.7. Điều chế NH 3 trong PTN 

2.4.4. Bài tập về xử lý thông tin liên quan đến thí nghiệm 

quan 

-Bài tập về phát hiện mối liên hệ giữa hiện tượng với kiến thức có liên 

Ví dụ 14: Khi bị ngộ độc khí CO, nạn nhân cần được sơ cứu theo trình tự 

nào sau đây ? (1) Cho uống sữa có lòng trắng trứng 

(2) Đưa nạn nhân đến nơi thông thoáng 

(3) Hô hấp nhân tạo hoặc cho thở oxi nguyên chất 

(4) Cho uống nước có than hoạt tính 

Trình tự sơ cứu đúng là: 

A. (2), (3), (1), (4). B. (1), (2), (3), (4). 

C. (1), (2), (4), (3). D. (3), (4), (2), (1). 

- Bài tập về viết pthh minh họa, giải thích hiện tượng ThN xảy ra 

Ví dụ 15 : Cho ThN như hình vẽ 2.8 . Hãy mô tả hiện tượng xảy ra trong các ống 

nghiệm 1,2,3,4. Giải thích và viết pthh của các pư xảy ra? 

Hình 2.8. Phản ứng tạo phức của NH 3 với một số muối 





48 











như sau: 

Trả lời: 

xanh thẫm. 

trong suốt. 

trong suốt. 

* Khi nhỏ dd NH 3 vào 4 ống nghiệm trên, quan sát thấy hiện tượng xảy ra 

Ống nghiệm (1) tạo kết tủa trắng dạng keo, không bị hòa tan khi cho NH 3 dư 

Ống nghiệm (2) tạo kết tủa xanh lam, bị hòa tan khi cho vào NH 3 dư tạo dd 

Ống nghiệm (3) tạo kết tủa trắng xám , bị hòa tan khi cho vào NH 3 dư tạo dd 

Ống nghiệm (4) tạo kết tủa trắng, bị hòa tan khi cho vào NH 3 dư tạo dd 

* Giải thích: Dd NH 3 tác dụng với dung dịch muối của các kim loại mà 

hidroxit không tan → bazơ và muối, phản ứng xảy ra các ống nghiệm như sau: 

(1) AlCl 3 + 3NH 3 + 3H 2 O → Al(OH) 3 ↓+ 3NH 4 Cl 

Al(OH) 3 ↓màu trắng dạng keo, không tan trong dd NH 3 dư. 

Với các ion Cu 2+ , Ag + , Zn 2+ có khả năng tạo phức tan trong dd khi NH 3 dư : 

do tạo phức chất tan Cu(NH 3 ) 4 (OH) 2 ; Ag(NH 3 ) 2 OH; Zn(NH 3 ) 4 (OH) 2 

(2) CuSO 4 + 2NH 3 + 2H 2 O → Cu(OH) 2 + (NH 4 ) 2 SO 4 

Cu(OH) 2 + 4NH 3 → [Cu(NH 3 ) 3 ](OH) 2 (tan tạo dd xanh thẫm) 

(3) AgNO 3 + 2NH 3 → [Ag(NH 3 ) 2] NO 3 (tan tạo dd trong suốt) 

(4) ZnCl 2 + 2NH 3 + 2H 2 O → Zn(OH) 2 + 2NH 4 Cl 

Zn(OH) 2 + 4NH 3 → [Zn(NH 3 ) 4 ](OH) 2 ( tan tạo dd trong suốt) 

- Bài tập về thực hiện các phép tính toán cần thiết 

Ví dụ 16 : Chia a gam hỗn hợp X (gồm CuO, Al 2 O 3 ) làm 2 phần bằng nhau 

X 1 , X 2 và thực hiện ThN như sau: 

ThN 1: Hòa tan X 1 hoàn toàn trong dung dịch HCl , cô cạn dung dịch thu 

được 8,04 gam chất rắn khan. 

ThN 2: Đun X 2 với lượng vừa đủ bột cacbon ở nhiệt độ cao thu được 0,224 

lít khí (ở đktc). 

Từ các số liệu thực nghiệm cho thấy giá trị của a là: 


A. 7,08 B. 8,24 C. 8,08 D. 7,28 




49 











Hướng dẫn giải: 

ThN 1: CuO + 2HCl → CuCl 2 + H 2 O 

x 

Al 2 O 3 + 6HCl → 2AlCl 3 + 3H 2 O 

y 

x 

2y 

m chất rắn = mCuCl 2 + mAlCl 3 =8,04 

ThN 2: Al 2 O 3 không phản ứng 

2CuO + C → Cu + CO 2 

x 

1 0, 224 

x= = 0,01 (mol) 

2 22, 4 

suy ra nCuCl 2 = nCuO= 0,01.2=0.02 

mAlCl 3 = 8,04 - mCuCl 2 = 8,04 - (0,02.135) = 5,34 g 

nAlCl 3 =5,34 : 133,5 = 0,04 =2y ⇒ y = 0,02 = nAl 2 O 3 

Vậy a = mCuO+ mAl 2 O 3 = 2.( 80.0,02 + 102.0,02) = 7,28 g 

- Bài tập về phát biểu kết luận cần thiết từ ThN 

Ví dụ 17: Johan Lundstrom (người Thụy Điển)đã phát minh ra phương pháp 

dùng photpho đỏ thay thế photpho trắng để sản xuất ra diêm an toànvào năm1855. 

Em hãy cho biết nguyên nhân vì sao người ta phải thay P trắng bằng P đỏ khi sản 

xuất diêm an toàn? Từ đó, em hãy cho biết cách bảo quản P trắng và P đỏ? Nguyên 

nhân cách làm đó? 

Trả lời: P trắng rất độc dễ bay hơi gây bệnh hoại tử xương, dễ bỏng nặng 

khi da tiếp xúc, dễ bốc cháy ở nhiệt độ thường khi va chạm gây hỏa hoạn rất nguy 

hiểm. P đỏ bền với nhiệt hơn, không độc, khó bốc cháy nên an toàn hơn P đỏ 

nhiều lần. 

Cách bảo quản: Ngâm P trắng vào nước vì P trắng không tác dụng với nước 

còn P đỏ dễ hút ẩm và chảy rữa nên cần đựng trong lọ đậy kín và để nơi khô ráo, 

mát mẻ. 

Qua bài tập này, HS sẽ hiểu tính chất của hóa chất (như : tính độc hại, tính an 


toàn, tính dễ cháy nổ) để biết cách sử dụng và bảo quản đúngcách trong thực hành 

và trong sản xuất kinh doanh . 




50 











GV có thể sử dụng những câu hỏi sau để đánh giá khả năng phân tích, xử lí 

các thông tin từ kết quả thực nghiệm để suy luận và nhận biết hóa chất của HS. 

Ví dụ 18: Có bốn lọ không dán nhãn đựng dung dịch không màu chứa các 

chất riêng biệt gồm: NH 4 Cl, (NH 4 ) 2 SO 4 , K 2 SO 4 , KCl. Thực hiện nhận biết bốn dung 

dịch trên bằng dung dịch X thu được kết quả sau: 

Chất NH 4 Cl (NH 4 ) 2 SO 4 K 2 SO 4 KCl 

Dung dịch X 

Khí mùi khai 

Khí mùi khai, 

kết tủa trắng 

Kết tủa trắng 

Không 

tượng 

Dung dịch X có thể là dung dịch chứa chất nào trong các chất sau đây? 

A. NaOH; B. H 2 SO 4 ; C. BaCl 2 ; D. Ba(OH) 2 . 

hiện 

Trả lời: X tác dụng với NH 4 Cl và (NH 4 ) 2 SO 4 tạo ra khí có mùi khai (NH 3 ) 

thì X phải chứa nhóm OH - . 

Do: NH 4 + 

+ OH - ⎯⎯→ NH 3 ↑ (mùi khai) 

X tác dụng với (NH 4 ) 2 SO 4 và K 2 SO 4 tạo ra kết tủa trắng (dự đoán BaSO 4 ) thì 

X phải chứa ion Ba 2+ . Do : Ba 2+ 

Vậy X là Ba(OH) 2 . 

+ SO 4 2- ⎯⎯→ BaSO 4 ↓ (màu trắng) 

2.5. MỘT SỐ BIỆN PHÁP SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP THỰC HÀNH 

THÍ NGHIỆM NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THỰC HÀNH HÓA HỌC 

CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG [7],[11],[15],[16],[19] 

2.5.1. Sử dụng bài tập thực hành thí nghiệm trong dạy học bài mới 

Theo phương pháp dạy học truyền thống, GV thường sử dụng phương pháp 

đọc - chép hoặc đối thoại và HS dựa vào sách giáo khoa trả lời để khai thác kiến 

thức bài mới. Cách dạy học truyền thống này không còn hiệu quả trong thời đại 

công nghệ 4.0 hiện nay. Những giờ học như thế khiến HS chán nản, không hứng thú 

lắng nghe . Vì vậy, BTTHHH là sự chọn lựa tối ưu để HS phát huy tư duy, khả năng 

suy luận, tập trung tối đa tinh thần để tìm đáp án cho bài tập. GV có thể sử dụng 

BTTHHH theo phương pháp nghiên cứu, phương pháp nêu và giải quyết vấn đề 

hoặc phương pháp kiểm chứng để HS hứng thú hơn, tích cực hơn trong quá trình 


lĩnh hội kiến thức mới. 




51 











Ví dụ 20: Khi nghiên cứu : tính chất amoniac trong bài “Amoniac và muối 

amoni” . GV tiến hành Th.N thử tính tan của khí NH 3 và đưa ra các câu hỏi sau để 

HS thảo luận. 

Hình 2.9. Thí nghiệm chứng minh khí NH 3 tan nhiều trong nước 

Câu 1:Nguyên nhân nào gây nên hiện tượng nước phun vào bình chứa khí 

NH 3 ở dạng tia? 

Trả lời: Do khí NH 3 tan nhiều trong nước làm giảm nhanh áp suất trong bình. 

Câu 2: Vì sao nước có pha dung dịch phenolphtalein trong chậu thủy tinh 

không màu nhưng khi vào bình khí NH 3 lại có màu hồng ? 

Trả lời: Phenolphtalein có màu hồng trong môi trườngbazơ khi pH ≥ 8,3 , 

nước trong cốc có pH = 7 trung tính nên không màu, khi vào bình hòa tan khí NH 3 

tạo thành dung dịch amoniac có tính bazơ (pH > 8,3) nên chuyển thành màu hồng. 

Câu 3: Trong ThN trên, nếu nhỏ vài giọt quỳ tím (thay phenolphtalein) vào 

chậu thủy tinh chứa nước thì hiện tượng gì xảy ra trong bình chứa khí NH 3 ? 

màu xanh 

Khí NH 3 

Trả lời: Nước phun vào bình dạng tia có sự chuyển màu từ màu tím sang 

Bài tập trên giúp HS rèn luyện khả năng quan sát, mô tả hiện tượng Th.Nxảy 

ra và giải thích bản chất của những hiện tượng Th.N . 

Ví dụ 21:Khi dạy phần điều chế HNO 3, trong bài “Axit Nitric và muối 

Nitrat” (Hóa học 11). GV yêu cầu HS quan sát hình vẽ mô tả ThN điều chế HNO 3 

trong PTN và giao phiếu học tập cho các nhóm HS thảo luận trả lời các câu hỏi sau: 


H 2 O 




52 











Hình 2.10. Thí nghiệm điều chế HNO 3 trong phòng thí nghiệm 

Câu 1: Hãy tìm phát biểu sai khi nói về quá trình điều chế HNO 3 ? 

A. HNO 3 là axit yếu hơn H 2 SO 4 nên bị đẩy ra khỏi NaNO 3 . 

B. HNO 3 sinh ra dưới dạng hơi nên cần làm lạnh để ngưng tụ. 

C. Đốt nóng bình cầu cổ cong bằng đèn cồn để phản ứng xảy ra nhanh hơn. 

D. HNO 3 có nhiệt độ sôi thấp (83°C) nên dễ bị bay hơi khi đun nóng. 

Câu 2: Vai trò của chậu nước đá trong Th.N điều chế HNO 3 là: 

A. Hạ nhiệt độ của dung dịch HNO 3 thu được. 

B.Làm lạnh để ngưng tụ hơi HNO 3 . 

C.Không cần thiết trong phản ứng này. 

D. Làm chất xúc tác để phản ứng xảy ra nhanh hơn. 

Những câu hỏi này giúp HS lưu ý HNO 3 ở trạng thái gì khi sinh ra, cần phải 

lựa chọn dụng cụ ThN và hóa chất nào thích hợp để thu HNO 3 an toàn. Điều này sẽ 

giúp HS phát triển được năng lực tiến hành ThN và sử dụng ThN an toàn. 

Khi GV sử dụng bài tập Th.N để nghiên cứu bài mới, HS phải tập trung quan 

sát hình vẽ hoặc movie Th.N và cùng nhau thảo luận để trả lời câu hỏi của GV. Nhờ 

vậy, HS sẽ dễ dàng tiếp thu và khắc sâu kiến thức mới, đồng thời HS sẽ phát triển 

được năng lực quan sát, mô tả Th.N và rút ra kết luận cần thiết từ Th.N. 

2.5.2. Sử dụng bài tập thực hành thí nghiệm trong giờ thực hành 

Những Th.N biểu diễn minh họa trong bài thực hành là phương thức truyền 

đạt kiến thức, hình thành và phát triển NLTHHH cho HS nhanh nhất. Tuy nhiên, 

BTTHThN sẽ giúp HS có những định hướng và kiểm chứng lại quá trình thực hành, 


củng cố lại kiến thức đã học và khám phá những vấn đề mới phát sinh. 




53 











Ví dụ 22: Trong bài 14 chương trình hóa học 11 cơ bản, bài thực hành số 2: 

Tính chất của nitơ, photpho và hợp chất của chúng, khi tiến hành ThN nghiên cứu 

tính oxi hóa của HNO 3 . GV yêu cầu HS: 

Câu 1: Dựa vào hình vẽ 2.11 , hãy cho biết cần phải chuẩn bị hóa chất và 

dụng cụ như thế nào để thực hiện ThN trên thành công và an toàn. Giải thích sự lựa 

chọn của em? 

Câu 2: Cho các thao tác ThN sau: 

1) Cho 2 ml dd NaOH đặc vào 1 nhánh của ống nghiệm chữ X. 

2) Nghiêng nhánh ống nghiệm để dung dịch NaOH chảy qua nhánh ống 

nghiệm đang thực hiện ThN. 

3) Cho 0,5ml dd HNO 3 vào nhánh 2 ống nghiệm chữ X. 

4) Dùng kẹp gắp mảnh đồng cho vào ống nghiệm đựng dd HNO 3 đặc. 

5) Dùng kẹp gắp mảnh đồng cho vào ống nghiệm đựng dd NaOH đặc. 

6) Nhanh chóng đậy nút cao su vào ống nghiệm. 

Thứ tự thực hiện đúng các thao tác khi tiến hành ThN như hình vẽ trên là: 

A. 1-6-4-3-2 B. 1-2-4-6-5 C. 3-2-5-6-1 D. 1-3-4-6-2 

Hình 2.11. Thí nghiệm kim loại Cu tác dụng với HNO 3 đặc 

Trả lời : Câu 1: 

1) Ống nghiệm chữ X: nhỏ gọn, tiện lợi trong quá trình thực hiện ThN, có thể 

đậy nút để khí không bay ra gây nguy hiểm cho GV, HS và gây ô nhiễm môi trường. 

2) Nút cao su: Dùng đậy ống nghiệm chữ X. 


3) Kẹp gắp hóa chất: đưa mảnh đồng vào nhánh ống nghiệm dễ hơn. 




54 











4) Dung dịch HNO 3 đặc và dung dịch HNO 3 loãng. 

5) Dung dịch NaOH đặc : hấp thụ khí NO 2 (độc) sinh ra bên nhánh làm ThN, 

trung hòa lượng axit dư sau phản ứng. 

6) Mảnh đồng kim loại 

Câu 2: Đáp án D 

Dạng BTTHHH này phát triển cho HS năng lực tiến hành ThN và sử dụng 

ThN an toàn qua việc lựa chọn đúng các dụng cụ và hóa chất cần thiết cho Th.N 

chuẩn bị tiến hành, biết thứ tự các thao tác cần phải tiến hành để Th.N thành công . 

Mặt khác, bài tập này cũng có thể sử dụng nhằm mục đích kiểm tra, củng cố lại các 

bước HS đã thực hiện trong buổi thực hành. 

2.5.3. Sử dụng bài tập thực hành hóa học trong giờ luyện tập, ôn tập 

Những giờ luyện tập của chương đã học thường mang không khí căng thẳng 

vì lượng kiến thức ôn tập và bài tập thường nhiều. Khi GV sử dụng BTTHThN có 

lồng ghép các hình ảnh, các clip Th.N hay Th.N ảo hoặc Th.N do GV hướng dẫn 

HS thực hiện sẽ kích thích sự tò mò của HS, làm giờ học trở nên sôi nổi, hào hứng 

hơn. Nhờ vậy, HS sẽ dễ dàng nhận ra những mối liên hệ kiến thức trong một 

chương kiến thức cụ thể. 

Ví dụ 23: Khi ôn tập chương Nitơ - Photpho, để củng cố kiến thức về khả 

năng tạo phức của NH 3 , GV đưa ra bài tập sau: Cho ThN như hình vẽ, nhỏ từ từ dd 

NH 3 đến dư vào dd CuSO 4 . 

dd NH 3 

dd CuSO 4 

Hình 2.12. Thí nghiệm tạo phức của NH 3 với CuSO 4 

Hiện tượng xảy ra là 

A. có kết tủa trắng xuất hiện. 


B. có kết tủa xanh xuất hiện sau đó tan ra tạo thành dung dịch xanh thẫm. 

C. có kết tủa xanh xuất hiện, đồng thời có khí bay ra. 




55 











D. có kết tủa xanh xuất hiện và không tan trong dung dịch NH 3 dư. 

Trả lời:Đáp án B 

Do: 2NH 3 + CuSO 4 + 2H 2 O → (NH 4 ) 2 SO 4 + Cu(OH) 2 (kết tủa xanh) 

4NH 3 + Cu(OH) 2 → [Cu(NH 3 ) 4 ](OH) 2 (phức tan màu xanh thẫm) 

Thông qua bài tập trên, GV đã rèn HS phát triển năng lực dự đoán và giải 

thích và rút ra kết luận từ hiện tượng ThN quan sát được. 

Ví dụ 24: Khi dạy bài luyện tập về “ Cacbon và Hợp chất của Cacbon”, để 

HS hiểu và ghi nhớ dạng toán “CO 2 tác dụng với dung dịch kiềm”, GV cho HS xem 

movie ThN: một HS thổi khí CO 2 vào cốc nước vôi trong (như hình 2.12). 

Hình 2.13.Thí nghiệm thổi khí CO 2 vào dung dịch Ca(OH) 2 

GV đưa ra bài tập như sau: Hãy quan sát, mô tả hiện tượng xảy ra, giải thích 

hiện tượng và viết pthh của các phản ứng xảy ra. Từ hiện tượng ThN em có nhận 

xét gì về sự biến đổi của lượng chất kết tủa theo lượng CO 2 thổi vào dung dịch 

Ca(OH) 2 . 

đục, do: 

Trả lời: Khi thổi khí CO 2 vào cốc nước vôi trong lúc đầu nước vôi bị vẩn 

CO 2 + Ca(OH) 2 ⎯⎯→ CaCO 3 ↓trắng + H 2 O 

Nếu thổi tiếp khí CO 2 đến dư, thì kết tủa sẽ bị hòa tan, nước vôi sẽ trong lại, 

do: CO 2 + CaCO 3 + H 2 O ⎯⎯→ Ca(HCO 3 ) 2 

Thông qua BTTHThN này, GV gợi ý HS phân tích thông tin: 

- Khi CO 2 thiếu sẽ có hiện tượng gì sẽ xảy ra?tạo ra sản phẩm muối gì? 

