studiemateriaal eerste termyn: ou testamentiese oorsig die wet en ...

STUDIEMATERIAAL
EERSTE TERMYN: OU TESTAMENTIESE OORSIG
DIE WET EN DIE GESKIEDENIS

INHOUD
ALGEMENE INLIGTING
Administrasie 1
Beleid van Bybelskool 2
Beleid ten opsigte van CD’s (leendiens) 3
Riglyne vir opdragte 4
WEEKLIKSE OPDRAGTE (1ste termyn) 5-7
MODULE I DIE ONTSTAAN EN GESAG VAN DIE BYBEL 8
In die Begin 10
Die Skeppingsverhaal 12
MODULE II DIE PENTATEUG 14
Gen 12:50 15
Eksodus 22
Die Tabernakel 31
Levitikus & Numeri 32
Deuteronomium 40
MODULE III DIE OORGANGSTYDPERK 48
Opdragte 49
Oorsig van Oorgangstydperk 50
Rigters: Ses Episodes in Volk se Geskiedenis 51
MODULE IV ISRAEL AS VERENIGDE KONINKRYK 52
Inleiding 53
Saul 55
Dawid 57
Salomo 60
MODULE V KONINKRYKE EN PERIODE NA BALLINGSKAP 63
Opdragte 64
Oorsig 65
2
BLADSY

BYBELSKOOLKANTOOR
TELEFOON en FAKS: 012 361 3180 (Klasstudente)
3
ADMINISTRASIE
MAIL MANAGER: 086 503 6343 (Voorkeur nommer vir fakse vir Korrespondensiestudente)
E-POS: info@lynnwoodrifbybelskool.co.za
ADRES: Straatadres: H/v Hibuscus- en Lanciastraat
Lynnwoodrif
Posadres: Posbus 75444
Lynnwoodrif
0040
KANTOORURE Maandae tot Donderdae 10:00 -- 13:00
KONTAKPERSONE
Dinsdae 19:00 -- 21:30
* Hoofkoördineerder: Elize Snyman
012 361 3180 (kantoorure soos bo)
012 803 9707 (H)
072 319 7597 (S)
* Koördineerder Oorsig Oggendklas: Elize Snyman
012 361 3180 (Bybelskoolkantoor)
012 803 9707 (H)
072 319 7597 (S)
* Koördineerder Oorsig Aandklas: Leona Reyneke
012 993 1931 (H)
082 578 7328 (S)
* Koördineerder Korrespondensie: Yvette Kruger
012 997 3933 (H)
082 867 9943 (S)
* Koördineerder Leendiens: Elsie Jäger
Bankbesonderhede: ABSA Lynnwoodrif
012 741 2054 (H)
079 506 9500 (S)
Rek. Naam Lynnwoodrif Bybelskool
Rek. no. 1630 5102 75
Tak no. 333 845

4
BELEID VAN DIE BYBELSKOOL
1. Dit word van studente verwag om ten minste 85% van die lesings by te woon. Indien u nie
teenwoordig kan wees nie, bied asseblief verskoning aan by die betrokke koördineerder. Indien u
tweemaal afwesig was sonder verskoning, word aanvaar dat u nie met die kursus voortgaan nie.
2. Dit word van studente verwag om die volle lesing by te woon. Indien u vroeër moet gaan, bied
asseblief verskoning aan.
3. Elke module moet voltooi word om met die volgende voort te gaan. Die weeklikse opdragte moet
dus stiptelik uitgevoer word.
4. Elke termyn moet volledig voltooi word om met die volgende voort te gaan. Alle verpligtinge moet
dus afgehandel wees.
5. Die Bybelskool maak nie voorsiening vir 'n bywoningskursus nie. Daar is dus nie die moontlikheid
van vrystelling van opdragte nie.
6. Die kursus dien tot u eie verryking. U mag dus nie van ander of vorige studente se werk gebruik te
maak nie - handig altyd u eie werk in.
7. Stel asseblief die koördineerder in kennis indien u besluit om die kursus te staak.
8. Indien u probleme ten opsigte van enige van bogenoemde mag ontwikkel, neem asseblief
vrymoedigheid om dit met die betrokke koördineerder te bespreek. Moet asseblief nie self besluit
(7.) is die enigste uitweg nie!
VERBINTENIS
Ek onderneem om my te hou aan die reëls van Lynnwoodrif Bybelskool.
Geteken: ......................................................
Datum: ......................................................

5
BELEID TEN OPSIGTE VAN CD’s
1. CD's het kopiereg en mag dus nie self gedupliseer word nie. Dit mag slegs geskied deur die kanale
deur die Bybelskool voorsien.
2. CD's is bedoel vir gebruik alleenlik deur Bybelskoolstudente. Dit mag dus nie vrylik uitgedeel en
uitgeleen word nie, of gebruik word in Bybelstudie- en ander groepe nie.
3. Leendiens: CD’s van lesings is beskikbaar by die Koördineerder van die leendiens, in die
moederskamer, vóór lesings en tydens pouse. Indien 'n student 'n lesing nie kon bywoon nie, kan
CD’s geleen word om na die lesing te luister. By CD’s is 'n deposito van R20 betaalbaar, waarvan
R16 teruggegee word wanneer CD’s terugbesorg word. CD’s mag nie langer as één week gehou
word nie, en is bedoel vir studente wat om 'n spesifieke rede nie die lesing kon bywoon nie (dus nie
vir studente wat wel in die klas was nie).
4. Verkope: 'n Student wat ingeskryf is vir een van die kursusse soos aangebied by die Bybelskool,
mag CD’s van die betrokke kursus bestel en aankoop. Indien 'n volledige kursus bekom wil word,
kan dit vooruit bestel en op ‘n weeklikse basis afgehaal word.
• Alle bestellings moet by CD leendiens gedoen word.
• Betaling met bestelling of bewys van elektroniese inbetaling.
5. LET WEL: KOPIEREG OP ALLE OPNAMES.
6. Ons doen 'n ernstige beroep op u vriendelike en begripvolle samewerking.

6
RIGLYNE VIR OPDRAGTE
1. Laat asseblief ‘n 5 cm kantlyn aan die linkerkant van die bladsy.
2. Skryf jou naam op elke bladsy.
3. Nommer alle vrae en skryf die vraag uit by langer vrae en keuses.
4. Elke opdrag moet in ‘n aparte omslag wees.
5. Vul inligting op buiteblad volledig in.
6. Let op wat gevra word. Daar is byvoorbeeld ‘n verskil tussen bespreek en noem.
7. Skrifverwysings moet deurlopend gegee word, moet spesifiek wees en nie byvoorbeeld na ‘n hele
hoofstuk verwys nie.
8. Moenie aanhalings / teksverwysings uitskryf nie.
9. Formuleer jou antwoord in jou eie woorde soos jy dit verstaan. Moenie net direk die Bybelinhoud
neerskryf nie.
10. Handig altyd jou eie, oorspronklike werk in.
11. Maak seker dat antwoorde bondig is en op die punt af.
12. Probeer lang werkstukke vermy.
13. Hanteer die hele voorgeskrewe Skrifgedeelte vir die beantwoording van die vrae (wanneer van
toepassing).
Evaluering van Kredietstelsel:
Krediete word verdien vir:
(a) Inhandiging: Betyds ingedien: 2
Laat ingedien maar met verskoning: 2
Laat ingedien sonder verskoning: 1
Maksimum krediete per opdrag is 6
(b) Inhoud:
Krediet 4 – Uitstekende werk. Die opdrag voldoen aan al die vereistes (selfs meer),
is deeglik, volledig en korrek hanteer, getuig van ‘n persoonlike belewenis.
Inhandiging:
3 – Baie goeie werk. Die opdrag is grootliks volledig, korrek, duidelik en netjies
uiteengesit. Baie min byvoegings moet gemaak word.
2 – Goeie werk. Die opdrag is redelik volledig, duidelik en netjies uiteengesit.
Byvoegings moet egter gemaak word.
1 – ‘Verdienstelik’. Die opdrag is aanvaarbaar maar onvolledig, toon ‘n mate
van insig en begrip maar heelwat byvoegings of regstellings moes gemaak
word en is ook nie duidelik uiteengesit nie.
1. Geskied elke week.
2. Verskoning vir laat opdragte word direk aan die koördineerder van die betrokke klas gedoen en nie
aan die nasiener nie.
3. Geen opdragte word deur student na nasiener geneem nie.
4. Nasieners gee nie toestemming vir laat opdragte nie. Dit word alleenlik deur die koördineerder
hanteer.
5. Korrespondensie studente stuur opdragte per pos/ faks/ epos na die Bybelskoolkantoor (tensy anders
gereël).

7
OPDRAGTE VIR EERSTE TERMYN
Behalwe die Kort vrae, kan al die vrae in ‘n half tot een A4 bladsy beantwoord word (getik) of een tot een en
‘n half geskryf. Inhandiging geskied elke week vóór die lesing.
MODULE II PENTATEUG
4 Lesings - Boeke : Genesis, Eksodus, Levitikus, Numeri, Deuteronomium
Lesing 1 Gen 12 – 50
Vraag:
Kies twee van die volgende drie eienskappe van God se wese. Verduidelik volledig waarom jy sê dat dit
eienskappe van God is deur met toepaslike voorbeelde te illustreer (minstens 3 by elk), met
Skrifverwysings, uit Gen 12 – 50.
i) Die genade en goedheid van God
ii) Die almag en soewereiniteit van God
iii) Die lankmoedigheid en geduld van God.
Lesing 2 Eksodus
Vraag:
(a) Watter eienskap van God tref jou die meeste in die eerste deel van die boek (1 – 18)?
Verduidelik volledig deur na minstens drie voorbeelde te verwys met Skrifverwysings.
(b) Watter eienskap van God tref jou die meeste in die tweede deel van die boek (19 – 40)?
Verduidelik volledig deur na minstens drie voorbeelde te verwys met Skrifverwysings.
Lesing 3 Levitikus en Numeri
Levitikus:
Kort vrae:
1. Israel se aanbiddingskultus (seremoniële wette) is daarop gerig om God se heiligheid in ere te hou en
hulle te help en te leer hoe om die Here te dien by die Tent van ontmoeting. Noem drie verskillende
bepalings / middele wat God aan sy volk gegee het ten opsigte van hulle aanbidding (Hoofstuk 1 –
17).
2. (a)Watter belangrike voorskrif gee God aan Israel ten opsigte van Sy heiligheid? (Hoofstuk
19)
(b) Hoe moet dit tot uitvoering kom? (Hoofstuk 20).
Gee Skrifverwysings.
Numeri:
Lang vraag:
3. (a)Beskryf kortliks drie insidente waarin die opstand van die volk duidelik gesien word.
Beskryf ook elke keer God se reaksie.
(b)Watter afleidings maak jy hieruit ten opsigte van die verhouding tussen God en sy volk?
Lesing 4 Deuteronomium
Vraag 1:
(a) Verduidelik die stelling “God is ‘n Waarmaker van sy beloftes” na aanleiding van Eks 6:4-7 deur te
verwys na minstens drie voorbeelde. Gee ook die Skrifverwysings.
(b) Wat is jou eie belewenis van bogenoemde stelling?

MODULE III OORGANGSTYDPERK
2 Lesings – Boeke: Josua, Rigters, Rut, 1 Samuel 1-8
Lesing 1 Josua
Kort vrae:
Beantwoord al die vrae meld deurgaans Skrifverwysings.
8
1. Israel het in die verbondsverhouding met God een belangrike verpligting / verantwoordelikheid gehad.
Wat was dit?
2. Noem drie van die bo-natuurlike gebeure in die boek Josua.
3. (a) Beskryf kortliks hoekom daar oorwinning by Jerigo en neerlaag by Ai was.
(b) Watter betekenis het dit vir jou eie lewe?
4. (a) Met wie het Israel ten tye van die intog ‘n verdrag gesluit?
(b) Hoe het Israel hiermee gefouteer?
(c) Watter betekenis het dit vir jou eie lewe?
Lesing 2 Rigters, Rut, 1 Samuel 1-8
Kort vrae:
Beantwoord al die vrae en gee deurgaans Skrifverwysings.
1. Samuel staan op die waterskeiding van twee tydperke in Israel se geskiedenis.
Noem die twee tydperke.
2. Noem vier kenmerke wat van Rut ‘n merkwaardige vrou gemaak het.
Langer vraag:
3. (a) Noem die viervoudige siklus wat telkens in die boek Rigters voorkom.
(b) Kies een van die rigters en verduidelik die siklus soos dit tydens sy rigterstyd voorkom.
Meld Skrifverwysings.
(c) Wat is die toepassing daarvan op jou eie lewe?
MODULE IV ISRAEL AS VERENIGDE KONINKRYK (Die drie konings)
Een Lesing : 1 Sam 9 – 2 Sam 24 (1 Kron 1 – 29)
1 Kon 1 – 11 (2 Kron 1 – 9)
Vraag:
1. Skryf kort aantekeninge oor die sonde van een van die drie konings:
a) Saul
b) Dawid (spesifiek die sonde waaroor Natan hom aanspreek)
c) Salomo
2. Dui aan wat die gevolge daarvan was.
3. Wat leer jy uit sy reaksie?

MODULE V KONINKRYKE EN DIE PERIODE NA DIE BALLINGSKAP
Drie Lesings - Boeke: 1 Kon 12-22, 2 Kon 1-17, 2 Kron 10-36, Esra, Nehemia, Ester
Lesing 1 Noordelike Koninkryk: 1 Kon 12-22, 2 Kon 1-17
Kort vrae:
Beantwoord al die vrae en gee deurgaans Skrifverwysings.
9
1. Watter twee redes word in 1 Konings 11 – 12:24 gegee vir die verdeling van die koninkryk na Salomo
se dood?
2. Hoekom het Jerobeam twee heiligdomme in Israel laat oprig?
3. Waarom vind die skeuring eers na Salomo se dood plaas?
Langer vraag:
4. Verduidelik kortliks aan die hand van 2 Konings 17:
(a) Deur watter spesifieke gebeurtenis die Noordelike Koninkryk aan sy einde gekom het.
(b) Waarom die Noordelike Koninkryk geval het.
(c) Wie die veroweraars was.
(d) Wat hulle beleid ten opsigte van die verowerde land was.
(e) Wat die gevolg daarvan vir die Noordelike Koninkryk was.
Lesing 2 Suidelike Koninkryk: 2 Kron 10-36
Kort vrae:
Beantwoord al die vrae en gee deurgaans Skrifverwysings.
1. Wat was die ander naam van die Suidelike Koninkryk?
2. Noem die jaartal wanneer die Suidelike Koninkryk tot stand gekom het.
3. Watter koning en volk het die Suidelike Koninkryk in ballingskap weggevoer?
Langer vraag:
4. Noem die vier mees uitstaande goeie konings van die Suidelike Koninkryk en gee ‘n kort
beskrywing van enige twee van hulle met ‘n duidelike verwysing na hulle verhouding met God. Gee
Skrifverwysings.
Lesing 3 NA DIE BALLINGSKAP: Esra, Nehemia, Ester
Langer vrae:
1. (a) Beskryf kortliks wie Esra was.
(b) Vertel van die werk wat hy in Jerusalem gedoen het. Gee Skrifverwysings.
2. In nie meer as 100 woorde nie, vertel wat die belangrikheid van Nehemia se koms na Jerusalem
was. Gee Skrifverwysings.
3. Wat is die belangrikheid van die verhaal van Ester?

ONTSTAAN
MODULE I: GEN 1-11
DIE ONTSTAAN EN GESAG VAN DIE BYBEL
Die Bybel is 'n boek wat deur God geïnspireer is (2 Tim 3:16). Dit bestaan uit twee dele ("testamente"): Ou
Testament (OT) (39 boeke) en Nuwe Testament (NT) (27 boeke). Daar is dus 66 boeke in totaal vanaf
Genesis tot Openbaring. Al 66 is kanonieke boeke. "Kanon" = maatstok, riglyn. Daar is ook 'n hele klomp
apokriewe boeke = "bedekte", wat nie as die Woord van God erken word nie, en dus nie in die Bybel
opgeneem is nie, omdat daarin niks voorkom wat nodig is om te weet vir ons saligheid wat ons nie in die
Bybel kry nie. Die Bybelskrywers (30 tot 40 manne) is deur God geïnspireer om sy Woord aan mense neer
te skrywe. Dit het dus 'n "menslike" en 'n "Goddelike" oorsprong. Daar mag niks bygevoeg of daaruit
weggelaat word nie, vgl Deut 4:2; Open 22:18.
oorlewering
Teksgeskiedenis
Kopiegeskiedenis
Die ontstaanproses
Mondelinge
Mondelinge
oorlewering
Opskrifstelling
Eerste
redaksie
FINALE
TEKS
Eertste
afskrif
Vertaling
Afskrif
van
Vertalings
Tweede
afskrif
ensovoorts ensovoorts

Kanonieke en apokriewe boeke
Die Bybel of
Heilige Skrif
Die Nuwe Verbond
of
Testament
Kanonieke boeke
Die Ou Verbond
of
Testament
Kanonieke boeke
Apokriewe
boeke
Apokriewe
boeke

Boeke is destyds in erdekruike bewaar. Die Bybel bestaan uit twee biblioteke - een vir die Ou en een vir die
Nuwe Testament.
Ou Testament Nuwe Testament
39 Rolle 27 Rolle
17 Verhalend 4 Evangelies
5 Digterlik 1 Handeling
17 Profeties 21 Briewe
1 Openbaring
GESAG: HOE EN WANNEER IS DIE BYBEL FINAAL AANVAAR
Gelowiges het met verloop van tyd duidelik onder die indruk gekom dat die betrokke 66 boeke
Godgeïnspireerd is. Selfs lank voor die Sinode van Jamnia (90 nC toe al die boeke van die OT vir die eerste
keer amptelik op 'n lys verskyn het) en teen 400 nC wat die NT boeke betref, was die Christene al in die hart
en deur ondervinding oortuig dat juis hierdie 66 boeke die geïnspireerde Woord van God is. (Die oudste
volledige vertaling van die hele Bybel is die sogenaamde Codex Sinaiticus, wat uit die vierde eeu nC dateer,
en is in 1859 by die berg Sinai ontdek.) Uiteindelik aanvaar ons dit in die geloof en by wyse van 'n
geloofskeuse as die Woord van God.
Die Ou Testamentiese boekelys
DIE AANVAARDINGSPROSES
(a) Tradisie oor opskrifstelling
1. Esra skrywe: 20 bekende boeke
70 "geheime" boeke
(b) Erkenning van driedeling
1. Die Wet: Esra en Nehemia gebruik dit reeds in 5de eeu vC.
2. Die Profete en "ander boeke" bekend by Jesus Sirag (190 vC).
3. Die Wet, Profete en "Psalms" (Geskrifte) bekend by Jesus Christus (1ste eeu nC).
(c) Afsluiting van boekelys
1. Jamnia (90 nC) twyfel nog oor sommige boeke.
2. Eerste lys van alle boeke kom voor in Misjna (200 nC).
3. Septuaginta en Vulgaat sluit apokriewe boeke in.
Slotsom:
200 vC alle boeke reeds bekend.
200 nC boekelys afgesluit en aanvaar.
Die Nuwe Testamentiese Boekelys
(a) Vloeiende posisie
1. Eerste eeu: Verhale mondeling oorgelewer.
2. Eerste eeu: Alle bekende boeke op skrif gestel.
3. Tweede eeu: Meer (= apokriewe) boeke ontstaan.
4. Mondelinge en skriftelike tradisie bestaan langs mekaar.
(b) Siftingsproses
1. 170 nC: Eerste lys met hoofsaaklik evangelies en Pauliniese briewe.
2. Derde tot vierde eeu: Stryd om aanvaarding van algemene briewe.
3. Lys van Athanasius (367 nC) noem alle kanonieke boeke.
Slotsom:
100 nC alle kanonieke boeke reeds voltooi.
400 nC boekelys afgesluit en aanvaar.

BEWYSE
Ons kan nie regtig bewys dat die Bybel waar is nie, omdat 'n mens nie geloof kan bewys nie. Onthou ook
dat die karakter van die Bybel met die woordjie "getuienis" saamgevat kan word. Dit wil met ander woorde
nie bewys nie, maar getuig (aangaande wat God gedoen het in die geskiedenis). Nietemin word soms tog
wel "bewysgronde" aangevoer, byvoorbeeld:
# "Bewyse"
uit die Bybel self (Innerlike getuienis):
* Sekere duidelike uitsprake, byvoorbeeld 2 Tim 3:16; Heb 1:1; 2 Pet 1:21.
* Vervulling van profesieë, byvoorbeeld ten opsigte van die geboorte van Christus (Jes 7:14;
9:5); Miga 5:1 is byvoorbeeld vervul in Luk 2:7. Ten opsigte van Jesus se sterwe: vergelyk
Ps 22:19 met Luk 23:34.
* Christus haal self uit die OT aan, byvoorbeeld in Matt 4:4 (Deut 8:3) en Joh 5:39.
# "Bewyse"
buitekant die Bybel
* Die eenheid van die Boek: die 66 boeke, deur verskillende skrywers, weerspreek mekaar
nêrens en vorm een groot geheel van Genesis tot Openbaring.
* Die invloed van die Bybel: In hoeveel tale is dit nie al vertaal nie!
* Die krag van die Bybel in mense se lewes.
IN DIE BEGIN
BYBELSE GESKIEDSKRYWING
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
________________________________________________________
ONTHOU dat die karakter van die Skrif is om getuienis af te lê. As ons dit soos 'n wetenskaplike
handboek wil gebruik, laat ons dit buikspreek om antwoorde te gee waartoe dit nie in staat is nie. So wil dit
byvoorbeeld in die eerste drie hoofstukke net hierdie stuk getuienis aflê: GOD HET ALLES GESKEP. As
ons ander detailvrae gaan vra, begin ons die teks oorspan!

DIE ALGEMENE BETEKENIS VAN GENESIS 1-11
Ons sien dus dat die skrywer 'n aantal ou verhale kunstig saamgevoeg het om te sê: Hoewel die mense
afvallig was, het God gewerk. Ofskoon die mense ongehoorsaam was, was God getrou. Al het die mense
God verwerp, het God voortdurend na hulle bly soek. En toe die mense op hulle diepste geval het, het God
weer na hulle omgesien deur vir Abraham te roep. Maar dit is nie al betekenis wat Genesis 1-11 het nie. Dis
nog maar net die buitelyne van die betekenis van hierdie pragtige verhaal.
Addisioneel
Dat die Bybelse verhale self 'n geskiedenis gehad het en dat dieselfde verhaal oorspronklik moontlik uit
verskillende verhale bestaan het, mag moeilik wees om te begryp. Dit is egter belangrik dat ons dit wel
begryp en verwerk, nie alleen omdat dit inderdaad is hoe baie Bybelse gedeeltes ontstaan het nie maar ook
omdat dit vir ons wys dat die Bybel nie uit die lug geval het nie. Die Bybel het in die geskiedenis en tussen
mense ontstaan. Die Bybel kom al 'n baie lang tyd saam met die menslike geskiedenis.
Dit is ook belangrik dat ons sal besef dat die boodskap van Genesis 1-11 belangriker is as die vraag of alles
presies gebeur het soos dit daar geskryf staan. Genesis 1-11 is die proloog tot die hele Bybel. Die Bybel is
vir mense geskryf. En die proloog vertel eers vir ons wie en wat mens (ons!) is. Sonder hierdie proloog sou
ons nie net die verhaal van Abraham se lewe nie, maar ook dié van Jesus van Nasaret misverstaan het.
Genesis 1-11 wil vir ons sê: Só, soos Adam en Eva en Kain en Nimrod en die mense van die sondvloedtyd
en die mense van die toringstad van Babel, lyk alle mense. Maar God is ook soos Hy daar geteken word:
altyd bereid om weer te vergewe en altyd bereid om weer die mense op te soek en met hulle 'n ooreenkoms
aan te gaan.
DIE BESONDERE BETEKENIS VAN GENESIS 1-11
1. In die eerste plek leer ons in hierdie verhale dat God nie 'n despoot is nie. Dit wil sê God maak nie
maar soos Hy wil nie. God kyk altyd na mense se dade en laat die mens toe om sy eie keuses in die
lewe te maak. So kon Kain self kies hoe hy teenoor sy broer Abel wil optree en kon die mense van
Noag se verhaal ook self besluit hoe hulle wil leef. Soos Abel en Noag regte keuses kon maak, so
kon die ander mense ook, maar hulle wou nie. Wanneer 'n mens dan die verkeerde keuses maak -
en daarmee verkies om teen God te kies - tree God op. God word dus hier aan ons bekend gestel
as 'n geduldige God.
2. Ons leer ook hier 'n volgende waarheid ken, naamlik dat wanneer God optree, die wêreld saam met
die mensheid "ly". So is die bome en die diere almal saam deur die watervloed getref. Die vloed het
gekom as gevolg van menslike sonde. Maar die hele natuur deel in die straf. Die verhaal wil dus sê
dat mense se verkeerde keuses 'n veel wyer invloed uitoefen as wat 'n mens dink. Die sonde van
die enkeling het 'n invloed op dié rondom hom, en die sonde van die mensheid het 'n invloed op die
natuur om hom.
3. Ons sien egter ook dat die opregte geloof van een mens ander mense van die oordeel kan weghou.
Noag het opreg saam met God geleef en dít het beteken dat Noag en sy familie saam met hom in
die ark kon gaan. Net so het Noag se opregte geloof ook daartoe bygedra dat van alle diere die
vloed oorleef het. Net soos slegte dade en ongeloof mense en natuur in die ongeluk kan dompel,
kan geloof aan mens en natuur geluk besorg.
4. Die verhale leer ons ook dat God onderskeid maak tussen mense. Hoewel alle mense deur God
geskape is, is sommige mense gelowiges en ander ongelowiges. En dit gaan nie ongemerk by God
verby nie. Hy het Abel se onregverdige dood gesien en die ongelowige Kain daarvoor tot
verantwoording geroep. En al was alle mense ook goddeloos, het Hy die opregtheid van Noag
gesien en hom gespaar.
5. Verder toon die verhale aan dat God 'n God van die verbond is. Dit wil sê God maak beloftes aan
mense en hou daardie beloftes. Hy het aan Noag beloof dat die aarde nie weer deur water sou
vergaan nie en die reënboog as teken van hierdie belofte ingestel. Daarmee wil die verhaal sê: So
seker as die reënboog elke keer na 'n reënbui aan die hemelruim is, só seker is God se beloftes. As
God dan sê dat Hy hierdie geskiedenis wat ons beleef in sy hande hou, kan 'n mens dit glo. As God
sê dat hierdie wêreld sy wêreld is, kan 'n mens dit glo.

