Hego-nafarreraren egituraz - Dialnet

IÑAKI CAMINO
idazki bat eskuetan izatera, areago guztien konbinazioa gertatzera, ez dago lagun
edo idazki nafarra dugula lasai baieztatezko zalantzarik. Lau ezaugarriok
hego-nafarreran osoki ageri baitira, horregatixe genioen arestian hego-nafarrera
nafarreraren azpieuskalkia dela eta ez Bonapartek nahi zuen bezala euskalki
beregain bat.
3.3. Euskara nafarra definitzen duten lau ezaugarri ikusi ditugu orain artean;
norbaitek galdegin lezake ea zenbat diren hemen defendatzen den hego-nafarrera
azpieuskalkia definitzen dutenak, baina gai hori bosgarren atalerako
utzirik gauza beharra deritzogu erdialdeko hizkeren arazoaz laugarren
atalean zertzelada batzuk emateari.
4. ERDIALDEKO HIZKEREN INGURUAN
4.1. Ez dugu uste eremu baten erdigunean eta eremu baten ertzean dauden
hizkerek ezaugarri geolektal iduriak izan ditzaketenik; ez dugu esan nahi
beti eta nahitaez isoglosen egitura guztiz desberdina eduki behar dutenik,
baina aukera handia dago molde desberdinekoa izateko. Honetan, gainera,
geografiaz eta orografiaz gain hizkeren erabiltzaile izan diren giza komunitateen
baldintza sozio-historikoak –demografia barne– dira aztertzekoak. Hau,
gainera, leku guztietan da horrela, ez soilik Euskal Herrian.
Galizako dialektoen banaketa egiteko saioak aipagai dituen artikulu batean
galegoa banatzea zein zail den ikus daiteke: ertzetan eremu batzuk finka
baldin badaitezke ere, erdigune guztiak, geografikoki galegoa egiten den lurraldean
kilometro karratu gehien duen alderdiak, dialektologiaren ikuspegitik
finkatu eta banatu gabe ziharduen 1980.ean (Fernández Rei 1985: 493).
Berebat, galeseraren dialekto banaketaz dihardugula, aski da bi autoreren iritziari
so egitea, Morris-Jones-enari (1913) eta Thomas-enari (1973): hizkuntzaren
ertzetako dialektoei buruz biek aski irizkidetasun dutela dirudi; ñabardurak
ñabardura hego-ekialdean, hego-mendebaldean eta ipar-mendebaldean
bat datoz, baina galeseraren erdigunean banaketa desberdina atera zaie
(Ball 1988: 17-20). Katalanaren eremuan proposatzen diren trantsizio hizkera
gehienak ere erdigunean ageri dira, mendebaldekoa eta ekialdekoa diren bi
dialektoen artean batetik eta ipar-mendebaldeko katalanaren eta hegoaldekoaren
artean bestetik.
Erdiguneko hizkeretan hizkuntza-ezaugarri espezifiko eta esklusiboak
edukitzeko aukera ez baita ertzetako hizkeretakoa bezainbatekoa, egoki izan
daiteke erdiguneko hizkerak aztertzeko ezaugarri esklusiboez gainera ezaugarrien
konbinazio bereziak ere aintzat hartzea; hori da hego-nafarrera egiten
zen eremuetako hizkerak aztertu ondoren atera daitekeen ondorioetarik bat.
Dialekto bat dituen ezaugarrien konbinazio berezi batek funtsatzen baldin
badu aski dugu lanerako F. Colman-en hurrengo definizioa eskaintzea:
...we can recognise (or reiterate the recognition of) the validity of the
term “dialect” to describe a bundle of shared linguistic characteristics that
differs from one or more other synchronic bundles of shared linguistic
characteristics, even failing precise geographical location of those characteristics
(1988: 112).
Irakurlea jabetuko denez, hemen “synchronic” kontzeptua da guretzat
arazoa, hego-nafarrera aztertzean baitezpadakoa baita hizkera batzuen garai
434 [8]