- Khi CO 2 dư sẽ có hiện tượng gì sẽ xảy ra?tạo ra sản phẩm muối gì? 

Khi thấy ThN đơn giản nhưng thú vị, HS cảm thấy thích thú và muốn tự 

mình thực hiện và kiểm chứng lại ThN. Bài tập trên đã giúp HS phát triển và rèn 


luyện kĩ năng quan sát, kĩ năng vận dụng kiến thức để giải thích hiện tượng. 




56 











2.5.4. Sử dụng bài tập thực hành hóa học trong kiểm tra, đánh giá 

Việc đánh giá sự phát triển NLTHThN của HS sau mỗi chương, mỗi học kì 

rất cần thiết. Qua đó GV sẽ biết được HS đã tiếp thu kiến thức và kĩ năng ở mức độ 

nào để có hướng điều chỉnh phương pháp dạy cho hợp lí. 

Sau khi dạy chương Nitơ - Photpho, GV có thể sử dụng một số câu hỏi sau 

để lồng ghép trong bài kiểm tra 15 phút, 45 phút hoặc bài kiểm tra học kì I ở lớp 11 

nhằm đánh giá sự phát triển NLTH ThN của HS. 

Ví dụ 25: Để nhận biết ion NO 3 - trong dd người ta thường dùng một ít vụn 

đồng và dd H 2 SO 4 loãng vào ống nghiệm, đun nhẹ ống nghiệm. Hiện tượng quan 

sát được là: 

A. Có khí màu nâu thoát ra. 

B. Dd từ không màu chuyển sang màu vàng. 

C. Xuất hiện kết tủa có màu vàng đặc trưng. 

D. Dd không màu chuyển thành màu xanh, có khí không màu thoát ra bị 

hóa nâu ngoài không khí. 

Bài tập trên đánh giá năng lực nhận biết chất thông qua hiện tượng xảy ra 

của phản ứng từ kiến thức về thực hành ThN. 

chất đó là: 

Ví dụ 26:Chỉ dùng một hóa chất để phân biệt các ddHCl, HNO 3 , H 3 PO 4 . Hóa 

A. Qùy tím B. NaOH C. AgNO 3 D. CaCO 3 . 

Dạng câu hỏi này phát triển năng lực lựa chọn hóa chất và dụng cụ ThN . 

2.6. THIẾT KẾ MỘT SỐ MẪU KẾ HOẠCH DẠY HỌC 

2.6.1. Kế hoạch dạy học bài mới [7],[8] 

Bài 8: Amoniac và muối amoni, chia làm 2 tiết theo phân phối chương trình 

Hóa học 11 chuẩn 

Tiết 1: Amoniac và Tiết 2: Muối amoni (xem phụ lục 2) 

BÀI 8: AMONIAC và MUỐI AMONI (tiết 1 ) 

I. Mục tiêu: 


1. Kiến thức: 




57 











công nghiệp. 

- Đặc điểm cấu tạo phân tử NH 3 , tính chất vật lí ( tính tan, tỉ khối, màu, mùi). 

- Hiểu tính chất hoá học cơ bản của amoniac: tính bazơ yếu tính khử mạnh. 

- Ứng dụng, phương pháp điều chế amoniac trong phòng thí nghiệm và trong 

2. Kỹ năng: 

- Dự đoán tính chất hóa học từ cấu tạo phân tử, kiểm chứng bằng ThN và kết 

luận được tính chất hóa học của NH 3 . 

- Quan sát các ThN hoặc hình ảnh ThN, rút ra nhận xét về tính chất vật lí và 

tính chất hóa học của amoniac. 

cho trước. 

tính khử. 

- Viết các phương trình hóa học dạng phân tử hoặc ion rút gọn. 

- Phân biệt khí NH 3 với một số khí đã biết bằng phương pháp hóa học. 

- Tính thể tích khí NH 3 sản xuất được ở điều kiện tiêu chuẩn theo hiệu suất 

Trọng tâm: 

- Công thức phân tử của amoniac, phân biệt amoniac với các khí khác 

- Amoniac là một bazơ yếu có đầy đủ tính chất của một bazơ ngoài ra còn có 

3. Thái độ: 

Giúp HS biết được nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường từ các cơ sở sản 

xuất có sinh ra khí NH 3 , giáo dục ý thức bảo vệ môi trường. 

4. Định hướng hình thành năng lực: 

- Năng lực tự học 

- Năng lực giải quyết vấn đề 

- Năng lực thực hành hóa học 

II. Chuẩn bị 

1. Chuẩn bị của giáo viên 

- Dụng cụ hóa chất để HS tiến hành ThN theo nhóm: ống nghiệm, đũa thủy 

tinh, cốc đựng nước cất. 

- Hóa chất: bình đựng khí NH 3 , dd NH 3 , dd phenolphtalein, dd muối AlCl 3 , 


CuSO 4 , AgNO 3 . 




58 











- Các video ThN: khí NH 3 tác dụng với khí HCl; Dd NH 3 tác dụng với muối 

AlCl 3 , CuSO 4 ; NH 3 tác dụng với CuO. 

học tập. 

- Mô phỏng điều chế NH 3 trong công nghiệp. 

- Phiếu học tập, nhiệm vụ cho các nhóm, giấy A 0, bút dạ. 

- Bảng tính tan, tranh sơ đồ điều chế NH 3 trong phòng thí nghiệm, phiếu 

- Giáo án powerpoint về đáp án của các nhiệm vụ. 

2. Chuẩn bị của học sinh: SGK Hóa học 11 chuẩn. 

III. Phương pháp dạy học 

- PPDH bàn tay nặn bột 

-PPDH theo góc, PPDH hợp tác (thảo luận nhóm). 

- Phương pháp sử dụng thí nghiệm, thiết bị dạy học, tranh ảnh, SGK. 

- Phương pháp sử dụng câu hỏi bài tập. 

IV. Tổ chức hoạt động dạy học 

Hoạt động 1: Hoạt động khởi động 

GV giới thiệu về lịch sử tìm ra amoniac: Từ lâu người Ai Cập đã biết sử 

dụng amoni clorua (NH 4 Cl) , chất bột màu trắng được tạo ra trong các vết nứt gần 

núi lửa làm vật cúng tế trong các nghi lễ thờ thần Amun (Ammonians). Khi đun 

nóng amoni clorua bị bay hơi, phân hủy thành khí amoniac. Trong tự nhiên, quá 

trình phân hủy của động vật và thực vật cũng sinh ra ammoniac. 

-Năm 1774, nhà hóa học người Anh Joseph Priestley là người đầu tiên điều 

chế ra amoniac nguyên chất. 

- Năm 1918, nhà hóa học người Đức Fritz Haber đã đạt giải Nobel hóa học 

về công trình tổng hợp NH 3 từ N 2 và H 2 

Hoạt động 2: Nghiên cứu cấu tạo phân tử, tính chất vật lí và tính chất 

hóa học của amoniac (GV sử dụng PPDH theo góc) 

Bước 1. Giới thiệu các góc và các nhiệm vụ cụ thể ở mỗi góc(3 phút) 

GV: chia lớp làm 4 nhóm , giới thiệu các góc và các nhiệm vụ cụ thể ở mỗi góc 


(4 góc), hướng dẫn HS nghiên cứu và lựa chọn các góc. 




59 











HS: Ngồi theo nhóm, quan sát và lắng nghe, nghiên cứu các nhiệm vụ cụ thể 

và lựa chọn góc theo nhóm. 

Bước 2. Thực hiện các nhiệm vụ theo các góc(24 phút) 

GV:-Yêu cầu các tổ thực hiện các nhiệm vụ ở các góc, mỗi góc trong thời 

gian tối đa 6 phút rồi luân chuyển sang góc khác. 

- Hướng dẫn các tổ thực hiện nhiệm vụ và trưng bày sản phẩm. 

HS: - Thực hiện nhiệm vụ theo nhóm tại các góc học tập. 

- Trưng bày sản phẩm của nhóm tại góc học tập. 

GÓC QUAN SÁT 

Hoạt động: HS xem các movie ThN điều chế và minh họa tính chất NH 3 

1. Khí NH 3 tan vào nước 2. Khí NH 3 tác dụng với khí HCl 

3. Dd NH 3 tác dụng với dd AlCl 3 4. Dd NH 3 tác dụng với dd CuSO 4 

5. Khí NH 3 tác dụng với CuO 

Nhiệm vụ :hoàn thành phiếu học tập 1 

PHIẾU HỌC TẬP 1: GÓC “QUAN SÁT” 

I. Tính chất vật lí:cho biết trạng thái, màu, tính tan của NH 3 

…………………………………………………………………………………………………… 

… 

II. Tính chất hóa học:Quan sát các ThN sau và hoàn thành bảng sau: 

Tên thí nghiệm 

Hiện tượng - phản ứng 

hóa học - Giải thích 

Vai trò của NH 3 

Khí NH 3 tan trong nước 

Khí NH 3 tác dụng với khí 

HCl 

…………..…..……… 

…………………….. 

……………….............. 

.............. 

Dd NH 3 tác dụng với dd 

AlCl 3 

……………………… 

…..…..………… 

……………….............. 

.............. 

Dd NH 3 td với dd CuSO 4 

……………………… …………….................. 

…..…..………… .............. 

Khí NH 3 tác dụng với CuO 

……………………… ……………….............. 

…..…..…………… .............. 

Kết luận: 

Amoniac có các tính chất hóa học là:........................................................................ 

GÓC TRẢI NGHIỆM 


Hoạt động:HS tiến hành ThN theo nhóm, quan sát hiện tượng, giải thích và rút 

ra nhận xét cần thiết 




60 











Nhiệm vụ : hoàn thành phiếu học tập 2 

PHIẾU HỌC TẬP 2: GÓC “TRẢI NGHIỆM” 

I. Tính chất vật lý 

Tiến hành thí nghiệm: Tính tan của amoniac 

- Quan sát bình đựng amoniac cho biết trạng thái, màu sắc, mùi của amoniac? 

- Nhỏ vào cốc nước vài giọt dung dịch phenolphtalein. Nhúng nút cao su có 

ống thủy tinh vuốt nhọn vào nước. Thay nút bình đựng NH 3 bằng nút có ống vuốt 

nhọn xuyên qua. Úp ngược bình đựng NH 3 vào cốc nước. Quan sát hiện tượng xảy 

ra. 

Rút ra kết luận về tính tan của amoniac trong nước? 

.............................................................................................................................. 

II. Tính chất hóa học 

1. Tiến hành làm các ThN và hoàn thành bảng sau: 

Thí nghiệm1: Amoniac tác dụng với axit: Cầm 2 đũa thủy tinh đầu cuốn bông 

cạnh nhau. Nhỏ vào đũa thủy tinh thứ nhất vài giọt dung dịch axit clohiđric đặc, nhỏ 

tiếp vào đũa thứ 2 vài giọt dung dịch amoniac đặc. Nêu hiện tượng quan sát được. 

CuSO 4 

(Hai đũa thủy tinh đã được sử dụng làm thí nghiệm phải bỏ riêng ra cốc nước) 

Thí nghiệm 2: Dung dịch amoniac tác dụng với dung dịch muối AlCl 3 

- Lấy vào ống nghiệm thứ nhất 2-3 ml dung dịch muối AlCl 3 , ống nghiệm thứ 

hai 2-3 ml dung dịch muối CuSO 4 . 

- Nhỏ từ từ từng giọt dung dịch amoniac đến dư vào mỗi ống nghiệm, sau đó 

lắc đều. Nêu hiện tượng quan sát được, viết phản ứng hóa học để giải thích. 

Tên thí nghiệm 

Khí NH 3 tác dụng với khí 

HCl 

Dung dịch NH 3 tác dụng 

với dung dịch AlCl 3 

Hiện tượng - phản ứng 

hóa học - Giải thích 

……………………………… 

……........................ 

........................................... 

................................. 

Vai trò của NH 3 

…………………..... 

....................... 

…………………..... 


....................... 

Dung dịch NH 3 tác dụng ……………………………… …………………..... 

và 




61 








với dung dịch CuSO 4 ……........................ ....................... 




2. Hãy xác định số oxi hóa của nitơ trong amoniac, nhận định khả năng tham 

gia phản ứng oxi hóa - khử. Dự đoán sản phẩm và hoàn thành phản ứng hóa học 

sau: 

…..NH 3 + ……O 2 

.….NH 3 + …...CuO 

t 

⎯⎯→ o 

........................................................................... 

o 

t 

⎯⎯→ ........................................................................ 

Kết luận: Amoniac có các tính chất hóa học là:.............................................. 

GÓC PHÂN TÍCH 

Hoạt động: HS đọc tài liệu sgk và tài liệu tham khảo để trả lời câu hỏi và rút 

ra kiến thức mới cần lĩnh hội 

Nhiệm vụ : hoàn thành phiếu học tập 3 

PHIẾU HỌC TẬP 3: GÓC “PHÂN TÍCH” 

1. Nêu trạng thái, màu sắc, mùi, tỉ khối so với không khí, tính tan của NH 3 ? 

................................................................................................................................... 

2. Nêu tính chất hóa học đặc trưng của NH 3 . Mỗi tính chất viết 2-3 phản ứng hóa 

học minh họa...................................................................................... 

3. Giải thích tại sao amoniac lại có những tính chất hóa học đó? 

............................................................................................................................. 

GÓC ÁP DỤNG 

Hoạt động: HS đọc bảng trợ giúp (chỉ đối với góc xuất phát) sau đó áp dụng để giải 

bài tập hoặc giải quyết một vấn đề có liên quan đến thực tiễn. 

Nhiệm vụ : Hoàn thành phiếu học tập 4 

PHIẾU HỖ TRỢ 

- Dd NH 3 là bazơ yếuvì vậy dùng giấy quỳ tím ẩm để nhận ra khí NH 3 

- Amoniac kết hợp dễ dàng với axit tạo thành muối amoni: NH 3 + H + → NH + 

4 

- Dd amoniac có khả năng tạo kết tủa nhiều hiđroxit kim loại khi tác dụng với 

dd muối của chúng: 

VD: Al 3+ + 3NH 3 + 3H 2 O → Al(OH) 3 ↓ + 3 NH + 

4 

- Dd amoniac có khả năng hòa tan hiđroxit hay muối ít tan của một số kim loại 

như đồng, kẽm, bạc, ... tạo thành các dung dịch phức chất: 

VD: Cu(OH) 2 + 4NH 3 → [Cu(NH 3 ) 4 ] 2+ + 2OH - 





62 











AgCl + 2NH 3 → [Ag(NH 3 ) 2 ] + + Cl - 

- NH 3 cháy trong khí O 2 với ngọn lửa màu vàng: 

t 

VD: 4NH 3 + 3O 0 

2 ⎯⎯→ 2N 2 + 6H 2 

- NH 3 có thể khử một số oxit kim loại thành kim loại: 

t 

VD: 3CuO + 2NH 0 

3 ⎯⎯→3Cu + N 2 + 3H 2 O 

PHIẾU HỌC TẬP 4: GÓC ÁP DỤNG 

Câu 1: Tiến hành ThN: Cho từ từ đến dư dung dịch NH 3 lần lượt vào 4 ống 

nghiệm chứa riêng biệt các dung dịch AlCl 3 , CuSO 4 , AgNO 3 , ZnCl 2 như hình vẽ 

Nêu hiện tượng xảy ra ở các ống nghiệm 1,2,3,4. Giải thích và viết ptpư ứng xảy 

ra? 

Câu 2: Dùng NH 3 để điều chế một số kim loại có tính khử trung bình và yếu 

bằng cách khử oxit của các kim loại này ở nhiệt độ cao. NH 3 khử được oxit kim 

loại trong dãy nào sau đây? Viết ptpư minh họa? 

A. Al 2 O 3 , CuO, Fe 2 O 3 . B. CuO, Fe 2 O 3 , PbO. 

C. Al 2 O 3 , MgO, BaO. D. Fe 2 O 3 , MgO, CaO. 

Bước 3. Báo cáo kết quả việc thực hiện nhiệm vụ ở các góc 

xét, phản hồi. 

AlCl 3 

CuSO 4 

dung dịch NH 3 

AgNO 3 

(1) (2) (3) 

GV: Hướng dẫn HS cử đại diện báo cáo kết quả theo phân công, các tổ nhận 

- Nhóm 1 : trình bày kết quả góc phân tích. 

- Nhóm 2 : trình bày kết quả góc quan sát. 

- Nhóm 3 : trình bày kết quả góc trải nghiệm. 

- Nhóm 4 : trình bày kết quả góc áp dụng. 


HS: - Đại diện các nhóm lên báo cáo kết quả 

ZnCl 2 

(4) 




63 











amoniac? 

- Lắng nghe, so sánh kết quả và đưa ra ý kiến nhận xét, bổ sung. 

GV: nhận xét tổng kết tính chất vật lý và tính chất hóa học của amoniac 

HS: ghi vở những nội dung đã được GV kết luận và chốt lại. 

Hoạt động 3: Ứng dụng của amoniac và điều chế amoniac 

a) Ứng dụng của amoniac 

GV : yêu cầu HS trả lời câu hỏi: 

NH 3 có những ứng dụng gì? Những ứng dụng đó dựa trên tính chất nào của 

b) Điều chế 

* Trong phòng thí nghiệm 

GV yêu cầu HS nghiên cứu hình 2.5- sgk hoặc xem movie thí nghiệm, thảo 

luận nhóm và trả lời các câu hỏi sau: 

- Trong phòng thí nghiệm người ta điều chế amoniac từ hóa chất nào? Tại 

sao lại thu khí NH 3 bằng cách đẩy không khí ra khỏi bình thu úp ngược mà không 

thu bằng cách đẩy nước? 

- NH 3 thu được trong thí nghiệm thường có lẫn chất nào? Làm thế nào thu 

được NH 3 tinh khiết? 

- Ngoài các điều kiện trên, còn có thể điều chế nhanh NH 3 như thế nào? 

* Trong công nghiệp 

HS quan sát mô phỏng quy trình sản xuất NH 3 trong công nghiệp kết hợp 

SGK, tóm tắt, trả lời một số câu hỏi sau: 

- Viết phản ứng hóa học dùng để điều chế NH 3 trong công nghiệp và cho biết 

đặc điểm của phản ứng đó? 

- Cho biết những biện pháp kỹ thuật áp dụng để sản xuất NH 3 có hiệu suất 

cao? Vì sao cần dùng chất xúc tác? 

- Vì sao cần xây dựng chu trình kín trong quá trình sản xuất NH 3 ? 

GV chỉnh lí, bổ sung và nhấn mạnh các nội dung chính. 

IV. Củng cố: HS giải một số bài tập trắc nghiệm 

1. Chất có thể dùng để làm khô khí NH 3 là 


A. H 2 SO 4 đặc B. P 2 O 5 C. CuSO 4 khan D. CaO 




64 








2. Khi đốt khí NH 3 trong khí clo, khói trắng bay ra là 




A. NH 4 Cl B. HCl C. N 2 D. Cl 2 

3. Hiện tượng gì xảy ra khi nhúng hai đũa thủy tinh vào hai bình đựng dd 

HCl đặc và dd NH 3 đặc, sau đó đưa hai đầu đũa thủy tinh lại gần nhau thì 

A. Không có hiện tượng gì B. Có xuất hiện khói trắng 

C. Gây nổ D. Kết tủa màu vàng nhạt 

4. Khí NH 3 tan nhiều trong nước tạo thành dd amoniac làm cho: 

A. Phenolphtalein màu hồng hóa không màu B. Quỳ tím hóa đỏ 

C. Phenolphtalein không màu hóa hồng. D. Quỳ tím không đổi màu 

5. Trong ThN thử tính tan của khí amoniac trong nước, có hiện tượng nước 

phun mạnh vào bình chứa khí như hình vẽ dưới đây. Nguyên nhân gây nên hiện 

tượng đó là: 

nóng ? 

