levan beburiSvili sindisis problema vaJa-fSavelas SemoqmedebaSi ...
levan beburiSvili sindisis problema vaJa-fSavelas SemoqmedebaSi ...
levan beburiSvili sindisis problema vaJa-fSavelas SemoqmedebaSi ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>levan</strong> <strong>beburiSvili</strong><br />
<strong>sindisis</strong> <strong>problema</strong> <strong>vaJa</strong>-<strong>fSavelas</strong> <strong>SemoqmedebaSi</strong><br />
<strong>vaJa</strong>-fSavela xelovanTa im kategorias ekuTvnis, romelTac Rrmad<br />
aqvT gacnobierebuli mxatvruli Semoqmedebis rogorc esTetikuri,<br />
aseve eTikuri Sinaarsi. <strong>vaJa</strong>s mtkiced swams, rom literaturas didi<br />
zneobriv-emociuri zemoqmedebis Zala gaaCnia. swored amiT aris ganpirobebuli<br />
<strong>vaJa</strong>-<strong>fSavelas</strong> Semoqmedebis maRaleTikuri paTosi.<br />
samecniero literaturaSi aRniSnulia, rom `eTikuri mizandasaxuloba<br />
gansazRvravs sakiTxebis <strong>vaJa</strong>seul SerCevas, mis Tematikas,<br />
rog o rc ki mis TematikaSi CavRrmavdebiT, maSinve davrwmundebiT,<br />
rom eTikuria am Tematikis gansazRvris <strong>vaJa</strong>seuli gza da misi eTika<br />
araTu dgas epoqis moTxovnaTa doneze, aramed winac uswrebs mas...<br />
maRldeba masze.~ 1<br />
swored aqedan gamomdinareobs <strong>vaJa</strong>-<strong>fSavelas</strong> SemoqmedebiTi interesi<br />
<strong>sindisis</strong> fenomenis mimarT. gansxvavebulia <strong>sindisis</strong> gamovlenis<br />
formebi <strong>vaJa</strong>s TxzulebebSi. sagangebod am sakiTxs poetma miuZ-<br />
Rvna leqsi `svindisis simRera~ (1886), poema `svinidisi~ (1913). sanam<br />
aRniSnuli problemisadmi <strong>vaJa</strong>s mimarTebaze visaubrebdeT, mokled<br />
ganvixilavT, Tu ragvarad aris gaSinaarsebuli <strong>sindisis</strong> fenomeni<br />
filosofosTa da mecnierTa SromebSi. filosofiur leqsikonSi<br />
ganmartebulia, rom sindisi aris `eTikuri kategoria, romelic<br />
gamoxatavs pirovnebis moraluri TviTkontrolis umaRles formas,<br />
misi TviTcnobierebis mxares... sindisi SeiZleba gamovlindes racionaluri<br />
formiT _ sakuTari moqmedebis mniSvnelobis gacnobiereba-<br />
Si, aseve emociur gancdaTa kompleqsSi~ (`<strong>sindisis</strong> qenjna~). 2<br />
jer kidev sokrate saubrobda im dauwereli kanonebis Sesaxeb,<br />
romlebic yvela adamianisaTvis saerToa. filosofosi Tvlida,<br />
1 g. kiknaZe, Txzulebani, t. V, Tb., 2009. gv. 99.<br />
2 filosofiuri leqsikoni, Tb., 1987, gv. 517.
