Over de Democratie in Amerika - Vrije Universiteit Brussel

plaats geconcentreerd en bevindt zich in een beperkt aantal handen.
Daardoor is de macht van de pers vrijwel onbegrensd en
vormt ze voor elke Franse regering een geduchte tegenstrever. In
de Verenigde Staten vinden we géén van beide vormen van centralisatie.
Eerst en vooral bestaat er geen centrum van waaruit het intellectuele
leven naar de provincie wordt uitgedragen. En voorts
ligt de drukpers binnen het bereik van iedereen; er bestaat geen
patent- of zegelrecht voor drukkers en uitgevers van kranten. Iedereen
die een aantal abonnees weet te strikken, kan een leefbare
periodiek op de markt brengen. Het aantal publicaties grenst dan
ook aan het ongelofelijke. Deze versnippering is echter ook verantwoordelijk
voor de onmacht van de pers. Het meest probate
middel om de invloed van de kranten te neutraliseren, bestaat erin
hun aantal te vermenigvuldigen.
In de Verenigde Staten beschikt elk gehucht over zijn dagblad.
Men begrijpt zonder moeite dat het niet mogelijk is een zo heterogene
verzameling onderling op elkaar af te stemmen. De grote
versnippering maakt ook dat het niet om een bijzonder winstgevende
sector gaat. Dit weerhoudt de grote financiers en industrielen
ervan om zich op deze markt te begeven. De Amerikaanse
krantenuitgevers en journalisten hebben niet een dergelijke hoge
status of inkomen. Dit heeft zijn weerslag op de mentaliteit van
deze beroepsgroep. In het algemeen is de journalistieke stijl weinig
verheven: men laat niet na mensen persoonlijk aan te vallen
en het privé-leven, de zwakheden en ondeugden van de slachtoffers
breed uit te meten.
Ondanks haar versnippering oefent de Amerikaanse pers een niet
onbelangrijke invloed uit op de samenleving. De pers zorgt ervoor
dat wat in de politiek leeft, over het immense grondgebied
wordt uitgedragen en bundelt de belangen rond doctrines en partijen.
Wanneer zich een groot aantal persorganen in dezelfde richting
beweegt, heeft dat op termijn een onweerstaanbare invloed
op de publieke opinie.
Over de duurzaamheid van meningen
die zich in vrijheid hebben gevormd
Op het eerste zicht verloopt het politieke leven in de Verenigde
Staten weinig ordelijk; de democratie maakt dat er voortdurend
nieuwe bewindsvoerders op het toneel verschijnen, zodat er weinig
continuïteit in de staatszaken lijkt te kunnen bestaan. De algemene
principes op basis waarvan wordt geregeerd, zijn echter
veel stabieler dan elders. Ook de publieke opinie is minder wisselvallig
dan men denkt: eens de bevolking gewonnen is voor één of
ander idee, hoe redelijk of onredelijk het ook moge zijn, is ze zeer
moeilijk tot andere gedachten te bewegen. Men ziet hetzelfde verschijnsel
in Engeland, waar de grootst mogelijke vrijheid samengaat
met de meest vastgeroeste vooroordelen.
Volgens mij ligt de oorzaak daarvan in het feit dat meningen die
vrij ontstaan, veel duurzamer zijn dan opinies die zich hebben
moeten vormen rekening houdend met de censuur. Mensen die
zich uit eigen beweging een mening hebben gevormd, klampen
zich hieraan vast, méér uit trots dan uit overtuiging. In dit verband
is het overigens nuttig een onderscheid te maken tussen
twee soorten vaste overtuigingen. Mensen kunnen rotsvast geloven
in iets dat ze zonder nadenken hebben overgenomen. Geconfronteerd
met weerleggingen, kunnen ze beginnen twijfelen.
Wanneer ze er echter in slagen deze twijfels op hun beurt te weerleggen,
kunnen ze tot andersoortige en meer gefundeerde overtuigingen
komen; hoewel ik me blijf afvragen of de intensiteit van
dergelijke, op redelijk denken gebaseerde overtuigingen zich kan
meten met deze van dogmatische geloofsstelsels.
Wanneer mensen die het eerste soort vaste overtuigingen aanhangen,
worden geconfronteerd met een vrije pers, zullen ze nog lange
tijd blijven vasthouden aan onberedeneerde overtuigingen; al-
86 87