Vel 207. 791 Tweede Kamer. BIJEENKOMST 2dc BIJEENKOMST

Vel 207. 791 Tweede Kamer.
BIJEENKOMSTEN. — 38st© VEEG ADERING. — 9 MAART 1915.
BIJEENKOMST
VAK
DINSDAG 9 MAART 1915.
(BlJEENBOEriNGSÜUB 11$ VOOBMJDDAG.)
Toorzitter: de beer Goeman Borgesius.
De Voorzitter: Aangezien het door de Grondwet gevorderde
aantal leden op dit oogenblik (11.43) nog niet
tegenwoordig is, open ik deze bijeenkomst en verzoek ik,
overeenkomstig art. 50 van het Reglement van Orde, den
heer griffier de namen van de aanwezige leden voor te
lezen.
Uit de voorlezing van de lijst blijkt, dat tegenwoordig zijn,
met den voorzitter, de heeren:
van der Molen, Jannink, van Doorn, Knobel, de Geer, van
Foreest, Gerhard, Vliegen, Patijn, de Jong, de Beaufort,
Nolens, Eerdmans, van der Voort van Zijp, Nierstrasz, Helsdingen,
de Meester, Eland, Schim van der Loeff, Beumer,
van den Berch van Heemstede, Kooien, Bos, Bichon van
IJsselmonde, Teenstra, Brummelkamp, Schimmelpenninck,
van Veen, Dolk, Aalberse, Hugenholtz, Bongaerts, Troelstra,
van Vlijmen, Janssen, van Leeuwen, Jansen (den
Haag), de Monté ver Loren, van Nispen tot Sevenaer (Nijmegen)
en van Deventer.
Afwezig zijn de heeren:
Limburg, Rink, Schaper, Sannes, Ankerman, Scheurer,
Mendels, Duymaer van Twist, Smeenge, Albarda, Marchant,
Lieftinck, van Vliet, van Nispen tot Sevenaer (Rheden), van
Wijnbergen, Duynstee, Tydeman, de Wijkerslooth de
Weerdesteyn, van Bylandt, ter Spill, Rutgers, Oosterbaan,
Hubrecht, Otto, van Hamel, Ketelaar, Boissevain, Kleerekoper,
Foek, Roodenburg, Duys, van Wichen, Heeres, de
Visser, van Idsinga, van de Velde, Gerretson, Spiekman,
van Vollenhoven, ter Laan (Rotterdam), Roodhuyzen, ter
Laan (den Haag), Drion, Visser van IJzendoorn, van
Raalte, de Muralt, de Savornin Lohman, Fruytier, Juten^
Bogaardt, van Vuuren, Loeff, Arts, van Best, Fleskens,
Ruys de Beerenbrouck, Beckers, de Stuers en van Sasse van
Ysselt.
De Voorzitter: Thans wordt door mij deze bijeenkomst
gesloten en de vergadering tegen 12 uur weder bijeengeroepen.
Handelingen der Staten-Generaal. — 1914—1915. — II.
Lezing Presentielijsten.
2 dc BIJEENKOMST
VA»
DINSDAG 9 MAART 1915.
(BlJEENBOEPINGSUUB 12 MIDDAG.)
Voorzitter: de heer Goeman Borgesius.
Be Voorzitter: Aangezien het door de Groudwet gevorderd
aantal leden op dit oogenblik, 11 minuten over 12 uur, nog
niet tegenwoordig is, open ik deze bijeenkomst en verzoek
ik, overeenkomstig art. 50 van net Reglement van Orde,
voor de tweede maal den heer griffier de namen van de aanwezige
leden voor te lezen.
Uit de voorlezing van de lijst blijkt, dat tegenwoordig
zijn, met den Voorzitter, de heeren:
van der Molen, Jannink, van Doorn, Knobel, de Geer, van
Foreest, Gerhard, Vliegen, Patijn, de Jong, de Beaufort,
Nolens, Eerdmans, van der Voort van Zijp, Nierstrasz, Helsdingen,
de Meester, Eland, Schim van der Loeff, Beumer,
van den Berch van Heemstede, Kooien, Bos, Bichon van
IJsselmonde, ïeenstra, Brummelkamp, Schimmelpenninck,
van Veen, Dolk, Aalberse, Hugenholtz, Bongaerts, Troelstra,
van Vlijmen, Janssen, van Leeuwen, Jansen (den
Haag), de Monté ver Loren, van Nispen tot Sevenaer (Nijmegen),
van Deventer, Marchant, Drion, Fock, Duys,
Smeenge, Roodenburg, Boissevain en Duymaer van Twist.
Afwezig zijn de heeren:
Limburg, Rink, Schaper, Sannes, Ankerman, Scheurer,
Mendels, Albarda, Lieftinck, van Vliet, van Nispen tot
Sevenaer (Rheden), van Wijnbergen, Duynstee, Tydeman,
de Wijkerslooth de Weerdesteyn, van Bylandt, ter Spill,
Rutgers, Oosterbaan, Hubrecht, Otto, van Hamel, Ketelaar,
Kleerekoper, van Wichen, Heeres, de Visser, van Idsinga,
van de Velde, Gerretson, Spiekman, van Vollenhoven, ter
Laan (Rotterdam), Roodhyzen, ter Laan (den Haag), Visser
van IJzendoorn, van Raalte, de Muralt, de Savornin Lohman,
Fruytier, Juten, Bogaardt, van Vuuren, Loeff, Arts,
van Best, Fleskens, Ruys de Beerenbrouck, Beckers, de
Stuers en van Sasse van Ysselt.
De Voorzitter: Thans wordt door mij deze bijeenkomst
gesloten en de vergadering tegen hedenmiddag te half tweo
uur weder bijeengeroepen.

«e
38 8te VERGADERING.
TERGADERING VAN DINSDAG 9 MAART 1915.
(BiJEENEOEPINGSUUR U NAHJOPAG.)
Ingekomen: 1°. berichten van leden; 2°. wetsontwerpen;
3°. missives van de Eerste Kamer; 4°. verzoekschriften;
5°. een missive; 6". een afdruk van een adres; 7°. een
schrijven; 8°. een drukwerk. — Verslag uitgebracht
over een wetsontwerp. — Behandeling van de wetsontwerpen
tot wijziging van de pensioenwetten voor
de land- en zeemacht. — Verslag uitgebracht over
verzoekschriften.
Voorzitter: de heer Goeman Borgesins.
Tegenwoordig, met den Voorzitter, 70 leden, te weten de
heeren:
van der Molen, Jannink, van Doorn, Knobel, de Geer, van
Foreest, Gerhard, Vliegen, Patijn, de Jong. de Beaufort,
Nolens, Eerdmans, van der Voort van Zijp, Nierstrasz,
Helsdingen, de Meester, Eland, Schim van der Loeff,
Beumer, van den Berch van Heemstede, Kooien, Bos, Bichon
van IJsselmonde, Teenstra, Brummelkamp, Schimmelpenninck,
van Veen, Dolk, Aalberse, Hugenholtz, Bongaerts,
Troelstra, van Vlijmen, Janssen, van Leeuwen, Jansen (den
Haag), de Monte ver Loren, van Nispen tot Sevenaer
(Nijmegen), van Deventer, Marchant, Drion, Fock, Duj3,
Smeenge, Roodenburg, Boissevain, Duymaer van Twist,
Bogaardt, Lieftinck, van Raalte, Limburg, Arts, Visser van
Uzendoorn, Fruytier, ter Laan (Rotterdam), Duynstee,
Albarda, de Visser, van de Velde, Spiekman, de Muralt,
ter Spill, Roodhuyzen, Heeres, Ankerman, ter Laan (den
Haag), Otto, van Sasse van Ysselt,
en de heeren Ministers van Justitie, van Marine en van
Oorlog.
De notulen van het verhandelde in de vorige vergadering
en van de bijeenkomsten worden gelezen en goedgekeurd.
De Voorzitter: Ik deel aan de Vergadering mede:
792
38ste VERGADERING. — 9 MAART 1916.
A. dat zijn ingekomen:
1". berichten van leden die verhinderd zijn de vergadering
bij te wonen; van den heer van Bylandt, ook eerstvolgende
dagen, wegens noodwendig verblijf buitenslands;
van den heer Kleerekoper, door ambtsbezigheden, ook moriren:
van den heer Sannes, door lichte ongesteldheid; van den
heer van Nispen tot Sevenaer (Rheden), ook morgen; van
den heer Tydeman, wellicht ook morgen, wegens yerkoudheid;
van den heer Scheurer, door bijzondere omstandigheden,
ook morgen.
Deze berichten worden voor kennisgeving aangenomen; I
Mededeeling van ingekomen stukken.
2*. vier Koninklijke boodschappen, ten geleide van de
volgende ontwerpen van wet:
wijziging en aanvulling van de wet op den Raad van
State;
toelating in de tegenwoordige buitengewone omstandigheden
van voorloopige hechtenis wegens het in artikel 45 der
wet van 23 Mei 1899 {Staatsblad, n°. 128) eerstomschreven
misdrijf;
bijzondere maatregelen met betrekking tot de lichting der
militie van 1916;
uitbreiding van den landstorm en aanvulling van de Landstormwet.
Deze wetsontwerpen, welke met de daarbij behoorende
stukken reeds zijn gedrukt en rondgedeeld, zullen worden
gezonden aan de afdeelingen;
3°. acht missives van de Eerste Kamer, houdende kennisgeving,
dat zij zich heeft vereenigd met even zoovele haar
door de Tweede Kamer toegezonden voorstellen van wet.
Deze missives, welke betrekking hebben op de wetsontwerpen,
aangenomen in de vergadering der Eerste
Kamer van 5 Maart 1915, worden voor kennisgeving
aangenomen;
4°. de volgende verzoekschriften:
twee, betreffende het ontwerp-oorlogszee-ongevallenwet,
van:
den voorzitter en den secretaris van de Nederlandsche Zeemans-Vereeniging
„Volharding", te Rotterdam;
een, betreffende het voorstel van wet van den heer Aalberse
tot aanvulling van het Wetboek van Strafrecht met een nieuw
artikel ter bestrijding van de oneerlijke mededinging, van:
de Kamer van Koophandel en Fabrieken te Assen;
een, van H. J. G. Hogendorp e. a., allen Europeesche
ingezetenen, wonende te baparoea (residentie Amboina),
houdende verzoek om heropening van een openbare lagere
Europeesche school aldaar;
Deze verzoekschriften zullen worden gesteld in handen
van de betrokken Commissiën of van de Commissie voor
de Verzoekschriften;
5 e . een missive van M. Jochems en C. Hofstede de Groot,
houdende kennisgeving van een motie in zake den yoorgenomen
aanleg van een weg voor automobiel- en snelverkeer door
het Haagsche Bosch, aangenomen door een vergadering
bijeengekomen in het Zuid-Hollandsch Koffiehuis te s Gravenhage
op 2 Maart 1915.
Dit stuk wordt voor kennisgeving aangenomen;
6°. een afdruk van een adres aan den Minister van
Justitie van den Algemeenen Nederlandschen Ambtenaarsbond,
houdende verzoek om intrekking van een ministerieele
circulaire aan de gevangenisbesturen, houdende verbod van
het verstrekken van inlichtingen aan het bestuur van genoemden
bond.
Dit stuk wordt voor kennisgeving aangenomen;
7°. een schrijven van Joh. de Beer Gz., te Noorden, gemeente
Nieuwkoop, omtrent een door hem gevoerd proces.
Dit stuk wordt voor kennisgeving aangenomen;
8". een overdruk uit het Weekblad voor Bloembollencultuur
bevattende een overzicht van de handelsbeweging in
het bloembollenvak gedurende het jaar 1914.
Dit drukwerk zal worden geplaatst in de boekerij der
Kamer;

793
38ste VERGADERING. — 9 MAART 1916.
"Regeling van werkzaamheden. — 21. Nadere wijz. en aanv. van de Pensioenwetten voor de land- en zeemacht 1902.
(Voorzitter e. a.)
B. dat het Verslag gereed is van de Commissie van
Rapporteurs voor het wetsontwerp tot wijziging van art. 35
der wet van 2 October 1893 (Staatsblad n°. 149), tot heffing
eener belasting op bedrij f s- en andere inkomsten (301).
Dit Verslag zal worden gedrukt en rondgedeeld.
De Voorzitter: Ik deel aan de Vergadering mede, dat ik
met het oog op de vele werkzaamheden die vóór het Faaschreces
nog moeten worden afgedaan, morgen zal voorstellen
ook aanstaanden Maandag te vergaderen.
Ik voeg daaraan toe, dat het mijn plan is om morgen
precies te nalf twaalf de vergadering te openen en niet eenige
minuten te wachten, omdat den laatsten tijd is gebleken, dat
daarmede toch geen succes is te bereiken.
Aan de orde is de behandeling van de wetsontwerpen:
nadere wijziging en aanvulling van de Pensioenwet
voor de landmacht 1902 (wet van 9 Juni 1902, Staatsblad
n°. 90);
nadere wijziging en aanvulling Tan de Pensioenwet voor
de zeemacht 1902 (wet van 9 Juni 1902, Staatsblad n°.
87) (21).
De heer Marchant, voorzitter van de Commissie van Rapporteurs,
brengt het volgend verslag uit:
Mijnheer de Voorzitter! In handen uwer Commissie zijn
gesteld de volgende verzoekschriften:
een, van het hoofdbestuur van „Ons Belang", yereeniging
van onderofficieren en militaire geëmployeerden in den rang
van onderofficier, behoorende tot de Nederlandsche landmacht,
vier, van de besturen van de afdeelingen Gorinchem, Hellevoetsluis,
Vlissingen en Amsterdam en een van de afdeeling
Utrecht van „Ons Belang", vereeniging van onderofficieren
en militaire geëmployeerden in den rang van onderofficier,
behoorende tot de Nederlandsche landmacht;
een, van Abraham Olivier, timmerman bij het korps pontonniers
te Dordrecht, met een adhaesiebetuiging van C. Verboom
c.s.;
een, van het hoofdbestuur van den Bond van actief dienende
onderofficieren-machinedrijver en -stoker „Voorwaarts"
bij de marine;
een, van het hoofdbestuur der Torpedomakersvereeniging
„Ons Vakbelang";
een, van het hoofdbestuur van den Bond voor Minder
Marinepersoneel;
een, van het hoofdbestuur van den Bond van Korporaals
der Koninklijke Marine;
een, Tan Barend Dirk Hendrik Tortike, gepenaionneerd
oppertorpedomaker der Koninklijke marine;
een, van Maarten Koomen, gepensionneerd korporaalstoker
2de klasse;
een, van Willem Hendrik de Fost, jjepensionneerd sergeantmajoor
van het korps mariniers;
een, van het hoofdbestuur van den Algemeenen Bond van
Onderofficieren der Koninklijke Marine en het Korps Manniers;
een, van het hoofdbestuur van den Koninklijken Nederlandschen
Bond van Oud-onderofficieren;
een, van de onderkapelmeesters en muzikanten van categorie
A bij het 1ste, 4de, 5de, 6de, 7de en 8ste regiment
infanterie,
en een, van de Nederlandsche Vereeniging van oud-onderofficieren
der zeemacht,
(Marchant e. a.)
welke adressen behelzen verzoeken om in de wetsontwerpen
de wijzigingen aan te brengen, die in den breede daarin zijn
omschreven, sommige inzonderheid wat betreft den datum
van het in werking treden der wetsontwerpen.
Uw Commissie stelt voor deze verzoekschriften ter griffie
neder te leggen, ter inzage voor de leden.
De Kamer vereenigt zich met de voorgestelde conclusie.
De Voorzitter: Ik stel voor de algemeen* beraadslaging
over de beide wetsontwerpen gelijktijdig te houden.
Daartoe wordt besloten.
De algemeene beraadslaging wordt geopend.
De Voorzitter: Ik verzoek don heeren, die bij de algemeene
beraadslaging het woord zullen voeren, niet te behandelen
de punten waarover reeds amendementen zijn voorgesteld en
ook niet do overgangsbepalingen, waarover natuurlijk toch
een afzonderlijke discussie komt.
Het is natuurlijk wel mogelijk, dat men behoefte gevoelt
met een enkel woord een dergelijk punt aan te stippen, maar
men zal daarbij moeten bedenken, dat al die punten bij de
amendementen toch weer ter sprake komen.
De heer Hugenholtz: Mijnheer de Voorzitter! Wie kennis
enomen heeft van de vele en velerlei bedenkingen die in de
f ringen van de belanghebbenden zijn geopperd naar aanleiding
van deze wetsontwerpen, zou misschien tot de conclusie
kunnen komen, dat die belanghebbenden in deze wetsontwerpen
niets goeds hebben weten te ontdekken. Die conclusie
zou intusschen verkeerd zijn. Wat mij betreft, ik deel vrijwel
de bedenkingen die geopperd zijn, maar ik stel er prijs
op aanstonds te verklaren, dat ik erken, dat in deze wetsontwerpen
een groot stuk verbeteringen zit. Het valt niet te onlkennen,
dat de standpensioenen voor de onderofficieren en
minderen meer of minder belangrilk worden verhoogd, en
wanneer men bedenkt dat door allerlei bepalingen het standpensioen
kan stijgen, dan heeft men daarin te zien een scortgelijke
werking als bij de hoofdsommen van de personeele be-
Iasting, die door de opcenten aanmerkelijk worden verhoogd,
en dan kan het resultaat inderdaad zijn dat de menschen een
veel hooger pensioen zullen krijgen dan tot nu toe.
Maar deze erkenning neemt niet weg, dat ik de teleurstelling
in de kringen van de belanghebbenden volkomen kan
begrijpen en kan billijken, want in 1879 zijn deze standpensioenen
voor het laatst vastgesteld en nu had men gehoopt en
verwacht dat nu in 1915 een radicale wijziging van dit stelsel
zou zijn aangeboden door de Regeering, wat niet het geval is.
Sinds 1879 is de levensstandaard enorm gestegen, d. w. z.
de levensbehoeften zijn grooter geworden, hetgeen een gelukkig
verschijnsel is op zich zelf, want dat beteekent ontwikkeling;
het leven zelf is ook duurder geworden, afgescheiden
van de vermeerdering van de levensbehoeften. De salarissen
zijn af en toe verhoogd in verband met die stijging van den
levensstandaard en van den prijs van de levensmiddelen, en
de verhouding tusschen het inkomen en het pensioen was
daardoor geheel verbroken. De Memorie van Toelichting op
het wetsontwerp, litera B, zegt dan ook uitdrukkelijk, dat
het doel van dit wetsontwerp is om deze verhouding te verbeteren.
Wanneer men de zaak echter even nader onder de oogen
ziet, dan komt men terstond tot de conclusie, dat de
verhouding in plaats van verbeterd te zijn inderdaad
aanmerkelijk minder is geworden. Immers in_ 1879 stond
het standpensioen tot het vaste traktement als 55 % voor een
adjudant-onderofficier, en thans zal die verhouding dalen
tot 49 %i voor den majoor stand het in 1879 op 61 %, en nu
op 54,7 % ; voor den sergeant in 1879 op 74 % en nu op 60,9.
zoodat de verhouding tusschen pensioen en salaris nu veel
ongunstiger zal worden dan zij in 1879 was.
Maar al ware dit niet zoo en al zou die verhouding op het
oogenblik volkomen dezelfde zijn gebleven al* toen, zelfa