DIE SKEPPINGSVERHAAL
(vgl u handboek bl 7)
Dag Skepping Skepping Dag
1 Lig Ligdraers en merkers van aardse tye; son, maan en 4
2 Lug wat waters skei
sterre
Bewoners van die water en lug: visse en voëls 5
3 Grond en plante Bewoners van die grond wat plante eet: diere en 6
Voorbereidingswerk
mense
Lewe op aarde 7
SONDEVAL (vgl u handboek bl 9)
Skeppingsverhaal Tuinverhaal
Waar? Gen 1:1 - 2:4a Gen 2:4b - 3:24
Opskrif Skeppingsverhaal Tuinverhaal
Sentraal God is die Skepper! Mens in sy woonplek, sondeval
Ouderdom P = Ongeveer 540 vC J = Ongeveer 850 vC
Posisie v.d. mens Hoogtepunt v.d. skepping Laagtepunt (Sondeval)
L.W. Gaan oor mensheid Veral oor 1 mens, Adam

SAMEVATTING
1. Die verhaal van Genesis 1-11 vertel van die:
Skepping
God skep die hemel en die aarde en alles wat leef en alles wat groei in ses dae. Hy stel die sabbat in as 'n
teken van sy sorg vir die mens.
Tuinverhaal
God maak die mens as man en vrou en gee aan hulle 'n gebod, wat hulle oortree. Hulle word uit die tuin
verdryf en verloor kontak met God.
Kain en Abel
Kain en Abel offer altwee aan God, maar Kain se offer word nie aanvaar nie. Kain maak Abel dood en word
vervloek om te swerf. Hy kry 'n nageslag van mense wat swerwers is. En hierdie mense is geweldenaars.
Sondvloed
Die mense probeer die ewige lewe bekom, maar word met 'n groot watervloed gestraf. Net Noag en sy
familie word saam met 'n klomp diere gered. Toe die vloed verby is, maak God 'n verbond met Noag. Noag
se nageslag versprei oor die aarde.
Toringstad
Die mense besluit om by mekaar in een stad te woon. God verwar hulle taal en versprei hulle oor die aarde.
Dan trek Tera met sy seuns na Haran.
2. Uit hierdie verhale is daar baie te leer:
Skepping
(a) God is alleen God en die hele aarde is syne. Daarom hoef 'n mens die natuur nie te vrees
of te vereer nie.
(b) God het ons nie nodig nie, maar ons het Hom wel nodig, want Hy sorg vir ons.
(c) Ons het 'n verantwoordelikheid om na te kom: ons moet vir God se skepping sorg.
(d) Ons is anders as diere omdat ons self kan besluit wat ons wil en moet doen.
(e) Ons is verantwoordelike mense van God en moet ons so gedra.
Tuinverhaal
(a) Alle mense het 'n opdrag van God.
(b) Alle mense probeer om ongehoorsaam te wees omdat almal self God wil wees.
(c) Ongehoorsaamheid maak mense los van God en vreemd vir mekaar.
(d) Ongehoorsaamheid kos 'n mens die ewige lewe.
(e) Dié mensbeeld kom deur die hele Bybel voor, soos in die Psalms en ook in die Nuwe
Testament.
(f) Die Bybel sê sonde is ongehoorsaamheid en 'n mens moet van sonde verlos word.
(g) Die Bybel sê God wil en Hy kan ons verlos.
Kain en Abel
(a) Geweld is ongehoorsaamheid aan God.
(b) Daar is twee soorte mense op aarde: gelowiges en ongelowiges.
(c) God sien mense raak: gelowiges én ongelowiges en hou almal verantwoordelik.
(d) God is geduldig met die ongelowiges.
Die sondvloed en toringstad
(a) Hoewel mense God verwerp, bly Hy op soek na hulle.
(b) God kyk altyd na mense se dade voordat hy oordeel.
(e) Mens en natuur is altyd na aan mekaar.
(d) God sien gelowiges én ongelowiges.
(e) God kan op sy Woord geneem word.
(f) Nuwe Testamentiese mense het ook hierdie verhale as voorbeelde van hulle eie geloof
gesien.

MODULE II: PENTATEUG
VOORGESKREWE BYBELBOEKE IN HIERDIE MODULE MET KERNVERSE EN TEMAS
BOEK KERNVERSE TEMAS
Genesis 12:7; 13:15, 16; 17:7,8;22:18 God se belofte: God as waarmaker van Sy
Eksodus 3:8 (eerste helfte van boek)
19:5,6; 25:8 (tweede helfte van
boek)
Levitikus 17:11 (eerste deel)
19:2 (tweede deel)
belofte, as Verbondsgod, is sentraal.
Vervulling van God se beloftes in Genesis: Die
gedagte van verlossing is sentraal met die klem
op twee aspekte:
1. Verlossing van Israel uit slawerny en
onderdrukking in Egipte (eerste helfte van
boek 1-18)
2. Verbondsverhouding tussen God en Israel
kom tot stand (tweede helfte van boek 19-40).
Levitikus is die weergawe van God se instruksies
aan Israel sodat hulle kan weet hoe hulle die
verhouding met God kan herstel (1- 17);
en tweedens hoe hulle in hierdie gemeenskap
met God kon bly leef (18-27).
Numeri 15:40,41 Die vervulling van God se beloftes, met die
fokus op die land van die belofte.
Deuteronomium 4:23,24; 8:11 Herinnering aan God se handeling met die volk
asook die Wet van God. Van die Israeliete word
heelhartige gehoorsaamheid en algehele
toewyding aan God gevra, gebaseer op hulle
liefde en vrees vir God.

Lesing 1 Gen 12 – 50
Voorgeskrewe leeswerk: Handboek hoofstuk 2
OPDRAG
Bybel: Gen 12 - 50
_________________________
Kies twee van die volgende drie eienskappe van God se wese. Verduidelik volledig
waarom jy sê dat dit eienskappe van God is deur met toepaslike voorbeelde te illustreer
(minstens 3 by elk), met Skrifverwysings uit Gen 12 – 50.
(i) Die genade en goedheid van God
(ii) Die almag en soewereiniteit van God
(iii) Die lankmoedigheid en geduld van God.

Genesis 12-50
DIE PENTATEUG
Wat het jy nou reeds gesien in Gen 1-11? Wel, jy sou gesien het dat God se mense, Adam en Eva op die
plek was waar God hulle wou gehad het, Eden en dat daar lewe en vreugde en gemeenskap met God was
terwyl hulle onder sy woord geleef het. Daar was ‘n volkome verhouding met God, met mekaar en die
omgewing. Dit is hoe dit moet wees!
Hierdie mense moes God se beelddraers, sy verteenwoordigers wees. Hierdie mense moes God sigbaar
voorstel. Maar meer nog, hierdie mense wat God sigbaar voorstel, moes vermeerder en die aarde vul.
Maar toe kom sonde in. En God se mens word uitgedryf uit God se plek en al die verhoudinge word
verbreek. Eindelik besluit God om die mens te verdelg, maar kies een man en sy familie, Noag, en Hy red
hulle. Hy maak aan Noag (het julle opgelet) weer dieselfde beloftes as aan Adam. Maar as hulle
vermeerder dan besluit die mense om nie te versprei oor die aarde nie, maar op een plek vir hulleself naam
te maak. God verwar hulle taal en verdryf hulle.
DIT BRING ONS BY HOOFSTUK 12
NB: So ver het die Bybel se verhaal die lewe en handelinge van die mensdom in geheel omvat. God werk
met al die mense wat daar was.
Maar nou, in reaksie op die katastrofe van Babel – ons kan amper sê dit was die hoogwatermerk van sonde
in God se goeie skepping so ver – neem God nou weer die inisiatief en fokus sy aandag op een man,
Abraham. Abraham en sy nageslag is die hoof tema, die hoof belang van Genesis.
God roep Abraham om sy land Ur te verlaat, sy mense, sy huishouding, om te gaan na die land wat God
hom sal wys.
Genesis 12:1-3. Hierdie is ‘n radikale roeping. Selfs vir ons wat in die 21ste eeu leef, met al ons
hulpmiddele, is dit iets geweldig om van een land na ‘n ander te verhuis.
Ons kan net vaagweg raai wat dit beteken het vir ‘n persoon soos Abraham om absoluut alles wat hy geken
het, te los – familie, stam, sy land – vir ‘n lang en onsekere tog na ‘n misterieuse bestemming.
Baie interessant: Abraham word gevra om al die simbole van sekuriteit en outonomie, waarmee die bouers
van Babel probeer het om hulle eie identiteit op te bou – prys te gee.
Die wonderbaarlike is, Abraham gee dit op ter wille van gehoorsaamheid aan God.
In die proses om te volg waar God sal lei, trek hy weg met sy vrou, Sarah, sy nefie Lot en hulle uitgebreide
familie.
Waarmee is God besig? Hy het sy fokus nou “ingezoom” op Abraham. Beteken dit nou dat Hy opgegee het
wat betref die res van die mensdom?
Hierdie eerste drie verse van Genesis 12 het aan Abraham uitgespel wat God beplan het om deur hom te
doen – en daardie plan laat jou denke duisel.
God beloof (1) om Abraham tot ‘n groot nasie te maak, (2) te seën, (3) sy naam groot te maak, (4) om hom ‘n
seën te maak, (5) om te seën die wat hom seën en te vloek (te veroordeel) die wat hom vloek (veroordeel)
en (6) om alle mense op aarde deur hom te seën.
Die mense van die aarde het probeer om ‘n naam vir hulleself te maak met die konstruksie van Babel, maar
God het hulle ambisieuse plan om dinge op hulle eie manier te doen, verwerp.
Maar nou, beloof God dat Hy Abraham se naam groot sal maak en hom tot ‘n groot nasie sal maak. Die
trofeë wat die mense van Babel probeer het om vir hulleself in te samel, naamlik roem, sekuriteit en ‘n
erflating vir die toekoms – wel dit was nou God se vrye geskenk aan Abraham!

Hier begin ons sien hoe God sal reageer op wat verkeerd gegaan het in sy skepping.
Deur Abraham sal Hy ‘n nasie tot stand bring, Israel, wat God se mense sal wees onder al die mense van die
aarde.
Maar, uiters belangrik: deur hierdie nasie sal God vir al die volke van die aarde ‘n seën bring (Lees 18:18-
19).
So vanaf hierdie punt verder is dit wel so dat in die verhaal van die Ou Testament, die fokus val op Abraham
en sy nakomelinge. Maar selfs hier in God se uiters persoonlike beloftes aan hierdie man en sy familie,
vergeet God nie sy doelwitte vir al die nasies van die wêreld nie. As ek en jy die nasies van die wêreld
vergeet, is ons denke nie in ooreenstemming met God s’n nie!
In elke geval, dit word duidelik in die woorde wat gekies word vir die beloftes van 12:1-3. Kyk bietjie na die
woordiie seën:
• ‘n Sekere vorm van hierdie woord seën word 5 keer gebruik.
• Hierdie term is ‘n uiters betekenisvolle term in die eerste hoofstukke van Genesis. Die dinamiese
woord seën druk God se doelwit vir sy skepsele uit naamlik om sy skepsele alles te gee wat hulle
nodig het om hulle lewens in hierdie skepping te vervul, soos Hy dit vir hulle bedoel het.
• In kontras hiermee, druk die woord “vloek” God se vreeslike oordeel oor sy skepsele uit wanneer
hulle rebelleer teen sy doelwitte vir hulle.
• En daarom suggereer die woorde van seën aan Abraham in 12:1-3 op nog ‘n manier wat God beplan
om deur hierdie man te doen.
• Die vyfvoudige herhaling van die woord seën word doelbewus in opposisie gestel tot die vyfvoudige
voorkoms van die woord vloek in Genesis 1-11.
• God se vloek of oordeel oor die mensdom het die verlies van hulle vryheid gekos (3:14-16), hulle
vervreemding van die aarde (vyandskap) (3:17-19), hulle vervreemding van mekaar (4:11), en hulle
morele en geestelike agteruitgang (9:25).
• Die herhaling van die woordjie seën in Genesis 12:1-3 verklaar dat God deur Abraham besig is om
die effek van die vloek of dan oordeel oor die skepping, om te keer.
Ons kan dus sê: Deur sonde het God ‘n vloek oor die skepping gebring. God is hier steeds besig om sy
doelwit vir die skepping te herstel, en Abraham is die middel van Goddelike herstel van die wêreld (sal later
sien dat hy dit in ‘n sin steeds is!).
Deur Abraham sal “alle volke op aarde geseën word.” Hierdie finale frase in Genesis 12:3, is die
klimakteriese konklusie van hierdie verse en wys op die uiteindelike resultate van God se kies van Abraham.
God vernou sy verlossende fokus tot een man, een nasie. MAAR sy uiteindelike doel is om verlossende
seën vir die hele skepping te bring.
God se belofte aan Abraham is God se antwoord op sonde wat die hele wêreld besoedel het: GOD SAL SY
WÊRELD HERSTEL.
Wat ons moet raaksien is hoe Gen 12:1-3 alles herstel wat in Gen 1-2 verkeerd gegaan het. Hoe dit ‘n nuwe
begin is.
Die belofte aan Abraham vernuwe die visie vir die mensdom wat gegee is in Genesis 1 en 2. Hy, soos Noag
voor hom, is ‘n tweede Adam figuur.
Aan Adam is die tuin van Eden gegee.
Aan Abraham word die land Kanaän beloof.
God sê aan Adam om vrugbaar te wees en te vermeerder.
Aan Abraham word beloof dat sy nakomelinge so baie sal wees soos die sterre aan die hemel.
God het met Adam gewandel in Eden.
Aan Abraham word gesê om voor God te wandel (Gen 17:1 OAV).
Sien julle hoe Abraham se roeping die antwoord is op die probleem van Genesis 1-11? Deur hom sal al die
nasies van die aarde geseën word.
Ek hoop julle sien raak dat God se mense missionêr moet wees. Sending gerig. Hulle word gekies as ‘n
kanaal van seën vir ander.

HOOFSTUK 15
Wat ons volgende moet raaksien is dat hierdie verhouding van God met Abraham as ‘n verbond beskryf
word in Genesis 15 en 17. ‘n Verbond is ‘n eed gesweerde belofte wat gemaak word tussen twee partye.
Die basiese belofte in die verbond met Abraham is dit: Ek sal vir jou ‘n God wees, jy moet vir my ‘n volk
wees. Die inisiatief en inhoud en voorwaardes word deur God gegee.
In hoofstuk 15 beloof God aan Abraham dat sy beloning baie groot sal wees. Abraham vra, hoe kan dit
wees, want hy het dan geen kinders om hierdie seëninge te beërwe nie.
God belowe dat Abraham se nageslag inderdaad eendag so talryk soos die sterre aan die hemel sal wees.
En Hy beloof ook dat Hy aan Abraham se nageslag die land sal gee. En het julle opgelet, hulle sal
vreemdelinge in ‘n vreemde land wees vir 400 jaar, maar dan sal God hulle terugbring om die land van
belofte in besit te neem! Kanaän.
Wanneer Abraham God se belofte bevraagteken inisieer God ‘n verbonde seremonie. Abraham halveer die
diere en plaas dit so dat daar ‘n deurgang is tussen hulle.
God beweeg dan deur in die vorm van ‘n rokende fakkel. Waarskynlik simboliseer God hiermee dat as
Abraham nie die verbond hou nie, met hom sal gebeur wat God sê in Jer 34:18-20. Lees dit.
Met hierdie vreemde, skrikwekkende gebeure sluit God ‘n verbond met Abraham. Die verstommende as ons
in die Nuwe Testament kom, is om te sien dat Jesus geskeur word vir verbondsverbreking. Is dit miskien
hoekom God self deurgegaan het?
GENESIS 17
God verskyn ‘n tyd later weer aan Abraham, wat nou 99 jaar oud is en steeds kinderloos.
Abraham val op sy aangesig voor God en God bevestig sy verbond.
God beloof aan Abraham ‘n talryke nageslag (17:4-6) en ‘n land en huis vir sy volk (17:8). Verder meer, God
self sal die groot Koning van die nasie wees wat sal afstam uit Abraham (17:7).
God se verbond is met Abraham en sy nakomelinge, en in Genesis 17:9 word die teken van die besnydenis
ingebring vir alle manlikes in Abraham se lyn. Hierdie praktyk is beoefen in die Ou Nabye Ooste.
Interessant die term wat gebruik word vir ‘n verbond is ook sny. Jy sny ‘n verbond. Wat simboliseer die
besnydenis? Wel dit dui waarskynlik op die permanensie van die verbond van God met Abraham, maar ook
die feit van die vloek van verbondsverbreking. Jy word afgesny van jou volk en jou nageslag word afgesny,
gestop, as jy die verbond verbreek.
Daar is weer die hoofelemente van die verbond met Abraham: ‘n Nageslag, ‘n land (persoonlike verhouding),
maar dit alles met die oog op die seën van die nasies.
Die res van die Pentateug, die eerste 5 boeke, handel oor die gedeeltelike vervulling van hierdie beloftes en
die vorming van God se volk. Gedeeltelike vervulling impliseer ook die gedeeltelike nie-vervulling van die
belofte van seën vir en deur die aartsvaders.
Ons het vir mekaar gesê dat die mense by Babel vir hulleself ‘n naam probeer maak het, maar dat God
beloof dat Hy ‘n groot naam vir Abraham en sy nageslag sal maak deur hulle betrokkenheid by Hom en
vertroue op Hom. Maar, soos die verhaal van Genesis 12-25 demonstreer, is hierdie vertroue in God, en
totale leun in afhanklikheid op God se belofte, uiters moeilik. Dit is moeilik om daarmee te begin en nog
moeiliker om daarmee vol te hou.
Verseker demonstreer Abraham geweldige geloof in God deur sy roepstem te gehoorsaam om sy land te
verlaat en te gaan na die land wat God hom sal wys (12:1).
Tog, dieselfde verlange na outonomie, om jou eie ding te doen, wat ons in Genesis 3 sien en in Gen 11, is
nog teenwoordig in Abraham. Ons sien dit baie duidelik in die hele belofte van nageslag.
Abraham probeer elke keer sy eie plannetjie. Kan jy aan voorbeelde dink?

Maar kom ons wees eerlik. Dit wás nie maklik nie, en dit ís nie maklik om God absoluut te vertrou en op sy
Woord te neem nie. God het al hierdie wonderlike beloftes gemaak aan Abraham en Sara en hulle kinders,
en die land en die seëninge wat deur hulle sal kom. Maar die jare rol aan en Sara is steeds nie swanger nie.
Uiteindelik seën God haar met die kind van die belofte. Teen hierdie tyd is Abraham alreeds 100 jaar oud
(21:5).
Abraham se toets van sy geloof bereik ‘n hoogtepunt in Genesis 22, as God aan hom sê om hierdie kind te
gaan offer.
Dit waarvoor die besnydenis gestaan het, die afsny uit jou volk en die afsny van jou nageslag, dit moet
Abraham nou aan Isak voltrek! Hoe kan hy dit doen? Hoe kan hy die vloek van die verbond op hom neem?
Wel? God het Homself mos verbind tot die waarmaker van die verbond. Hy self sal beide die seëndeel
vervul asook die vloek van verbreking!
Dink aan wat Jesus gedoen het! (Rom 8 “eie seun” en Kol 2).
Hoe dit ook al sy, God bevestig sy verbond (Genesis 22:16-18).
GENESIS 25 – 36: ISAK, JAKOB, JOSEF
Vanuit Jakob se seuns kom die 12 stamme van Israel na vore.
Weer eens, alhoewel God se doel in die roeping van Abraham was om seën vir die hele wêreld te bring,
fokus die Bybelse verhaal nou eers weer op die families deur wie die seëning sal kom: dit is die twaalf seuns
van Jakob, wie se families die 12 stamme van die nasie van Israel sou word.
Daar is 3 elemente wat opvallend is in hierdie verhale:
Eerstens sien ons dat God se beloftes aan Abraham herbevestig word aan sy seun en kleinseun, in so ‘n
mate dat daar later na God verwys word as die God van Abraham, Isak en Jakob (Eksodus 3:6).
Lees Genesis 26:1-4
• Jy sal saamstem, Isak moes onder die versoeking wees om elders heen te vlug weens die
hongersnood in Kanaän.
• Wat sien ons? God verskyn aan Isak en sê aan hom om nie na Egipte af te gaan nie, maar om in
die land Kanaän te bly. God verseker Isak dat Hy die land vir hom en sy nageslag sal gee, hulle so
baie soos die sterre sal maak, en dat Hy deur hierdie nasie die nasies van die aarde sal seën.
• Die belofte word herhaal in 26:23-25. Lees dit.
• Met Jakob is dit dieselfde. Jakob, die komplekse karakter wat sy vader Isak bedrieg sodat hý,
eerder as Esau, die eersgeboorte seën ontvang (Genesis 27).
• As gevolg van hierdie bedrog, haat Esau vir Jakob en beplan om hom dood te maak en Jakob vlug
vir sy lewe.
• En tog, ten spyte van sy manipulasie en bedrog, ontmoet God Jakob in ‘n droom by Bet-el. Hy sien
‘n leer tussen hemel en aarde met engele wat op en af klim. Bo staan die Here, wat Homself
identifiseer as die God van Abraham en Isak: “En kyk, die HERE het bo-aan gestaan en gesê: Ek is
die HERE, die God van jou vader Abraham en die God van Isak. Die land waarop jy lê en slaap, sal
Ek aan jou en jou nageslag gee” (Gen 28:14).
Die tweede kenmerk van hierdie stories, veral die van Jakob en Josef, is die herhaalde tema van die bittere
verbreking van familieverhoudings.
• Die vete tussen Jakob en Esau speel self af op ‘n verskeidenheid manier en besoedel die lewens
van hulle kinders ná hulle.
• Josef (voor Benjamin gebore word) is Jakob se bedorwe seuntjie, wat sy broers antagoniseer deur
aan hulle drome te vertel waarin hulle hom dien.
• Die broers verkoop Josef tot slawerny en gee voor aan Jakob dat Josef vermoor is.
• Op al hierdie maniere word die katastrofiese patroon van die breuk in verhouding, wat begin het met
die sonde van Adam en Eva, gemanifesteer – weer en weer – in die “gekose lyn” van die mensdom!
• Hierdie stories wil nie hierdie gedrag goedpraat nie, maar konfronteer ons met die harde werklikheid
omtrent die karakters wat God kies. Gee dit nie vir ons hoop nie?

