You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
i 3 )<br />
behandeling dezes onderwerps doet zeer veel eer aan des Drs. vels oneffen. —<br />
Godgeleerde kundigheden. M. R.<br />
• DUITSCHLAND. Briefe ueber Karlsruhe, von F. L. Brunn.<br />
Eerl 1791 8vo. 308 f. Zeer onderhoudend gefchrevcn, en behelzende<br />
een nauwkeurig bericht dezer aanmerkelyke plaats.<br />
G<br />
'Ueber' Stumme. Eine Beyhulfe zur Sedenlehre und Spraeh-<br />
•kunde, von E.J.Eschke. Berl. n9i. 8vo. 303 f. Ene beoordeling<br />
der verfchillende manieren , op welken de Stommen cn<br />
Doven onderrict worden , in welke veele oordeelkundige aanmerkingen,<br />
welken de Schryver, als leeraar van het Inftltuut<br />
voor de Stommen te Berlyn, in zyne praktyk, verzameld heeft.<br />
°'Se'len'otopographifche Fragmenten zur genaueren kenntnifs der<br />
mondldche, ihrer erlittenen feranderungen und athmosphare,<br />
von Joh. Hierön. Schröter, Göttingen 1 791. 670 bladz. in 4to.<br />
met 45 platen. Dit werk bevat gewigtige ontdekkingen omtrent<br />
de oppervlakte der Maan - De fchryver gebruikte tot<br />
zyne waarnemingen twee Herfeljche Telescopen, waar van de<br />
ene zeven, de andere .vier, voeten lengte had. — Door middel<br />
van dezen , ontdekte hij, dat de bergen op de maan , naar evenredigheid,<br />
veel hoger zyn, dan die op dc aarde. De hoogfte<br />
berg", naamlyk, op de aarde, de Uümbo-rago in Zuid-Amenka<br />
is volgens de nieuwfte waarnemingen 19320 Paryfche Voeten<br />
boven de oppervlakte der Zee verheven; deze geheele berg<br />
ftaat dus te^en de halve diameter van de aardbol in ene evenredigheid,<br />
gelyk 1 tot Ï017. In tegendeel zyn 'er, volgens<br />
de naaukeurige cn onder allerlei omftandigheden herhaalde waarnemingen<br />
en meetingen van den Hr. Schröter. op de maan bergen<br />
diï ruim 35000 Paryfche Voeten hoog, cn dus met alleen<br />
meer dan één vyfde deel hoger zyn, dan de gem. hoogfte berg<br />
des aardbols, maar die tot den bekenden halven diameter van<br />
de maan in ene evenredigheid ftaan, gelyk 1 tot 2x4, en dcrhalven<br />
naar die zelfde evenredigheid, omtrent vyfmaalzohoog<br />
z v n als de hoogfte berg op onze aarde. Zeer merkwaardig<br />
'zyn ook de Waarnemingen van den Hr. Schröter omtrent<br />
de grote verdiepingen in de oppervlakte van de maan. Uit<br />
zyne meetingen biykt met wiskunftige zekerheid, dat 'er ene<br />
menigte van ware ringvormige verdiepingen onder de oppervlakte<br />
van de maan plaats hebben, welke met geen water of diergêlyke<br />
vloeiftoffen gevuld zyn, en die best kunnen vergeleeken<br />
worden met Craters of openingen van vuurfpuwende bergen ,<br />
hoewel zy niet door bergen gevormd worden, en in ecnen eieenlyken<br />
zin, gelyk de beroemde Lichtenberg zegt, negative<br />
bergen zyn. Sommige van deze dieptens zyn, volgens dezelfde<br />
meetingen vyf Duitfche mylen, andereu twintig, ja eemge<br />
dertig diergel. mylen breed in diameter, andere in tegendeel<br />
zyn flegts êene halve of vierde myl, eenige nauwlyks drie- of<br />
vier- honderd toifes breed. Derzclver diepte verfchilt ook van<br />
vierhonderd tot meer dan drie-duizend toifes. De laatften hebben<br />
derhalven eene diepte, die byna gelyk is aan dc hoogte van<br />
den hoogften berg op onze aardei<br />
De oppervlakte van de maan is, volgens de waarnemingen<br />
van den Hr. Schröter, niet bedekt of doorfneden met Zeen<br />
of andere grote wateren , gelyk onze aarde, en gelyk men<br />
tot hiertoe ook van de maan geloofd had. De gehele oppervlakte<br />