(l/iigmholtz.)
794
38ste VERGADERING. — 9 MAART 1916.
21. Kadere wijziging en aanvulling van de Pensioenwetten voor de land- en zeemacht 1902.
nog zyu verbeterd, dan nog heeft het rechtmatige teleursteb
hug verwekt dat men nu heeft vastgehouden aan liet veroudorde
stelsel van standpimsioeiien, waardoor men onvermydelyk
m de toekomst toch weer'een wanverhouding zal
krijgen tusschen pensioen en traktement; want het traktement
moet natuurlijk steeds verband bouden met de levensomstandighedcn,
zooals die zich geregeld wijzigen, en de standpensioenen
worden vastgelegd in de wet en blijven onver-
>r «' eduren do een lange reeks van jaren.
Men had gehoopt en verwacht, en ik 'billijk dat, dat men
nu zou hebben ingevoerd het stelsel dat in onze burgerlijke
pensioenwetten bestaat, waar het pensioen ; s vastgesteld' op
4,jó van het laatst genoten inkomen, zoodat tusschen pensioen
en inkomen een automatisch verband bestaat.
ï

Vel 208. 795 Tweede Kamer.
(Hagenholtz.)
38ste VERGADERING. — 9 MAART 1915.
21. PTadero wijziging en aanvulling van de Pensioenwetten voor de land* en zeemacht 1902.
met die hoogere inkomsten uit vakverdiensten, want hun werk
is toch ook voor die autoriteit een onmisbare prestatie. Als
er aan boord niet waren schoen-, kleermakers en scheerders
«n bij liet leger geen muzikanten enz. dan zou men daarvoor
burgerlijke elementen moeten nemen en bekostigen. De aTbeid
van deze mcnsclien is even noodzakelijk als die van de intendance,
al zijn geen van beide eigenlijke militaire diensten.
Het gaat dus niet aan bij de berekening van het pensioen
daarmede geen rekening te houden. Voor de militaire noncombattanten
staat de zaak dus zóó, dat zij een pensioen
moeten hebben in overeenstemming met hun inkomsten en
voor de militaire overheid staat de zaak aldus, dat zij de
pensioenen moet regelen in overeenstemming met de dienstprestaties,
die zij van de noncombattanten kriigt.
Mijnheer de Voorzitter! De Minister van Oorlog heeft in
zijn Memorie van Antwoord, nadat hij dit standpunt eerst
heeft bestreden, gezegd, dat er ten slotte toch wei iets voor
te zeggen is. De positie van sommige dier noncombattanten
is toch inderdaad wel zoo, dat daarin eenige verbetering aangebracht
moet worden en de Minister is daarom voornemens
te dien einde wijziging te brengen in het Koninklijk besluit,
vermeld in art. 15 van deze militaire Pensioenwetten. Ik had
wel gaarne gewild, dat do Minister nader omschreven had
hetgeen hij met die toezegging bedoelt, in welk opzicht hij
in dat Koninklijk besluit wijziging zou aanbrengen en welke
groepen van noncombattanten van die wijziging voordeel
zullen trekken. Misschien dat de Minister in zijn antwoord
daaromtrent iets naders kan mededeelen. Tevens zou ik bij
deze gelegenheid willen vragen, wat de plannen zijn van zijn
ambtgenoot van Marine, die een dergelijke toezegging niet
heeft gedaan. Meent ook hij met zijn ambtgenoot van Oorlog,
dat inderdaad voor sommigen van die noncombattanten^ iets
gedaan moet worden in de door mij gewenschte richting?
Zoo ja, wil de Minister dat dan mededeelen? Want zoo de
Minister meent, dat hij op het standpunt moet blijven, om
de gevraagde verbetering niet aan te brengen, wat door mij
niet billijk geacht zou worden, dan zou ik de Kamer door
middel van een amendement daaromtrent uitspraak willen
laten doen.
Mijnheer de Voorzitter! Ik kom tot een tweede voorbeeld
van de regeling van het pensioen naar den bekleeden rang.
Als men de verhoogingen nagp.at, die nu in de standpensioenen
zijn gebracht, dan ziet men dat het standpensioen van den
sergeant wordt verhoogd met f 40. dat van den seygeantmajoor
met f 100 en dat van den adjudant-onderofficier met
f 160. Hoe hooger de rang dus, hoe grooter de verhooging,
en nu is het verkeerde hierin gelegen, dat juist in den rang,
waarin verreweg de meeste onderofficieren werden gepensionneerd,
de geringste verhooging wordt voorgesteld, zoodat de
meeste gepensionneerden het minste zullen profiteeren; de
rang van sergeant-majoor telt al minder gepensionneerden
en die van adjudant-onderofficier staat geheel en al onrleraan,
maar daar zal de verhooging het grootst zijn. Nu zou ik
daartegen geen bezwaar hebben, als de hoogste rang maar
voor allen bereikbaar was, maar nu ditniet zoo is, meen ik,
dat deze regeling verlammend werkt, in plaats van prikkelend.
Vroeger was het standpensioen van den sergeant f 360,
dat van den sergeant-majoor f 400, dat van den adjudantonderofficier
f 440. Er was dus maar f 40 verschil tusschen
de pensioenen van die drie verschillende rangen, maar nu is
het verschil onderling veel grooter geworden, immers nu zijn
de standpensioenen f 400, f 500 en f 600. Er is dus thans een
verschil van f 100 tusschen iederen rang. waar vroeger maar
een verschil was van f40. Ook weer een bewijs, dat men het
pensioen afhankelijk maakt van den bekleeden rang.
Een derde voorbeeld.
In een adres van den Bond van onderofficieren bij de Koninklijke
Marine was beweerd, dat het standpensioen van de
onderofficieren zoo laag was gehouden, omdat het hoogste
standpensioen van den onderofficier toch altijd moest blijven
beneden het laagste standpensioen van den officier, want
dat men vast wilde houden aan het stelsel, dat het pensioen
verband moet houden met den bekleeden rang en dus het
rtandpensioen van den adjudant-onderofficier niet mocht
Handelingen der Staten-Generaal. — 1914—1915. — II,
komen boven dat van den adjunct-machinist, die in den officiersrang
het eerste komt.
De Minister van Marine echter heeft die bewering van do
hand gewezen en gezegd, dat zij blijkbaar onjuist was, omdat
immers de adjudant-onderofficier met een verhooging voor
dienst in den rang kan komen tot f 600 + f 120 = f 720 pensioen,
terwijl de adjunct-machinist het niet hooger brengen
kan dan tot f 650. En, redeneert de Minister, waar toch het
genoten pensioen kan komen boven dat van den laagsten officier,
kan natuurlijk de verdenking van de onderofficieren niet
stand houden. Het spijt mij voor den Minister van Marine,
dat zijn ambtgenoot aan de onderofficieren volkomen gelijk
heeft gegeven, want in een geheel ander betoog zegt de Minister,
van Oorlog: och, de pensioenen in den rang van 2de-iuitenant,
dat zijn de laagste officierspensioenen, komen slechts
zelden voor, zoodat voor dezen rang liet hoogste standpensiocn
meer de theoretische beteekenis heeft boven het standpensioen
van den hoogsten onderofficier uit te gaan. Ziedaar het antwoord
op het betoog van den Minister van Marine, volkomen
gelijk aan het standpunt van de onderofficieren, die dit in
hun adres aan de Kamer luidden uiteengezet.
Zoo is mjjn derde voorbeeld volkomen steekhoudend. Men
heeft in deze wetten angstvallig vastgehouden aan den rang
en gezegd: het pensioen moet met den rang verband houden.
Intusschon weet ik wel, dat in de Memorie van Antwoord
ook dit andere standpunt wordt ontwikkeld, dat men ook rekening
heeft gehouden met de inkomsten. Maar hoe heeft men
dit gedaan.'' Ik heb daartegen zeer groote en onoverkomelijke
bezwaren.
Laat ik in de eerste plaats nemen de landmacht. Bij do
landmacht is men uitgegaan van bet baginssl, dat hoi standpensioen
verhoogd met do verhooging volgens dienst in den
rang te zaaien ongeveer moet bedragen 3/5 van de eindbezoldiging
in den rang waarin men gepensionneerd wordt,
echter zonder toelagen voor bijzondere diensten en zonder
gehuu den-toelagen. Daartegen heb ik twee groote bezwa«ren.
In de eerste plaats komt het mij volkomen billijk voor,
om bij de inkomsten geen rekening te houden met de toelagen
voor de bijzondere diensten. Ik erken, dat zoolang
men vasthoudt aan het stelsel van de 6tandpensioenen, men
bezwaarlijk die bijzondere diensten kan mederekenen. want
het standpensioen is een voor allen geldende maatstaf, ter
wijl do toelagen voor bijzondere diensten natuurlijk geheel
individueel zijn. Maar ik moet toch opmerken, dat wanneer
men die persoonlijke toolagen buiten het geding houdt, men
ook de:i prikkel wegneemt voor persoonlijke ontwikkeling
en krachtsinspanning. Dat kan alleen tot zijn recht komen
wanneer men het betere stelsel van de burgerlijke Pensioenwet
aanvaardt, waarbij in hoofdzaak de inkomsten zich weerspiegelen
in het genoten pensioen.
Hoe staat het echter met de gehuwden-toelagen P Waarom
rekent de Minister die niet mede bij hot inkomen? Is het
omdat die toelagen alleen door de gehuwden worden geno~
ten? Daar staat tegenover, dat de ongehuwden precies kotzelfde
genieten in natura, in den vorm van inwoning en
voeding. Dat is evenzeer een deel van hun inkomen, waarmede,
do fiscus dan ook rekening houdt. Indien hun geen
verbluf werd verschaft in de kazerne of op het wachtschip,
zou liet traktement dienovereenkomstig moeten worden verhoogd,
want do menschen zouden dan voor zich zelf moeten
zorgen. Zoodra gehuwden en ongehuwden op pensioen worden
gesteld, zijn zij van dat oogenblik af in de noodzakelijkheid
om zelf voor kost en inwoning te zorgen. Reeds do uitschakcling
van dezen eenen factor maakt, dat 3/5 van het
laatst genoten inkomen niet wordt bereikt, afgescheiden nog
van de toelagen voor bijzondere diensten.
Een tweede groote onbilijkheid zit hierin: de verhouding
tusschen pensioen en irkomen wordt nog ongunstiger, docrdat
men t>ij de pensioenberekening medetelt de maximum
verhoogingen die uit art. 24 kunnen worden genoten. Art. 24
zegt, dat het pensioen met een tiende wordt verhoogd, wanneer
men ten minste zes dienstjaren in den rang heeft
doorgebracht, en heeft men twaalf jaren in dien rang gediend,
dan krijgt men een vijfde verhooging van zijn pen-

(Hngcnholtz.)
796
mmmm ^T* sm FT'l£IHr m "T m T m ^***r+V^**ii* mm ~ t ^~ m '' ' _ _ i j ^ . __J_ „,, iw»n ., ..ii HUI I-ITI--- i i
38ste VERGADERING. — 9 MAART 1916.
tl. Nadere wijziging en aanvulling van de Pensioenwetten voor de land- en zeemacht 1902.
«oen. Welnu, Mijnheer de Voorzitter, die verhoogingen
worden in den regel alleen door de sergeanten bereikt. Een
«ergeaut heeft gewoonlijk twaalf jaren in zijn rang gediend,
als hij gepensionneerd wordt, zoodat zijn standpensioeu van
f400 verhoogd wordt met een vijfde gedeelte, wat samen
maakt f 480. Bij de geringe promotie brengt een majoor het
al minder vaak tot een dienst van zes jaren in zijn rang,
aoodat het reeds tot de uitzonderingen behoort, dat een
majoor een tiende verhoogiug bij zijn pensioen krijgt. Gewoonlijk
krijgt hij dus slechts f 500, d. 1. het standpensioen;
slechts in enkele gevallen komt er een tiende of f 50 bij,
zoodat hij dan f 550 ontvangt. De adjudant brengt het nooit
tot twaalf volle dienstjaren in zijn rang, want het duurt
zóó lang, voordat men den rang van adjudant bereikt, dat
men dan ook gewoonlijk al pensioenrijp is en geen tijd meer
heeft nog eens twaalf jaren in dien rang te dienen. Men, kan
dus wel zeggen, dat het pensioen van den adjudant is f 600
plus een vijlde verhooging of f720, maar dan is dit cijfer
toch niet anders dan een theoretisch pensioen en geen pensioen
dat in de practijk wordt genoten. Ik kan niet ontkennen,
dat_ er wel eens een hoogst enkele uitzondering is,
maar regel is het niet en dus, als men nu alleen met zulke
theoretische pensioenberekeningen kan komen tot ongeveer
drie vijfden van de eindbezoldigiug, wat dan nog lang niet
elijkstaat met het laatst genoten inkomen, dan volgt
aaruit, dat het pensioen inderdaad veel en veel lager is dan
drie vijfden.
Nu heb ik tot nog toe alleen gesproken van de landmacht,
maar ik kom nu tot de regeling bij de zeemacht, waarbij nog
een extra-, een derde onbillijkheid voorkomt. Bij de landmacht
heeft men het pensioen gesteld op ongeveer drie
vijfden van de eindbezoldigiug, maar bij de zeemacht neemt
men drie vijfden van de gemiddelde bezoldiging in den rang
waarin men gepensionneerd wordt. Waarom nu deze onbillijkheid?
Juist omdat men de wet voor de zeemacht zooveel
mogelijk niet de wet voor de landmacht wil gelijk
houden. Ik vind dit streven gced, als het algemeene bepalingen
geldt. Het zou niet anders dan verwarring kunnen
stichten, als men voor den eenen tak van krijgsdienst een
andere wijze van pensionneering er op na hield dan voor
den andere en ik ga daarmede dus akkoord. Maar juistop
dit punt had men het niet mogen doen, want de bezoldiging
bij de zeemacht is hooger dan bij de landmacht. Dit is geen
extra-liberaliteit; dit hangt samen met den dienst, met
dienstyoorwaarden en met moeilijkheden en ontberingen die
men zich bij de marine moet getroosten in tegenstelling met
de landmacht. Welnu, dit hoogere salaris bij de zeemacht
moest zich nu ook uitdrukken in een hooger standpensioen
bij de zeemacht, maar omdat men de gelijkheid heeft willen
handhaven, is men gekomen tot het cijfer van drie vijfden
van de gemiddelde bezoldiging, terwijl men bij Oorlog heeft
kunnen nemen drie vijfden van de eindbezoldiging.
Wat dit beteekent in de practijk gevoelt men aanstonds,
wanneer men ook voor de marine drie vijfden van de eindbezoldiging
neemt. Dan zou eon adjudant-onderofficier een
standpensioen genieten van f799,35, doch hij krijgt maar
f 600. Die man heeft dus een schade bij die wijze van berekening
van f 200 op enkele centen na. De majoor zou het gebracht
hebben tot f 679, als zijn pensioen wes berekend naar
de eindbezoldigiug, maar nu is het maar f 500, voor enkelen
f 550. Zij lijden dus een schade van f 179 of f 129. De sergeant
sou hebben gekregen f 580, maar hij brengt het slechts tot
f 480 en lijdt daardoor een schade van f 100 jnarlijks.
Hoe wordt dit nu door den Minister van Marine vergoelijht?
Door deze opmerking, dat de mannen bij de marine
toch een hooger pensioen hebben ten gevolge van hun Indische
dienstjaren en dat daardoor wordt goedgemaakt het verschil
dat er anders zou bestaan tusschen land- en zeemacht.
Mijnheer de Voorzitter! Ik kan mij zoo levendig voorstellen
dat de direct belanghebbenden over die uitlating van den
Minister bijzonder in hun wiek zijn geschoten. Daar moet
dus de verhooging wegens de Indische jarea dienen om het
pensioen bij de marine zoo'n beetje op het peil van de pen-
«ioenen bij Oorlog te brengen, terwijl de verhooging wegens
de Indische jaren moot worden beschouwd en behoort te blijven
aangemerkt als iets heel' aparts, genoten voor zeer aparte
diensten, die door de landmacht niet worden bewezen.
In een tweede adres dat de Bond van Onderofficieren bij
de Kon. Marine aan de Kamer heeft gestuurd, wordt daarop
dan ook zeer de aandacht gevestigd. Daar wordt de Regecring
van 1902 sprekende ingevoerd juist over die Indische verhooging:
Elk verblijf in militairen dienst tusschen de keerkringen,
in het algemeen genomen — dus ook onder norniale
omstandigheden — moet geacht worden zwaardere en meer
vermoeiende diensten te vorderen en ongunstig in te werken
op het physiek der Europeanen. Daarmede wordt dan volgens
de Regeering het dubbel tellen van die dienstjaren gerechtvaardigd.
Deze onderofficieren hebben nagegaan uit vroegere discussiën
van het jaar 1891, wat de toenmaligeafgevaardigde
uit den Helder, de heer Laud, omtrent dat driejarig verblijf
tusschen de keerkringen heeft gezegd. Er was toen bij_ verschillende
buitenlandsche Regeeringen een onderzoek ingesteld
of dat driejarig verblijf in Iudië niet te lang was. De
heer Land deelde toen mede dat de Eransche Regeering verklaarde:
,,In het algemeen genomen heeft het verblijf in de
tropen een verzwakkenden invloed op het organisme. De
ondervinding toont aan dat op den langen duur en buiten
elke andere ziekte-oorzaak om, een speciale anaemie ontstaat,
zoogenaamde anaemie tropicale."
En verder:
,,Bij voorbeschikte personen wekt die anaemie verschillende
ziekten, o. a. tuberculose van de longen en
andere organen."
De Engelsche Regeering zeide:
,,In sommige ongezonde klimaten geschiedt de aflossing
na twee jaren."
De Fransche marine bepaalde het verblijf voor officieren
en manschappen in den Indischen Oceaan, Indo-China,
Guyana en m de Antillen op 24 maanden.
De Duitsche Regeeriug verklaarde: ,,dat het verblijf in
de tropen tot twee jaar moet beperkt worden, maar dat bovendien
in dien tijd tevens een tijdvak moet voorkomen, waarin
deze schepen met hunne equipage naar koeler en gezonder
gewesten moeten worden gezonden."
Dit deelde de heer Land mede in de Kamerzitting van 15
December 1891.
Daaruit moge blijken dat niet alleen onze eigen autoriteiten,
maar ook de buitenlandsche van oordeel zijn, dat de
dienst in de tropen zoo zwaar is, dat, wat de buitenlandsche
Mogendheden betreft, hij veel minder dan 3 jaren mag duren,
omdat het gestel van de menschen er anders niet tegen kan,
en dat onze autoriteiten daaraan meenen te mogen ontleenen
een hooger pensioen voor hen, die dezen dienst hebben verricht.
Nu komt deze Minister van Marine — alsof dit alles
nooit had gegolden — zeggen, dat volgens zijn wijze van
berekening de pensioenen van de militairen bij de marine
wat lager zijn dan die bij de landmacht, maar dat zij toch
eigenlijk gelijk uitkomen, omdat de menschen bij do marine
verhooging krijgen, wegens verblijf in de tropen.
Dit lijkt mij bijzonder onbillijk en ik hoop, dat de Regeering
zelf een gelegenheid zal aanarrijpen — zoo niet op dit
oogenblik, dan op een later tijdstip — om die onbillijkheid
weg te nemen.
Als men nu vraagt, welke de werkelijke en niet de theoretische
verhouding is tusschen inkomen en pensioen, dan akoni
ik tot deze conclusie, dat voor een adjudant-onderofficier bij
de zeemacht, zonder gehuwden-toelage, het traktement is
f 1350 en het pensioen f 600, dus 44,4 pet. van het inkomen,
dat de man heeft genoten, toen hij gepensionneerd werd,
terwijl de Minister zegt, dat hij er naar gestreefd heeft, om
er 60 pet. van ta maken.