A. do trong bình chứa khí NH 3 ban đầu không có nước. 

B. do khí NH 3 nhẹ hơn nước nên kéo nước vào bình. 

C. do khí NH 3 tan nhiều trong nước làm giảm áp suất trong bình. 

D. do khí NH 3 tan nhiều trong nước tạo thành dung dịch bazơ. 

6. Hiện tượng nào xảy ra khi dẫn khí NH 3 đi qua ống đựng bột CuO nung 

A. Bột CuO từ màu đen sang màu trắng 

B. Bột CuO từ màu đen sang màu đỏ, có hơi nước ngưng tụ 

C. Bột CuO từ màu đen sang màu xanh, có hơi nước ngưng tụ 

D. Bột CuO không thay đổi màu 

2.6.2. Kế hoạch dạy học giờ thực hành 

BÀI 14: BÀI THỰC HÀNH SỐ 2 


TÍNH CHẤT CỦA MỘT SỐ HỢP CHẤT NITƠ, PHOTPHO 

I.MỤC TIÊU 




65 











hiđro. 

của photpho) 

1. Kiến thức: Biết được: 

- Mục đích, cách tiến hành và kỹ thuật thực hiện các ThN: 

+ Phản ứng của dung dịch HNO 3 đặc, nóng và loãng với kim loại đứng sau 

+ Phản ứng KNO 3 oxi hóa C ở nhiệt độ cao. 

+ Phân biệt được một số phân bón hóa học cụ thể (cả phân bón là hợp chất 


- Sử dụng dụng cụ, hóa chất để tiến hành được an toàn, thành công các ThN trên. 

- Quan sát hiện tượng ThN và viết các phương trình hóa học. 

- Loại bỏ được một số chất thải sau ThN để bảo vệ môi trường. 

- Viết tường trình ThN. 

3. Thái độ: 

- Tính chất một số hợp chất của nitơ. 

- Tính chất một số hợp chất của photpho. 

4. Định hướng hình thành năng lực: 

- Sử dụng ngôn ngữ nói, viết (phân tích, mở rộng hiểu biết thực tế, trình bày 

ý kiến trước nhóm, tổ, lớp…) 

chất, đèn cồn 

II. CHUẨN BỊ: 

1. Giáo viên: 

- Phương pháp: Trực quan, đàm thoại, hợp tác theo nhóm nhỏ. 

- Đồ dùng dạy học: 

+ Dụng cụ: ống nghiệm, giá để ống nghiệm, giá ThN, ống nhỏ giọt, kẹp hóa 

+ Hóa chất: HNO 3 đặc và dung dịch loãng 15%, KNO 3 tinh thể, dung dịch 

Bacl 2 , nước vôi trong, AgNO 3 , Cu kim loại phân bón hóa học: (NH 4 ) 2 SO 4 , KCl, 

Ca(H 2 PO 4 ) 2 ; than củi và que đóm. 

2. Học sinh: Xem trước cách tiến hành ThN và chuẩn bị bài tập về nhà. 

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: 


1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số (1 phút) 




66 











phút) 

2. Kiểm tra bài cũ: (5 phút) 

GV yêu cầu HS chuẩn bị đáp án các câu hỏi bài tập về nhà đã cho trước 

3. Vào bài mới: 

Hoạt động 1: Tiến hành ThN chứng minh tính oxi hóa của axit nitric ( 12 

Bài 1( BTVN): Cho hình vẽ về ThN chứng tính oxi hóa của axit nitric 

Hình . Thí nghiệm kim loại Cu tác dụng với HNO 3 đặc 

Câu 1: Dựa vào hình vẽ ThN, hãy cho biết cần chuẩn bị hóa chất và dụng 

cụ như thế nào để thực hiện ThN trên thành công và an toàn. Giải thích sự lựa 

chọn của em? 

Trả lời: Để thực hiện ThN trên ta cần 

1) 2 Ống nghiệm chữ X: nhỏ gọn, tiện lợi trong quá trình thực hiện thí 

nghiệm, có thể đậy nút để khí không bay ra gây nguy hiểm cho GV, HS và gây ô 

nhiễm môi trường. 

Nút cao su: Dùng đậy ống nghiệm chữ X. 

2) Kẹp gắp hóa chất: đưa mảnh đồng vào nhánh ống nghiệm dễ hơn. 

3) Dung dịch HNO 3 đặc và dung dịch HNO 3 loãng. 

4) Dung dịch NaOH đặc : hấp thụ khí NO 2 (độc) sinh ra bên nhánh làm ThN, 

trung hòa lượng axit dư sau phản ứng. 

5) Mảnh đồng kim loại 

Câu 2: Cho các thao tác ThN sau: 

1) Cho 2 ml dung dịch NaOH đặc vào 1 nhánh của ống nghiệm chữ X. 

2) Nghiêng nhánh ống nghiệm để dung dịch NaOH chảy qua nhánh ống 

nghiệm đang thực hiện ThN. 


3) Cho 0,5ml dung dịch HNO 3 vào nhánh 2 ống nghiệm chữ X. 

4) Dùng kẹp gắp mảnh đồng cho vào ống nghiệm đựng dung dịch HNO 3 đặc. 




67 











5) Dùng kẹp gắp mảnh đồng cho vào ống nghiệm đựng dung dịch NaOH đặc. 

6) Nhanh chóng đậy nút cao su vào ống nghiệm. 

Thứ tự thực hiện đúng các thao tác khi tiến hành ThN như hình vẽ trên là: 

A. 1-6-4-3-2. B. 1-2-4-6-5. C. 3-2-5-6-1. D. 1-3-4-6-2. 

Câu 3: Sau khi thực hiện xong ThN ta cần làm gì để khử độc ống nghiệm để 

an toàn cho môi trường? Giải thích? 

Trả lời: Sau khi thực hiện xong ThN, ta ngâm và rửa các ống nghiệm qua nước vôi 

trong để trung hòa các axit còn dư, sau đó rửa sạch lại bằng nước. 

GV: 

Thí nghiệm 1: 

hướng dẫn học sinh làm ThN 1 Tính oxi hóa của axit nitric đặc, loãng 

giống các bước của BTVN - Ống 1: có khí màu nâu, dung dịch chuyển 

ống 1: HNO 3 đ + Cu 

sang màu xanh lam. 

ống 2: HNO 3 đ + Cu 

- Ống 2: có khí không màu sau đó hóa nâu, 

Lưu ý: 

dung dịch chuyển sang máu nâu. 

- Cần nhắc nhở học sinh cẩn thận Giải thích: 

khi làm việc với HNO 3 đ và HNO 3 HNO 3 đặc có tính oxi hóa mạnh, oxi hóa 

loãng 

đồng thành NO 2 . 

- Khí NO 2 độc cần cho học sinh HNO 3 loãng oxi hóa Cu thành NO sang 

làm với lượng nhỏ. 

NO 2 , dung dịch Cu 2+ có màu xanh. 

HS quan sát hiện tượng, viết ptpư, HNO 3đ + Cu → Cu(NO 3 ) 2 + H 2 O + 2NO 2 

giải thích. 

8HNO 3l +3Cu→3Cu(NO 3 ) 2 + 4H 2 O + 2NO 

2NO + O 2 → 2NO 2 

Hoạt động 2: Tiến hành ThN chứng minh tính oxi hóa của axit nitric ( 10 phút) 

Bài 2(BTVN): Hãy nêu các bước tiến hành ThN nhiệt phân KNO 3 ? Nêu hiện tượng 

hóa học xảy ra khi cho than nóng đỏ vào muối KNO 3 nóng chảy? Giải thích, viết 

pthh của các phản ứng xảy ra? 

GV: hướng dẫn học sinh làm ThN 2 Thí nghiệm 2:Tác dụng của KNO 3 nóng 

Cho vào ống nghiệm 1 thìa KNO 3 chảy và cacbon 

đunnóng chảy hết lượng muối. Kẹp một Than nóng đỏ sẽ bùng cháy sáng, có 

mẫu than đã nung đỏ cho vào KNO 3 . tiếng nổ lách tách là do KNO 3 nhiệt 

Lưu ý: 

phân giải phóng khí oxi. 

- Làm ThN với lượng nhỏ KNO 3 2KNO 3 → 2KNO 2 + O 2 

- KNO 3 nóng chảy hết mới cho than 

vào ống nghiệm. 

HS quan sát hiện tượng, viết phương 

trình phản ứng, giải thích. 





68 















69 











Hoạt động 3: Phân biệt một số loại phân bón hóa học (12 phút) 

Bài tập 3(BTVN): Hãy nêu phương pháp hóa học nhận biết ba mẫu phân bón hóa 

học bị mất nhãn gồm: (NH 4 ) 2 SO 4 , KCl, Ca(H 2 PO 4 ) 2 ? 

Cho các mẫu phân: (NH 4 ) 2 SO 4 , KCl, ThN 3: Phân biệt một số loại phân bón 

Ca(H 2 PO 4 ) 2 

hóa học. 

- Cho 3 mẫu phân bón (bằng hạt ngô) 

vào từng ống nghiệm riêng biệt, cho 5 

ml nước vào mỗi ống, lắc nhẹ hòa tan 

các chất. 

- Cho vài giọt NaOH vào 3 ống 

nghiệm chứa 1ml mỗi mẫu thử, đun 

nóng nhẹ .Sau đó cho quỳ tím ẩm trên 

miệng các ống nghiệm. 

- Cho vài giọt AgNO 3 vào 2 ống 

nghiệm chứa 1ml mỗi mẫu thử còn lại. 

GV: lưu ý: HS cần nhớ những kiến 

thức quan trọng có liên quan đến 

những phần đã qua trong buổi thực 

hành. 

HS: quan sát và viết phương trình 

phản ứng và giải thích 

a) Thử tính tan trong nước: SGK 

Các mẫu phân đều tan trong nước 

b) nhận biết phân đạm amonisufat: 

Ống có khí thoát ra có mùi khai, làm 

quỳ tím chuyển sang màu xanh thì ống 

nghiệm đó chứa dd (NH 4 ) 2 SO 4 

NH 4 + + OH - → NH 3 + H 2 O 

c) Nhận biết phân Kali clorua và phân 

supephotphat kép 

Ống nghiệm xuất hiện kết tủa trắng là 

KCl, ống còn lại không hiện tượng là 

Ca(H 2 PO 4 ) 2 

AgNO 3 + KCl → AgCl ↓ + KNO 3 

IV. TỔNG KẾT VÀ HƯỚNG DẪN ÔN TẬP 

1. Tổng kết: (5 phút) 

- GV: Nhận xét và yêu cầu học sinh thu dọn dụng cụ hóa chất, vệ sinh phòng thực 

hành và viết tường trình. 

- HS: Làm theo yêu cầu của giáo viên 

- Hướng dẫn học sinh viết tường trình 

Họ tên: 

Lớp: 

Tên bài thực hành: 

Nội dung tường trình: 





70 








STT Tên thí nghiệm Hiện tượng Giải thích Viết ptpư 




2. Hướng dẫn về nhà 

- Ôn bài kiểm tra 1 tiết 

- Xem trước bài cacbon 

Rút kinh ngiệm: 

……………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………….......... 


Trên cơ sở lí luận và thực tiễn đã nghiên cứu, chúng tôi đã đề xuất nguyên 

tắc và quy trình và xây dựng hệ thống BTTHThN và đưa ra một số biện pháp sử 

dụng hiệu quả hệ thống BTTHThN vào quá trình dạy học nhằm phát triển 

NLTHHH cho HS THPT. 

Khi xây dựng hệ thống BTTHThN, chúng tôi bám sát chuẩn kiến thức, kĩ 

năng của từng chương và từng bài học cụ thể để đưa ra những bài tập điển hình và 

đa dạng về hình thức và nội dung thể hiện. Chúng tôi phân chia các bài tập theo 

từng dạng bài tập theo các tiêu chí đánh giá NLTHHH. Mỗi dạng bài tập chúng tôi 

lấy ví dụ minh họa, phân tích mục tiêu phát triển của từng tiêu chí . 

Nội dung thứ nhất chúng tôi đề xuất nguyên tắc và quy trình 6 bước để xây 

dựng hệ thống BTTHThN , thiết kế bộ công cụ đánh giá NLTHHH thông qua 

BTTHThN phần phi kim hóa 11. Dựa vào tiêu chí đánh giá NLTHHH của học sinh, 

chúng tôi đã tuyển chọn và xây dựng hệ thống BTTHThN theo từng dạng, cụ thể : 

BT về lập kế hoạch thí nghiệm (30 bài), BT về năng lực tiến hành thí nghiệm (34 

bài), BT về năng lực xử lí thông tin liên quan đến thí nghiệm (22 bài), trong đó hệ 

thống bài tập thực nghiệm chương nitơ – photpho (62 bài), chương Cacbon-Silic 

(24 bài) . 

Nội dung thứ hai chúng tôi đã trình bày: 

- Một số biện pháp sử dụng BTTHThN hóa học trong giảng dạy nhằm phát 

triển NLTHHH cho HS THPT có hiệu quả.Tổng cộng đề xuất được 8 ví dụ với 


khoảng 10 bài tập nhỏ. 

- Thiết kế kế hoạch dạy học thực nghiệm. 




71 











Chương 3 

THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 

3.1. MỤC ĐÍCH THỰC NGHIỆM 

TNSP được tiến hành nhằm kiểm nghiệm sự đúng đắn của giả thuyết khoa 

học của đề tài. Đánh giá tính khả thi, tính phù hợp và hiệu quả của hệ thống 

BTTHThN, việc sử dụng chúng trong dạy học “Chương 2: Nitơ-Photpho” và 

“Chương 3: Cacbon-Silic” nhằm phát triển NLTHHH cho HS ở trường trung học 

phổ thông. 

3.2. ĐỐI TƯỢNG, ĐỊA BÀN VÀ NHIỆM VỤ THỰC NGHIỆM 

- Đối tượng: Chúng tôi chọn 2 GV và 4 lớp HS ở hai trường THPT Hòn Đất 

và THPT Sóc Sơn . GV thực nghiệm chọn ra cặp lớp TN và ĐC có trình độ tương 

đương nhau (dựa vào điểm kiểm tra 45 phút của chương 1: Sự điện li ). Các cặp lớp 

TN và ĐC phải cùng học theo chương trình chuẩn và phải do cùng một GV dạy. 

STT 

Trường 

Bảng 3.1. Bảng liệt kê phân bố TNSP 

Thực nghiệm 

Đối chứng 

Lớp Sĩ số Lớp Sĩ số 

Giáo viên giảng dạy 

1 THPT Hòn Đất 11C 40 11A3 39 Hoàng Phương Thanh 

2 THPT Sóc Sơn 11A1 42 11A2 42 Huỳnh Thị Mai Linh 

- Địa bàn: thuộc huyện Hòn Đất. tỉnh Kiên Giang. 

- Nhiệm vụ: 

+ Biên soạn giáo án thực nghiệm theo nội dung của luận văn. Hướng dẫn GV 

và HS thực hiện theo phương pháp đã đề xuất. 

+ Kiểm tra và đánh giá hiệu quả của các nội dung đã thực nghiệm và cách áp 

dụng trong dạy học hóa học ở trường THPT. 

+ Xây dựng phiếu điều tra, bộ công cụ đánh giá NLTHHH. 

+ Xử lý, phân tích kết quả TNSP để rút ra kết luận cần thiết. 





72 











3.3. TIẾN HÀNH THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 

Bước 1: Chọn lớp thực nghiệm và đối chứng. 

Bước 2: Soạn các giáo án, bài giảng thực nghiệm có sử dụng các biện pháp 

phát triển NLTHHH cho HS lớp 11 THPT. Gồm các bài sau trong sgk 11 (chuẩn): 

+ Bài 8. Amoniac và Muối Amoni (2 tiết) 

+ Bài 14. Tính chất của của Nitơ, Photpho và hợp chất của chúng 

Bước 3: Gặp gỡ GV tham gia thực nghiệm. 

Trao đổi với GV tham gia thực nghiệm về mục đích và cách thức tiến hành 

thực hiện kế hoạch dạy cho lớp TN và ĐC. 

Bước 4: Tiến hành thực nghiệm đánh giá hiệu quả của việc sử dụng các 

BTTH đã được thiết kế đến việc phát triển NLTN. 

bao gồm: 

- Giáo viên cộng tác tiến hành dạy song song hai nhóm lớp TN và lớp ĐC , 

+ Tại nhóm lớp TN (11A1- THPT Sóc Sơn và 11A3- THPT Hòn Đất ): GV 

dạy theo kế hoạch dạy học được thiết kế trong luận văn ( Phụ lục 2 ). 

+ Tại nhóm lớp ĐC (11A2- THPT Sóc Sơn và 11C - THPT Hòn Đất ): GV 

dạy theo phương pháp thông thường và không sử dụng hệ thống bài tập của luận 

văn. 

- GV sử dụng hệ thống BTTHThN để giảng dạy trong tiết học bài mới, giờ 

luyện tập, giờ thực hành và bài kiểm tra năng lực. 

- Tiến hành kiểm tra hai nhóm lớp TN và lớp ĐC cùng thời gian, cùng đề, 

cùng biểu điểm để đánh giá khả năng tiếp thu kiến thức và phát triển NLTHHH của 

HS. Chúng tôi tiến hành kiểm tra 2 lần với 2 đề kiểm tra (Phụ lục 3). 

Bước 5: Xử lý thống kê kết quả thực nghiệm thu được 

1. Lập bảng phân phối, bảng tần suất, bảng luỹ tích. 

2. Vẽ đường đặc trưng đường luỹ tích. 

3. Lập bảng tổng hợp phân loại kết quả học tập. 

4. Tính các tham số thống kê đặc trưng. 

a/ Điểm trung bình cộng 





73 











x 

n . x + n . x + ... + n . x 1 

∑ k 

n + n + ... + n n = 

1 1 2 2 

k k 

= = 

1 2 

k 

i 1 

n . x 

n i : tần số của điểm x i (tức là số HS đạt điểm x i , i từ 1 → 10). 

n: tổng số bài làm của HS. 

i 

i 

b/ Phương sai S 2 và độ lệch tiêu chuẩn S: là các số đo mức độ phân tán của 

các số liệu quanh giá trị trung bình. 

∑ 

n (x − x) 

S = → S = S 

n −1 

2 

2 i i 

2 

c/ Hệ số biến thiên V: 

Đại lượng này dùng để so sánh độ phân tán trong trường hợp 2 bảng phân 

phối có điểm trung bình khác nhau hoặc 2 mẫu có qui mô rất khác nhau. 

S 

V = 

x 

Nếu V trong khoảng 0 – 10%: dao động nhỏ. 

Nếu V trong khoảng 10 – 30%: dao động trung bình. 

Nếu V trong khoảng 30 – 100%: dao động lớn. 

Với dao động nhỏ hoặc trung bình, kết quả thu được đáng tin cậy. 

Với dao động lớn, kết quả thu được không đáng tin cậy. 

d/ Sai số tiêu chuẩn m: 

Là khoảng sai số của điểm trung bình : 

m = S 

n 

Sai số càng nhỏ thì giá trị điểm trung bình càng đáng tin cậy. 

e/ Độ chênh lệch giá trị trung bình chuẩn (SMD) (là công cụ đo mức độ ảnh 

hưởng (ES)): Là phép đo mức độ ảnh hưởng, cho biết độ lớn ảnh hưởng của tác 

động. 

X 

SMD = 

− X 

S 

So sánh kết quả SMD với bảng tiêu chí Cohen: 

− 

TN 

ĐC 


− 

ĐC 




74 











Giá trị mức độ ảnh hưởng (ES) 

Trên 1,00 

Bảng 3.2. Bảng tiêu chí Cohen 

Ảnh hưởng 

Rất lớn 

0,80 đến 1,00 Lớn 

0,50 đến 0,79 Trung bình 

0,20 đến 0,49 Nhỏ 

Dưới 0,20 

+ Kiểm chứng t – test độc lập 

Không đáng kể 

Phép kiểm chứng t – test độc lập được sử dụng với dữ liệu liên tục (dữ liệu 

liên tục là dữ liệu có giá trị nằm trong một khoảng. Ví dụ điểm kiểm tra học sinh có 

giá trị nằm trong khoảng thấp nhất là 0 điểm, cao nhất là 10 điểm nếu tính theo 

thang điểm 10). 