18 <strong>levan</strong> <strong>beburiSvili</strong><br />
rom es zneobrivi movaleobebi RmerTma daudgina adamianebs: ` _<br />
dauwereli kanonebi Tu gagigia, Cemo hipia? _ hkiTxa sokratem; _<br />
diax, es is kanonebia, romlebsac yvela qveyanaSi erTnairad aRiareben...<br />
_ Seni fiqriT, vin Seqmna es kanonebi? _ me mgoni, es kanonebi<br />
RmerTebma daudgines kacTa.~ 3<br />
aristotele sagangebod ar msjelobs <strong>sindisis</strong> Sesaxeb, magram saubrobs<br />
danaSauliT gamowveul sircxvilis grZnobaze, romelsac ganicdis<br />
zneobrivi adamiani. `sircxvilis grZnoba SeiZleba CagveTvala<br />
patiosnebis safuZvlad, Tu adamians Sercxveboda cudi movlenebisa.~ 4<br />
aristotele imasac aRniSnavs, rom `zrdili da Tavisufali adamiani<br />
ise iqceva, TiTqos kanoni TviT masSi iyos~ (iqve, gv. 103).<br />
<strong>sindisis</strong> fenomenis Sinagani sirTule aTqmevinebs mogvianebiT imanuel<br />
kants SesaniSnav sityvebs: `ori ram avsebs suls marad axali,<br />
da miT ufro Zlieri gakvirvebiTa da mokrZalebiT, rac ufro xSirad<br />
da dabejiTebiT vazrovneb maTze; esenia: varskvlavebiT moWedili ca<br />
Cems zemoT da moraluri kanoni CemSi.~ 5<br />
Taviseburad iazrebs <strong>sindisis</strong> raobas hegeli. misi azriT, sindisi<br />
grZnobas ki ar warmoadgens, aramed `sikeTisaken mimarTul nebas, magram<br />
es sikeTe am Tavis wminda subieqturobaSi araobieqturia, arazogadia,<br />
gamouTqmadia, da subieqtma icis, rom mis Sesaxeb gadamwyveti TviTonaa.~ 6<br />
asea Tu ise, <strong>sindisis</strong> fenomeni mraval moazrovnes ubiZgebs Teistur<br />
Tvalsazrisze dadges. TviT arcTu Rrmad religiurad ganwyobili<br />
mecnierebic ki aRiareben, rom `religiuri warmodgena imisi<br />
Sesaxeb, rom adamianis gulSi mimdinareobs brZola RvTaebriv sawyissa<br />
da borot suls Soris, ufro metad WeSmaritebasTan axlos<br />
mdgomi Cans, vidre filosofiuri swavleba ucvlel movaleobebze.~ 7<br />
sainteresoa da mravalferovnad aris gaSinaarsebuli <strong>sindisis</strong><br />
fenomeni qristian moRvaweTa da filosofosTa SromebSi. Tu mecnierebi<br />
sindiss TviTgansjis garkveuli saxis gamovlinebad miiCneven,<br />
qristiani moazrovneebi gacilebiT afarToeben am cnebis Sinaarss.<br />
Tavdapirvelad, sindisze sagangebod pavle mociquli saubrobs.<br />
igi axasiaTebs mas, rogorc `bunebiT sjuls~, bunebriv kanons, bo-<br />
Zebuls RvTisagan, romelic moqmedebs yovel adamianSi, miuxedavad<br />
misi religiuri aRmsareblobisa. `warmarTni, romelTac rjuli ar<br />
3 qsenofonti, mogonebebi sokrateze, sokrates apologia, Zv. berZnulidan Targmna<br />
ak. uruSaZem, Tb., 1973, gv. 135.<br />
4 aristotele, nikomaqes eTika, Zv. berZnulidan Targmna T. kukavam, Tb., 2003, gv. 104.<br />
5 И. Кант, Критика практического разума, CПб., 1897, стр. 191.<br />
6 hegeli, gonis filosofia, mTargmneli n. naTaZe, Tb., 1984, gv. 295.<br />
7 В. Вундт, Этика, CПб., 1887, отд. III, gv. 56. v. vundts am SemTxvevaSi, rogorc Cans,<br />
mxedvelobaSi aqvs i. kantis swavleba kategoriul imperativTa Sesaxeb.
<strong>sindisis</strong> <strong>problema</strong> <strong>vaJa</strong>-<strong>fSavelas</strong> <strong>SemoqmedebaSi</strong> 19<br />
gaaCniaT, bunebiT rjulismiers akeTeben, Tumca rjuli ara aqvT, TavianTi<br />
Tavis rjuli arian. isini aCveneben, rom rjulis saqme gulebSi<br />
uweriaT, amas mowmobs maTi sindisi da azrebi, xan rom brals<br />
sdeben erTimeores da xan amarTleben~ (rom. 2, 15-16).<br />
wm. ioane oqropiris naSromebSi gansakuTrebuli adgili ukavia<br />
ganxilvas <strong>sindisis</strong>as, rogorc RvTaebrivi sawyisisa adamianSi. ioane<br />