(Ungenholtz.)
21. Nadere wijziging en aanvulling van de
Het percentage van den sergeant-majoor is 47,8 pet.; dat
van den sergeant 50,5 pet.
Dit wil dus zeggen, dat, wanneer deze nienschen op ongeveer
4j-jarigen leeftijd worden gepensionneerd, hun pensioen
nog niet, of maar juist de helft bedraagt van het laatstiffenoten
traktement.
Nu heelt men, om dit te billijken, deze menschen vergelekeu
met de burgerlijke ambtenaren. Men heeft gezegd, dat
de burgerlijke amotenaren pas gepensionneerd worden op hun
65ste jaar en deze menschen daarentegen reeds op 4ó-jarigen
leeftijd.
- Maar nu geloof ik niet, dat ik zoo verkeerd zie, wanneer
ik zeg, dat juist om die reden dat halve pensioen voor de
militairen veel te gering is. De burgerlijke ambetnaren toch,
die op hun 65-jarigen leeftijd gepensionneerd worden, hebben
op dat tijdstip met het openbare leven afgedaan, hun carrière
in de maatschappij is gesloten, zij gaan rusten, zij hebben
dus, om het zoo te zeggen, geen bedrijfsonkosten meer te
maken en bovendien hun gezin gebracht op een hoogte, dat
de kinderen voor zich zelf kunnen zorgen. Als men 65 jaren
is, mag men zeggen, dat zijn kinderen de wereld in zijn. dat
men alleen, of met zijn vrouw samen, is overgebleven. Men
kan het dan met zeer veel minder doen, dan het laatstgenofen
traktement.
Maar deze militairen, die op 45-jarigen leeftijd werden
gepensionneerd, hebben met het leven niet afgedaan en evenmin
met de opvoeding hunner kinderen. Zij moeten, na de
pensionneering, onmiddellijk verhuizen naar een andere
taats, waar de kinderen eenige toekomst kunnen hebben,
S
•ezen moeten naar andere scholen, de man en vader moet
andere kleed ing hebben en moet dikwijls tal van andere
kosten betalen voor het zoeken naar een'burgerlijke betrek»
king.
Juist deze menschen staan dus in veel ongunstiger positie
dan de burgerlijke ambtenaren en daarom vind il bet volmaakt
onlogisch, dat men zegt, dat deze menschen een minder
groot pensioen moeten hebben, omdat zij zooveel jonger zijn.
Mijn conclusie is, dat ik het onbillijk vind, dat bij de
berekening van het pensioen de toelagen der bezoldiging 'niet
worden meegeteld, dat er dus een groot verschil bestaat
tusschen do eindbezoldiging en het laatstgenoten inkomen.
Ik vind het onbillijk, dat bij de berekening van het pensioen
dionstverhoogingen worden meegeteld, die zelden of nooit
worden berekend. Eindelijk vind ik het onbillijk, dat bij de
berekening van de pensioenen voor de zeemacht een andere
maatstaf wordt aangelegd dan bij de berekening van do
pensioenen van de landmacht.
Ik blijf er bij, dat het verreweg het beste ware te aanvaarden
het systeem van de burgerlijke pensioenwet, maar ook
wanneer dit om de een of andere reden onmogelijk wordt
eacht door de heeren Ministers van Marine en van Oorlog,
an meenik toch, dat ook bij behoud van het stelsel van de
standpensioenen beter dan thans kan worden uitgewerkt het
beginsel, dat het pensioen moet bedragen 3/5 van het laatst
genoten inkomen.
Ik heb er over gedacht, of het mogelijk zou zijn om bij
wijze van amendeering het stelsel der burgerlijke pensioenwet
in deze wetten neder te leggen. Ik moet ronduit erkennen,
dat ik er geen kans toe gezien heb, niet beschikkende over
de gegevens, waarover alleen de heeren hoofden van de Departementen
beschikken.
Omdat het mij onmogelijk voorkwam om bij wijze van
amendeering in de door mij aangegeven richting iets te doen,
heb ik een motie ontworpen, die aan de Kamer hetzij nu
hetzij op een later tijdstip gelegenheid moge bieden om zich
uit te spreken over den wensch. dien ik hier geformuleerd
heb en die door alle belanghebbenden zonder eenig ondericheid
wordt gedeeld.
Die motie luidt aldus:
,,De Kamer,
van oordeel, dat het gewenscht is den grondslag voor de
berekening der militaire pensioenen te herzien, in dier
voege, dat het werkelijk genoten pensioen zooveel moge-
797
38ste VERGADER] NG. — 9 MAART 1916.
Pensioenwetten voor de land- en zeemacht 1902.
(Hugenholtz e. a.)
lijk bedrage 3/5 van de aan den rang verbonden eindbezoldiging
met inbegrip van de in geld getaxeerde
waaide van voeding en inwoning, voor zoover deze in de
verschillende rangen en standen door het Rijk worden
verstrekt,
gaat over tot de orde van den dag."
Die motie sluit zich eigenlijk geheel aan bij het aniendement,
dat is voorgesteld door den heer van Vlijmen c.s.
Die heeren stellen voor om over 3 jaren een herziening te
doen plaats hebben van de bedragen der pensioenen, zoowel
voor de minderen bij leger en vloot als voor hun weduwen
en weezen.
Mocht dit amendement worden aangenomen — wat ik
hartelijk hoop — dan zal dus binnen 3 jaren de Regeering
zich niet deze zaak opnieuw hebben bezig te houden. Maar
dat amendement zegt niet, op welke wijze en volgens welke
beginselen die herziening zal moeten geschieden.
Dit nu heb ik getracht aan te geven in mijn motie.
Ik heb dat niet zoo eng omschreven of er blijft nog altijd
wel eenige ruimte van beweging over.
Ik hoop, dat de Kamer hetzij nu hetzij op een lateren datum
deze motie zal behandelen en aannemen en dat de Regeering
daarin een richtsnoer zal vinden voor de omwerking van deze
materie, waarom het amendement van den heer van Vlijmen
c.s. ook vraagt.
En wat de rest van de wetsontwerpen betreft, ik heb geïneend,
dat, nu deze wetten toch weder aan de orde kwamen
en het nu 13 jaren geleden is, dat zij voor het laatst herzien
zijn, ik deze gelegenheid niet mocht laten voorbijgaan
om enkele wijzigingen voor te stellen, die reeds toen zeer
gewenscht en urgent werden geacht door de belanghebbenden.
Het spreekt vanzelf, dat, aangezien die amendementen
afzonderlijk aan de orde komen, ik er thans geen woord aan
zal wijden. Ik wil alleen nu zeggen, dat, hoewel de Regeering
voornamelijk alleen de wijziging van de standpensioenen
op het oog had, zij zelf toch ook van de gelegenheid heeft
gebruik gemaakt om enkele andere wijzigingen, daarmede
niet samenhangend, aan de orde te stellen, en dat dit mij
vrijmoedigheid heeft gegeven om een reeks van amendementen
aan de Kamer voor te leggen, die naar mijn vaste overtuiging
even zoovele verbeteringen zijn.
De heer Arts: Mijnheer de Voorzitter! Indien ik een
oogenblik de aandacht der Kamer vraag, is het in de eerste
plaats om er mijn instemming mede te betuigen dat er nu
eindelijk verbetering zal worden gebracht in de standpensioenen
van de militairen beneden den rang van officier;
hoewel ik er al dadelijk bijvoeg, dat ik deel uitmaak van de
verscheidene leden, die volgens het Voorloopig Verslag van
oordeel waren, dat die verbetering blijft beneden de verwachtingen
welke de belanghebbenden naar billijkheid konden
koesteren. Zooals dan ook te verwachten was, nauwelijks
waren deze wetsontwerpen hier bij de Kamer ingekomen, of
door verschillende militaire vereenigingen zijn ons adressen
gezonden, waarin tal van bezwaren worden opgesomd er. op
verschillende nadere wijzigingen wordt aangedrongen.
Hoewel ik nu geenszins geacht zou willen worden in te
stemmen met alles wat in die adressen wordt beweerd en
gevraagd, meen ik toch dat daarin op enkele wijzigingen
wordt aangedrongen, die ik aan Zij n Excellentie den Minister
van Oorlog wel in ernstige overweging zou willen geven.
In de eerste plaats acht ik, evenals de geachte spreker die
mij is voorafgegaan, de standpensioenen der oud-onderofficieren,
zooals die thans worden voorgesteld, over het
algemeen genomen, te laag en niet in goede verhouding tot
hun jaarwedden. De Minister van Oorlog zelf wijst er in zijn
Memorie van Toelichting op, dat de thans geldende pensioenbedragen
voor de militairen beneden den rang van officier
gedurende een tijdvak van bijna 40 jaren geen wijziging
ondergingen en dat zulks met hun inkomsten wel het geval
was, zoodat het evenwicht tusschen de bezoldiging on het
pensioen verloren is gegaan.

(Arts.)
798
38ste VERGADERING. — 9 MAART 1916.
21. Nadere wijziging en aanvulling van de Pensioenwetten voor de land- en zeemacht 1902.
Na zulk een toelichting zou men hebben mogen verwachten,
dat bij dit ontwerp het evenwicht zou zijn hersteld,
maar dit is geenszins het geval. Want de pensioenen, in 1877
vastgesteld, bedroegen destijds ruim 2/3 van het inkomen der
onderofficieren, en nu zal, zooals te recht in een der adressen
wordt opgemerkt, deze regeling voor de meesten hunner
wanneer zij den dienst op ongeveer 50-jarigen leeftijd met
pensioen verlaten, het inkomen nog niet eens de helft bedrageu
hunner vorige jaarwedde, waarbij zij het genot van
vry© woning zullen moeten missen.
Nu deel ik de meening der leden, die volgens het Voor-
•wopig Verslag verwachten, dat een zoo onvoldoende pensioenregeling
tot gevolg moet hebben dat de beroepsonderof
ficieren zullen trachten zoo lang mogelijk in dienst te
blijven, hetgeen de gewenschte doorstrooming zal verhinderen.
Wel zegt de Minister op bladz. 3 zijner Memorie van
Antwoord, dat de ondervinding de juistheid van deze stelling
niet heeft aangetoond. „Zelfs bij de bestaande regeling",
"voegt Zijn Excellentie er bij, „verlaten velen den dienst
voordat zij op het maximum pensioen aanspraak hebben."
Mijnheer de Voorzitter! Daargelaten dat daarvoor misschien
nog wel andere redenen zouden kunnen bestaan, dit
schijnt mij toch wel zeker, dat men alleen in het bestaande
gebrek aan goed kader zal kunnen voorzien en den toeloop
van adspirant-kaderleden slechts zal kunnen bevorderen, door
een goed salaris en een behoorlijk pensioen na volbrachten
langdurigen dienst. Herhaaldelijk werd er door mij bij de
behandeling^ der oorlogsbegrootingen op gewezen, dat het
onmogelijk is een goed leger te vormen wanneer men niet
kan beschikken over een goed kader. Het spreekwoord uit
den tijd der huurtroepen: point d'argent, point de Suisses, is
nog altijd van kracht, en ik zou het vrij vertaald hier kunnen
toepassen: zonder goed geld geen goed kader. Een goed
kader zal de weerkracht van ons leger aanzienlijk verhoogen
en daarom heeft de Staat er groot belang bij, dat een voldoend
aantal jonge mannen zich verbindt om een zeker aantal jaren
te blijven dienen, maar dan bedenke men ook, dat die vrijwillig
dienende onderofficieren de beste jaren huns levens
in dienst van den Staat doorbrengen en eerst daarna in de
maatschappij terugkeeren, waar zij dan niet meer zoo gemakkelijk
een behoorlijke positie kunnen verwerven.
In de vergadering van 26 Januari jl. heeft de Minister
op de vraag van den geachten afgevaardigde uit Steenwijk,
waarom in Augustus niet de geheele lichting 1915 was opgeroepen,
de verklaring afgelegd: „dat wij op dat oogenblik
geen kader genoeg hadden om meer af te richten dan de laatste
«roep van de lichting 1914" en in antwoord op de vraag van
den heer Duymaer van Twist of er werk was gemaakt van
de vorming van kader, zeide de Minister — men kan het
vinden op bladz. 613 van de Handelingen —: „wij zijn zoo
spoedig mogelijk aan het werk getogen om zooveel mogelijk
kader te vormen". Nu spijt het mij dat Zijn Excellentie bij
die gelegenheid niet tevens heeft medegedeeld in hoever zijn
pogingen zijn geslaagd, want ik zou zoo gaarne de geruststellende
verzekering hebben vernomen, dat ons leger behoorlijk
is geëncadreerd.
Mijnheer de Voorzitter 1 Volgens de door mij verkregen
inlichtingen is zulks allerminst het geval en daarom acht
ik het zoo dringend noodig, dat zoo spoedig mogelijk afdoende
verbetering wordt gebracht in de positie der gegradueerde
militairen beneden den rang van officier. Bij de behandeling
van het wetsontwerp tot regeling van de militaire
pensioenen bij de landmacht in 1902, werd reeds door verschillende
leden van deze Kamer, zoowel van de rechter- als
van de linkerzijde te vergeefs getracht die pensioenen te verhoogen.
Elke poging daartoe werd door den toenmaligen
Minister afgewezen met het argument dat het te veel geld
zou kosten en met de bedreiging van intrekking van het wetsontwerp.
Ik verwacht ook ditmaal van de indiening van amendementen
tot verhooging van de bedragen der pensioenen niet
het minste succes en daarom heb ik het ook nagelaten. Mocht
het van andere zijde geschieden, dan zal ik volgaarne aan
die amendementen mijn stem geven, zulks te meer, nu door
de amendementen van den heer van Vlijmen c. s., die ik
natuurlijk thans niet zal bespreken, naar mijn meening reeds
kans bestaat, dat het ontwerp nagenoeg ongewijzigd zal worden
aangenomen. De Minister zal de krachtmiddelen zijns
voorgangers van 19Ü2 niet eens behoeven te gebruiken. Zijn
Excellentie kan die amendementen gerust overnemen. De
definitieve regeling wordt dan weer een jaar of drie, vier
uitgesteld en hij kan denken: die dan leeft die dan zorgt.
Het spijt mij intusschen, dat de geachte afgevaardigde uit
Veghel en zijn mede-onderteekenaars met het indienen hunner
amendementen niet hebben gewacht tot eerst zou zijn gebleken,
dat de Kamer ditmaal ongenegen is verbeteringen in het
ontwerp aan te brengen.
Mijnheer do Voorzitter! Acht ik nu in de eerste plaats de
standpensioenen te laag, dan wil ik evenals de geachte afgevaardigd©
uit Weststellingwerf toch niet nalaten tevens mijn
teleurstelling te kennen te geven, dat de Minister niet genegen
is den datum, waarop do wetswijziging geacht zal worden
in werking te zijn getreden, te stellen op den datum,
waarop de nieuw© pensioenregeling voor de officieren is ingegaan.
13ij de behandeling van het wetsontwerp tot verhooging
van de officierspensioenen is door de Regeering erkend, aldus
lezen wij op bladz. 7 van het Voorloopig Verslag, dat aan
een herziening van de pensioenen der onderofficieren behoefte
bestond, maar dat de noodzakelijkheid van vocraf in te stellen
onderzoekingen belette ten aanzien van eerstgenoemd
onderwerp reeds voorstellen te doen. Hoewel ook ik mij bij
de invoering van een wetsontwerp in beginsel tegen het toekennen
van terugwerkende kracht verklaar, meen ik toch
dat hier een uitzondering kan worden gemaakt. Zeer juist
acht ik daarom de opmerking, in het Voorloopig Verslag gemaakt,
dat do onderofficieren niet het slachtoffer behooren
te worden van de omstandigheid, dat destijds de Regeering
nog niet over de vereischte gegevens beschikte.
Mijnheer de Voorzitter! Ik wensch nog een enkel woord
te zeggen over een zaak van minder belang, maar die ik niet.
temin den heer Minister in ernstige overweging zou willen
geven. Als overgangsbepaling wordt in dit wetsontwerp bepaald:
„Voor adjudanten-onderofficier, opperwachtmeesters
en wachtmeesters van het wapen der Koninklijke Marechaussee
wordt de tijd, gedurende welken zij vóór het
in werking treden dezer wet bij dat wapen hebben gediend
respectievelijk als opperwachtmeester, waclitmeester
en brigadier, gerekend als te zijn doorgebracht
in de rangen onderscheidenlijk van adjudant-onderofficier,
opperwachtmeester en wachtmeester."
„Naar aanleiding van de wijziging in de titulatuur
bij het wapen der marechaussee werd in het Voorloopig
Verslag de opmerking gemaakt, dat indien aan den
opperwachtmeester, den wachtmeester en den brigadier
bij dat wapen onderscheidenlijk de titel van adjudantonderofficier,
opperwachtmeester en wachtmeester wordt
verleend, aan de marechaussee eerste klasse de rang van
brigadier behoort te worden gegeven."
In de Memorie van Antwoord zegt de Minister hieromtrent:
„In verband met het voornemen, om de onderofficieren
der Koninklijke marechaussee te noemen met den
rang, waarvan zij tot dusver de onderscheidingsteekenen
reeds dragen, kan de rang van brigadier (korporaal) niet
worden ingevoerd, omdat de onderscheidingsteekenen van
korporaal worden gedragen door de marechaussees 1ste
en 2de klasse. (De marechaussee 3de klasse alleen heeft
geen distinctief.)
De tegenwoordige brigadier (die dus thans de wacht,
meesters-distinctieven reeds draagt) zal ook met den
naam van wachtmeester worden aangeduid; doch zijn
standpensioen zal evenals thans onmiddellijk volgen op
dat van de marechaussees 1ste klasse en 2de klasse."
Mijnheer de Voorzitter! De Minister acht het dus niet
mogelijk den brigadiersrang te handhaven, omdat de onder-

