2008-2009 nummer 1 - Thauma

Mij is ook niet duidelijk wat je met die spelregel
nu beoogt.
Frans: Akkoord, dan laten we deze spelregel
vervallen. Kunnen we dan nu beginnen?
Kor: Waarmee beginnen we dan precies, Frans?
Het socratisch gesprek dat je met ons wilt
voeren, is dat een serieus onderzoek of een
rollenspel?
Frans: Nee, geen rollenspel! Dat is nu precies
wat ik met de eerste spelregel bedoelde! Dat het
niet om een spelletje gaat, waarin je zomaar van
alles kunt beweren, maar dat je moet menen wat je
zegt, dat je er achter staat, dat je echt boos kunt
worden als iemand het niet met je eens is! Dat je
het in je lijf voelt, omdat een aanval op wat je
zegt een aanval op jezelf is!
Bette: Een aanval? Is filosoferen geen
vreedzame bezigheid?
Frans: Nee, filosoferen is het uitsluiten van alle
onwaarheden en alle flauwekul. Filosofie is
afscheid van allerlei aannames waar we aan
gewend zijn. Filosoferen doet pijn!
Bette: Oh…
Frans: Bovendien is het is geen bezigheid. Je
doet het niet om bezig te zijn. Het is een
onderzoek naar de grondwaarden vóór iedere
vorm van bezig zijn. En zulk onderzoek kun je
dus alleen doen wanneer je niet bezig bent.
Anders zou je op dat moment die grondwaarden
al gebruiken, en dan kun je ze niet meer
onderzoeken.
Ray: Het gesprek is geen spelletje, zeg jij.
Waarom geef je ons dan spelregels?
Frans: Ach, dat is natuurlijk bij wijze van
spreken. Het zijn niet echt spelregels, het zijn
adviezen voor bij het voeren van het onderzoek,
handreikingen voor de methode.
Aidan: We proberen al vanaf het begin van de
bijeenkomst helder te krijgen wat een socratisch
gesprek is. Zullen we deze vraag opschrijven, of
heeft iemand daar bezwaar tegen?
Ray: Dat lijkt me zinvol.
Simone: Ja, ik vraag me af wat we hier komen
doen.
Frans: Ho, wacht even, als we met deze vraag
aan de slag willen, moeten we eerst kijken of een
van jullie recentelijk een ervaring heeft gehad
met een socratisch gesprek, die we als casus
kunnen gebruiken. Is dat zo?
Marieke: Ik mag toch hopen dat u dat heeft,
meneer Strohmann, anders vraag ik me ten
zeerste af waarom we u betalen, en niet
willekeurig welke andere aanwezige.
Frans: Jawel, maar als gespreksbegeleider mag ik
geen inhoudelijke inbreng in het gesprek leveren.
Ik ben er alleen om het proces te bewaken.
Kor: Dat zei je in het begin ook al, maar wat is
eigenlijk het onderscheid tussen de inhoud en
het proces van een gesprek?
Aidan: Misschien kunnen we die vraag even
onbeantwoord laten, tot we het erover eens zijn
dat we het daar over willen hebben.
Bette: Ik wil het wel hebben over de vraag wat
een socratisch gesprek is, en we zouden
bijvoorbeeld een dialoog van Plato als
uitgangspunt kunnen nemen. Ik neem aan dat we
het er allemaal over eens zijn, dat als er iets een
socratisch gesprek is, het toch wel een gesprek is
waar Socrates zelf aan deelnam.
Kor: Ik weet het niet, Bette, of Socrates´
persoon garant staat voor het socratische
element van het gesprek. Maar ik denk wel dat
zo’n dialoog verheldering kan brengen in de
vraag.
Aidan: Goed, dan schrijf ik nu op: ´Wat is een
socratisch gesprek?´ Wie wil daar iets over
zeggen?
Frans: Ik denk dat ik als ervaringsdeskundige
hier wel een opmerking mag maken. Hoewel ik
er eerst mijn bedenkingen bij had, vind ik de
vraag, nu ik haar op flip-over zie staan, erg goed.
Daarmee zal ik meteen mijn eerste antwoord op
de vraag formuleren. Ik denk namelijk dat een
socratisch gesprek een gesprek is, waarbij de
verschillende deelnemers gezamenlijk een
onderzoek doen naar een filosofische vraag waar
ze allemaal mee zitten, die bovendien
actualiseerbaar is.
Natuurlijk is het belangrijk dat de vraag
eenduidig is, dus niet dubbelzinnig of complex.
En natuurlijk moet het een vraag zijn die alle
deelnemers interessant vinden. Dat zijn denk ik
voorwaarden voor ieder goed gesprek. En
natuurlijk moet het een filosofische vraag zijn,
dus niet een feitenvraag, maar een vraag naar de
betekenis en reikwijdte van begrippen, onze
opvatting van de werkelijkheid, ons mensbeeld
of onze morele overtuiging. Dat geldt voor ieder
filosofisch onderzoek. En natuurlijk moet de
vraag concretiseerbaar zijn, moet een van de
deelnemers er een voorbeeldervaring, een casus,
bij kunnen vertellen aan de hand waarvan we de
onderzoeksvraag kunnen onderzoeken. Dat
noemde ik net al en is typerend voor de
socratische methode. Maar het belangrijkste, zie
ik nu, waardoor het gesprek ook echt van de
grond kan komen, is dat de uitgangsvraag
actualiseerbaar is. Kan de vraag in het gesprek
zelf ter sprake komen? Kunnen we, terwijl we de
vraag proberen te beantwoorden, ermee
geconfronteerd worden? En ik denk dat we de
THAUMA 2008-2009 NUMMER 1 [17]