136 III. MENSHEID, SYMMETRIE, INVARIANTIE EN METAFYSICA ...

151
g. Hoe reageren symmetrische en antisymmetrische groepen op hun omgeving? Meer
speciaal: hoe interageren symmetrische en antisymmetrische groepen met elkaar?
1. Hiërarchische groepen hebben een tendens symmetrisch te worden. Eerst moet
worden vastgesteld dat in iedere machtsrelatie een bron voor tegen-macht kan
worden gevonden. Als een meerdere aan een mindere nuttige taken ter uitvoering
geeft, verwerft die ondergeschikte juist daardoor invloed op de chef. Als men met de
intensiteit van machtsrelaties rekening houdt, dan zullen alle machtsrelaties
gedeeltelijk symmetrisch zijn (met verschillende intensiteiten in verschillende
richtingen).
De ‘meerderen’ hebben er belang bij de invloed die de ondergeschikten op hen
uitoefenen zo klein mogelijk te maken door ze vervangbaar te maken. De
‘minderen’ hebben integendeel er belang bij ‘zo onvervangbaar mogelijk te
worden’. Beiden hebben er echter belang bij de doelen van de organisatie te
bereiken. Dit brengt mee dat de meerderen er belang bij hebben, hun minderen
efficiënt te specialiseren, op een zo complementair mogelijke manier (zodat ze
onafhankelijk van de organisatie niet kunnen functioneren). De daardoor
geïmpliceerde lange vormingstijd maakt hen echter opnieuw in hogere mate
onvervangbaar.
Als zowel voor meerderen als voor minderen geldt dat ze de tendens hebben hun
45 Deutsch 1985.
invloed in de groep te vergrotenF
45
F toont
dat individuen binnen hiërarchische groepen
competitief interageren) dan zullen individuen trachten ofwel de invloed van hun
meerderen te verminderen, ofwel de groep verlaten voor meer egalitaire groepen,
ofwel trachten (als dat kan) de meerderen te dwingen de groep te verlaten. Dit alles
natuurlijk binnen de grenzen gesteld door de efficiëntie van de onderneming die het
eigen leven is. De drie reacties hebben tot gevolg dat de graad van antisymmetrie
van groepen afneemt.
De tendens de eigen invloed te vergroten en de daaruit ontstane competitiviteit,
brengt mee dat de cohesie van de groep verkleint (door interne spanningen,
horizontale en verticale conflicten) en des te meer verkleint naarmate de groep
sterker is gehiërarchiseerd. Zeker zullen de meerderen door negatieve sancties
(impliciet of expliciet bedreigen) en door positieve sancties (verleiden door de
beloningen, inherent aan de organisatie, als mobiliserende factor te gebruiken) de
dalende cohesie trachten te stabiliseren. Maar de twee vormen van sanctie brengen
zelf weer destabiliserende gevolgen mee. Men mag aannemen dat hiërarchische
groepen nooit in evenwicht zijn en nooit stabiel. Dit is waar zowel wat de structuur
van de groep als het personeel van de groep betreft (zowel de relaties tussen de
groepsleider als de identiteit van de groepsleider zelf hebben de tendens zich te
wijzigen - dus geen evenwicht - en, als er van buitenaf schokken optreden zullen er
wel compenserende acties worden ondernomen maar in het algemeen zullen die niet
de oorspronkelijke toestand herstellen - dus geen stabiliteit). De instabiliteit van
hiërarchische groepen kan concreet duidelijk worden gemaakt aan de hand van het
voorbeeld van absoluut egalitaire antisymmetrische groepen.
Alle leden beproeven hun macht te vermeerderen.