dpo_8221.pdf

den gemcnen man een zet gegeven, waar van geen voorbeeld
in de Jaarboeken der waereld voor handen is (*)•
Het is niet boven twintig jaren geleden, dat dc gehele
Katoen Handel van Gröot-britannien, nog gene 200,000
Pftr. beliep, zo aan ruwe Materialen, 'als aan Arbeidsloon
van de bewerkte; en mei) kon, in dien tyd, voor cn al
eer de Water - Spinmolens en Handwerktuigen ingevoerd
waren (r) , op niet meer ,dan 50 duizend Spillen, by het
enkele Spinwiel, rekenen, die 'er voor de Spinning van
Katoenen Garens aan den gang waren.
Tegenwoordig bedraagt het getal van Spillen, waar van
men zich daar toe kon bedienen, bynaaMill. in geheel
Groot-Britannicn; en de waarde van dc ruwe Stoffc met
het arbeidsloon, jaarlyks bewerkt en aan de markt gebragt,
beloopt, in 't gros gerekend, boven de 7 Millioaoen
Pftr.
Tot op het jaar 1781. bedroeg de Katoen, die m het
land voor de bewerking bleef, na aftrek van de uitgevoerde,
nog meer dan 5 Mill. ponden -ln 1784. was deze
hoeveelheid reeds tot n Mill. vermeerderd.
Omtrent dezen tyd, gaf het aflopen van het OSrooi des
Heren R. Arkwright aanleiding tot het verfpreiden der
kundfehap om met Water-Machines te fpinnen. Men
ging overal, in 't land, Molens aanleggen, om Scheringof
Ketting-Garens te fpinnen, terwyl de Hand-Molens of
Jannetjes, voor de lnllag-Garens, naar evenredigheid toenamen
; in zo verre, dat 'er tegenwoordig (op het laatst
van 1789.) in Groot-Britannicn 143 Water-Spinmolens, en
meer dan 20 duizend Handmolens- gevonden worden.
Men is in ftaat, met dit byster groot aantal va; Spintuigen
(die, met de daar toe nodige Gebouwen cn verdere
toebehoren, niet minder dan Een Millioen¥?a. (ff)
i 5 >
(*) De werktuiglykc Ketoenfpinning, in vollen gang zynde,
word teücr.woordiü; 'omierftcld zo veel Garen op tc leveren, als
een Milliocn mentenen zou aan 't werk 1 ouden , volgens het
oude Syftema van Spinnen op het enkele Wiel.
(f) Morelyk is het niet algemeen bekend, dat de Garens,
met dc Warcr-Fpir.rtsclcn" HfpTJBHen , ïtyf petwynd of hard gedraaid
zyn , en uit dien hooide alleen dienstig voor Scherin­
gen of Kenhgen. Het- Infla^zren word meestal op de Handmolens
of zogenaamde jannetjes (jennies') gefponneri; 1
en 'het
is opmetkelyk, drt , getme-zaam tclykrydit met dc uitvinding
der Wdt'êrnW ns. ooi; de ontdekking gel'ehicdde van het trapswyze
vcrmeiiijvi'ldigen der vermogens vair de gewone Handmolens,
eerst van 5tot10.cn vervolgens tot 8fe drr.dcn (zynde
t . enwoordig het vermogen van een enkelvoudig Jannetje,) die
door een man',' 'ïiiet Schulp van een vrouw, om het Katoen te
bereiden , eh van een jongen om de 'gebroken draden te knopen ,
gefponnen worden : een gciflakkelykheid van bearbeiding zeker ,
in deze Fabriek, Waar vaif men zidh naauwlyks een denkbeeld
ken maken.
(ff) '43 Watermolens, die onderfteld worden door clkandcren
6000 Pftr. te kosten, dog die hier flegts door eikanderen
gekost hebben) om jaarlyks boven dc 20 Mill. Ponden
Katoen tot Garen te fpinnen, waar van de waarde, aan
de ruwe Stofte, meer dan 15 Mill. è>tr. en-liet arbeidsloon,
voor de Garens alieen, in onderfcheidenc qualiteitcn,
nog'daar cn boven 3, Str.' in waarde, be­
draagt. .
1
.4 • f • ft ;
' *
Men rekend c dat deze Werktuigen , vol aan den gang
zynde, in het Spinnen alleen, aan25 .duizend Mannen;,
31 duizend Vrouwen, en 53 duizend Kinderen , werk
verfchaffen; terwyl, in de verdere opklimmingen:der .Fabriek
, tot de afwerking toe, nog een aantal van 133 duizend
mans, 59 duizend vrouwspersonen, cn 49 duizend
kinderen bezig- gehouden worden : makende dus zamen
een
.. r,\ udbaéfÜ wfcfttftf et) fPftr.
op 5000 Pftr. aangeflagen worden - 7rSï°ot»
550 Tweeflagt-Jannetjcs.(Mule jennies) of Machines,
die deels gelyk de Watermolens, en deels als
gemene Jannetjes zyn ingerigt ,• beftaande ieder
uit 90 Spillen - I9» J
S»
20,070 Handjannetjes van $0 Spillen ieder, met
al derzelver toebehoren - *4°A9 9
Haspels, Wielen, Kamgerecdfchappen, nevens de
behuizingen 'voor alle de Hand-Machines 125,260
Pftr. 1,000,000
NB. De waarde der Spinwielen, die aan den gang zyn, en
cric verbazende fom gekost hebben, is hier niet onder bert! 1
kend.
De 143 Watermolens zyn, op ene voordelige wyze, in'tgehele
Ryk verfpreid, cn doen dus dc Natie aan ieder hoek van
't land, in de voordelen dezer nuttige uitvinding delen, blykcas
de volgende opgave.
op het Eiland Man bevind zig één Molen C
A 3
ln ENGELAND.
Molens 'in Eaneashire - -' 41
i in Dcrbyshirc ' - - ii
i in Notüniïhamshirc - - f7
. in Yorkshire - -
i in Cheshire - •
in St! fibrdshire - - 7
in Westmoreland - 5
in Ffintshirc S
——— in Bekshire - - ." , 2
• in Surry 1
1 in Hcrfordshire 1
. in l.eiccstenhire - 1
in Worccstershire - - \t
i irr 'Pembrokc.shire -
. . in Gloucestcrshire - 1
• in Cumbêrland • * 1
geheel in Engeland — "3
I»