• God sal deur sulke mense werk om seëninge vir die wêreld te bring, maar eerstens moet Hy ín hulle
werk en mét hulle om versoening en volwassenheid te bewerk.
• Ten diepste is dit wat ons in die “Jakob siklus (25:19 – 35:29) en in die Josef storie sien (37:2 –
50:26) - stories van familieversoening.”
• In die Josef storie sien ons die ontwikkeling van ‘n bedorwe, selfsugtige vervreemde jong man, tot ‘n
volwasse, onselfsugtige politieke leier wat ten volle versoen is met sy familie.
Die derde element wat algemeen is tot hierdie verhale is God se voorsiening en sorg vir sy mense te midde
van al die struikelblokke op die pad na sy plan met hulle.
• Ons sien dat die aartsvaders se vrouens óf nie kan swanger word nie, óf dat hulle in die harems van
ander mans ingeneem word. Ons sien natuurlike rampe soos hongersnood wat dreig om die
families te oorweldig. Oor en oor is dit dwaasheid en sondigheid van die aartsvaders, wat hulleself
en die wat hulle volg en God se doelwitte in gevaar bring.
• En tog, deur al hierdie dinge is daar een konstante: GOD IS GETROU AAN SY BELOFTE AAN
ABRAHAM.
• Hierdie tema staan waarskynlik in verband met een van die name van God in hierdie aartsvader
verhale: El Shaddai (17:1; 28:3; 35:11; 48:3; “God Almagtig”).
• In Eksodus 6:3 sê God dat Hy Homself onder hierdie naam aan Abraham, Isak en jakob openbaar
het – waarvan die presiese betekenis onseker is.
• El Shaddai roep waarskynlik dié idee na vore dat God in staat is om die onvrugbare vrugbaar te
maak en om sy beloftes te vervul.
• God se voorsiening word spesifiek duidelik in die Josef verhaal. In Genesis 45:5-7 erken Josef dat
alles wat met hom gebeur het, deur God deurkruis is.
• En in 50:20 verseker Josef sy broers van die volgende: Lees asseblief.
Teen die einde van die Genesis verhaal is die belofte van God aan Abraham, dat hy ‘n groot nageslag sal hê,
gedeeltelik vervul (47:27; Eksodus 1:6-7).
Jakob se kinders het ‘n groot florerende groep in Egipte geword maar, … (Eksodus 1:8!).
Hierdie bedreigende noot begin ‘n ketting van gebeure wat die Israliete uit Egipte sou lei na hulle eie land
van belofte – die huis wat God aan Abraham beloof het. Wat vind jy treffend omtrent die laaste verse in Gen
50:24-26?
Maar belangrik vir jou en my: elkeen van hierdie aartsvaders spreek tot ons ‘n Nuwe Testamentiese
waarheid.
In die klas sal jy hoor wat Abraham, Isak, Jakob en Josef vir ons as Nuwe Testamentiese mense leer.
Sorg ook dat jy die volgende opmerking oor die verbond met Abraham goed onder die knie het.
Wat is ‘n verbond?
‘n Verbond is ‘n belofte wat met ‘n eed gesweer word. ‘n Goddelike verbond is dus ‘n belofte wat God met
‘n eed gesweer het. Hy doen dit op eie inisiatief, om mense te seën, guns te bewys en vrede te gee. Dit is
daarom iets wat onwankelbaar vas is, aangesien God nooit ‘n eed wat Hy by Homself sweer sal verbreek
nie. Hierdie Goddelike verbonde is gemaak met individue en gemeenskappe wat verlossing ervaar het.
Dit is belangrik om te besef dat daar nie rondom ‘n tafel gesit is en wedersyds besluit is oor die inhoud en
voorwaardes van die verbonde nie. Dit was eensydig van God se kant gedoen, sonder enige insette van
die mens. Hy het besluit of die inhoud voorwaardelik, of onvoorwaardelik is.
Die Abrahamitiese Verbond
Kerngedeeltes
• Ontvanger, inhoud en teken:
Gen 15:5-18 (vir agtergrond vgl Gen 12), Gen 17:1-27; Gen 22:15-18;
Gen 26:3,4 (Isak); Gen 28:13,14 (Jakob)
• Vervulling van landsbelofte:
Eksodus 6:3; Josua 21:43-45; Nehemia 9:8

• Vervulling van die belofte van die Saad wat seën en oorwinning sou bring:
Luk 1:72,73; Hand
3:13,25; Gal 3:16; Matt 1:1
Kerngedagtes
Die verbond met Abram en sy nageslag, soos gesien uit die Skrifgedeeltes, het basies drie beloftes gehad.
Hy sou (1) ‘n vader van baie nasies wees, (2) sy nageslag sou ‘n land verkry, en (3) daar sou ‘n ‘saad’,
nageslag van hom wees wat ‘n instrument van evangeliese seën en oorwinning sou wees vir die wêreld.
Hierdie drie beloftes is aan Abraham en sy nageslag gemaak. Kom ons kyk waar en hoe is hierdie beloftes
vervul en of hulle vervul is.
Wat betref ‘n vader van baie nasies:
• Uit Gen 21:13 weet ons dat die belofte van die land en evangeliese seën deur Isak en sy
nageslag sou wees. Die belofte van baie nasies is egter onder andere in Ismael vervul.
Daarom is hy ook besny. Die Ismaeliete kom uit hom voor (Arabiere). Ons weet Isak het ook
weer twee seuns gehad, Jakob, deur wie die verbondslyn geloop het, maar ook Esau. Uit hom
kom die Edomiete (Gen 36:1).
• Abraham het ook nog baie kinders by Ketura gehad. Uit hulle het ook nasies voorgekom (Gen
25:1-4). Ons kan dit as volg voorstel.
Abraham + Hagar = Ismael en sy nakomelinge
Abraham + Sara = Isak en almal wat daaruit voorkom
Abraham + Ketura = Nasies genoem in Gen 25
• In ‘n sekere sin is ook die geestelike nasie wat uiteindelik uit Jesus en sy nageslag bestaan,
deel van hierdie belofte.
• Hierdie aspek van die verbond is dus gedeeltelik reeds vervul, alhoewel dit ook nog vervul word.
Wat die belofte van die land betref:
• Al die beloftes wat aan Abraham en weer aan Isak en Jakob bevestig is, is vervul in Eksodus
6:3, toe God aan hierdie verbond dink as Hy die volk bevry. Later word daar selfs terug gekyk
hierna in Josua 21:43-45. Let op: Al die nasies was egter nog nie onderwerp nie, tot in die tyd
van Dawid en Salomo toe die hele gebied in besit gekry is (vgl 1 Kon 4:21).
• Die Landsbelofte het dus in fases geskied, maar dit is wel vervul. Na hierdie hele proses word
teruggekyk in Nehemia 9:8 en daar word dit duidelik gestel dat hierdie belofte van die land in
vervulling gegaan het!
• Dus: Die belofte van die land Kanaän is presies vervul soos God in Genesis 15 beloof het.
Wat betref die ‘saad/nageslag’ wat ‘n instrument van evangeliese seën sou wees:
• Hierdie aspek van die verbond is die enigste wat nog nie vervul is nie.
• Dit is besig om in ons tyd vervul te word. As gedeeltes soos Hand 3:25, Gal 3:7 in gedagte
gehou word, moet ons sê dat elke mens wat tot geloof in Jesus kom, ‘n vervulling is van hierdie
derde aspek van die verbond met Abraham!
• Dit wat eerste in Gen 12:3 beloof is, is dus die belangrikste en die laaste om vervul te word.
Ons kan nou ook duidelik aandui hoe die verbondslyn loop, nie waar nie? Die verbond is gesluit met
Abraham en sy nageslag, Isak en sy nageslag, Jakob en sy nageslag en uiteindelik Jesus en Sy nageslag,
wat natuurlik nie ‘n fisiese nie, maar geestelike nageslag is.
Ons kan ook duidelik sien hoe belangrik hierdie verbond met Abraham was. Alle
verlossingsgeskiedenis na Abraham groei uit die vervulling van die Abrahamitiese Verbond.

Lesing 2 Eksodus
Voorgeskrewe leeswerk: Handboek hoofstuk 3
OPDRAG
Bybel: Hoofstuk 1 – 20, 24, 32-34, 40
_________________________
1.) Watter eienskap van God tref jou die meeste in die eerste deel van die boek (1 –
18)?
Verduidelik volledig deur na minstens drie voorbeelde te verwys met
Skrifverwysings.
2.) Watter eienskap van God tref jou die meeste in die tweede deel van die boek (19 –
40)?
Verduidelik volledig deur na minstens drie voorbeelde te verwys met
Skrifverwysings.

EKSODUS
As die Bybelse storie vervat in Eksodus, 400 jaar na Abraham, is ons steeds in Egipte. Josef en sy broers
het gesterf, maar hulle nakomelinge het so vermeerder dat hulle ‘n beduidende deel van Egipte se bevolking
uitgemaak het. God se belofte aan Abraham aangaande ‘n groot nageslag is gedeeltelik vervul.
• Lees Eksodus 1:6 e.v.
Maar wat van God se ander beloftes – om ‘n verhouding met Homself te voorsien en om vir die volk ‘n land
van hul eie te gee?
As Eksodus begin lyk dit nie asof die vervulling van daardie beloftes in sig is nie. ‘n Nuwe Farao het
opgestaan wat nie vir Moses geken het nie, wat bang was vir hulle groot getalle, hulle met wrede
slawearbeid onderdruk het en ‘n skrikwekkende beleid uitgevaardig het om alle manlike babatjies uit te moor.
Die ongelooflike is egter dat, alhoewel hierdie onderdrukking na ‘n struikelblok lyk in die vervulling van God
se beloftes, was dit paradoksaal die groot stimulus vir die Israeliete se bevryding uit Egipte …
Toe hulle na God uitroep in hulle lyding en onderdrukking, lees ons die volgende Eksodus 2:24: “En God het
hulle gekerm gehoor, en God het gedink aan sy verbond met Abraham, met Isak en met Jakob.”
Dat God dit hoor word gesien in die feit dat die boek begin met die geboorte van ‘n babatjie. God se hand is
sigbaar hier aan die begin want hierdie is die verhaal van ‘n baba wat gebore is onder die doodsvonnis, maar
wie se lewe op ongelooflike wyse deur die ingrypende hand van God bewaar is.
Ek wonder of jy ook verstom is oor die ironie hier. Ten spyte van Farao se beleid om alle babaseuntjies dood
te maak, word Moses nie net gespaar nie, let wel hy word weggesteek in die Nyl, wat ‘n god van Egipte was.
Maar meer nog, die Farao se dogter huur sy eie ma om hom te versorg. En hy kry die beste opleiding wat in
daardie tyd beskikbaar was!
As ‘n jong man is Moses baie sensitief vir die lyding van sy mense. Julle ken die verhaal: hy vlug na Midian
en word ‘n herder (Lees Eksodus 2:11-17). Terwyl hy skape oppas vir sy nuwe skoonpa, het Moses ‘n
ongelooflike ontmoeting met God in Eksodus 3.
As Moses God vra: Wat sal ek aan die Israeliete sê as hulle U naam vra, ontvang hy die geheimsinnige
antwoord: Eks 3:13-14. Hierdie geheimsinnige gebeure sê presies wie God is en wat Israel kan verwag. In
die klas sal jy meer hoor oor hierdie interessante verskynsel.
Belangrik: God het beloftes aan Abraham gemaak en nou demonstreer Hy sy getrouheid aan sy beloftes
deur die nasie wat uit Abraham afstam, te red. Sy naam Jahwe word spesifiek geassosieer met hierdie
handeling van bevryding van slawerny uit Egipte.
Eksodus 6:6-7 bring al hierdie elemente bymekaar. Gaan lees dit.
Die groot hindernis in Israel se verlating van Egipte is natuurlik Farao, wat sy eie mag as absoluut gesien
het. As Moses en Aäron vra dat hy Israel sal laat gaan om ‘n fees vir die Here in die woestyn te hou,
antwoord Farao: Lees Eksodus 5:2.
Farao en Jahwe staan teen mekaar. Beide maak aanspraak op Israel. Beide gebied onderwerping, diens en
lojaliteite vir hulleself. Die verloop van die plae wys wie regtig absolute mag gehad het.
Jy sou gelees het hoe Farao sy hart verhard het. Deur die plae moet Farao ontdek dat die Here die HERE
is.
Oor die plae is baie geskryf en baie voorstelle gemaak. Baie probeer om dit totaal natuurlik te verklaar. Wat
ons egter nooit mag doen nie is om bloot by ‘n naturalistiese verklaring te bly, waar God net gebruik word om
te verklaar wat ons nie kan verklaar nie. Onthou altyd God onderhou die hele skepping en die wette van die
natuur is deel van die orde van die skepping. God en die wêreld is nie mededingende magte nie. Alles is sy
diensknegte. Vir God is wonderwerke nie wonderwerke soos ons daarna kyk nie. Dit is bloot die uitwerking
van sy wil en weë, weë wat vir ons ongewoon en uitsonderlik mag lyk, maar nie is nie.
Die belangrike punt omtrent die plae is dat God deur hierdie buitengewone gebeure sy mag oor die hele
wêreld en Farao en die Egiptenare ten toon stel. En hierdie godsdienstige aspek van die plae is die
belangrikste.

‘n Belangrike leidraad om te verstaan waaroor dit werklik hier gaan, word in 12:12 gevind. Daarom, soos
met die wonderwerke van Elia en Elisa, wys die plae vir die Egiptenare dat wat hulle gedink het waar is van
húlle gode, eintlik net waar is van die Here, God van hemel en aarde.
Dit is verseker so dat spesifieke plae spesifieke gode in die denke van die Egiptenare na vore sou roep.
• Die oorstroming van die Nyl se walle, is byvoorbeeld geassosieer met die god Osiris en sy
opstanding. Dus die water van bloed het aangedui dat hy dood was eerder as dat hy opgestaan het,
wat natuurlik dood vir hulle landbou beteken het.
• Paddas (2de plaag). Paddas het ook ‘n belangrike rol gespeel in die godsdiens van Egipte. Paddas
is naamlik beskou as beliggaming van lewenskrag en lewensvernuwing en vrugbaarheid. Hierdie
gewone natuurverskynsel word by hierdie plaag tot ‘n verskrikking en deur die omkering van
waardes bewys die Here sy almag.
• Pes onder vee (5de). In Egipte is diere dikwels aanbid omdat hulle manifestasies van die gode was
– die vee van Israeliete niks oorgekom nie!
• Dink aan die sesde plaag, die swere – ook die towenaars van Farao word daardeur getref!
Ons mag dalk nou nie in elke plaag ‘n gerigtheid op die gode sien nie, maar ons is beslis op die regte spoor
as ons so daaroor dink. Dit maak veral sin omrede Farao in Egipte self as goddelik gesien is. Hy was
veronderstel om die seun van die god Re te wees. As god was Farao veronderstel om wat die Egiptenare
ma’at genoem het, te handhaaf. Dit is die orde in die kosmos of skepping.
• Wanneer die kosmiese orde skeefloop, gedra die natuur homself snaaks – en dit is duidelik wat in
die plae gebeur.
• Dus toon die plae die onvermoë van die koning om die ma’at te handhaaf.
• Dit is eerder Jahwe en sy agente, Moses en Aäron, wat die kosmiese stryd oorkom en wys wie regtig
die magte van die natuur beheer.
Die Here se konfrontasie met Farao demonstreer sy krag, sodat …(Lees 9:16).
As Farao ten laaste verslaan is, laat hy die Israeliete gaan.
Volgens Eksodus 12 is hierdie bevryding die basis van die jaarlikse Pasga of “Feast of the Passover”, waarin
Israel God se bevryding moes onthou. In die “Passover” lê die gedagte dat die Here die Israeliete
verbygegaan het toe die eersgeborenes doodgemaak is.
• Die Pasga is vir 2 redes belangrik:
(a) Merk die begin van Israel se nasionale lewe (Ex 12:2; 12:14,17).
(b) Die Nuwe Testament identifiseer die dood van Christus met die Pasga (vgl Joh 1:29,36; 1 Kor
5:7-8).
Die boodskap moes absoluut duidelik gewees het vir die Israeliete; dit is ewe duidelik vir ons wat die
vervulling van die Paasfees in die offer van Christus sien.
• Die Regter en Verlosser van Israel is dieselfde persoon. Dit was God wat “deur Egipte getrek het”
om die eersgeborenes te oordeel. Dit was God wat Israel se huise beskerm het. Ons moet nooit die
Vader as Regter sien en die Seun as Verlosser nie. Dit is een en dieselfde God wat deur Christus
ons vir Homself verlos.
• Verlossing was en is deur plaasvervanging. Die enigste eersgebore manlikes wat gespaar is, was
dié in wie se families die eersgebore lam in hul plek gesterf het.
• Die lam se bloed moes gesprinkel word, nadat dit gestort is; daar moes ‘n individuele toepassing
wees van die Goddelike voorsiening. God moes die “bloed sien” voordat die familie gered sou word.
• Elke familie wat daardeur deur God gered is, is ook daardeur gekoop vir God. Hulle hele lewe
behoort nou aan Hom. So is dit ook met ons. En toewyding lei tot feesviering. Die lewe van die
verloste is ‘n fees, soos ritueel uitgedruk in die Nagmaal ens.
Farao wend een laaste poging aan om die Israeliete te keer. Hy stuur sy leërmag agter hulle aan soos hulle
uit Egipte vlug. Maar die see, daardie geweldige simbool van krag, oorweldig Farao en sy leërmag (Eksodus
14).
Bedink hoe elkeen van hierdie kenmerke van die Eksodus vervulling vind in Christus:
a) ‘n Lam word geslag (Joh 1:29; Openb 5:6-10
b) God doen dit (Ef 2:4-9)

c) Van slawerny tot vryheid (Rom 8:1-4)
d) Van armoede tot rykdom (Ef 1:3,18)
Eksodus 15 bevat die oorwinningslied van Moses en die volk. God word geteken as ‘n krygsman wat die
geveg vir sy mense wen en vir ewig sal regeer. Die lied druk die vertroue uit dat die Here sal voortgaan om
sy nuwe verloste mense te rig. Dis interessant dat ons lees dat Hy hulle sal lei en sal plant op die berg …
Die Israliete se nuwe huis is die plek wat God self gekies het as hulle woonplek, die heiligdom wat hy geskep
het (Eks 15:13-18).
Al die frases hier dui daarop dat die land as ‘n tweede Eden gesien is, ‘n plek waar God onder sy mense sal
woon. (In die antieke ou nabye ooste is die gode gesien as die wat op die berge woon.)
Hier word die hele land geteken as die Here se berg, sy woonplek, sy heiligdom.
God se plant van Israel in die land sal ‘n groot stap wees in die rigting van die herstel van die skepping.
So lei Moses dan die Israeliete uit Egipte en in die wildernis in. Drie maande na hulle Egipte verlaat het kom
hulle by die berg Sinai, dieselfde area waar Moses God die eerste keer ontmoet het. Maar daar is ‘n verskil.
Die Verbond: blaai na Eksodus 9.
Daar het God met een man gepraat vanuit ‘n brandende bos, nou was die hele berg aan die brand (19:16).
God is besig om ‘n hele volk na Hom te roep, nie net ‘n individu nie. God openbaar Homself aan die
Israeliete in donder en weerlig op die berg. ‘n Angswekkende herinnering aan die Een met wie hulle te doen
het. Hierdie plek is ook heilige grond. Deur Moses herinner God die volk aan wat Hy gedoen het en wat sy
doel met hulle is (19:3-6).
Hy sê dat Hy hulle uit Egipte gebring het soos ‘n arend haar kleintjies wat moeg is, op sy vlerke dra.
Israel se vorming as God se volk is absoluut totaal afhanklik van God se genadige handeling teenoor hulle.
Die diep verhoudingsaard van God se reddende aktiwiteit word pragtig vasgevang in die frase “Ek het julle
na Myself gebring.”
God se bedoeling is om ‘n volk te hê met wie Hy in ‘n verhouding staan.
Maar hoekom het God hulle gekies? Die antwoord in 19:5-6 is geweldig betekenisvol. God het Israel
geroep vir ‘n sekere doel. Uit al die nasies is hulle gekies as God se eie kosbare besitting.
Maar, soos ons gesien het uit Abraham se verkiesing, is hierdie verkiesing nie net om in hierdie bevoorregte
posisie te wees nie, maar ter wille van die nasies.
As hulle onder sy heerskappy leef, sal hulle ‘n koninklike priesterdom wees en ‘n heilige nasie. Beeldraers
onder die nasies!
Heiligheid is natuurlik een van die belangrikste eienskappe van God in die Bybel. Dit sê aan ons dat God
spesiaal is, anders is as alles wat Hy geskep het, en vol goedheid. Israel word nou deur God gekies om
heilig te wees, anders as al die nasies, om God se eie spesiale mense te wees.
Die Israeliete sal egter net anders wees as hulle op ‘n manier leef wat pas by hierdie aspek van God se
karakter. As Israel dit doen, sal hulle spesiale rol, om ‘n koninklike priesterdom te wees onder die nasies,
vervul word.
Die rol van priesters is om middelaars tussen God en mense te wees. En daarom is Israel geroep om op
internasionale skaal die middelaar te wees tussen God en al die nasies.
Israel moes ‘n vertoonvenster wees van hoe dit lyk as God ‘n volk wat met Hom in verbond staan, verander.
As die Israeliete God gehoorsaam, sal hulle demonstreer hoe lyk ‘n lewe onder God, op God se plek. Die
nasies sal ‘n kykie kry van God se plan met alle volke. Die geheel van Israel se belewing, ingeslote familie
lewe, wet, politiek, ekonomie, en ontspanning, sal God se karakter reflekteer en God se oorspronklike
bedoeling vir menslike lewe. Israel se lewe onder God moes getuig van die lewende teenwoordigheid van
God onder sy mense. Dit moes so ’n vol en ryk menslike lewe wees dat die nasies van die aarde daardeur
aangetrek sal word.

Op die manier sou Israel die Abrahamitiese verbond om al die nasies te seën, vervul.
Getrouheid tot die roeping om ‘n heilige nasie en ‘n koninklike priesterdom te wees, sou die manier wees
waarop Israel sou voortgaan om Abraham se rol uit te oefen, en op die manier sou hulle as’t ware ‘n
kommentaar wees op die wyse waarop die beloftes van Genesis 12:1-3 vervulling sou vind.
Dit is belangrik om te sien dat God se redding van die Israeliete die gevolg was van sy genadige liefde
teenoor hulle, hoegenaamd nie omrede hulle verdien het om gered te word, of omrede hulle op ‘n manier
deur gehoorsaamheid in God se goeie boekies gekom het nie (lees Deut 7:7-9).
Maar, die Israeliete se bestemming ná hulle bevryding, dit wil sê om ‘n koninklike priesterdom en ‘n heilige
nasie te wees, sal net bereik word as hulle ‘n aktiewe lewe van gehoorsaamheid onder God se heerskappy,
kies …
Die hele res van die Ou Testamentiese verhaal handel eintlik oor hoe getrou of ontrou Israel aan hierdie
roeping was.
Israel se roeping, of lewenstaak, word gegee in die konteks van ‘n verbond. In Eks 19:24, vestig God ‘n
verbondsverhouding tussen Homself en die Israeliete op Sinai.
Geleerdes van die vroegste tye het al gewys op die ooreenkomste tussen die sogenaamde ou nabye
oosterse vasal verdrae en die Sinai verbond:
• In ‘n vasal verdrag word ‘n kontrak opgetrek tussen ‘n groot oorwinnende koning en ‘n nasie wat
onder sy beheer gekom het.
• In die tyd van Moses was dit die manier hoe die Hetitiese konings hulle ryk geadministreer het. Die
vorm van die verbond in Eksodus lyk baie soos dié van die vasal verdrae. Dit is duidelik nie ‘n
verbond tussen gelykes nie: God is die groot Koning en Israel die ondergeskikte nasie.
• In hierdie geval het Israel onder God se beheer gekom en sy volk geword, nie deur sy oorwinning
van hulle nie (soos by die Hetiete), maar omdat Hy hulle bevry het van slawerny in Egipte.
• Daar was 6 hoofelemente in ‘n Hetitiese vasal verdrag:
1) ‘n Proloog
2) ‘n Oorsig oor die geskiedenis van die verhouding tussen die koning en die ondergeskikte nasie
3) Prinsipiële stipulasies wat die verhouding beheer
4) Detail stipulasies
5) Getuienisse tot die verbond
6) Seëninge en vloeke vir gehoorsaamheid of ongehoorsaamheid.
• Elkeen van hierdie elemente word gevind in Eksodus 19 – 24 en in Deuteronomium.
• Hierdie Skrifgedeeltes maak daarop aanspraak dat God ‘n groot oorwinnende koning is – iets soos ‘n
magtige Hetitiese oorwinnaar, en tog onvergelykbaar groter.
Hierdie beeld gee vir ons ‘n belangrike insig in hoe die Israeliete God se eie volk geword het. Net soos ‘n
oorwinnende koning elke aspek van die lewe van die nasie wat sy vasal word beheer, so het God bedoel om
oor elke aspek van die lewe van Israel te heers. God stel volkome belang in politiek, ekonomie en wet –
soos enige vasal koning in die ou nabye ooste.
Hierdie belangstelling van God in die fyn besonderhede van sy volk se belewinge word duidelik gesien uit die
voorskrifte wat God gegee het om elke aspek van hulle lewens onder sy heerskappy te reguleer en te vorm.
Ons verwys in die algemeen na hierdie instruksies as “wet” en sulke wette is natuurlik nie totaal nuut vir die
Israeliete nie. Hulle het baie ervaring van “wet” gehad tydens hulle tyd in Egipte. Dit is selfs moontlik dat
wat God op Sinai gedoen het, nie die gee van ‘n totaal nuwe wet was nie, maar dat Hy dit geneem het wat
hulle alreeds geweet het en dit nuut gevorm het, sommige dele is verwerp, ander ontwikkel.
Die wet wat God vir Moses gegee het vir die Israeliete, het al die merktekens gedra van ‘n egte ou nabye
oosterse wet. God roep nie sy mense op om op ‘n eksentrieke onhistoriese wyse te leef nie: hulle moes egte
mense van hulle eie historiese tyd en plek wees. En tog het God hierdie algemene wet nuut gegiet om sy
eie karakter en skeppings-intensies te reflekteer, en daarop het dit ook definitiewe unieke elemente.
• Byvoorbeeld: terwyl sommige wette van daardie tyd eiendom se waarde bo mense geag het en die
straf vir diefstal erger as die straf vir moord gemaak het, het Israel se wet altyd mense meer werd
geag as besittings. Want net mense, van al God se skepsele, is na sy beeld gevorm.