oqropiri sindiss ganixilavs ara mxolod rogorc zneobriv<br />
kanons, aramed, rogorc sulier orientirs, romelic gvexmareba<br />
sikeTisa da borotebis gansxvavebaSi: `RmerTma gviCvena Tavisi siyvaruli<br />
adamianis modgmisadmi imiT, rom yovel CvenganSi Canerga<br />
miukerZoebeli msajuli _ sindisi, romelic axdens mkacr gansxvavebas<br />
sikeTesa da borotebas Soris.~ 8<br />
wm. ioane oqropiris mixedviT,<br />
`saTnoebaTa codna Cadebulia adamianSi misi Seqmnis momentSi.~<br />
es grZnoba samoTxeSive gaaCnda adams, rodesac man akrZaluli xili<br />
igema, mixvda, rom Sescoda da daemala ufals. am dros ar arsebobda<br />
sjuli da mcnebebi, magram sakuTari <strong>sindisis</strong>agan mxilebulma<br />
adamma gaacnobiera, rom ukeTuroba Caidina. oqropiri ekamaTeba<br />
warmarTebs, romelnic uaryofen bunebrivi kanonis arsebobas. maS,<br />
saidan daweres warmarTTa kanonmdeblebma kanonebi qorwinebis, mkvlelobis,<br />
sakuTrebis da sxv. Sesaxeb? _ kiTxvas svams oqropiri<br />
da pasuxobs: `mxolod da mxolod sakuTari <strong>sindisis</strong> gamoisobiT.~ 9<br />
aranakleb mniSvnelovania axali drois qristian filosofosTa<br />
Sexedulebebi <strong>sindisis</strong> Sesaxeb. nikolai berdiaevis moswrebuli TqmiT<br />
`sindisi RmerTis aRqmis organoa.~ <strong>sindisis</strong> meSveobiT amyarebs adamiani<br />
uSualo kavSirs RmerTTan. `sindisi adamianis bunebis is siRrmea,<br />
sadac is RmerTs exeba da codnas iRebs RmerTis Sesaxeb da esmis<br />
RmerTis xma.~ 10<br />
mecnierTa nawili miiCnevs, rom sindisi, iseve rogorc yovelgvari<br />
moraluri norma sazogadoebrivi warmoSobisaa da moklebulia er-<br />
Tian, mTlian xasiaTs. amis dasturad moaqvT is garemoeba, rom gansxvavebul<br />
xalxebs aqvT gansxvavebuli zneoba. ,,sindisi ucvleli ki ar<br />
rCeba, aramed iseve viTardeba da Tvisebrivad axal da axal moralur<br />
Sinaarss iZens, rogorc adamianis obieqturi sazogadoebrvi cxovreba,<br />
romelic, Tavis mxriv, ganisazRvreba sazogadoebis konkretulistoriuli<br />
ganviTarebiT.~ 11<br />
8 А. Лепорский, Учение св. Иоана Златоуста о совети / “Христианское Чтение”, №1,<br />
1898, gv. 99.<br />
9 iqve, gv. 92.<br />
10 Н. Бердяев,О Назначении Человека, М., 1993. gv. 153.<br />
11 eTika (saxelmZR.), universitetis gamomcemloba, Tb., 2001, gv. 252.
20 <strong>levan</strong> <strong>beburiSvili</strong><br />
imis uaryofa SeuZlebelia, rom sazogadoebis sulier-inteleqtualur<br />
ganviTarebasTan erTad garkveulwilad icvleba <strong>sindisis</strong><br />
grZnobac, magram aseve gaumarTlebelia <strong>sindisis</strong> miCneva mxolod am<br />
dialeqtikuri procesis produqtad. berdiaevis TqmiT, `sindisi sulieri,<br />
zebunebrivi sawyisia adamianSi, is socialuri warmoSobis ar<br />
aris. socialuri warmoSobisaa, <strong>sindisis</strong> Seryvna da damaxinjeba.~<br />
amrigad, qristian moazrovneTa definiciiT, sindisi aris RvTaebrivi<br />
codna, `bunebiTi sjuli~, romelic ufalma uboZa adamianebs.<br />
sindisi mxolod TviTgansjis forma ki ar aris, aramed unari<br />
borotebis da sikeTis gansxvavebisa. aq aucileblad unda iTqvas,<br />
rom, rogorc sityva `<strong>sindisis</strong>~ etimologiuri analizi gviCvenebs,<br />
rig enebSi es sityva dakavSirebulia codnasTan, Sinagan cnobierebasTan<br />
(berZn.- συνείδησις, laT.: conscientia, ingl.: conscience, rus.:<br />
совеcтъ, germ.: Gewissen da a. S.).<br />
<strong>vaJa</strong>-<strong>fSavelas</strong> poemaSi `sindisi~ moqmedeba gaSlilia pir ve lad<br />
amianTa cxovrebis fonze. warmodgenilia bibliuri siuJetis avtoriseuli<br />
interpretacia.<br />