Phép kiểm chứng t – test độc lập giúp chúng ta xác định khả năng chênh lệch 

giữa giá trị trung bình của hai lớp TN và ĐC có xảy ra ngẫu nhiên hay không. 

Trong kiểm chứng t – test, chúng ta thường tính giá trị p, trong đó p là xác 

xuất xảy ra ngẫu nhiên, giá trị p được quy định p < 0,05. 

Công thức tính: p = ttest (array1, array2, tails, type). 

Trong đó: array1, array2 là hai cột điểm số của lớp TN và lớp ĐC mà chúng 

ta định so sánh; tails (đuôi), type (dạng) là các tham số. 

nhau). 

- tails = 1: Kích thước mẫu giống nhau (số lượng HS lớp TN và lớp ĐC bằng 

- tails = 2: Kích thước mẫu khác nhau (số lượng HS ở lớp TN và lớp ĐC 

khôngbằng nhau). 

- type = 2: Biến đều (độ lệch chuẩn bằng nhau). 

- type = 3: Biến không đều (độ lệch chuẩn không bằng nhau). 

Khi kết quả 

p ≤ 0,05 

p ≥ 0,05 

Bảng 3.3. Bảng so sánh giá trị kiểm chứng t-test 

Chênh lệch giữa giá trị trung bình của 2 nửa lớp 

Có ý nghĩa (chênh lệch không có khả năng xảy ra ngẫu nhiên) 


Không có ý nghĩa (chênh lệch có khả năng xảy ra ngẫu nhiên) 

Vẽ biểu đồ xếp loại để so sánh kết quả học tập giữa nhóm TN và ĐC. 




75 











3.4. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM 

3.4.1. Kết quả định tính 

3.4.1.1. Đánh giá của giáo viên về hệ thống bài tập thực hành thí nghiệm đã xây dựng 

Chúng tôi đã tiến hành khảo sát 28 GV bộ môn Hóa học ở các trường thực 

nghiệm và một số trường THPT các trường khác ở An Giang để lấy nhận xét, đánh 

giá của các GV cho hệ thống BTTHThN đã xây dựng. Qua phiếu đánh giá được 

trình bày phần phụ lục 4, chúng tôi nhận thấy các GV đánh giá hệ thống BTTHThN 

thiết kế nhìn chung khá tốt: 

+ Về nội dung: Đầy đủ kiến thức quan trọng cần thiết; kiến thức chính xác, 

khoa học; BTTHThN phù hợp với trình độ của HS; bám sát sgk; kiến thức, tư liệu 

thiết thực được cập nhật, hệ thống BTTHThN phong phú, đa dạng. 

+ Về hình thức: Bài tập được phân dạng cụ thể, theo từng bài, từng chương , 

hình ảnh và hình vẽ đẹp. 

+ Về tính khả thi: Có thể sử dụng tốt trong quá trình dạy và học của GV, HS. 

+ Về hiệu quả sử dụng: Hỗ trợ tốt cho GV giảng dạy và HS dễ học ; HS dễ 

hiểu, dễ tiếp thu các kĩ năng thực hành hóa học để phát triển NLTHHH góp phần 

nâng cao chất lượng dạy học và làm tăng mức độ hứng thú học hóa và đổi mới 

PPDH; kết quả học tập được nâng lên; là nguồn tư liệu tốt cho GV trong giảng dạy. 

3.4.1.2. Đánh giá của học sinh về hệ thống bài tập thực hành hóa học 

Trước khi tiến hành TNSP, chúng tôi đã lấy ý kiến của HS các lớp TN thì 

hầu hết các em cho biết hệ thống BTTHThN chưa được GV sử dụng nhiều trong 

dạy học. 

Để tìm hiểu về đánh giá của HS đối với việc sử dụng hệ thống BTTHThN đã 

được xây dựng, chúng tôi đã lấy ý kiến đánh giá của 40 HS ở trường THPT Hòn 

Đất và 42 HS THPT Sóc Sơn (nội dung phiếu tham khảo ý kiến, nhận xét được 

trình bày ở phụ lục 4). Kết quả cho thấy, chúng tôi nhận được phản hồi khá tốt từ 

các em về hệ thống BTTHThN đã xây dựng như sau: nội dung trình bày phong phú, 

có độ chính xác cao, phù hợp với trình độ kiến thức của HS; phân dạng bài tập rõ 

ràng, câu hỏi dễ hiểu, hình ảnh ThN phong phú giúp các em dễ học, dễ tiếp thu kiến 


thức về thực hành hóa học,.... 




76 











3.4.2. Kết quả định lượng 

3.4.2.1. Đánh giá năng lực thực hành hóa học của học sinh thông qua bảng kiểm 

quan sát 

TNSP được tiến hành trong năm học 2017-2018 tại trường THPT Hòn Đất 

và THPT Sóc Sơn thuộc tỉnh Kiên Giang gồm : 2 lớp trước tác động (TTĐ) có tổng 

số 82 HS và 2 lớp sau tác động (STĐ) có tổng số 81 HS với 2 bài dạy: Amoniac và 

muối amoni, bài 14- Bài thưc hành : Tính chất của nitơ, photpho và các hợp chất 

của chúng. Kế hoạch giảng dạy được thiết kế có sử dụng các biện pháp phát triển 

NLTHHH thông qua hệ thống bài tập kết hợp các phương pháp dạy học tích cực, sử 

dụng bảng kiểm tra năng lực, phiếu tự đánh giá phát triển NLTHHH cho HS. Kiểm 

tra đánh giá kết quả học tập của HS qua kết quả của bài kiểm tra được xử lí bằng 

phương pháp thống kê toán học. 

TT 

1 

2 

3 

4 

Bảng 3.4. Bảng kiểm quan sát đánh giá mức độ phát triển NLTHHH của HS 

Tiêu chí thể hiện 

NLTN 

Hiểu và thực hiện 

đúng nội quy, quy 


Nhận dạng và lựa 

chọn được dụng cụ và 

hóa chất cần thiết để 

làm TN 

Hiểu được tác dụng 

và cấu tạo của các 

dụng cụ và hóa chất 

cần thiết để làm TN 

Lắp các bộ dụng cụ 

cần thiết cho từng 

TN, hiểu được tác 

dụng của từng bộ 

phận, biết phân tích 

sự đúng sai trong 

cách lắp. 

Mức 1: Chưa đạt (0 – 4 điểm); Mức 2: Đạt (5 – 6 điểm); 

Mức 3: Tốt (7 – 8 điểm); Mức 4: Rất tốt (9 – 10 điểm) 

Đánh giá mức độ 

STĐ 

TTĐ 

1 2 3 4 1 2 3 4 

8 25 37 12 14 37 22 4 

9,76% 30,49% 45,12% 14,63% 18,18% 48,05% 28,57% 5,12% 

7 24 33 18 16 32 24 5 

8,53 % 29,27 % 40,25 % 21,95 % 20,78 % 41,55% 31,17 

% 

8 25 38 11 17 32 25 3 

6,50 

9,76% 30,49% 46,34% 13,41% 22,08% 41,56% 32,47% 3,89% 

9 29 31 13 21 36 15 5 

10,98 

% 

35,36% 37,80% 15,86% 27,27% 46,75% 19,48% 6,50% 


% 




77 











5 

Quan sát, mô tả và 

giải thích hiện tượng 

chính xác, khoa học 

13 30 28 11 25 35 14 3 

15,85 

% 

36,59% 34,15% 13,41% 32,47% 45,45% 18,18% 3,90% 

Chú ý: Thông qua bảng kiểm quan sát: mỗi tiêu chí thể hiện của NLTHHH 

thì điểm số lớp STĐ luôn cao hơn lớp TTĐ (cụ thể: lớp STĐ phần lớn các tiêu chí 

đều được đánh giá ở mức 3 và mức 4), nghĩa là NLTHHH của HS ở lớp STĐ phát 

triển hơn lớp TTĐ. 

Qua đó khẳng định HS được học theo phương pháp mới có sử dụngcác 

BTTHThN theo cácbiện pháp mà chúng tôi đề xuất có tác dụng phát triển 

NLTHHH và chất lượng học tập tốt hơn. 

3.4.2.2. Đánh giá năng lực thực hành hóa học của học sinh thông qua các bài 

kiểm tra 

a) Kết quả bài kiểm tra 45 phút ( sau khi dạy hết chương Nitơ-Photpho) 

Trường 

THPT 

Hòn 

Đất 

Sóc 

Sơn 

Tổng 

hợp 

Điểm 

xi 

Lớp 

Bảng 3.5. Kết quả kiểm tra bài 45 phút 

Số 

bài 

Số bài đạt điểm số (Xi) 

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

11C (TN1) 40 0 0 0 1 2 5 7 10 8 5 2 

11A3(ĐC1) 39 0 0 1 2 6 13 9 5 3 1 0 

11A1(TN2) 42 0 0 0 0 1 5 9 13 10 3 1 

11A2(ĐC2) 42 0 0 0 2 4 15 11 5 3 1 0 

∑TN 82 0 0 0 1 3 10 16 23 18 8 3 

∑ĐC 81 0 0 1 4 10 28 20 10 6 2 0 

Bảng 3.6. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất tích lũy bài 45 phút 

Số học sinh đạt điểm xi % Số HS đạt điểm xi % HS đạt điểm xi trở xuống 

TN ĐC TN ĐC TN ĐC 

0 0 0 0 0 0.00 0.00 

1 0 0 0 0 0.00 0.00 

2 0 1 0 1.22 0.00 0.00 


3 1 4 1.22 4.88 1.22 6.17 

4 3 10 3.66 12.2 4.88 12.35 




78 











5 10 28 12.2 34.15 17.07 53.09 

6 16 20 19.51 24.39 36.59 77.78 

7 23 10 28.05 12.2 64.63 90.12 

8 18 6 21.95 7.32 86.59 97.53 

9 8 2 9.76 2.44 96.34 100.00 

10 3 0 3.66 0 100.00 100.00 

Tổng 82 81 

Hình 3.1. Đồ thị đường lũy tích bài 45 phút (% HS đạt điểm X i trở xuống) 

Bảng 3.7. Bảng phân phối tần số, tần suất theo phân loại học lực bài 45 phút 

Giá 

trị 

Tầnsố 

Tần suất 

(%) 

120.00 

100.00 

80.00 

60.00 

40.00 

20.00 

0.00 

Lớp 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 

Yếu-kém Trung bình Khá Giỏi 

(0 – 4) (5 – 6) (7 –8) (9 – 10) 

TN 4 26 41 11 

ĐC 14 49 16 2 

TN 4.88 31.71 50 13.41 

ĐC 18.52 59.26 19.75 2.47 


TN 

ĐC 




79 











Lớp 

Số 

HS 

TN 82 6.93 

ĐC 81 5.56 

Hình 3.2. Biểu đồ phân loại học lực kết quả bài 45 phút 

Bảng 3.8. Tổng hợp các tham số đặc trưng bài 45 phút 

Điểm m TB 

cộng ( X ) 

Kiểm tra kết quả thực nghiệm bằng phép thử Student với i xác suất sai lầm 

α = 0,05; k = n 1 + n 2 – 2 = 82 + 81 – 2 = 161. Tra bảng phân phối Student 

tìm giá trị t k,α = 1,96. Ta có t tính = 5,98 > t k,α , vì vậy sự khác nhau về kết quả học tập 

giữa nhóm TN và ĐC C là có ý nghĩa (với mức ý nghĩa α = 0,05). 

Độ chênh lệch giá trị trung bình chuẩn của bài kiểm m tra SMD = 0,52 nghĩa là 

mức độ ảnh hưởng (ES) của tác động thực nghiệm mang lại nằm ở mức trung bình. 

Trường 

THPT 

Hòn Đất 

Sóc 

Sơn 

Tổng hợp 

70 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

b) Kết quả kiểm m tra 15 phút (sau khi dạy hết chương Cacbon- Silic ) 

Lớp 

11C (TN1) 

11A3(ĐC1) 

11A1(TN2) 

11A2(ĐC2) 

∑TN 

∑ĐC 

(0-4) 

(5-6) (7-8) (9-10) 

Yếu, Kém Trung bình Khá Giỏi 

Phương 

sai (S i 2 ) 

Độ lệch 

chuẩn (S) 

Sai số tiêu 

chuẩn (m) 

Bảng 3.9. Kết quả bài kiểm tra 15 phút 

Số 

bài 

Hệ số ố biến 

thiên (V%) 

2.2 1.48 0.16 21.36% 

2.08 1.44 0.16 25.9% 

Số bài đạt điểm số (Xi) 

Độ chênh 

lệch TB 

chuẩn 

0,52 

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

40 0 0 0 0 1 3 9 10 12 3 2 

39 0 0 0 2 4 13 11 6 2 1 0 

42 0 0 0 0 3 5 7 13 9 3 2 

42 0 0 0 2 5 15 11 6 2 1 0 


82 0 0 0 0 4 8 16 23 21 6 4 

81 0 0 0 4 9 28 22 12 4 2 0 

TN 

ĐC 




80 








Bảng 3.10. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất tích lũy bài 15 phút 




Điểm Số học sinh đạt điểm xi % Số HS đạt điểm xi % HS đạt điểm xi trở xuống 

xi TN ĐC TN ĐC TN ĐC 

0 0 0 0 0 0.00 0.00 

1 0 0 0 0 0.00 0.00 

2 0 0 0 0 0.00 0.00 

3 0 4 0 4.88 0.00 4.94 

4 4 9 4.88 10.98 4.88 11.11 

5 8 28 9.76 34.15 14.63 50.62 

6 16 22 19.51 26.83 34.15 77.78 

7 23 12 28.05 14.63 62.20 92.59 

8 21 4 25.61 4.88 87.80 97.53 

9 6 2 7.32 2.44 95.12 100.00 

10 4 0 4.88 0 100.00 100.00 

Tổng 82 81 

Hình 3.3. Đồ thị đường lũy tích bài 15 phút (% HS đạt điểm X i trở xuống) 

Bảng 3.11. Bảng phân phối tần số, tần suất theo phân loại học lực bài 15 phút 

Giá 

trị 

Tần 

số 

Tần suất 

(%) 

120.00 

100.00 

80.00 

60.00 

40.00 

20.00 

0.00 

Lớp 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 

Yếu-kém Trung bình Khá Giỏi 

(0 – 4) (5 – 6) (7 –8) (9 – 10) 

TN 4 24 44 10 

ĐC 13 50 16 2 

TN 4.88 29.27 53.66 12.2 


ĐC 16.05 61.73 19.75 2.47 

TN 

ĐC 




81 











Lớp 

Hình 3.4. Biểu đồ phân loại học lực kết quả bài 15 phút 

Bảng 3.12. Bảng tổng hợp các tham số đặc trưng bài 15 phút 

Số 

HS 

TN 82 7.01 

ĐC 81 5.6 

Điểm TB 

cộng ( X ) 

Kiểm tra kết quả thực nghiệm bằng phép thử Student với i xác suất sai lầm 

α = 0,05; k = n 1 + n 2 – 2 = 82 + 81 – 2 = 161. Tra bảng phân phối Student 

tìm giá trị t k,α = 1,96. Ta có t tính = 6,35 > t k,α , vì vậy sự khác nhau về kết quả học tập 

giữa nhóm TN và ĐC là có ý nghĩa (với mức ý nghĩa α = 0,05). 

Độ chênh lệch giá trị trung bình chuẩn của bài kiểm m tra SMD = 0,52 nghĩa là 

mức độ ảnh hưởng (ES) của tác động thực nghiệm mang lại nằm ở mức trung bình. 

c/ Kết quả tổng hợp của 2 bài kiểm tra 

Bảng 3.13. Bảng tổng hợp các tham số thống kê đặc trưng thực nghiệm 

Tham số thống kê 

Sĩ số 

Điểm TB cộng ( X ) 

Phương sai (S i 2 ) 

Độ lệch chuẩn (S) 

Độ biến thiên(V%) 

Giá trị p 

70 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

(0-4) 

(5-6) (7-8) (9-10) 

Yếu, Kém Trung bình Khá Giỏi 

Phương 

sai (S i 2 ) 

Độ lệch 

chuẩn (S) 

Sai số tiêu 

chuẩn (m) 

Hệ số 

biến thiên 

(V%) 

2.28 1.51 0.17 21.54% 

1.76 1.33 0.15 23.75% 

Bài kiểm tra số 1 

TN ĐC TN 

82 81 82 

Bài kiểm m tra số s 2 

6,93 ±0,16 5,56 ±0,16 7,01 ±0,17 

5,6±0,15 

2,2 2,08 2,28 

1,48 1,44 1,51 

21,36 25,9 21,54 

0.001523 0.003816 

TN 

ĐC 

Độ chênh 

lệch TB 

chuẩn 

0,52 

ĐC 

81 

1,76 

1,33 

23,75 





82 











Mức độ ảnh hưởng (ES) 0.74 0.69 

*Nhận xét: Qua kết quả xử lí số liệu nêu trên, chúng tôi nhận thấy: 

- Đồ thị đường lũy tích của lớp TN luôn ở phía bên phải và thấp hơn so với 

của lớp ĐC. 

- Tỉ lệ % HS yếu – kém, trung bình ở các lớp TN ít hơn các lớp ĐC và tỉ lệ 

HS khá, giỏi ở các lớp TN lớn hơn các lớp ĐC. 

- Đa số độ lệch chuẩn của các lớp TN thấp hơn lớp đối chứng. Điều này cho 

thấy, kết quả thu được ở lớp TN ít bị phân tán hơn lớp ĐC. 

- Giá trị p của phép kiểm chứng t-test độc lập nhỏ hơn 0,05. Vì vậy, sự chênh 

lệch giá trị trung bình giữa các bài kiểm tra sau tác động là có ý nghĩa, các biện 

pháp đề xuất có hiệu quả và có tính khả thi. 

- Hệ số biến thiên V của lớp TN nhỏ hơn lớp ĐC cho thấy chất lượng của lớp 

TN đồng đều hơn lớp ĐC. 

trung bình. 

- Ảnh hưởng của hệ thống BTTHThN đến sự phát triễn NLTHHHở mức độ 

Điều này cho thấy, việc áp dụng các tài liệu phát triển NLTHHH có hiệu quả, 

góp phần nâng cao kết quả học tập cho HS. 





83 












Trong chương này chúng tôi đã trình bày quá trình TNSP bao gồm: 

- Tiến hành TNSP ở 2 lớp của trường THPT Hòn Đất có và trường 2 lớp của 

THPT Sóc Sơn có 2 lớp . Tổng số : nhóm TN: 82 HS và lớp ĐC có 81 HS. 

- Xử lí và đánh giá kết quả TNSP 

Qua TNSP chúng tôi đi đến kết luận sau: 

- Hệ thống BTTHThN đã trên xây dựng đạt được các yêu cầu phát triển 

NLTHHH cho HS THPT giúp các em : 

làm ThN. 

+ Hiểu và thực hiện đúng nội quy, quy tắc an toàn. 

+ Nhận dạng và lựa chọn được dụng cụ và hóa chất cần thiết để làm ThN 

+ Hiểu được tác dụng và cấu tạo của các dụng cụ và hóa chất cần thiết để 

+ Lắp các bộ dụng cụ cần thiết cho từng ThN, hiểu được tác dụng của từng 

bộ phận, biết phân tích sự đúng sai trong cách lắp. 

+ Quan sát, mô tả và giải thích hiện tượng chính xác, khoa học . 

- Những biện pháp sử dụng được đề xuất trong dạy học Hóa học là khả thi và 

có hiệu quả, giúp HS trở nên hứng thú tự tin trong học tập, rèn luyện cho HS những kĩ 

năng hợp tác, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng diễn đạt ý kiến trước đám đông, .... 

- Hệ thống BTTHThN đã xây dựng đã tạo điều kiện thuận lợi cho GV trong 

giảng dạy và phát triển NLTHHH cho HS. 