Vel 209. 799 Tweede Kamer.
(Arts e. a.)
38ste VERGADERING. — 9 MAART 1916.
21. Nadere wijziging en aanvulling van de Pensioenwetten voor de land- en zeemacht 19Ö2.
scheidingsteekenen van dien rang gedragen worden door de
marechaussees eerste en tweede klasse. Do Minister kan,
dunkt mij, dit bezwaar gemakkelijk ondervangen. Hij late de
marechaussees derde klasse zonder distinctief, en late de
marechaussees tweede klasse brigadiers-titulair. Dan kunnen
do marechaussees eerste klasse benoemd worden tot brigadierseffectief.
Op dezo wijze wordt do afschaffing van den brigadiersrang
voorkomen, iets wat reeds daarom alleen aanbeveling
verdient, omdat dan niet, zooals in het stelsel van
den Minister het geval zal zijn, de marechaussees eerste klasse
voortaan in één sprong tot wachtmeester zullen moeten worden
benoemd.
De heer Duymaer van Twist: Mijnheer de Voorzitter! Ik
zou enkele opmerkingen willen maken over het meest gewichtige
punt dat in dit ontwerp op den voorgrond treedt, nl. over
het bedrag van de standpensioenen. Over de andere punten
kan ik spreken bij de artikelen.
Een algemeene opmerking wil ik echter laten voorafgaan,
en wel deze, dat hoewel ik gaarne wil verklaren, dat de hoofdstrekking
van het wetsontwerp bij mij instemming heeft
gevonden, ik het betreur dat dit ontwerp onder de tegenwoordige
omstandigheden moet worden behandeld. Ik acht
het.oogenblik niet geschikt om met de Eegeering rustig over
de voorgestelde wijziging en aanvulling van de Pensioenwet
van gedachten te wisselen.
Zooals te begrijpen valt is de bepaling van het pensioenbedrag
bijzonderlijk voor de onderofficieren een zaak van
groote beteekenis. Van die zijd© ziet men met veel belangstelling
uit naar de beslissing die ten deze door de Kamer
zal worden genomen.
Nu heeft het wetsontwerp, en dit is ook reeds door den heer
Hugenholtz en den heer Arts gezegd, bij vele onderofficieren
teleurstelling gebracht, wat allicht het gevolg kan hebben,
dat wanneer net wetsontwerp ongewijzigd wordt aangenomen,
de goede geest bij het onderofficierskorps daaronder komt
schade te lijden. Dit nu zou ik betreuren. Het is om die reden
dat het mij spijt dat het wetsontwerp thans aan de orde is.
De Regeering zal bij den aandrang van de Kamer om de
standpensioenen iets nooger te stellen, het argument doen
hooren, dat de toestand van de schatkist zoodanig is, dat aan
een verhooging niet kan worden gedacht. Ik wil aan de
waarde van dit argument niet allen grond ontzeggen, maar
toch is dit voor mij geen reden om de opmerkingen die ik
meen onder de aandacht van de Regeering te moeten brengen
achterwege te houden.
Mijnheer de Voorzitter! Bij de regeling der pensioenen zijn
gewichtige belangen betrokken. Reeds dit eene is van groote
beteekenis, dat het van een billijke pensioenregeling afhangt
of het kader op den duur op sterkte is te houden.
Nimmer is de groote beteekenis van het gebrek aan kader
zoo gevoeld geworden als in de tegenwoordige tijdsoms_tandigheden.
Door het onvoldoende pensioen, dat na langdurigen
diensttijd genoten wordt, werden vele onderofficieren verplicht
om van de gelegenheid gebruik te maken om op betrekkelijk
jeugdigen leeftijd in het genot van een gedeeltelijk pensioen
de gelederen te'verlaten. Daarin nu is, naar het mij voorkomt,
een van de oorzaken te zoeken, waarom wij op dit moment
ten opzichte van het kadervraagstuk ons in moeilijkheid
bevinden. Zal de Kamer nu willen medewerken om het
kadervraagstuk wat dit onderdeel betreft tot oplossing te
brengen dan zal zij bij de Regeering er op moeten aandnngen
clieper in de schatkist t© tasten, ten einde de pensioenbedragen
voor de onderofficieren iets hooger te kunnen
stellen.
Stelt ook het legerbestuur, en dit mag verwacht worden er
prijs op de onderofficieren, in het bijzonder de goede onderofficieren,
zoo lang mogelijk te behouden, dan moet dezen
een behoorlijk pensioen worden verzekerd.
Het wil mij voorkomen, dat de staat der standpenfioenen
niet in alle opzichten aan den eisch, die in billijkheid te 3tellen
is, voldoet.
Handelingen der Staten-Generaal. — 1914—1915. — II.
(Duymaer van Twist.)
In het Voorloopig Verslag wordt op blada. 1 opgemerkt:
,,Voor de onderofficieren en minderen is de verhouding
tusschen de hun volgens den nieuwen staat toekomende
pensioenen en do salarissen, in dienst genoten — met inbegrip
van de vergoeding voor het gemis van vrije woning,
welke do gehuwden bij de landmacht ontvangen
— veel ongunstiger dan voor de officieren, althans de
officieren in de lagere rangen."
Nu mogen de woorden „veel ongunstiger" te sterk zijn,
maar dat de toestand ongunstig is, dat is zonder twijfel.
Het is juist dat de verhouding tusschen de traktementen
en de pensioenen, zooals die in 1879 werd vastgesteld, is
verbroken geworden.
Wat antwoordt nu de Regeering op de opmerking uit het
Voorloopig Verslag? De Regeering schrijft:
„Dat voor de onderofficieren en minderen de verhouding
tusschen de voorgestelde pensioenen en hunne
salarissen veel ongunstiger is dan voor de officieren in
de lagere rangen, kan niet worden toegegeven."
En om deze mededeeling te staven, voert do Regeering
dit bewijs aan:
„Vergelijkt men bijv. die verhouding voor den eersteluitenant
en voor den sergeant-majoor (om voor den
officier en voor den onderofficier den op een na laagsten
rang tot vergelijking te nemen), dan blijkt, dat het verhoudingscijfer
tusschen maximum-traktement (zonder
gehuwden-toelage) en inaximum-pensioen voor den eerstbedoelde
50 pet. en voor den laatstbedoelde 60 pet. is."
Mijnheer de Voorzitter! Als basis voor de vergelijking
neemt de Regeering het pensioen van den sergeant-majoor
en dat van den eerste-luitenant, maar die vergelijking gaat
mank. De vergelijking zou opgaan, wanneer het regel was
dat de onderofficier als sergeant-majoor en de officier als
eerste-luitenant gepensionneerd werd, maar dit is niet zoo.
Wel is dit het geval bij de eerste categorie militairen. De
onderofficieren worden gepensionneerd gemiddeld in den
rang van sergeant-majoor, maar de officieren verlaten als
gepensionneerden den dienst slechts zeer zelden in den rang
van eerste-luitenant. Daarom houdt de vergelijking tusschen
de pensioenen van den sergeant-majoor en den eerste_-luitenant
m. i. geen steek, en mist dus het betoog van den Minister
uit dien hoofde allen grond.
Ik acht het pensioen voor den adjudant-onderofficier van
f 720, vergeleken bij het maximum-traktement van f 1300,
inbegrepen de woninghuur, te laag. Zoo ook dat van den
sergeant-majoor, f 600 pensioen tegen f 1200 traktement en
ook dat van den sergeant f 480 pensioen tegenover f 900
traktement.
Is het de Regeering ernst — en daaraan mag ik niet twijfelen
— om het kadervraagstuk op te lossen, waarvan vooral
in deze dagen, zooals ik reeds zeide, de groote beteekenis zoo
duidelijk naar voren treedt, dan zal de Regeering de zaak
der pensioenen op een beteren grondslag behoorente regelen.
De onderofficieren verkeeren hier in een ongunstiger positie
dan de officieren. Er is toch een te groot verschil, als men
bedenkt, dat de kapitein met een traktement van f 3000 een
pensioen heeft van f 2000, dus van 2/3, terwijl de sergeantmajoor
met een traktement van f 1200 een pensioen geniet
van f 600, dus van maar de helft. Laat de Minister de leeftijdsgrens
desnoods wat verhoogen, maar het komt mij voor,
dat, zooals de pensioenen nu zijn geregeld, zij niet voldoen
aan de eischen die billijkerwijze mogen gesteld worden.
Mijnheer de Voorzitter! Nog veel ongunstiger dan bij do
landmacht is het bij de zeemacht gesteld. Do Minister van
Marine heeft voor de vaststelling der standpensioenen bij het
personeel van de zeemacht — zoo deelt hij mede — aansluiting
gezocht bij de pensioensbedragen, welke door de militairen
der landmacht verkregen worden.

(Duymaer Tan Twist.)
800
38rte VERGADERING. — 9 MAART 1916.
21. Nader» wijaiging en aanvulling van de Pensioenwetten voor de land- en zeemacht 1902.
Deze regeling lijkt mij absoluut verkeerd en ook hoogst
onbillijk.
Vooreerst omdat de omstandigheden waaronder het Tiersoneel
der zeemacht dient geheel andere zijn dan die bij de
landmacht worden gevonden. Laat mij dat met een voorbeeld
mogen aantoonen. Het is regel, dat de onderofficieren der
landmacht die den dienst met vol pensioen verlaten, den
rang bekleeden van adjudant-onderofficier of sergeantmajoor,
terwijl bij de 7/eemacht die rangen slechts dooT
weinigen worden bereikt. De meerderheid der gepensionneerden
bij de landmacht komen in het genot van een pensioen
van i 720 resp. f 600, terwijl de meerderheid van da
gepensionneerden bij de zeemacht een pensioen genieten
zender Indische verhoogingen van f 480. Reeds daarom is —
zooals ik zeide —• de gelijkstelling onjuist en onbillijk.
Nu kan de Minister aan het door hem gestelde beginsel
van aansluiting wel vasthouden, maar dan moethij te gelijker
tijd de bevordering bij de zeemacht zoodanig regelen,
dat de resultaten dezelfde worden als bij de landmacht worden
genoten. Ik bedoel hiermede dat het personeel bij de zeemacht
op dezelfde leeftijden den overeenkomstigen rang
zal moeten bereiken, als dat bij de landmacht het geval is.
Op het oogenblik is dit niet zoo. Ik heb hier voor mij een
uittreksel van de bevorderingsleeftijden in de verschillende
rangen bij de zeemacht. Daarin vind ik, dat de gemiddelde
leeftijd van bevordering tot den rang van adjudant-onderofficier
bij de zeemacht 42 jaar is. Laat de Minister van
Marine eens bij zijn ambtgenoot van Oorlog informeeren,
welke die gemiddelde leeftijd bij de landmacht is, dan zal
hij bemerken, dat deze belangrijk vroeger is. De gemiddelde
leeftijd van bevordering bij de zeemacht tot sergeant-majoor
ie op ongeveer 38 jaar en voor den sergeant op ruim 30 jaar.
Hieruit volgt, dat de adjudant-onderofficier eerst op 44jarigen
leeftijd zijn standpensioen krijgt, d. i. zonder een i ge
verhooging, dus op een leeftijd dat hij op het punt staat do
marine te verlaten. Van een verhooging na 6 jaar, of na 12
jaar, zijnde het maximum-pensioen, is voor de meesten in dien
rang bij de marine geen sprake. De sergeant-majoor krijgt
het standpensioen gemiddeld eerst op 40-jarigen en de sergeant
op 32-jarigen leeftijd. Nu gaat het met het oog op de
feiten die ik aanvoerde niet aan om een regeling te treffen
waarbij de pensioenen voor de zeemacht aansluiten bij die
der landmacht, daarvoor loopen de omstandigheden bij landen
zeemacht toch te sterk uiteen. Aansluiting is alleen mogelijk,
wanneer de Minister van Marine zorgt, dar de omstandighedon,
waaronder het kader hij de zeemacht dient, gelijk
worden aan die welke bij de landmacht gevonden worden.
Ter beoordeeling van dit wetsontwerp is mijn vraag aan
den Minister van Marine, of Zijn Excellentie van plan is de
promotie-regeling bij de marine inderdaad zoo te regelen,
dat zij met die van de landmacht overeenkomt. De toezegging,
dat de Minster dat doen zal, moet de ICamer hebben,
wil zij met den Minister mede kunnen gaan, om Je pensioenen
bij de zeemacht te doen aansluiten bij die) der landmacht.
In de tweede plaats is de regeling die thans getroffen wordt
voor de zeemacht veel ongunstiger dan voor de landmacht,
omdat slechts een klein gedeelte der onderofficieren bij de
zeemacht in de hoogere rangen het volle pensioen verkrijgt.
De Minister van Oorlog kan verklaren, dat het regel is, dat
bij de landmacht aan de onderofficieren het volle pensioen
wordt toegekend, maar bij de zeemacht is dat geheel anders.
Bij de zeemacht komt slechts een gedeelte voor het volle
pensioen in aanmerking. Ik mag dit met een voorbeeld
dTïfaelijk maken.
Zooals ik daareven zeide, komt de adjudant-onderofficier
bij de zeemacht eerst gemiddeld op 42-jarigen leeftijd voor
aanstelling in dien rang in aanmerking, zoodat hij op 44jarigen
leeftijd bij pensionneering het standpensioen zou
genieten.
Nu zou ik den Minister willen vragen, om het mij eens
duidelijk te maken hoe het mogelijk is, dat die adjudantonderofficier
in het genot kan komen van zijn volle pensioen.
Immers de eerste verhooging gaat eerst in op 48-jarigen leeftijd,
terwijl de tweede op 54-jarigen leeftijd zou worden genoten.
De Minister weet beter dan welk lid ook van de Kamer,
dat de meeste adjudant-onderofficieren het volle pensioen
niet kunnen verdienen. Aan de sergeant-majoors, die gemiddeld
op 38-jarigen leeftijd dien rang bereiken, wordt de eerste
yerhooging toegekend op 44-jarigen en de tweede op 60jarigen
leeftijd. Maar op den leeftijd van 50 jaar hebben de
meesten reeds den dienst verlaten. Ook deze onderofficieren
komen voor het grootste gedeelte dus niet in het genot van
vol pensioen.
Ook wil ik er nog op wijzen, dat bij de zeemacht velen
een hoogeren rang kunnen bereiken dan dien van sergeant.
f
!r zijn 190 sergeants-majoors, die voor den rang van adju-
dant-onderofficier in aanmerking kunnen komen. In dien
Jaatsten rang zijn 44 plaatsen, zoodat slechts 24 pet. het
standpensioen van adjudant-onderofficier kunnen verkrijgen.
Voor 739 sergeanten staan 222 sergeant-majooisplaatsen
open, zoodat niet meer dan 29 pet. voor bevordering in aanmerking
kan komen.
Uit dit alles blijkt, dat de omstandigheden, waaronder
bij de zeemacht gediend wordt, veel ongunstiger zijn, dan
die waaronder gediend wordt bij de landmacht. Daardoor
moet, wat vanzelf spreekt, gelijkmaking van de pensioenen
voor de zeemacht met de landmacht tot groote onbillijkheden
leiden.. Nu moet de Minister niet te gemoet voeren, dat het
nadeelig verschil in pensioen wordt goedgemaakt door de
verhooging die uit de Indische jaren genoten wordt. Dat
zou niet recht zijn; immers die verhoqging staat geheel en
al buiten deze quaestie. De Minister herinnert zelf op bladz. 2
van de Memorie van Antwoord, dat die verhooging iets geheel
aparts is. Deze verhooging staat dus buiten het geding.
Maar nu is er nog een omstandigheid waaruit blijkt, dat
de onderofficieren der zeemacht worden ten achter gesteld bij
die der landmacht, n.1. dat het maximum-pensioen voor de
onderofficieren der landmacht is 3/5 van de eind- of hoogste
bezoldiging, terwijl de onderofficieren der zeemacht ontvangen
3/5 van de gemiddelde bezoldiging. Had daarom de
Minister van Marine aansluiting willen zoeken bij de pensioen-regeling
van de landmacht voor de pensioenen der
zeemacht, dan had hij zorg moeten dragen dat evenals
aan de onderofficieren der landmacht aan die der zeemacht
3/5 der maximum-bezoldiging werd toegekend en dus hetzelfde
beginsel werd in toepassing gebracht.
In de Memorie van Antwoord op het ontwerp der marinepensioenen
geeft de Minister van Marine toe, dat de pensioenen
van het personeel van de zeemacht ongunstiger zijn
dan die van de landmacht, waar hij zegt:
„Deze verhouding is wel is waar ongunstiger voor het
personeel der zeemacht, maar dit wordt door den ondergeteekende
geen bezwaar geacht, omdat de pensioenen
van bedoeld personeel in het algemeen ten gevolge van
het verblijf m de koloniën die van het personeel der
landmacht verre overtreffen."
Ik zeide het reeds, dat de Minister van de laatstelijk door
hem vermelde omstandigheid niet in rekening mag brengen
de verhooging ten gevolge van de Indische dienstjaren, omdat
deze militairen in Indie' een veel zwaarderen en vermoei,
ender dienst hebben te verrichten dan de militairen bij de
landmacht.
De Minister heeft zijn voorstel te herzien en wel in dien
eest te wijzigen, dat het personeel bij de zeemacht ook het
f
jb krijge, maar niet van het gemiddelde, maar van het
maximum-inkomen. Ik begrijp niet, dat de Minister van
Marine niet krachtiger voor de belangen van zijn personeel
opkomt; ik kan mij niet goed indenken, dat waar de Minister
toch ziet, dat zijn onderofficieren achtergesteld worden bij
die der landmacht, hij nog een oogenblik kan aarzelen om
hieraan te gemoet te komen. De Minister moet er prijs op
stellen al datgene voor zijn onderofficieren te bereiken, wat
te bereiken is. Wil de Minister een goeden geest onder zijn
personeel houden, laat hij dan alsnog een wijziging in do

