Hego-nafarreraren egituraz - Dialnet
Hego-nafarreraren egituraz - Dialnet
Hego-nafarreraren egituraz - Dialnet
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
IÑAKI CAMINO<br />
eta Elizalde idazleen lanean, Estellerriko Gesalatzen, Goñerrian, Itzarbeibarren,<br />
Oltzan, Eguesibarren eta Erroibarren; Elortzibarko Zabalegiko predikuan<br />
baliz ‘balitza’ apokopea dugu. Iparrera Larraunen ere bez erabiltzen da.<br />
Orreaga Ibarrak dioskunez Ultzaman beza osorik erabiltzen da, Aezkoan eta<br />
Erronkarin bezala.<br />
14. MENDEBALDEKO EZAUGARRIEN AGERPENA<br />
14.1. Esan dugunez, Euskal Herriko erdialdetsuan gabiltza eta ez litzateke<br />
guztiz harritzekoa ohiz mendebaldekotzat jotzen den hizkuntza-ezaugarri<br />
zenbait Iruñe ondotik ezker dauden hizkeretan ere erabili izana; honelakoa<br />
da itxuraz aspaldikoa dirudien -gi partizipioko atzizkia: iregi, irugi ‘eduki’,<br />
ebagi edo xegi ‘jaiki’ bezalako aldaerak Euskal Herriko mendebaldetik Itzarbeibarko<br />
Gareseraino iristen dira, Gesalatz, Goñerria, Ollaran, Oltza zendea<br />
edota Burunda-Sakana barne; adibide honetan ez da atzendu behar diakroniarekin<br />
lotura eduki dezakeen beste gauza bat, ekialdera Pirinioetan ere ageri<br />
dela -gi: xagi & xaiki dugu Erronkarin eta xegi & xeiki Aezkoan, baina a-<br />
tzizki honen adibide bakarra da ibar hauetan.<br />
15. HEGO-NAFARRERA ERTZETIK UKITZEN DUTEN<br />
EZAUGARRIAK<br />
Berez ez dira hego-<strong>nafarreraren</strong> ezaugarriak, ertz-ertzetik ukitzen dute azpieuskalki<br />
hau hizkera zenbaitetan, baina aipatu bederen egin behar ditugu<br />
ezaugarriok: 1) Diptongoetan au > ou bilakabidea, Bizkaiko mendebaldean<br />
bezala: Aezkoan zernahi ingurunetan gertatzen da –Zaraitzun ere bada adibide<br />
zenbait– eta Goñerrian adizkietan. 2) Mendebaldean hirugarren graduko<br />
eiek erakuslea dago Gesalatzen eta Goñerrian eta Andimendiaz bestaldera<br />
Ergoienean. 3) Aezkoan, alokutiboa ez izanik ere, xuketan egiten da. 4) Nafarroa<br />
Beherean eta Zaraitzun bezala dako ‘dio’ saileko adizkiak ditugu Aezkoan<br />
eta halakoxeak baliatu dira Auritzen, ekialdeko Erroibarren eta Artzibarren.<br />
Ezaguna da Nafarroa Garaiko testuetan aspalditik ditugula oinarria<br />
*eradun duten adizkiak: XVI eta XVII. mendekoak dira drauzut, draue edo draco<br />
eta Beriainek berak digu-z gain draugu ere badakar; cf. dena den Irizar<br />
1985 ere. 5) Nafarroa Beherean eta Zuberoan bezala niz, zira saileko adizkiak<br />
erabiltzen dira Aezkoan; onddo-onddoan dagoen Erroibarko Aurizperri herrira<br />
ezkero naiz, zara modukoak ditugu. 6) Baztanen eta Baigorrin bezala,<br />
Nor-Nori-Nork sailean -zt- da pluralgilea datiboko hirugarren pertsona pluralerako<br />
Aezkoan. 7) Ekialdeko hizkeren ezaugarria da erlatibozko perpausen<br />
egituran partizipio hutsa beste atzizkirik gabe agertzea: Zuberoan eta Nafarroa<br />
Beherean bederen erruz ageri da. Hona dakartzagun bi adibideak Aezkoakoak<br />
dira: saldu tuzte bildu guziak ‘bildutako guztiak saldu dituzte’; kajan<br />
eman libro goetan ‘aurrezki kutxan emandako liburu horietan’. Honelakorik<br />
ez dugu sumatu Eguesibarko Elkanoko Lizarragaren lanean eta balirudike<br />
hego-nafarreraz kanpoko ezaugarria dela; Erroibarko testu zahar batean<br />
ageri da, ordea, nahiz adibide bakarra den: zori onean jaio donceilla ederra; dichosa,<br />
eta milla aldiz dichosa zara zu (Satrustegi 1987a: 265).<br />
456 [30]
Change language