Oslak, Sentencoj - Kristana Misio en Esperanto

14
Tiel ne pravas nur la aserto de Haecker, ke malantaŭ ĉiu granda poezio troviĝas same granda
filozofio; ankaŭ malantaŭ ĉiu granda filozofio devas troviĝi io eĉ pli granda: malantaŭ la homa
saĝo, kvankam inspirita de Dio, devas troviĝi la saĝo de Dio mem, kiel ĝi estas esprimita en la
ĉefasertoj de la kredo. Vere granda filozofio estas ebla nur en la medio kaj subteno de same
granda, sekve ĝusta, de Dio mem revelaciita kaj pere de liaj profetoj kaj apostoloj klarigita
kredo. En tio oni eble povas trovi la klarigon por la konstato de Eugéne de Zilah, la plej grava
filozofo, verkanta en Esperanto, ke inter la vere gravaj filozofoj oni ne povas trovi ateiston. La
ateismo, kvankam mem religio, ne nur negativa, sed ankaŭ tre simpla kaj en intelekta
vidpunkto tre malpostula kredo, estas la fono kaj soklo de tiom kompatinda filozofia simplaĵo,
kia la materia-ekonomia determinismo de Markso aŭ socia aktivismo ĉe Sartro, kiun ne ĝenas
la samtempa metafizika tezo de absurdeco. Ĉio, kio provas nin feliĉigi en la senco de
temiksaĵoj inter la „socia analizo” de Markso kaj „psik-analizo” de Freudo, finfine trovas sian
resumon en la „malforta penso” de Gianno Vattimo, kiu ne malfortas nur laŭ sia memdeklara
ambicio, sed ankaŭ laŭ siaj efektivaj atingoj.
La resumo de la tuta „moderna”, do gnoseologie agnostika kaj ontologie indiferenta, normece
pro ambaŭ motivoj lama filozofio, estas la tro malfrua epigonado de la forpelo de la metafiziko
ĉe Kanto, tiel ankaŭ de la ontologio kaj sekve de ĉio, sur kion oni povus solide konstrui la
norman sektoron de la filozofio, kie troviĝas la etiko, estetiko, ekonomiko kaj politiko. La
„kategoria imperativo” de Kanto tiel daŭre restas tio, kio ĝi estis jam ek de la momento, kiam
ĝi estis formulita en la dua el ĉiuj Kritikoj de Kanto, en Kritiko de la praktika racio: filozofia
retoriko, filozofia pozo – en plej bona okazo bone intencita konsilo de la honesta homo, sed
erarinta filozofo. Ajna imperativo havas sian sencon kaj sian devigan povon nur, se ĝin
proklamas la aŭtenta imperatoro – la vera princo, la Reĝo de reĝoj, kiel difinas la Skribo.
Kanto kiel privatulo ankoraŭ kredis je tiu Princo, tial li ne sentis la problemon. Tial lia
„kategoria imperativo” estis nur la filozofia traduko de „Diaj ordonoj”. Sed kian imperativon
povas bazi la ateisma kredo de la moderna malforta ludado per filozofiaj kategorioj? La
imperativo sen la imperatoro; la leĝo sen la leĝodonanto, la ordono sen la ordonanto...
La vorton „moderna”, temante pri la filozofio, mi metis en citilojn, ĉar la moderneco, do la
portempeco kaj la filozofio ne estas kongrueblaj aferoj. La portempa, moderna povas esti
sofistiko, ne nur povas, ĝi tio estas, dum la filozofio, kiam ĝi indas sian nomon kaj promeson,
estas eterneca: philosophia perennis! La filozofio nome serĉas la respondojn je la plej malnova
el ĉiuj demandoj: de kie ni venas, kio ni estas, kien ni iras – kaj se la demandoj estas ĝustaj, ili
estas ĝustaj por ĉiuj tempoj; se ili estas falsaj, ili falsas por ĉiuj tempoj. La filozofio ne konas
respondojn, kiuj havus sian validon nur en tiu aŭ alia tempo kaj tiusence ili povus esti
modernaj. La klasikaj verkoj el la historio de la filozofio staras antaŭ la vera filozofo en la
sama tempa linio, kvazaŭ ili estus verkitaj samtempe. Aristotelo povis intertempe perdi en siaj
asertoj eksterfilozofiaj, ekzemple en sia naturpriskribo, kvankam eĉ tie ne tiom kiom kredas la
lerneja saĝo. Samo validas por Aŭgusteno, la samo por Tomaso. La vera filozofio estas
porĉiam juna kiel ankaŭ ĉiu vera arto. Nur eraroj aĝiĝas, la vero restas ĉiam sama.
La germandevena profesoro pri la historio de la filozofio Johannes Hirschberger diras en sia
antaŭparolo al la gvidlibro Kleine Philosophiegeschichte (La eta filozofihistorio – Verlag
Herder, Freiburg 1976):
„La historio de la filozofio signifas la liberon de la spirito. Tiu, kiu vivas nur en sia nuno, povas
facile submetiĝi al la modo de la tempo, kiu troviĝas eĉ en filozofio. Tiu homo estas spirite
sensperta kaj submetiĝas al pure aktualaj aferoj, kio povas kelkiun kapti en araneaĵon, tamen
restas sen daŭro. Kiam la libro Mondenigmoj (Weltrètsel) de J. Haeckel estis plej populara,