• Die 10 gebooie, of dan die Tien Woorde van Eksodus 20 en Deut 5, is die algemene stipulasies vir
Israel se verbondsverhouding met God. Die instruksies wat die 10 woorde volg, ontwikkel fyn
toepassing van die algemene beginsels, wat elke aspek van Israel se lewe voor God raak (Eks 20 –
22).
• Die 10 woorde artikuleer die kernbeginsels van wat God se bedoeling is, en moet die lewens van sy
volk so vorm dat hulle sy karakter sal reflekteer. Slegs as die Israeliete God ten volle gehoorsaam,
sal hulle waarlik ‘n koninklike priesterdom en ‘n heilige nasie wees. Slegs as God se wet die geheel
van hulle lewens vorm, sal hulle hul roeping kan vervul om die nasies te seën.
Baie is al geskryf oor die Tien Woorde. Alhoewel elkeen van hulle (behalwe die 4de en 5de) in negatiewe
vorm uitgedruk word, het almal positiewe implikasies.
• Die eerste gebod verbied nie net die insluiting van enige ander “gode” in Israel se formele
aanbidding nie, maar begelei Israel ook positief om die Here alleen te dien.
• Die 2de gebod is uitsonderlik vir Israel se tyd en plek, deurdat dit mense verbied om enige beeld van
die Here of enige ander God te maak. In die ou nabye ooste was dit net Israel wat geen konkrete
beeld van hulle God gehad het om voor neer te buig nie.
• Hierdie gebod alleen sou Israel se bure verstom het en sou die mees diepliggende vrae laat
ontstaan het oor die aard van Israel se God. In daardie tyd sou geen beeld in die heiligdom beteken
dat jy hoegenaamd in geen god glo nie. Die verbod op die aanbidding van ‘n beeld is geweldig
belangrik. Die Israeliete moes daardeur besef dat hulle God geen gewone “god” was nie, maar die
Here van hemel en aarde self.
• Net so, alhoewel Hy Homself aan Israel openbaar het as Jahwe, word hulle verbied om sy naam te
gebruik in ‘n poging om magiese krag uit te oefen. Die derde gebod leer dus dat die Here
gerespekteer moet word, en dat die mense geen poging mag aanwend om sy naam te manipuleer
vir hulle eie doeleindes nie.
• Die 4de gebod stel werk voor as waardig en nodig – 6 dae moet jy werk – maar dit plaas ook werk
duidelik in die konteks van die volk se verhouding met God, om te verhoed dat werk ‘n doel op
sigself word.
• Die 5de tot 10de gebooie reguleer verhoudings onder God se mense. Binne gesonde
familiestrukture, moet nuwe generasies ingelei word onder God se mense.
• Die 5de gebod dring aan op ouergesag en verantwoordelikheid. In die oorblywende 5 woorde
verbied God moord, egbreuk, diefstal, valse getuienis en begeerte onder sy verkose mense.
Hulle gemeenskap moes een wees waarin die Goddelike shalom, of vrede en harmonie, die lewe binne die
familie en onder bure moes karakteriseer. Die 10 gebooie is goeie nuus. Dit vertel aan Israel hoe om te
lewe as hulle God wil behaag en moes aan die nasies God se skeppingsdoelwitte vir die mensdom vertoon.
En omdat God natuurlik die Skepper is, pas sy instruksies in met die manier waarop Hy die wêreld gemaak
het.
Dit is veral duidelik in die 4de gebod wat die menslike patroon van werk en rus verbind aan God se eie werk
en rus in die skepping van die wêreld: die lewens van sy mense moes die spieël van sy eie lewe wees.
Die gebooie is dus sleutels tot die lewe van volle menslike lewens, sekerlik is dit nie bedoel as vreeslike
beperkinge om die lewe moeilik te maak nie.
Ons moet egter altyd onthou dat dit gegee is in die eerste plek vir die Israeliete wat in die ou nabye ooste
geleef het, en ons eie interpretasie van die betekenis daarvan moet dit in gedagte hou. Dit bly relevant vir
ons lewens voor God, maar ons kan dit nie noodwendig toepas op dieselfde manier waarop die antieke volk
Israel dit moes doen nie. In daardie konteks was daar ernstige strawwe vir die verbreking van die gebooie,
byvoorbeeld enige een wat ‘n ander god aanbid het sou doodgemaak word, en net so as jy die Sabbat
oortree het.
• Alhoewel ons steeds hieruit leer dat God afgodery ernstig opneem, moet ons besef dat in ons eie
pluralistiese 21ste eeuse konteks, sou dit nie ‘n goeie idee wees om die straf op hierdie manier toe
te pas nie.
• Christene verskil ook oor die toepassing van die 4de gebod (die Sabbat). Die koms van Jesus het
natuurlik hierin ‘n groot rol gespeel.
In 20:22 – 23:33 word baie besondere stipulasies gegee wat die algemene gebod volg. Dit handel oor ‘n
verskeidenheid van onderwerpe soos aanbidding, slawerny, ontvoering, aanvalle, seksuele oortredings,
ekonomiese aktiwiteite, godsdienstige feeste en selfs die versorging van diere.

Die lewe as geheel kom onder die regering van die Here. Dit is fassinerend om te sien hoe verreikend
hierdie wette is. Neem byvoorbeeld 23:5. Lees dit gou!
• Hierdie wet wys die werklike bekommernis oor die welvaart van diere, te midde van die realistiese
bewustheid van hoe maklik ons in stryd met ons bure kan verval.
• God is onder geen illusie dat sy mense perfek is nie.
In Eksodus 24 word die verbond bevestig deur ‘n bloedseremonie as die Israeliete hulleself daartoe verbind
om dit te gehoorsaam. Moses herhaal die wet waartoe hulle instem en skryf dit dan neer. Volgende bou hy
‘n altaar en rig pilare op wat vir die 12 stamme van Israel staan. Die verbond is vir die hele Israel en soos
die 12 pilare moet dit permanent wees. Uiteindelik gooi Moses die helfte van die bloed op die mense. Offers
is nodig vir sondaars om in die teenwoordigheid van God te kom. Na die bloed word verwys as die bloed
van die verbond en hierdie frase word natuurlik weer deur Jesus gebruik by die instelling van die nuwe
verbond tydens die Nagmaal.
Die bloed dui ook op die erns van die verhouding: dit is ‘n manier om te sê: Mag dit met ons gebeur, mag
ons eie bloed uitgegiet word, as ons nie daarin slaag om hierdie ooreenkoms na te kom nie.
As die bevestigingseremonie eindig, gaan die 70 ouderlinge, saam met Moses en Aäron en Nadab en Abihu,
op die berg (24:9-11). Daar het hulle ‘n buitengewone belewing, want hulle word toegelaat om die God van
Israel te sien. Hierdie voorreg is ‘n geweldige bevestiging van die verhouding met God wat sentraal tot die
verbond is.
Soos in ander Bybelse “sien van God geleenthede” word ons nie iets vertel van die voorkoms van God self
nie. Niemand het Hom gesien nie (Eks 33:23; Joh 1:18; 1 Joh 4:12).
Die teks beskryf eerder die elemente wat die visie van God omring – in hierdie geval die grond onder sy
voete.
Die gemeenskap tussen God en sy mense, wat sentraal is tot die verbond, word wonderlik uitgebring in Eks
24:11: die ouderlinge sien God en hulle eet en drink. God het ‘n verhouding met sy mense belowe, en daar
sien ons dat hierdie verhouding besig is om vervul te word. Verhouding by Skepping! God kom woon by sy
mense.
Die Tabernakel
Alhoewel die oudstes se sien van God verbygaande is, is God se bedoeling duidelik dat sy teenwoordigheid
‘n blywende deel van die lewe van Israel sal wees.
Hy gee instruksies vir Moses om onder die Israeliete die materiaal in te samel wat nodig is vir ‘n komplekse
tent-struktuur, die tabernakel, en Hy gee dan detail instruksies vir die oprigting daarvan. Die formele
aanbiddingslewe van die Israeliete vind hier plaas. Die priesters en Leviete sal in beheer wees van die
offers ens.
Die hoofpunt van die tabernakel is egter dat dit ‘n beweegbare heiligdom is, God se heilige woonplek onder
sy verbondsmense (Lees Eks 29:45-46).
Feitlik ‘n derde van Eksodus word hierdeur in beslag geneem – die planne vir die tabernakel, en dan word
hierdie besonderhede weer herhaal wanneer dit gebou word.
Al hierdie besonderhede maak natuurlik een punt: so ‘n woonplek kan nie ligtelik opgeneem word nie. God
sélf gaan kom woon onder sy mense, en daarom is dit die moeite werd om lank hierby stil te staan. Nog ‘n
rede waarom hier so lank by stilgestaan word, is omrede die aanbidding van God waarvoor Israel bestem is.
Eksodus teken die gang van hierdie volk vanaf slawerny na aanbidding, en diensknegte van die groot Koning
wil alles weet van sy lewe in hulle midde.
Op ‘n stadium is hulle geforseer om vir Farao in Egipte te bou, nou gee hulle vrywilliglik materiaal en
vakmanskap om God se huis in hulle midde te bou.
Nog ‘n rede vir die duplikaat beskrywings van die tabernakel in Eksodus is dat daar tussen die twee
episodes ‘n gedeelte is omtrent die rebellie van die volk teen God en Moses (Eks 32).
Hierdie uitbreek van afval bedreig die verbondsverhouding self. Die Israeliete wag vir Moses om van die
berg af te kom waar Hy met God self praat. Hulle raak ongeduldig en hulle maak ‘n goue kalf op dieselfde
tyd wanneer Moses instruksies kry oor die woonplek van God.

Kalfsbeelde was algemeen in die ou nabye ooste in daardie tyd. Hierdie goue kalf was bedoel om ‘n totaal
ander God te wees of ‘n beeld van die boodskapper van God; hoe dit ook al sy, dit was ‘n katastrofiese fout,
gelykstaande aan Adam en Eva se opstand in Gen 3.
• Die maak van ‘n kalf is totaal in stryd met God se openbaring van Homself toe Hy Moses instruksies
oor die oprigting van die tabernakel gegee het.
• 1. Die volk het probeer maak wat God alreeds voorsien of sal voorsien.
2. Die idee om hierdie beeld te maak is ‘n menslike inisiatief.
3. Die materiaal daarvoor word van die mense afgeëis, nie vrywillig gegee nie, en dit herinner
aan die ou slawediens in Egipte.
4. Dit is ‘n vinnige menslike werk, sonder die versigtige voorbereidings wat pas by die Heilige
van Israel.
5. Die Here, die onsigbare, heilige God word verander in ‘n voorwerp wat nie kan praat of
optree nie. Ironies – die goddelike teenwoordigheid wat hulle juis by hulleself wou verkry,
het hulle nou verloën.
Die Israeliete verbreek dus die eerste en tweede gebooie van God. Slegs as resultaat van Moses se
intreding by God (ons kry hier aangrypende lesse oor gebed!) word ‘n absolute tragedie vermy.
Die tweede verslag van die bou van die tabernakel (ná die goue kalf episode) wys dat God genadig verbind
bly aan sy verbond met Israel.
Eksodus eindig met God wat na sy tabernakel kom om daar te bly (40:34-38).
God se nou en dan verskynings aan Israel het nou plek gemaak vir sy meer permanente teenwoordigheid in
hulle midde. Die tabernakel het saam met hulle gegaan, waar hulle ook al heengegaan het. God het saam
met sy mense getrek. Maar die tabernakel het natuurlik meer gesuggereer: dit was ‘n teken van die volle
herstel van God se teenwoordigheid binne die hele skepping, soos Hy oorspronklik bedoel het.
Op hierdie klein, alleen plek te midde van die chaos van die woestyn, het ‘n nuwe skepping tot stand gekom.
‘n Plek van orde te midde van die wanorde buite om. Die priesters van die heiligdom wat rondbeweeg en
doen wat hulle moet doen, is soos elke ding in die skepping wat hulle liturgiese diens doen – die son, die
bome, menslike wesens.
Die volk Israel het rondom hierdie tabernakel tent opgeslaan; as jy as’t ware van bo sou kyk sou jy
sien wat God bedoel het vir sy skepping.
Die hele gedeelte waarin voorskrifte vir die bou van die tabernakel gegee word, plaas binne ‘n raamwerk wat
die skepping in Genesis 1 oproep.
• Wanneer Moses op die berg gaan om instruksies vir die tabernakel te ontvang, sê die skrywer dat
die heerlikheid en die wolk die berg vir ses dae bedek het (24:16).
• Op dieselfde wyse, aan die einde van hoofstuk 31, sluit Jahwe die tabernakel-instruksies af met die
bevel tot onderhouding van die Sabbat. Die onderhouding van die Sabbat is ‘n teken van Israel se
heiliging deur Jahwe (vers 13) en van Jahwe se skepping van die wêreld in ses dae en sy rus op die
sewende dag (vers 17).
• Die ooreenstemming is treffend. Ons lees: “So het Moses dan die werk voltooi”, waarna die wolk die
tent van samekoms bedek het, wat kommunikeer het dat die volk uiteindelik gerus het van hulle
omswerwinge (Eks 40:33-38); terwyl Gen 2:1-3 so lees: “So is dan voltooi die hemel en die aarde …
En God het op die sewende dag sy werk voltooi wat Hy gemaak het, en op die sewende dag gerus
van al sy werk wat Hy gemaak het.”
• Die formule “Hy/hulle het gemaak … soos die Here Moses beveel het”, kom sewe keer voor in
Eksodus 39 (39:1,5,7,21,26,29,31).
• Beide die sewevoudige herhaling en die inhoud herinner aan Genesis 1-2 en die formule: “En God
het gesê … en dit was so.”
• Verder in Eksodus 39:43: “En Moses het die hele werk bekyk – en hulle het dit gemaak soos die
HERE beveel het, so het hulle dit gemaak. Toe het Moses hulle geseën”, ‘n duidelike teruggryp na
Genesis 1 se “God het gesien …”, wat dan uiteindelik uitloop op die seën wat uitgespreek word oor
die voltooiing van die skepping (Gen 2:1-3).
Hierdie gedeelte vorm vir die skrywer die kulminasie van ‘n proses wat begin het met die verbond en teken
van Noag (die reënboog) en Abraham (besnydenis). Die hele geskiedenis van die wêreld het beweeg na
hierdie moment wanneer Jahwe ‘n nuwe weg vir die mens gaan open deur ‘n nuwe skeppingshandeling.

Dat die konstruksie van die tabernakel ‘n nuwe tyd inlui, word ook gesuggereer deur die datum waarop dit
voltooi is: “En in die eerste maand, in die tweede jaar, op die eerste van die maand, is die tabernakel
opgerig” (Eks 40:17). Hierdie handeling is letterlik ‘n rewolusie in die verhouding tussen God en die
mensdom.
Vir God om onder Israel te “woon” is ‘n ommekeer van die onttrekking van die Goddelike teenwoordigheid
wat so prominent in die oersiklus is: Adam en Eva wat uit die tuin gedryf word; Kain wat wegkruip vir God se
teenwoordigheid; aan die ander kant God in die verhaal van Babel; God se “neerdaal” om nie in
gemeenskap onder die mens te kom woon nie, maar om hulle te verstrooi en, soos in die verhaal van Sodom
en in die geval van Egipte, om hulle te vernietig. Anders gestel: saam met die beweging na ‘n
verbondsgemeenskap, openbaar die verhoging van Jahwe ook ‘n beweging na ‘n sakrale gemeenskap. Die
boek vertel dus as’t ware die stadia in die neerdaal van die Goddelike teenwoordigheid om vir die eerste
keer onder een van die volke van die aarde te kom woon.
Dit is ‘n duidelike teruggryp na die toestand by die skepping.
‘n Bybelse teologie van die tabernakel sal fokus op die beloofde land as ‘n tipe van die restourasie van Eden,
met die tent, en dan later die tempel, wat aandui dat God onder sy mense woon in die beloofde land.
Die konstruksie van die tabernakel self, roep ook die skepping op.
Dit is die moeite werd om op hierdie punt vir ‘n oomblik te kyk na die ongelooflike teruggryp na Eden wat in
die tabernakel se inhoud en administrasie na vore kom.
• Die goud en oniks van Eden verskyn byvoorbeeld weer in die tabernakel, waar goud in oorvloed
gevind is en die oniksstene nou gegraveer is met die name van die seuns van Israel (Eks 28:9-12; cf
25:7).
• Die boom van die lewe word gesimboliseer in die goue kandelaar met sy “stam”, sy “kelkies”, sy
“knoppe” en sy “blomme” (Eks 25:31-40)
• Gerubs word gevind tussen die palms en blomme in die binnekamers, op die gordyne en die gordyn
vn die tabernakel (Eks 26:1; 31; 36:8; 35), sowel as bo-op die ark van die verbond waar hulle
uitgestrek aangebring is (Eks 25:18-22; ook 1 Kon 6:23-28). Hulle teenwoordigheid wek
onteenseglik die engele wat die ingang na die tuin bewaar het aan die oostekant van Eden se
ingang (Gen 3:24; Eseg 28:14).
• Die opdrag aan Adam om die tuin te bewerk (‘ābad), en te bewaak (šāmar), is funksies wat ook
geassosieer word met levitiese en priesterlike pligte (bv Num 1:53).
• Adam se ordening van die dierewêreld deur hulle name te gee, korrespondeer met die priesterlike
opdrag om te onderskei tussen rein en onrein diere en die vasstelling van watter diere vir offerande
gebruik kan word.
• Die kultiese voorstelling van Israel wat kulmineer in die handelinge van een gereinigde en heilige
man, die Hoëpriester wat die allerheiligste een maal per jaar kon binnegaan, is ook gepak met
Adamitiese simbolisme. Die kleredrag van die hoëpriester simboliseer die koninklike heerlikheid van
Adam (Eseg 28:13), wat later Judaïsme as geklee in lig, kon beskryf.
• Die heiligdom van die Here, God se simboliese woonplek binne Israel, onder wie Hy sal “wandel”
(Lev 26:26:12; Gen 3:8), simboliseer die hoop en belofte dat Israel as nuwe Adam sal terugkeer na
Eden.
Baie belangrik hierdie mikro-skepping is die begin van ‘n poging aan God se kant om ‘n makro-skepping op
te rig. In en deur hierdie volk is God aan die beweeg na ‘n nuwe skepping vir almal.
God se teenwoordigheid in die tabernakel is ‘n stelling omtrent God se bedoelde teenwoordigheid in die hele
wêreld. Die heerlikheid wat daar openbaar is, is bedoel om in die groter wêreld in te stroom.
Die skyn van Moses se gesig na die belewing van Goddelike heerlikheid, moes die karakterkenmerk van
Israel as ‘n geheel word. Hulle moes in die groter wêreld die heerlike effekte van God se woon onder hulle
uitstraal.
As ‘n koninkryk van priesters het hulle die rol gehad om hierdie heerlikheid te bemiddel vir die hele kosmos.
As die verhaal van Eksodus sy einde bereik, is daar aansienlike vordering gemaak in die rigting van die
vorming van God se volk. Hulle is nou bevestig in ‘n formele verbondsverhouding met God en hulle het
beide wet en tabernakel. Hulle lewens het beide etiese vorming en liturgiese vorming gekry. Hulle het nou
net ‘n plek van hulle eie nodig.

Maar, om met God in jou midde te lewe, gaan nie maklik wees nie.
Hoe gaan hierdie sondige sterflinge, sy onbeskryflike heiligheid hanteer?
Die goue kalf het gewys: God is genadig – maar Hy laat ook nie sonde ongestraf bly nie.

Tabernakel
SIMBOLIEK VAN DIE TABERNAKEL
Dui alles op Jesus, die Seun van God.
1. Die ingang: die enigste toegang tot die tabernakel. Só is Jesus Christus die enigste weg tot die
Vader (Joh 14:6).
2. Die brandoffer- of koperaltaar: herinner aan die noodsaaklikheid van versoening vir sondes. Net
soos die Israeliete deur die offer en bloed van diere in húlle plek vir hulle sondes vergifnis ontvang
het, net so word ons sondes vergewe deur die offer en bloed van Christus. Dui op die kruisdood van
Christus (Jon 1:29).
3. Die koperwaskom: hier moes die priesters hulleself eers reinig. Ons moet deur die bloed van
Christus gereinig en deur die Heilige Gees vernuwe word (Joh 3:5).
4. Tafel met toonbrode: herinner daaraan dat God self in hul daaglikse behoeftes voorsien. Dui op
Jesus die Brood van die Lewe (Joh 6:35).
5. Goue kandelaar: God is die lig vir sy volk, Jesus die Lig vir die wêreld (Joh 8:12).
6. Wierookaltaar: simbolies van gebede en lofprysing as 'n offer aan God. Dui op Christus ons
Middelaar deur Wie ons gebede tot God gaan (Joh 14:13-14).
7. Die verbondsark: simboliseer God se teenwoordigheid. Dui op Christus ons Versoener, in
heerlikheid aan die regterhand van die troon van God.

Lesing 3 Levitikus en Numeri
Voorgeskrewe leeswerk: Handboek Hoofstuk 3 (Levitikus)
(bl 29-31)
Hoofstuk 4 (Numeri)
(bl 32-37)
OPDRAGTE
Levitikus:
Kort vrae:
Bybel: Lev 1 – 10; 16 – 17; 19 – 20:9; 26
Num 1 – 4; 9 - 25
_________________________
1. Israel se aanbiddingskultus (seremoniële wette) is daarop gerig om God se
heiligheid in ere te hou en hulle te help en te leer hoe om die Here te dien by die
Tent van ontmoeting. Noem drie verskillende bepalings / middele wat God aan sy
volk gegee het ten opsigte van hulle aanbidding (Hf 1 – 17).
2. (a) Watter belangrike voorskrif gee God aan Israel ten opsigte van Sy
heiligheid? (Hoofstuk 19)
(b) Hoe moet dit tot uitvoering kom? (Hoofstuk 20).
Gee Skrifverwysings.
Numeri:
Lang vraag:
3. (a) Beskryf kortliks drie insidente waarin die opstand van die volk duidelik
gesien word. Beskryf ook elke keer God se reaksie.
(b) Watter afleidings maak jy hieruit ten opsigte van die verhouding tussen God
en sy volk?