kaenma Suris niadagze mokla abeli. mas jer kidev Zmis sisxliT<br />
hqonda sveli xeli, rodesac<br />
` . . . daeca TavSi<br />
lodisa msgavsi / uCino arsi.<br />
Cavida gulSi, / CauZvra sulSi<br />
mTels mis arsebas / Caavlo brjRali.~<br />
kaeni SeaZrwuna <strong>sindisis</strong> qenjniT gamowveulma tanjvam. sindisi<br />
mas jer kidev maSin amxelda, rodesac abelis mokvlis avi ganzraxva<br />
gauCnda gulSi (`maSinac es xma aborgvda, mwvrTvnida, abelis mokvla<br />
Zalian swyinda~), magram gansakuTrebiT maSin imZlavra, rodesac<br />
kaenis Tvalwin cxadad dadga misi qmedebis rezultati. imis magier,<br />
rom Zmis mkvlels yuri miegdo <strong>sindisis</strong> qenjnisaTvis da gaecnobierebina<br />
Tavisi danaSauli, man miznad daisaxa raime saSualebiT<br />
gaTavisuflebuliyo am tanjvisagan. uflis STagonebam ver Secvala<br />
kaenis guli. man daTrguna sakuTar sulSi `<strong>sindisis</strong> kvnesa~, ris<br />
gamoc RmerTma SeaCvena kaeni.<br />
<strong>vaJa</strong>-fSavela sxva qristian moazrovneTa darad sindiss RvTaebrivi<br />
warmoSobis fenomenad miiCnevs. poetis azriT, sindisi aris<br />
xma RvTisa adamianis arsebaSi, romelic gvexmareba sikeTisa da<br />
borotebis gasxvavebaSi: ufali mimarTavs kaens:<br />
`Cem magieri, xma cnobieri / mogec darajad, gegrZno ar avad,<br />
keTilis mrCevlad igi gyoloda, / Sen yuri gegdo misTvis mxoloda.~<br />
magram zeciuri Segoneba nayofs ver gamoiRebs. kaeni ver ac-
<strong>sindisis</strong> <strong>problema</strong> <strong>vaJa</strong>-<strong>fSavelas</strong> <strong>SemoqmedebaSi</strong> 21<br />
nobierebs sinanulis aucileblobas.<br />
meore TavSi kaenis saxe qreba poemidan da poeti gvixatavs kacobriobis<br />
zneobrivi yofis zogad suraTs. <strong>vaJa</strong>-<strong>fSavelas</strong> kacobriobis<br />
mTeli istoria warmoudgeba <strong>sindisis</strong> grZnobis asparezad. iSviaTad<br />
ugdebda yurs xalxi <strong>sindisis</strong> xmas, rac amaRlebda mas sulierad<br />
da moralurad, ufro xSirad ki, adamianebi zurgs aqcevdnen mas<br />
da qvena instiqtebs misdevdnen, rasac mohyva is, rom `Cvens gulSi<br />
RmerTi movkaliT kacTa.~ <strong>vaJa</strong> gvixatavs <strong>sindisis</strong> yovlismomcvel<br />
Sinaarss: `xma es xalxs ebrZvis, sindiss _ xalxi, maszeda brunavs<br />
am soflis Carxi.~<br />
poemis momdevno TavSi <strong>vaJa</strong>-fSavela mimarTavs <strong>sindisis</strong> personifikacias.<br />
mkiTxvelze did mxatvrul zemoqmedebas axdens<br />
`Tmagawewili, nacem-nagvemi~ <strong>sindisis</strong> poeturi xati. sindisi warmodgenilia<br />
maRal mTaze daCoqili mvedrebelis saxiT:<br />
`aRar maqvs RmerTo, kacT Soris bina<br />
muxlmodrekili vdgevar Sen wina<br />
qveynad cxovreba mZuls, momewyina.~<br />
sindisi Civis, rom misi yofa autanelia. adamianebi ugulebelyofen<br />
mas. maT sindisi gamoricxes TavianTi moqmedebidan, gamoagdes<br />
`Tavis wridan~, amitomac sindisi evedreba gamCens, rom moa-<br />
Soros codvil wuTisofels, radgan iq misi adgili aRar aris da<br />
veRar asrulebs RvTisagan dakisrebul movaleobas, rac gamoixateba<br />
adamianis zneobrivi srulyofisadmi miswrafebaSi. magram ufali<br />
yurs ar ugdebs <strong>sindisis</strong> godebas da ubrZanebs mas:<br />
`ar SeiZleba, gibrZaneb kvalad,<br />
ganaspetako qveyana Zalad,<br />
daadeg Tavze amowvdil xmalad!~<br />
amowvdili maxvilis simbolika gvxvdeba wminda werilSic. `ioanes<br />
gamocxadebaSi~ ieso qriste warmodgenilia TeTrtaiWosani mxedris<br />
saxiT, romlis piridanac gamodis `basri maxvili~, `romelic Semusravs<br />
