136 III. MENSHEID, SYMMETRIE, INVARIANTIE EN METAFYSICA ...

139
5. De sociale psychologie biedt aan Robert L. Burgen en Ted L. Huston ‘Social exchange
11
in developing relationships’F
F; Kennet J. Gergen, Martin Greenberg, Rich H. Willes
12
13
‘Social exchange’F
F; J.K. Chadwich Jones ‘Social exchange theory’F
6. Robert Axelrod ‘The evolution of cooperation’ onderzoekt de voorwaarden waarin
samenwerking verschijnt in een groep van egoïsten zonder centraal gezag. Hij gebruikt
herhaald spelen van het ‘gevangen dilemma’ en veronderstelt dat de spelers (die allen
egoïsten zijn) 1. andere spelers herkennen, 2. zich vroegere interacties herinneren, 3. niet
weten hoeveel maal het spel zal worden herhaald, 4. elkaar niet kunnen inlichten of
bedreigen, 5. elkaars gedrag niet kunnen voorspellen, 6. niet zichzelf of andere spelers uit
het spel weren, 7. de cuthonisten niet kunnen beïnvloeden. De veronderstellingen 1 tot en
met 3 zijn realistisch, 4. tot 7 zijn het minder (wat Axelrod weet). Hij toont (inductief én
deductief) dat samenwerking ontstaat onder voorwaarden 1 tot 3. Het blijkt dat de
‘wederkerigheidsstrategie’ (slag voor slag - tat for tat - samenwerken in het eerste spel,
en verder samenwerken als de partner het doet en niet als hij het niet doet) robuust is,
tegen vele andere regels wint. De voordelen ervan zijn: klaarheid van het gedrag,
minimaliseren van conflict, sancties voor afwijking ervan, onmiddellijk herstel
(vergiffenis) bij terugkeer ertoe. Zowel in de biologische evolutie als in de culturele kan
deze strategie ontstaan. Zij (of gelijkaardige) is ook één van de enige die in collectieve
conflicten stabiel is.
7. Altruïstisch gedrag (geven zonder hoop op wederkerigheid) blijkt moeilijker te verklaren.
14
L. Wispé (ed.) ‘Altruism, sympathy and helping’F
F geeft een interdisciplinair overzicht,
15
Ronald Wintrobe ‘Taxing altruism’F
F bewijst onder speciale assumpties dat een meer
altruïstische gemeenschap een lager welvaartspeil heeft.
8. In normatieve ethiek houdt wederkerigheid verband met dankbaarheid, proportionele
rechtvaardigheid, schuldaflossing en fair-zijn. J.P. Schultz bewijst dat wederkerigheid
centraal is in confucianistische en joodse ethiek ‘Reciprocity in confucian and rabbinic
16
ethics’F
F; Confucius ‘Analicta’ V:11, XV:36’ toont dit.
17
9. Edward L. Schieffeln ‘Reciprocity and the construction of reality’F
F toont dat een soort
wederkerigheid moet bestaan in iedere groep waarvan de leden een zelfconcept
ontwikkelen.
10. Evolutiebiologie toont dat wederkerigheidsgedrag evolutief gunstig is: Robert L. Trivers
18
in: ‘The evolution of reciprocal altruism’F
F; D.W. Hamilton in: ‘The genetical evolution
19
of social behaviour’F
F. Globale fitness is een maat voor het vermogen van een individu
om zijn eigen genen te bestendigen, zowel door eigen succes in reproductie als door het
reproductief succes van verwanten. Wederkerigheid is een strategie die, volgens
Hamilton en Trivers, daartoe leidt, maar familie-egoïsme is dat ook. Dat kan tot
10 Sahlins 1974, met brede bibliografie over wederkerigheid.
11 Burgen en Huston (eds),1979.
12
Gergen, Greenberg en Willes (ed), 1980.
13
Chadwich 1976.
14
Wispé 1978.
15
Wintrobe 1983.
16
Schultz 1974.
17
Schieffeln 1980.
18
Trivers 1971.
19
Hamilton 1964.