(Dcymaer van Twist 6. ft.)
801
88«te VERGADERING. — 9 MAART 1916.
21. Nadere wijziging en aanvulling van do Pensioenwetten voor de land' en zeemacht 1902.
ontworpen pensioenregeling aanbrengen, waardoor de onderofficieren
van de zeemacht, wat de pensioenen betreft,
althans worden gelijkgesteld met de onderofficieren van
de landmacht.
Ik hoop, dat de Minister alsnog bereid zal worden bevonden
om in deze, voordat wij tot stemming zullen overgaan,
een stap in de goede richting te doen.
De heer de Meester: Mijnheer de Voorzitter! De wetsontwerpen
die wij thans bespreken, brengen, het is mij aangenaam
dat dit ook door mij voorafgegane sprekers is erkend,
in de pensioenen van de militairen, beneden den rang van
officier, een belangrijke verbetering. Het is een verbetering
die bepaald noodig was, gelijk ook door de Regeering is
erkend, daar de standpensioenen sedert 1879 op hetzelfde
peil zijn gebleven. En het is een verbetering, waarvan de urgentie
te duidelijker uitkomt, nu onlangs de pensioenen van
de officieren ook zijn verhoogd. In verband daarmede moest
uit den aard der zaak hier wel iets volgen, zooals nu wordt
voorgesteld. Wanneer men mij vraagt of hetgeen ons thans
wordt aangeboden, mij ten volle bevredigt, dan beantwoord
ik die vraag ontkennend, al zal ik in mijn critiek zeer voorzichtig
zijn en rekening houden met de buitengewone omstandigheden,
waarin wij op het oogenblik leven. Het komt
mij voor, dat bij al de wenschen die geuit zijn ten opzichte
van de onvoldoendheid der standpensioenen, die ik in enkele
gevallen te hoog, voor vele gevallen te laag acht, te weinig
rekening wordt gehouden met het feit, dat wanneer iemand,
gelijk tal van keeren geschiedt, op betrekkelijk jeugdigen
leeftijd wegens gebreken zoogenaamd in en door den dienst
bekomen, wordt ontslagen uit den militairen dienst, dit dan
nog volstrekt niet wil zeggen, dat hij wanneer hij b.v. een
half jaar verder is en op rust is gekomen, voor het gewone
maatschappelijke leven zijn arbeidsgeschiktheid zou hebben
verloren. In dit opzicht is er een zeer groot verschil tusschen
de eischen aan een burgerlijk pensioen te stellen en die aan
een militair pensioen te stellen. Wanneer een ambtenaar
wegens gebreken wordt ontslagen, dan is gewoonlijk, zeldzame
uitzonderingen daargelaten, de kwaal waaraan hij lijdt van
dien aard, dat zijn arbeidsgeschiktheid vrijwel is gedaald
tot nul of iets boven nul. Gansch anders is het bij den militair.
Zeer veel menschen worden ontslagen wegens een gebrek
dat hen voor den militairen dienst ongeschikt maakt, maar
dat hen wel degelijk in staat stelt hun kost te verdienen in
het burgerlijke leven, en nu houdt de tegenwoordige Pensioenwet,
naar mijn meening, met dit feit veel te weinig rekening.
Dientengevolge geeft de Pensioenwet in enkele gevallen
te veel. Sommige menschen met zwakke voeten zijn daardoor
niet geschikt voor langdurige marsenen, welke men natuurlijk
van een militair bij de landmacht moet kunnen vergen. Na
een langen marsch krijgen zij niet zelden z.g. pied forcé, een
Fussgeschwulz, dat den man voor den militairen dienst on-
>schikt maakt. Nu kan het best zijn. dat men drie maanden
E ter dienzelfden man een lustigen dans ziet maken met zijn
meisje, zonder dat men iets meer van zijn kwaal bemerkt.
Niettemin moest die man worden afgekeurd voor den militairen
dienst en wat krijgt hij nu? Juist omdat het hier een
eigenaardige kwaal geldt die in het burgerlijke leven weinig
voorkomt, ligt het voor de hand, dat in negen van de tien
gevallen zoo iemand, en te recht, moet hebben ten pensioen
in en door den dienst, want hij zou de kwaal niet hebben gekregen,
als hij haar niet in den militairen dienst had opgeloopen.
De man krijgt dus het standpensioen, gewoonlijk voor
den tijd van een jaar. Na een jaar bemerkt men echter niets
meer van de kwaal en toch schrijft de wet voor, dat deze man,
die geacht kan worden geheel en al weer in staat te ziin in
zijn eigen onderhoud te voorzien, drie kwart van het pensioen
inoet hebben, dat hij zou hebben gekregen, als hij ganschelijk
buiten staat ware in ziin onderhoud te voorzien. Daar de pr>neioenen
gelden voor het leven krijgt hier een volwassen valide
man dus drie kwart van het standpensioen voor zijn geheele
leven. Dit nu acht ik onnoodig wegsmijten van geld. Dit zou
niet behoeven voor te komen, als de Pensioenwet, althans voor
(de Meester.)
de pensioenen in en door den dienst zich niet, zonder meer,
bepaalde tot slechts drieërlei onderscheiding: de man is voortdurend
buiten staat in zijn onderhoud te voorzien, de man ia
tijdelijk buiten staat in zijn onderhoud te voorzien, de man
is in staat in zijn onderhoud te voorzien. In het eerste geval
ontvangt hij het volle pensioen, natuurlijk voor het leven,
en nu wil ik wel zeggen, dat ik het standpensioen dikwijls
voor die gevallen wat laag vind.
In het geval van tijdelijke invaliditeit ontvangt de belanghebbende
een voorloopig pensioen, d. w. z. vol pensioen
voor één jaar, behoudens verlenging. In het derde geval ontvangt
hij levenslang drie kwart van het

(de Meester.)
802
38ste VERGADERING. — 9 MAART 1916.
21. Nadere wijziging en aanvulling van de Pensioenwetten voor de land- en zeemacht 1902.
«ijn ouders terugkeert als een gebroken man, dan moge
er op grond vau de termen van de wet alleszins reden
bestaan en met de wet in de band men zelfs niet anders
.kunnen en mogen zeggen, dan: er is geen oorzakelijk
verband en dus krijgt de man niets, maar de man
komt in zijn omgeving terug en hij zelf en de zijnen
voelen dit als een gruwelijke onbillijkheid en niet ten
onrechte, want de ouders zullen zeggen: wij hebben
den jongen gezond — ik wil toegeven schijnbaar gezond —
aan bet Rijk afgestaan, wij krijgen hem ziek terug, en geenerlei
vergoeding wordt hem gegeven.
Dit wordt gevoeld en diep gevoeld en doet den militairen
dienst kwaad. Het is ook niet billijk.
_ Nu zou daarin, naar het mij voorkomt, een groote verbete»
ring komen, niet wanneer men in de wet zette, dat enkele
ziekten, bv. tuberculose, steeds geacht moeten worden in en
door den dienst te zijn ontstaan, want als men dat doet zal
men terstond zien dat andere ziekten zich gaan voordoen, die
niet zijn opgenomen en dan wordt het onderscheid, dat men
in het eene geval niets krijgt en in het andere wel, des te
meer gevoeld. In zulke gevallen ware, desnoods wat den duur
van het pensioen of het bedrag aangaat, een andere regeling
te treffen dan voor gepensionneerden wegens gebreken in en
door den dienst ontstaan, doch de aanspraak op een pensioen
zou moeten worden erkend, zoo dikwijls de kwaal geacht kan
worden in en door den dienst te zijn tot uiting gekomen.
De Ministers weten zeer goed, dat zulke gevallen zich voordoen
en dat zij tot groote ontevredenheid nebben aanleiding
fegeyen, omdat de wet eenvoudig niet toestaat — in geval
e dienst nog geen 5 jaren geduurd heeft — eenig pensioen
te verleenen. Wanneer de kwaal kan geacht worden te zijn
tot uiting gekomen door verrichtingen of vermoeienissen
aan den dienst verbonden, of door een der andere oorzaken,
in art. 2, 2°., der Pensioenwetten 1902 genoemd, dan moest
in elk geval pensioen worden verleend.
Wanneer dit gebeurde en men eenerzijds rekening hield
met de overblijvende arbeidsgeschiktheid, anderszijds pensionneeren
mogelijk maakte, zonder dat er oorzakelijk verband
behoeft te bestaan, zou naar mijn overtuiging de zaak
veel beter geregeld zijn.
Ik wil niet uit het oog verliezen, dat men in de burgermaatschappij
ook van die gevallen heeft, welke gelijkstaan
met pensioen verkregen in en door den dienst, en dat in die
gevallen 2/3 van den pensioensgrondslag wordt uitbetaald,
doch deze gevallen zijn betrekkelijk zeldzaam. Sedert wij een
pensioenwet hebben gekregen voor de gemeenteambtenaren,
en daardoor een geheel korps gemeenteveldwachtcrs en
politieagenten pensioengerechtigd is geworden, gebeurt het
meer, maar in de gewone ambtenaarswereld komt het toch
•wk wel voor.
Nu draagt echter ook dan een dergelijk pensioen, naar het
mij voorkomt, een ander karakter, dan een pensioen wegens
langdurigen dienst, dat evenredig moet zijn aan de bewezen
diensten.
Het traktement en het pensioen moeten dan in een zekere
billijke verhouding staan.
Als men te doen heeft met de gewone gevallen van ontslag
uit den militairen dienst wegens volbrachten (langdurigen)
dienst en in den burgerlijken dienst van ontslag wegens
65-jarigen of voor sommige categorieën van ambtenaren
wegens 55-jarigen leeftijd, dan is het volkomen rationeel te
zeggen, gelijk ook de redeneering van den heer Hugenholtz
was: nu is de man zijn arbeidsgeschiktheid kwijt, maar de
opvoeding zijner kinderen is voltooid en hij kan dus met wat
minder toe dan daarvóór.
Dergelijke pensioenen worden nu ook aan militairen toegekend,
niet alleen aan officieren doch ook aan onderofficieren
en minderen, maar ik zou gerust durven zeggen, dat
het aantal hetzij evenredige pensioenen hetzij verhoogde pensioenen
ten gevolge van in en door den dienst ontstane ongesehiktheid,
vooral bij de menschen beneden den rang van
officier, grooter is, en dan hebben wij een geheel anderen
maatstaf voor zulke pensioenen aan te leggen.
Ik heb reeds gezegd, dat het pensioen in zekere verhouding
zou moeten staan tot de overgebleven arbeidsgeschiktheid,
wanneer wij te doen hebben met gebreken in en door den
dienst ontstaan. Maar wanneer wij te doen hebben met gebreken,
die met den dienst niets te maken hebben, dan wordt
het geheel anders. Zulke gevallen komen er ongetwijfeld voor
en zijn gewoonlijk van den tijd gedurende welken de man in
dienst was, onafhankelijk.
Ik zal eenige voorbeelden noemen.
Iemand bezoekt — natuurlijk vrijwillig -— een herberg,
krijgt daar met burgers ruzie en loopt daarbij een verwonding
op die hem ongeschikt maakt voor den militairen dienst.
Het spreekt vanzelf, dat zoo iemand moeilijk aanspraak kan
maken op een pensioen, dat iets anders is dan een soort van
eervollen onderstand, of, zoo hij wat langer gediend heeft,
een pensioen dat in evenredigheid staat tot zijn wellicht nog
niet lang bewezen diensten.
Een ander geval — dat ook helaas dikwijls voorkomt — is,
dat men luetische aandoeningen heeft en dat men, aan de
gevolgen daarvan lijdende, den dienst deswege moet verlaten.
Ik zal de laatste zijn om op die menschen, vooral wanneer
het zeelieden zijn, den steen te werpen, maar het is duidelijk
dat, wanneer zoo iemand nog slechts weinige jaren dienst
heeft, dan het pensioen hetwelk hem toegekend wordt, gee*
ander karakter draagt dan dat van een eervollen onderstand,
waardoor men tracht hem in staat te stellen om in den eersten
moeilijken tijd in zijn behoeften te voorzien en vervolgens
weder terug te treden in de maatschappij en voor zijn eigen
levensonderhoud zelf te zorgen.
Op dit oogenblik is ook ongetwijfeld waar, dat de Pensioenwet
onderscheidt tusschen die 3 categorieën. Wanneer men
nu daarmede rekening blijvende houden, bovendien de twee
desiderata welke ik noemde in de Pensioenwet bracht, dan zou
daarvan het gevolg zijn, dat men aan de eene zijde in gevallen,
waarin nu te veel gegeven wordt, iets zou besparen en
daardoor aan den anderen kant weder geld zou vrij krijgen
om in de gevallen, waarin het knijpt en de menschen wezenlijk
geen arbeidsgeschiktheid meer hebben, wat hooger pensioen
toe te kennen
Voor die gevallen, waarin dat zoo is, waarin de man geacht
moet worden in den dienst totaal versleten te zijn, is, naar
mijn overtuiging, het standpensioen dikwijls te gering.
Ik zeg niet: in alle gevallen, want ik ben het met de
Ministers eens: dat bij het beoordeelen van het bedrag rekening
wordt gehouden met de verschillende verhoogingen die
een pensioen kan ondergaan en die wij allen kennen, t. w.
een smartegeld of een verhooging wegens een zekeren diensttijd
in den laatst bekleeden rang, of, bij de marine, voor het
verblijf in overzeesche bezittingen, dat vind ik zoo billijk
mogelijk. Dit wil niet zeggen dat dat geld niet echt en goed
verdiend is; niemand zal dit beweren. Die menseben hebben
daar inderdaad voor moeten werken; het verblijf van zeelieden
in Indië aan boord van schepen levert zelfs zijn eigenaardige
moeilijkheden en gevaren op. Maar dit neemt niet
weg, dat wanneer zulk een man voor een standpensioen, plus
een of meer verhoogingen wordt voorgedragen, men zich wel
degelijk heeft af te vragen: wat krijgt die man in het geheel
aan pensioen en is dat bedrag voor gewone gevallen voldoende
om verder in de burgermaatschappij behoorlijk te
kunnen voortleven?
Nu heeft straks de heer Hugenholtz er aan herinnerd,
dat bij de marine velen, 45 jaar oud, reeds hun pensioen
bekomen, terwijl hij daartegenover stelde een man van 65
jaar, die in den burgerlijken dienst pensioen bekwam. Maar
daarbij heeft hij over het hoofd gezien, dat die gepensionneerde
van 45 jaar dikwijls nog wel degelijk arbeidsgeschiktheid
overhoudt, dat hij heel vaak, als hjj op zijn verhaal is
gekomen, een jaar bjjv. den kolonialen dienst achter den
rug heeft, in de burgermaatschappij nog wel degelijk eenige
verdienste kan maken, terwijl dit — hoogst enkele uitzonderingen
daargelaten, ik herhaal het — m«t een 65-jarig