erebs~ (gamc. 19, 15). egzegetikosTa ganmartebiT, es basri maxvili<br />
aris maxvili mxilebisa. safiqrebelia, rom swored am bibliur saxes<br />
emyareba <strong>vaJa</strong>s mier <strong>sindisis</strong> warmodgena rogorc `amowvdili maxvilisa~,<br />
kacobriobis sulieri msajulis da mamxileblisa.<br />
zeciuri xma ubrZanebs sindiss, rom gaagrZelos adamianTa mxileba,<br />
radgan <strong>sindisis</strong> arsebobis gareSe adamianTa yofa warmoudgenelia:<br />
`rasa sTxoulob, eg viTar moxdes? unda msoflio moispos<br />
waxdes?~ sindisic iZulebulia daemorCilos uflis brZanebas da<br />
kvlav Seudges Tavisi RvTaebrivi daniSnulebis aRsrulebas.<br />
SedarebiT adrea dawerili leqsi `svindisis simRera~ (1886w.) ro-
22 <strong>levan</strong> <strong>beburiSvili</strong><br />
melic Sinaarsobriv siaxloves avlens poema `svinidisTan.~ am leqs-<br />
Sic poeti <strong>sindisis</strong> gapirovnebas mimarTavs. nawarmoebSi daxatulia<br />
<strong>sindisis</strong> sulis SemZvreli godeba, adamianTa uzneobiT gamowveuli:<br />
`ar vici saiT wavide, / vis vuTxra Cemi wvaleba,<br />
cecxlSi damwvari sindisi / netav vis Seebraleba?<br />
ra davaSave, ufalo, / rom kacs amkide bargada?..~<br />
faqtobrivad, aRniSnul leqsSi, sqemis saxiTaa mocemuli is<br />
<strong>problema</strong>, romelic Semdeg mxatvrul gadawyvetas iRebs poema<br />
`svindisSi~.<br />
<strong>sindisis</strong> gamovlenis formebTan gvaqvs saqme <strong>vaJa</strong>s poemebSi `gogo-<br />
Tur da afSina~ da `eTeri~. gogoTuri saxelovani, znemaRali vaJkacia.<br />
misi antipodia afSina, romelic marTalia `faris marjved momxmarea~,<br />
magram avazakobas misdevs. TavzexelaRebuli afSina gogoTurs<br />
gadaeyara da iaraRis ayra daupira. gogoTurma Tavdapirvelad Tavi<br />
Seacoda da ase scda afSinas sulSi sindisi gaeRviZebina, magram misi<br />
gulis molboba ver SeZlo. amis Semdeg gogoTurma sxva gzas mimar-<br />
Ta; man Tavad afSinas ahyara iaraRi, Caayena igi im mdgomareobaSi,<br />
romelSic Tavad afSina agdebda adamianebs. gogoTuris saqcielma<br />
afSinaze udidesi zneobrivi zemoqmedeba moaxdina. man gaacnobiera<br />
Tavisi danaSaulis simZime da misi arseba <strong>sindisis</strong> qenjnam moicva:<br />
`_ megona Tavi, _ ambobda, _ / gautexeli burjia,<br />
exla sjobs saxCi vimalo, / Tavze davirtya gurCia.~<br />
gogoTurma garegani zemoqmedebiT gaaRviZa <strong>sindisis</strong> xma afSinas<br />
sulSi. rogorc miuTiTeben, `gogoTurs imTaviTve sworad warmar-<br />
Tavs <strong>sindisis</strong> Sinagani xma, xolo afSinas, <strong>sindisis</strong> grZnobis gamosafxizeblad<br />
ki aucilebelia garegani iZuleba.~ 12<br />
magram isic unda<br />
iTqvas, rom miuxedavad iZulebisa, afSinas sulieri feriscvaleba<br />
mainc nebis Tavisuflebis pirobebSi ganxorcielda. TavisTavad cxadia,<br />
afSinas arsebaSi rom ar yofiliyo niadagi <strong>sindisis</strong> grZnobis<br />
gaRvivebisaTvis, gogoTuris saqcieli veraviTar Sedegs ver<br />
gamoiRebda, afSinas sulSi mTeli sisavsiT imZlavra miZinebulma<br />
<strong>sindisis</strong> xmam da avazakyofilis mTeli arseba Rrma sinanulma moicva:<br />
`mala da veRar damala / afSinam wyluli gulisa<br />
ar eTqva, aRar SeeZlo / vaJkacs mobrunva gulisa.<br />
cxeni, abjari sxvas miscna / gaxda erTguli rjulisa.~<br />
afSinam miatova Tavisi saqmianoba da xevisberi gaxda. miuxedavad<br />
yvelafrisa, Rrma da gulwrfeli sinanulis gancda mis maradiul<br />
megzurad iqca:<br />
`amboben qviTini modis / Ram-Ram blos TaviT kacisa:<br />
12 d. wowkolauri, <strong>vaJa</strong>-favelas literaturul-Teoriuli naazrevi, Tb., 2008, gv. 141.