84 








KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 




1. Kết luận 

Đối chiếu với mục đích và nhiệm vụ đặt ra, trong quá trình thực hiện luận 

văn đã giải quyết được những vấn đề sau đây: 

1.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài 

- Lịch sử vấn đề nghiên cứu liên quan đến đề tài 

- Định hướng đổi mới của CTGDPT trong giai đoạn mới. 

- Cơ sở lí luận: khái niệm về năng lực,năng lực chung, năng lực chuyên biệt 

của môn hóa học, tìm hiểu về khái niệm, cấu trúc và những biện pháp phát triễn 

NLTHHH. 

- Tìm hiểu một số PPDH tích cực (phương pháp BTNB, dạy học hợp tác theo 

nhóm, phương pháp dạy học theo góc) kết hợp sử dụng BTTHThN nhằm phát triển 

NLTHHH cho HS. 

- Điều tra, phân tích thực trạng sử dụng BTTHThN ở một số trường THPT , 

từ đó thấy được BTTHThN chưa được sử dụng nhiều trong dạy học hóa học để phát 

triển NLTHHH của HS chưa được quan tâm nhiều . Đây là cơ sở cho những đề xuất 

được triển khai nghiên cứu. 

1.2. Thực hiện quá trình xây dựng và sử dung hệ thống BTTHThN như mục 

tiêu của đề tài qua các bước sau: 

- Tìm hiểu về cấu trúc, nội dung và mục tiêu của chương trình phi kim lớp 11. 

-Tìm hiểu các nguyên tắc và quy trình xây dựng hệ thống BTTHThN. 

-Thiết kế bộ công cụ gồm các mức độ và thang đánh giá sự phát triển về kiến 

thức, kĩ năng và thái độ của HS THPT trong quá trình hình thành và phát triển 

NLTHHH. 

- Tuyển chọn , xây dựng hệ thống BTTHThN theo các tiêu chí đánh giá 

NLTHHH được phân loại thành các dạng bài tập sau: (dạng tự luận và trắc nghiệm) 

+ Bài tập về lập kế hoạch thí nghệm: 30 câu 

+ Bài tập về năng lực tiến hành thí nghiệm: 34 câu 


+ Bài tập về quan sát, mô tả, giải thích, viết pthh xảy ra: 30 câu 




85 











+ Bài tập về năng lực xử lí thông tin liên quan đến thí nghiệm: 22 câu 

Các bài tập được chia theo nội dung 2 chương Nitơ- Photpho và Cacbon –Silic. 

Trong đó có khoảng 25 bài tập có sử dụng hình vẽ, 15 bài tập có sử dụng movie 

còn lại các bài tập diễn đạt bằng lời. 

-Trongchương 2, chúng tôi đã đưa ra 4 biện pháp sử dụng BTTHThN có hiệu 

quả trong quá trình giảng dạy nhằm phát triễn NLTHHH 

cho HS là: sử dụng 

BTTHThN trong dạy học bài mới, trong giờ thực hành hóa học, trong giờ luyện tập, ôn 

tập và trong các bài kiểm tra đánh giá HS định kì và thường xuyên.Cụ thể chúng tôi đã 

đưa ra 26 ví dụ gồm 30 bài tập (dạng tự luận và trắc nghiệm) để minh họa cho các dạng 

bài tập và trong cách sử dụng chúng nhằm đạt hiệu quả. 

1.3. Chúng tôi đã tiến hành TNSP với hệ thống BTTHThN kết hợp các biện 

pháp phát triển NLTHHH vào 2 nhóm HS: ĐC (tổng số 81 HS) và TN (tổng số 82 

HS) thuộc trường THPT Hòn Đất và THPT Sóc Sơn và thu được kết quả khả quan 

so với yêu cầu và mục tiêu đã đề ra. Kết quả TNSP cho thấy HS sau khi được tác 

động bởi hệ thống BTTHThN đã có sự tiến bộ, phát triễn nhiều về NLTHHH . 

2. Kiến nghị 

Quá trình nghiên cứu và TNSP đã khẳng định được tính khả thi và hiệu quả 

ứng dụng thực tiễn của đề tài trong việc phát triển NLTHHH cho HS. Nhằm tạo 

điều kiện và góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Hóa học trong trường 

THPT, tôi có một số kiến nghị sau: 

2.1. Đối với nhà trường 

- Khuyến khích các tổ bộ môn xây dựng các chuyên đề dạy học về phát triển 

NLTHHH cho HS như: xây dựng hệ thống BTTHThN cho các chương kiến thức ở 

các khối lớp 10,11,12; thường xuyên tổ chức các buổi chuyên đề cho GV trao đổi 

kinh nghiệm, học tập lẫn nhau. 

2.2. Đối với giáo viên: Mạnh dạn đổi mới PPDH theo hướng phát triển 

NLTHHH cho HS.Đầu tư xây dựng BTTHThN để GV thuận lợi trong dạy học thực 

hành và HS dễ ôn tập thi, kiểm tra. 





86 








TÀI LIỆU THAM KHẢO 




I. Tiếng Việt 

1. Nghị quyết số 29-NQ/TW. 

2. Thủ tướng Chính phủ (2012), Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2011 – 

2020ban hành kèm theo Quyết định 711/QĐ-TTg ngày 13/6/2012 . 

3. Bộ giáo dục và đào tạo (7/2017), Chương trình giáo dục phổ thông - Chương 

trình tổng thể. 

4. Bộ giáo dục và đào tạo (2014), Dạy học và kiểm tra, đánh giá kết quả học tập 

theo định hướng phát triển năng lực hoc sinh môn hóa học cấp THPT môn 

Hóa học,Tài liệu tập huấn. 

5. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2009), Tài liệu chuẩn kiến thức kỹ năng môn hóa 11, 

NXB Giáo dục Hà Nội. 

6. Phạm Thị Mai Anh (2014), Phát triển năng lực khoa học cho học sinh thông qua 

hệ thống bài tập hóa học phần phi kim hóa học 11 nâng cao, Luận văn Thạc 

sĩ GDH, Trường ĐHSP Hà Nội. 

7. Nguyễn Thị Kim Ánh, Phạm Hồng Bắc (2016), “Thiết kế hoạt động dạy học theo 

định hướng phát triển năng lực học sinh thông qua chủ đề : Các hợp chất của 

Nitơ”, Tạp chí khoa học ĐHSP Hà Nội (số 6A), tr 233-245. 

8.Nguyễn Thị Kim Ánh, Võ Văn Duyên Em (2016), Xây dựng các chuyên đề dạy 

học phần hóa học phi kim theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh 

trung học phổ thông , Đề tài khoa học và công nghệ cấp trường, Trường Đại 

học Quy Nhơn. 

9. Phạm Thị Bình - Đỗ Thị Quỳnh Mai - Hà Thị Thoan (2016), “ Xây dựng bài tập 

hóa học nhằm phát triển năng lực thực hành hóa học cho học sinh ở trường 

phổ thông”, Tạp chí Khoa họcĐHSP Hà Nội (số 6A), tr.72-78. 

10. Nguyễn Lăng Bình, Đỗ Hương Trà, Nguyễn Phương Hồng, Cao Thị Thặng 

(2010), Dạy và học tích cực, một số phương pháp và kĩ thuật dạy học, NXB 

ĐHSP Hà Nội. 


11. Phạm Thị Bích Đào, Đặng Thị Oanh (2017),“Đề xuất cấu trúc và đánh giá năng 




87 











lực thực nghiệm cho học sinh thông qua môn khoa học tự nhiên cấp trung 

học cơ sở ”,Tạp chí khoa họcĐHSP Hà Nội (số 9), tr.56-64. 

12. Nguyễn Hữu Đĩnh, Đặng Thị Oanh, Đặng Xuân Thu (2008), Dạy và học Hóa 

học 11 theo hướng đổi mới, NXB Giáo dục. 

13. Nguyễn Cương, Nguyễn Mạnh Dung (2012), Phương pháp dạy học Hóa học – 

Tập Ivà II , NXB ĐHSP Hà Nội. 

14. Đào Hồng Hạnh (2017), Phát triển năng lực thực hành hóa học cho học sinh 

thông qua dạy học chương cacbon-silic hóa học lớp 11 trung học phổ thông, 

Luận văn thạc sĩ GDH, Trường ĐHSP Hà Nội. 

15. Nguyễn Thị Lan Phương (2013), Tuyển chọn và xây dựng hệ thống bài tập 

trắc nghiệm phần vô cơ nhằm phát triển năng lực thực hành hóa học cho học 

sinh trung học phổ thông, Luận văn thạc sĩ GDH, trường ĐHSP Hà Nội. 

16. Trịnh Lê Hồng Phương, Đoàn Cảnh Giang (2015), “Xây dựng thang đánh giá 

năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học cho học sinh phổ thông”, Tạp chí Khoa 

học ĐHSP TPHCM (số 3), tr 98-104. 

17. Nguyễn Phú Tuấn (2010), Thực hành thí nghiệm trong dạy học hóa học ở 

phổ thông, NXB ĐHSP Hà Nội. 

18. Lê Thị Tươi (2016), Phát triển năng lực thực hành hóa học cho học sinh thông 

qua dạy học chương nitơ-photpho hóa học lớp 11 trung học phổ thông, Luận 

văn thạc sĩ GDH, Trường ĐHSP Hà Nội. 

19. Nguyễn Xuân Trường, Lê Mậu Quyền, Phạm Văn Hoan, Lê Chí Kiên (2016), 

Hóa học 11, NXB Giáo dục Hà Nội. 

20. Lê Thị Khánh Vân (2011), Tuyển chọn, xây dựng và sử dụng bài tập thực 

nghiệm nhằm rèn luyện tư duy và kĩ năng thực hành cho học sinh trong dạy 

học 11 nâng cao, Luận văn thạc sĩ GDH, Trường ĐHSP Huế. 

II. Tiếng Anh 

21. DeSeCo (2002), Education - Lifelong Learning and the Knowledge Economy: 

Key Competencies for the Knowledge Society. In: Proceedings of the 

DeSeCo Symposium, Stuttgart. 





88 











22. Québec - Ministere de l’Education (2004), Québec Education Program, 

Secondary SchoolEducation, Cycle One. 

23. Joan D’Amico and Kate Gallaway (2010), Differentiated Instruction for the 

Middle School Science Teacher: Activities and Strategies for an Inclusive 

Classroom. Publisher: Jossey–Bass; 1 edition, ISBN–10: 0787984671. 

24. Fleming, ND (2001). Teaching and Learning Styles: VARK Strategies Honolulu 

Community College ISBN 0–473–07956–9. 

25. Tomlinson C. A. (2000a). The Differentiated Classroom: Responding to the 

Needs of all Learners. Alexandria: Association for Supervision and 

Curriculum Development. 





89 











DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌCLIÊN QUAN ĐẾN 

LUẬN VĂN ĐÃ CÔNG BỐ 

1. Nguyễn Thị Kim Ánh, Nguyễn Ngọc Thúy (2018), “sử dụng hệ thống bài 

tập thực hành thí nghiệm phần phi kim trong dạy học hóa học nhằm phát triển năng 

lực thực nghiệm cho học sinh lớp 11”, Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt Kì 2 tháng 

5/2018, tr 214-219. 





90 











PHỤ LỤC 















PHẦN I - TỰ LUẬN 

PHỤ LỤC 1 

HỆ THỐNG BÀI TẬP THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM 

CHƯƠNG NITƠ – PHOTPHO 

Bài 1: Cho HS xem movie ThN điều chế và thử tính chất của khí N 2 . 

Hãy cho biết: 

https://www.youtube.com/watch?v=xrToNYPyXOg 

1/ Để điều chế khí N 2 trong PTN cần chuẩn bị những dụng cụ và hóa chất gì? 

2/ Hãy nêu các bước tiến hành ThN điều chế khí N 2 trong PTN? 

3/ Hãy mô tả hiện tượng hóa học xảy ra trong ThN trên? Viết pthh của pư xảy ra 

trong ThN trên. 

4/ Khí N 2 được thu bằng phương pháp gì? Dựa vào tính chất nào của N 2 để thực 

hiện phương pháp đó? 

Bài 2: GV cho HS xem movie thí nghiệm ảo điều chế khí NH 3 trong PTN 

https://www.youtube.com/watch?v=7fX0NXAlwlE 


1/ Hãy cho biết phương pháp thu khí N 2 là gì ? Vì sao sử dụng phương pháp này? 




P1 











2/ Hiện tượng gì xảy ra khi cho mẫu quỳ tím ẩm vào ống nghiệm thu khí NH 3 ? 

Vì sao? 

3/ Nếu đưa vào mẩu quỳ tím khô thì hiện tượng gì xảy ra? 

Trả lời: 1 - Đẩy không khí vì N 2 không tan trong nước 

2- Quỳ tím hóa xanh vì khí NH 3 tan trong nước do quỳ ẩm tạo dd bazơ. 

3- Qùy tím không bị đổi màu. 

Bài 3: Bạn Dũng lắp bộ dụng cụ để tiến hành ThN điều chế khí NH 3 trong PTN 

giống như hình vẽ sau: 

Em hãy tìm ra điểm không đúng trong mô hình trên? Giải thích vì sao? 

Trả lời: Không dùng phương pháp đẩy nước để thu khí NH 3 vì khí NH 3 tan nhiều 

trong nước. 

Bài 4: Chỉ dùng một hóa chất duy nhất hãy nhận biết các dd mất nhãn sau: 

NH 4 NO 3 , (NH 4 ) 2 SO 4 , Na 2 SO 4 , NaCl. Viết các pthh của phản ứng xảy ra. 

Trả lời:Cho thuốc thử Ba(OH) 2 vào 4 mẫu thử . Kết quả như sau: 

- Mẫu thử không hiện tượng là NaCl. 

- Mẫu thử có kết tủa trắng là Na 2 SO 4 . 

Ba(OH) 2 + Na 2 SO 4 → BaSO 4 ↓ + 2NaOH 

- Mẫu thử có khí mùi khai bay ra, dung dịch trong suốt là NH 4 NO 3 . 

Ba(OH) 2 + 2NH 4 NO 3 → Ba(NO 3 ) 2 + 2NH 3 ↑ + H 2 O 

- Mẫu thử có khí mùi khai bay ra đồng thời có kết tủa trắng là (NH 4 ) 2 SO 4 . 

Ba(OH) 2 + (NH 4 ) 2 SO 4 → BaSO 4 ↓+ 2NH 3 ↑ + 2H 2 O 





P2 








Bài 5: Hãy quan sát movie : thí nghiệm điều chế H 3 PO 4 trong PTN vàcho biết: 




https://i.ytimg.com/vi/DeAcww-mlfo/hqdefault.jpg 

bình. 

1/ Hóa chất cần dùng để điều chế axit H 3 PO 4 ? 

2/ Nêu các hiện tượng học xảy ra trong thí nghiệm trên? 

3/ Viết các pthh xảy ra trong ThN trên? 

Trả lời: 

1/ Hóa chất cần dùng: bình khí oxi, P đỏ, nước. 

2/ P đỏ cháy sáng khi đưa vào bình khí cháy sáng tạo khó trắng(P 2 O 5 ) trong 

Khi cho nước vào bình khí lắc đều tạo dd không màu (H 3 PO 4 ) , làm mẫu quỳ tím 

đưa vào bình hóa đỏ. 

3/ Các pthh xảy ra: 4P + 5 O 2 → 2P 2 O 5 

P 2 O 5 + 3H 2 O→ 2H 3 PO 4 

Bài 6: Hãy chọn thuốc thử thích hợp để nhận biết 3 lọ dung dịch không dán 

nhãn chứa: NaCl, Na 3 PO 4 , NaNO 3 . Hãy dự đoán những hiện tượng hóa học xảy ra 

và viết pthh minh họa? 

Trả lời: - Thuốc thử: dd AgNO 3 

- Khi nhỏ dd AgNO 3 vào 3 mẫu thử chứa riêng các dd không dán nhãn, 

quan sát thấy: 

+ Mẫu thử tạo kết tủa trắng (AgCl) là dd NaCl. 

Pthh : AgNO 3 + NaCl → AgCl ↓ trắng + NaNO 3 

+ Mẫu thử tạo kết tủa vàng (Ag 3 PO 4 ) là dd Na 3 PO 4 . 

Pthh: 3AgNO 3 + Na 3 PO 4 → Ag 3 PO 4 ↓ vàng + 3NaNO 3 





P3 











+ Mẫu thử không có hiện tượng gì xảy ra là dd NaNO 3 . 

PHẦN II- TRẮC NGHIỆM 

I/ Bài tập về lập kế hoạch thí nghiệm 

1. Hóa chất cần dùng để điều chế khí N 2 trong phòng thí nghiệm là 

A. dung dịch bão hòa NH 4 NO 2 hoặc NH 4 Cl và NaNO 2 . 

B. dung dịch bão hòa NH 4 NO 3 . 

C. dung dịch bão hòa HNO 3 . 

D. tinh thể NH 4 NO 2 . 



3. Để điều chế HNO 3 trong phòng thí nghiệm, hóa chất cần sử dụng là: 

A. dung dịch NaNO 3 và dung dịch H 2 SO 4 đặc. 

B. NaNO 3 tinh thể và H 2 SO 4 đặc. 

C. dung dịch NaNO 3 và dung dịch HCl đặc. 

D. NaNO 3 tinh thể và HCl đặc. 

4. Hóa chất nào sau đây để điều chế H 3 PO 4 trong công nghiệp: 

A.Ca 3 (PO 4 ) 2 và H 2 SO 4 (l) 

B. Ca 2 HPO 4 và H 2 SO 4 (đđ) 

C. P 2 O 5 và H 2 SO 4 đ D. H 2 SO 4 (đặc) và Ca 3 (PO 4 ) 2 



6. Chỉ dùng một hóa chất để phân biệt các dung dịch (NH 4 ) 2 SO 4 , NH 4 Cl, 

Na 2 SO 4 . Hóa chất đó là: 

AgNO 3 . B. NaOH. C. Ba(OH) 2 . D. BaCl 2 . 

7. Để nhận biết ion PO4 3- người ta dùng chất nào sau đây: 

A. AgNO3 B. AgCl C. NaCl D. NH4NO3 

II/ Bài tập về năng lực tiến hành thí nghiệm 

1. Để chứng minh sự có mặt của ion NO 3 - trong dung dịch , người ta thường 

dùng cách nào sau đây? 


A. Cô cạn dung dịch, đun nóng muối ta sẽ thu được khí 




P4 











B. Cho vài giọt CuSO 4 vào thấy dung dịch không màu chuyển sang màu 

xanh 

C. Đun nóng nhẹ dung dịch với Cu kim loại và dung dịch H 2 SO 4 loãng ta 

sẽ thu được khí không màu hóa nâu trong không khí. 

D. Để dung dịch một thời gian ngoài không khí thì dung dịch sẽ ngả vàng. 

2. Khi đưa đầu 2 chiếc đũa thủy tinh đã nhúng vào bình đựng dung dịch HCl 

đặc và dung dịch NH 3 đặc lại gần nhau thì hiện tượng xảy ra là 

A. không có hiện tượng gì. B. có xuất hiện khói trắng . 

C. gây nổ. D. kết tủa màu vàng nhạt. 

3. Khí NH 3 tan nhiều trong nước tạo thành dd, dung dịch amoniac làm cho 

A. phenolphtalein màu hồng hóa không màu. 

B. quỳ tím hóa đỏ. 

C. phenolphtalein không màu hóa hồng. 

D. quỳ tím không đổi màu. 

4. Khí nitơ có thể được tạo thành trong các phản ứng hoá học nào sau đây ? 

A. Đốt cháy NH 3 trong khí quyển oxi. 

B. Phân huỷ NH 4 NO 3 khi đun nóng. 

C. phân huỷ AgNO 3 khi đun nóng. 

D. Phân huỷ NH 4 NO 2 khi đun nóng. 

5. Để nhận biết ion PO 4 3- trong dung dịch thường dùng thuốc thử là AgNO 3 vì: 


B. Tạo dd có màu vàng. 

C. Tạo kết tủa có màu vàng đặc trưng 

D. Tạo khí không màu hóa nâu ngoài không khí. 

6. Có 3 lọ axit riêng biệt chứa các dd: HCl, HNO 3 , H 2 SO 4 không có nhãn. Có 

thể dùng các chất nào để nhận biết 3 lọ axit trên ? 