Vel 210. 803 Tweede Kamer.
(de Meester.)
38ste VERGADERING. — 9 MAART 1916.
21. Nadere wijziging en aanvulling van de Pensioenwetten voor do land- en zeemacht 1902.
man dio den burgerlijken dienst verlaat, niet het geval
zal zijn.
Ex is echter ééu categorie ten opzichte van den zeedienst,
waarin ik dan Minister van Marine zou willen vragen rekening
te houden met het feit dat de menschen, daar bedoeld,
niet naar indië gaan en dus in hun diensttijd buiten hun
scüuld zich de Indische toelage niet kunnen verzekeren. Dat
zijn ÜO sta f muzikanten.
Wanneer een stafmuzikant in den rang van sergeant na
wel volbrachten dienst ontslagen wordt en hij ziet oen sergeant
van de manne die eenige jaren in Indië heelt doorgebracht
en dientengevolge een veel hooger pensioen krijgt
clan hij, dan voelt hij dat verschil waaraan hij niets heeft
kunnen verhelpen, als een onbillijkheid voor hem. Nu behoeft
om die reden geen wijziging te worden gebracht in het
standpensioen, zooais ons dit door den Minister is voorgedragen.
Maar voor dat geval, en ook voor andere gevallen,
waarover de lieer Hugenholtz al gesproken heeft en zich voor
mededeeling van do plannen van oen Minister van Marine
heeft aanbavolen — bij welk verzoek ik my aansluit —, kan
men veel doen voor toepassing van art. 15, 2do lid, van de
Pensioenwetten van 1902.
Ik heb hier vóór mij een afschrift van een Koninklijk besluit
van '6 April 1909, waarin bepaald is dat onder de botrekkingen,
welke voor de pensionneering zijn gelijkgesteld
met den rang van hoofdopzichter voor de fortificatiën, mede
irordt opgenomen die van vaandeldrager bij het regiment
grenadiers en jagers en bij de regimenten infanterie. Dat is
natuurlek een besluit, op voordracht van den Minister van
Oorlog genomen. Welnu, iets dergelijks — ik noem het
slechts exenipli gratia — zou men kunnen doen voor de
etafmuzika.nten bij do marine, dio een zeker aantal jaren in
hun rang werkzaam zijn geweest. Indien men bijv. bepaalde
— dit kan bij gewoon Koninklijk besluit gebeuren •—
dat zij, wat hun pensioen betreft, na acht jaren dienst gelijkgesteld
worden met een sergeant-majoor, dan zouden zjj
niet langer in die ongelijkheid staan ten opzichte van de
sergeanten van de marine, waarover zij zich thans beklagen.
Er is nog iets ten opzichte waarvan de militairen bij de
marine achter liggen bij de militairen van de landmacht. Dat
is het ontbreken in de Pensioenwet voor de zeemacht van de
bepaling van art. 2, G 0 ., der Pensioenwet voor de landmacht.
De Minister van Oorlog — ik durf zeggen, dat daarvan zeer
zeker blijken zal — stelt prijs op behoud van die bepaling.
Op dit oogenblik kunnen de militairen van de landmacht
na 15 jaren dienst op hun verzoek ontslagen worden indien
zij zich verbinden een zekeren tijd bij de reserve te dienen.
Dat gebeurt dikwijls en naar verluidt is dit om voor de reserve
van de landmacht de noodige menschen aan te werven en die
reserve in stand te houden. Die bepaling ontbreekt in de
Pensioenwet voor de zeemacht. Ik heb nagegaan waarom dat
het geval is. De redenen daarvoor waren van dien aard, dat
ik op grond van die geschiedenis geen vrijheid vind, den
Minister in overweging te geven in dat opzicht het voorbeeld
te volgen dat zijn ambtgenoot van Oorlog destijds heeft gegeven.
Ik pleit dus niet voor een opneming in de pensioenwet
voor de zeemacht van een bepaling gelijkluidend aan die van
art. 2, 6°, van de pensioenwet voor de landmacht, maar dit
neemt' niet weg dat tot dusverre de kansen op promotie van
do onderofficieren en korporaals van de zeemacht daardoor
naar mijn meening veel slechter zijn dan die van de onderofficieren
en korporaals van de landmacht en nu vlei ik mij
al durf ik niet bepaald de verwachting uitspreken —, dat
het onlangs aangenomen wetsontwerp betreffende „het kort
dienstverband en de opleiding van onderofficieren" mede ten
n-evol"-e zal hebben, dat er een krachtige doorstrooming komt
en dientengevolge de kans op promotie voor de onderofficieren
bij de zeemacht verbetert. Indien dit gebeurt zal ik mij
daarover zeer verheugen, maar mocht het blijken dat de
kans op promotie voor de onderofficieren van de zeemacht nog
te veel blijft achterstaan, dan zou ik ernstig aan den Minister
Handelingen der Staten-Generaal. — 1914—1915. — II.
(de Meester e. a.)
van Marine willen verzoeken voor dat geval op een andere
wijze — ik kan natuurlijk nief. zeggen op welke wijze dit zou
kunnen geschieden — voor een krachtige doorstrooming te
zorgen, zoodat voor do onderofficieren de kans op promotie
bij de zeemacht gelijk wordt aan die bij de landmacht.
Ten slotte nog dit. De uitbetaling van de kleine pensioenen
om de drie maanden levert voor de belanghebbenden een zeer
root bezwaar op, en nu heb ik met veel genoegen in do
f
[emorie van Antwoord gelezen, dat de Ministers met hun
ambtgenoot voor Einanciën in briefwisseling zijn getreden,
om te trachten het daarheen te leiden, dat do pensioenen
beneden de f 600 voortaan zullen worden betaald bij de
maand. Het spreekt vanzelf, dat hieraan bezwaren zijn verbonden,
die voornamelijk hieruit voortvloeien, dat de Rekenkamer
blijft eischen een attestatie de vita, vóórdat tot de
betaling van een pensioen mag worden overgegaan. De
administratieve omslag zou dus voor de belanghebbenden en
ook voor de burgemeesters, die de attestaties hebben af te
geven, grooter worden, en ook zal er meer werk zijn, omdat
elke maand de rol moet worden geschreven. Maar ik hoop
niettemin dat de bezwaren zullen blijken niet van overwegenden
aard te zijn, want het is voor die menschen, die
gewoon zijn aan „leven bij de week", al moeilijk over te
gaan tot „leven bij de maand", maar wanneer dat drie
maanden wordt is het voor hen een te groot bezwaar.
En nu zijn er wel op enkele plaatsen instellingen die voorschotten
geven op pensioenen en dit doen tegen zeer matige
rente, doch ten eerste bestaan deze maar op enkele plaatsen,
en ten tweede zitten de menschen als zij eenmaal voorschot
hebben genoten, ook hun geheele leven verder in de schuld
bij zulk een instelling: zij komen er niet uit. Dit is ook een
motief om ernstig te wenschen, dat er in de wijze van betaling
der pensioenen verbetering wordt gebracht en ik eindig
dus met den wensch uit te spreken, dat het overleg dat tusschen
de Ministers plaats heeft om daarin verbetering aan
te brengen, tot een goed einde zal leiden.
De heer ter Laan (Rotterdam): Mijnheer de Voorzatter!
Verschillende sprekers, die mij zijn voorafgegaan, hebben
reeds het vraagstuk van de pensionneering van de mindere
militairen bij de land- en zeemacht van verschillende kanten
bekeken. De verhooging van het pensioen, dat thans ligt in
deze voorstellen, zijn bekeken van af het standpunt van de
belanghebbenden, in de eerste plaats door mijn partijgenoot
Hugenholtz, van uit het groote belang, dat deze personen
hebben bij deze verhooging, en ook is aangetoond, dat deze
verhooging in verschillende opzichten niet ver genoeg gaat
en binnen zeer korten tijd aan een nadere herziening zal
moeten worden onderworpen, terwijl aan den anderen kant
deze voorstellen eveneens en in zeer sterke mate zijn bekeken
van uit een oogpunt van het dienstbelang. Waar van die twee
zijden de zaak is behandeld mag ik zeggen, dat ik met groote
belangstelling het antwoord van de betrokken Ministers
wensch af te wachten en ik op deze verschillende punten althans
niet meer en niet nader zal ingaan.
Maar wat ik wel een oogenblik onder de aandacht wensch
te brengen zijn twee andere punten en wel ten eerste het
nieuwe beginsel, dat de Minister in de pensioenwetgeving van
ons land wenscht in te voeren.
Ik wensch n.1. een oogenblik de aandacht te vestigen op
het voorstel, dat wordt gedaan om een pensioen, dat is verleend,
op een gegeven oogenblik te schorsen. Onze pensioenwetgeving
staat nog altijd op het standpunt, dat een eens
verkregen pensioen is een recht en geen gunst, en wanneer
men in de wet invoegt een bepaling waaraan een militair gepensionneerde
na zijn pensionneering heeft te voldoen en wanneer
hij die voorwaarde niet nakomt, dat dan zijn pensioen
wordt geschorst, dan behoeft men het niet bij dit eene voorbeeld
te laten, maar dan kan men in de pensioenwetgeving
tal van voorwaarden opnemen, waaraan een gepensionneerde
moet voldoen, en dan is het pensioen geen recht meer, maar

(ter Laan, Rotterdam.)
804
38ste VERGADERING. — 9 MAART 1916.
21. Nadere wijziging en aanvulling van de Pensioenwetten voor de land- en zeemacht 1902.
een gunst. Ik meen, dat het pensioen in elk geval zal moeten
zijn, in zijn wezen trouwens ook is, eou recht, en nimmer zal
kunnen worden beschouwd als te zijn een gunst. Een geëmployeerde,
hetzij hij in burgerlijken, hetzij hij in militairen
dienst is, — ik geloof' dat dit de algemeene vooropstelling is
en ook moet zijn en blijven — krijgt elk dienstjaar een zeker
pensioenrecht, totdat hij per slot van rekening met pensioen
het dienstvak verlaat. Ik ben dus zeer benieuwd op welke
ronden de heeren Ministers dit nieuwe beginsel, dat wij tot
f
usverre in onze pensioenwetgeving nog niet kenden, nader
zullen verdedigen. Ik meen, dat dit beginsel verderfelijk is
en dat het in onze pensioenwetgeving niet moet worden ingevoerd.
Maar dit wetsontwerp is ingediend vóórdat de mobilisatietoestand
in ons land en de oorlogstoestand in Europa intrad.
Men heeft bij de intreding van de mobilisatie dus kunnen verkrijgen
en ook verkregen de proef op de som en ik meen, dat
verschillende gepensionneerde militairen zijn opgeroepen,
althans zijn uitgenoodigd om wederom in werkelijken militairen
dienst te treden, en ik zou van de betrokken Ministers
aarne vernemen welk percentage van de betrokken personen
f
ie gepensionneerd waren, aan dat verzoek heeft voldaan,
omdat daaruit ook kan blijken in hoeverre thans een dergelijke
bepaling in de Pensioenwet practisch noodig zou zijn,
afgescheiden van het beginsel.
Een tweede punt waar ik een oogenblik bij wil stil staan
is het pensioen voor de weduwen en weezen. In de Pensioenwetten
van 1909 is het beginsel aanvaard — een zeer goed
beginsel — dat het wedu\ven- en weezenpensioen verband
moet houden met het pensioen van de betrokken militairen.
Het weduwenpensioen is daar bepaald op de helft van het
standpensioen en voor vijf kinderen komt daar nog eens de
helft van dat standpensioen bij. Voor dat weduwen- en
weezenpensioen is opgericht een fonds, dat zijn inkomsten
trekt uit bijdragen van de betrokkenen en uit bijdragen uit
's Rijks schatkist. De betrokken personen hebben over het
bedrag van het standpensioen daarin bij te dragen 6 pet.
Wat doet nu de Repreering ? Zij stelt thans een verhooging
voor van de standpensioenen. Uitstekend, hoewel ik het beginsel
van de standpensioenen zelf zeer verkeerd vind, maar
wat de verhooging betreft uitstekend. Maar zij laat te gelijker
tijd het beginsel, aanvaard in 1909, om het weduwen- en
weezenpensioen direct verband te doen houden met het bedrag
van het pensioen van de betrokken personen, los. Men voert
op dit oogenblik opnieuw ook standpensioenen in voor de
weduwen en weezen, terwijl men te gelijker tijd de storting
van 6 pet. natuurlijk ook laat doorgaan voor de verhoogde
standpensioenen die thans in dit ontwerp zijn opgenomen. Die
dingen kloppen niet met elkaar.
Nu is in den loop van dit debat aangetoond, dat voor tal
van gevallen de mededeeling in de Memorie van Antwoord,
dat het standpensioen zou bedragen ongeveer 3/5 van het
inkomen zonder de verschillende toelagen, onjuist is en dat
het in verschillende gevallen varieert tusschen 44 en 50 pet.
van het inkomen. Waar dat zoo is, wordt de positie voor de
weduwen en de weezen nog aanmerkelijk ongunstiger, en
wanneer men eenmaal aanvaardt het beginsel van de pensionneering
van de weduwen en de weezen, kan dat nooit
anders gebeuren dan op dezen voet, dat, wanneer de man
komt te sterven, de weduwe en de kinderen, zij het niet in
geheel, dan toch in ieder geval in ongeveer dezelfde levenspositie
kunnen blijven verkeeren en niet aan de liefdadigheid
zullen worden prijsgegeven.
Bereiken wij dat met de regeling, die de Regeermg voorsteit?
Neen, dé verhouding voor de weduwen en weezen wordt
in aanzienlijke mate ongunstiger doordat de Regeering heeft
prijsgegeven het beginsel van 1909, dat voorschreef het
weduwenpensioen verband te doen houden met het loon van
den betrokken persoon. Ik zou gaarne zien, dat de Regeering
vasthield aan het standpunt van 1909 en ik meen, dat dit
kan. Het is ongetwijfeld waar, dat de stortingen, die de betrokken
militairen hebben te doen, niet zoo hoog reiken als
(ter Laan, Rotterdam, e. a.)
de stortingen, die de burgerlijke ambtenaren hebben te doen
— een imiitnir stort van elke f 100 inkomen niet meer dan
f 3,00, een burgerlijk ambtenaar f 5 — maar in 1909 heeft
men liet beginsel aanvaard, dat de rest zou worden bijgevoegd
door den Staat. Moet men daar thans op terugkomen? Het
komt mij tocb in hooge mate onwenschelijk voor, dat men
plotseling op een eens verkregen recht terugkomt op grond,
dat men op bet oogenblik nog niet weet — althans volgens
de Memorie van Antwoord — hoe do wetenschappelijke balans
van het fonds, die bij de begrooting voor 191G moet worden
overgelegd, er uit zal zien. Ik meen, dat dit aan de hoegroot»
heid van de ueduwenpeusioenen niets moet afdoen, die zullen
in geen geval naar beneden kunnen gaan, maar wanneer c!ie
wetenschappelijke balans een nadeelige uitkomst aanwijst, zal
moeten wolden overwogen of men èn de bijdragen van de
betrokkenen, èn die vai. de schatkist verhoogen moet, of alleen
de laatste, iun:ir in geen geval zal men er in de tegenwoordige
omstandigheden tw» kunnen komen het verband tusschen r.e
weduwen- ea woez?npensioenen e\- het inkomen van de betrokken
personen los te maken.
Dat voor de wc:üuwen- en wezenpensioenen moet worden
betaald naar de hneft'/ootheid van de standpensioenen lijkt
mij ook een verkeerd uitgangspunt, en wil de Regeering in
dit opzicht komen tot een herziening, die ook ten goede zal
komen aan het fonds, dan zal zij meen ik deze omstandigheid
in overweging hebben te nemen, dat het wenschelijk zal zijn
de bijdragen niet te Isten looper. over het bedrag van het
standpensioo ï. maar Jie te regelen naar de werkelijke inkomsten,
de woningtoela^e enz. inbegrepen, en het weduwenpensioen
ook met die toelagen verband te doen houden.
Het zal mij dus aangenaam zijn, Mijnheer de Voorzitter,
als do heeren Minister* ook aan deze punten hun aandient
nader zouden willen wijcien.
De heer ter Laan (den Haag): Mijnheer de VoorzitterI
Ik sluit mij aan bij mijn beide partijgenooten, die in deze
Kamer heden het woord hebben gevoerd over dit wetsontwerp.
Ik heb hierbij een afzonderlijk onderwerp te bespreken,
maar vóór ik dat doe, wensch ik even te herinneren aan het
feit, dat reeds enkele jaren geleden door mij in deze Kamer
een poging gedaan is om tot behandeling van dit onderwerp
te komen. Ik heb toen een motie ingediend, waarbij als het
oordeel van de Kamer werd uitgesproken, dat de regeling
van de pensioenen voor de onderofficieren aan die voor de
officieren behoorde vooraf te gaan.
Die motie is niet aangenomen. Maar wel is toen, zonder
hoofdelijke stemming, het besluit genomen, dat ook deze zaak
zoo spoedig mogelijk en zoo goed mogelijk aan de orde zou
komen.
En wanneer ik mij nu afvraag, of hieraan is voldaan, dan
mag ik ronduit zeggen: neen. Zelfs de Regeering durft dat
niet beweren. Zij zegt in de stukken, dat de verbetering of
wijziging van de pensioenwetten in andere opzichten naar
de meening van de heeren Ministers beter ware uit te stellen,
tot een meer principieele herziening van de wet aan de orde
kan komen.
Uit deze woorden blijkt, dat de Reeering toegeeft: wij zijn
van deze zaak niet af. Én wat nog erger is: ook van het eigenlij
ke onderwerp dat ons nu bezighoudt, de verhooging van de
standpensioenen en — zooals de vorige geachte spreker heel
duidelijk heeft aangetoond — ook van de weduwen» en
weezenpensioenen, daarvan zijn wij ook volstrekt niet af,
wanneer deze wet zal zijn tot stand gekomen De zaak is niet
in orde. Dit blijkt oogenblikkelijk, wanneer ik naga, hoeveel
de kosten zullen zijn. Het is nu geen gelukkige tijd, om over
dure dingen te praten, maar deze zaak kost jaarlijks volgens
de opgave in de stukken f 28 000, een sommetje dat nog lang
geen tiende is van het bedrag voor de officieren, en dat voor
een veel grooter korp3. De verbeteringen die nu voorgesteld
worden zijn niet wat men redelijkerwijze had mogen verwachten
en ook niet in overstemming met het besluit, indertijd
door de Kamer genomen.