van de maan is meer of min bergachtig, en door heu<br />
1<br />
Die grauwe vlakken, welke men zoo gemak -<br />
kclyk op dc maan onderfcheidt, cn welke men gemcenlyk voov<br />
Zeeën of grote mciren houdt, zyn droge vlaktens , die door<br />
menigvuldige bergen en heuvels oneffen zyn.<br />
Ook in de Fenus heeft de Hr. Schröter, het eerfie , twee<br />
bergen waargenomen , waarvan de eene aj-, en de andere 4|<br />
duitfche mylen hoog is.<br />
Menigvuldige andere gewigtige waarnemingen , ondekkingen ,<br />
en eigene gedagten, benevens de aangename ft>l, maken dit<br />
werk voor alle liefhebbers der Starrekundc genoegzaam onontbeerlyk.<br />
NEDERLANDEN. Myn Qelcof aan de Leringen der Godr<br />
delyke Openbaring, gejlerkt en bevestigd, door het aanhoudend<br />
gedrag, en de nieuwfte fchriften der Leeraars van den zuiver<br />
Nattiurlyken Godsdienst. — Uit 't Hoogduitsch, met een Voorbericht,<br />
en eenige Aantekeningen van den Vertaler, teAmftcrd.<br />
by M. de Bruin 1791 , groot, behalven twee Voorberichten,<br />
55. bladz.<br />
Werd 'er van het vorig ftukjen des Eerw. Gryzaards JACOBI :<br />
fVat meet ik ter gerustftelling myner 7.iele Gelooven enz. in<br />
de 138 No. van dit ons Weekblad met den verdienden lof gewaagd,<br />
met niet minder lof, maaken wy het ftukjen voorhanden<br />
, van den zelfden Godvruchtigen , oordeelkundïgen , doch nu<br />
overledenen Schryver, thans aan onze Lezeren bekend. Het<br />
zelve behelst den uitflag zyner herhaalde en nauw keurige onderzoekingen<br />
van de nieuwfte pogingen der Leeraaren van den<br />
zuiver- Natuurlyken Godsdienst, om denzelven boven den Christelyken<br />
te verheffen. — De Heer J. ftelt hier de gevoelens dier<br />
Leeraaren, veelal met hunne eigene bewoordingen, voor, en<br />
tracht te doen zien, dat deze, wel verre van enige gcrustftellende<br />
overtuiging uittewerken, veel meer aanleiding geven tot<br />
vele onzekerheden, en ontrustende twyffelingen , welke nocl -<br />
thans, by hem, opgehelderd en weggenomen worden, door het<br />
onderwys der Chnstelyke Openbaaringc, op verftandige en redelyke<br />
gronden, omhelsd en gebezigd<br />
Des Schryvcrs aanmerkingen leveren alzins bewyzen op van<br />
's mans vaste en geregelde denkvermogens , en verdienen alle<br />
onze verwondering, aangemerkt dezelven uit de penne ene»<br />
tachtig jarigen Gryzaards zyn voortgevloeid; gelyk zy ook<br />
getuigenis draagen van zynen diepen eerbied voor dc Openbaring<br />
des Euangeliums. — Echter heeft deze eerbied den Hr.<br />
J. wel eens een gezegde of ftelling doen ontflippen, die fommigen<br />
wat te fterk zal toefchynen: waar tegen dc kundige Ver 1<br />
taaler ons, hier en daar, in ene kanttekening waarfchuwt;<br />
Offchoon men, daar by, in 'toog moet houden, dat de fchr; -<br />
ver fomtyds, uit het ongerymde van het tegengeftcld gevoelen,<br />
redekavelt, zonder dat men juist zyne gezegden voor zyn gevoelen<br />
behoeft aan te zien. Hor dit ook zyn moge: wy<br />
kunnen, zonder de grootfte denkbeelden van 's mans ópregtheid<br />
te vormen, zyne flotbetuiging, niet leezen: „ Zoo leve cn<br />
fterf ik dan, met de gerustftellende hoop, dat Godmy zynen<br />
" Zoon tot Leeraar en Heiland heeft gegeven. Dize leeft, cn<br />
" ik zal leven, en ik zal zyne Heerlykheid zien."<br />
"Het Voorbericht van den Vertnaler, dat 14 bladz. beflaat,<br />
behelst een Naricht voor de Hoogduitfchc Uitgave, cn een kort<br />
bericht van 'smans leven, eene recenfie over dit werkjen , uit<br />
de Neuesten Theol, titt, und Kirchengefeh. 1791. bladz. 374.<br />
| A 2 Ovel-
Change language