A. Dùng muối tan của bari, kim loại Cu. 

B. Dùng giấy quỳ, dung dịch bazơ. 

C. Dùng dd muối tan của bạc. 


D. Dùng dd phenolphtalein, giấy quỳ. 




P5 








7. Thuốc thử dùng để nhận biết 3 dd: HCl, HNO 3 và H 3 PO 4 là 




A. quỳ tím B. Cu C. dd AgNO 3 D. Cu và AgNO 3 

8. Để nhận biết các dd: NaCl, K 2 SO 4 , NaNO 3 , NH 4 Cl, NH 4 NO 3 người ta có thể 

dùng các dd nào sau đây: 

A. dd BaCl 2 , dd AgNO 3 . B. dd Ba(OH) 2 , dd AgNO 3 . 

C. dd H 2 SO 4 , dd BaCl 2 . D. quỳ tím, dd AgNO 3 . 

9. Dd X chứa: NH 4 + , Fe 2+ , Fe 3+ , NO 3 - . Để chứng minh sự có mặt của các ion 

trong X cần dùng 

A. dd kiềm, giấy quỳ, dd H 2 SO 4 , Cu. B. dd kiềm, giấy quỳ 

C. giấy quỳ, Cu. D. dd kiềm, Cu. 

10. Có 3 lọ axit riêng biệt chứa các dd: HCl, HNO 3 , H 2 SO 4 không dán nhãn. 

Dùng các chất nào để nhận biết 3 lọ axit trên? 

A. Dùng muối tan của bari, kim loại Cu. 

B. Dùng giấy quỳ, dd bazơ 

C. Dùng dd muối tan của bạc 

D. Dùng dd phenolphtalein, giấy quỳ 

11. Có 7 ống nghiệm, mỗi ống chứa riêng biệt một trong các dd sau: KI, BaCl 2 , 

Na 2 CO 3 , Na 2 SO 4 , NaOH, nước clo, (NH 4 ) 2 SO 4 . Không dùng thêm hoá chất 

nào khác có thể nhận biết được chất nào ? 

A. Cả 7 chất. B. KI, BaCl 2 , NaOH, (NH 4 ) 2 SO 4 . 

C. BaCl 2 , Na 2 CO 3 , Na 2 SO 4 , nước clo. D. (NH 4 ) 2 SO 4 , Na 2 SO 4 , NaOH. 

12. Để tinh chế NaCl có lẫn NH 4 Cl và MgCl 2 người ta làm như sau: 

A. Đun nóng hỗn hợp (để NH 4 Cl thăng hoa) rồi cho dung dịch kiềm dư 

vào, lọc kết tủa, tiếp theo là cho dung dịch HCl vào, cô cạn phần nước lọc. 

B. Cho dd HCl vào và đun nóng. 

C. Cho dd NaOH loãng vào và đun nóng. 

D. Hoà tan thành dd rồi đun nóng để NH 4 Cl thăng hoa. 

13. Có thể phân biệt muối amoni với muối khác bằng cách cho nó tác dụng với 

kiềm mạnh vì khi đó 


A. muối amoni chuyển thành màu đỏ. 




P6 











B. thoát ra một chất khí không màu, mùi khai và xốc. 

C. thoát ra một chất khí màu nâu đỏ. 

D. thoát ra chất khí không màu, không mùi. 

14. Có bốn dd đựng trong bốn lo riêng biệt bị mất nhãn là: (NH 4 

) 2 

SO 4 

, NH 4 

Cl, 

Na 2 

SO 4 

, KOH. Để nhận biết bốn dd trên chỉ dùng một thuốc thử là: 

A. Dd Ba(OH) 2 . B. Phenolphtalein.C. Dd NaOH.D. Dd BaCl 2 

15. Lắp dụng cụ như hình vẽ thì có thể dùng để thực hiện ThN nào trong số 3 

ThN sau: 

(1)Điều chế và thu khí N 2 từ dd bão hòa NaNO 2 và NH 4 Cl. 

(2) Điều chế và thu khí NH 3 từ dd NaOH và NH 4 Cl. 

(3) Điều chế và thu H 3 PO 4 từ P và HNO 3 đậm đặc. 

A. (1) và (3). B. chỉ (1). C. (1) và (2). D. chỉ (2). 

16. Cho hình vẽ thu khí như sau: 

Những khí nào trong số các khí H 2 , N 2 , NH 3 ,O 2 , Cl 2 , CO 2 ,,HCl, SO 2 , H 2 S có 

thể thu được theo cách trên? 

A. Chỉ có khí H 2 . B. H 2 , N 2 , NH 3. 

C. O 2 , N 2 , H 2 ,Cl 2 , CO 2 . D. Tất cả các khí trên. 


A. H 2 SO 4 đặc. B. P 2 O 5 . C. CuSO 4 khan. D. KOH rắn. 


A. đun nóng hỗn hợp để NH 4 Cl thăng hoa rồi cho dd kiềm dư vào, tiếp 

theo là cho dd HCl vào, lọc kết tủa, cô cạn phần nước lọc. 

B. cho dd HCl vào và đun nóng. 


C. cho dd NaOH loãng vào và đun nóng. 




P7 











D. hoà tan thành dd rồi đun nóng để NH 4 Cl thăng hoa. 

19. Cho hình vẽ về cách thu khí bằng phương pháp dời nước như sau: H 2 , N 2 , 

O 2 , CO 2 , HCl, H 2 S. Hình vẽ bên có thể áp dụng để thu được những khí nào 

trong các khí sau đây? 

A. H 2 , N 2 , O 2 , CO 2 , HCl, H 2 S 

B. O 2 , N 2 , H 2 , CO 2 , SO 2 

C. NH 3 , HCl, CO 2 , SO 2 , Cl 2 

D. O 2 , N 2 , CO 2 , H 2 . 

20. Có 4 lọ chứa 4 dd riêng biệt sau: 1. NH3 2. FeSO4 3. BaCl2 4. 

HNO3. Các cặp dd có thể phản ứng với nhau là: 

A. 1 và 4; 2 và 3; 3 và 4; 1 và 2. B. 1 và 4; 2 và 3; 2 và 4; 1 và 2. 

C. 1 và 3; 2 và 3; 3 và 4; 1 và 2. D. 1 và 3; 1 và 4; 2 và 4; 1 và 2. 


A. Đun nóng hỗn hợp (để NH 4 Cl thăng hoa) rồi cho dd kiềm dư vào, 

lọc kết tủa, tiếp theo là cho dd HCl vào, cô cạn phần nước lọc. 

B. Cho dd HCl vào và đun nóng. 

C. Cho dd NaOH loãng vào và đun nóng. 

D. Hoà tan thành dd rồi đun nóng để NH 4 Cl thăng hoa. 

III/ Bài tập về quan sát, mô tả, giải thích hiện tượng thí nghiệm 

1. Khi cho mảnh đồng vào ống nghiệm đựng dd HNO 3 đặc. Hiện tượng quan 

sát được là: 

A. có khí màu nâu thoát ra. 

B. tạo dung dịch có màu vàng. 

C. xuất hiện kết tủa có màu vàng đặc trưng. 

D. dd không màu chuyển thành màu xanh, có xuất hiện khí màu vàng nâu . 

2. Hiện tượng gì xảy ra khi dẫn khí NH 3 đi qua ống đựng bột CuO nung nóng ? 

A. Bột CuO từ màu đen sang màu trắng. 

B. Bột CuO từ màu đen sang màu đỏ, có hơi nước ngưng tụ. 


C. Bột CuO từ màu đen sang màu xanh, có hơi nước ngưng tụ. 

D. Bột CuO không thay đổi màu. 




P8 











3. Cho một ít tinh thể NH 4 Cl vào ống nghiệm sau đó đun nóng rồi để một mẩu 

quỳ tím ẩm lên ống nghiệm, màu quỳ tím sẽ biến đổi như thế nào? 

A. Không đổi B. Hóa đỏ C. Hóa xanh D. Mất màu 

4. Trong ThN thử tính tan của khí amoniac trong nước, có hiện tượng nước 

phun mạnh vào bình chứa khí như hình vẽ dưới đây. Nguyên nhân gây nên 

hiện tượng đó là: 




D. do khí NH 3 tan nhiều trong nước tạo thành dd bazơ. 

5. Cho hình vẽ ThN sau: Nhỏ từ từ dd NH 3 vào dd HCl đến dư . 

Hiện tượng gì xảy ra trong ống nghiệm ? 

A. Dung dịch chuyển từ màu đỏ sang màu tím rồi sang màu xanh. 

B. Dd chuyển từ màu tím sang màu đỏ rồi sang màu xanh. 

C. Dd chuyển từ màu xanh sang màu tím rồi sang màu đỏ. 

D. Dd chuyển từ màu đỏ sang màu xanh rồi sang màu tím. 

dd NH 3 

Dd HCl+quỳ tím 

6. Cho ThN như hình vẽ, bên trong bình có chứa khí NH 3 , trong chậu thủy tinh 

chứa nước có nhỏ vài giọt phenolphthalein. Hiện tượng xảy ra trong ThN là: 

A.nước phun vào bình và chuyển thành màu xanh. 


B.nước phun vào bình và chuyển thành màu hồng. 

C.nước phun vào bình và không có màu. 




P9 











D.nước phun vào bình và chuyển thành màu tím. 

7. Cho ThN như hình vẽ, bên trong bình có chứa khí NH 3 , trong chậu thủy tinh 

chứa nước có nhỏ vài giọt quỳ tím. Hiện tượng xảy ra trong bình khi cắm ống thủy 

tinh vào nước là: 

A. Nước phun vào bình và chuyển màu tím thành màu xanh. 

B. Nước phun vào bình và chuyển màu tím thành màu hồng. 

C. Nước phun vào bình và không đổi màu quỳ tím. 

D. Nước phun vào bình và chuyển màu tím thành không màu. 







9. Hiện tượng gì xảy ra khi cho mảnh đồng kim loại vào dung dịch HNO 3 đặc ? 

A. không có hiện tượng gì. 

B. Mảnh Cu tan dần, dd từ không màu chuyển sang màu xanh, có khí 

không màu bay ra hóa nâu trong không khí. 

C. Mảnh Cu tan dần, dd từ không màu chuyển sang màu xanh, có khí 

không màu bay ra. 

D. Mảnh Cu tan dần, dd từ không màu chuyển sang màu xanh, có khí 

màu nâu bay ra. 

10. Hiện tượng nào xảy ra khi cho mảnh đồng kim loại vào dung dịch HNO 3 

loãng 

không màu bay ra. 

A. không có hiện tượng gì. 

B. Mảnh Cu tan dần, dd từ không màu chuyển sang màu xanh, có khí 

C. Mảnh Cu tan dần, dd từ không màu chuyển sang màu xanh, có khí 

không màu bay ra hóa nâu trong không khí. 





P10 











nâu bay ra. 

D. Mảnh Cu tan dần, dd từ không màu chuyển sang màu xanh, có khí màu 

11. Cho từ từ dd NH 3 đến dư vào dd AlCl 3 thì thấy hiện tượng: 

A. Có kết tủa trắng, sau đó tan dần. B. Có kết tủa trắng không tan. 

C. Có kết tủa màu nâu đỏ . D. không có hiện tượng gì. 

12. Để nhận biết ion NO 3 - trong dd thường dùng thuốc thử là một ít vụn đồng và 

dd H 2 SO 4 loãng, đun nóng nhẹ. Hiện tượng quan sát được là: 


B. Tạo dung dịch có màu vàng. 

C. Xuất hiện kết tủa có màu vàng đặc trưng. 

D. Dung dịch không màu chuyển thành màu xanh, có khí không màu 

thoát ra bị hóa nâu ngoài không khí. 

13. Cho hình vẽ mô tả quá trình nung muối amoni clorua như sau: 

Hiện tượng xảy ra trong qua trình nung muối là: 


B. Muối NH 4 Cl nóng chảy thành chất lỏng 

rồi bay hơi. 

C. Muối NH 4 Cl không bị nóng chảy. 

D. Muối NH 4 Cl phân hủy thành NH 3 và HCl 

sau đó lại kết hợp với nhau phía trên miệng ống nghiệm. 

14. Cho hình vẽ như sau: Khi nhỏ từ từ dd NH 3 

vào ống nghiệm chứa dd AlCl 3 đến dư. 

Hiện tượng xảy ra trong ống nghiệm là: 

A. Có kết tủa keo trắng xuất hiện. 

B. Có kết tủa trắng keo xuất hiện sau đó kết tủa tan. 

C. Có khí thoát ra, đồng thời có kết tủa trắng keo. 

D.Thu được dung dịch trong suốt. 

15. Cho ThN như hình vẽ sau: Nhỏ từ từ dung dịch NH 3 vào dung dịch CuSO 4 

đến dư.Hiện tượng xảy ra trong ThN là: 

A. Có kết tủa xanh xuất hiện. 

dd NH 3 

NH 4 Cl 

dd AlCl 3 





P11 











B. Có kết tủa xanh sau đó kết tủa tan hoàn toàn 

tạo thành dd xanh lam. 

C.Có kết tủa xanh xuất hiện đồng thời có khí bay ra. 

D. Dung dịch NH 3 không phản ứng với dd CuSO 4 . 

IV/ Bài tập về xử lý thông tin liên quan đến thí nghiệm 

1. Khi đốt khí NH 3 trong khí clo, khói trắng bay ra là: 

A. NH 4 Cl . B. HCl . C. N 2 . D. Cl 2 . 

2. Cho Cu tác dụng với dd HNO3 loãng tạo ra khí A không màu, hóa nâu ngoài 

không khí. Cho Fe tác dụng với dd HNO3 tạo ra khí B màu nâu đỏ. A và B lần lượt 

là: 

A. NO và NO 2 . B. NO 2 

và NO. C. NO và N 2 

O. D. N 2 

và NO. 

3. Trong phòng thí nghiệm, người ta tiến hành ThN cho Cu tác dụng với HNO 3 

đặc. Biện pháp để xử lí tốt nhất để khí tạo thành thoát ra ngoài gây ô nhiễm môi 

trường ít nhất là: 

A. Nút ống nghiệm bằng bông khô. 

B. Nút ống nghiệm bằng bông tẩm nước. 

C. Nút ống nghiệm bằng bông tẩm cồn. 

D. Nút ống nghiệm bằng bông tẩm dung dịch Ca(OH) 2 . 

4. Khi làm ThN với P trắng, cần có chú ý nào sau đây ? 

A. Cầm P trắng bằng tay có găng đeo cao su 

B. Dùng cặp gấp nhanh mẫu P trắng ra khỏi lọ và ngâm ngay vào chậu 

đầy nước khi chưa dùng đến. 

C. Tránh cho P tiếp xúc với nước. 

D. Có thể để P trắng ngoài không khí. 

5. Cho sơ đồ điều chế HNO 3 trong phòng ThN: 

dd NH 3 

dd CuSO 4 





P12 











Phát biểu nào sau đây là sai khi nói về quá trình điều chế HNO 3 ? 

A. HNO 3 là axit yếu hơn H 2 SO 4 nên bị đẩy ra khỏi muối. 

B. HNO 3 sinh ra dưới dạng hơi nên cần làm lạnh để ngưng tụ. 

C. Đốt nóng bình cầu bằng đèn cồn để phản ứng xảy ra nhanh hơn. 

D. HNO 3 có nhiệt độ sôi thấp (83°C) nên dễ bị bay hơi khi đun nóng. 

6. Cho hình vẽ ThN sau: 

Dựa vào ThN được biểu thị bằng hình vẽ trên, hãy chọn phát biểu đúng ? 

nóng. 

A. Cả photpho đỏ và photpho trắng đều có cấu trúc mạng phân tử polime. 

B. Cần phải bảo quản photpho đỏ trong nước ở điều kiện thường. 

C. Photpho trắng dễ bốc cháy hơn photpho đỏ. 

D. Photpho trắng và photpho đỏ đều tự bốc cháy trong không khí khi đun 

7. Cho ThN như hình vẽ: 

NH 4Cl + Ca(OH) 2 

1 2 

Phản ứng xảy ra ở ống nghiệm 2: 

A. NH 4 Cl + Ca(OH) 2 → CaCl 2 + NH 3 +H 2 O 

B. 4NH 3 + 3O 2 → 2H 2 + 6H 2 O 

Ngọn lửa màu vàng 

KClO 3 + MnO 2 





C. 2KClO 3 → 2KCl + 3O 2 

P13 











D. NH 4 Cl → NH 3 + HCl 

8. Thực hiện nhận biết 4 dd không màu chứa trong các lọ riêng biệt gồm: NH 4 NO 3 , 

(NH 4 ) 2 SO 4 , Na 2 SO 4 , KCl bằng dd X thu được kết quả sau: 

Chất NH 4 NO 3 (NH 4 ) 2 SO 4 Na 2 SO 4 KCl 

Dung dịch X 

Khí mùi 

khai 

Dd X có thể là chất nào sau đây? 

Khí mùi khai, kết 

tủa trắng 

Kết tủa trắng 

Không hiện 

tượng 

A. NaOH. B. H 2 SO 4 . C. BaCl 2 . D. Ba(OH) 2 . 

9. Cho hình vẽ điều chế NH 3 như sau: 

NH 4 Cl + 

Ca(OH) 2 

Vai trò của bình chứa CaO: 

Bình chứa 

CaO 

Eclen sạch để thu 

khí NH 3 khô. 

A. Làm chất xúc tác B. Là chất làm khô khí NH 3 

C. Là chất tách bụi lẫn với NH 3 D. Không có vai trò gì. 

10. Cho hình vẽ mô tả quá trình điều chế NH 3 trong phòng ThN như sau: 

Có thể thay muối NH 4 Cl trong bình phản ứng bằng hóa chất nào sau đây ? 

NH 4 Cl + 

Ca(OH) 2 

Bình chứa 

CaO 

Eclen sạch để thu 

khí NH 3 khô. 

A. (NH 4 ) 2 SO 4 

B. NH 4 HCO 3 

C. NH 4 NO 3 

D. NH 4 NO 2 





P14 











11. Cho Cu và dung dịch H 2 SO 4 loãng tác dụng với chất X (một loại phân bón 

hóa học), thấy thoát ra khí không màu không hóa nâu trong không khí. Mặt khác, 

khi X tác dụng với dung dịch NaOH thì có khí mùi khai thoát ra. Chất X là 

A. amophot. B. ure. C. natri nitrat. D. amoni nitrat. 

12. Tiến hành các thí nghiệm sau: 

(1) Nhiệt phân dung dịch NH 4 NO 2 bão hòa. 

(2) Sục khí O 2 vào dung dịch NH 3 đến dư. 

(3) Dẫn khí NH 3 qua ống sứ đựng CuO đun nóng. 

(4) Dẫn khí NH 3 vào bình chứa khí clo. 

(5) Đốt khí NH 3 trong khí quyển oxi. 

(6) Nhiệt phân muối NH 4 Cl. 

Số thí nghiệm có tạo ra đơn chất là 

A. 3. B. 4. C. 6. D. 5. 

13. Thực hiện các thí nghiệmsau: 

(1) Đốt dây sắt trong khí clo. 

(2) Cho Fe 3 O 4 vào dung dịch HNO 3 đặc, nguội. 

(3) Cho FeO vào dung dịch HNO 3 

loãng, dư. 

(4) Cho Fe vào dung dịch HNO 3 đặc, nguội. 

(5) Cho Fe vào dung dịch H 2 

SO 4 

loãng, dư. 

Có bao nhiêu thí nghiệmtạo ra muối sắt (III)? 