DIE GEVOLG:
‘’n volk vir God’
Lev 26:12
Seën en vloek (26-27)
Die heilige dinge (23-25)
Die heilige lewenswyse (17-22)
Reinheid (11-15)
LEVITIKUS
DIE VERBONDSFORMULE
MENSLIKE TOEWYDING (17-27)
GODDELIKE VERSOENING (1-16)
Versoening (16)
DIE GROND
‘n God vir
Israel
Lev 26:12
Priesters (8-10)
Offers (1-7)

Waaroor gaan Levitikus, wat is die inhoud?
LEVITIKUS
Ons kry hier verskillende wette wat te doen het met heiligheid voor God en met liefde vir die naaste,
insluitende offers, rituele reinheid en sosiale verpligtinge. Dan is daar ook wette vir die Leviete wat betref
priesterlike verpligtinge.
Waarop lê die boek veral klem?
Dit gaan oor die regte manier om God te aanbid, vir beide die volk en die priesters. Die instelling van die
priesterskap onder Aäron kry klem, sowel as die wette wat rituele reinheid beskerm. Dit sluit in die
versoening vir sondes (die Dag van Versoening); wette met betrekking tot die regulering van seksuele
verhoudings, familie lewe, straf vir groot misdade, feeste en spesiale jare (sabbatsjaar en jubeljaar of
hersteljaar).
Oorsig oor Levitikus
Die titel van die boek wat beteken “dit wat betrekking het op die Leviete” beskryf nie net iets van die inhoud
nie, maar gee ook ‘n aanduiding waarom dit nie so aanloklik is vir hedendaagse lesers nie! Nog ‘n rede
hoekom dit nie so ‘n gemaklike boek is nie, is die min verhalende gedeeltes (hfst 8 – 10; 24:10-23 is die
uitsondering).
Tog kan ‘n mens tot ‘n basiese verstaan van die inhoud en die boek se plek in die Pentateug kom, selfs al
sou die aard en rede van sommige van die wette self nie so duidelik wees nie.
Dit is belangrik om te sien dat Levitikus begin waar Eksodus eindig. Dit begin met die Here wat met Moses
praat vanaf die tent van samekoms en sê: Lev 1:2 Spreek met die kinders van Israel en sê vir hulle.
Van daardie oomblik af word die beweging vanaf een punt na die ander gekenmerk deur die frase: die HERE
het met Moses gespreek en gesê (4:1; 5:14; 6:1,8) en so meer.
Dit is dan ook geen verrassing nie om te ontdek dat die hoofpunt van hoofstuk 1-16, (beter bekend as die
levitiese kode) primêr te doen het met regulasies vir die volk en die priesters wat verband hou met die
tabernakel, wat aan die einde van Eksodus voorkom (hfst 25-31, 35).
Die kode kan as volg uiteen gesit word. Dit begin met offers deur die mense (1:1 – 6:7, gevolg deur
instruksies vir die priesters (6:8 – 7: 3-8). Dit word logies gevolg deur die instelling van die priesterskap van
Aäron (hfst 8-9) en die oordeel oor twee van Aäron se seuns wat gedink het dat hulle dit op hulle eie kon
doen (10:1-7), met verdere instruksies vir die priesters (10:8-20).
Die volgende gedeelte (hfst 11-15), begin met ‘n nuwe frase: En die HERE het met Moses en Aäron
gespreek en aan hulle gesê: (11:1; 13:14,33; 15:1). Hier vind jy wette wat spesifiek handel oor rituele
reinheid – om te verhoed dat dit wat met Aäron se seuns gebeur het, weer sal plaasvind!
Hier vind ons ook vir die eerste keer die uiters belangrike uitspraak: “Wees heilig, want Ek is heilig” (11:44-
45).
Dit word tereg gevolg deur die instelling van die “Dag van versoening” (hf 16).
Wat volg in hoofstuk 17-25 staan bekend as die “Heiligheidskode”, wat oorheers word deur die oproep:
“wees heilig, want Ek is heilig” (19:2 e.v.). ‘n Betekenisvolle deel van “wees heilig” is egter nou om “jou
naaste lief te hê soos jouself.” Hierdie gedeelte is dus ‘n versameling van wette wat handel oor jou
verhouding, beide met God en ander. Aan die einde is daar verpligtinge rondom die sabbat- en jubeljaar
(hfst 25) terwyl die boek eindig met verbondseëninge en vloeke (hfst 26) wat ‘n formele konklusie vorm vir
die verbondstruktuur wat in Eksodus 20 begin. Die boek self eindig met ‘n gedeelte oor tiendes en
eedsweringe.
Ons kan die hele boek ook indeel aan die hand van Levitikus 26:12. Hier kry ons die verbondsformule en
die hele Levitikus kan aan die hand daarvan uiteengesit word (SIEN SKETS).
Ons kan sê die boek is gewy aan die verwerkliking van die verbond deur die kultus (tempeldiens, offers
ens …).

Die twee kante van die sogenaamde verbondsformule word duidelik gestel deurdat daar twee afdelings is.
Breedweg kan ons sê dat hoofstukke 1-16 gaan oor Goddelike versoening deur die kultus (weg na God) en
hoofstukke 17-27 gaan oor menslike toewyding (deur ‘n heilige lewe, waar kultiese sake ‘n belangrike rol
speel), met die noodwendige gevolge van seën wanneer die volk die insettinge hou en vloek indien hulle dit
nie hou nie.
Met ander woorde: Levitikus beklemtoon dat versoening die heilige lewe voorafgaan. Die grondslag daarvan
is egter die verbond.
Hoe moet ek Levitikus lees?
Dit is altyd nodig om onsself aan twee dinge te herinner:
1. Hierdie wette is deel van God se verbond met Israel, en daarom is dit nie net godsdienstige rituele
nie, maar het te doen met verhoudings, en
2. Levitikus is deel van die groter verhaal van die Pentateug en moet verstaan word in die lig van wat
ons reeds gesien het en van wat nog kom.
Om eerste met punt 2 te begin: Net soos die wetlike gedeeltes van Eksodus goeie sin maak wanneer jy hulle
plek in die groter narratief sien, so moet jy Levitikus sien as ‘n langer uitdrukking van dieselfde verhaal,
voordat alles hervat in Numeri.
Van uiterste belang is dat Israel steeds kamp aan die voet van Sinai – ‘n wildernis gebied waar hulle ‘n volle
jaar gaan deurbring terwyl hulle gevorm word tot die volk van God voor hulle die inname van die land
Kanaän kan aanpak.
Hier gaan hulle beskerming nodig hê – van siektes van verskillende aard en van mekaar! En daarom, sodat
hierdie individue wat as slawe grootgeword het, gevorm kan word tot God se volk, is dit uiters noodsaaklik
dat hulle die twee groepe van verhoudings reg kry naamlik die verhouding met God en met mekaar (vergelyk
die twee kante van die 10 gebooie en die twee kante van die verbond).
Die verbondsaspek van hierdie wette is uiters belangrik. Dink weer aan Eksodus. God het soewerein die
volk bevry van slawerny en hulle na Sinai gebring; hier het Hy belowe om hulle sy eie “kosbare besitting”
onder al die nasies te maak (Eks 19:5), wat vir Hom ‘n “koninkryk van priesters en ‘n heilige nasie sal wees”
(v.6). Dit beteken dat hulle rol as ‘n koninkryk is om God te dien as priesters vir die wêreld, en om dit te kan
doen moet hulle sy beeld dra (wees heilig soos Ek heilig is).
God beloof van sy kant om hulle te seën (Lev 26:1-13) en wat Hy van hulle verwag is dat hulle ‘n heilige
agting en gehoorsaamheid teenoor Hom openbaar. Let op hoe baie word die verwagtinge onderstreep met
“Ek is die Here, jou God”.
Die eerste stel wette het dus te make met die regte manier waarop hulle na God moet kom met verskillende
offers. Jy sal oplet dat daar nie vir hulle gesê word wat die offer beteken nie (hulle weet dit reeds) maar hoe
om dit op die regte manier te bring – natuurlik kan ons baie hieruit aflei oor die betekenis.
Die verbondsaard van hierdie offers word op 3 maniere duidelik:
(a) die offers is ‘n geskenk aan die kant van die aanbidder van die Here,
(b) sommige van die offers behels gemeenskap met God van die kant van die aanbidder,
(c) die offers funksioneer as ‘n manier van genesing, heling vir die breuk in die verhouding, dit wil sê ‘n
vorm van versoening.
Dit is ook die geval met die reinigingswette. Hier gaan dit weer oor die feit dat die mense ‘n regte besef moet
hê van wat dit beteken om God in hulle midde te hê (15:31). Die saak waaroor dit hier gaan is wie in die
kamp mag wees, waar God self in die midde woon, en wie buite moet bly (omrede hulle onrein is). Ingeslote
is die verdeling van diere en insekte in rein en onrein. Aan die hart van dit alles is die feit dat “God heilig is”
en daarom moet sy mense heilig wees.
Maar heiligheid handel nie net oor rituele en rein wees nie. God se heiligheid word veral gesien in sy
liefdevolle ontferming waarmee die Israeliete sy volk geword het. En juis daarom verwag die wette –
spesifiek in die Heiligheidskode – dat God se mense wat dit betref sy beeld sal dra.

Aangesien die Israeliete bymekaar bly waar God in hulle midde is, moet hulle in hulle omgang met mekaar
hierdie karakter weerspieël. So al gaan dit steeds oor die “verhouding met God” gaan dit spesifiek ook oor
die hantering van mekaar. Dit sluit in om mekaar regverdig en barmhartig te hanteer. Daarom sluit hierdie
deel af met die sabbatsjaar en die jubeljaar, sodat die land ook kan rus en ‘n tyd om “vryheid vir almal” te
bring kan aanbreek op die sabbat of sabbatsjaar.
Deur die verse van die boek …
In die klas sal jy meer hoor oor die boek onder die volgende hoofde:
1:1 – 7:38 Instruksies vir die 5 soorte offers
8:1 – 10:20 Die priesterskap begin
11:1 – 16:34 Oor reinheid en onreinheid
17:1 – 22:55 Die heiligheidskode
26:1-46 Verbond sanksies
27:1-34 Verlossingswette
Mag jy in hierdie lesing ook sien hoe belangrik dit is om Levitikus in die lig van Jesus te lees en wat
die boek vir jou nou te sê het.

NUMERI
Seën van God by Sinai
(1:1-10)
Murmurering en opstand tydens woestyntog (10:11 – 21:35)
Seën van God by Moab
(22-36)

Waaroor gaan die boek?
NUMERI
Ons lees hier van die Israeliete se lang verblyf in die woestyn soos hulle trek vanaf Sinai na die vlaktes van
Moab. Saam hiermee vind ons nog verbondswette. Die boek speel af in die 40 jaar periode waarin die
generasie wat Egipte verlaat het, uitsterf.
Wat word beklemtoon in hierdie boek?
Die voorbereiding vir die inname van die beloofde land; God se verbondsgetrouheid teenoor Israel met
betrekking tot die land; Israel se herhaalde mislukking om die verbond met God te hou; God se leierskap van
sy volk en die bevestiging van Moses se leierskap; voorbereiding vir die ingaan in die land en die aanbidding
in die land; oorwinning en vestiging van die land oos van die Jordaanrivier.
Oorsig van Numeri
As Levitikus vir jou moeilik was omrede jy ‘n moderne mens is, dan is Numeri weer baie moeilik omrede jy
wonder: “Wat op aarde gaan aan?” Die probleem vir ons is dat dit so ‘n mengsel van dinge is: narratief,
bykomende wette, sensusopgawes, uitsprake van ‘n heiden profeet, die baie bekende Aäronitiese seën – dit
is verseker nie maklik om te sien hoe alles bymekaar pas nie.
Numeri handel hoofsaaklik oor die tog van Israel deur die woestyn vanaf die voet van die Sinaiberg totdat
hulle uitgekamp het op die vlaktes van Moab (aan die oosbank van die Jordaanrivier), gereed vir verowering.
Maar dit is die tweede generasie wat op die oosbank eindig. Hoekom? Omrede die eksodusgenerasie
geweier het om die land in te gaan deur middel van die meer direkte suidelike roete (by Kades) en God hulle
daarom geoordeel het. Die basiese reisverhale word gevind in 9:15 – 14:45 (vanaf Sinai tot by Kades),
ingeslote die weiering om in te gaan en die afkondiging van God se oordeel) en in 10:1 – 22:1 (vanaf Kades
tot by die vlakte van Moab langs die Jordaan).
Daar is 4 hoofgedeeltes van verhalende materiaal wat verskillende funksies dien:
1. 7:1 – 9:14 handel oor die voorbereidings vir die tog;
2. hoofstuk 16-17 handel oor die hele kwessie van Moses en Aäron se Godgegewe (en erkende)
leierskap;
3. die Bileam siklus (22:2 – 24:25) en die afvalligheid met Baal van Peor (hfst 25) wys as’t ware beide
die vervulling van God se gee van die land, asook hulle eie geneigdheid om mislei te word deur
die Kanaänitiese afgodery;
4. hoofstuk 31-36 handel oor gebeure op die oosbank soos hulle voorberei vir inname.
Tussen hierdie verhale is daar gedeeltes wat betekenis toevoeg tot die verhale. Daar is twee sensuslyste
(hfst 1-2; 26-27) en ‘n geslagsregister/verslag van Aäron se familie en van die Leviete (hfst 3-4), sowel as
verskillende versamelings van wette (hfst 5-6; 15; 18-19; 28-30, die meeste handel oor sake uit die Levitiese
Kode [Lev 1-16; 21-22]).
Numeri handel dus oor die tog tot die rand van die beloofde land en verdere wette in verband met regte
aanbidding.
Die vraag is: Kan jy sin maak uit die verhaal?
Hoe moet jy Numeri benader as jy dit lees?
Om te waardeer hoe die verhaal van Numeri (beide die tog en die omringende sake) “werk” moet jy verskeie
dinge wat ons in Genesis en Eksodus gesien het, onthou.
Eerstens: Die primêre stimulus agter alles is God se verbond aan Abraham, spesifiek die belofte dat sy
nageslag die land Kanaän sal erf. God sal hierdie belofte vervul selfs al is Israel so ongehoorsaam.
Tweedens: Die inname van die land behels die tweede stadium van die “heilige oorlog”. Die eerste stadium
– teen Farao in Egipte – selfs al is dit deur Moses gelei, is uitgevoer deur God, die Goddelike soldaat, deur
wonderbaarlike intrede. In die tweede stadium het God bedoel dat sy eie volk betrokke sal wees. Hy het
hulle verlos van slawerny om hulle sy eie volk te maak, maar hulle moet eienaarskap neem van die werklike
inbesitname van die land. Dit is die rede vir die twee sensuslyste, wat die manne tel wat kan veg, en die
groepering van die stamme in gevegsformasie rondom die tabernakel. Die lys aan die begin (waarvan

Numeri sy naam kry) berei die eerste generasie vir inname voor deur Kades; die tweede berei die tweede
generasie voor vir inname deur die Transjordaan. Dit is dan ook die rede vir die verskillende verhale aan die
einde, ingeslote die opvolging van Josua (27:12-23) en die verskillende sake in hoofstukke 31-36 wat die
inname afwag.
Derdens: Onthou dat in Gen 12:7, dadelik na die belofte van die land, Abraham ‘n altaar vir die Here gebou
het. As jy die verskillende wetgedeeltes lees binne die verhaal, sal jy vind dat dit hoofsaaklik fokus op die
Israeliete se verhouding met God. Beide die sentrale rol van die tabernakel en die priesterlike sake in
Numeri fokus op twee sake wat tot hiertoe in die Pentateug belangrik was: die teenwoordigheid van God in
die midde van Sy mense – beide sy wees met hulle en sy leiding deur die woestyn – en die regte aanbidding
van God as hulle eendag in die land sou kom.
Laastens: God se mense self is alles behalwe ‘n mooi gesig in Numeri. Jy kan beswaarlik die voortdurende
aard van hulle murmurering en ongehoorsaamheid mis. Om die waarheid te sê, behalwe vir die toekomstige
seën wat God deur ‘n heidenprofeet aankondig, is daar beswaarlik ‘n goeie woord omtrent hulle in die hele
gedeelte.
In die Nuwe Testament dien die Israeliete se ongehoorsaamheid as ‘n waarskuwing aan ons (1 Kor 10:1-13;
vergelyk Heb 3:7-13).
In die Ou Testement, selfs al word hulle sonde uitdruklik onthou, sien ‘n mens God se groot ontferming oor
hulle (Neh 9:16-21 vergelyk Psalm 78:14-39; 106:24-33, 44-46). Let ook op die uitnodiging en waarskuwing
in Psalm 95.
Dus in Numeri, soos in die res van die Pentateug, kan jy nie anders as om te sien dat ten spyte van Israel se
eie patetiese vertoning, dit steeds God se verhaal bo alles is. En God sal sy verbond met Abraham
aangaande die saad wat die land sal erf, hou. Die groot saak is egter of Israel sý kant van die verbond sal
nakom – en Numeri herinner jou weer en weer dat Goddelike voorsiening vir hulle om dit te doen, altyd
byderhand is.
Deur die verse van die boek …
In die klas sal jy meer hoor oor die boek onder die volgende hoofde:
1:1 – 2:34 Die sensus by Sinai
3:1 – 4:49 Die verslag van die Leviete
5:1 – 6:27 Die skoonmaak van die kamp
7:1 – 9:14 Die finale voorbereidings vir vertrek
9:15 – 14:45 Van Sinai tot Kades
15:1-41 Bykomende wette
16:1 – 19:22 Die krisis rondom leierskap en priesterskap
20:1 – 25:17 Van Kades tot die vlaktes van Moab
26:1 – 36:13 In Moab: Voorbereiding om die land in te gaan.
Mag jy in hierdie lesing ook sien hoe belangrik dit is om Numeri in die lig van Jesus te lees en wat die
boek vir jou nou te sê het.

Lesing 4 Deuteronomium
Voorgeskrewe leeswerk: Handboek hoofstuk 4 (bl 37-39)
OPDRAG
Vraag 1:
Bybel: Deut 1 – 11, 27 - 33
_________________________
(a) Verduidelik die stelling “God is ‘n Waarmaker van sy beloftes” na aanleiding van
Eks 6:4-7 deur te verwys na minstens drie voorbeelde. Gee ook die
Skrifverwysings.
(b) Wat is jou eie belewenis van bogenoemde stelling?

Waaroor gaan die boek?
DEUTERONOMIUM
Ons kry hier ‘n herhaling van die verbond vir ‘n nuwe generasie van Israeliete net voor die inname.
Histories dek dit die laaste weke aan die oostekant van die Jordaanrivier.
Wat word beklemtoon in hierdie boek?
• Die eenheid en uniekheid van Jahweh, die God van Israel, teenoor al die ander gode;
• Jahweh se verbondsliefde vir Israel soos gesien in die feit dat Hy hulle sy volk maak;
• Jahweh se universele soewereiniteit oor al die nasies;
• Die betekenis van die sentrale heiligdom waar Jahweh aanbid moet word;
• Jahweh se besorgdheid oor reg en geregtigheid;
• Die seëning van gehoorsaamheid en die gevare van ongehoorsaamheid.
Oorsig oor Deuteronomium
Ons kan Deuteronomium so uiteensit:
A Die buitenste raam: ‘n Terugblik (hfst 1-3)
B Binneste raam: Die groot vermaning (hfst 4-11)
C Die binneste kern: die stipulasies van die verbond (hfst 12-26)
B* Die binneste raam: die verbond seremonie (hfst 27-30)
A* Die buitenste raam: ‘n Kykie vorentoe (hfst 31-34).
Let bietjie op hoe maklik jy die twee dele van beide “rame” as ‘n voortgesette verhaal kan lees: Ons praat
nou van hoofstuk 1-3 en hoofstuk 31-34 en dan weer hoofstuk 4-11 en 27-30.
⎯ Die eerste deel van die buitenste raam (A) herhaal die basiese verhaal van Numeri. Dit herhaal die
verhaal tot waar Moses verbied word om die beloofde land in te gaan. Die tweede deel A* hervat die
verhaal presies daar en sluit af met die aanstelling van Josua en Moses se lied, sy seëning en sy
dood.
⎯ Die binneste raam (B), wat Israel oproep tot absolute toewyding aan God, eindig met die
aankondiging dat God ’n “seën en vloek” voor hulle hou (11:26); die tweede deel (B*) hervat presies
op hierdie punt deur die inhoud van die vloek en seën deur te gee
Hierdie insig in hoe Deuteronomium werk beklemtoon ook sy tweede strukturele kenmerk: die feit dat
Deuteronomium die herhaling van God se verbond (vir die nuwe generasie) in die styl van ‘n antieke Ou
Nabye Oosterse suserein-verdrag weergee. Hierdie verdrae het tipies ‘n voorrede, ‘n inleiding, stipulasies, ‘n
dokument klousule, sanksies en getuies gehad. (Hierdie laaste 3 items voeg by en herbevestig die finale 3
elemente van die verbond van Eksodus 20 – Levitikus 27.)
Daarom begin Deuteronomium as ‘n herhaling van die verbond met ‘n voorrede en ‘n historiese inleiding in
hoofstuk 1-4, wat beide na die verlede terugkyk en vorentoe na die toekoms.
God was getrou in die verlede. Hy het Israel beloon vir hulle getrouheid maar hulle ook gestraf vir hulle
ontrouheid. Nou moet hulle hulleself weer verbind tot Hom as sy volk.
Die stipulasies (hfst 5-26) begin met ‘n herhaling van die Tien Gebooie, terwyl die wette in hoofstuk 12-26
geneig is om die vertikaal/horisontale orde daarvan te volg. Dit handel eerstens oor die individu se
verhouding met God en dan met mekaar.
Die dokumentklousule, wat herinner aan die voorwaardes van die verbond, word hoofsaaklik in hoofstuk 27
en 31 gevind, en word onmiddellik verbind met ‘n lang lys van vloeke en seëninge (in prosa vorm in hfst 28-
29 en in poëtiese vorm in 32-33). Dit dien as die sanksies van die verbond.
Laastens is daar 3 soorte getuies tot die verbond:
a) “hemel en aarde” (4:26; 30:19-20)
b) die lied van Moses (31:19; 31:30 – 32:43), en
c) die woorde van die wet self (31:26).

So gesien, is die gedeelte van Moses se dood en Josua se opvolging (hfst 34) ‘n soort epiloog – dit is nie
deel van die verbond nie, maar ‘n verhalende deel wat Deuteronomium verbind met Josua wat volg.
Spesifieke raad vir die lees van Deuteronomium
Deuteronomium het waarskynlik meer invloed op die res van die Bybelse verhaal (beide Ou en Nuwe
Testament) as enige ander boek van die Bybel.
Die voortsetting van Israel se geskiedenis (Josua-Konings) word hoofsaaklik geskryf vanuit Deuteronomium
se perspektief, in so ‘n mate dat dit genoem is: die Deuteronomistiese Geskiedenis. Deuteronomium het ook
geweldige invloed gehad op Israel en Juda se profete, spesifiek Jesaja en Jeremia, en deur hulle is die groot
figure van die Nuwe Testament beïnvloed (veral Jesus en Paulus).
As jy die boek lees sal jy vind dat die boek van begin tot einde gedryf word deur ‘n kompromielose
monoteïsme (een God) saam met ‘n ewe diep besorgdheid oor Israel se kompromielose lojaliteit teenoor
Jahwe (die Here) hulle God. Dit kom op verskeie maniere na vore, maar die hoof moment daarvan is in die
Shema (6:4-5), wat die onderskeidende kenmerk van Judaïsme geword het en deur Jesus as die “eerste
gebod” uitgelig word. “Hoor, Israel, die HERE onse God is ‘n enige HERE. Daarom moet jy die HERE jou
God liefhê met jou hele hart en met jou hele siel en met al jou krag.
Die rede waarom hulle die Here so moet liefhê is omrede Hy hulle eerste liefgehad het – toe hulle slawe was
en nie eintlik iets getel het nie: “Die HERE het ‘n welgevalle aan julle gehad en julle uitverkies, nie omdat
julle meer was as al die ander volke nie, want julle was die geringstes van al die volke.
Maar omdat die HERE julle liefgehad en die eed gehou het wat Hy vir julle vaders gesweer het, het die
HERE julle met ‘n sterke hand uitgelei en jou uit die slawehuis, uit die hand van Farao, die koning van
Egipte, verlos.” (Deut 7:7-8 vgl 4:37).
Met ander woorde, alles is gebou op die Here se liefde en getrouheid en sy dade, optrede, vloei voort uit
daardie liefde en getrouheid.
Nou verbonde aan hierdie gerigtheid in die boek, is die volgende:
• Die konstante herinnering daaraan dat Israel op die punt is om die “land” in te neem. Dit is
‘n woord wat meer as ‘n honderd maal in die boek voorkom. God in sy liefde is op die punt om die
eed wat Hy met Abraham gesluit het, te vervul maar die land is tans onder beheer van die
Kanaäniete.
• Die herhalende bevel dat, wanneer hulle die land ingaan, Israel nie net afgodery moet vermy
nie maar die plekke waar die Kanaäniete aanbid moet vernietig sowel as die Kanaäniete self. Indien
hulle dit nie doen nie, sal die Kanaäniete se afgodediens Israel se bestaansrede vernietig. Hierdie
hele motief begin in die historiese proloog (2:34; 3:6) en word voortgesit as ‘n Goddelike bevel
dwarsdeur die boek. Die enigste hoop vir Israel om die nasies te seën (4:6) is daarin geleë dat hulle
alle vorme van afgodery vernietig en wandel in die weë van God, die Een wat hulle verlos het om sy
mense te wees (5:32-33).
• Die vereiste dat daar gereeld aanbid word by een sentrale heiligdom (12:11). Dit is natuurlik
‘n oproep om die teenwoordigheid van God in die tabernakel oor te dra na die beloofde land. Weer
eens is die klem ook op die Here wat anders as die heidense gode is.
Hoekom is al hierdie sake so belangrik? Omrede die hele Bybelse verhaal daarvan afhang. Die saak op die
tafel is nie net ‘n keuse tussen die Here en Baal nie – alhoewel dit deel daarvan is – maar ‘n saak van
sinkretisme, dit wil sê om te dink dat die Here in die vorm van, of saam met Baal en die ander Kanaänietese
afgode, aanbid kan word.
Aangesien die Here één Here is, nie baie, soos die heidense gode nie, kan Hy nie aanbid word op die plekke
waar daardie gode aanbid word nie. Aangesien Hy die mens na sy beeld gemaak het (Gen 1:26-27) en as
sulks nie ‘n “vorm” het nie, moet hulle nie dink dat Hy een of ander vorm gegee kan word deur mense nie
(vgl Deut 4:15-20). Jy sal oplet hoe hierdie saak deur die res van die verhaal na vore kom, tot in 2 Konings,
en ook by die profete dominant is.
Twee laaste sake is belangrik: God se liefde vir sy mense soos gesien in sy verlossing, die feit dat Hy hulle
sy eie maak en die gee van “die goeie land” (9:6), lê ook agter die aard van die wet kode in Deut 12:1 –
26:19. Jy sal sien hoe die kode die patroon vorm van die Tien Gebooie. Dit begin met die vereistes wat te
doen het met die liefhê van God (hfst 12 – 13) en word voortgesit met verskillende wette wat te doen het met
heilige dae en die liefde teenoor die naaste (14 – 26).