(ter Laan, den Haag.)
805
38at« VERGADERIN G. ~ 9 MAART 1916.
21. Nadere wijziging en aanvulling van de Pensioenwetten voor de land- en zeemacht 1902.
Ik kan mij voorstellen, dat men een herziening van den
elieelen opzet van deze Pensioenwet wil laten wachten; ook
at oen Minister het eens zal aandurven, om al wat op
pensioengebied bestaat, eindelijk eens om te zetten in één
goede, leesbare wet. Dit is een reuzenwerk, maar het zal er
toch eens toe moeten komen. Maar dat meu op dit oogenblik
de onderofficieren en minderen met zoo weinig afscheept,
neei't mij zeer teleurgesteld.
Eveneens heeft het mij teleurgesteld, dat men de vakorganisaties
niet heeft geraadpleegd, waarbij men zeker
adviezen in anderen zin, meer in den zin waarin ik spreek,
zou hebben gekregen. Ik kan mij voorstellen, dat men met
dit voorstel niet goed bij de vakorganisaties is voor den dag
durven komen.
Ik wil ook met een enkel woord het streven ondersteunen,
bij dezo gelegenheid aanstonds wat te doen voor de nonconibattanten.
De muzikanten, onderkapelmeesters, apothe*
kersbedienden, timmerlieden en smeden, die in het Voorloopig
Verslag genoemd zijn, al die personen die zeer nuttigen
dienst in het leger doen, maar die nu eenmaal, omdat er voor
hen geen rangsverhooging is, niet kunnen komen
behoorlijk pensioen, zij kunnen worden geholpen door het
tweede lid van artikel 15 van de regeling voor de landmacht
en de overeenkomstige bepaling voor de zeemacht. Het heeft
mij leed gedaan, dat men voor deze «roepen, die men in het
leger niet missen kan en wier diensten men ook wel op prijs
stelt, bij deze gelegenheid niets heeft gedaan en ik zou gaarne
hebben, dat de Ministers de belofte konden afleggen, dat zij
op ruime wijze zullen gebruik maken van de bevoegdheid,
hun in het tweede lid van artikel 15 van de Pensioenwet voor
de landmacht en in het overeenkomstig artikel van de regeling
voor de zeemacht gegeven.
Mijnheer de Voorzitter! Ik ben hiermede gekomen bij het
onderwerp, dat ik bij deze algemeene beschouwingen moet
behandelen, om daarop bij de artikelen terug te kunnen
komen en dat ook in de stukken bij de algemeene beschouwingen
is behandeld, ik bedoel alles wat in verband staat met
wat in de militaire wereld heet artikel 2, punt 6, van de Pensioenwet
voor de landmacht.
Daarmede staat ook in verband het beruchte art. 7. Het
betreft de zoogenaamde doorstrooming. Wij hebben zooeven
den geachten afgevaardigde uit den Helder ook daarover
hooren spreken. Ik zou wenschen, dat art. 2 niet alleen zoodanig
wordt herzien, als door het amendement van mijn
partij genooten wordt aangegeven, maar dat bovendien het
zesde lid geheel zou vervallen, gelijk ik reeds bij interruptie
opmerkte toen de geachte afgevaardigde uit den Helder aan
het woord was. Dat punt 6 is tot stand gekomen in 1902,
maar van het begin af tot nu toe heb ik nooit in eenige
pensioenwet een bepaling aangetroffen, die ik zoo dwaas, ik
durf zeggen zoo bespottelijk vind, als ditzelfde art. 2, punt 6.
Want wat staat er in ? Dat, als iemand 15 jaar dienst heeft,
hij dan den dienst met pensioen kan verlaten. Een ander
artikel van de pensioenwetten voor de militairen bepaalt,
dat de dienst aftelt van het 16de jaar. Dat beteekent dus,
dat volgens deze wet een man op 31-jarigen leeftijd met
pensioen kan gaan. Te gelijker tijd wordt daarmede alles wat
op het gebied van pensioenen is gewenscht en voorgeschreven,
op zijn kop gezet. Waar vindt men dat nog meer? Nergens!
Daar zijn tal van nadeelige gevolgen van. Een daarvan is
hier in de Kamer herhaaldelijk ondervonden en betreft de
uitvoering van het ongelukkig geredigeerde art. 7 dezer
zelfde wet, dat nooit de bedoeling heeft gehad, die het in
den loop der tijden verkregen heeft. Een man die den dienst
verlaat en onmiddellijk overgaat in een burgerlijke betrekking
krijgt geen pensioen uitbetaald; dit wordt later met
hem verrekenend. Dat is naar mijn idee in orde. Een ander
evenwel, die met één dag tusschenruimte den militairen
dienst verlaat, krijgt onmiddellijk pensioen en een rijksbaantje
er hij, terwijl hij juist met het oog op dat baantje
den dienst vaarwel zegt. Ja. wat nog gekker is, soms blijft
hij in betrekking bij hetzelfde Departement van Marine of
Oorlog. Het wordt tijd, dat aan dien toestand een einde
komt. Kan men het iemand in Nederland begrijpelijk maken,
dat men pensiounceren moet op ."U-jarigen leeftijd? Dat is op
een ongelukkig oogenblik door de militaire autoriteit in deze
wet gebracht in 1902. Ik hoop niet, dat deze bepaling door
den Minister van Marine zal worden overgenomen, zooals
blijkbaar door den geachten afgevaardigde uit den Helder
gewenscht wordt.
De heer de Meester: Neen.
De heer ter Laan (den Haag): Aldus heb ik het begrepen,
maar het blijkt gelukkig dat het anders is. Ik ben daar blij
over, want ik zou juist tot den Minister van Marine willen
zeggen, dat hij het ODgeluk niet nog grooter moest maken.
Wij moeten juist beproeven de landmacht van deze bepaling
te bevrijden. Ik kan begrijpen, dat de heer de Meester aldus
geredeneerd heeft: Wanneer dat eenmaal voor de landmacht
is bepaald, dan is er wel wat voor te zeggen, een dergelijk
voorschrift voor de Marine te ontwerpen.
De heer de Meester: Op een andere wijze!
De heer ter Laan (den Haag): Op andere wijze; de heer
de Meester keurt dus het artikel ook af. Ik hoop, dat ook de
sprekers, die hieromtrent nog het woord zullen voeren, hetzij
bij de algemeene beraadslagingen, hetzij bij de behandeling
der artikelen, er met mij op zullen aandringen, dat wij
eindelijk van dien onzin worden verlost. Ik durf het
onzin noemen, en ieder wien ik deze bepaling voorleg, zal
het met mij eens zijn. Het is onzin, om een jongen, flinken
kerel, wien niets mankeert, op 31-jarigen leeftijd te pensionneeren,
wanneer hij de burgermaatschappij ingaat, of, wat
nog gekker is, wanneer hij bij zijn eigen Departement of
elders bij het Rijk of de gemeenten blijft doordienen. Ik kan
begrij'pen dat de Minister prijs stelt op kader van jeugdigen
leeftijd en ik wil ook den menschen die 15 jaar op zijn minst
dienst hebben hun pensioen niet onthouden. Ik stel mij voor,
dat men hun een uitgesteld pensioen geeft; het beginsel van
uitgesteld pensioen is in de wet zelf opgenomen, en dan zijn
wij van deze slechte regeling af. Dat is niet alleen een militair
belang, maar ook een burgerlijk belang van hooge orde.
Want wat gebeurt er nu? Wat doen die menschen op 31jarigen
leeftijd? Zij loopen de Kamerleden de deur plat om
de een of andere betrekking, om een goed woord voor hen te
doen bij de een of andere autoriteit, om op het een of andere
Departement van algemeen bestuur te worden geplaatst. Of
ook wel in een gemeentelijke of particuliere betrekking. Men
kan het zoo gek niet bedenken, of gewezen militairen komen
er voor.
Men kan het hun ook niet zoo kwalijk nemen, want zij
hebben een pensioen, te weinig om van te leven en te veel
om van te sterven. Komen zij nu bij een particulieren patroon
terecht, dan hebben niet zij het pensioen verdiend, maar de
patroon verdient het pensioen, want die geeft dan zooveel
minder loon. In alle grooto steden en op tal van plaatsen op
het platteland treft men personen aan, bekwame menschen,
flinke kerels, voor allerlei werk geschikt, die vertrouwensposten
kunnen bekleeden, en die werkzaam zijn voor een schijntje
geld. Daarvan maakt de patroon misbruik, omdat die menschen
toch al f 6, f 7 of f 8 in de week pensioen hebben, zoodat
zij met het halve traktement dat hij geeft kunnen leven;
dan geeft hij ze zooveel minder. De heer Marchant doet opmerken,
dat wanneer de pensioenen hooger worden, dit dan
nog erger wordt. Neen, dan behoeven zij niet dadelijk alles
zoo aan te nemen. De Minister van Marine zegt nu, dat de
menschen oo 31-jarigen leeftijd toch nog te jong zijn om niets
te doen. Zeker, maar wanneer zij dan niet willen blijven, of
wanneer men ze niet kan behouden, geef ze dan een uitgesteld
pensioen, in te gaan op 60-jarigen leeftijd. Nu laat men deze
menschen de markt voor anderen bederven. En het kan best
anders.
En nu kom ik met een oud denkbeeld terug, nl. met het
plan, indertijd voorgesteld door de onderofficierenvereeniging
„Ons Belang"; 6 of 7 jaren geleden heeft die vereeniging aan

(ter Laan, den Haag, e. a.)
806
88ste VERGADERING. — 9 MAART 1915.
21. Nader© wijziging en aanvulling van do Pensioenwetten voor de land- en zeemacht 1902.
de Tweede Kamer en aan de Regeering een plan gegeven,
waaruit bleek, dat het niet noodig was, dat de onderofficieren
den dienst op 31-jarigen leeftijd niet een klein pensioen verlieten.
Volgens dat plan zou het mogelijk zijn, dat zij werkzaam
bleven aan de taak, waaraan zij zich nu eenmaal hadden
gegeven; daardoor zouden dezo personen niet op 31-jarigen
leeftijd den dienst kunnen verlaten. Zij zouden dan den recrutendienst
kunnen leiden op de plaats zelf; daardoor zouden
wij ook vanzelf van de kazernes afkomen. Zij zouden de lotelingen
op do plaats zelf kunnen africhten en de vooroefeningen
van de jeugd kunnen leiden. Wanneer men wilde, zou
men met dit plan bovendien den weg van het volksleger opgaan,
een veel betere legerinrichting verkrijgen en van dit
aeer onaangename onderwerp af zijn. Wanneer het mocht
blijken, dat mijn denkbeeld eenigen 6teun ontvangt, dan wil
ïk een amendement op art. 2 indienen. Allen, die iets gevoelen
voor een meer democratische legerinrichting, zullen
aan dit voorstel hun stem geven.
Ik_ wil eindigen met een opmerking omtrent de weduwenpensioenen.
Nu dit wetsontwerp er is, hunnen deze niet ongewijzigd
blijven. De man betaalt nu een hoogere bijdrage, en
de vrouw zou hetzelfde lage pensioen krijgen. Ieder voelt, dat
dit niet aangaat, en natuurlijk is er zeer groote haast bij de
zaak. Dit in 't algemeen.
Mijnheer de Voorzitter! Er is ook nog een meer bijzonder
geval. Daaromtrent hebben deze droevige dagen ons reeds
een en ander geleerd. Eerst werd de soldaat Bovet te Rijswijk
bij ongeluk door een kameraad doodgeschoten en daarna
kwamen een aantal militairen bij het ongeluk op de Schelde
om het leven. Wanneer een vrijwilliger, een landweerman of
een milicien in 'slands dienst om het leven komt, spreekt
het vanzelf, dat een pensioen van f 110 per jaar niet voldoende
is voor zijn weduwe met of zonder kinderen. Nu zou ik aan
de Regeering willen vragen: zoo men de uitkeering aan dergelijke
weduwen niet dadelijk langs de geheele lijn wil verhoogen,
zou men dan niet wat extra's willen doen voor hen,
die weduwen en weezen geworden zijn ten gevolge van de
tegenwoordige omstandigheden? Laat het toch niet kunnen
gebeuren, dat dergelijke weduwen en weezen, voor de groote
meerderheid natuurlijk jong,_ hun geheele leven moeten
terugdenken aan deze dagen, niet alleen met diepe droefheid
in het hart, maar ook nog onder rampzalige levensomstandigheden.
Het zijn er gelukkig op het oogenblik nog zeer weinigen
die het geldt en wij hopen, dat het daarbij blijven zal,
maar ik zou zeer gaarne willen, dat de Ministers dadelijk
bij dit ontwerp aan de Kamers een extra voorstel deden, om
voor deze zwaar getroffenen wat buitengewoons te doen.
De Voorzitter: Ik deel aan de Kamer mede, dat de door
de heeren Hugenholtz, Albarda, Schaper, ter Laan (Rotterdam)
en Klcerekopcr ingediende motie aldus luidt:
,,De Kamer,
van oordeel dat het gewenscht is den grondslag voor de
berekening der militaire pensioenen te herzien in dier voege,
dat het merkelijk genoten pensioen zooveel mogelijk bedrage
drie vijfde gedeelten van de aan den rang verbonden eindbezoldiging,
met inbegrip van de in geld getaxeerde waarde
van voeding en inwoning, voor zoover deze in de verschiller.de
rangen en standen door het Rijk worden verstrekt,
gaat over tot de orde van den dag."
Voorgesteld zijnde door vijf leden, maakt deze motie een
onderwerp van beraadslaging uit. Ik stel voor deze motie te
behandelen op een later te bepalen dag.
Daartoe wordt besloten.
De heer Bosboom, Minister van Oorlog: Mijnheer de Voorz-itter!
De gecchte afgevaardigde uit Weststellingwerf heeft
met het oog op de amendementen, waarvan hij de eerste
ondertceker.aar is, gezegd: de Regeering zelf heeft toch
behalve de wijzigingen in den staat van art. 15 nog eenige
veranderingen ia de wet voorgesteld en dus zal zij ook wel
geneigd zijn onze amendementen in overweging te nemen.
(Minister Bosboom.)
De geachte afgevaardigde uit den Helder, voorzitter van den
Militairen Pensioenraad, heeft ook eenige principes van deze
wet besproken en de wenschelijkheid betoogd om in de toekomst
in de beginselen van deze wet wijzigiug te brengen.
De geachte afgevaardigde uit den Haag, de heer Ter Laan,
heeft een speciaal door hem verlangde wijziging van deze
wet bepleit.
Naar aanleiding daarvan wil ik in herinnering brengen,
dat de wijziging van de Pensioenwet, die thans door de
Regeering wordt voorgesteld niet de bedoeling heeft en
nimmer gehad heeft om verandering te brengen in de beginselen
waarop de pensioenwetten voor de landmacht en voor
de zeemacht steunen.
Ik moet in herinnering brengen op welke wijze dit kleine
wijzigingsontwerp is ontstaan. Het is voor deze Regeering
tot op zekere hoogte een nalatenschap van de vorige. Wel is
waar is het ontwerp door deze Regeering aangeboden, maar
zij vond het bijna gereed. Het was de vervulling van een belofte
van ons beider ambtsvoorganger. Dat wij tot Februari
1914 hebben moeten wachten vóór dit ontwerp aan deze Kamer
werd ingezonden, was een natuurlijk gevolg van de omstandigheden.
Den 31sten Augustus trad het Ministerie op en wij
kwamen onmiddellijk voor den begrootingsarbeid te. staan.
Het spreekt vanzelf, dat men de eerste maanden zich in zijn
Departement thuis moet leeren gevoelen, en niet onmiddellijk
gereed is, nieuwe wetsontwerpen in te dienen, maar
zoodra de begrooting in den aanvang van 1914 was aangenomen,
heeft de Regeering dit wetsontwerp aan deze Kamer
aangeboden. Vóór dien tijd bleek het nog noodig in het oorspronkelijk
wetsontwerp eenige wijzigingen aan te brengen,
die intusschen niet raakten het artikel waarom het hoofdzakelijk
gaat. Ik wil wel zeggen, dat wij de wijziging van
art. 15 van ons beider ambtsvoorganger hebben overgenomen,
zóó als het nu is ingediend.
Dat wij te gelijker tijd een paar andere artikelen der wet hebben
aangeroerd is waar, maar die artikelen zijn tot op zekere
hoogte van zoo weinig beteekenis en de reden, waarom bet
geschiedde, lag zoo voor de hand, dat men van principieele
wijziging moeilijk kan spreken. Het gold de wijziging van
artikel 7, waarmede een belofte werd nagekomen, door den
heer Colijn gedaan, nadat hier in de Kamer in Maart 1913
het vermaarde debat over de heeren van der Linden c. s. had
plaats gehad. Toen namelijk gedurende dat debat bleek, dat
het artikel aanleiding gaf tot verschillende opvattingen en
toen bleek dat er leden waren, die de strekking van het
artikel niet begrepen, heeft onze ambtsvoorganger aanvulling
van het artikel toegezegd. Het volgende, bij Nota van
Wijziging door de Regeering voorgesteld, betreft artikel 13.
Deze wijziging houdt eenvoudig verband met de wet op de
amnestie, welke ten gevolge van de tijdsomstandigheden
werd ingediend. Zij was een noodzakelijk gevolg van de aanneming
dier wet. Eindelijk heeft de Regeering art. 28bis toegevoegd,
dat eigenlijk geheel staat buiten het systeem van
de wet en waarover ik straks, naar aanleiding van het door
den geachten afgevaardigde uit Rotterdam gesprokene, nog
het een en ander in het midden zal brengen. _
Alzoo, Mijnheer de Voorzitter, een principieele wijziging
van de pensioenwetten ligt niet in de bedoeling van de
Regeering. Ik wil wel erkennen, dat een wijziging van die
pensioenwetten ook mij in vele opzichten wenschelijk toeschijnt.
Ik heb de rede van den geachten afgevaardigde uit
den Helder met de grootste belangstelling aangehoord, een
belangstelling, welke te meer verklaarbaar is, waar hier aan
het woord was de voorzitter van den Militairen Pensioenraad.
Naar aanleiding van die rede wil ik wel zeggen, dat ik
en ik raak hiermede ook het door den geachten afgevaardigde
uit Weststellingwerf gesprokene^ — wat mij betreft
veel zou gevoelen voor een militaire pensioenregeling, waarbij
het kwam tot een compromis tusschen het bestaande stand,
pensioen op rangsgrond, de beginselen van de burgerlijke
pensioenwet, waarbij een bepaalde verhouding bestaat tusschen
het laatst genoten traktement en het pensioen en in
de derde plaats de Ongevallenwet.

