02.03.2014 Views

Euskal Autonomia Erkidegoko flora baskular mehatxatua

Euskal Autonomia Erkidegoko flora baskular mehatxatua

Euskal Autonomia Erkidegoko flora baskular mehatxatua

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Botrychium lunaria (L.) Swartz<br />

OPHIOGLOSSACEAE<br />

Iratze txikia da, gure latitudeetan ez da 10 cm baino altuagoa<br />

izaten. Lurpean errizoma motza garatzen du, sustrai<br />

mehe eta haritsuak dituena. Errizoma horretatik hosto (fronde)<br />

bakarra sortzen da. Hostoak bi zati ditu, bata antzua eta<br />

bestea emankorra. Antzuak ilargi erdiaren edo haizemaileitxurako<br />

lakain txiki asko ditu, ertz osoa edo pixka bat dentikulatua<br />

dutenak. Alde emankorrak, oraindik lakain gehiago<br />

ditu, eta panikula txiki-txikia dirudi. Adarrak esporontziz,<br />

hau da, esporak sortzen diren organoez, beteta ditu. Mahatsmordoaren<br />

(botrychion, grezieraz) txortenaren itxura ere<br />

badu, eta hortik dator generoaren izen zientifikoa, Botrychium.<br />

Maiatzaren amaieratik uda hasi arte heltzen dira esporak.<br />

Orduan landarea ihartu egiten da eta kolore bereizgarria<br />

hartzen du.<br />

Hainbat urtetan banaketa boreo-alpetarra zuen landaretzat<br />

hartu zen, baina datu berriak ikusita, bi hemisferioetako<br />

eskualde hotz eta epeletan bizi den landare-taldean sar dezakegu<br />

(ipar-hemisferioan eremu handiagoa du). Iberiar penintsulako<br />

ipar-erdiko mendietan bizi da, eta Sierra Nevadan<br />

oso bakana da. EAEn, kantauriar isurialdean, Gorbeia,<br />

Aizkorri eta Aralar mendizerretara mugatzen da, eta isurialde<br />

mediterraneoan, soilik Kantabriako mendizerran bizi da.<br />

Oso populazio txikiak eratzen ditu, mendi ospeletako belarzelaietan,<br />

toki heze, fresko eta lainotsuetan, ia urte osoan<br />

heze dauden lurzoruetan.<br />

Mendi handietako estai subalpetar eta goi-menditarraren<br />

adierazlea dugu iratze txiki hau. Populazioak oso txikiak<br />

eta urriak dira, eta banako gutxi dituzte. Garai hotzagoetako<br />

erlikiatzat jotzen dira, eta toki egoki txikietan kantonatuta<br />

daude. Ez dira hartu behar, arrazoitutako eta baimendutako<br />

kasuetan ez bada. Laborantza esperimentala egitea interesgarria<br />

litzateke, jarraipen egokia eginez, populazioak txikitu<br />

direla ikusiz gero populazio naturalen banako-kopurua handitzeko.<br />

Helecho de pequeñas dimensiones, que en nuestras latitudes<br />

no suele pasar de 10 cm de altura. Desarrolla bajo<br />

tierra un corto rizoma con delgadas raicillas fibrosas, del<br />

cual nace una sola hoja (fronde), dividida en dos partes muy<br />

diferentes, una estéril y la otra fértil. La parte estéril se divide<br />

a su vez en pequeños segmentos con forma de media<br />

luna o de abanico, con bordes enteros o levemente denticulados.<br />

La parte fértil está aún más dividida y parece una panícula<br />

diminuta, cuyas ramas están repletas de esporangios,<br />

es decir, los órganos en los que se producen las esporas.<br />

También recuerda por su forma a la raspa del racimo de la<br />

uva (botrychion en griego), y de ahí viene el nombre científico<br />

del género Botrychium. Las esporas maduran desde finales<br />

de mayo hasta el comienzo del verano. A partir de ese<br />

momento la planta se marchita, adquiriendo un característico<br />

color amarillento.<br />

Este pequeño helecho se consideró durante mucho tiempo<br />

como ejemplo de distribución boreo-alpina, pero nuevos<br />

datos permiten incluirlo en el grupo de plantas que viven en<br />

las regiones frías y templadas de ambos hemisferios (su área<br />

es mayor en el hemisferio norte). En la península ibérica se<br />

distribuye por las montañas de la mitad septentrional y resulta<br />

rarísimo en Sierra Nevada. En el País Vasco se restringe a<br />

las sierras de Gorbea, Aizkorri y Aralar, en la vertiente cantábrica,<br />

y únicamente a la sierra de Cantabria en la vertiente<br />

mediterránea. Vive formando minúsculas poblaciones en rellanos<br />

herbosos de la umbría de las montañas, en ambiente<br />

general húmedo y fresco, con frecuentes nieblas, y con suelo<br />

que mantiene humedad casi todo el año.<br />

Este pequeño helecho, caracteriza el piso altimontano y<br />

subalpino de las grandes montañas. Sus poblaciones son<br />

muy pequeñas, poco numerosas y con reducido número de<br />

individuos. Se interpretan como reliquias de períodos de clima<br />

más frío que el actual, que han quedado acantonadas en<br />

pequeños enclaves favorables. No deben recolectarse ejemplares,<br />

salvo causa justificada y con autorización. Su cultivo<br />

experimental sería de gran interés, para aumentar los efectivos<br />

de las poblaciones naturales, si tras el oportuno seguimiento<br />

se comprobara su disminución.<br />

152<br />

BAKANAK • RARAS

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!