Over de Democratie in Amerika - Vrije Universiteit Brussel

ken of het aanleggen en onderhouden van wegen.
Het zijn echter vooral de politieke voordelen van de decentralisatie
die mij aanspreken. Wat heb ik immers aan een alomtegenwoordige
overheid die mij mijn zorgen uit handen neemt, die
erover waakt dat al mijn pleziertjes verzekerd zijn, die over mijn
schouder meekijkt zodat ik geen misstappen kan zetten, wanneer
tezelfdertijd mijn bewegingsvrijheid wordt beperkt, wanneer diezelfde
overheid eigenmachtig over mijn vrijheid en mijn leven kan
beschikken.
Er bestaan naties in Europa waar de burgers zich gedragen alsof
ze vreemdelingen op doorreis zijn. Ze doen alsof ze niets te maken
hebben met het wel en wee van de plaats waar ze wonen. Ze
staan onverschillig tegenover wat er in hun straat, hun parochie of
hun dorp gebeurt. Ze menen dat het zaken zijn die hen niet aanbelangen;
die voorbehouden zijn aan een vreemde en machtige
instelling die men de overheid noemt. Zelfs over de meest ingrijpende
gebeurtenissen, die hen rechtstreeks raken, weten ze in het
beste geval slechts iets van horen zeggen. Ze hebben geen enkel
besef van betrokkenheid. Hun desinteresse gaat zo ver dat ze zelfs
wanneer de veiligheid van hun gezin in het gedrang komt, de armen
kruisen en afwachten tot de staat hen ter hulp komt.
Het is niet zó, dat deze mensen méér dan anderen de volgzaamheid
verkiezen. Ze onderwerpen zich weliswaar lijdzaam aan de
willekeur van de eerste de beste kantoorklerk, maar ze scheppen er
heimelijk plezier in, de wet naast zich neer te leggen wanneer het
gezag zijn rug draait. Zo worden ze onophoudelijk heen en weer
geslingerd tussen verknechting en bandeloosheid. In dat soort samenlevingen
vindt men geen burgers meer, maar nog slechts subjecten.
De enige reden waarom deze staten, waar alle burgerzin is
afgestorven, niet zijn verdwenen of onder de voet gelopen, is omdat
ze omringd worden door naties die aan dezelfde kwaal leiden.
Soms stelt men zichzelf gerust door te verwijzen naar volkeren
die krachtdadige inspanningen hebben geleverd om de despotische
regimes waaronder ze gebukt gingen, te verdedigen. Men
vergeet dat in dit soort situaties bijna altijd de godsdienst de belangrijkste
beweegreden vormde. Het Turkse volk heeft nooit
enige zeg gehad in de staatszaken, maar heeft niettemin opmerkelijke
overwinningen behaald. Dat was mogelijk zo lang het door
de islam werd gedreven. Vandaag neemt het belang van de godsdienst
af en blijft slechts het despotisme over. Het resultaat is dat
het Turkse rijk wankelt. In tegenstelling tot Montesquieu denk ik
dat het despotisme uit zichzelf niets duurzaams kan verwezenlijken.
Echte macht steunt op vrijwillige medewerking. Vandaar dat
slechts de vaderlandsliefde en de religie erin slagen langdurig en
eendrachtig de mensen in beweging te brengen.
Het is niet aan de wetten om uitdovende overtuigingen nieuw leven
in te blazen. Het zijn echter de wetten die maken of de mensen
zich al dan niet voor het heil van hun land interesseren. Het
hangt van de wetten af of het sluimerende gevoel van vaderlandsliefde
wordt wakker gemaakt en, door het te verbinden aan dagelijkse
ideeën en praktijken, wordt gestuurd in de richting van een
doordachte en duurzame ingesteldheid.
Het zijn dan ook vooral de politieke gevolgen van de decentralisatie
die ik in de Verenigde Staten bewonder. Overal merkt men
het machtige geheel dat de burgers met elkaar vormen. De Amerikanen
voelen zich met de belangen van de natie verbonden, als
betrof het hun eigen belangen. Ze ervaren gevoelens van trots ten
aanzien van de verwezenlijkingen van de natie, omdat ze er hun
eigen werk in menen te herkennen. Ze koesteren dezelfde gevoelens
ten aanzien van hun vaderland als ten aanzien van hun familie;
vanuit een vorm van eigenliefde stellen ze belang in de natie.
Waar Europeanen in de bestuursambtenaren vaak niets anders
54 55