1 - Mondadori Education
1 - Mondadori Education
1 - Mondadori Education
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Lessico<br />
Lessico<br />
15<br />
a. Coppie di aggettivi di significato opposto<br />
acerbus, -a, -um<br />
aequus, -a, -um: giusto<br />
bonus, -a, -um<br />
clarus, -a, -um: famoso<br />
falsus, -a, -um<br />
gratus, -a, -um<br />
laetus, -a, -um: lieto,<br />
rigoglioso<br />
magnus, -a, -um: grande<br />
miser, -era, -erum: misero,<br />
infelice<br />
pauper, -era, -erum: povero<br />
periculosus, -a, -um<br />
piger, -gra, -grum<br />
plenus, -a, -um: pieno<br />
Aggettivi della I classe e aggettivi pronominali<br />
Gli aggettivi pronominali<br />
Gli aggettivi pronominali sono chiamati così perché presentano terminazioni caratteristiche della declinazione dei pronomi:<br />
in particolare, l’uscita -īus al genitivo singolare e -ī al dativo singolare, comuni a maschile, femminile e neutro. Per il<br />
resto, gli aggettivi pronominali seguono nei tre generi la declinazione degli aggettivi della prima classe.<br />
16<br />
Sono pronominali i<br />
seguenti aggettivi:<br />
alius, alia, aliud: un altro<br />
(tra molti)<br />
maturus, -a, -um<br />
iniquus, -a, -um: ingiusto<br />
malus, -a, -um: cattivo,<br />
malvagio<br />
obscurus, -a, -um: oscuro<br />
verus, -a, -um<br />
ingratus, -a, -um<br />
maestus, -a, -um: mesto,<br />
triste<br />
parvus, -a, -um: piccolo<br />
fortunatus, -a, -um: felice<br />
prosperus, -a, -um: fortunato<br />
tutus, -a, -um: sicuro<br />
sedulus, -a, -um: diligente<br />
vacuus, -a, -um: vuoto<br />
alter, -era, -erum: l’altro<br />
(tra due)<br />
uter?, utra?, utrum?: quale<br />
dei due?<br />
uterque, utraque, utrumque:<br />
l’uno e l’altro, entrambi<br />
Usiamo totus come esempio per la declinazione:<br />
b. Altri aggettivi<br />
aeger, -gra, -grum: malato<br />
altus, -a, -um: alto, profondo<br />
asper, -era, -erum: aspro<br />
callidus,-a, -um: furbo<br />
doctus, -a, -um: dotto<br />
ferus, -a, -um: feroce,<br />
selvaggio<br />
integer, -gra, -grum: integro,<br />
incolume<br />
longus, -a, -um<br />
mirus, -a, -um: straordinario<br />
multus, -a, -um<br />
sacer, -cra, -crum<br />
strenuus, -a, -um:<br />
coraggioso<br />
neuter, neutra, neutrum:<br />
nessuno dei due (da cui<br />
“neutro” per indicare ciò<br />
che non è né maschile né<br />
femminile)<br />
nullus, -a, -um: nessuno<br />
singolare plurale<br />
verba manent<br />
c. Aggettivi possessivi<br />
meus, -a, -um (il cui vocativo<br />
maschile singolare è mi: vedi<br />
sopra, p. 71)<br />
tuus, -a, -um<br />
suus, -a, um: suo, loro<br />
(riferito alla III persona tanto<br />
singolare che plurale; ha<br />
valore riflessivo, e pertanto<br />
si riferisce sempre al<br />
soggetto della frase)<br />
noster, nostra, nostrum<br />
vester, vestra, vestrum<br />
verba manent<br />
ullus, -a, -um: alcuno<br />
unus, -a, -um: uno, uno solo<br />
solus, -a, -um: solo, solitario<br />
totus, -a, -um: tutto, intero<br />
maschile femminile neutro maschile femminile neutro<br />
nominativo totus tota totum toti totae tota<br />
genitivo totīus totīus totīus totorum totarum totorum<br />
dativo toti toti toti totis totis totis<br />
accusativo totum totam totum totos totas tota<br />
vocativo tote tota totum toti totae tota<br />
ablativo toto tota toto totis totis totis<br />
Osservazioni sugli aggettivi pronominali<br />
1. Il neutro di alius è aliud (non alium!), forma mantenuta anche negli altri casi diretti (accusativo e vocativo) del singolare.<br />
2. Alius e alter indicano, rispettivamente, l’“altro” tra molti e l’“altro” tra due; entrambi gli aggettivi possono trovarsi in<br />
correlazione: alius … alius … alius, “uno … un altro … un altro”; alter … alter, “l’uno … l’altro”; alii … alii … alii, “gli uni<br />
… gli altri … gli altri”; alteri … alteri, “gli uni … gli altri”.<br />
3. Tutti gli aggettivi con terminazione in -ter si riferiscono a “due” cose o persone: alter (“altro tra due”); uter? (“chi tra<br />
due?”); neuter (“nessuno dei due”); uterque (“tutti e due”).<br />
4. Dopo uter, neuter e uterque il sostantivo si accorda al singolare (l’italiano usa invece il plurale): uterque oculus, “entrambi<br />
gli occhi”; neutrius tribuni, “di nessuno dei due tribuni”; utri filio?, “a quale dei due figli?”.<br />
• septuaginta quinque • 75<br />
UNItà<br />
3