SCHUTTERSBRIEF

AAN: De Heer Hans van Hall
Beste Hans, Maastricht, 27 oktober 2011
Dank voor jouw snelle reactie.
Van belang lijkt mij - als ik zo vrij mag zijn om op te merken - niet alleen dat je de door mij aangeduide publicaties
t.z.t. gaat bekijken, maar ook - mede ten behoeve van de 30.000 à 40.000 SB-lezers - dat je binnen afzienbare tijd
inhoudelijk zult reageren op de diverse vragen, aan- en opmerkingen in mijn vorige e-mail.
Met vriendelijke groeten, Alfred Disch
VAN: De Heer Frans Roebroeks
Beste Alfred, Maastricht, 31 oktober 2011
Helaas kan ik je niet verder helpen met literatuurverwijzingen t.a.v. het begrip ‘halfstad’.
Mijn complimenten voor jouw bijdrage over de schutterij van Eijsden.
Het heeft mij inderdaad altijd bevreemd dat een dorp (‘stadje’) als Eijsden nooit een schutterij zou hebben gekend.
Tijdens mijn onderzoek waarnaar jij in jouw bijdrage refereert, heb ik vooral de archieven van de parochie en het
kasteel van Eijsden gebruikt. Ook werden door mij de zogenaamde gichtregisters van Breust en Eijsden uit de
vijftiende en zestiende eeuw doorgenomen. Daarin heb ik geen enkele verwijzing naar een schutterij aangetroffen.
De nu door collega Hans van Hall minutieus doorgenomen bronnen heb ik toen niet geraadpleegd.
Een en ander maakt echter duidelijk dat veel gegevens met betrekking tot ‘Limburgse’ schutterijen te vinden zijn in
de vele archieven van schepenbanken, heerlijkheden en kastelen die door het Regionaal Historisch Centrum Limburg
worden beheerd. Het vergt doorzettingsvermogen én kennis van oud-schrift om die bronnen door te nemen. Maar
het resultaat is dan ook wel de moeite waard!
Ten slotte kan ik jouw vraag of de Sint-Christinakerk enige tijd simultaankerk is geweest, bevestigend beantwoorden.
Vanaf het jaar 1633 werd de kerk door zowel katholieken als protestanten voor hun eredienst gebruikt. Dat dit
gedeelde gebruik van een gebouw tot irritaties en pesterijen leidde, zal niemand verbazen. Zo versperden de
katholieken in Eijsden de protestanten de toegang tot de kerk, zorgden ze voor geluidsoverlast tijdens de protestantse
eredienst en lieten ze hun eigen erediensten bewust uitlopen. De protestanten op hun beurt haalden beelden
van hun sokkel, urineerden in wijwaterbakken en in de buurt van het altaar, en hingen een rozenkrans van schapenkeutels
aan het kruisbeeld. Kortom, de verstandhouding tussen beide partijen was niet al te best, hoewel ze mettertijd
wel verbeterde. De Sint-Christinakerk zou nog tot 1857 simultaan gebruikt worden. Voor meer informatie zie:
W.A.J. Munier, Het simultaneum in de Landen van Overmaas. Een uniek instituut in de Nederlandse Kerkgeschiedenis
(1632-1878). Leeuwarden 1998.
Met vriendelijke groeten,
Frans Roebroeks, RHCL
AAN: De Heren Van Hall en Roebroeks
Beste Hans en Frans, Maastricht, 31 oktober 2011
Allereerst: ook jou, Frans, zeg ik dank voor jouw reactie, die ik vandaag mocht ontvangen.
Inmiddels heb ik het tweedelige naslagwerk Limburgs Verleden 1 nageplozen op voorkomen ‘halfstad’ / ‘halfsteden’.
Resultaat: noppes.
Waarschijnlijk heb ik aan Limburgs Verleden gedacht vanwege een daarin voorkomende passage die sterk doet
denken aan wat onder halfstad wordt verstaan. De passage is te vinden in de bijdrage van dr. P.C. Boeren. 2 Nadat
hij in de paragraaf Steden (blz. 108-113) de diverse typen steden heeft besproken, eindigt Boeren de bewuste paragraaf
met de opmerking (blz. 113) over ‘een niet te verwaarlozen tussenfiguur’, nl. ‘de vrijheden als Sint Pieter, dat in
1212 de stedelijke rechten van Maastricht ontving, en Heerlen in het Land van Valkenburg. De stedelijke kern of
agglomeratie van Heerlen had volledige stedelijke structuur en jurisdictie; toch kan men hier niet van een formele
stad spreken, omdat de hoge [schepen]bank der stad tevens die van het landelijk district was.’
Met vriendelijke groeten, Alfred Disch
Noten / Bronnen
1) Limburgs Verleden = E.C.M.A. Batta e.a. (red): Limburgs Verleden. Geschiedenis van Nederlands Limburg tot 1815. 2 delen.
Maastricht 1960-1967. [Populaire editie (zonder eindnoten en met twee artikelen minder) in één band: Heerlen 1967].
2) P.C. Boeren: Bestuurs- en rechtsinstellingen, ca. 1300-1500, in Limburgs Verleden [zie vorige noot], deel 2, blz. 68-117.
- - - - - -
- - - - - -
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Schuttersbrief - nummer 95 15 april 2013 Blz. 2137
55