Over de Democratie in Amerika - Vrije Universiteit Brussel

goede tasten we nog in het duister.
Persoonlijk denk ik bij het begrip democratie aan een maatschappijvorm
waar de burgers zich gewillig achter het wettenstelsel
scharen, omdat het om wetten gaat die ze zelf hebben gemaakt.
In een dergelijke democratie zal het gezag van de regering en van
het staatshoofd op basis van rationele argumentatie worden geeerbiedigd.
Omdat iedereen over rechten beschikt, kan er in een
dergelijke samenleving vertrouwen en welwillendheid tussen de
verschillende klassen ontstaan. Het komt mij voor dat een volk,
dat inzicht heeft gekregen in zijn ware belangen, begrip zal kunnen
opbrengen voor het feit dat, wil het kunnen profiteren van de
voordelen van het maatschappelijke leven, het zich aan een aantal
verplichtingen zal moeten onderwerpen. Ik meen dan ook dat
de vrijwillige vereniging van burgers een alternatief kan bieden
voor de macht van de adel, voor het absolutisme en voor de verknechting.
Het leidt geen twijfel dat democratische samenlevingen voortdurend
veranderingen zullen doormaken; dergelijke veranderingen
kunnen echter op geleidelijke en geordende wijze plaatsvinden.
Het komt mij voor dat in een dergelijke democratie mogelijk
minder pracht en praal zal te vinden zijn, maar dat er ook minder
miserie zal bestaan. Genot en vermaak zullen mindere extreme
vormen aannemen, maar de welvaart zal beter gespreid zijn.
De wetenschap zal minder hoge toppen scheren, de onwetendheid
zal echter zeldzamer zijn. De gevoelens zullen minder heftig
zijn, de gemoedsgesteldheid evenwichtiger. De mensen zullen niet
door religieuze geestdriften, maar door de problemen van alledag
worden gedreven. De individuen zullen minder op eigen krachten
kunnen terugvallen, zodat samenwerking noodzakelijk wordt.
Mensen zullen merken dat ze alleen op basis van wederkerigheid
hulp en bijstand van anderen kunnen krijgen; zo ontdekken ze dat
het particuliere belang samenvalt met het algemene belang.
De situatie waarin wij ons momenteel bevinden is echter totaal
verschillend. We hebben weliswaar de oude instellingen en opvattingen
achter ons gelaten, maar wat er voor in de plaats is gekomen,
is nog niet duidelijk. Het gezag van de koning is verdwenen,
zonder dat het echter vervangen werd door dat van de wetten. De
instellingen en posities die als tegengewicht voor de dwingelandij
dienden, zijn vernietigd; de voorrechten van families en corporaties
werden afgeschaft. Het resultaat is, dat iedereen nu machteloos
is geworden. De afstanden tussen rijk en arm zijn kleiner geworden,
maar dit lijkt slechts tot nieuwe vormen van wederzijdse
haat, vrees en afgunst te leiden. Het rechtsbesef is verdwenen;
mensen geloven nog enkel in macht. De armen erfden de vooroordelen
en de onwetendheid van hun voorvaderen, maar niet
hun geloof of hun deugden. De samenleving verkeert in rusttoestand,
niet omdat de mensen welvarend en zelfstandig zijn geworden,
maar omdat ze zich zwak en onmachtig voelen. We hebben
in feite alles achter ons gelaten wat goed was aan de oude maatschappij,
zonder dat we daarvoor werden beloond met de weldaden
van de nieuwe.
De Franse democratie heeft, toen ze in haar ontplooiing werd belemmerd,
alles wat ze op haar weg aantrof, vernietigd. Ze heeft
zich niet geleidelijk en op vreedzame wijze meester gemaakt van
het maatschappelijk bestel. Ze heeft zich gevestigd te midden
van chaos en ontreddering. In het vuur van die strijd werden de
standpunten op de spits gedreven. Christenen die de persoonlijke
vrijheid en de gelijkheid van de mens huldigen, zijn door een samenloop
van omstandigheden in het kamp geraakt van de tegenstanders
van de democratie; de aanhangers van de vrijheid vallen
de godsdienst aan. Hoogstaande en welwillende mensen prijzen
de onvrijheid; slaafse geesten bepleiten de zelfstandigheid. Edelmoedige
mensen verklaren zich tegenstander van de vooruitgang;
laaghartigen verheerlijken de beschaving. Ik kan niet geloven dat
dit de bedoeling van de Schepper is geweest.
26 27