Vel 211. 8U7 Tweede Kamer.
(Minister Bosboom.)
38ste VERGADERING. — 9 MAART 1916.
21. Nadere wijziging en aanvulling van de Pensioenwetten voor de land- eu zeemacht 1902.
Maar, Mijnheer do Voorzitter, dit i« nog slechts een opyatting,
meer niet. Ik zou mij dieper in het vraagstuk moeten
inwerken, dan mij in mijn kort ministerieel leven is mogelrjk
geweest, om deze opvatting te doen groeien tot een
overtuiging.
Hoe dit zij, het thans in behandeling zijnde ontwerp
heeft in geenen deele ten doel, om het principe van het bestaande
systeem te wijzigen.
Ik meen dan ook op de hier ter sprake gebrachte wijzigingen
niet dieper te moeten ingaan en moet dus thans lietzelfde
standpunt innemen, als ik in de Memorie van Antwoord
deed. Ik zal mij dus bepalen tot een beantwoording
van de opmerkingen gemaakt naar aanleiding van het concrete
voorstel der Regeering.
Dit geldt derhalve in de eerste plaats en ik mag wel zeggen
in de voornaamste plaats het bedrag van het pensioen.
Men heeft daarvan gezegd, dat het bedrag te klein is, dat
de vermeerdering ongelijk en willekeurig is aangebracht, dat
de verhouding cusschen traktement en pensioen verkeerd is,
dat de officieren begunstigd werden en de onderofficieren te
kort worden gedaan. Ik geloof, Mijnheer de Voorzitter, dat
men deze zaak uit drieërlei oogpunt moet beschouwen.
Bij een pensioenregeling heeft men rekening te houden
met de belangen van de personen, met het legerbelang en —
last not least — met het belang der schatkist.
Wat aangaat het belang van het personeel, dit — het
spreekt vanzelf — dringt steeds naar hooger. Nu begrijp ik
zeer goed, dat de geachte afgevaardigde uit Weststellingwerf
en verschillende anderen trachten de belangen van het
personeel in dien zin tot hun recht te brengen, dat zij steeds
op verhcoging aandringen en beweren, dat het te weinig is
wat door de Regeering gedaan wordt.
Maar de Regeering moet ook de andere belangen in het oo»
houden. Doe ik dat, dan geloof ik, dat de belangen van het
personeel werkelijk naar behooren zijn behartigd.
Wat betreft de vermeerdering, die eiken rang op zich zelf
ten deel gevallen is in het standpensioen, wordt de opmerking
gemaakt, dat de sergeanten slechts opklimmen met f 40,
de sergeanten-majoor daarentegen met f 100 en de adjudanten-onderofficier
met f 160. En men concludeert: zie eens,
met welke verschillende maatstaven ge meet!
Maar zóó moet de zaak niet bekeken worden. Men moet
niet vragen: waarom krijgt deze thans wat meer, gene wat
minder, maar men moet het eindresultaat beoordeelen.
Dat de een wat minder krijgt en de ander wat SCeer, kan
een gevolg hiervan zijn, dat de vroegere regeling niet deugde.
Men moet vragen: waartoe komt ge?
De opklimming gaat telkens met f 100 van korporaal af;
f 300 korporaal, f/100 sergeant, f 500 sergeant-majoor, f 600
adjudant-onderofficier. Men zou kunnen zeggen: die opklimming
van den eenen rang naar den anderen hebt go verkeerd
genomen, ge hadt de sporten van de ladder niet op denzelfden
afstand moeten nemen; maar men mag zijn conclusie
niet gronden op wat vroeger was. De wijziging wordt juist
voorgesteld omdat men hetgeen vroeger was niet goed vond.
Wat aangaat de verhouding tot het traktement, in de
schriftelijke gedachtenwisseling is door mij geantwoord, dat
men zich had voorgesteld in het algemeen de verhouding van
3/5 te krijgen.
Inderdaad is die dan ook vrijwel bereikt, soms zelfs eenigermate
overschreden. Wanneer men toch het minimum pensioen
en het minimum inkomen tegenover elkander stelt, dan
blijkt die verhouding zelfs veel gunstiger te zijn.
Zeer sterk spreekt dat bij de sergeanten. Het minimum
inkomen is f450, bet minimum pensioen f400. De verhouding
is dan niet 3 : 5, maar 4i : 5. Het minimum inkomen
van een sergeant-majoor is 000, het minimum pensioen
f500. Verhouding: 3Ï : 5.
Ik voer dit niet zoozeer aan om te bewijzen dat in het algemeen
de verhouding gunstiger is dan 3/5, doch alleen om te
laten zien hoe 1'art de grouper les chiffres een kunst is waarmede
men — laat mij dat woord gebruiken — elkander zand
in de oogen kan strooien.
Handelingen der Staten-Generaal. — 1914—1915. — II.
Men moet de zaak van alle kanten bekijken en niet slechts
van één zijde. Wanneer men de verhouding van verschillende
kanten bekijkt, dan is liet zoo slecht niet. Het spreekt;
wel vanzelf, dat wij ons niet hebben kunnen richten naar da
Burgerlijke Pensioenwet.
Het is reeds herhaaldelijk gezegd, dat men, wanneer iemand
eerst op 65-jarigen leeftijd recht krijgt op pensioen, voor
dezen een hooger percentage geven kan. Zoo iemand leeft niet
zoo lang meer op kosten van den Staat. Afgescheiden van
elke billijkheidsoverweging kan men zoo iemand wat meer
geven. De militairen komen — dat moet werkelijk in overweging
genomen worden — in den regel zooveel vroeger in
het geaot van pensioen.
Nu weet ik wel, dat men de grootte van het pensioen niet
beoordeelen mag volgens den maatstaf van de waarde die do
man nog heeft op de arbeidsmarkt. Maar het gaat ook niet,
aan, geheel buiten rekening te laten, dat het grootste gedeelte
van de militairen beneden den rang van officier, die wegens
langdurigen dienst worden gepensionneerd, nojj inverdienstcn
kan komen, verdiensten, die werkelijk soms niet onbeteekenend
zijn.
Ik heb in do schriftelijke beantwoording daarover niet de
gegevens kunnen verschaffen die ik wel gaarne had willen
geven. Ik heb het onderzoek in die richting voortgezet en
ik heb daarbij cijfers verkregen, die ook nog Tang niet nauwkeurig
en volledig zijn, maar die toch wel een beeld geven
van den toestand der wegens langdurigen dienst gepensionneerden,
nadat zij het leger hebben verlaten. Over een paar
jaar heb ik dat vreten bijeen te verzamelen van 112 menschen.
Daarvan is het van 17, dus van ongeveer 15 pet., gebleken,
dat zij geen betrekking meer hadden, hetgeen nog
niet altijd beteekent. dat zij geen enkele bijverdienste hebben.
Ik noem bijv. dit geval: het betrof een gewezen kapelmeester.
Zoo iemand verdient eigenlijk wel: hij gaat uit
muziek maken, hij geeft vaak lessen, en dat deed deze man
ook. Van 18, ongeveer 16 pet. van dat getal, was het onbekend
hoeveel zij verdienden. Daar waren menschen bij met
eigen zaken: een boekhandelaartje, iemand die een sigarenwinkel
hield enz. Van de overige 66 waren allen in de verdiensten.
Van 58 pet. varieerden de verdiensten tusschen
f 300 en f 1000. sommigen waren daarbij met vrije woning,
vuur en licht. Slechts van 8 pet. waren de verdiensten beneden
de f 300, het minimum was f 100 met nog enkele emolumenten.
Ik herzeg: men mag natuurlijk bij de vaststelling van het
pensioensbedrag niet bepaald er op speculeeren, dat die menschen
later op andero wijze weer in de verdienste komen,
maar wegcijferen mag men het ook niet, dat die mogelijkheid
bestaat en dat die mogelijkheid nauw verwant is aan
den leeftijd waarop de menschen wegens langdurigen dienst
rekenen kunnen gepensionneerd te worden.
Ik geloof werkelijk, dat wij op dit oogenblik met de pensioenen,
zooals die thans door de Regeering worden voorgesteld.
een etappe hebben bereikt, -waar»p wij weer een tijd
rust kunnen nemen en waarbij wij allen moeten trachten,
het drijven naar hooger pensioen een tijdlang tegen te gaan.
ook in verband met de tijdsomstandigheden.
De belangen van den dienst — zooeven besprak ik de belangen
van de personen — brengen mede dat wij het leger
niet volstoppen met menschen, die op hun pensioen dienen:
het vergrijzen in den dienst is tegen het belang van den
dienst. Die doorstrooming is daarstraks voorgesteld als
eigenlijk een wanbegrip. Neen, dat is zoo niet. Wij moeten
kloeke, frissche en werkkrachtige menschen als kader in het
leger hebben en het door den geachten afgevaardigde uit den
Haag^ zoozeer gewraakte art. 2, 6°., is inderdaad voor het
legerbelang noodig, in de eerste plaats om die doorstrooming
in de hand te werken. Ik geloof, dat ook de geachte afgevaardigde
uit Steenwijk tegen dat artikel bezwaar had.
De heer Duymaer Tan Twist: Ik heb mij over dat artikel
niet uitgelaten.

808
.. ,, SgCTBg 1 I I u 1 !__JJ IU—— .. -. Jll - J .
38ste VERGADERING. — 9 MAART 1916.
21. Nadere wijziging en aanvulling van de Pensioenwetten voor de land» en zeemacht 1902.
De heer Bosboom, Minister van Oorlog: Dat artikel hebben
wij inderdaad noodig om die doorstrooming gaande te
houden en boveudien hebben wij het noodig om oen reserve
te hebben van geoefende kaderleden, die in het leger geheel
thuis zijn en hoe korter de oefeningstijd is, des te meer
hebben wij voor het encadrement van het leger — om onze
soldaten, jonge en oude, maar vooral de oudere, die er
zoolang uit zijn, in een vast kader te zetten — menschen
van langeren diensttijd noodig, menschen die geheel in het
vak thuis zijn, menschen die met personeel weteu om te gaan.
Die menschen kunnen wij niet allen in het vredesleger
houden, want dan zouden wij een naar verhouding te groote
hoeveelheid kader hebben. Wij moeten die menschen er uit
laten stroomen, om hen bij mobilisatie terug te krijgen,
ten einde het dan zooveel talrijker leger behoorlijk te eucadreeren.
Nu gevoel ik zeer goed, dat daaraan inderdaad be-
«waren verbonden zijn. dat hier inderdaad de arbeidsmarkt
— om dat woord nog eens te gebruiken — tot op zekere hoogte
gedrukt wordt, maar waar het hier een evident legerbelang is,
moeten wij dat nadeel, dunkt mij, aanvaarden, omdat een
legerbelang een landsbelang is. Zoo moeten wij dat, mijns
inziens, beschouwen.
Ten slotte zijn de financiën op deze regeling van overwegend
belang. Wanneer wij de pensioenen nog meer verhoogden,
zou dat zeer zwaar op de schatkist gaan drukken.
Het is wel eigenaardig — en ik heb eenigermate gevreesd
voor de vergissing, welke de geachte afgevaardigde uit den
Haag heeft gemaakt — - dat die geachte afgevaardigde
meende, dat die verhoogingen f 28 000 per jaar zouden bedragen.
Ik erken, dat de schriftelijke stukken, wanneer men
zich er niet terdege inwerkt, zulk een vergissing mogelijk
maken, maar de bedoeling van hetgeen in de schriftelijke
gedachtenwisseling werd medegedeeld, is dat de pensioenslast
vermoedelijk zal vermeerderen met een jaarlijks wederkeerend
accrès van f28 000. Elk jaar komt er weer f28 000
bij, hoewel er dan van de f23 000 van het vorig jaar wat is
afgegaan. Last ons eens aannemen, dat de laatste man van
degenen, die in eenig jaar gepensionneerd worden, over 30
jaar sterft. Dan kan men de totale vermeerdering van den
ensioenslast voorstellen als het oppervlak aan een gelijkeenigen
driehoek. De grondlijn van dien driehoek is dan
f28 000 en de hoogte 30 jaar. Wanneer dan — natuurlijk
gaat het niet zoo gelijkmatig — de halve hoogte met de
basis wordt vermenigvuldigd, dan komt men op 15 maal
f 28 00O, dat zou dan een ton of vier zijn. Nu is al uit een
minder eenvoudige manier van berekening gebleken, dat voor
land- en zeemacht te zamen het geheele bedrag misschien wel
acht ton zal worden, althans wanneer wij aannemen, dat de
gang van zaken bij het kaderverloop ongeveer dezelfde zal
zijn als tot dusver.
Nu gevoelt men wel, waar het hier geldt verhcogingcn van
f 160 tot f 40, dat wanneer ik er nog eens bijv. gemiddeld
f 50 op leg er weer vier ton zouden bijkomen, en daaraan
mag de Regeering niet denken.
De geachte afgevaardigde uit Tilburg wenscht terugwerkende
kracht te geven aan deze verhooging tot het jaar 1911,
den datum waarop de officierspensioenen zijn verhoogd. Ik
ben daarvan een bepaald tegenstander. Elke wet — dat moet
m.i. de regel zijn — behoort te worden uitgevoerd nadat zij
is aangenomen, op het oogenblik, waarop is te voldoen aan
de behoefte, waarin de wet zal voorzien. Ik voor mij beu uit
staatsrechtelijk oogpunt vierkant gericht tegen terugwee
kende kracht in onze wetgeving. Waar ik nu zelf zondig
tegen dit beginsel, dat ik vooropstel, doe ik dat nolens volens.
Maar het teruggrijpen tot den datum, die door deze Regeering
wordt voorgesteld, staat in het navtwste verband met
een maatregel, die door de vorige Reegering genomen werd,
en wel het stop zetten van het pensionnceren van personen
die daartoe in de termen vielen en wel op 8 Mei 1913. Dit
geschiedde echter alleen bij de landmacht en niet bij de zeemacht.
Van af het oogenblik, dat deze ongelijkheid intrad
kon correctie niet uitblijven en moest men uit een cogpunt
van billijkheid wel teruggrijpen tot den datum, waarop die
ongelijkheid in het leven was geroepen. Dit is de reden geweest
waarom ik, in strijd met het beginsel, dat ik ten aanzien
van de terugwerkende kracht belijd, toch heb gemeend ditraaal
te moeten toegeven.
Ik heb nog verzuimd om het verschil aan te duiden, dat
er ontegenzeglijk bestaat tusschen de officieren en de onderof
f icieieu.
De geachte afgevaardigde uit Weststellingwerf heeft gezegd:
die ffepensionneerde onderofficieren hebben nog te zorgen
voor do opvoeding van hun kinderen, en daarom moeten
zij toch werkelijk op dien leeftijd een beter pensioen hebben,
ik geloof, dat dat niet geheel juist is. Niet alleen komt de
gepensionneerde onderofficier gemakkelijker dan de gepensionneerde
officier opnieuw in de verdienste, maar men kan.
ook gerust zeggen, dat de leeftijd, waarop gehuwd wordt voor
de onderofficieren in den regel lager is dan voor de officieren.
Wanneer een onderofficier gepensionneerd wordt op
grond van langdurigen dienst, en wanneer hij niet er uit
gaat zoo snel mogelijk, zoo spoedig als de wet het toelaat, dus
niet op 50-jarigen leeftijd — in den regel doet hij dat ook
niet — dan zullen zijn kinderen meestal reeds bezorgd zijn.
Bij de officieren zal het veel meer voorkomen, dat zij op den
leeftijd van 56 jaar, waarop zij gerechtigd zijn tot pensioen
voor langdurigen dienst, nog kinderen tot hun last hebben.
Nog een enkel woord naar aanleiding van de pensioenen
voor de weduwen. Die zijn niet gewijzigd, en daarvan is mij
een grief gemaakt door den geachten afgevaardigde uit Rotterdam
V en den geachten afgevaardigde uit den Haag. Ik
kan daarop antwoorden, dat door mijn ambtgenoot van
Marine en mij met den Minister van Financiën overleg wordt
gepleegd — en ik geloof, dat dit de beste oplossing van deze
zaak is — om in de gevallen waarin de weduwe recht heeft op
rijkspensiosn, te zorgen, dat haar ook een gedeelte wordt
gegeven van het pensioen, dat zij in gewone omstandigheden
krachtens de Weduwenwet uit het fonds zou krijgen. Zooals
thans de toestand is, vervalt, zooals den geachten afgevaardigde
bekend is, het pensioen volgens de Weduwenwet, wanneer
zij rijkspensioen krijgt, maar wij willen trachten te bevorderen,
dat er cumulatie zal plaats vinden van het rijkspensioen
en het pensioen, geheel of gedeeltelijk, volgens de
Weduwenwet.
De geachte afgevaardigde uit Rotterdam heeft mij nog gevraagS
of ik wist welk percentage van de gepensionneerde
officieren en onderofficieren bij de mobilisatie weer in diensÊ
is gekomen. Ik kan daarop op het oogenblik geen antwoord
geven, maar wil de eerste gelegenheid aangrijpen om hem.
daaromtrent in te lichten.
Deze geachte afgevaardigde heeft ook bezwaar gemaakt
tegen het nieuwe art. 28bis. Hij heeft gezegd: pensioen is
geen gunst, maar een recht. Dat ben ik volkomen met hem
eens, maar aan een recht kan een plicht verbonden worden.
Men ontneemt het pensioen niet, men schorst het. Hij heeft
gezegd, dat hiermede in onze pensioenwetgeving een nieuw
beginsel werd gebracht, maar dat is toch niet juist, want
voor de officieren bestond het reeds. Het stond wel niet in
de Pensioenwet, maar in de Bevorderingswet. Het beginsel
il dus niet nieuw. Men heeft alleen van deze gelegenheid,
nu toch de pensioenen van de onderofficieren en minderen
verhoogd werden, gebruik gemaakt om het beginsel, dat eenmaal
voor de officieren was aangenomen, ook in te voeren
voor de onderofficieren en minderen.
Ten slotte nog een opmerking van den geachten afgevaar.
digde uit Tilburg, die den rang van brigadier bij de marechaussee
wilde herstellen. Feitelijk is die rang er nog. In de
Pensioenwet worden die menschen genoemd marechaussee
1ste en 2de klasse, maar in de wandeling noemt elkeen hen
brigadier of korporaal. Wanneer ik dien titel nu opnam in
de wet, zou ik het pensioen iets lager moeten stellen, omdat
dan die brigadiers zouden vallen onder de verhoogingen, die
bij langdurig bekleeden van een rang worden genoten. Dan

(Minister Bosboom e. »•)
S09
38ste VERGADERING. — 9 MAART 1915.
21. Kadere wijziging en aanvulling van de Pensioenwetten voor de land» en aeemachfc 1902.
zou het standpensioen voor die menschen dus iets moeten
worden verlaagd. Thans hebben zij allen het hoogere pensioen,
dus ik geloof, dat het geen aanbeveling zou verdienen
nu dien naam in den staat in te voeren, waar toch feitelijk
de toestand reeds bestaat.
De heer Rambonnet, Minister van Marine: Mijnheer de
Voorzitter! In aansluiting aan hetgeen mijn ambtgenoot
heeft gezegd, wilde ik nog eenige punten beantwoorden, die
door do verschillende sprekers zijn aangeroerd.
Mag ik met het oog op het late uur verzoeken, Mijnheer
de Voorzitter, daartoe morgenochtend in de gelegenheid te
worden gesteld?
De Voorzitter: Ik heb geen bezwaar aan het verzoek van
den heer Minister van Marine te voldoen.
De beraadslaging wordt verdaagd en de vergadering gesloten.
TIIBIIIIIMS.
In de rede van ffen heer Beunier, bladz. 765, kol. 2. reg.
33 v. b., staat: verkwisting, twist, lichamelijke gesteldheid;
lees: verkwisting, lichamelijke ongeschiktheid.