Let egter veral op hoe daar van God se mense verwag word om die armes en behoeftiges in te sluit (15:11;
24:14) wat in Deuteronomium die vorm aanneem van die vreemdes, die vaderloses en weduwees en soms
die Leviete (26:13). Wat hierdie mense in gemeen het, is dat hulle nie hulle eie land besit nie. As jy lees, let
op hoe dikwels hierdie wette gebind is, óf aan God se karakter óf sy verlossing van Israel.
Wat ook raakgesien moet word is die belangrike element van ‘n vooruitsig na die toekoms. Dit sluit nie net
die onmiddellike generasie in nie, maar ook toekomstige generasies (4:9,40). Hierdie motief skep ‘n
spanning dwarsdeur die boek tussen God se goedheid deur hulle in te bring in “die goeie land”, en God se
bewustheid dat hulle ten spyte daarvan sal faal. Daarom is daar beide aan die begin en die einde profesieë
dat die vloeke uiteindelik op hulle sal val. Hulle mislukking om die verbond te hou sal daartoe lei dat hulle
die land sal verloor en in ballingskap sal gaan (4:25-28; 30:1, sien ook 29:19-28 en 32:15-25), maar God se
getroue liefde sal daartoe lei dat hulle in die land herstel sal word deur ‘n “tweede eksodus” (4:29-32; 30:2-
10; 32:26-27 en 36-43).
Dit is veral die hele landmotief wat maak dat ons in Deuteronomium weer terug gevat word na Eden …
Dit is duidelik dat die vrugbaarheid van die land die onderwerp van Deuteronomium 26:9 is: “en Hy het ons
na hierdie plek gebring en ons hierdie land gegee, ‘n land wat oorloop van melk en heuning” en daarom is
die gawe van die eerste vrugte in daardie hoofstuk nie net verbind met Jahwe se eienaarskap nie, maar ook
met die feit van historiese verlossing.
Opvallend is die verwysing na die land in hoofstuk 26 in terme van sy potensiële opbrengs, wat ooreenstem
met dit wat voorkom in die verslag van die verspieders (Num 13:27), wat die land moes evalueer.
In Deuteronomium word die beloofde land uitermate geïdealiseer. Dit is die toppunt van vrugbaarheid en
vrugtevolheid. Daar kom niks kort in wat begeer mag word nie. Nie alleen sal dit hemelse spyse gee nie
(melk en heuning was tradisioneel die kos wat aan ‘n god geoffer is, Jes 7:15), maar dit sal selfs vanuit die
hemel natgegooi word (Deut 11:11).
Dit is ‘n land van waterstrome en fonteine, wat deur sagte valleie en heuwels vloei (Deut 8:7). Meer nog, dit
is nie net potensieel ryk nie, maar dit is voorsien van waterputte wat Israel nie gegrawe het nie, huise wat sy
nie gebou het nie, en olyfbome wat sy nie geplant het nie (6:10 e.v.).
In so ‘n land sal die volheid van lewe geniet word, want Israel sal geseën wees bo alle volke (7:14); alle
siekte, sowel as elke bedreiging vir Israel se sekuriteit, sal verwyder word (7:15). God se spesifieke sorg is
vaardig oor hierdie land, want sy oë is altyd op hierdie land en sy besorgdheid daaroor is voortdurend (Deut
11:11-12).
Uit ‘n verbondsoogpunt is die implikasies hiervan duidelik. Die indruk kan beswaarlik ontkom word dat wat
hier deur sulke verwysings geskets word, niks anders is as Eden se paradys wat herwin word nie.
Aangesien daar die verwagting was dat die beloofde land ‘n heiligdom vir Jahwe sou wees, is so ‘n afleiding
geregverdig. In ooreenstemming met sy heiligdomstatus en op gelyke wyse in ooreenstemming met sulke
hoë verwagtings betreffende die gebruik van die land, moes enige iets wat onrein is of dreig om Israel te
besoedel, verwyder word. Soos in die Eden-situasie sou inwoners van hierdie heiligdom die seëning
van God se spesiale teenwoordigheid geniet en soos in die Eden-situasie, sou daar voortgaande
verblyf van hierdie Goddelike gebied wees deur Israel, indien die voorvereistes vir lewe in die land
nagekom sou word.
Daar is daarom werklike parallelle wat getrek kan word tussen Adam en Israel se posisie. Soos Adam, is
Israel buite die land gevorm (Gen 2:8), en soos Adam is Israel toe in ‘n heiligdom geplaas wat deur God
geskep is. En soos in Adam se geval is die lewe in die land gereguleer deur ‘n verbond! Uiteindelik is Israel,
net soos Adam, uit die land gesit, aangesien die verbondsverhouding verbreek is.
Die gedagte van “rus” waarna die boek Deuteronomium herhaaldelik verwys (3:20; 12:9; 25:19; 28:65), is
duidelik verbind aan die konsep van aangename lewe in die land, veilig en geseënd (15:4; 23:20; 28:8;
30:16). Dit beteken niks anders as dat Israel die gawes van die skepping sal geniet op ‘n wyse wat dit
bedoel is om geniet te word.
In hierdie “teologie van rus” keer ons duidelik weer terug na die doelwit van die skepping, soos voorgehou
in Gen 1:1 – 2:4a en gekenmerk deur die Eden-verhaal, naamlik dat die mensdom geskep is om hulle te
verheug voor die Godheid en die seëning te geniet van die skepping in sy Goddelike teenwoordigheid. Die
gedagte van rus impliseer bogenoemde in beide Gen 2:2 en die boek Deuteronomium, terwyl

Deuteronomium baie bewus is van die noodsaaklikheid om te onderstreep dat “rus” net ‘n veilige leerstelling
is wanneer dit verbind is aan die korrekte idee van hoe die teenwoordigheid van Jahwe in die land verstaan
en gewaardeer moet word.
Dit is juis om hierdie rede dat daar in die ietwat uitgebreide argument in Deuteronomium 12 aandag gegee
word aan die konsep van Goddelike teenwoordigheid in die land wat verbind is aan die plek wat Jahwe kies.
Dit sal die plek wees wat Jahwe “sal uitkies om sy Naam te laat woon” (Deut 12:11). Ten spyte van die
debatte rondom hierdie verse, wil ons saamstem dat die frase “sal uitkies om sy Naam te laat woon” die
belangrikheid van die leerstelling van ‘n heiligdom vir die beloofde land bevestig, aangesien dit voorkom
binne die teologie van die beloofde land as Goddelike besit en verbind is aan Deut 12 met sy verwysing na
die leerstelling van rus (vers 10).
Belangrik vir die leerstelling van rus, maar ook vir die wyer skeppingsverbondsgedagte waarmee dit
geassosieer word, is die gedagte van Sabbat in die boek Deuteronomium. Dit moes (5:12-15) elke vlak van
die Israelse gemeenskap sowel as nie-Israeliete, dit wil sê die hele mensdom en selfs mak diere, omsluit, en
dit is in verband gebring met die Eksodus-verlossing. In die parallelle gee van die Dekaloog in Eks 20:8-11
is die Sabbat verstaan as die voorstelling van die rus van die mensdom, na die voltooiing van die skepping.
Twee sulke verskillende toepassings van die vierde gebod is egter nie teenstrydig nie, maar komplimentêr,
aangesien dit die Eksodus-verlossing is wat nuwe lewe in die land moontlik maak en op dié wyse natuurlik
die herstel van die Eden-waardes moontlik maak.
Israel in Kanaän is dus die geseënde mensdom in die kleine, ‘n illustrasie van wat bedoel is vir die hele
mensdom. Natuurlik weet ons dat die verwagting van “rus” nie gerealiseer het in Israel se ervaring nie en
dat sy uiteindelik uitgedryf is. Die boek Hebreërs sluit hierby aan om te wys dat daar steeds ‘n Sabbatsrus
oorbly as vervulling van die bedoeling van die skepping.
Wanneer ons vanuit ‘n narratiewe oogpunt na die Pentateug kyk, ontvou die volgende: Die Pentateug skets
Jahwe as ‘n God op soek na gemeenskap vanaf die oomblik dat Hy Adam en Eva uit die tuin gedryf het. Dit
teken ‘n God wie se hoofdoel die restourasie van die orde tussen Skepper, skepsel en die wêreld is, soos
wat dit bestaan het voordat die eerste mense gesondig het. Die Pentateug is ‘n narratiewe beskrywing van
daardie proses van restourasie, of dan herskepping, soos dit plaasvind in die sakrale gemeenskap bekend
as Israel.
Aan die einde van die Pentateug is daardie gemeenskap, as ‘n moontlikheid, nou volkome. Deur die
bemiddeling van Moses, maak God die werk klaar wat hy begin het met die bevel aan die aartsvaders,
voortgesit het in die verlossing van Israel uit Egipte, en voltooi het in die vorming van ‘n
verbondsgemeenskap wat vergader is rondom die tabernakel. Israel is ‘n volk met ‘n Goddelik-gegewe
beleid, ‘n konstitusionele teokrasie met ‘n volkome regeringsisteem (veral 17:8 – 18:2). Na aan die einde
van Moses se lewe kan hy verklaar: “Wees stil en luister, o Israel! Vandag het jy die volk van die HERE
geword” (Deut 27:9).
Die Israeliete wat “anderkant” die Jordaan staan, verteenwoordig ‘n volledige model van realiteit; die manier
waarop mense kan leef in ooreenstemming met die wil van God. Met hierdie beskrywing van die nuwe
gemeenskap het die Pentateug sy were einddoel – telos – bereik. Die Pentateugnarratief skep as’t ware ‘n
nuwe wêreld. Dit is egter nodig om te besef dat: “soos in die begin” terwyl die eerste wêreld bestaan het as
‘n realiteit in terme van wat God gedoen het, hierdie een bestaan as ‘n moontlikheid in terme van wat Israel
gaan doen.
Die Pentateug eindig feilik net soos wat dit begin het. Net soos God die aarde voor Adam en Eva
plaas as plek waar hulle kan regeer, plaas God die land Kanaän voor Israel. Soos God vir Adam en
Eva ‘n bevel gee wat voortgaande seëning sou bring indien hulle dit gehoorsaam maar vloek indien
hulle dit verwerp – so seën God Israel as Sy eiendom, maar ook na hulle kom die waarskuwing van
vloek wat tot die dood lei. Net soos Adam en Eva werklik mens kon wees net in verantwoordelike
onderwerping aan God se wil, so kon Israel net ‘n heilige nasie wees in onderwerping aan die Wet
van Moses (Tora).
Die Pentateug is teen sy einde gelyktydig volkome, maar het ook ‘n oop einde. Alhoewel dit ‘n nuwe wêreld
daarstel wat deur God geskep is, dit wil sê, die werk wat God klaar gemaak het – die verbondsgemeenskap
wat ‘baie goed’ is – eindig dit met die dood van Moses en die uitdaging van sy getuienis. Die Wet van
Moses (Tora) eindig met ‘n beroep en daarom ook met ‘n vraag: “Sal Israel die nuwe gemeenskap wees wat
God geskep het of nie?” Die weg van die Wet van Moses (Tora) lê as’t ware oop voor hulle, maar dit is ‘n
smal en reguit pad:
Ek neem vandag die hemel en die aarde as getuienis teen julle; die lewe en die dood, die seën en
die vloek het ek jou voorgehou. Kies dan die lewe, dat jy kan lewe, jy en jou nageslag, deur die

HERE jou God lief te hê, na sy stem te luister en Hom aan te hang; want dit is jou lewe en die lengte
van jou dae, sodat jy kan woon in die land wat die HERE aan jou vaders Abraham, Isak en Jakob
met ‘n eed beloof het om dit aan hulle te gee (Deut 30:19-20).
Uit die voorafgaande word dit baie duidelik dat die land, wat sentraal staan in die Wet van Moses (Tora)verhouding
van die Pentateug, ‘n baie duidelike afbeelding is van en sinspeling is op die “land-verhouding”
by die skepping. Die oproep van die verbond is ‘n oproep om hierdie lewe van die oorspronklike skepping in
te gaan, in die land in.
Deur die verse van die boek …
In die klas sal jy meer hoor onder die volgende hoofde:
1:1 – 3:29 Historiese Inleiding
4:1-43 Inleiding tot die groot vermaning
4:44 – 11:32 Die groot vermaning
12:1 – 26:19 Die wet
27:1 – 30:20 Die verbondseremonie
31:1 – 34:12 ‘n Kykie vorentoe
Mag jy in hierdie lesing ook sien hoe belangrik dit is om Deuteronomium in die lig van Jesus te lees
en wat die boek vir jou te sê het.

Die Mosaïese of Ou Verbond (Sinaïverbond)
Kerngedeeltes
• Ontvangers:
Eks 19:1-6; Eks 34:27; Deut 5:1-3; Deut 29:1,10-15,29; Jer 31:31-32
• Inhoud:
Eks 19:5; Eks 20:1; Eks 24:3-4,7-8,12; Eks 34:4,27-29 vgl Deut 5:22, Lev 1:1; Lev 26:46
• Hoe bekragtig:
Lees Eks 19:8; Eks 24:4-8; Deut 27:1-8,11-12; Die Middelaar Deut 5:5
• Die teken:
Eks 31:13,16-17
• Die godsdienstige sisteem:
Eks 25:40; Heb 8:5; Heb 9:1-11
• Verloop:
Jer 31:31
• Vervulling:
Lees Gal 3:19.
Wat betref: priesterskap: Eks 29:9; Eks 40:15. Num 25:13 vgl met Heb 7:11-12 ev., Heb 8:13. Wat
betref Sabbat: Eks 31:15-17 vgl met Kol 2:16-17.
Wat die groot versoendag betref: Levitikus 16:34 vgl met Heb 9:7-12 ev.,
tempel Joh 2:21; Ef 2:19-22,
burgerlike wette in boek van verbond 1 Kor 9:6-14 vgl Deut 20:6; Deut 25:4,
10 gebooie op kliptafels Jer 31:33; Rom 7:22
• Rol in verlossingsgeskiedenis Gal 3:17-19,23; Gal 4:3-5; Rom 3:1-3; Rom 9:3-4; Lev 18:1-5; Lev
19:1-2; Rom 3:19-20; Rom 2:12-16; Luk 24:26-27;44-49; 1 Kor 10:5-11; 1 Kor 9:8.
• Onvermoë Rom 8:3-4; Rom 7:8
• Goedheid Rom 3:31; Rom 7:12; Rom 8:4
Kerngedagtes
Hierdie verbond het ‘n drievoudige oorsprong.
• Dit word gesluit in vervulling van die Abrahamitiese Verbond (Eks 6:14)
• Dit ontstaan verder vanuit die verlossingsgeskiedenis uit Egipte. Net na die volk deur die Rooi
See is, word die verbond by die berg Sinaï gesluit (Eks 19)
• Dit word weer gesluit net voor die land Kanaän binne gegaan word. Op die vlaktes van Moab
(Deut 29:1)
Wat die kenmerke van die Mosaïese Verbond betref, kan ons dus die volgende sê: Dit is gesluit met
die nageslag van Jakob wat uit Egipte verlos is en die beloofde land binne gegaan het, sowel as met hulle
opeenvolgende generasies na hulle, tot die finale generasie wat geleef het tot en met die koms van Jesus.
Die inhoud van hierdie verbond was die eed gesweerde belofte dat God hulle God sou wees en hulle
sou seën. Maar dit was voorwaardelik. Hulle moes doen alles wat God gespreek (geopenbaar) het. Dit het
bestaan uit beide al die woorde (voorskrifte) wat Moses in die boek van die verbond geskryf het, sowel as die
10 gebooie wat God op die kliptafels geskryf het, en ook die voorskrifte met betrekking tot die offerdiens wat
God vanuit die tent van samekoms gespreek het.
Hierdie verbond is bekragtig deurdat die volk hardop daartoe ingestem het, en verder is dit deur die
sprinkeling van bloed bevestig, asook deur ‘n monument wat opgerig is volgens die twaalf stamme en die
vloeke en seëninge wat hardop op die twee berge, Gerisem en Ebal uitgespreek is.
Die Middelaar van hierdie verbond was Moses.
Die teken was die onderhouding van die Sabbat.

Die godsdienstige sisteem van hierdie Verbond het bestaan uit die tabernakel/tempel, die Levitiese
priesterskap en die offerdiens. Dit is hoe hierdie groep mense God moes aanbid. Hy het die
tabernakel/tempel gekies as die plek van Sy spesiale teenwoordigheid en daarom moes dit ingerig word
presies soos Hy dit wou hê. Daarom wys Hy presies vir Moses wat gebou moes word.
Die verloop van hierdie verbond is baie duidelik uit Jer 31:31 – Dis is verbreek!
Maar wat het gebeur met al die instellings onder die Ou Verbond, en wat van die Ou Verbond is nog
op ons van toepassing en wat nie? (Hierdie vraag sal in die klas bespreek word.)
Die swakheid van die Ou Verbond lê in die feit dat die wet nie met sonde kon handel nie! Dit kon nie
‘n einde maak aan sonde nie, wat veroorsaak het dat mense die wet nie kon nakom nie. Daarom sê Rom
8:3-4 dat wat vir die wet onmoontlik was, het Jesus kom doen. Hy het sonde kom vernietig.

MODULE III : OORGANGSTYDPERK
VOORGESKREWE BYBELBOEKE IN HIERDIE MODULE MET KERNVERSE EN TEMAS
BOEK KERNVERSE TEMAS
Josua 21:44,45 Oorwinning deur geloof
Rigters 17:6; 21:25 Neerlaag deur kompromieë
Rut 1:16,17 Verlossing
Samuel
(1 Sam 1-8) 1 Sam 8:5 Die oorgang van die teokrasie na die monargie
Voorgeskrewe leeswerk:
Lesing 1: Josua 1 - 14; 20 - 24
Handboek: Hoofstuk 5 (eerste deel)
Kursusmateriaal: bl 34.
*******************************
Lesing 2: Rigters 1 - 3:11; 6 - 8; 10:6 - 12:7; 17 - 21
Rut 1 - 4
1 Samuel 1 - 8
Handboek: Hoofstuk 5 (tweede deel); hoofstuk 6 (gedeeltelik)
Kursusmateriaal: bl 34 - 35

OPDRAGTE
Lesing 1 Josua
Kort vrae:
Beantwoord al die vrae, en meld deurgaans Skrifverwysings.
1. Israel het in die verbondsverhouding met God een belangrike verpligting / verantwoordelikheid gehad.
Wat was dit?
2. Noem drie van die bo-natuurlike gebeure in die boek Josua.
3. (a) Beskryf kortliks hoekom daar oorwinning by Jerigo en neerlaag by Ai was.
(b) Watter betekenis het dit vir jou eie lewe?
4. (a) Met wie het Israel ten tye van die intog ‘n verdrag gesluit?
(b) Hoe het Israel hiermee gefouteer?
(c) Watter betekenis het dit vir jou eie lewe?
Lesing 2 Rigters, Rut, 1 Samuel 1-8
Kort vrae:
Beantwoord al die vrae en gee deurgaans Skrifverwysings.
1. Samuel staan op die waterskeiding van twee tydperke in Israel se geskiedenis.
Noem die twee tydperke.
2. Noem vier kenmerke wat van Rut ‘n merkwaardige vrou gemaak het.
Langer vraag:
3. (a) Noem die viervoudige siklus wat telkens in die boek Rigters voorkom.
(b) Kies een van die rigters en verduidelik die siklus soos dit tydens sy rigterstyd voorkom.
Meld Skrifverwysings.
(c) Wat is die toepassing daarvan op jou eie lewe?

In hierdie module word die volgende behandel:
Lesing 1: JOSUA
OORSIG VAN MODULE III: DIE OORGANGSTYDPERK
1. Die verowering van Kanaän Jos 1-12
2. Die verdeling van die land Jos 13-21
3. Die verpligting van die volk Jos 22-24
Lesing 2: RIGTERS
RIGTERS (oorsigtelik)
1. Israel gaan aan 'n toets onderwerp word Rigt 1:1 - 3:4
2. Die toets word afgelê Rigt 3:5 - 16:31
3. Israel faal die toets Rigt 17:1 - 21:35
4. 'n Steekproef van die:
Godsdienstige lewe van Israel Rigt 17 & 18
Morele lewe van Israel Rigt 19
Politieke lewe van Israel Rigt 21
5. Die verhaal van Gideon Rigt 6-8
6. Die verhaal van Jefta Rigt 11
1 SAMUEL 1 - 8
1. Samuel as rigter, profeet en priester
2. Oorgang van die teokrasie na die monargie
RUT
Die verhaal van Rut.
Aan die einde van die module behoort studente meer insig te hê oor:
1. (i) Die geskiedenis van die vestiging in die beloofde land.
(ii) Die boodskap van Josua:
(a) God kan Sy belofte hou en Hy hou dit inderdaad (Jos 21:44,45).
(b) God sorg self dat Sy beloftes waar word: Hy bestuur die geskiedenis.
(c) Vir waarmaak van Sy beloftes gebruik God mense wat alleen aan Hom
gehoorsaam moet wees.
2. (i) Die geskiedenis in die Rigterstyd
(ii) Die begin van die regeringsvorm as 'n los assosiasie van stede en groepe om
dieselfde heiligdom met die Rigters wat vir 'n bepaalde taak geroep en toegerus
word.
(iii) Hoe God die gebeurtenisse van Sy volk bestuur.
(iv) Israel word aan 'n toets van gehoorsaamheid onderwerp.
(v) Die volk in die smeltkroes met 'n eentonige kringloop van lotgevalle naamlik:
sonde (afvalligheid); lyding (oordeel);
smeking (berou); uitkoms (bevryding).
3. Die oorgang van die teokrasie (Godsregering) na die monargie (koningsregering).
4. Die beginsel van die "losser" en die betekenis daarvan vir die gelowige.
5. Hoekom daar Moabitiese bloed in Dawid se are vloei.
6. Die Karakter van God.
7. Die verband tussen God se voorsiening en die mens se verantwoordelikheid om te
gehoorsaam.