A. 2. B. 1. C. 4. D. 3. 





P15 











PHẦN I: TỰ LUẬN 

HỆ THỐNG BÀI TẬP THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM 

1/ Cacbon và hợp chất của cacbon 

CHƯƠNG CACBON – SILIC 

Bài 1. Cho hình vẽ sơ đồ thí nghiệm điều chế và thử tính chất của khí Z . Nếu Z 

là CO 2 , em hãy cho biết X và Y có thể là những chất gì? Viết pthh có thể xảy ra? 

Trả lời: X có thể là : H 2 , CO 

Y là các oxit của cackim loại sau Al như : CuO, Fe 2 O 3 , PbO,… 

Bài 2: Hãy nêu phương pháp vật lí và hóa học để phân biệt CO 2 và O 2 ? 

Trả lời: 

+ Phương pháp vật lí: Hạ nhiệt độ xuống thấp: CO 2 dễ hóa lỏng và hóa rắn hơn 

O 2 . ( t o hl CO 2 = -78 o C > t o hl O 2 = -183 o C ) 

+ Phương pháp hóa học: dùng que đóm đang cháy 

CO 2 làm tắt que đóm vì không duy trì sự cháy. 

O 2 làm tàn đóm đỏ bùng cháy vì duy trì sự cháy. 

Bài 3: Hãy nêu phương pháp hóa học để phân biệt Na 2 CO 3 và Na 2 SO 3 ? 

Trả lời: 

- Cho dd HCl tác dụng với Na 2 CO 3 và Na 2 SO 3 : 

Pthh xảy ra: Na 2 CO 3 + 2HCl → 2NaCl + CO 2 ↑+ H 2 O 

Na 2 SO 3 + 2HCl → 2NaCl + SO 2 ↑+ H 2 O 

- Dẫn sản phẩm khí thu được qua dd brom, khí nào làm dd brom bị mất màu thì 

muối ban đầu là SO 2 : SO 2 ↑+ Br 2 + H 2 O →2HBr + H 2 SO 4 

CO 2 không làm mất màu dd brom. 

2/ Silic và hợp chất của silic 


Bài 4. 

Em hãy quan sát movie ThNđiều chế axit silixic và cho biết: 




P16 











https://www.youtube.com/watch?v=-9Snt7MQS7I 

1/ Hóa chất t dùng trong ThN điều chế axit silixic là gì? 

2/ Em hãy trình bày cách tiến hành ThN trên? 

3/ Mô tả hiện tượng hóa học xảy ra, viết ptpư minh họa? 

Bài 5. Em hãy nêu hiện n tượng hóa học xảy y ra trong các ThN sau, giải thích và viết 

các pthh của các pư ư xảy x ra. Từ đó rút ra kết luận về tính chất của a axit silixic? 

1/ ThN1: Nhỏ từ từ từng giọt dd HCl vào cốc đựng dd Na 2 SiO 3 , dùng đũa thủy 

tinh khuyấy nhẹ và đều. 

2/ ThN 2: Sục khí CO 2 vào cốc đựng dd Na 2 SiO 3 . 

3/ ThN 3: Nhỏ vài giọt t phenolphtalein vào dd Na 2 SiO 3 . 

4/ ThN 4: Nhúng mẫu u vải vào dd Na 2 SiO 3 rồi sấy khô sau đó đốt trên ngọn lửa 

đèn cồn. 

Trả lời: 

1/ ThN1: Dd không màu trong cốc c dần đông lại thành khối đặc quánh do xảy ra 

pư: Na 2 SiO 3 + 2HCl → 2NaCl + H 2 SiO 3 ↓ keo trong suốt 

chứng tỏ H 2 SiO 3 không tan trong nước và dễ bị mất nước. 

2/ ThN 2: Dd trong cốc c bị b đông lại do xảy ra pư: 

Na 2 SiO 3 + CO 2 + H 2 O → 2Na 2 CO 3 + H 2 SiO 3 ↓ keo trong su 

chứng tỏ H 2SiO 3 là axit yếu y hơn H 2 CO 3 

3/ ThN 3: Dd chuyển n thành màu hồng h 

 

chứng tỏ muối i silicat của kim loại bị thủy phân cho môi trường kiềm: 

Na 2 SiO 3 + H 2 O → 2NaOH+ H 2 SiO 3 

keo trong suốt 


4/ ThN 4: Mẩu vải ( gỗ) sau khi tẩm dd natri silicat không bị cháy. 




P17 











chứng tỏ muối natri silicat ( thủy tinh lỏng) không bị cháy → dùng làm chất 

 

chống cháy cho gỗ, vải. 

PHẦN II- TRẮC NGHIỆM 

I/ Bài tập về lập kế hoạch thí nghiệm 

1. Để phân biệt khí SO 2 và khí CO 2 thì thuốc thử nên dùng là: 

A.Nước BromB. Dd Ca(OH) 2 C. Dd Ba(OH) 2 D. Dd BaCl 2 

2. Để phân biệt hai chất rắn Na 2 CO 3 và Na 2 SiO 3 có thể dùng thuốc thử nào sau 

đây? 

A. Dd NaOH B. Dd HCl C. Dd NaCl D. Dd KNO 3 

3. Phản ứng nào dùng để điều chế silic trong công nghiệp ? 

A. SiO 2 + 2Mg → Si + 2MgO B. SiO 2 + 2C → Si + 2CO 

C. SiCl 4 + 2Zn → 2ZnCl 2 + Si D. SiH 4 →Si + 2H 2 

4. Có3muốidạngbộtNaHCO3,Na2CO3vàCaCO3.Chọnhoáchấtthíchhợpđểnhậnbi 

ết mỗichất 

A. Quỳtím. B. Phenolphtalein. 

C. Nước và quỳtím. D. AxitHClvà quỳtím. 

5. Khí nào sau đây gây đau đầu, khó chịu khi sử dụng bếp than? 

A. SO 2 B. H 2 S C. CO D. CO 2 

6. Khí sau đây được coi là nguyên chính gây hiệu ứng nhà kính? 

A. SO 2 B. Cl 2 C. CO D. CO 2 

7. Để làm sạch khí CO có lẫn tạp chất CO 2 thì dùng hóa chất nào sau đây? 

A. Dung dịch KMnO 4 B. Dung dịch Br 2 

C. Dung dịch Ca(HCO 3 ) 2 D. Dung dịch Ca(OH) 2 

II/ Bài tập về năng lực tiến hành thí nghiệm 

1. Để phòng bị nhiễm độc khí CO, người ta sử dụng mặt nạ phòng độc chứa 

những hóa chất nào trong các chất sau ? 

A. CuO và MnO 2 

B. CuO và MgO 


C. CuO và CaO D. Than hoạt tính 




P18 








2.KhíCO2điềuchếtrongPTNthườnglẫnkhíHClvàhơinước.ĐểloạibỏHClvà 




hơinướcrakhỏihỗnhợp, tadùng 

A. ddNaOHđặc. B. ddNaHCO3bãohoà và ddH2SO4đặc. 

C. ddH2SO4đặc. D. dd Na2CO3bãohoà và ddH2SO4đặc. 

3.Để tách nhanh Fe 2 O 3 ra khỏi hỗn hợp gốm Al 2 O 3 , Fe 2 O 3, SiO 3 , có thể dùng hóa 

chất nào sau đây? 

A. Dung dịch HCl B. Dung dịch H 2 SO 4 

C. Dung dịch NaOH loãng D. Dung dịch NaOH đặc 

4.Người ta thường dùng loại bình nào sau đây để đựng Axit HF? 

A. Bình thủy tinh B. Bình gốm, sứ 

C. Bình nhựa D. Bình kim loại 

5.Để khắc chữ lên thủy tinh người ta dựa vào phản ứng nào sau đây: 

A. SiO 2 + Mg → 2MgO + Si B. SiO 2 + 2NaOH →Na 2 SiO 3 + CO 2 

C. SiO 2 + HF → SiF 4 + 2H 2 OD. SiO 2 + Na 2 CO 3 →Na 2 SiO 3 + CO 2 

III/ Bài tập về quan sát, mô tả, giải thích hiện tượng thí nghiệm 

1. Đưa mẫu than đang nóng đỏ vào dung dịch đựng Oxi, có hiện tượng gì xảy 

ra? 

A. Mẩu than tắt ngay. C. Mẩu than cháy bình thường rồi tắt. 

B. Mẩu than cháy bùng lên. D.Không có hiện tượng gì xảy ra. 

2. Hiệntượng xảyra chính xác khitrộndung dịchNa2CO3vớidungdịchFeCl3là 

A. xuấthiệnsủi bọtkhí và kếttủamàu đỏnâu. 

B. xuấthiệnsủi bọtkhí và kếttủamàu trắng. 

C. xuấthiệnsủi bọtkhí. 

D. xuấthiệnkếttủamàu đỏnâu. 

3. Hiệntượng gì xảyra khi nhỏ từ từ từng giọt dd HCl vào cốc đựng dd Na 2 SiO 3 , 

dùng đũa thủy tinh khuyấy nhẹ và đều? 

A. Xuấthiệnsủi bọtkhí và kếttủamàu trắng. 

B. Dd trong cốc dần đông lại thành khối đặc quánh. 


C. Không có hiện tượng gì xảy ra. 

D. Xuấthiệnsủi bọtkhí màu vàng. 




P19 











4. Hiệntượng gì xảyra khi sục khí CO 2 vào cốc đựng dd Na 2 SiO 3 ? 

A. Xuấthiệnkếttủa dạng keo đặc trong suốt. 




5. Khi nhúng muôi đồng đựng bột Mg cháy sáng vào bình đựng khí CO 2 , hiện 

tượng gì xảy ra? 

A. Bột Mg tắt ngay B. Bột Mg tắt dần 

C. Bột Mg tiếp tiệu cháy bình thường D. Bột Mg cháy sáng mãnh liệt. 

IV/ Bài tập về xử lý thông tin liên quan đến thí nghiệm 

1. 

Có5lọmấtnhãnđựng5chấtbộtmàutrắng:NaCl,Na2CO3,Na2SO4,BaCO3,BaSO4. 

Chỉdùng nước vàkhíCO2thìcóthể nhậnđượcmấychất 

A. 2. B. 3. C. 4. D. 5. 

2. Cho4chấtrắnNaCl,Na2CO3,CaCO3,BaSO4.Chỉdùng thêmmộtcặpchấtnàodưới 

đây để nhậnbiết 

A. H 2 

Ovà CO 2 

. B. H 2 

Ovà NaOH. 

C. H 2 

Ovà HCl. D. H 2 

Ovà BaCl 2 

. 

3. Cho mô hình thí nghiệm 

Phản ứng giữa Y và X là: 

t 

A. CuO + H o 

2 ⎯⎯→ Cu + H 2 O. 

B. CuO + CO 

t 

o 

⎯⎯→ Cu + CO 2 . 


t 

C. Fe 2 O 3 + 3H o 

2 ⎯⎯→ 2Fe + 3 H 2 O. 




t 

D. HCl + CaCO o 

3 ⎯⎯→ CaCl 2 + CO 2 + H 2 O. 

P20 











4. Phản ứng nào chứng minh axit H 2 SiO 3 yếu hơn axit H 2 CO 3 ? 

A. Na 2 SiO 3 + CO 2 + H 2 O → 2Na 2 CO 3 + H 2 SiO 3 ↓ 

B. 2NaOH + SiO 2 → Na 2 SiO 3 + H 2 O. 

C. Na 2 CO 3 + SiO 2 + H 2 O → 2Na 2 SiO 3 + CO 2 + H 2 O. 

D. SiO 2 + H 2 O → H 2 SiO 3 . 





P21 








PHỤ LỤC 2:KẾ HOẠCH DẠY HỌC 




I. MỤC TIÊU 

1. Kiến thức: Biết được: 

Bài 8: AMONIAC VÀ MUỐI AMONI ( tiết 2 ) 

− Tính chất vật lí (trạng thái, màu sắc, tính tan) của muối amoni 

− Tính chất hoá học của muối amoni (tác dụng với bazơ, và phản ứng nhiệt 

phân) và ứng dụng. 


− Quan sát thí nghiệm, rút ra nhận xét về tính chất của muối amoni. 

− Viết các phương trình phản ứng hoá học dạng phân tử và ion thu gọn minh họa 

tính chất hoá học của muối amoni. 

− Phân biệt muối amoni với một số muối khác bằng phương pháp hóa học. 

− Tính thành phần % về khối lượng của muối amoni trong hỗn hợp. 

3. Trọng tâm: 

− Muối amoni có phản ứng với dung dịch kiềm, phản ứng nhiệt phân 

− Phân biệt muối amoni với một số muối khác 

II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH: 

1. Giáo viên: 

− Phương pháp: Trực quan, đàm thoại, nêu vấn đề 

− Đồ dùng dạy học: 

+ Dụng cụ: Ống nghiệm, giá đỡ, đèn cồn, thìa lấy hoá chất 

+ Hoá chất: Muối amoni và dung dịch NaOH, NH 4 Cl rắn. 

2. Học sinh: xem trước bài và học bài. 

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: 

1. Ổn định lớp: kiểm tra sĩ số 

2. Kiểm tra bài cũ: 







P22 













3. Hiện tượng gì xảy ra khi nhúng hai đũa thủy tinh vào hai bình đựng dung dịch 

HCl đặc và dung dịch NH 3 đặc, sau đó đưa hai đầu đũa thủy tinh lại gần nhau thì 

A. Không có hiện tượng gì B. Có xuất hiện khói trắng 

C. Gây nổ D. Kết tủa màu vàng nhạt 

4. Khí NH 3 tan nhiều trong nước tạo thành dung dịch, dung dịch amoniac làm cho: 

A. Phenolphtalein màu hồng hóa không màu B. Quỳ tím hóa đỏ 

C. Phenolphtalein không màu hóa hồng D. Quỳ tím không đổi màu 

5. Trong thí nghiệm thử tính tan của khí amoniac trong nước, có hiện tượng 

nước phun mạnh vào bình chứa khí như hình vẽ dưới đây. Nguyên nhân gây nên 

hiện tượng đó là: 




D. do khí NH 3 tan nhiều trong nước tạo thành dung dịch bazơ. 

6. Hiện tượng nào xảy ra khi dẫn khí NH 3 đi qua ống đựng bột CuO nung nóng ? 

A. Bột CuO từ màu đen sang màu trắng. 

B. Bột CuO từ màu đen sang màu đỏ, có hơi nước ngưng tụ. 

C. Bột CuO từ màu đen sang màu xanh, có hơi nước ngưng tụ. 

D. Bột CuO không thay đổi màu. 

3. Vào bài mới: 

Cho học sinh quan sát tinh thể muối amoni clorua. 

Hãy cho biết muối amoni có tính chất vật lí như thế nào ? 

Hoạt động 1: Nghiên cứu tính chất muối amoni 


a/ Tính chất vật lí 

GV tổ chức cho HS tiến hành các hoạt động. 




P23 











amoni. 

- Quan sát một số lọ muối amoni nhận xét trạng thái, màu sắc, thành phần muối 

- Quan sát bảng tính tan cho biết khả năng hòa tan của các muối amoni? 

GV lưu ý: Các muối amoni là chất tinh thể ion nên tồn tại ở trạng thái rắn, tan 

nhiều trong nước, điện li hoàn toàn tạo thành ion NH 4 

+ 

(không màu) và ion gốc axit. 

b/ Tính chất hóa học 

GV nêu vấn đề: Muối amoni có tính chất hóa học nào? Có tính chất hóa học 

nào giống và khác các muối đã học? Hãy kiểm tra dự đoán này bằng TN. 

1. Tác dụng với kiềm 

GV cho HS liên hệ từ nội dung điều chế amoniac rút ra kết luận về tính axit yếu 

của muối amoni. 

- Các muối amoni khác, ví dụ NH 4 NO 3 , NH 4 Cl cũng có phản ứng với kiềm 

tương tự (NH 4 ) 2 SO 4 . 

- Đây là phản ứng để nhận biết ion NH 4 + và điều chế NH 3 trong phòng thí 

nghiệm. 

2. Phản ứng nhiệt phân 

- GV: Cho HS quan sát hình vẽ 2.6 - SGK, mô tả hiện tượng, giải thích và viết 

phản ứng hóa học. 

HS: Hiện tượng: Có khí bay lên, sau đó có chất rắn trắng bám ở phía trên thành 

ống nghiệm. 

Giải thích: Phản ứng nhiệt phân tạo thành NH 3 và HCl. 

NH 4 Cl → NH 3 + HCl 

Sau đó, hai khí NH 3 và HCl lại tác dụng với nhau tạo thành NH 4 Cl rắn, trắng. 

GV: hướng dẫn HS rút ra nhận xét: Các muối amoni dễ bị phân hủy bởi nhiệt. 

GV yêu cầu HS tham khảo các phản ứng hóa học nhiệt phân muối: (NH 4 ) 2 CO 3 , 

NH 4 HCO 3 , NH 4 NO 2 , NH 4 NO 3 trong SGK và rút ra kết luận về phản ứng nhiệt phân 

muối amoni chứa gốc của axit không có tính oxi hóa và phản ứng nhiệt phân muối 

amoni chứa gốc của axit có tính oxi hóa. 

- GV tổng kết: 





P24 











+ Phản ứng nhiệt phân muối amoni chứa gốc của axit không có tính oxi hóa như 

HCl, H 2 CO 3 không phải là phản ứng oxi hóa – khử, sản phẩm có NH 3 . 

+ Phản ứng nhiệt phân muối amoni chứa gốc của axit có tính oxi hóa như HNO 3 , 

HNO 2 là phản ứng oxi hóa khử, sản phẩm là nitơ và oxit của nitơ. 

- GV liên hệ thực tế giúp HS hiểu ứng dụng của một số muối amoni. 

Ví dụ: 

+ Bột nở NH 4 HCO 3 dùng làm bánh. 

+ Phản ứng nhiệt phân NH 4 NO 2 , NH 4 NO 3 được dùng để điều chế N 2 , N 2 O trong 

phòng thí nghiệm. 

IV. Củng cố: 







2. Cho một ít tinh thể NH 4 Cl vào ống nghiệm sau đó đun nóng rồi để một 

mẩu quỳ tím ẩm lên ống nghiệm, màu quỳ tím sẽ biến đổi như thế nào? 

A. Không đổi B. Hóa đỏ C. Hóa xanh D. Mất màu 

3. Chỉ dùng một hóa chất để phân biệt các dung dịch (NH 4 ) 2 SO 4 , NH 4 Cl, 

Na 2 SO 4 . Hóa chất đó là: 

A. AgNO 3 . B. NaOH. C.Ba(OH) 2 . D. BaCl 2 . 

GV: yêu cầu HS nêu phương pháp hóa học nhận biết các chất trong câu 3. 

Dặn dò : về nhà làm bài tập 6,7,8 sgk và đề cương. 

Xem trước bài axit nitric và muối nitrat 





P25 








PHỤ LỤC 3 

ĐỀ KIỂM TRA THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 




Bài kiểm tra số 1 ( 45 phút) ( Chương Nitơ – Photpho) 

Họ tên: ……………….…Lớp: ………………Trường THPT………….. 

I/ Trắc nghiệm khách quan (6 điểm) Hãy khoanh tròn đáp án đúng 

Câu 1. Axit nitric tinh khiết, không màu thường được chứa trong các chai thủy tinh 

màu nâu do để ngoài ánh sáng lâu ngày HNO 3 sẽ bị chuyển thành 

A. màu đen sẫm. B. màu vàng. 

C. màu trắng đục. D. không chuyển màu. 

Câu 2: Cho hình vẽ mô tả thí nghiệm kim loại đồng tác dụng với axit nitric như sau 

Cho các thao tác sử dụng trong thí nghiệm HNO 3 đặc tác dụng với đồng kim loại 

như sau: 

1. Cho 2 ml dung dịch NaOH đặc vào 1 nhánh của ống nghiệm chữ Y. 

2. Nghiêng nhánh ống nghiệm để dung dịch NaOH chảy qua nhánh ống nghiệm 

đang thực hiện thí nghiệm. 

