136 III. MENSHEID, SYMMETRIE, INVARIANTIE EN METAFYSICA ...

183
De dubbelganger, de tweeling, de 'verwante' (broer en zuster), de kopij, de vervalsing, spelen in
het psychisch leven een even grote rol als de herhaling waardoor de persoonlijke identiteit wordt
gevestigd, de levensintegratie gebeurt en het onverwerkt conflict zich uitdrukt. Het blijkt dan ook
dat voor de mens (juist zoals voor het heelal) de symmetrie een essentiële rol speelt. Maar –
zoals reeds werd opgemerkt - de symmetrie waarover sprake is er niet een van wetten, maar van
substanties (groepen of personen). Bovendien, in plaats van exacte symmetrieën die onder
bepaalde voorwaarden breken, heeft men te doen met symmetrieën bij benadering. In de voorstelling,
de be-tekenis wordt steeds slechts een partiële symmetrie gerealiseerd, anders zou de intentie,
de ge-richtheid verloren gaan.
Symmetrie rond een punt, een rechte, een vlak veronderstelt een herhaling, een identiteit, een
verschil (tenminste in plaats en tijd) en een elkaar aanvullen (in de globale figuur). Hetzelfde
bestaat voor de verschillende deelsystemen van de mens (slaap, droom en wakende toestand; ik,
super-ego en es; lichaam en psychè; ik en gij; ik, gij en wij). Het ligt eigenlijk voor de hand dat
een soort die door de partiële symmetrieën van haar verschillende activiteiten en deelsystemen
typisch wordt gekarakteriseerd, het resultaat is van de evolutie van een symmetrische wereld (en
zelf deze wereld vanuit zijn symmetrieën denkt en begrijpt).
In een deel van zijn werk (op cit. p.230 voor referenties) werkt André Green deze ideeën verder
uit.
Dat de 'overdracht', de 'transfer' een vorm van symmetrie realiseert die essentieel is zowel voor
de affectieve psychogenese als voor de psychotherapie fundeert ook weer het centraal belang van
het begrip voor het begrijpen van de menselijkheid.
Het bleek noodzakelijk syntactische door semantische symmetrieën aan te vullen. Om dat te
doen moest naar de wortels van het symmetriebegrip in het menselijk bestaan worden
teruggegrepen. Ze blijkt zeer diep te graven?
Meteen verwijzen ze naar de symmetrieën in de pragmatiek en de praxiologie.
USymmetrie, taal en versificatie
A.W. De Groots 'Algemene versleer' (en Simon Vestdijks 'De kiemcel') bespreken de
verschillende versschema's. Semantische poëtica geven Riffaterre, Genitt en Ricoeur. Zowel de
stijlfiguren als de versschema's zijn gebaseerd op uitgekozen symmetrieën (van accent, duur -
ritme en metrum - tempo, hoogte, eindrijm, stafrijm of assonantie.
Hoewel de creativiteit van het gedicht juist blijkt uit de afwijkingen van het schema, toch speelt
het schema (in zijn verschillende dimensies) de essentiële rol van schepper van zelfbeperking
waardoor de dichter afstand neemt van zichzelf en gedwongen wordt in een aangehouden
conflict zijn innerlijke betekenis aan te passen aan extern arbitraire vormen waarvan de
onregelmatige regelmaat het gedicht toelaat tot een onafhankelijke synthese van twee
tegengestelde maar elkaar aanvullende krachten te komen.
Het gedicht toont dat de mensheid een soort is die zowel haar producten als haar
communicatiemiddelen dwingt tot autonome systemen uit te groeien (die de mens dan zelf weer
wijzigen). Hoewel simpel de behoeften van geheugen, aandachtsvestiging en de periodiciteit van
de levensfuncties (biologische basissymmetrieën dus) ook bijdragen tot de verklaring van het
gedicht.
Salomon Marcus' 'Mathematische Poetik' levert middelen om groepentheorie op het vers, zowel
als op de stijlfiguren, toe te passen.
UTerugkeer tot taalkunde: niet generatieve en transformationele taalkunde en symmetrie bij de