dpo_8221.pdf

ïrttficieele Zon verbeeldende , op een Colom ftaat, in
diervoege dat het middenpunt van dezen kloot eveh hoog
als het middenpunt der Globe is. Door het middenpunt
van dezen kloot gaat een horizontaal dun yzerdraad, dat
rechtftreeks na het middenpunt van de Globe gekeerd is
en dus een centralen Zonneftraal verbeeld, Vlak onder
xlezen centralen Zonneftraal is een wyzer, op den koperen
regel gefchroeft, en die op de horizontale plaat den
graad van het hemel-teken, waar in de Zon is, en de
hier mede overeenftemmende dag van het jaar, aanwyst.
Op het andere eind van den gezegden koperen regel
ftaat een zoortgelyke Colom, (van 19 duimen hoogte) waar
op een yzeren beugel is vastgefchroefd, die boven over
de Globe zich uitftrekt, en een koperen ring in een perpendiculairen
ftand houd, in diervoege dat deze ring, die
om de Globe omloopt, dezelve als 't ware in twee
gelyke delen verdeelt Om aan dezen ring des te meer
hevigheid te geven, is het onderfte gedeelte van denzelven
door fchroeven verbonden, met een horizontaal (baande
beugel, aan de Colom, waar op de artificieele Zon
ftaat, vast gemaakt. Tusfehen dezen ring en de Globe
is zo veel ruimte, dat dezelve met den koperen regel,
waar op zy vast ftaat , om de Globe kan om bewogen
worden.
Terwyl nu deze ring, die juist midden over de Globe
heen loopt, vlak tegens over de artificieele Zon ftaat, zo
verbeeld zy derhalven in allen gevallen dien cirkel , die
de door de Zon verlichte helft van den Aardkloot onderfcheid
van de andere helft des Aardkloots, waar de Zon
niet kan gezien worden.
Aan de agterzyde van dezen ring, den zogenaamden
Cirkel van verlichting des Aardkloots verbeeldende, is
vast gemaakt een tweede ring, op 18 graden afftand,die
-aanwyst hoe ver het fchemerlicht zich over den Aardkloot
uitftrekt, of liever hoe lang het fchemerlicht voor elke
plaats in elk jaargety duure.
Wyders is 'er aan deze Globe, in plaats van den breden
rand, die aan de gewone Globe den Horizon verbeeld
, een bcweeglyke horizon, (*) zynde een koperen ring,
die midden over de Globe loopt, en vast gemaakt is aan*
een zoortgelyken ring, die -den Meridiaan verbeeld Deze
aan elkander dus verbonden ringen kunnen rondsom over
de Globe verfchoven M orden. Op dat echter de halve
ring, die den Meridiaan verbeeld, by deze verfchuivm°-
i 25 r
. Wanneer men nu op enige plaats van de Globe welk,
men ook wil, dezen Meridiaan in diervoege ftet dat
de softe graad (van den kring, die den horizon 'ver
bee d , af te rekenen) juist boven die plaats fta«, danve -
Son\ g
d'ie d
e M e r i d i a a
Sts " Sa
Uit de befchreven inrichting begrypt een ieirelvk die
het gebruik der gewone Aardglobe, en dat Z een gt
woon Tellunum enigzints kent,dat de oplosfing der vooralen
waar toe de gewone Globe gebruikt word , zich
h er als 't ware van zelve aanwyst; Terwyl aan deze Globe
alles ingericht is, overeenkomstig het „een aan m ~n
Aardkloot dadelyk plaats heeft. Om, b. f zon. op! oi
ondergang voor elke plaats, en op eiken dag van het jaar
te zien, Helle men de artificieele Zon, volgens a —
z.ng van den ftraks gemeiden wyzer, o P den begeerden
dag van het jaar, en men ftelle wyders het teken van dS
poften graad van den Meridiaan op de plaats w van
men den tyd van Zons op- en ondergang Ter a. 1? e weten
: vervolgens de Meridiaan aan den centralen zonnlflraa
gebragt, en de uurwyzer dan op 12 uuren -efteld
zynde, hebbe men flegts de plaats, waar boven de° pofte
giaad van den Meridiaan gefteld is, aan de westzyde van
den Cirkel van verlichting te brengen, om op den uurwyzer
te zien aangewezen, op wat uur de Zon op den
geftelden dag voor die plaats opgaat; en men ziet fnsgelyks
den tyd van zonne-ondergang, voor dien da- en die
plaats, wanneer men die plaats aan de oostzvde vin den
Cirkel der verlichting b r e„ge. Wil men verWlgen" zien
het verfchil van Zonne op- en ondergang, voor Ten