3. Cho 0,5ml dung dịch HNO 3 vào nhánh 2 ống nghiệm chữ Y. 

4. Dùng kẹp gắp mảnh đồng cho vào ống nghiệm đựng dd HNO 3 đặc. 

5. Dùng kẹp gắp mảnh đồng cho vào ống nghiệm đựng dd NaOH đặc. 

6. Nhanh chóng đậy nút cao su vào ống nghiệm. 

Thứ tự thực hiện đúng các thao tác khi tiến hành thí nghiệm như hình vẽ trên là: 

A. 1-6-4-3-2 B. 1-2-4-6-5 C. 3-2-5-6-1 D. 1-3-4-6-2 


Câu 3: Dựa vào ThN được biểu thị bằng hình vẽ sau, hãy chọn phát biểu đúng? 




P26 











A. Photpho đỏ có nhiệt độ nóng chảy thấp hơn 

Photpho trắng. 

B. Cần phải bảo quản photpho đỏ trong nước ở điều 

kiện thường. 

C. Photpho trắng dễ bốc cháy hơn photpho đỏ. 

D. Photpho trắng và photpho đỏ đều tự bốc cháy khi đun nóng. 

Câu 4: Dãy nào sau đây gồm tất cả các muối đều ít tan trong nước? 

A. AgNO 3 , Na 3 PO 4 , CaHPO 4 , CaSO 4 

B. AgI, CuS, BaHPO 4 , Ca 3 (PO 4 ) 2 

C. AgCl, PbS, Ba(H 2 PO 4 ) 2 , Ca(NO 3 ) 2 

D. AgF, CuSO 4 , BaCO 3 , Ca(H 2 PO 4 ) 2 

Câu 5: Lắp dụng cụ như hình vẽ dùng để thực hiện ThN nào sau đây? 

(1) Điều chế và thu khí N 2 từ dung dịch bão hòa NaNO 2 và NH 4 Cl. 

(2) Điều chế và thu khí NH 3 từ dung dịch NaOH và NH 4 Cl. 

(3) Điều chế và thu H 3 PO 4 từ P và HNO 3 đậm đặc. 

A. (1) và (3). B. chỉ (1).C. (1) và (2). D. chỉ (2). 

Câu 6. Cho dung dịch KOH đến dư vào 50 ml dung dịch (NH 4 ) 2 SO 4 1M. Đun nóng 

nhẹ, thu được thể tích khí thoát ra là (ở đktc): 

A. 2,24 lít B. 1,12 lít C. 4,48 lít D. 6,72 lít 

Câu 7.Trong PTN, người ta tiến hành ThN cho Cu tác dụng với HNO 3 đặc. Biện 

pháp để xử lí tốt nhất để khí tạo thành thoát ra ngoài gây ô nhiễm môi trường ít nhất 

là: 

A. Nút ống nghiệm bằng bông khô. 

B. Nút ống nghiệm bằng bông tẩm nước. 

C . Nút ống nghiệm bằng bông tẩm cồn. 


D. Nút ống nghiệm bằng bông tẩm dung dịch NaOH đặc. 




P27 








Câu 8. Vai trò của chậu nước đá trong ThN điều chế HNO 3 trong PTN là: 

A. Hạ nhiệt độ của dung dịch HNO 3 thu được 




B. Làm lạnh để ngưng tụ hơi HNO 3 

C. Không cần thiết trong phản ứng này . 

D. Làm phản ứng xảy ra nhanh hơn. 

Câu 9. Hiện tượng gì xảy ra khi cho mảnh đồng vào dung dịch HNO 3 đặc ? 

A.Mảnh đồng bị tan dần, dung dịch chuyển sang màu vàng, sủi bọt khí không màu. 

B. Mảnh đồng bị tan dần, dung dịch chuyển sang màu xanh, sủi bọt khí không màu. 

C. Mảnh đồng bị tan dần, dung dịch chuyển sang màu xanh, có khí màu nâu bay ra. 

D. Mảnh đồng bị tan dần, có khí mùi khai không màu bay ra. 

Câu 10.Trong ThN thử tính tan của khí amoniac trong nước, có hiện tượng nước 

phun mạnh vào bình chứa khí như hình vẽ dưới đây. Nguyên nhân gây nên hiện 

tượng đó là: 

A. Do trong bình chứa khí NH 3 ban đầu không có nước. 

B. Do khí NH 3 nhẹ hơn nước nên kéo nước vào bình. 

C. Do khí NH 3 tan nhiều trong nước làm giảm áp suất trong bình. 

D. Do khí NH 3 tan nhiều trong nước tạo thành dung dịch bazơ. 

Câu 11. Cho ThN như hình vẽ sau: 

Nhỏ từ từ dung dịch NH 3 vào dung dịch CuSO 4 đến dư. 


Hiện tượng xảy ra trong thí nghiệm là: 

A. Có kết tủa xanh xuất hiện. 




P28 











B. Có kết tủa xanh sau đó kết tủa tan hoàn toàn tạo thành 

dung dịch xanh lam. 

C.Có kết tủa xanh xuất hiện đồng thời có khí bay ra. 

D. Dung dịch NH 3 không phản ứng với dung dịch CuSO 4 . 

Câu 12. Hiện tượng xảy ra trong qua trình nung muối amoni clorua 


B. Muối NH 4 Cl nóng chảy thành chất lỏng rồi bay hơi 

C. Muối NH 4 Cl không bị nóng chảy. 

D. Muối NH 4 Cl phân hủy thành NH 3 và HCl sau đó lại 

kết hợp với nhau phía trên miệng ống nghiệm. 

B. PHẦN TỰ LUẬN (4 điểm) 

Câu 1: Cho Cu và dung dịch H 2 SO 4 loãng tác dụng với chất X (một loại phân bón 

hóa học), thấy thoát ra khí không màu hóa nâu trong không khí. Mặt khác, khi X tác 

dụng với dung dịch NaOH thì có khí mùi khai thoát ra. 

a/ Xác định chất X? 

b/ Viết các phương trình hóa học xảy ra? 

…………………………………………………………………………… 

Câu 2: Cho bốn dung dịch không màu chứa trong các lọ riêng biệt gồm: NH 4 NO 3 , 

(NH 4 ) 2 SO 4 , Na 2 SO 4 , KCl. 

a/ Hãy chọ một thuốc thử duy nhất và trình bày phương pháp nhận biết bốn dung 

dịch trên. 

b/ Viết các phản ứng hóa học xảy ra trong quá trình tiến hành thí nghiệm nhận biết. 

Bài kiểm tra số 2 ( 15 phút) ( Chương Cacbon- Silic ) 

Họ tên: ……………….…Lớp: ………………Trường THPT………….. 

Câu 1: Khi tiến hành thí nghiệm : học sinh thổi từ từ khí CO 2 đến dư vào cốc nước 

vôi trong. Hiện tượng quan sát được là: 

A. Lúc đầu cốc nước vôi trong bị vẩn đục, sau đó dần trong trở lại. 

B. Xuất hiện kết tủa trắng không tan . 

NH 4 Cl 

dd NH 3 

dd CuSO 4 





P29 











C. Xuất hiện kết tủa vàng không tan . 

D. Dung dịch chuyển sang màu xanh. 

Câu 2: Để phân biệt khí SO 2 và khí CO 2 ta dùng hóa chất nào sau đây? 

A. Dung dịch brom. B. Dung dịch NaOH. 

C. Dung dịch Ca(OH) 2 D. Bột CuO. 

Câu 3: Hiện tượng gì xảy ra khi nhỏ từ từ đến dư dung dịch NaOH vào dung dịch 

Ba(HCO 3 ) 2 ? 

A. Lúc đầu cốc nước vôi trong bị vẩn đục, sau đó dần trong trở lại. 

B. Xuất hiện kết tủa trắng không tan . 

C. Xuất hiện kết tủa vàng không tan . 

D. Dung dịch chuyển sang màu xanh. 

Câu 4:Để phân biệt khí SO 2 và khí CO 2 thì thuốc thử nên dùng là: 

A.Nước BromB. Dd Ca(OH) 2 C. Dd Ba(OH) 2 D. Dd BaCl 2 

Câu 5 :Để phân biệt hai chất rắn Na 2 CO 3 và Na 2 SiO 3 có thể dùng thuốc thử nào sau 

đây? 

Dd NaOH B. Dd HCl C. Dd NaCl D. Dd KNO 3 

Câu 6:Người ta thường dùng loại bình nào sau đây để đựng Axit HF? 

A. Bình thủy tinh B. Bình gốm, sứ 

C. Bình nhựa D. Bình kim loại 

Câu 7: Để khắc chữ lên thủy tinh người ta dựa vào phản ứng nào sau đây: 

A. SiO 2 + Mg → 2MgO + Si B. SiO 2 + 2NaOH →Na 2 SiO 3 + CO 2 

C. SiO 2 + HF → SiF 4 + 2H 2 OD. SiO 2 + Na 2 CO 3 →Na 2 SiO 3 + CO 2 

Câu 8:Hiệntượng xảyra chính xác khitrộndung dịchNa2CO3vớidungdịchFeCl3là 

A. xuấthiệnsủi bọtkhí và kếttủamàu đỏnâu. 

B. xuấthiệnsủi bọtkhí và kếttủamàu trắng. 

C. xuấthiệnsủi bọtkhí. 

D. xuấthiệnkếttủamàu đỏnâu. 

Câu 9:Hiệntượng gì xảyra khi nhỏ từ từ từng giọt dd HCl vào cốc đựng dd 


Na 2 SiO 3 , dùng đũa thủy tinh khuyấy nhẹ và đều? 

A. Xuấthiệnsủi bọtkhí và kếttủamàu trắng. 




P30 














Câu 10: Cho mô hình thí nghiệm 

Phản ứng giữa Y và X là: 

t 

A. CuO + H o 

2 ⎯⎯→ Cu + H 2 O. 

B. CuO + CO 

t 

o 

⎯⎯→ Cu + CO 2 . 

t 

C. Fe 2 O 3 + 3H o 

2 ⎯⎯→2Fe +3H 2 O. 

t 

D. HCl +CaCO o 

3 ⎯⎯→CaCl 2 +CO 2 + H 2 O. 





P31 








PHỤ LỤC 4 

PHIẾU KHẢO SÁT Ý KIẾN GIÁO VIÊN 




Họ và tên:…………………………tuổi:…………Điện thoại: …………..…. 

Trình độ chuyên môn: Cao đẳng Đại học Thạc sĩ Tiến sĩ 

Thời gian tham gia DHHH ở trường THPT: …………….năm 

Xin quý thầy/cô vui lòng cho ý kiến về việc sử dụng bài tập thực hành thí 

nghiệm (BTTHThN) để phát triển năng lực thực hành hóa học (NLTHHH) cho HS 

ở trường các thầy/cô đang tham gia giảng dạy hiện nay (đánh dấu X vào nội dung 

quý thầy/cô lựa chọn). 

Nội dung tìm hiểu 

1. Quý thầy/cô đánh giá như thế 

nào sựcần thiết phải sử dụng thêm 

BTTHThN để phát triển 

NLTHHH cho HS? (Thầy/cô chọn 

đáp án mình cho là đúng nhất) 

2. Quý thầy/cô có thường xuyên 

sử dụng BTTHHH hệ thống 

BTTHThN trong dạy học hay 

không? (Thầy/cô chọn đáp án 

mình cho là đúng nhất) 

3. Quý thầy/cô có thường xuyên 

sử dụng BTTHThN ngoài sách 

giáo khoa và sách bài tập hay 

không? (Thầy/cô chọn đáp án 

mình cho là đúng nhất) 

4. Theo quý thầy/cô các 

BTTHThN trong sách giáo khoa 

và sách bài tập đã đầy đủ nội dung 

và dạng bài hay chưa? (Thầy/cô 

Ý kiến của GV 

□ Không cần thiết 

□ Bình thường 

□ Chưa bao giờ 

□Thường xuyên 

□ Chưa bao giờ 

□ Thỉnh thoảng 

□Thường xuyên 

□ Rất thường xuyên 

□ Chưa đầy đủ 

□ Tương đối đầy đủ 

□ Đầy đủ 

□ Rất đầy đủ 

□ Cần thiết 

□ Rất cần thiết 

□ Thỉnh thoảng 

□ Rất thường xuyên 





P32 











chọn đáp án mình cho là đúng 

nhất) 

5. Quý thầy/cô thường sử dụng 

BTTHThN thêm từ những nguồn 

nào? (Thầy/cô có thể chọn nhiều 

đáp án) 

6. Mục đích của việc sử dụng 

BTTHThN trong 

DH hóa học ở 

trường THPT của quý thầy/cô là 

gì? (thầy/cô có thể chọn nhiều đáp 

án). 

7. Quý thầy cô xây dựng hệ thống 

BTTHThN theo những tiêu chí 

nào? (Thầy/cô có thể chọn nhiều 

đáp án) 

8. Quý thầy/cô sử dụng 

BTTHThN như thế nào để rèn 

luyện NLTHHH cho HS? 

(Thầy/cô có thể chọn nhiều đáp 

án) 

□ Sách tham khảo 

□ Mạng internet 

□ Tự xây dựng 

□ Củng cố kiến thức THHH cho HS: quan 

sát, nhận biết, nêu hiện tượng và giải 

thích... 

□ Rèn luyện các thao tác kĩ năng THHH 

□ Rèn luyện năng lực: nhận thức, sáng tạo, 

vận dụng kiến thức, hợp tác làm việc nhóm, 

tự học,…. cho HS 

□ Kiểm tra, đánh giá NLTHHH của HS 

□ Giúp HS hứng thú, tích cực học tập , yêu 

thích nghiên cứu khoa học 

□ Sử dụng BTTHThN để HS nghiên cứu 

kiến thức mới. 

□ Theo nội dung từng bài trong sgk 

□ Theo trình độ HS, sắp xếp theo mức độ từ 

dễ đến khó 

□ Các bài tập thường gặp trong đề kiểm tra, 

đề thi học kì hoặc thi tốt nghiệp THPT quốc 

gia hàng năm 

□ Phát triển NLTHHH của HS 

□ Chỉnh sửa chi tiết một bài tập, cho HS 

làm bài tập tương tự 

□ Yêu cầu HS vận dụng kiến thức về 


THHH để giải bài tập, GV sửa và bổ sung 

bài tập tương tự 




P33 











9. Thầy / cô gặp khó khăn gì nhất 

trong quá trình dạy học có sử dụng 

BTTH? 

10. Quý thầy/cô đánh giá như thế 

nào mức độ cần thiết của việc phát 

triển NLTHHH cho HS? (Thầy/cô 

chọn đáp án mình cho là đúng 

nhất) 

11. Thầy/cô có ý kiến gì khác (nếu 

có) khi xây dựng và sử dụng 

BTTH hóa học ? 

□ Thiết kế các bài tập lớn (dự án) để HS 

thực hành nghiên cứu khoa học 

□ Yêu cầu HS giải BTTHThN có sự sáng 

tạo khác nhau 

□ Sử dụng BTTHThN có nhiều lựa chọn, 

yêu cầu HS phân tích và lựa chọn đáp án 

đúng nhất. 

□ Không đủ thời gian 

□ Trình độ HS không đồng đều 

□ Học sinh không thích giải BTTHThN 

□ Cơ sở vật chất chưa đầy đủ: tivi, dụng cụ, 

hóa chất thí nghiệm , bàn ghế, phòng học ... 

□Thiếu hệ thống BTTHThN chất lượng để 

phát triễn NLTHHH cho HS 

□ Không cần thiết 

□ Bình thường 

□ Cần thiết. 

□ Rất cần thiết 

...................................................................... 

...................................................................... 

....................................................................... 

...................................................................... 

...................................................................... 

Xin chân thành cảm ơn quí thầy/cô đã tham gia đóng góp ý kiến ! 





P34 








PHIẾU KHẢO SÁT Ý KIẾN HỌC SINH 




Họ và tên………………………………Lớp: ….………Trường:………………… 

Xin em vui lòng cho biết thông tin về việc sử dụng bài tập thực hành thí 

nghiệm (BTTHThN) để phát triển năng lực thực hành hóa học (NLTHHH) của bản 

thân em ở trường (đánh dấu X vào nội dung em lựa chọn). 

Câu 1: Em có thích làm BTTHThN không? (em chọn 1 đáp án đúng nhất) 

Rất thích 

Thích 

Bình thường 

Không thích 

Câu 2: Khi gặp BTTHThN khó, em thường làm gì? 

(em có thể chọn nhiều đáp án) 

Suy nghĩ tìm cách giải 

Xem kĩ kiến thức hóa học đã học 

Tham khảo cách giải trong sách bài tập 

Chán nản, không làm hoặc chọn ngẫu nhiên đáp án 

Câu 3: Em thường dành bao nhiêu thời gian để nghiên cứu các kiến thức về thực 

hành hóa học trước khi lên lớp giờ thực hành ? (em chọn 1 đáp án đúng nhất) 

Không cố định 

Khoảng 30 phút 

Từ 30 đến 60 phút 

Trên 60 phút 

Câu 4: Em thường làm gì để chuẩn bị cho tiết thực hành hóa học ? 

(em chọn 1 đáp án đúng nhất) 

Nghiên cứu trước bài thực hành 

Đọc bài, ghi lại những thao tác thí nghiệm cần thiết. 


Đọc lướt qua nội dung thực hành thí nghiệm 

Không chuẩn bị 




P35 








Câu 5: Em có những khó khăn gì khi giải BTTHThN? (em có thể chọn nhiều đáp 

án) 




Thiếu bài tập tương tự 

Không có bài giải mẫu 

Các BTTHThN không được xếp từ dễ đến khó 

Không có đáp án cho bài tương tự 

Câu 6: Những yếu tố nào giúp em giải tốt bài tập thực hành hóa học hơn? (em có 

thể chọn nhiều đáp án) 

Thầy/cô giải chi tiết bài tập mẫu 

Em xem lại bài tập đã giải 

Em tự giải lại bài tập đã giải 

Em từng bước làm quen và nhận dạng bài tập 

Em làm các bài tập tương tự 

Câu 7: Em có thái độ như thế nào khi tham gia giải các BTTHHH thầy cô giao cho? 

(em chọn 1 đáp án đúng nhất) 

Rất hứng thú 

Hứng thú, muốn tìm hiểu 

Thấy lạ nhưng không cần tìm hiểu 

Không quan tâm đến các vấn đề lạ 

Câu 8: Em thấy các BTTHThN có mang lại những lợi ích gì?(em có thể chọn nhiều 

đáp án) 

Gây hứng thú cho việc học tập, nâng cao,kĩ năng thực hành 

Giúp hiểu bài sấu sắc hơn 

Giúp nhớ bài lâu hơn 

Tập thói quen tự nghiên cứu, tự học suốt đời 

Hình thành thói quen xem xét vấn đề ở nhiều phương diện khác nhau 


Rèn luyện các thao tác thực hành hóa học(…) 




P36 











Câu 9: Em thấy cần thiết để hình thành và phát triễn NLTHHH không? (em chọn 1 

đáp án đúng nhất) 

Rất cần thiết 

Cần thiết 

Bình thường 

Không cần thiết 

Câu 10: Khi gặp các bài tập liên quan đến nội dung thực hành hóa học em thường 

làm gì? (em có thể chọn nhiều đáp án) 

Cố gắng sử dụng các kiến thức đã học để giải 

Nghe thầy/cô giải thích 

Tìm hiểu thông qua các sách báo tham khảo, internet hoặc các nguồn khác 

Tự đề xuất các phương án khác nhau để giải, làm thử và chọn phương án 

cho kết quả tốt nhất. 

Chán nản, không làm 

Câu 11:Em gặp những khó khăn nào khi giải BTTHThN ? (em có thể chọn nhiều 

đáp án) 

Thiếu phương pháp để giải 

Kiến thức hóa học mở rộng, khó bao quát 

Thiếu các phương tiện kĩ thuật, cơ sở vật chất (thiếu các dụng cụ thí nghiệm, 

hóa chất, các nguồn tư liệu tham khảo …) 

Thiếu các bài tập tham khảo 

Cảm ơn em đóng góp ý kiến!!! 





P37

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP PHẦN PHI KIM LỚP 11 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THỰC HÀNH HÓA HỌC

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?