Oslak, Sentencoj - Kristana Misio en Esperanto

23
Tial la demonoj kaj iliaj homaj konfidentoj spritumas, dum la bonintencaj spiritoj, anĝelaj kaj
homaj, estas spritaj. La vere spritan homon oni povas rekoni laŭ tio, ke li kontraŭ la aliaj pafas
per sagetoj, dum kontraŭ si mem li pafas per harpuno por ĉasi balenojn. La sageto, elpafita el
la pafarko de vere sprita homo, pikita en la karno de la pripafita, ŝanĝiĝas en akupunkturan
nadlon, pikitan en meridianon de la spirito, kie ĝi provokas resanigan proceson. (Mi ne kredas
je vera medicina utilo de akupunkturo, mi uzas ĝian nomon nur metafore!)
Se ne jam en la homa vortaro ĝenerale, kiel proponis Voltero, do almenaŭ en la vortaro de la
filozofo la vorteto „eble” estu, ne ĝuste la plej grava vorto, kiel postulis tiu Franco, estinta
sprita kaj spritaĉa samtempe, sed tamen unu el plej gravaj. La efektive plej gravaj filozofiaj
vortoj estas ĝuste la samaj, kiel rekomendis ilin al siaj disĉiploj Jesuo: „jes” kaj „ne”. Tiuj ĉi du
vortoj estas la ĉefa eldiro de ĉiu filozofia frazo. Sed por ke oni povu sen hontiĝo aŭ malbonaj
sekvoj ĉiam denove korekti sian „jes”, se ĝi tia nur ŝajnis, dum oni devus envere diri „ne” – kaj
inverse – la filozofio bezonas sian trian plej gravan vorton: „eble”. Sen la (metodika) dubo,
kiun simbolas la kortega arlekeno, la regno kadukas – sed surtronigi la arlekenon, eĉ se li en
siaj duboj milfoje pravus, tio la regnon detruus. Nuntempe ni vivas en epoko, en kiu sur la reĝa
trono sidas la arlekeno. Estus bele rigardi, utile estus aŭskulti lin sur la ŝtupo ĉe la piedo de la
reĝa moŝto, kie li pririndigus la erarojn kaj misaĵojn de la reĝo. Sed nuntempe sidas la
komediulo sur la trono – kaj priridinditaj estas ni! En la filozofo devas esti ekvilibro inter la
braveco de la kognanto: por konsenti per la vorto „jes” kaj nenio pli – kaj por malkonsenti per
la vorto „ne” kaj nenio pli – kaj la singardo de la dubanto, kiu ambaŭ el Dia buŝo
rekomenditajn vortojn disponigas al la provo. Kiom da kognaj kapdoloroj povus esti ŝparitaj,
se oni tie, kie ne troviĝas klara rekono, kaj nur tre maloftaj rekonoj estas ĝisfine klaraj, antaŭ
„jes” aŭ „ne” metus la esprimon de dubo kaj singardemo, la senkulpan, sed tiom signifan, por
la filozofo eĉ speciale gravan vorton „eble”. Ne nur kapdoloroj restus for, tutaj regnoj restus
netuŝitaj, milionoj da homaj vivoj restus netuŝitaj ĝis sia natura fino, tuta oceano da suferoj
povus ne troviĝi, se la kontraŭantoj en siaj grandaj aŭ nur ŝajne grandaj bataloj antaŭ la
kuglojn de siaj asertoj aŭ negadoj metus en la tubon molan ĉifonon por viŝi lernejan tabulon,
por viŝi erarojn kaj falsaĵojn: la vorton „eble” ...
La lasta afero, laŭ kiu la filozofo sin distingas de aliaj homoj, estas envere la unua, la plej
grava, por aliaj nekomprenebla, por vera filozofo plej memkomprenebla kaj tiusence ankaŭ la
plej facila: akceptado de la morto. Ne stoika aŭ heroeca ignorado de la morto, kian konas
ankaŭ militestroj, diktatoroj kaj demagogoj, sed simple akceptado. Ignori la morton estas la de
la filozofio plej malproksima sinteno, ja tio signifas, preni la morton por io malbona kaj malica,
kio simple estas erarego. Ignori la morton estas erarego ankaŭ tial, ĉar ignori la faktojn signifas
por la vera filozofo malindan sintenon. Tiu, kiu opinias la morton malbona kaj malica, faras pli
bone, se li antaŭ ĝi efektive timas kaj provas ĝin prokrasti, tiel la eraro duoniĝus, tia
duonfilozofo tamen estus pli bona ol la stoikuloj, kiujn mi pro iliaj verkoj admiras, sed pro ilia
sinteno al la morto mi ilin kompatas.
Se la filozofo devas ion bone kompreni – kaj se estas iu, kiu tion bone komprenu – do la
filozofo devas vere bone kompreni, ke la morto ne estas io malbona kaj malica, ke ĝi efektive
estas lia amiko, ja ĉiuj Diaj servistoj estas liaj amikoj, kaj la morto estas same la Dia servisto,
ĝi eĉ speciale. La filozofo devas do scii, kion sciis kaj sentis la slovena klasika poeto Francisko
Prešeren (1800-1849), en tiu ĉi soneto certe pli filozofo ol la plimulto de slovenaj kaj aliaj
profesiaj filozofoj:
Vi, afabla mort', tro longe ne atendu for:
ja vi ŝlosil', vi pord', vi la feliĉa strato estas,