EERSTE
Hfst 3:7-11
Sonde (afvalligheid) Afgodediens (vers
Lyding (oordeel) Vir 8 jaar in hande
7)
van koning Kusan-
Risataim van
Mesopotamië (v.8)
Smeking (berou) In nood tot Here bid
(v.9)
Uitkoms (bevryding) Otniël – seun van
Kenas (v.9)
TWEEDE
Hfst 3:12-30
Doen wat verkeerd
is. Immoraliteit en
afgodediens (vers
12)
Vir 18 jaar in hande
van Eglon, koning
van Moab (v.13 &
14)
In nood tot Here bid
(v.15)
Ehud – seun van
Geral, uit Benjamin
stam. Linkshandig.
(3:15)
RIGTERS
SES EPISODES IN DIE VOLK SE GESKIEDENIS
DERDE
VIERDE
VYFDE
Hfst 4:1 – 5:31 Hfst 6:1-12:7 Hfst 10:6 – 12:7
Afvalligheid (4:1) Afvalligheid (6:1) Afgodediens neem
Vir 20 jaar in hande
van koning Jabin
van Kanaän (4:2 &
3)
In nood tot God bid
(v.3)
Deborah en Barak.
Deborah – Regter
Barak – Militêre
leier
7 jaar in die hande
van Midianiete (6:1)
Tot die Here geroep
om hulp (6:6)
Gideon – seun van
Joas – vra drie
tekens (6:17,37,39)
toe (10:6)
18 jaar in die hande
van Filistyne en
Ammoniete (10:7)
Bid tot God in nood
(10:10), antwoord
eers nee, bid weer
SESDE
Hfst 13:1–16:31
Afvalligheid
40 jaar in die hande
van die Filistyne
(13:1)
Geen – moontlik
a.g.v. 10:15
(v.15)
Jefta (11:29 & 32) Simson (13:5)

58
MODULE IV: ISRAEL AS VERENIGDE KONINKRYK (DRIE KONINGS)
VOORGESKREWE BYBELBOEKE IN HIERDIE MODULE MET KERNVERSE EN TEMAS
BOEK KERNVERSE TEMAS
Saul
(1 Sam 9-31)
Dawid
(2 Sam, 1 Kron 11-29)
Salomo
(1 Kon 1-11; 2 Kron 1-9)
1 Sam 12:13-15 Gehoorsaamheid is beter as offerhande
1 Kron 11:2b Die goeie sorg van God vir Sy volk onder die
1 Kon 6:12
*****************************
Voorgeskrewe Leeswerk: Handboek hf 6, 7 & 8
leiding van koning Dawid
Gehoorsaamheid is belangriker as take en dade,
en die vereiste vir die vervulling van God se
voorwaar-delike beloftes.
BYBEL: 1 Samuel hoofstuk 8-22, 24, 26, 28, 31
OPDRAG
2 Samuel hoofstuk 2, 5, 6-7, 9, 11-12, 15-19, 23-24
1 Konings 1-11
1. Skryf kort aantekeninge, met Skrifverwysings, oor die sonde van een van die konings:
a) Saul
b) Dawid (spesifiek die sonde waaroor Natan hom aanspreek)
c) Salomo
2. Dui aan wat die gevolge daarvan was.
3. Wat leer jy uit sy reaksie?

INLEIDING
59
ISRAEL AS VERENIGDE KONINKRYK
SAUL, DAWID EN SALOMO
1. Ons moet die glorierykste tydvak in die politieke bestaan van die Ou Testamentiese verbondsvolk
behandel. Dit is 'n geskiedenis wat oor meer as 'n eeu strek (± 1050 - 930 vC) en waaraan ten
minste 87 hoofstukke van die Ou Testament gewy word. Slegs 'n oorsigtelike benadering - 'n
voëlvlug - is dus moontlik.
2. Die laaste rigter is Samuel en onder sy leierskap word die eerste koning, Saul, iets meer as 'n
duisend jaar vC aangewys. Saul word opgevolg deur Dawid en hy op sy beurt deur sy seun,
Salomo. Die regeringstyd van hierdie drie konings is die tydvak waarna ons moet kyk - die tyd van
die verenigde koninkryk.
Onderstaande datums is benaderd:
Saul: Geboorte: 1080 vC.
Koningskap: 1050 - 1010 (40 jr).
Dawid: Geboorte: 1040 vC.
Koningskap: In Hebron: 1010 - 1003 (7 jr).
In Jerusalem: 1003 - 970 (33 jr).
Salomo: Geboorte: 991 vC.
Koningskap: 970 - 930 (40 jr).
3. Die drie konings se lewens en regerings word in die volgende Bybelhoofstukke beskryf:
Saul: 1 Sam 9 - 31
1 Kron 10
Dawid: 1 Sam 16 - 31, 2 Sam 1 - 24, 1 Kon 1 - 2:11
1 Kron 11 - 29
Salomo: 1 Kon 2:12 - 11:43
2 Kron 1 - 9
INSTELLING VAN DIE KONINGSKAP
1. Samuel word oud. Stel sy 2 seuns aan as rigters in Berseba. Hulle is egter korrup (1 Sam 8:1-3).
Gevolglik vra volk 'n koning (1 Sam 8:4-5).
Nie verbasend dat volk 'n koning wil hê nie - want lankal ken hulle anargie tot mindere of
meerdere mate. Vier maal uiter die boek Rigters amper 'n noodkreet - sluit trouens
daarmee af: "In daardie tyd nie koning in Israel en elkeen het gedoen wat reg was in sy eie
oë" (17:6; 18:1; 19:1; 21:25).
Na Gideon se oorwinning wil volk hom koning maak, maar hy weier (Rig 8:22). Na sy dood
maak sy seun Abimelek homself koning (Rig 9) en regeer uiteindelik 3 jaar totdat God 'n
einde aan sy boosheid maak.
2. Samuel weerstaan egter hulle versoek. As hy daaroor bid, sê die Here: "Dis nie vir jou wat hulle
verwerp nie, maar vir My" (1 Sam 8:6-9; 12:17, 19).
3. Tog is 'n koning vir Israel nie sonder meer teen God se wil nie. Van die vroegste tye af loop Sy
raadsplan oënskynlik in die rigting.
Gen 17:6 - God maak 'n verbondsbelofte aan Abraham: "... konings sal uit jou voortkom"
(Meer as 1 000 jaar voor Saul).
Deut 17:14-20 - Moses voorsien die koningskap en gee baie spesifieke voorskrifte vir sy
lewe, gedrag en regering (450 jaar voor Saul).

60
4. Die volk se versoek was dus op sigself nie sonder meriete nie. Die probleem het by hulle motiewe
gelê.
Die regeringsvorm in die verbond van God vervat, is 'n teokrasie. Dit beteken dat Jahweh,
en Hy alleen, oor sy volk regeer. Menslike koningskap hoef egter nie strydig daarmee te
wees nie. Soos die priesters God se versoening en die profete Sy openbaring bemiddel
het, moes die konings Sy heerskappy bemiddel. Dit alles moes geskied as
voorafskaduwing van die Groot Middelaar, Jesus Christus - God se Groot Profeet, Priester
en Koning. So 'n menslike koning moes dus die Weg van God onderhou, die volk daarin lei
en die woorde van die profete respekteer (1 Sam 10:25; 12:23). Hy moes dus die volk só
regeer dat hulle God in nederige verbondsgehoorsaamheid sou dien.
Gideon het die beginsel van teokrasie verstaan. "Ek kan nie oor julle regeer nie, ook nie my
nageslag nie. Die HERE regeer oor julle." (Rig 8:23). Ook Samuel het geen illusies
daaroor gehad nie: "... die HERE jul God is tog jul Koning" (1 Sam 12:12).
5. Die volk wil egter 'n koning "soos die ander nasies" hê (1 Sam 8:5, 19-20). Hulle wou dus 'n tipiese
wêreldse monargie hê, waarin die koning die oppergesag is en nie die HERE nie. Híérin lê hul
verwerping van Hom (1 Sam 8:7; 10:19; 12:17, 19).
6. Tog beveel God Samuel om 'n koning aan te stel. Dit beteken nie dat God (en ook Samuel) toegee
aan die volk se sondig-gemotiveerde begeertes nie. Tydens Saul se formele inhuldiging (1 Sam
12), word die koningskap op 'n totaal ander basis as die van die heidene geplaas - die koning moes
sy plek langs die profete (12:23) en priesters in 'n verbondsteokrasie inneem. [Verwys Samuel se
oproep tot verbondsgehoorsaamheid (12:13-15; 20-25) en die dramatiese gebeure wat tot die volk
se sondebelydenis lei (12:16-19).]
7. Die vraag ontstaan tog waarom God die koningskap laat instel het. Hy moes immers in Sy
alwetenheid geweet het, trouens in Sy soewereiniteit bepaal het, dat dit 'n patetiese mislukking sou
wees en uiteindelik op ballingskap sou uitloop. [Daar was talle ontroue priesters en valse profete,
maar die koningskap was van die 3 ampte die grootste mislukking.]
Die mislukte koningskap sou uiteindelik die verbondsvolk se wanhoopskreet om God se
Groot Koning, die Messias, word. Voortvarendheid sou ontnugtering word en ontnugtering
sou intense Messiaanse verlange word. Die latere profete (veral Jesaja) sou hierdie
verlange (en afwagting!) verwoord.
Die heerlikheid van God se Groot Koning sou die helderste skyn teen die donker agtergrond
van menslike mislukking. Só doen God dit keer op keer - om Sy alleenheerskappy,
verbondstrou en liefdesgenade des te beter te openbaar. Hy, en Hy alleen is die Bron van
alles en moet alle eer ontvang. [Let byvoorbeeld op hoe dikwels sleutelfigure in die
openbaringsgeskiedenis vanuit onvrugbare ouers gebore is.] Sonder behoorlike greep op
hierdie beginsel, kan die alwysheid van God se raadsplan nooit behoorlik waardeer word
nie.

61
SAUL
(1 Sam 9-31; 1 Kron 10)
1. KERNAGTIGE HISTORIESE PROFIEL VAN SY LEWE
1.1 Samuel salf Saul in die geheim tot koning (9 - 10:16)
1.2 Saul in openbaar as koning aangewys (10:17-27)
1.3 Saul se eerste optrede (11:1-11)
1.4 Saul as koning oor Israel ingehuldig (11:12 - 12:25)
1.5 Saul verslaan Filistyne, maar begin wankel (13, 14)
1.6 Saul as koning verwerp (15)
1.7 Saul klou paniekerig aan sy wankelende koningskap (16-27)
1.8 Saul se einde (28; 31 & 1 Kron 10)
2. OPENBARINGS-HISTORIESE BETEKENIS VAN SAUL SE LEWE EN REGERING
2.1 Ten spyte van volk se ontrou, bring God se verbondstrou weereens uitkoms vir Sy volk in donker
dae - iets móés gebeur om toestand van Godonterende anargie hok te slaan. 'n Regeerder in 'n
teokratiese konteks wás nodig. Hoewel die volk dit allermins verdien, voorsien Here en beginsel
van 2 Tim 2:13 nogeens bewys: "as ons ontrou is - Hy bly getrou; Hy kan Homself nie verloën nie".
Hier parallelle situasie aan toestand wat Eksodus vooraf gegaan het. Vergelyk 9:16: "... Ek het op
My volk ag geslaan. Ja, hulle hulpgeroep het My bereik", met Eks 2:25; 3:7, 9. Vier maal word in
die twee verse (9:16, 17) die uitdrukking "My volk" gebruik. Samuel aan Saul: "Die Here het jou tot
regeerder oor Sy besitting (lett. erfdeel) gesalf" (10:1).
2.2 As 15:11, 35 sê die Here was bedroef (Ou Vertaling "berou gekry") omdat Hy Saul koning gemaak
het, moet dit nie verstaan word dat God soos 'n mens foute maak en van opinie verander nie. Ou
Testamentiese skrywers het dikwels antropomorfisties na God verwys (asof Hy 'n mens is).
Bepaalde uitdrukking gebruik wanneer daar 'n besliste wending in God se handele met mense was.
Hulle het dit dus belééf as die gevolg van God se verandering van opinie.
Let op vers 29 in dieselfde hoofstuk: "Die ewige van Israel lieg nie en Hy verander nie van gedagte
nie, want Hy is nie 'n mens dat Hy van gedagte sou verander nie."
2.3 Saul se mislukking (trouens, mislukking van Israelitiese koningskap in geheel), is vergelykbaar met
tragiese ontstaans-geskiedenis van mensheid - dis 'n "sondeval" in die kleine. Soos die
verbondsvolk se eerste koning, het ook die eerste koningsmens alles in sy guns gehad. God het in
Sy genade alles voorsien vir suksesvolle regering. Tog misluk beide; geskiedenis herhaal homself.
Gevolg: God se liefdesgenade en verbondstrou glinster des te beter (vergelyk laaste § p.3).
2.4 God se eer word nie net gedien en Sy raadsplan volvoer as Hy "positief" in mense werk nie. So 'n
simplistiese beskouing strook nie met Bybel en ervaring nie. Inteendeel, dikwels bereik God Sy wil
des te beter deur menslike vyandskap. Trouens, Skrif deel meermale "skaamteloos" mee dat God
mense verhard teen Hom. Daarom bloos Bybel nie as dit sê dat Hére bose gees gestuur het om
Saul te sterk in kwaad nie (16:14; 16:23 (OV/NIV); 18:10; 19:9).
Paulus het hierdie beginsel verstaan; daarom kon hy Rom 9 skryf (vergelyk bv v.10-24). Vergelyk
ook Jes 6:8-13 en Mat 13:10-17. God verhard nie net nie, Hy verblind ook (vergelyk Rom 11:5-10).
2.5 Teen agtergrond van Saul se ontrou, openbaar God baie oor die aard van ware godsdiens.

62
Aan die hart van Saul se ontrou is sy onwilligheid om te onderwerp aan die teokratiese beginsel. Hy
wil 'n koning wees soos al die ander heidense konings om hom. 'n Monargie; dis wat hy wil. Soos
vir die oosterse despote om hom, is koning-wees en gehoorsaam-wees teenstrydige begrippe.
Daarom kan hy nie insien waarom hy vir Samuel (as priester) moet wag om te offer nie; waarom hy
nie self kan besluit oor die banvloek nie. Sy grootste vyand is nie die Filistyne nie, dis hyself. Ten
diepste is hy afgodsdienaar (15:23): sy god is Saul Ben Kish! Dis hoekom hy meermale swig voor
sy manskappe se aandrange (14:45; 14:15, 21, 24) (watter verleier is gewildheidsug nie!); dis
hoekom hy, as hulle nie hoor nie, die skuld op die manskappe pak om hom teenoor Samuel te
regverdig; dis hoekom hy Samuel smeek om ter wille van die vertoon saam met hom te bid en hom
só voor die mense te eer (15:30).
Saul ken God nie persoonlik nie, dien Hom nie persoonlik in liefdesdankbaarheid nie, bely sy sonde
nooit in gebrokenheid omdat hy teen God persoonlik oortree het nie. Al sy godsdienstige
handelinge is bloot ter wille van eie gewin. Hy leef nie voor die aangesig van die lewende God nie.
God is vir hom net 'n idee, 'n tradisie, 'n lakei. Daarom praat hy in 'n oomblik van krisis (en dus van
eerlikheid) van "die Here ú God" (Samuel s'n) (15:30). Saul is 'n huigelaar! Dís die verskil tussen
hom en Dawid. Dís die verskil tussen Judas Iskariot en Petrus.
Teen hierdie donker dekor, is Samuel se uitspraak in 15:22-23 van die allergrootste belang. God sal
nooit tevrede wees met bloot formele, uiterlike, godsdienstige ritueel nie; Hy wil
liefdesgehoorsaamheid en dankbaarheidstoewyding hê. Hulle wat Hom wil behaag moet voor Hom
en ter wille van Hom persoonlik leef. Presies dít sê Jesus in Joh 4:23, 24: ware aanbidders aanbid
die Vader in gees (vanuit hul harte - vergelyk v.21) en in waarheid (volgens God se geopenbaarde
wil - vergelyk v.22).
Vanuit die puin van Ou Testamentiese verbondsmislukking word keer op keer belowe: presies dít
gaan die Here self in die Nuwe Verbond bewerkstellig (Deut 30:6; Jer 24:7; 31:31-34; Eseg 11:19-
20; 36:26-28; Hos 2:13-19; en let dan op die frase "daar kom 'n tyd en dit is nou" in Joh 4:23). Ten
diepste dus is die verskil tussen Sauls en Judasse, enersyds, en Dawids en Petrusse, andersyds,
net dít: op laasgenoemdes sit die vingerafdrukke van God se herskeppingshand; op
eersgenoemdes nie.
2.6 Allerlei bonatuurlike charismatiese ervarings sê op sigself weinig van 'n persoon se egtheid,
godsvrug of redding. Die Gees van die Here het meer as een keer oor Saul gekom sodat hy
geprofeteer het (10:9-12; 19:18-24). Let op hoe hy by die tweede geleentheid deur naaktheid
verneder is. Jesus waarsku ook teen die naïewe mistasting dat charismatiese manifestasies, in
plaas van gehoorsaamheid, die tekens van genade is (Mat 7:21-23).
2.7 Saul se lewe van agteruitgang en verval illustreer die beginsel van Jak 1:13-15: die ewige dood
het 'n vooraf-geskiedenis. Die prostituut se "eie begeertes" probeer 'n man verlei. As hy swig en
saam met haar gaan, raak sy swanger en 'n dogter "sonde" word gebore. En as sy groot is, het sy
op haar beur 'n baba: "die dood".
Saul se tuimelgang begin onopvallend (13:8-12). As hy tot die Here offer, is sy optrede nie net
"redelik" nie, dit is ook "vroom". Maar hy minag 'n heilige verordening van God: die verbondsteokrasie.
Hy het "dwaas gehandel" (13:13). Jare later sou hy in sy eie swaard val.
2.8 Tot vandag toe is teokratiese beginsel wesensbelangrik. Die gemeente is nóg 'n demokrasie, nóg
'n outokrasie. Jesus Christus is die Hoof van Sy kerk en die Woord van God is die hoogste en finale
gesag vir geloof en lewe. Die gemeente is nie soewerein of outonoom nie; dit is aanspreeklike
rentmeester. Die gemeente is nie 'n eenmans-magvertoning nie; dis 'n liggaam met baie lede.
2.9 Mensewerk, sonder God, bly nie staan nie (1 Kor 3:11-15). As Saul voor die aanslag van die
Filistyne sterf, word die verbondsvolk met slawerny bedreig. Saul sleep die volk saam met hom in
ellende in. Dis ironies, want die volk wou júis 'n koning hê om hulle te lei en hulle oorloë te voer
(8:20). "As die Here die huis nie bou nie, swoeg die wat daaraan bou tevergeefs. As die Here die
stad nie beskerm nie, waak die wat dit beskerm tevergeefs" (Ps 127:1-2).

63
DAWID
(1 Sam 16-31; 2 Sam 1-24; 1 Kon 1-2; 1 Kron 11-29)
1. KERNAGTIGE HISTORIESE PROFIEL VAN SY LEWE
1.1 Dawid tot koning gesalf (1 Sam 16:1-13)
1.2 Dawid aan Saul se hof (1 Sam 16:14 - 20:43)
1.3 Dawid swerf as vlugteling (1 Sam 21-27; 29-30)
1.4 Dawid as koning in Hebron (2 Sam 1 - 4)
1.5 Dawid as koning in Jerusalem (2 Sam 5:1 - 1 Kon 2:11)
2. ENKELE PERSPEKTIEWE OP DIE OPENBARINGS-HISTORIESE BETEKENIS VAN DAWID SE
LEWE EN REGERING
2.1 Die geskiedenis voor Dawid se troonsbestyging toon God se tipiese paradoksale heerskappy en
word grootliks deurgegee in teenstelling van die teenstelling tussen die jong, amper weerlose Dawid
op wie die Gees van die Here rus en Saul, die magtige koning van wie die Gees van die Here gewyk
het.
In aanwysing van Dawid word soewereine en paradoksale verkiesing van God nogeens sterk
beklemtoon. Hy kies nie volgens menslike verdienste nie, maar lê Sy hand op 'n tiener-skaapwagter
wat selfs deur sy eie pa gering geskat word.
By sy salwing vervul die Heilige Gees hom permanent (1 Sam 16:13) en in die volgende vers deel
die Skrif mee dat die Heilige Gees van Saul wyk. Dit lei tot groot spanning in verdere geskiedenis:
tussen die ware koning en die formele koning. Eersgenoemde respekteer laasgenoemde ter wille
van sy amp ("die Here se gesalfde") en laasgenoemde minag eersgenoemde, hoewel die Here
eintlik deur hóm werk. Tog gaan God se heerskappy onverstoorbaar voort. Só werk Hy dikwels tot
vandag toe (1 Kor 1:26-29: "voor God het geen mens dus iets om op te roem nie").
2.2 In die oorwinning oor Goliat word dit glashelder getoon: die oorwinning behoort aan die Here. Hy
is van geen mens afhanklik nie. Die mens is wel medewerker - deur die geloof. Dawid se vertroue
op die Here en Sy gepaardgaande seën sou tipies word van Dawid se lewe en regering: " Die Here
het Dawid die oorwinning laat behaal net waar hy gegaan het" (2 Sam 8:14).
2.3 God vorm Sy instrumente deur skade en skande. Al rus God se guns kennelik op Dawid,
vrywaar dit hom nie van die diepste ellendes nie. Sy karakter word op die aambeeld van lyding
gevorm. Sy kompromieë, leuens en geweld toon nogeens dat God se geskiedenis nie 'n
geskiedenis van menslike helde is nie, maar van 'n getroue God wat in onbegryplike genade "reguit
houe met krom stokke slaan" en só Sy raadsplan onverstoord laat voortgaan.
2.4 As Dawid die baie ou en roemryke stad, Jerusalem (Salem/Sion) [waar Melgisedek reeds priesterkoning
was (Gen 14:18 vv)], tot hoofstad maak, is hy instrument in die Here se hand om iets van
baie besondere openbarings-historiese betekenis daar te stel. Soos geen ander, is dit 'n stad met
ewigheidsbetekenis: ja, dit is Dawidstad, maar veral is dit Godstad (1 Kon 11:36; Ps 76:3; 78:68-69;
87:2; 132:13 vv).
Die ferm hand waarmee God Dawid in stand en op koers hou, asook die gestrenge tugtiging
wanneer hy sondig, moet in die lig hiervan verstaan word. Om onder die Here se vaandal te werk
(des te meer as jy in die publieke oog is), is voorreg weergaloos - maak ook bring dit skrikwekkende
verantwoordelikheid mee. Nóóit kan Hy 'n rowerskip onder Sy vlag kondoneer nie. Dít is waarom
Hy die kandelaar ("lampstaander" is 'n beter vertaling) verwyder as 'n gemeente nie meer volgens
Sy wil en ordes lewe nie (Open 2:5). Dít is waarom "leermeesters" strenger beoordeel word (Jak
3:1).

64
2.5 In die bring van die ark na Jerusalem, tree Dawid by uitnemendheid as teokratiese koning op. Hy
sien weliswaar aanvanklik dinge nie heeltemal suiwer nie, met tragiese gevolge, maar stel dit
dadelik reg.
Eers word ark, strydig met God se voorskrifte (Eks 25:12-15; Num 4:15), op wa gelaai. Ussa sterf
as hy daaraan raak, en God betoon Hom as steeds die Heilige wat geen menslike voorbarigheid en
familiariteit duld nie en puntenerige gehoorsaamheid aan Sy bevele vereis. Die oomblik as Dawid
begryp waar hulle fouteer het, stel hy dit met stiptelike gehoorsaamheid reg.
As die ark Jerusalem binnekom, dans Dawid saam met volk. Hierin betoon hy hom een met die volk
en dat dit vir hom om God se eer en teenwoordigheid gaan, en nie om eie status nie. Dawid het
coram Deo (voor die aangesig van God) geleef. Die Here laat blyk Sy behae in so 'n gesindheid
deur Mikal, wat die teenoorgestelde gesindheid openbaar, in gestrengheid te straf.
Opvallend en belangrik is Dawid se priesterlike gedrag tydens hierdie geleentheid: hy seën die volk,
dra 'n linneskouerkleed en offer tot die Here (2 Sam 6:14, 17-18). In teokratiese Israel was dit beslis
verbode om tegelyk priester en koning te wees. Enige magskonsentrasie was sondig. Saul het
ernstig gesondig deur te offer en Ussia het melaats geword toe hy "aanmatigend" geoffer het (2
Kron 26:16-21). Dawid se geval toon egter dat skeiding van die ampte nie meganies en strak
benader moet word nie, maar soepel. Dawid se gesindheid en motiewe moes 'n belangrike rol
gespeel het en kennelik het hy geen ambisie gehad om die priesters te verdring nie. Dit waarborg
egter nie alles nie: Ussa het gesterf, ten spyte van sy en Dawid se oënskynlike opregtheid.
2.6 Dawid begeer tempel te bou, maar God se weiering (2 Sam 7:8-16) betekenisvol.
Veral waarsku dit teen 'n statiese, verobjektiveerde Godsbeskouing. Nee, Hy regeer dinamies en
stel 'n ononderhandelbare premie op verbondsgemeenskap met Sy gunsgenote. En hierin sal Hy
steeds die inisiatiefnemer wees. In plaas daarvan dat Dawid vir Hom 'n huis bou, sou God vir Dawid
'n huis bou, naamlik 'n nageslag - en dís die huis waarin Hy wil woon. [Vergelyk ook 1 Kon 8:27 en
Jes 57:15.] Dít moet eers behoorlik vasstaan, voordat Salomo die tempel, met sy bloot simboliese
betekenis, sal bou.
Ook moet 'n man van vréde die tempel bou. Dit is immers simbool van God se vredesheerskappy
op aarde.
God se belofte om vir Dawid 'n "huis" te bou, het onmiskenbaar Messiaanse trekke (2 Sam 7:16).
En in die voorbereiding tot en uiteindelike koms en reddingswerk van "die Seun van Dawid" sou
geen mens enige aandeel hê nie. Die Here God, en Hy alleen, sou soewerein alle inisiatief neem in
die daarstelling van 'n ewige tempel volgens sy volmaakte prerogatief en voorkeur. Menslike
tempels kan bloot dankbaarheidsrespons daarop en dowwe afskynsel daarvan wees. Nóóit mag dit
inisiatiefnemende antisipasie wees - soos 'n Dawidstempel oënskynlik sou wees.
Dawid se aangrypende dankgebed (2 Sam 7:18-29) getuig van intiem-persoonlike verhouding met
die Here, asook van die uniekheid van Israel as God se volk onder die nasies: só lyk gebed in 'n
verbondskonteks; só wil die Here dat Sy gunsgenote met Hom verkeer.
2.7 Dawid se sonde met Batseba, asook sy verantwoording en berou is betekenisvol. Nogeens is
sy respek vir die teokratiese beginsel opvallend.
Sy sonde is volgens destydse maatstawwe niks besonders nie - so het konings dit maar gedoen.
Maar die Verbondsgod van Israel het ánder maatstawwe van geregtigheid. Dit geld vir alle
verbondsonderdane; des te meer vir die kóning.
Natan, die Here se profeet, roep Dawid tot verantwoording op 'n wyse ondenkbaar in die
omringende heidenvolkere. Dawid onderwerp hom egter sonder meer daaraan. Daar is geen
vyandigheid of selfverskoning nie, maar skuldbelydenis. En dat hy voor die aangesig van die Here
leef, is vir hom voorop, want al wat hy kan uitkry is: "Ek het gesondig teen die Hére" (2 Sam 12:13).
Ps 51 gee die aangrypende beskrywing van sy skuldbelydenis.