<strong>sindisis</strong> <strong>problema</strong> <strong>vaJa</strong>-<strong>fSavelas</strong> <strong>SemoqmedebaSi</strong> 23<br />
vah, mkvdaro vaJkacobao, / coxlad damarxvav Tavisa!~<br />
<strong>vaJa</strong>-fSavelam TvalnaTliv gviCvena, rom xandaxan <strong>sindisis</strong> grZnobis<br />
gasaRviZeblad sulze garegani zemoqmedebaa aucilebeli. es<br />
ki mxolod im adamians xelewifeba, vinc Tavad cxovrobs <strong>sindisis</strong><br />
grZnobis karnaxiT. <strong>vaJa</strong>s aRniSnuli poema mxatvruli dadasturebaa<br />
Zveli berZnuli sibrZnisa: `aramzadas, sindisi rom gauRviZo, sila<br />
unda gaawnao.~<br />
<strong>vaJa</strong>-<strong>fSavelas</strong> poema `eTerSi~ vxvdebiT `sinidis-namZinarev~<br />
Seres, romelic boroti grZneulis daxmarebiT cdilobda eTeris<br />
xelSi Cagdebas. sulgayidulma Serem gamousworebeli Secdoma<br />
Caidina. misma mzakvrulma, magram daufiqrebelma saqcielma eTeris<br />
da goderZis sikvdili gamoiwvia. am Semzaravma movlenam Tvali auxila<br />
Seres da TiTqos gaacnobiera Tavisi saqcieli. <strong>sindisis</strong> qenjnam<br />
Sere lamis Wkuidan SeSala:<br />
`erT wels udabnos wavida, / sulis mogebas hlamobda,<br />
berebTan erTad hmarxulobs / imaTTan erTad hgalobda.<br />
miT Serem ver daisvena / mainc iseve wvalobda.~<br />
Serem verafriT moaxerxa sulieri simSvidis mopoveba da bolos<br />
Tvalebis daTxra gadawyvita: `mosZagda sinaTlis sinjva, mosZagda<br />
yvelaferia.~ Seres magaliTze <strong>vaJa</strong>m dagvanaxa, rom yvela SemTxvevaSi<br />
<strong>sindisis</strong> karnaxiT moqmedebaa saWiro, sxvagvarad, adamians gamousworebeli<br />
Secdomebis daSvebis safrTxe emuqreba. <strong>sindisis</strong>euli gansja<br />
yovelTvis win uswrebs da swor mimarTulebas aZlevs adamianis zneobriv<br />
qcevas. amitomac saWiroa, <strong>sindisis</strong> xmas Tavidanve yuri mivugdoT,<br />
raTa bolos misma mtanjvelma qenjnam ar moicvas Cveni arseba.<br />
Seres sinanuli iudas msgavsi sinanulia, romelic TviTmospobisken<br />
aris mimarTuli. saxarebaSi gvxvdeba ori saxis sinanuli:<br />
petresi da iudasi. petrem samjer uaryo ufali, iudam ki gasca igi.<br />
miuxedavad amisa, petrem gulwrfeli sinanuli aCvena macxovars.<br />
gardamocema gvauwyebs, rom petre sikvdilis bolomde mwared<br />
inaniebda sakuTar saqciels da Tvalebi yovelTvis dawiTlebuli<br />
hqonda gamudmebuli tirilisagan. amitomac igema Sendobis sitkboeba.<br />
iudam ki ver gamoavlina sinanulis amgvari grZnoba, radgan<br />
uflisadmi mis msaxurebas safuZvlad ar edo siyvaruli. iudam ver<br />
itvirTa mtanjveli <strong>sindisis</strong> qenjna, ver aCvena gulwrfeli sinanuli<br />
da misgan gaTavisufleba TviTmkvlelobiT scada. afSinam petres<br />
msgavsi sinanuli gamoavlina. man itvirTa gamosyidva Tavisi<br />
Secodebisa, Serem ki sakuTari Tavis damaxinjebiT gadawyvita danaSaulis<br />
gabaTileba. igi ver mixvda, rom `msxverpli RmrTisa ars<br />
suli Semusrvili, guli Semusrvili da damdablebuli RmerTman
24 <strong>levan</strong> <strong>beburiSvili</strong><br />
ara Seuracx-yos~ (fs. 50, 17). iudaseuli sinanulis gamovlinebas<br />
sxvaganac vxvdebiT <strong>vaJa</strong>s <strong>SemoqmedebaSi</strong>. mxedvelobaSi gvaqvs poema<br />
,,baxtrioni.~ mxdalma wiwolam Tavi aarida brZolas, bolos ki<br />
<strong>sindisis</strong>agan mxilebulma da gondakargulma Tavi CamoixrCo.<br />
<strong>vaJa</strong>-fSavela aqtiurad adevnebda Tvals msoflioSi mimdinare<br />