65
Hoewel Dawid vergiffenis ontvang, het sy sonde onherroeplike en bittere gevolge. Die swaard en
immoraliteit word deel van sy familiegeskiedenis in jare wat kom (2 Sam 12:10-12). Veral word hy
hard geslaan deur Absalom se opstand. Sy weeklaag as hy verneem dat hierdie opstandige seun
dood is (2 Sam 18:33), is die dieptepunt van sy smarte. 'n Oomblik se onbesonne vergryp baar
lewenslange skuldbesef en ellende. Absalom se dood is 'n vlymskerp herinnering dat elke
lettergreep in God se Woord nie net reg en waar is nie, maar ook onontkombaar van toepassing is
op elke mens. Dawid se trane is trane van selfverwyt, meer as enigiets anders. Hoe meer iemand
God liefhet, hoe dieper is die hartseer oor die pyn wat jou dwaashede van die verlede in andere se
lewens teweeg bring. Laat ons nie van mense in die geskiedenis modelle maak nie, behalwe in
soverre hulle modelle van God se genade vir sondaars was.
2.8 Die Skrifweergawes van Dawid se telling van die volk, bevat oënskynlik teenstrydighede vir
diegene met 'n oppervlakkige insig in God en Sy weë. Volgens 2 Sam 24:1 het die Hére Dawid
aangehits om die volk te tel, en volgens 1 Kron 21:1 was dit die Satan. Hierdie twee stellings
weerspreek mekaar egter nie; dit belig bloot die situasie vanuit twee hoeke. [Só word dit meermale
in die Skrif aangebied: Satan is bloot instrument in God se hand as Job beproef word; die Heilige
Gees lei Jesus die woestyn in om deur die duiwel beproef te word (Mat 4:1).]
Samuel toon dat alles uiteindelik onder God se absolute heerskappy val; selfs die sonde van mense
is op 'n wonderlike wyse ingeweef in die uitwerk van Sy raadsplan. Kronieke toon dat God nie vir
sonde verantwoordelik gehou kan word nie, maar die mens self wat gehoor gee aan die verleidinge
van die Bose. Daarom dra sowel Dawid as die volk die ernstige gevolge van hul sonde. [Só werk
dit reeds van die sondeval af.]
Dawid tel die volk in selftevrede eersug. Dit gaan om militêre krag, want militêre leiers doen die
telwerk. Oënskynlik het Dawid vergeet elke oorwinning in die verlede was genadegawe van God en
hierdie telling loën dit per implikasie.
Weereens tree 'n profeet (Gad) as "kontroleerder" van die koning op. Dawid onderwerp hom
daaraan en laat hom dan oor aan die Here se beslissing oor die straf. Dodelike pes tref die volk,
maar as die Here Jerusalem wil verwoes, kry Hy "berou" (sien § 2.2, p.6).
Dawid moet 'n altaar bou waar die Engel dan staan - die dorsvloer van Arauna. Hy koop dit - en híér
sou die tempel later gebou word (2 Kron 3:1).
Nógeens is die boodskap duidelik: die verbondsvolk misluk, God straf en toon Sy geregtigheid, maar
vergewe dan in genade deur middel van Dawid se offer - en draai uiteindelik die situasie om tot 'n
heerlike wins vir Sy eer. Selfs plásing van die tempel word 'n herinnering aan die mens se gedurige
sondemislukking enersyds, en aan God se voortgaande genade-ingrypings andersyds. Nog meer:
dis herinnering dat God tot in die fynste besonderhede soewerein regeer - selfs sonde is ingeweef in
die realisering van Sy raadsplan.
2.9 Voordat Dawid sterf, dra hy die koningskap oor aan sy seun Salomo. Die wyse waarop hy dit doen
en die inhoud van sy woorde toon onteenseglik dat hy in die vrese van die Here en versoen met
God heengaan. Die nuwe koning is Batseba se seun: Die Here vergewe, ten spyte van menslike
mislukking - o.g.v. die versoeningswerk van die Seun van Dawid, die Messias oor Wie Dawid so
aangrypend geprofeteer het in sy psalms.
Dawid se laaste woorde (2 Sam 23:1-7) is eerder die van 'n profeet as die van 'n koning. Dis
duidelik, hy sterf in geloofsekerheid en met die lewende hoop op die ewige lewe. Wat meer is, hy
beskryf hoe 'n ware teokratiese regeerder lyk: 'n regverdige, 'n heerser in die vrees van God - tot eer
van Sy Naam en tot welsyn van Sy volk.

66
SALOMO
(1 Kon 2:12 - 11:43; 2 KRON 1 - 9)
1. KERNAGTIGE HISTORIESE PROFIEL VAN SY LEWE
1.1 Salomo aanvaar die regering (1 Kon 2:12-46)
1.2 Salomo se wysheid (1 Kon 3:16-28; 4:29-34; 10:1-3, 13)
1.3 Salomo se buitelandse beleid (1 Kon 3:1; 4:21; 5:1-18, 7:8; 9:16, 20-28)
1.4 Salomo se handel (1 Kon 9:10-14; 26-28; 10:11-29; 2 Kron 8:17-18, 9:21)
1.5 Salomo se binnelandse bestuur (1 Kon 4:1-28; 9:15-19; 10:26-27)
1.6 Salomo se bouwerk (1 Kon 6:1-8, 7:1-12; 9:15, 24; 10:18:20)
1.7 Die Here verskyn vir 'n tweede maal aan Salomo (1 Kon 9:1-9; 2 Kron 7:11-22)
1.8 Salomo se sonde (1 Kon 11:1-13)
1.9 Salomo se dood (1 Kon 11:42-43)
2. ENKELE PERSPEKTIEWE OP DIE OPENBARINGS-HISTORIESE BETEKENIS VAN SALOMO
SE LEWE EN REGERING
2.1 Dit is duidelik dat ook Salomo die beginsel van 'n teokratiese koninkryk verstaan as hy wysheid van
die Here begeer. Hy bely daarmee sy afhanklikheid van die Here vir konkrete getrouheid aan die
hoë roeping om die verbondsvolk te regeer. En hy is nie op eie gewin ingestel nie. Daarom belowe
die Here hom, benewens wysheid, ook eer, 'n lang lewe en rykdom met die uitdruklike voorwaarde
dat hy aan Hom volgens Sy gebooie getrou bly. Dit is dus duidelik dat ware wysheid nie 'n van God
losstaande besitting is nie, maar ten diepste voortvloei uit 'n gehoorsame persoonlike verhouding
met God. Daarom kon Salomo later skryf: "Die vrees van die Here is die beginsel van die wysheid"
(Ou Afrikaanse Vertaling; die NAV onbevredigend).
2.2 Die ingebruikneming van die tempel en Salomo se rede by die geleentheid is aangrypend en
betekenisvol.
Soos vantevore met die tabernakel, vervul die wolk van God se heerlikheid ook die tempel. Die
Here neem as't ware Sy intrek (1 Kon 8:10-11). Die tempel is Sy "huis" (1 Kon 8:13). Die Here wil
egter in "duisternis" woon (1 Kon 8:12). Dit beteken dat Hy die heilige, onbegryplike,
geheimenisvolle God bly (vergelyk Jes 45:15), al openbaar Hy Hom op hierdie wyse aan Sy volk.
Verder onderskei die Here tussen Homself en Sy Naam. Sy Náám woon in die tempel (8:16). Hy is
dus nie beperk tot die tempel nie; Hy is ver daarbo verhewe. "Sou God werklik op die aarde woon?
Die hemel, selfs die hoogste hemel, kan U nie bevat nie, hoe dan nog hierdie tempel wat ek gebou
het!" (8:27).
Les bes die herinnering: Die Here woon in die eerste plek onder sy volk, in mense: "Van die dag dat
Ek My volk Israel uit Egipte gebring het, het Ek ... nie 'n stad gekies waar 'n tempel gebou kan word
sodat My Naam daar kan wees nie, maar Ek het vir Dawid gekies ..." (8:16).
2.3 Ten spyte van alles, amper ongelooflik, misluk Salomo egter ook tragies. Sy weelde en baie
vrouens (beide in stryd met Deut 17:17) het baie hiermee te doen. In teenstelling met Dawid, is
Salomo se lewe grootliks probleemloos en baie gemaklik. Soos dit maar gaan in so 'n geval, beleef
hy net nie sy afhanklikheid van die Here tot dieselfde mate as sy pa nie. Daarbenewens
preokkupeer die vrouens hom sekerlik op 'n ongesonde wyse (1 Kon 11:1-2) [vergelyk daarenteen
die Nuwe Testament voorskrif in 1 Kor 7:29-31]. Verder was die meeste van hulle uitlanders met
hulle gepaardgaande heidengodsdienste. Dit alles het tot gevolg dat "hy die Here sy God nie meer

67
met soveel toewyding gedien (het) soos sy pa nie" (11:4, 6). Trouens, hy het afgode gedien en
"gedoen wat verkeerd is in die oë van die Here" (11:5-6).
Salomo is 'n verbondsbreker en die koningskap word van hom afgeskeur.
2.4 Die vraag ontstaan onwillekeurig of Salomo gered is, al dan nie. Daar is geen eksplisiete
Skrifuitspraak oor hierdie saak nie. Tog is daar 'n klompie leidrade wat oënskynlik daarop dui dat hy
inderdaad in God se genade gered is.
Voor sy geboorte sluit God met Dawid 'n verbond, waarin Hy onder andere belowe "Ek sal
vir hom 'n Vader wees en hy sal vir My 'n seun wees" (2 Sam 7:13-15). Hierdie is
onmiskenbare verbondstaal, wat Dawid jare later eksplisiet herhaal, as hy vir Salomo die
opdrag gee om die tempel te bou (1 Kron 22:10).
Baie betekenisvol is ook God se belofte om hom te tugtig, te kasty, sou hy in sy lewe ontrou raak
(v.14). En hiervoor sou God mense gebruik. 1 Kon 11, die hoofstuk wat handel oor Salomo se
sonde, beskryf dan keer op keer hoe die Here mense "beskik wat teen Salomo in opstand gekom
het" (v.14; 23; 26).
Voorts is van die allergrootste belang die Here se belofte dat Hy Sy verbondstrou ("chesed") nooit
van Salomo sal onttrek nie - soos Hy dit inderdaad van Saul onttrek het (v.15).
Die Vader se tugtiging is nie alleen 'n merkteken van redding nie; dis een van die uitnemendste
elemente van Sy liefdestrou (Heb 12:4-13). Watter gelowige kan daarsonder tot die einde toe
volhard?
In 2 Sam 12:24-25, waar vertel word van sy verwekking, word uitdruklik gesê die Here het
hom liefgehad. En die Here laat hom dan "Jedidja" noem, wat presies dit beteken.
Salomo word duidelik as "tipe van Christus" voorgehou. God belowe in 1 Kron 22:10: "Ek
sal die troon van sy koningskap oor Israel bevestig tot in ewigheid" (OAV). En Ps 72, wat
oor Salomo handel, is een van die uitstaande Messiaanse Psalms. Die vraag moet nou
gevra word: kan 'n verworpeling voorafskaduïng van die Messias wees?
2 Kron 11:17 koppel Salomo se naam aan die van Dawid op 'n wyse wat beswaarlik sou kon
as hy in sy sonde gesterf het. Na die skeuring van die ryk, het diegene wat die Here wou
dien "in die spore van Dawid en Salomo gevolg".
Les bes is daar die boek Prediker, wat o.g.v. 1.1 feitlik verseker deur Salomo geskryf is.
Indien korrek, het hy dit sonder twyfel as 'n bekeerde en nederige man geskryf, diep bewoë
oor sy afdwaling. Prediker is egter veel meer as 'n outo-biografiese belydenis (sy "Ps 51");
hy is 'n man met 'n dringende boodskap: "Ek het alles 'onder die son' gehad en probeer."
Maar sonder uitsondering het dit uiteindelik op sigself geblyk 'sinneloos en 'n gejaag na
wind' te wees. Hoe kan dit anders, en tot watter ander gevolgtrekking kan jy kom, as jy net
rekening hou met dit wat 'onder die son' is, as jy ontken dat daar 'n ewigheid hierna is, as jy
God buite rekening laat? Daarom het ek tot net een slotsom gekom. Sin in die lewe lê nie
op die weg van geleerdheid of rykdom of mag of plesier op sigself nie. Inteendeel! Daar is
maar één sinvolle pad: vrees God en hou Sy gebooie (12:13). Waarom? Omdat elke mens
eendag oor sy lewe aan God rekenskap moet gee, tot in die fynste besonderhede (12:14).
En vir die een wat dit verstaan en daarvolgens lewe, word die lewe, trouens alles, álles, júis
betekenisvol!
2.5 Wie het ergste gesondig? Saul of Salomo? Ten minste kan dít gesê word: aan die einde van sy
lewe was Saul 'n patetiese man, sonder God en sonder hoop, maar menslik gesproke is hy
aanvanklik oor veel geringer sondes as die van Salomo verwerp. Waarom sukkel ons tog so om te
aanvaar: "Ek sal barmhartig wees oor wie Ek barmhartig wil wees, en Ek sal My ontferm oor wie Ek
My wil ontferm. Dit hang dus nie af van 'n mens se wil of strewe nie, maar van God wat barmhartig
is" (Rom 9:15-16). Nooit word die mens se verantwoordelikheid opgehef nie, maar ten diepste gaan
dit om God se vrymagtige verkiesing.

68
Salomo se regering eindig dus, ja, met tugtiging en oordeel, maar ook met genade en hoop. Ten
menste 2 stamme sou nog in die Godstad met sy tempel bly woon, 'n paar godvrugtige konings sou
nog daar regeer en ná die ballingskap sou 'n oorblyfsel terugkeer - draers van die saad van Dawid,
nog meer, draers van "die Saad van Abraham", naamlik Christus Jesus (Gal 3:16).
In die volheid van die tyd sou Hy kom. Enersyds sou Hy God se geregtigheid as Versoeningsoffer
kom bevredig, sodat "groter sondaars" as uitverkorenes, maar nie as witbroodjies nie, gered kan
word. En andersyds sou Hy kom as God se Koning van die konings, om in geregtigheid en
onwankelbaar tot in ewigheid te heers!

69
MODULE V: KONINKRYKE EN PERIODE NA DIE BALLINGSKAP
VOORGESKREWE BYBELBOEKE IN HIERDIE MODULE MET KERNVERSE EN TEMAS
BOEK KERNVERSE TEMAS
Noordelike Koninkryk
(1 Kon 12-22;
2 Kon 1-17)
Suidelike Koninkryk
1 Kon 15:26 Sonde is die een enkele faktor wat die mens van
God verwyder
(2 Kron 10-36 2 Kron 15:2 God se genade en oordeel
Esra 9:8 God is die getroue Verbondsgod
Nehemia 1:8,9 Die getroue God se onpeilbare liefde
Ester 4:14 God se soewereiniteit.
Voorgeskrewe leeswerk:
Lesing 1: Die Noordelike Koninkryk
*****************************
1 Kon 12 - 14:20; 15:25 - 22:40; 22:52-54; 2 Kon 1 - 8:15; 9 - 10:36; 13:1 - 25; 14:23 - 29;
15:8 - 31; 17:1 - 41
Handboek: Hoofstuk 9
Kursusmateriaal: bl 49 & 50
Lesing 2: Die Suidelike Koninkryk
2 Kronieke 10 - 36
Handboek: Hoofstuk 10 en 11
Kursusmateriaal: bl 49 & 50
Lesing 3: Esra, Nehemia en Ester
Kursusmateriaal: bl 49 & 50

OPDRAGTE
Lesing 1 Noordelike Koninkryk: 1 Kon 12-22, 2 Kon 1-17
Beantwoord al die vrae en gee deurgaans Skrifverwysings.
Kort vrae:
70
1. Watter twee redes word in 1 Konings 11 – 12:24 gegee vir die verdeling van die koninkryk na Salomo
se dood?
2. Hoekom het Jerobeam twee heiligdomme in Israel laat oprig?
3. Waarom vind die skeuring eers na Salomo se dood plaas?
Langer vraag:
4. Verduidelik kortliks aan die hand van 2 Konings 17:
(a) Deur watter spesifieke gebeurtenis die Noordelike Koninkryk aan sy einde gekom het;
(b) waarom die Noordelike Koninkryk geval het;
(c) wie die veroweraars was;
(d) wat hulle beleid ten opsigte van die verowerde land was; en
(e) wat die gevolg daarvan vir die Noordelike Koninkryk was.
Lesing 2 Suidelike Koninkryk: 2 Kron 10-36
Kort vrae:
Beantwoord al die vrae.
1. Wat was die ander naam van die Suidelike Koninkryk?
2. Noem die jaartal wanneer die Suidelike Koninkryk tot stand gekom het.
3. Watter koning en volk het die Suidelike Koninkryk in ballingskap weggevoer?
Langer vraag:
4. Noem die vier mees uitstaande goeie konings van die Suidelike Koninkryk en gee ‘n kort
beskrywing van enige twee van hulle met ‘n duidelike verwysing na hulle verhouding met God. Gee
Skrifverwysings.
Lesing 3 Na die ballingskap: Esra, Nehemia, Ester
Langer vrae:
1. (a) Beskryf kortliks wie Esra was.
(b) Vertel van die werk wat hy in Jerusalem gedoen het. Gee Skrifverwysings.
2. In nie meer as 100 woorde nie, vertel wat die belangrikheid van Nehemia se koms na Jerusalem
was. Gee Skrifverwysings.
3. Wat is die belangrikheid van die verhaal van Ester?

71
OORSIG VAN MODULE V: KONINKRYKE EN PERIODE NA DIE BALLINGSKAP
In hierdie module gaan die volgende behandel word:
Lesing 1: 1 Kon 12 - 2 Kon 17
Die geskiedenis van die Noordelike Koninkryk: (ook Israel genoem)
(i) 'n Koninkryk verdeeld in homself
(ii) 'n Koninkryk word gevange geneem.
Lesing 2: 1 Kon 12 - 2 Kon 25; 2 Kron 10 - 36
Die geskiedenis van die Suidelike Koninkryk: (ook Juda genoem)
(i) 'n Koninkryk met een vorstehuis
(ii) Die val van Juda
(iii) Die belofte van herstel.
Lesing 3: Esra, Nehemia en Ester
Esra
(i) Die terugkeer uit ballingskap
(ii) Heropbou van die tempel
(iii) Herstel van die tempeldiens.
Ester
(iv) Hoe God se bewarende hand oor die Jode was wat in Persië agtergebly het.
Nehemia
(v) Heropbou van die muur
(vi) Hervorming onder Esra
(vii) Nehemia se hervorming.
Aan die einde van die module behoort studente kennis te hê van die volgende aspekte:
1. Hoekom dieselfde getuigskrif oor elke koning van die Noordelike Koninkryk gegee word, naamlik
"Hy het gedoen wat verkeerd was in die oë van die Here" byvoorbeeld 1 Kon 15:26.
2. Sonde is die een enkele faktor wat die mens van God verwyder.
3. God se Woord moet in alle omstandighede stiptelik gehoorsaam word.
4. Die Verbondslyn wat in stand gehou word.
5. Hoekom daar 'n "genade tyd" vir die Suidelike Koninkryk was.
6. Die verband tussen God se geopenbaarde wil, ongehoorsaamheid en oordeel.
7. God kom telkens met 'n aanbod van versoening maar sy volk verwerp Hom keer op keer. Daarom
gee Hy hulle uiteindelik in ballingskap oor.
8. Die herstel van die volk in die land Juda bewys dat God nie sy volk in die steek gelaat het nie en dat
Hy sy beloftes gestand doen.
9. Na die ballingskap is daar 'n nuwe begin, 'n nuwe Israel wat nie dieselfde sondes as hulle
voorvaders moet begaan nie. Daarom moet die tempeldiens en godsdienstige lewe suiwer en
korrek beoefen word.
10. Die wese van God.
11. Hoekom dit die moeite werd is om die God van Israel te aanbid : Hy is almagtige, soewereine God,
hou alles in Sy hande en beheer dit, oefen alle mag uit oor konings en volke, bepaal die gang van
die geskiedenis, voer totale heerskappy, weet raad met elke situasie en kan magtigste volk en
koning vir Sy doel gebruik.

Tydens elke lesing gaan besondere aandag aan die volgende aspekte gegee word:
Lesing 1:
Lesing 2:
Lesing 3:
72
1. Die redes vir die verdeling van die Ryk.
2. Die verskillende konings en vorstehuise van die Noordelike Koninkryk en hulle optredes.
3. Die profete van die Noordryk en hulle optredes.
4. Die finale oorsaak van die val van die Noordryk.
1. Die verskillende konings van die Suidelike Koninkryk en hulle optredes.
2. Die ses groot konings van die Suidelike Koninkryk.
3. God se getrouheid aan Sy verbond en beloftes.
4. Die val van die Suidryk.
1. Die tyd tussen die val van Jerusalem en die terugkeer uit die ballingskap:
(i) Die situasie in Babilon
(ii) Die situasie in die land van Juda
(iii) Godsdienstige situasie
(iv) Politieke toestand
2. Terugkeer uit ballingskap wat in stadia plaasvind:
(i) Hoofgroep in 538/7 saam met Serubbabel.
Heropbou van Jerusalem Esra 1-6.
(ii) Tweede groep ± 80 jaar later onder Esra
Hervormings onder Esra Esra 7-10
(iii) Derde groep ± 13 jaar later onder Nehemia
Nehemia die goewerneur:
(a) Die heropbou van die muur Neh 1-7
(b) Hervorming onder Esra Neh 8-10
(c) Nehemia se hervorming Neh 11-12.
3. Die verhaal van Ester.
BEOORDELING VAN DIE NOORDELIKE KONINGS
Wanneer die konings van Israel aan die maatstaf van Deut 17 gemeet word, voldoen hulle al sedert Salomo
se tyd nie daaraan nie. Hulle het van die "Wet van God" afgewyk en hulle eie koers ingeslaan.
Konings moes aan streng voorwaardes voldoen as Israel onder bestuur van die koning nog volk van God
wou wees.
Dit moes in Israel se geskiedenis nie daarom gaan om 'n sterk en onafhanklike militêre en politieke staat te
wees nie, maar daarom om iets van God op aarde af te beeld, naamlik Sy medelye met mense en Sy
barmhartigheid.
Israel se konings kon nie daarin slaag om te doen wat hulle moes doen om Israel God se volk te hou nie -
ongehoorsaamheid, afgode.
God sou Israel weer heel klein moes maak as hulle weer van Hom afhanklik moes word en iets van God se
mag, eerder as hulle eie politieke en militêre mag, moes vertoon.
Daarom word dit ook duidelik dat die einde van die Noordelike Ryk onafwendbaar was.
Die Noordelike Ryk het in ballingskap gegaan omdat hulle vergeet het waar hulle vandaan kom, hoe hulle
bevry is, wie God is en wat Hy van hulle verwag en omdat hulle nie ag geslaan het op die waarskuwings van
die profete nie.