kulturul procesebs. misi samwerlo moRvaweoba emTxveva dekadensis<br />
xanas. es aris froidizmisa da nicSeanelobis zeobis, sulier-inteleqtualuri<br />
da moraluri krizisis epoqa, rodesac vrceldeba nairgvari<br />
amoralisturi koncefciebi. swored amiT aris ganpirobebuli<br />
<strong>vaJa</strong>-<strong>fSavelas</strong> gansakuTrebuli interesi eTikuri <strong>problema</strong>tikisadmi.<br />
am periodSi uaRresad popularulia fridrix nicSes 13<br />
filosofia.<br />
nicSem gamoacxada, rom `RmerTi mokvda da masTan erTad misi<br />
magineblebic.~ 14<br />
<strong>vaJa</strong>-<strong>fSavelas</strong> poema `svinidisSic~ vxvdebiT msgavs<br />
frazas: `Cvens gulSi RmerTi movkaliT kacTa.~ sainteresoa, Tu ra<br />
hqo ndaT mxedvelobaSi nicSesa da <strong>vaJa</strong>s, rodesac am sityvebs ambobdnen.<br />
fridrix nicSe saubrobda ra `RmerTis sikvdilze,~ mxedveloba-<br />
Si swored is garemoeba hqonda, rom adamianTa gulSi mokvda RmerTi.<br />
gamoTqma ,,RmerTi mkvdaria~ _ gamoxatavs im siRrmiseul process,<br />
romelic xdeba nicSes Tanadrouli evropuli kacobriobis sulier<br />
cxovrebaSi, kerZod, Zveli, tradiciuli, umaRlesi Rirebulebebis<br />
13 <strong>vaJa</strong>-<strong>fSavelas</strong> nicSesadmi mimarTebis Sesaxeb saintereso cnobebia daculi mis<br />
TanamedroveTa mogonebebSi. Sio mRvimeli mogviTxrobs: `im dros did modaSi iyo<br />
nicSe Tavisi `zekaciT~ da <strong>vaJa</strong> eubneboda SanSiaSvils: `xerxemalgamofituli<br />
evropeli filosofosi, Seni nicSe, Cveulebrivi nacarqeqiaa, azviadebs yvelafers,<br />
rac TviTon ar moepovebao~ (kr. ~<strong>vaJa</strong>-fSavela literaturisa da xelovnebis Sesaxeb~,<br />
Tb., 1967, gv. 283). s. SanSiaSvili wers: `im dros, roca Cveni inteligenciis nawili<br />
gatacebuli iyo `nicSeanelobiT~, kerZo kamaTSi <strong>vaJa</strong> ise akritikebda nicSes, rom<br />
misgan natamalsac ar stovebda: `Rone gamoleuls, dawertils, ususur mewvrilmane<br />
vaWars enatreboda `zekaci~ zaratustra, xolo CvenSi cxvirmouxoceli mTieli da<br />
moxeve igive zaratustra aris, mxolod im gansxvavebiT, rom Cveni moxeve da mTieli<br />
ufro raindia, xolo nicSes zaratustra veragi, sisxlismsmeli, susti mqelavia.<br />
e.i. ar aris vaJkaci adamianio.~ (iqve, gv. 302).<br />
prof. i. evgeniZe wignSi `<strong>vaJa</strong>-fSavela~ wers: `am mogonebebSi daculi kamaTis<br />
araseriozuli toni saeWvos xdis, rom <strong>vaJa</strong>s amgvari formiT moeces nicSes kritika.<br />
amasTan did xelovanTa kerZo saubris Sinaarsi ar SeiZleba yovelTvis pirdapiri<br />
gziT iqnes gagebuli~ (i. evgeniZe, <strong>vaJa</strong>-fSavela, Tb., 1989, gv. 391).<br />
Cvens pativcemul maswavlebels am SemTxvevaSi ver daveTanxmebiT. upirveles<br />
yovlisa, eWvs ver SevitanT TviT am mogonebaTa WeSmaritebaSi, radgan Sio mRvimeli<br />
<strong>vaJa</strong>s erT-erTi uaxloesi megobari gaxldaT. meorec, aRniSnul mogonebebSi <strong>vaJa</strong>s<br />
mier nicSes Sefaseba leqsikur-frazeologiuradac ki emTxveva erTmaneTs da rac<br />
yvelaze mTavaria: <strong>vaJa</strong>-<strong>fSavelas</strong> ar sCveoda yalbi delikaturoba, rodesac saqme<br />
mankierebis mxilebas Seexeboda. <strong>vaJa</strong>s xasiaTis erTi ZiriTadi Tviseba pirdapiroba<br />
gaxldaT, amitomac savsebiT mosalodnelia, aseTi sityvebiT daexasiaTebina nicSes<br />
imoralisturi moZRvreba.<br />
14 f. nicSe, ese ityoda zaratustra, Tb., 1993, gv. 250.
<strong>sindisis</strong> <strong>problema</strong> <strong>vaJa</strong>-<strong>fSavelas</strong> <strong>SemoqmedebaSi</strong> 25<br />
gaufasurebas. RmerTis sikvdili niSnavs imas, rom tradiciulma<br />
qristianulma Rirebulebebma, idealur, imqveyniur, maradiul RirebulebaTa<br />
samyarom, romelic myar orientirebs aZlevda adamians,<br />
dahkarga Tavisi Zala.~ 15<br />
<strong>vaJa</strong>-fSavelac daaxloebiT amas gulisxmobda, roca werda, rom<br />
,,Cvens gulSi RmerTi movkaliT kacTa.~ poeti amiT mianiSnebda misi<br />
Tanamedrove sazogadoebis moralur krizisze, zneobriv gadagvarebaze.<br />
gansxvavebulia <strong>vaJa</strong>seuli da nicSes gzebi, romliTac isini<br />
moiazreben am krizisis daZlevas.<br />
nicSes mixedviT, imis gaazrebas, rom ,,RmerTi mkvdaria,~ rom gauqmda<br />
tradiciuli moraluri imperativebi, mosdevs didi sasowarkve-<br />
Ta, nihilizmi. magram es mdgomareoba unda daiZlios. aucilebelia,<br />
asparezze gamovides adamianis axali, umaRlesi tipi – ,,zekaci,~ romelic<br />
zurgs Seaqcevs tradiciul Rirebulebebs da Seqmnis sakuTar,<br />
axal moralur kodeqss. amis aucilebeli winapirobaa <strong>sindisis</strong>agan,<br />
rogorc damaxinjebuli moraluri TviTcnobierebisagan, gaTavisufleba.<br />
nicSe amgvarad gansazRvravs <strong>sindisis</strong> raobas: ,,Cveni <strong>sindisis</strong><br />
Sinaarss Seadgens yvelaferi is, rasac Cveni bavSvobis xanaSi gamudmebiT,<br />
yovelgvari axsna-ganmartebis gareSe moiTxovdnen Cvengan adamianebi...<br />
<strong>sindisis</strong> saxiT CvenSi iRviZebs is grZnoba movaleobisa, romelic<br />
ar kiTxulobs, Tu ratom unda moviqce ase... rwmena avtoritetebisadmi<br />
aris wyaro <strong>sindisis</strong>a, aqedan gamomdinare, is gvevlineba ara xmad umaRlesi<br />
samarTlianobisa adamianis sulSi, aramed erTi adamianis gamoZaxilad<br />
meore adamianSi.~ 16<br />
nicSe imasac dasZens, rom ,,<strong>sindisis</strong> qenjna<br />
iseTive sisulelea, rogorc ZaRlis mier qvis RrRna.~ 17<br />
sruliad gansxvavebulia <strong>vaJa</strong>-<strong>fSavelas</strong> xedva. did poets am sulier-moraluri<br />
krizisidan erTaderT gamosaval gzad RvTaebriv<br />
pirvelsawyisTan dabruneba miaCnia. adamianebma mTeli gulisyuriT<br />
unda mousminon <strong>sindisis</strong> xmas, romelic aris pirovnebis Sinagani<br />
TviTsrulyofis mamoZravebeli. <strong>vaJa</strong>s miaCnia, rom <strong>sindisis</strong>, zneobrivi<br />
kanonebis ararsebobis SemTxvevaSi SeuZlebelia adamianTa<br />
sazogadoebis arseboba. xalxebis sulieri degradacia ki qmnis<br />
safuZvels dedamiwaze boroti Zalis gabatonebisaTvis:<br />
,,jojoxeTada iqca mTa-bari / dasangrevada igi mzad ari,<br />
qvesknelidana ismis xarxari, / ise Zlieri, ise magari<br />
Weqa-quxili masTan ra ari? / ra geslianad viRac xarxarebs!<br />
15 T. buaCiZe, fridrix nicSe da misi ,,ese ityoda zaratustra~ / wignSi: f. nicSe, ese<br />
ityoda zaratustra, Tb., 1993, gv. 250.<br />
16 Ф. Ницще, Переоценка всего ценного, Собр. соч., Т. V, gv. 221.<br />
17 iqve, gv. 213.
26 <strong>levan</strong> <strong>beburiSvili</strong><br />
TviT dedamiwa misgan zanzarebs!~<br />
<strong>vaJa</strong>-fSavela mxatvrul planSi asaxierebs uaRresad mwvave eTikur<br />
problemebs. misi nawarmoebebi aris Taviseburi gamoZaxili XIX-XX<br />
saukuneTa mijnaze warmoSobili eTikur-esTetikuri krizisisa. poetis<br />
fiqri gamudmebiT dastrialebs Tavs zogadsakacobrio satkivars. maradiul<br />
RirebulebebTan dakavSirebuli sakiTxebis swori mxatvruli<br />
gadawyvetaa swored ZiriTadi mizezi <strong>vaJa</strong>s Semoqmedebis zedroulobisa.<br />
misi poezia yvela epoqaSi aqtualuri iqneba, vidre aRsasrulamde<br />
ama soflisa.